॥ Sarala Geetaa (Gujarati) Odia Lyrics ॥
॥ ସରଲ ଗୀତା (ଗୁଜରାତୀ) ॥
ସରଲ ଗୀତା (ଗୁଜରାତୀ)
ଶ୍ରୀ ଯୋଗେଶ୍ୱରଜୀ
ପ୍ରକାଶକ:
ସର୍ୱମଂଗଲ ଚେରୀଟେବଲ ଟ୍ରସ୍ଟ
ସକଲ ଏପାର୍ଟମେଂଟ୍ସ ଏକ୍ସ-୩/୪
ନାରଣପୁରା, ଅମଦାବାଦ-୧୩
୧୯୯୦ ଆବୃତ୍ତି
A Note by the transliterator Suresh Vyas: At some places in this Gujarati Gita Suresh Vyas have made a few changes । Suresh Vyas have swapped or changed the words to make it more singable or to give correct meaning of the verse as given by Bhaktivedanta Swami Prabhupada । The original verse lines are shown in ( ) next to changed lines । If you like this, use it every day, and tell to others about it । Jai Sri Krishna!
ଗୀତାନୁଂ ମାହାତ୍ମ୍ୟ
ପୃଥ୍ୱୀ କହେ ଛେ:
ପ୍ରାରବ୍ଧ ତଣୋ ଭୋଗ ଜେ ଜଗମାଂ ଜନ କରତା, ଭକ୍ତି ଉତ୍ତମ ତେ କହୋ କେମ କରୀ ଲଭତା? ॥ ୧ ॥
ବିଷ୍ଣୁ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ପ୍ରାରବ୍ଧ ଭଲେ ଭୋଗବେ, ଗୀତାରତ ପଣ ଜେ, ସୁଖୀ ମୁକ୍ତ ତେ ଥାୟଛେ, ଲେପାୟେ ନା ତେ. ॥ ୨ ॥
ଗୀତା ଧ୍ୟାନ କର୍ୟା ଥକୀ ପାପ କଦୀ ନ ଅଡେ, ପଦ୍ମ ଜେମ ଜଲମାଂ ଛତାଂ ଜଲ ଏନେ ନ ଅଡେ. ॥ ୩ ॥
ଗୀତା ଜ୍ୟାଂ ନେ ପାଠ ଜ୍ୟାଂ ଗୀତାଜୀନୋ ଥାୟ, ପ୍ରୟାଗ ଜେବା ତୀର୍ଥ ତ୍ୟାଂ ସର୍ୱେ ଭେଗା ଥାୟ. ॥ ୪ ॥
ଗୀତା-ଆଶ୍ରୟ ହୁଂ ରହୁଂ, ଗୀତା ଘର ମାରୁଂ, ଗୀତାଜ୍ଞାନ ଥକୀ ଜ ହୁଂ ତ୍ରିଲୋକନେ ପାଳୁଂ. ॥ ୫ ॥
କର୍ମ କରେ କୋଈ ଛତାଂ, ଜୋ ଗୀତା-ଅମଲ କରେ, ଜୀବନ ମୁକ୍ତ ତେ ଥାୟ ନେ ସର୍ୱ ପ୍ରକାର ତରେ. ॥ ୬ ॥
(କର୍ମ କରେ କୋଈ ଛତାଂ, ଗୀତା-ଅମଲ କରେ, ଜୀବନ ମୁକ୍ତ ତେ ଥାୟ ନେ ସର୍ୱ ପ୍ରକାର ତରେ. ॥ ୬ ॥)
ଗୀତାଛେ ତ୍ୟାଂ ଅନ୍ୟ କୋଈ ଶାସ୍ତ୍ରୋନୁଂ ଶୁଂ କାମ, ପ୍ରଭୁନା ମୁଖଥୀ ପ୍ରଗଟ ଛେ ଗୀତା ଦିବ୍ୟ ତମାମ. ॥ ୭ ॥
(ଗୀତାଛେ ତ୍ୟାଂ ଅନ୍ୟ ଛେ ଶାସ୍ତ୍ରୋନୁଂ ଶୁଂ କାମ, ପ୍ରଭୁନା ମୁଖଥୀ ପ୍ରଗଟ ଛେ ଗୀତା ଦିବ୍ୟ ତମାମ. ॥ ୭ ॥)
ଭବସାଗର ଛେ ଘୋର ଆ, ତରବା ମାଗେ ଜେ, ଗୀତାରୂପୀ ନାବନୁଂ ଶରଣ ଲଈ ଲେ ତେ. ॥ ୮ ॥
ପବିତ୍ର ଗୀତା-ଗ୍ରଂଥ ଆ, ପ୍ରେମେ ଜେ ପଢଶେ, ପ୍ରଭୁନେ ପାମୀ ଶୋକ ନେ ଭୟଥୀ ତେ ଛୂଟଶେ. ॥ ୯ ॥
ଗୀତା ପ୍ରେମେ ଜେ ପଢେ, ପ୍ରାଣାୟମ କରେ, ପୂର୍ୱଜନ୍ମ ଆ ଜନ୍ମନାଂ ତେନାଂ ପାପ ଟଳେ। ॥ ୧୦ ॥
ସ୍ନାନ କର୍ୟାଥୀ ଜାୟଛେ ମେଲ ଦେହନୋ ଜେମ, ଗୀତା ସ୍ନାନେ ଜାୟଛେ ମାୟାନୋ ମଲ ତେମ. ॥ ୧୧ ॥
ପ୍ରଭୁମୁଖମାଂଥୀ ନୀକଳୀ ଗୀତା ଜେ ବାଂଚେ, ଅନ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରନେ ତେ ଭଲେ ବାଂଚେ ନା ବାଂଚେ. ॥ ୧୨ ॥
ଗଂଗାଜଲ ପୀଧା ଥକୀ ଅମୃତସ୍ୱାଦ ମଳେ, ଗୀତାନୀ ଗଂଗା ଥକୀ ବୀଜୋ ଜନ୍ମ ଟଳେ. ॥ ୧୩ ॥
ଉପନିଷଦନୀ ଗାୟନେ ଗୋପାଲେ ଦୋହୀ, ଅର୍ଜୁନ ବାଛରଡୋ, ରହ୍ୟୁଂ ଗୀତା ଦୂଧ ସୋହୀ. ॥ ୧୪ ॥
ଗୀତା ଏକ ଜ ଶାସ୍ତ୍ର ଛେ, କୃଷ୍ଣ ଏକ ଜ ଦେବ, ମଂତ୍ର ତେମନୁଂ ନାମ ନେ କର୍ମ ତେମନୀ ସେବ. ॥ ୧୫ ॥
ଧ୍ୟାନ
ପ୍ରଭୁଏ ପୋତେ ପ୍ରେମଥୀ କହୀ ନିଜ ସଖାନେ, ବ୍ୟାସ ମହର୍ଷିଏ କରୀ ଜେନୀ ରଚନାନେ; ॥ ୧ ॥
ଅଢାର ତେ ଅଧ୍ୟାୟନୀ, ଅମୃତଥୀ ଜ ଭରୀ, ଭବତାରକ ଗୀତା, ତନେ ଯାଦ ରହ୍ୟୋ ଛୁଂ କରୀ. ॥ ୨ ॥
କମଲସମୀ ସୋହୀ ରହୀ ଆଂଖ ଜେମନୀ ତେ, ବ୍ୟାସ ମହର୍ଷି, ହୁଂ ନମୁଂ ଆଜ ଖୂବ ପ୍ରୀତେ; ॥ ୩ ॥
ତେଲ ମହାଭାରତ ତଣୁଂ ଭରୀ ଜଲାବ୍ୟୋ ଛେ, ଜ୍ଞାନ ଦୀବଡୋ ଆ ତମେ ଦିବ୍ୟ ଜଗାବ୍ୟୋ ଛେ. ॥ ୪ ॥
ଶରଣେ ଆବେ ତେମନେ ପାରିଜାତ ଜେବା, ଜ୍ଞାନୀ କୃଷ୍ଣ, ନମନ ହଜୋ ଗୀତା ଗାନାରା! ॥ ୫ ॥
ବାସୁଦେବ, ଚାଣୁର ନେ କଂସ ତଣା ହଣନାର, ଜଗଦ୍ଗୁରୁ, ତମନେ ନମୁଂ, କୃଷ୍ଣ, ଶାଂତି ଧରନାର! ॥ ୬ ॥
ମୂଂଗା ବୋଲେ, ପଂଗୁୟେ ଚଢେ ପର୍ୱତେ ତେମ, ଜେନୀ କୃପା ଥତାଂ; ନମୁଂ କୃଷ୍ଣ, କରୀ ଦୋ ରେ॑ମ. ॥ ୭ ॥
ବ୍ରହ୍ମା, ଈଂଦ୍ର, ବରୁଣ ନେ ଦେବ ସ୍ମରେ ଜେନେ, ଦିବ୍ୟଗାନଥୀ ଗାୟ ଛେ ବେଦ ମହୀଂ ଜେନେଃ ॥ ୮ ॥
ଧ୍ୟାନ ଧରୀ ହୈୟେ ଜୁଏ ଯୋଗୀ ଜନ ଜେନେ; ଜେନେ ଦେବ ନ ଜାଣତା, ଦେବ ନମୁଂ ତେନେ. ॥ ୯ ॥
–xxx–
ସରଲ ଗୀତା
ଅଧ୍ୟାୟ ୧: ଅର୍ଜୁନବିଷାଦୟୋଗ
(ଦୋହରା)
ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର କହେ ଛେ:
କୁରୁକ୍ଶେତ୍ରନା ତୀର୍ଥମାଂ ମଳିୟା ଲଡବା କାଜ, କୌରବ ପାଂଡବ ତେମଣେ କର୍ୟୁଂ ଶୁଂ କହୋ ଆଜ. ॥ ୧ ॥
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
ଜୋଈ ପାଂଡବସୈନ୍ୟନେ ରାଜା ଦୁର୍ୟୋଧନ, ଦ୍ରୋଣ ଗୁରୁ ପାସେ ଜଈ ବୋଲ୍ୟୋ ଏମ ବଚନ. ॥ ୨ ॥
ଗୁରୁଦେବ, ସେନାଜୁଓ ପାଂଡବନୀ ଭାରୀ, ଦ୍ରୁପଦପୁତ୍ର ତମ ଶିଷ୍ୟଥୀ ସଜ୍ଜ ଥଈ ସାରୀ. ॥ ୩ ॥
ଅର୍ଜୁନ ଭୀମସମା ଘଣା ଯୋଦ୍ଧା ଛେ ଶୂରବୀର, ମହାରଥୀ ଯୁୟୁଧାନ ଛେ ଦ୍ରୁପଦ ବିରାଟ ଅଧୀର. ॥ ୪ ॥
ପୁରୁଜିତ କୁଂତୀଭୋଜ ଛେ ଶୈଲ୍ୟ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗୁଣବାନ, ଧୃଷ୍ଟକେତୁ ନେ ଚେକିତାନ କାଶୀରାଜ ବଲବାନ. ॥ ୫ ॥
ଯୁଧାମନ୍ୟୁ ବିକ୍ରାନ୍ତ ନେ ଅଭିମନ୍ୟୁ ରଣବୀର, ଉତ୍ତମୌଜ ଦ୍ରୌପଦୀ-ତନୟ ସୌ ମହାରଥୀ ବୀର. ॥ ୬ ॥
ହବେ ଆପଣା ସୈନ୍ୟନା କହୁଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜନନେ, ଦ୍ୱିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ହେ, ସାଂଭଳୋ ସଂକ୍ଶେପ ମହୀଂ ତେ. ॥ ୭ ॥
ତମେ, ଭୀଷ୍ମ ନେ କର୍ଣ ଛେ ସେନାପତି କୃପ ଛେ, ଅଶ୍ୱତ୍ଥାମା ବିକର୍ଣ ନେସୌମଦତ୍ତି ପଣ ଛେ. ॥ ୮ ॥
ବୀଜାଏ ବହୁ ବୀର ଛେ ବିବିଧ ଶସ୍ତ୍ରବାଳା, ଯୁଦ୍ଧନିପୁଣ ଜୀବନ ମନେ ଅର୍ପଣ କରନାରା. ॥ ୯ ॥
ବିରାଟ ସେନା ଆପଣୀ ରକ୍ଶା ଭୀଷ୍ମ କରେ, ପାଂଡବସେନା ସ୍ୱଲ୍ପ ଛେ, ରକ୍ଶା ଭୀମ କରେ. ॥ ୧୦ ॥
ବଧୀ ତରଫଥୀ ଭୀଷ୍ମନୀ ରକ୍ଶା ସର୍ୱ କରୋ, ନିଜ ସ୍ଥାନେ ଊଭା ରହୀ ରକ୍ଶା ସର୍ୱ କରୋ. ॥ ୧୧ ॥
କୁରୁମାଂ ବୃଦ୍ଧ ପିତାମହେ ଶଂଖ ବଗାଡ୍ୟୋ ତ୍ୟାଂ, ସିଂହନାଦଥୀ ସୈନ୍ୟମାଂ ହର୍ଷ ଛବାୟୋ ହା! ॥ ୧୨ ॥
ପଣବ ଶଂଖ ଆନକ ଅନେ ଭେରୀ ଗୋମୁଖ ତ୍ୟାଂ, ସହସା ବାଗ୍ୟାଂ ନେ ଥୟୋ ଘୋର ଶବ୍ଦ ରଣମାଂ. ॥ ୧୩ ॥
ସଫେଦ ଘୋଡେ ଶୋଭତା ମୋଟା ରଥବାଳା, କୃଷ୍ଣେ ଅର୍ଜୁନେ ଶଂଖନେ ଦିବ୍ୟ ବଗାଡ୍ୟା ତ୍ୟାଂ. ॥ ୧୪ ॥
ପାଂଚଜନ୍ୟ କୃଷ୍ଣେ ଅନେ ଦେବଦତ୍ତ ଅର୍ଜୁନ, ପୌଂଡ୍ର ବଗାଡ୍ୟୋ ଶଂଖନେ ଭୀମେ ଲାବୀ ଧୂନ. ॥ ୧୫ ॥
କୁଂତୀପୁତ୍ର ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ ଅନଂତ ବିଜୟ ବଳୀ, ଶଂଖ ବଗାଡ୍ୟୋ, ଶୋ ରହ୍ୟୋ ଶବ୍ଦ ବଧେୟ ଫରୀ. ॥ ୧୬ ॥
ସୁଘୋଶ ମଣିପୁଷ୍ପକ ଧ୍ୱନି ନକୁଲ ଅନେ ସହଦେବ, ତେମ ଧ୍ୱନି କୈୟେ କର୍ୟା ଶଂଖତଣା ସ୍ୱୟମେବ. ॥ ୧୭ ॥
କାଶୀରାଜ ବିରାଟ ନେ ଦ୍ରୁପଦ ଦ୍ରୌପଦୀ ବାଲ, ଧୃଷ୍ଟଦ୍ୟୁମ୍ନ ଅଭିମନ୍ୟୁଏ ଧର୍ୟା ଧ୍ୱନିଥୀ ତାଲ. ॥ ୧୮ ॥
ଖଳଭଳାବତା ଆଭ ନେ ଧରତୀନେ ସ୍ୱର ଏ, ଜାଣେ ଉର କୌରବ ତଣା ଚୀରୀ ପୃଥକ୍ କରେ. ॥ ୧୯ ॥
କୌରବନୀ ଲଡବା ଉଭୀ ସେନାନେ ଜୋଈ, ଧନୁଷ ଉଠାବୀନେ ରହ୍ୟୋ ଅର୍ଜୁନ ତ୍ୟାଂ ବୋଲୀ. ॥ ୨୦ ॥
ୠଷିକେଶ ଅଚ୍ୟୁତ ହେ, ରଥ ମାରୋ ରାଖୋ, ବନ୍ନେ ସେନା ମଧ୍ୟମାଂ ରଥ ମାରୋ ରାଖୋ. ॥ ୨୧ ॥
ଲଡବା ଉଭା ସର୍ୱନେ ଲଉଂ ଜରା ଜୋଈ, ଲଡବା ଲାୟକ କୋଣ ଛେ ଲଉଂ ଜରା ଜୋଈ. ॥ ୨୨ ॥
ଦୁର୍ୟୋଧନ-ହିତ ଚାହତା ଲଡବା କାଜ ମଳ୍ୟା, କୋଣ କୋଣ ରଣମାଂ ମଳ୍ୟା ଜୋଉଂ ଆଜ ଜରା. ॥ ୨୩ ॥
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
ଅର୍ଜୁନନା ବଚନୋ ସୁଣୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣେ ଜଲଦୀ, ବନ୍ନେ ସେନା ମଧ୍ୟମାଂ ରଥ ରାଖ୍ୟୋ ପକଡୀ. ॥ ୨୪ ॥
ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣ ଜେବା ଘଣା ରାଜା ଜେମା ଛେ, ଜୋ କୌରବ ସେନା ଉଭୀ ପାର୍ଥ, ବରାବର ତେ. ॥ ୨୫ ॥
ପିତା ପିତାମହ ନେ ଗୁରୁ ମାମା ନେ ଭାଈ, ପୁତ୍ର ପୌତ୍ର ମିତ୍ରୋ ବଳୀ ସ୍ନେହୀ ହିତକାରୀ. ॥ ୨୬ ॥
ଏବା ଜୋଈ ସ୍ୱଜନନେ କରୂଣତା ଧାରୀ, ବୋଲ୍ୟୋ ଅର୍ଜୁନ ଶୋକଥୀ ଖିନ୍ନ ଥଈ ବାଣୀ. ॥ ୨୭ ॥
ସସରା ତେମଜ ସ୍ୱଜନନେ ରଣମାଂହୀ ଜୋଈ, ଦ୍ରବେ ନହୀଂ ଏବୋ ହଶେ କଠୋର ଜନ କୋଈ! ॥ ୨୮ ॥
ଅଂଗ ଶିଥିଲ ମାରୁଂ ଥତୁଂ, ବଦନ ସୁକାଈ ଜାୟ, ଶରୀର କଂପେ, ଶୋକଥୀ ରୋମାଂଚ ମନେ ଥାୟ. ॥ ୨୯ ॥
ଧନୁଷ ହାଥଥୀ ସରକତୁଂ, ଦାହ ତ୍ୱଚାମାଂ ଥାୟ, ଚିତ୍ତ ଭମେ, ମାରା ଥକୀ ନାଜ ଉଭା ରହେବାୟ. ॥ ୩୦ ॥
ଲକ୍ଶ୍ଣ ଦେଖାୟେ ମନେ ଅମଂଗଲ ବଧାଂ ଯେ, ସ୍ୱଜନୋନେ ମାର୍ୟେ ନହୀଂ ମଂଗଲ କୈଂ ଥାୟେ. ॥ ୩୧ ॥
ବିଜୟ ରାଜ୍ୟ ସୁଖ ନା ଚହୁଂ, କୃଷ୍ଣ ଖରେଖର ହୁଂ, ରାଜ୍ୟ ଭୋଗ ଜୀବନ ମଳେ ଅନନ୍ତ ତୋୟେ ଶୁଂ! ॥ ୩୨ ॥
ଜେନେ ମାଟେ ରାଜ୍ୟ ନେ ବୈଭବ ସୁଖ ଚହିୟେ, ପ୍ରାଣ ତଜୀ ରଣମାଂ ଉଭା ସୁଖନେ ଛୋଡୀ ତେ. ॥ ୩୩ ॥
ପିତୃ ତେମ ଆଚର୍ୟ ନେ ପୁତ୍ର ପିତାମହ ଆ, ସସରା ମାମା ପୌତ୍ର ନେ ସଂବଂଧୀ ସଘଳା. ॥ ୩୪ ॥
ତ୍ରିଲୋକ କାଜେ ତେ ହଣେ, ହଣୁଂ ନ ତୋୟେ ହୁଂ, ପୃଥ୍ୱୀ ମାଟେ ତୋ ପଛୀ ହଣୁଂ ତେମନେ ଶୁଂ? ॥ ୩୫ ॥
କୌରବନେ ମାର୍ୟା ଥକୀ ମଂଗଲ ଶୁଂ ମଳଶେ? ଆତତାୟୀନେ ମାରତାଂ ଅମନେ ପାପ ଥଶେ. ॥ ୩୬ ॥
ବଂଧୁଜନୋନେ ମାରବା ଛାଜେ ନା ଅମନେ, ସ୍ୱଜନୋନେ ମାର୍ୟେ ମଳେ ମଂଗଲ ଶୁଂ ଅମନେ! ॥ ୩୭ ॥
ଲୋଭ ଥକୀ ନାସୀ ଗଈ ବୁଦ୍ଧି କୌରବନୀ, ମିତ୍ର ଦ୍ରୋହ କୁଲନାଶନୁଂ ଦେଖେ ପାପ ନହୀଂ. ॥ ୩୮ ॥
ପରଂତୁ କୁଲନା ନାଶନୋ ଦୋଶ ଦୂର କରବା, ଅମେ ଚହୀଏ କେମ ନା ଜାଣ ଛତାଂ ତରବା. ॥ ୩୯ ॥
କୁଲନା ନାଶେ ଥାୟଛେ କୁଲଧର୍ମୋନୋ ନାଶ, ଧର୍ମ ଜତାଂ କୁଲ କ୍ୟାଂ ରହ୍ୟୁଂ, ଅଧର୍ମ ବ୍ୟାପେ ଖାଶ. । ୪୦।
କୁଲନୀ ସ୍ତ୍ରୀମାଂ ଆବତୋ ଅଧର୍ମଥୀ ତୋ ଦୋଶ, ସଂକର ସଂତାନୋ ତେଥୀ ଥୟେ ଦୋଶ. ॥ ୪୧ ॥
(କୁଲନୀ ସ୍ତ୍ରୀମାଂ ଆବତୋ ଅଧର୍ମଥୀ ତୋ ଦୋଶ, ସଂକର ସଂତାନୋ ତେଥୀ ଥୟେ କୋଶ. ॥ ୪୧ ॥)
ସଂକର ସଂତାନୋ ଥକୀ କୁଲ ତୋ ନରକେ ଜାୟ, ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଥାୟ ନା ପିତୃନୁଂ ପତନ ତେମନୁଂ ଥାୟ. ॥ ୪୨ ॥
କୁଲିନ ସଂକର ଲୋକନା ଦୋଷୋଥୀ ନାସେ, ଜାତିକୁଲତଣା ଧର୍ମ ନେ ଦୁଃଖ ସଦା ବାସେ. ॥ ୪୩ ॥
ଧର୍ମଭ୍ରଷ୍ଟନୋ ନରକମାଂ ସଦା ଥାୟଛେ ବାସ, ଏମ ସାଂଭଳ୍ୟୁଂ ଛେ ଅମେ ଉତ୍ତମ ଜନଥୀ ଖାସ. ॥ ୪୪ ॥
ମଳ୍ୟା ରାଜ୍ୟାନା ଲୋଭଥୀ ସ୍ୱଜନୋନେ ହଣବା, ପାପ କର୍ମ ତେ ତୋ ଖରେ ମଳ୍ୟା ଅମେ କରବା. ॥ ୪୫ ॥
ତେଥୀ ତୋ ଛେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କେ କରୁଂ ସାମନୋ ନା, ଶସ୍ତ୍ର ବିନାନୋ ଛୋ ହଣେ ମୁଜନେ କୌରବ ଆଅ. ॥ ୪୬ ॥
ଏମ କହୀ ବେସୀ ଗୟୋ ରଥମାଂ ପର୍ଥ ପ୍ରବୀଣ, ଧନୁଷ ବାଣ ମୂକୀ ଦଈ ଥଈ ଶୋକମାଂ ଲୀନ. ॥ ୪୭ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨: ସାଂଖ୍ୟଯୋଗ
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
ଆଅଂସୁ ଆଂଖୋମାଂ ନେ ବଳୀ ହୃଦୟମାଂ ଲଈ ଶୋକ, ବେସି ଗୟୋ ଅର୍ଜୁନ ତ୍ୟାଂ କହୀ ଯୁଦ୍ଧନେ ଫୋକ.
(ଆଅଂସୁ ଆଂଖମାଂ ନେ ବଳୀ ହୃଦୟମାଂ ଲଈ ଶୋକ, ଉଭୋ ରହ୍ୟୋ ଅର୍ଜୁନ ତ୍ୟାଂ କହୀ ଯୁଦ୍ଧନେ ଫୋକ. )
କୃଷ୍ଣେ ଏ ଅର୍ଜୁନନେ ଦୀଧୀ ଶୀଖ ଅପାର, ଶୀଖାମଣ ତେ ଛେ ଖରେ ଗୀତାଜୀନୋ ସାର. ॥ ୧ ॥
ଅରେ ଯୁଦ୍ଧମାଂ ଆ ତନେ ଥୟୋ କେମ ଛେ ଶୋକ, ମାନ କୀର୍ତୀ ନା ଆପତାଂ ନୀଂଦଶେ ତନେ ଲୋକ. ॥ ୨ ॥
କାୟରତାନେ ଛୋଡ ନେ ଊଭୋ ଥା ଲଡବା, ତନେ ଛାଜତୁଂ ଆ ନଥୀ ଊଭୋ ଥା ଲଡବା. ॥ ୩ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
କେମ କରୀନେ କୃଷ୍ଣ ଆ ଯୁଦ୍ଧ ମହୀଂ ଲଡବୁଂ, କହୋ ଭୀଷ୍ମ ନେ ଦ୍ରୋଣନୀ ସାଥେ ଶେଂ ଲଡବୁଂ? ॥ ୪ ॥
ପୂଜନୀୟ ଛେ ଏ ବଧା, ବେର କେମ କରବୁଂ, ଏଥୀ ତୋ ଉତ୍ତମ ଖରେ ଭିକ୍କ୍ଷୁ ବନୀ ମରବୁଂ. ॥ ୫ ॥
ଲୋହୀଭୀନା ହାଥଥୀ ରାଜ୍ୟ ଭୋଗବୁଂ ଆ, ଏ ଇଚ୍ଛା ମାରୀ ନଥୀ, ସତ୍ୟ କହୁଂ ଛୁଂ ହା! ॥ ୬ ॥
କୋନୋ ବିଜୟ ଥଶେ ଅମେ ଜାଣୀଏ ନା ତେ, ଜେନା ବିନା ମରଣ ଭଲୁଂ ଲଡବା ଊଭା ତେ. ॥ ୭ ॥
ମାରୁଂ ମନ ମୂଂଝାୟଲୁଂ କରୀ ଶକେ ନା ବିବେକ, ଶିକ୍ଶା ଦୋ ସାଚୀ ମନେ, ତୂଟେ ନ ମାରୀ ଟେକ. ॥ ୮ ॥
(ମାରୁଂ ମନ ମୂଂଝାୟଲୁଂ କରୀ ଶକେ ନା ବିବେକ, ଶିକ୍ଶା ଦୋ ସାଚୀ ମନେ, ତୂଟେ ନ ମାରୋ ଟେକ. ॥ ୮ ॥)
ଶରଣେ ଆବ୍ୟୋ ଆଜ ହୁଂ, ଉତ୍ତମ ଶିକ୍ଷା ଦୋ; ଲଡବାନୀ ଇଚ୍ଛା ନଥୀ, ଭଲେ ଗମେ ତେ ହୋ. ॥ ୯ ॥
ସ୍ୱର୍ଗତଣୁଂ ଯେ ରାଜ୍ୟ ଜୋ ପୃଥ୍ୱୀ ସାଥ ମଳେ, ଦିଲ ହଣନାରୋ ଶୋକ ନା ମାରୋ ତୋୟ ଟଳେ. ॥ ୧୦ ॥
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
ଏମ କହୀ କୃଷ୍ଣନେ ମହାବୀର ଅର୍ଜୁନ, ନହୀଂ ଲଡୁଂ ଏବୁଂ କହୀ ଊଭୋ ଧାରୀ ମୌନ. ॥ ॥
କୃଷ୍ଣେ ଅର୍ଜୁନନେ କହ୍ୟୁଂ କରତାଂ ସ୍ମିତ ଜରୀ, ସାଚେ ମିଥ୍ୟା ବାତନୋ ଶୋକ ରହ୍ୟୋ ତୁଂ କରୀ. ॥ ୧୦ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ପଂଡିତନା ଜେବୁଂ ବଦେ ନେ ବଳୀ ଶୋକ କରେ, ପଂଡିତ ଜୀବନ ମରଣନୋ ଶୋକ କଦୀ ନ କରେ. ॥ ॥
(ପଂଡିତନା ଜେବୁଂ ବଦେ ପରଂତୁ ଶୋକ କରେ, ପଂଡିତ ଜୀବନ ମରଣନୋ ଶୋକ କଦୀ ନ କରେ. ॥ ॥)
ହୁଂ ନେ ତୁଂ ଆ ରାଜବୀ ହତା ପହେଲାଂ ନା, ଭବିଷ୍ୟମାଂ ପଣ ନା ହଶେ ଏମ ମାନତୋ ନା. ॥ ॥
ବାଲ ଜୁବାନ ବନେ ବଧାଂ ଥାୟ ବୃଦ୍ଧ ପଣ ତେମ, ମରବୁଂ ସୌନେ ଛେ ଖରେ, ଦୁଃଖୀ ଥବୁଂ ତୋ କେମ! ॥ ॥
ଟାଢ ତାପ ସୁଖ-ଦୁଃଖନେ ଦେନାରା ବିଷୟୋ, ଚଲାୟମାନ ଅନିତ୍ୟ ଛେ, ତେ ସହୁ ଭାରତ ଓ! ॥ ॥
ବିଷୟ ତେମ ସୁଖଦୁଃଖଥୀ ବ୍ୟଥା ନ ଜେନେ ଥାୟ, ଧୀର ପୁରୁଷ ତେ ଛେବଟେ ଅମୃତପଦମାଂ ନ୍ହାୟ. ॥ ୧୫ ॥
ଅସତ୍ୟ ଅମର କଦୀ ନଥୀ, ନଥୀ ସତ୍ୟନୋ ନାଶ, ତତ୍ୱବାନ ଏବୀ ଧରେ ଶୀକ୍ଷା ତେନୀ ଖାସ. ॥ ॥
ଜେ ବ୍ୟାପକ ସର୍ୱତ୍ର ଛେ ତେ ଅବିନାଶୀ ଜାଣ, ଅବିନାଶୀନୋ ନାଶ ନା ଥାୟ କଦୀ ତେ ମାନ. ॥ ॥
ଆତ୍ମାନୋ ନା ନାଶ ଛେ, ଥାୟ ଦେହନୋ ନାଶ, ଏମ ସମଜ ତୋ ନା ରହେ ଶୋକତଣୋ ଅବକାଶ. ॥ ॥
ହଣେଲ କେ ହଣନାର ଜେ ଆତ୍ମାନେ ମାନେ, ଆତ୍ମା ନା ମାରେ ମରେ, ତେ ଜନ ନା ଜାଣେ. ॥ ॥
ଆତ୍ମା ନା ଜନ୍ମେ ମରେ, ହଣେ ନହୀଂ ନ ହଣାୟ, ନିତ୍ୟ ସନାତନ ଛେ କହ୍ୟୋ, ଅନାଦି ତେମ ସଦାୟ. ॥ ॥
ଅବିନାଶୀ ଅଜ ନିତ୍ୟ ଜେ ଆତ୍ମାନେ ଜାଣେ, ତେ କୋନେ ମାରୀ ଶକେ ମରାୟଲାଂ ମାନେ? ॥ ୨୧ ॥
ଜୂନା ବସ୍ତ୍ର ତଜୀ ଧରେ ନବୀନ ବଶ୍ତ୍ରୋ ଲୋକ, ଆତ୍ମା ଧରେ ଦେହ ତେମ ନବୋ ନା କର ଶୋକ. ॥ ॥
(ଜୂନା ବସ୍ତ୍ର ତଜୀ ଧରେ ନବୀନ ବଶ୍ତ୍ରୋ ଲୋକ, ତେମ ଦେହ ଧାରେ ନନୋ ଆତ୍ମା, ନା କର ଶୋକ. ॥ ॥)
ଶସ୍ତ୍ରୋଥୀ ଛେଦାୟ ନା, ଅଗ୍ନିଥୀ ନ ବଳେ, ସୂକାୟେ ନା ବାୟୁଥୀ, ଜଲଥୀ ନା ପଲଳେ. ॥ ॥
ନା ଛେଦାୟେ ନା ବଳେ ନା ଭୀଂଜାୟ ନ ସୁକାୟ, ସର୍ୱବ୍ୟାପକ ନିତ୍ୟ ଛେ, ଆତ୍ମା ରହେ ସଦାୟ. ॥ ୨୪ ॥
ଅବିକାରୀ ଅବ୍ୟକ୍ତ ନେ ଅଚିନ୍ତ୍ୟ ଛେ ତେ ତୋ, ଏବୁଂ ଜାଣୀ ନା ଘଟେ ଶୋକ କଦୀ କରବୋ. ॥ ୨୫ ॥
ଜନ୍ମ ମରଣ ଆତ୍ମାତଣାଂ ଅଥବା ତୋ ତୁଂ ମାନ, ତୋ ପଣ କରବୋ ଶୋକନା ଘଟେ ତନେ ତେ ଜାଣ. ॥ ॥
ଜନ୍ମେ ତେ ମରତୁଂ ସଦା, ମରେଲ ଜନ୍ମେ ତେମ, ତେବୋ ଜଗତନୋ ନିୟମ ଛେ, ଶୋକ ଥାୟ ତୋ କେମ? // ॥
ବ୍ୟକ୍ତ ମଧ୍ୟମାଂ ଥାୟ ଛେ, ଆଦି ଅଂତ ଅବ୍ୟକ୍ତ, ଜୀବ ବଧା; ଶାନେ ପଛୀ ଥାୟ ଶୋକମାଂ ରକ୍ତ? ॥ ॥
ଅଚରଜ ପାମୀନେ ଜୁଏ କୋଈ ଆତ୍ମାନେ, ଅଚରଜଥୀ ବୋଲେ ସୁଣେ କୋଈ ଆତ୍ମାନେ; ॥ ॥
ଶ୍ରୋତା ବକ୍ତା ସର୍ୱ ତେ ହଜାରମାଂଥୀ କୋ॑କ, ଜାଣୀ ଶକତା ଆତ୍ମନେ କରୋଡମାଂଥୀ କୋ॑କ. ॥ ୨୯ ॥
ଶରୀରମାଂ ଆତ୍ମା ରହ୍ୟୋ ତେ ନ କଦୀ ମରାୟ, ତେଥୀ କୋଈ ଜୀବନୋ ଶୋକ କରୀ ନ ଶକାୟ. ॥ ୩୦ ॥
ତାରୋ ଧର୍ମ ବିଚାର ତୋ, ଶୋକ ଦୂର ଆ ଥାୟ, ଧର୍ମୟୁଦ୍ଧନେ କାଜ ଛେ କ୍ଷତ୍ରିୟୋନୀ କାୟ. ॥ ॥
ସ୍ୱର୍ଗ ଦ୍ୱାର ଛେ ଯୁଦ୍ଧ ଆ ଅନାୟାସ ଆବ୍ୟୁଂ; ସୁଖୀ ହୋୟ କ୍ଷତ୍ରିୟ ତେ ଯୁଦ୍ଧ ଲଭେ ଆବୁଂ. ॥ ॥
କରୀଶ ନା ତୁଂ ଯୁଦ୍ଧ ତୋ ଧର୍ମ ଖରେ ଚୁକଶେ, କଲଂକ କାୟରତାତଣୁ ଲୋକୋୟେ ମୁକଶେ. ॥ ॥
ଅପୟଶ କରତାଂ ମୋତ ଛେ ଖରେ କହ୍ୟୁଂ ସାରୁଂ, ଅପୟଶମାଂ ଜୀବ୍ୟେ ନହୀଂ ଭଲୁଂ ଥାୟ ତାରୁଂ. ॥ ॥
ଭୟଥୀ ତୁଂ ନାସୀ ଗୟୋ, ଏମ କହେଶେ ବୀର, କୈଂ କୈଂ ଲୋକ ଚଲାବଶେ ବଚନୋନା ପଣ ତୀର. ॥ ୩୬ ॥
ମାନ ତେନେ ଜେ ଆପତା ତୁଚ୍ଛଜ ଗଣଶେ ତେ, ନିଂଦା କରଶେ ଶକ୍ତିନୀ, ଦୁଃଖ ଖରେଖର ଏ. ॥ ॥
ମରଶେ ତୋ ତୁଂ ପାମଶେ ସ୍ୱର୍ଗତଣୋ ଆନଂଦ, ରାଜ୍ୟ ପାମଶେ ଜୀତତାଂ, ଲଡ ତୋ ତୁଂ ସାନଂଦ. ॥ ॥
ଲାଭହାନି ସୁଖଦୁଃଖ ହୋ, ଜୀତ ମଳେ କେ ହାର, ସରଖାଂ ତେନେ ମାନ ନେ ଲଡବା ଥା ତୈୟାର. ॥ ॥
କର୍ତବ୍ୟ ଗଣୀ ଯୁଦ୍ଧ ଆ ଖରେ ଲଡୀ ଲେ ତୁଂ, ପାପ ତନେ ନା ଲାଗଶେ, ସତ୍ୟ କହୁଂ ଛୁଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ କହ୍ୟୁଂ ଆ ତୋ, ହବେ ଦଉଂ ଯୋଗ ଉପଦେଶ, ତୀ ଜାଣୀ ତୋଡଶେ କର୍ମବଂଧ ନେ କ୍ଲେଶ. ॥ ॥
ଜନ୍ମାଂତରମାଂ ନାଶ ନା ଯୋଗବୁଦ୍ଧିନୋ ଥାୟ, ସ୍ୱଲ୍ପ ଧର୍ମ-ଆଚାରଥୀ ଭୟନେ ପାର କରାୟ. ॥ ୪୦ ॥
ଯୋଗବୃତ୍ତି ତୋ ହୋୟ ଛେ ଏକ ଲକ୍ଷ ବାଳୀ, ଯୋଗହୀନ ବୁଦ୍ଦି ଗଣାଂ ହୋୟ ଧ୍ୟେୟବାଳୀ. ॥ ॥
ବେଦବାଦମାଂ ରତ ଥୟା କାମୀ ଚଂଚଳ ଲୋକ, ଜନ୍ମ ମରଣ ଫଲ ଆପତାଂ କର୍ମ କରେଛେ କୋ॑କ. । ॥
ସ୍ୱର୍ଗ ଚାହତା ତେ ସଦା ମଧୁର ବଦେ ଛେ ବାଣ, ଭୋଗ ବାସନାଥୀ ଗଣେ ଉତ୍ତମ କୈଂ ନା ଆନ. ॥ ॥
ଭୋଗମହୀଂ ଡୂବୀ ଗୟୁଂ ଚଂଚଲ ମନ ଜେନୁଂ, ସମାଧିମାଂ ଜୋଡାୟ ନା ମନ କଦିୟେ ତେନୁଂ. ॥ ॥
ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମକ ଛେ ବେଦ ତୋ, ଗୁଣାତୀତ ତୁଂ ଥା, ଦ୍ୱନ୍ଦରହିତନେ ଶୁଦ୍ଧ ନେ ଜ୍ଞାନୀ ଯୋଗୀ ଥା. ॥ ୪୫ ॥
କୁବାତଣୋ ଜେ ହେତୁ ତେ ସରୋବରମାଂହି ସରେ, ତେମ ବେଦନୋ ମର୍ମ ସୌ ଜ୍ଞାନମାଂହି ମଳେ. ॥ ॥
କର୍ମ କରୀ ଲେ, କର ନହୀଂ ଫଳନୀ ଚିନ୍ତା ତୁଂ, କର୍ମ ଛୋଡଜେ ନା କଦୀ, ଶିକ୍ଷା ଆପୁଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ସଂଗ ତଜୀ ମନ ଯୋଗମାଂ ଜୋଡୀ କର୍ମ କରାୟ, ଫଲମାଂ ସମତା ରାଖ ତୋ, ସମତାୟୋଗ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ବିନାନୁଂ କର୍ମ ନା ଉତ୍ତମ ଛେ ତେଥୀ, ଜ୍ଞାନୀ ବନ, ଫଲ ଚାହତା କୃପଣ କହ୍ୟା ତେଥୀ. ॥ ॥
ପାପପୁଣ୍ୟଥୀ ପର ରହେ ଜ୍ଞାନୀ ଯୋଗୀ ତୋ, ଯୋଗୀ ଥା ତୁଂ, କର୍ମମାଂ କୌଶଲ ଯୋଗ କହ୍ୟୋ. ॥ ୫୦ ॥
ଜ୍ଞାନୀ କର୍ମୋନା ଫଲେ ମମତା ନା ରାଖେ, ଜନ୍ମବଂଧନଥୀ ଛୂଟତାଂ ଅମୃତରସ ଚାଖେ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନଥକୀ ତୁଂ ମୋହନେ ତରୀ ଜଶେ ଜ୍ୟାରେ, ବାହ୍ୟଜ୍ଞାନ ନେ ଭୋଗନୀ ବିରତି ଥଶେ ତ୍ୟାରେ. ॥ ॥
ବହୁ ସୁଣବାଥୀ ଚେ ଥଈ ଚଂଚଲ ବୁଦ୍ଧି ତେ, ଅଚଲ ସମାଧି ମହୀଂ ଜଶେ, ତ୍ୟାରେ ଯୋଗ ଥଶେ. ॥ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ସ୍ଥିର ବୁଦ୍ଧି ଛେ ଜେମନୀ, ସମାଧି ପାମ୍ୟା ଜେ, କେମ ରହେ ତେ ନେ ବଦେ, ଶେ ଓଳଖାୟ ତେ? ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଛୋଡେ ସଘଳୀ କାମନା ମନମାଂ ଉଠତୀ ଜେ, ଆତ୍ମନଂଦେ ମଗ୍ନ ଛେ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ କହ୍ୟା ତେ. ॥ ୫୫ ॥
ଦୁଃଖ ପଡେ ତୋ ଶୋକ ନା, ସୁଖନୀ ନା ତୃଷ୍ଣା, ରାଗ କ୍ରୋଧ ଭୟ ଛେ ଗୟା, ତେ ମୁନି ସ୍ଥିତ ମନନା. ॥ ॥
ସାରୁଂ ମାଠୁଂ ପାମତାଂ ଚଂଚଲ ଜେ ନା ଥାୟ, ନ ଶୋକ କରେ କେ ନା ହସେ, ଜ୍ଞାନୀ ତେ ଜ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଜେମ କାଚବୋ ଅଂଗନେ ସଂକୋଚୀ ଲେ ଛେ, ଇଂଦ୍ରିୟୋନେ ବିଷୟଥୀ ଜ୍ଞାନୀ ସଂକେଲେ. ॥ ॥
ବିଷୟୋ ଜେ ନା ଭୋଗବେ ତେନା ବିଷୟ ଛୁଟେ, ରହ୍ୟୋ ସହ୍ୟୋ ପଣ ସ୍ୱାଦ ତୋ ପ୍ରଭୁ ପାମ୍ୟେ ଜ ଛୁଟେ. ॥ ॥
ଯତ୍ନ କରେ ଜ୍ଞାନୀ ଛତାଂ ଇଂଦ୍ରିୟୋ ବଲବାନ, ମନନେ ଖେଂଚୀ ଜାୟ ଛେ ବିଷୟୋମାଂ ତେ ଜାଣ. ॥ ୬୦ ॥
ତେନା ପର ସଂୟମ କରୀ ମତ୍ପର ଜେ ଜନ ଥାୟ, ଇଂଦ୍ରିୟୋ ବଶମାଂ କରେ ଜ୍ଞାନୀ ତେ ଜେ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଧ୍ୟାନ ଧର୍ୟାଥୀ ବିଷୟନୁଂ ସଂଗ ଛେବଟେ ଥାୟ, କାମ ସଂଗଥୀ କ୍ରୋଧ କାମଥୀ ତେ ପଛୀଥୀ ଥାୟ. ॥ ॥
(ଧ୍ୟାନ ଧର୍ୟାଥୀ ବିଷୟନୁଂ ସଂଗ ଛେବଟେ ଥାୟ, କାମ ସଂଗଥୀ କ୍ରୋଧ କାମଥୀ ପଛୀଥୀ ଥାୟ. ॥ ॥)
କ୍ରୋଧ ଥକୀ ସଂମୋହ ନେ ବିବେକନୋ ପଣ ନାଶ, ଅଂତେ ବୁଦ୍ଧିନାଶ ନେ ତେଥୀ ଥାୟ ବିନାଶ. ॥ ॥
ରାଗଦ୍ୱେଶନେ ଛୋଡତାଂ ବିଷୟୋ ସେବେ ଜେ, ସଂୟମନେ ସାଧୀ ସଦା ପ୍ରସାଦ ପାମେ ତେ. ॥ ॥
ତେ ପ୍ରସନ୍ନତାଥୀ ଥତୋ ସର୍ୱ ଦୁଃଖନୋ ନାଶ, ପ୍ରସନ୍ନତାଥୀ ଥାୟ ଛେ ମନମାଂ ସ୍ଥିରତା-ବାସ. ॥ ॥
ଚଂଚଲନେ ବୁଦ୍ଧି ନଥୀ, ନଥୀ ଭାବନା ତେମ, ଭାବନା ବିନା ଶାଂତି ନା, ଅଶାଂତନେ ସୁଖ କେମ? ॥ ॥
ଇଂଦ୍ରିୟୋନୀ ସାଥମାଂ ମା ପଣ ଜୋ ଜାୟେ, ନାବ ବାୟୁଥୀ ତେମ ତୋ ବୁଦ୍ଧି ହରଣ ଥାୟେ. ॥ ॥
ତେଥୀ ଜେଣେ ଇଂଦ୍ରିୟୋ ବିଷୟୋଥୀ ବାଳୀ, ତେନୀ ବୁଦ୍ଧି ଥାୟ ଛେ ସ୍ଥିରତା-ସୁଖବାଳୀ. ॥ ॥
ବିଶୟୋମାଂ ଊଂଘେ ବଧାଂ, ଯୋଗୀ ବିଷୟ-ଉଦାସ, ପ୍ରଭୁ ପ୍ରକାଶଥୀ ଦୂର ସୌ, ଯୋଗୀ ପ୍ରଭୁନୀ ପାସ. ॥ ॥
ସମୁଦ୍ର ପାଣୀଥୀ ବନେ ଜେମ କଦୀ ନ ଅଶାଂତ, ତେମ କାମନାଥୀ ରହେ ନିର୍ୱିକାର ନେ ଶାଂତ. ॥ ॥
ତେ ଜ ଶାଂତିନେ ମେଳବେ ତୃଷ୍ଣା ନା ଜେନେ, ଅହଂକାର ମମତା ତଜେ, ଶାଂତି ମଳେ ତେନେ. ॥ ୭୧ ॥
ବ୍ରାହ୍ମୀ ସ୍ଥିତି ଆ ମେଳବୀ ମୋହିତ ନା କଦୀ ଥାୟ, ମରଣ ସମେ ତେମାଂ ରହ୍ୟେ ମୁକ୍ତି ମାରଗ ଜାୟ. ॥ ୭୨ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୩: କର୍ମୟୋଗ
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
କର୍ମଥକୀ ଜୋ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୋ ପ୍ରଭୋ, ଖରେଖର ଜ୍ଞାନ, ଯୁଦ୍ଧକର୍ମମାଂ କେମ ତୋ ଖେଂଚୋ ମାରୁଂ ଧ୍ୟାନ? ॥ ॥
ମୋହ ପମାଡୋ କାଂ ମନେ, ଏକ କହୋ ନେ ବାତ, ଏକଜ ବାତ କରୋ ମନେ, ଧନ୍ୟ କରୁଂ କେ ଜାତ. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଜ୍ଞାନୀ ନେ ଯୋଗୀତଣା ଆ ସଂସାରେ ବେ, ଜୁଦା ଜୁଦା ମାଅର୍ଗୋ କହ୍ୟା ଶ୍ରେୟତଣା ଛେ ମେଂ. ॥ ॥
କର୍ମ କରେ ଜ ମନୁଷ୍ୟ ନା ତୋ ନା ଉତ୍ତମ ଥାୟ, ଛୋଡୀ ଦେ ଜୋ କର୍ମନେ ତୋୟେ ନା ଶୁଖ ଥାୟ. ॥ ॥
କର୍ମ କର୍ୟା ବିଣ ନା ରହେ କୋଈ ଯେ କ୍ଷଣବାର, ସ୍ୱଭାବଥୀ ମାନବ କରେ କର୍ମ ହଜାରୋ ବାର. ॥ ୫ ॥
କାବୁ କରୀ ଇଂଦ୍ରିୟନୋ ମନଥୀ ସ୍ମରଣ କରେ, ବିଷୟୋନୁଂ ଜୋ ମାନବୀ, ତୋ ତେ ଦଂଭ କରେ. ॥ ॥
ମନଥୀ ସଂୟମ ସାଧତାଂ ଅନାସକ୍ତ ପଣ ଜେ, କର୍ମ କରେ ଇଂଦ୍ରିୟଥୀ, ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗଣାୟେ ତେ. ॥ ॥
ନିୟତ କର୍ମ କର, ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଛେ ଅକର୍ମଥୀ ତୋ କର୍ମ, ଅନାସକ୍ତ ବନତାଂ ସଦା ତେଥୀ ତୁଂ କର କର୍ମ. ॥ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଏ ଆ ସୃଷ୍ଟିନା ଆରଂଭେ ଜ କହ୍ୟୁଂ, କାମଧେନୁ ଆଅ ଯଗ୍ନଥୀ ସର୍ଜୋ ସୃଷ୍ଟି କହ୍ୟୁଂ. ॥ ॥
ଦେବୋନୀ ସେବା କରୋ, ତେ ସେବୋ ତମନେ, ଏକମେକନୀ ସେବାଥୀ ମଳୋ ଶ୍ରେୟ ତମନେ. ॥ ॥
ପ୍ରସନ୍ନ ଦେବୋ ଯଜ୍ଞଥୀ ଈଷ୍ଟଭୋଗ ଦେ ଛେ, ଆପ୍ୟାବିଣ ଜେ ଖାୟ ତେ ଚୋର କହେ ତେନେ. ॥ ॥
ଯଜ୍ଞଶିଷ୍ଟ ଖାନାରନା ପାପ ବଧା ଯେ ଜାୟ, ଏକଲପେଟା ଜେ ବନେ ତେ ତୋ ପାପ ଜ ଖାୟ. ॥ ॥
ପ୍ରାଣୀ ଥାୟେ ଅନ୍ନଥୀ, ଅନ୍ନ ବୃଷ୍ଟିଥୀ ଥାୟ, ବୃଷ୍ଟି ଥାୟେ ଯଜ୍ଞଥୀ, ଯଜ୍ଞ କର୍ମଥୀ ଥାୟ. ॥ ॥
କର୍ମ ଥାୟ ପ୍ରକୃତିଥକୀ, ପ୍ରକୃତି ପ୍ରଭୁଥୀ ଥାୟ, ତେଥୀ ଯଜ୍ଞେ ବ୍ରହ୍ମନୀ ସଦା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଥାୟ. ॥ ୧୫ ॥
ଚାଲେ ଛେ ଆ ଚକ୍ର ତେ ମୁଜବ ନ ଚାଲେ ଜେ, ମିଥ୍ୟା ଜୀବେ ମୂର୍ଖ ନେ ପାପୀ ଲଂପଟ ତେ. ॥ ॥
ଆତ୍ମାମାଂ ସଂତୋଷ ନେ ଆତ୍ମରତ ଛେ ଜେ, ଆତ୍ମାମାଂ ଜେ ମଗ୍ନ ଛେ କର୍ମ ନଥୀ ତେନେ. ॥ ॥
(ଆତ୍ମାମାଂ ସଂତୋଷ ନେ ରତିସୁଖ ଛେ ଜେନେ, ଆତ୍ମାମାଂ ଜେ ମଗ୍ନ ଛେ କର୍ମ ନଥୀ ତେନେ. ॥ ॥)
କର୍ମ କରୀନେ ତେମନେ ମେଳବବୁଂ ନା କୈଂ, ନ କର୍ୟେ କୈଂ ନ ଗୁମାବବୁଂ, ମୁକ୍ତ ରହ୍ୟା ତେ ଥୈ. ॥ ॥
ଆସକ୍ତି ଛୋଡୀ ଦଈ ଯୋଗ୍ୟ କରେ ଜେ କର୍ମ, ତେ ମଂଗଲନେ ମେଳବେ, କର ତୁଂ ତେମ ଜ କର୍ମ. ॥ ॥
ସିଦ୍ଧ ଥୟା ଛେ କର୍ମଥୀ ଜନକସମା କୈଂ ଲୋକ, ଲୋକୋନା ହିତ ସାରୂୟେ କର୍ମୋ ନ ଛେ ଫୋକ. ॥ ୨୦ ॥
ଉତ୍ତମ ଜନ ଜେ ଜେ କରେ ତେ ବୀଜା କରତା, ପ୍ରମାଣ ତେନୁଂ ମାନତାଂ ଲୋକୋ ଅନୁସରତା. ॥ ॥
ମାରେ ଆ ସଂସାରମାଂ କୈଂ ନା ମେଳବବୁଂ, ତୋ ପଣ ଜୋ ନେ କର୍ମମାଂ ସଦା ରହ୍ୟୋ ରତ ହୁଂ. ॥ ॥
ଜୋ ହୁଂ କର୍ମ କରୁଂ ନହୀଂ, ତଜେ ବଧା ତୋ କର୍ମ, ଲୋକୋନୁଂ ହିତ ଥାୟ ନା, ନା ସଚବାୟେ ଧର୍ମ. ॥ ॥
କରୂଂ ନହୀଂ ହୁଂ କର୍ମ ତୋ ନଷ୍ଟ ଜଗତ ଆଅ ଥାୟ, ସଂକର୍ତା ନେ ନାଶନୋ ମୁଜନେ ଦୋଷ ଅପାୟ. ॥ ॥
ଅଜ୍ଞାନୀ ଆସକ୍ତ ଥୈ କର୍ମ କରେ ଛେ ଜେମ, ଜ୍ଞାନୀ ଆସକ୍ତି ମୁକୀ, କର୍ମ କରେ ସୌ ତେମ. ॥ ୨୫ ॥
ଅଜ୍ଞାନୀମାଂ ତେ କଦୀ ଶଂକା ଜଗବେ ନା, କର୍ମ କରୀ ଉତ୍ତମପଣେ ପ୍ରେରେ ଜନନେ ହା! ॥ ॥
ପ୍ରକୃତିନା ଗୁଣଥୀ ଥତାଂ କର୍ମ ଛତାଂ ଜାଣେ, ମୂଢ ଅହଂକାରେ ଗଣେ କର୍ତା ପୋତାନେ. ॥ ॥
ଗୁଣ ନେ କର୍ମ-ବିଭାଗନେ ଜେ ଜାଣେ ଛେ ତେ, ଗୁଣ ବର୍ତେ ଗୁଣମାଂ ଗଣୀ ନା ଆସକ୍ତ ବନେ. ॥ ॥
ପ୍ରକୃତିଗୁଣଥୀ ମୂଢ ତେ ଡୂବେ କର୍ମମହୀଂ, ଏ ଅଜ୍ଞାନୀନେ କରେ ଜ୍ଞାନୀ ଚଲିତ ନହୀଂ. ॥ ॥
ଅର୍ପଣ କର କର୍ମୋ ମନେ, ମମତାନେ ତଜ ତୁଂ, ସ୍ୱଧର୍ମ ସମଜୀ ଯୁଦ୍ଧମାଂ, ପାର୍ଥ, ଲଡୀ ଲେ ତୁଂ. ॥ ୩୦ ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧା ରାଖୀନେ ମୁକୀ ଈର୍ଷା କର୍ମ କରେ, କର୍ମୋନାଂ ବଂଧନ ବଧାଂ ତେନାଂ ତୁର୍ତ ଟଳେ. ॥ ॥
ମଦଥୀ ମତ୍ତ ବନୀ କରେ କର୍ମ ଆମ ନା ଜେ, ନଷ୍ଟ ଥୟେଲୋ ଜାଣଜେ ବିମୂଢ ମାନବ ତେ. ॥ ୩୨ ॥
ପୋତାନୀ ପ୍ରକୃତି ମୁଜବ ଜ୍ଞାନୀ କର୍ମ କରେ, ପ୍ରକୃତି ମୁଜବ କରେ ବଧାଂ, ନିଗ୍ରହ କେମ କରେ? ॥ ॥
ଇଂଦ୍ରିୟୋନା ବିଷୟୋ ଛେ ରାଗଦ୍ୱେଷବାଳା, ଶିକାର ତେନା ନା ଥବୁଂ ତେ ଦୁଶ୍ମନ ସାରା. ॥ ॥
ସ୍ୱଧର୍ମ ଛେ ଉତ୍ତମ କହ୍ୟୋ ପରଧର୍ମ ଥକୀ ଖାସ, ସ୍ୱଧର୍ମମାଂ ମୃତ୍ୟୁ ଭଲୁଂ, ପରଧର୍ମ କରେ ନାଶ. ॥ ॥
ଯୁଦ୍ଧ ଧର୍ମ ତାରୋ ଖରେ, ତ୍ୟାଗ ଭିକ୍ଷୁନୋ ଧର୍ମ, ମୃତ୍ୟୁ ମଳେ ତୋୟେ ଭଲେ, କର ତୁଂ ତାରୁଂ କର୍ମ. ॥ ୩୫ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
କୋନାଥୀ ପ୍ରେରାଈନେ ପାପ କରେ ଛେ ଲୋକ, ଈଚ୍ଛା ନ ହୋୟେ ଛତାଂ ଜାଣେ ଖେଂଚେ କୋ॑କ? ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଈଚ୍ଛା ତୃଷ୍ଣା ବାସନା, କ୍ରୋଧ କହ୍ୟୋ ଛେ ଜେ, ତେ ଜ କରାବେ ପାପନେ, ଦୁଶ୍ମନ ଜନନା ତେ. ॥ ॥
ଦର୍ପଣ ମେଲାଥି, ରାଖଥୀ ଆଗ ଜେମ ଢଂକାୟ, ଗର୍ଭ ଓରଥୀ, କର୍ମ ସୌ କାମ ଥକୀ ଢଂକାୟ. ॥ ॥
(ଦର୍ପଣ ମେଲେ, ରାଖଥୀ ଆଗ ଜେମ ଢଂକାୟ, ଗର୍ଭ ଓରଥୀ, କର୍ମ ସୌ ତ୍ୟମ ତେଥୀ ଢଂକାୟ. ॥ ) ॥
ସଦା ଅତୃପ୍ତ କାମାଗ୍ନି ଜ୍ଞାନୀନୋ ରିପୁ ଛେ, ଢାଂକୀ ଦେ ଛେ ଜ୍ଞାନନେ ଅଗ୍ନି ସାଚେ ତେ. ॥ ॥
(ଅତୃପ୍ତ ଅଗ୍ନି କାମନୋ ଜ୍ଞାନୀନୋ ରିପୁ ଛେ, ଢାଂକୀ ଦେ ଛେ ଜ୍ଞାନନେ ଅଗ୍ନି ସାଚେ ତେ. ॥ ॥)
ମନ ବୁଦ୍ଧି ଇଂଦ୍ରିୟ ଛେ ତେନା ନିତ୍ୟ ନିବାସ, ତେ ଦ୍ୱାରା ମୋହିତ କରେ ମାନବନେ ତେ ଖାସ. ॥ ୪୦ ॥
ମନ ବୁଦ୍ଧି ଇଂଦ୍ରିୟନୋ ତେଥୀ କାବୂ କରୀ, ଜ୍ଞାନ ନାଶ କରନାର ତେ କାମ ନାଖ ହରୀ. ॥ ॥
(ମନ ବୁଦ୍ଧି ଇଂଦ୍ରିୟନୋ ତେଥୀ କାବୂ କରୀ, ଜ୍ଞାନ ନାଶ କରନାର ତେ ପାପୀ ନାଖ ହରୀ. ॥ ॥)
ଇଂଦ୍ରିୟୋ ବଳବାନ ଛେ, ମନ ତେଥୀ ବଳବାନ, ମନଥୀ ବୁଦ୍ଧି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଛେ, ଆତ୍ମା ଉତ୍ତମ ଜାଣ. ॥ ॥
ଆତ୍ମାନେ ଉତ୍ତମ ଗଣୀ, ଆତ୍ମଶକ୍ତି ଧାରୀ, କାମରୂପ ଆ ଶତ୍ରୁନେ ଶୀଘ୍ର ନାଖ ମାରୀ. ॥ ୪୩ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୪: କର୍ମବ୍ରହ୍ମାର୍ପଣୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ବିବସ୍ୱାନନେ ଯୋଗ ଆ ପହେଲାଂ କହ୍ୟୋ ମେଂ, ମନୁନେ କହ୍ୟୋ ତେମଣେ, ଇକ୍ଷ୍ୱାକୁନେ ମନୁଏ. ॥ ॥
(ବିବସ୍ୱାନନେ ଯୋଗ ଆ ପହେଲାଂ କହ୍ୟୋ ମେଂ, ମନୁନେ କଥିୟୋ ତେମଣେ, ଇକ୍ଷ୍ୱାକୁନେ ମନୁଏ. ॥ ॥)
ପରଂପରାଥୀ ଜାଣତା ରାଜର୍ଷି ଆ ଯୋଗ, କାଳ ଜବାଥୀ ତେ ଖରେ ନଷ୍ଟ ଥୟୋ ଛେ ତେ ଯୋଗ. ॥ ॥
ରହସ୍ୟବାଳୋ ଯୋଗ ତେ ତୁଜନେ ପାର୍ଥ, କହ୍ୟୋ, ଭକ୍ତ ତେମ ମାନୀ ସଖା ଉତ୍ତମ ଯୋଗ କହ୍ୟୋ. ॥ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ବିବସ୍ୱାନ ପୂର୍ୱେ ଥୟା, ତମେ ଥୟା ହମଣା, ଯୋଗ ତମେ କ୍ୟାଂଥୀ କହ୍ୟୋ, ଥାୟ ମନେ ଭ୍ରମଣା. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ମାରା ନେ ତାରା ଖରେ ଜନ୍ମ ଅନେକ ଥୟା, ମନେ ଯାଦ ତେ ସର୍ୱ ଛେ, ତନେ ନ ଯାଦ ରହ୍ୟା. ॥ ୫ ॥
ଛୁଂ ଜଗସ୍ୱାମୀ ଅଜ ଛତାଂ ଜନ୍ମ ଲଉଂ ଛୁଂ ହୁଂ, ପ୍ରକ୍ରୁତିନା ଆଧାରଥୀ ପ୍ରକଟ ଥଉଂ ଛୁଂ ହୁଂ ॥ ॥
ଜ୍ୟାରେ ଜ୍ୟାରେ ଧର୍ମନୋ ଥଈ ଜାୟ ଛେ ନାଶ, ଅଧର୍ମ ବ୍ୟାପେ ତେ ସମେ ଜନ୍ମ ଲଉଂ ଛୁଂ ଖାସ. ॥ ॥
ରକ୍ଷୁଂ ସଜ୍ଜନନେ ଅନେ କରୁଂ ଦୁଷ୍ଟନୋ ନାଶ, ସ୍ଥାପୁଂ ସାଚା ଧର୍ମନେ ପୂରୁଂ ଭକ୍ତନୀ ଆଶ. ॥ ॥
ଦିବ୍ୟ ଜନ୍ମ ନେ କର୍ମନେ ମାରା ଜାଣେ ଜେ, ମରଣ ପଛୀ ଜନ୍ମେ ନହୀଂ, ମନେ ମେଳବେ ତେ. ॥ ॥
ଭୟ ନେ କ୍ରୋଧ ତଜୀ ଦଈ, କରୀନେ ମନେ ପ୍ରେମ, ତପ ନେ ଜ୍ଞାନଥକୀ ଘଣା ପାମ୍ୟା ମୁଜନେ ତେମ. ॥ ୧୦ ॥
ଜେବା ଭାବ ଥକୀ ମନେ ଭକ୍ତ ଭଜେ ମାରା, ତେବା ଭାବେ ହୁଂ ଭଜୁଂ ତେ ସୌନେ ପ୍ୟାରା! ॥ ॥
ସର୍ୱ ପ୍ରକାରେ ମାନବୀ ମୁଜ ମାର୍ଗେ ଚାଲେ, ମଂଗଲ ତେନୁ ଥାୟ ଜେ ମୁଜ ମାର୍ଗେ ଚାଲେ. ॥ ୧୧ ॥
ବୀଜା ଦେବୋନେ ଭଜେ ପ୍ରେମ କରୀନେ ଜେ, ସାଚେ ସିଦ୍ଧି ପାମତା ପୂଜୀ ତେମନେ ତେ. ॥ ॥
ଚାର ବର୍ଣ ମେଂ ସର୍ଜିୟା ଗୁଣ କର୍ମ ଅନୁସାର, ତେନୋ କର୍ତା ହୁଂ ଛତାଂ ଅକର୍ତା ମନେ ଜାଣ. ॥ ॥
(ଚାର ବର୍ଣ ମେଂ ସର୍ଜିୟା ଗୁଣ ନେ କର୍ମେ ମାନ, ତେନୋ କର୍ତା ହୁଂ ଛତାଂ ଅକର୍ତା ମନେ ଜାଣ. ॥ ॥)
ମନେ କର୍ମ ବଂଧନ ନଥୀ, ନଥୀ କର୍ମ ମମତା, ମାନବ ସମଜେ ଏମ ତେ କର୍ମ ଥକୀ ଛୁଟତା. ॥ ॥
ଏବୁଂ ଜାଣୀନେ କର୍ୟା ପହେଲାଂ କୈଂୟେ କର୍ମ, ଏମଜ କରଜେ କର୍ମ ତୋ ସଚବାଶେ ତୁଜ ଧର୍ମ. ॥ ॥
ଅକର୍ମ ତେମଜ କର୍ମମାଂ ମୋହାୟା ବିଦ୍ୱାନ, କର୍ମ କହୁଂ ଜେଥୀ ରହେ ନହୀଂ ଅଶୁଭମାଂ ଧ୍ୟାନ. ॥ ॥
କର୍ମ ଅକର୍ମ ବିକର୍ମନୋ ଯୋଗ୍ୟ ଜାଣବୋ ମର୍ମ, କର୍ମ ରହସ୍ୟ ପିଛାନବୁଂ, ଗହନ ଖରେ ଛେ କର୍ମ. ॥ ॥
ଅକର୍ମ ଦେଖେ କର୍ମମାଂ କର୍ମ ଅକର୍ମେ ଜେ, ଉତ୍ତମ କର୍ମୀ ତେ କହ୍ୟା, ଜ୍ଞାନୀ ସୌମାଂ ତେ. ॥ ॥
ଫଳନୀ ତୄଷ୍ଣା ତ୍ୟାଗତାଂ କର୍ମ କରେ ଛେ ଜେ, ଦେହ ଜ୍ଞାନଥୀ କର୍ମନେ, ପଂଡିତ ସାଚେ ତେ. ॥ ॥
ଆସକ୍ତିନେ ଛୋଡତାଂ ନିତ୍ୟ ତୃପ୍ତ ଜ୍ୟମ ଜେ, କର୍ମ କରେ ଛେ ମାନବୀ, କରେ କୈଂ ନହୀଂ ତେ. ॥ ୨୦ ॥
ତୃଷ୍ଣା ସଂଗ୍ରହ ଛୋଡତାଂ, ମନନୋ କାବୁ କରୀ, ଶରୀରକର୍ମ କର୍ୟା ତକୀ ଥାୟେ ପାପ ନହୀଂ. ॥ ॥
ଲାଭାଲାଭେ ତୃପ୍ତ ଜେ ଦ୍ୱନ୍ଦାତୀତ ସଦାୟ, କର୍ମନେ କରେ ତୋୟ ତେ ନା ବଂଧାୟ କଦାୟ. ॥ ॥
ସଂଗରହିତ ନେ ମୁକ୍ତ ଛେ ଜ୍ଞାନ ପରାୟଣ ଜେ, କର୍ମ ଯଜ୍ଞ ଭାବେ କରେ, କର୍ମ ନ ବାଂଧେ ତେ. ॥ ॥
ଅଗ୍ନି ନେ ସମିଧା ବଳୀ ହବିୟେ ବ୍ରହ୍ମସ୍ୱରୂପ, କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମମୟ ତେମନେ ଜେ ଛେ ଜ୍ଞାନସ୍ୱରୂପ. ॥ ॥
ଦେବୟଜ୍ଞ କୋଈ କରେ ଯୋଗୀଜନ ଜଗମାଂ, ବ୍ରହ୍ମାଗ୍ନିମାଂ ଯଜ୍ଞନେ ଅନ୍ୟ କରେ ଜଗମାଂ. ॥ ୨୫ ॥
ସଂୟମନା ଅଗ୍ନିମହୀଂ ଈଂଦ୍ରିୟୋ ବାଳେ, କୋଈ ଈଂଦ୍ରିୟୋମହୀଂ ବିଷୟୋନେ ବାଳେ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ଭରେଲା ଆତ୍ମନୋ ସଂୟମମୟ ଅଗ୍ନି, କୋଈ ହୋମେ ପ୍ରାଣନେ ଜଗବୀ ଏ ଅଗ୍ନି. ॥ ॥
ଦ୍ରୟ୍ୱୟଜ୍ଞ, ତପୟଜ୍ଞ ନେ ଯୋଗୟଜ୍ଞ ପଣ ଥାୟ, ଜ୍ଞାନୟଜ୍ଞ କୋଈ କରେ, ବ୍ରତ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଘଣାଂ ଥାୟ. ॥ ॥
ପ୍ରାଣାୟମୀ ପ୍ରାଣନେ ଅପାନମାଂ ହୋମେ, ପ୍ରାଣ ରୋକତା, ପ୍ରାଣମାଂ ଅପାନନେ ହୋମେ. ॥ ॥
କାବୁ କରୀ ଆହାରନୋ ହୋମେ ପ୍ରାଣେ ପ୍ରାଣ, ଯଜ୍ଞ ଜାଣତା; ଯଜ୍ଞଥୀ ପବିତ୍ର ସୌନେ ଜାଣ. ॥ ୩୦ ॥
ଯଜ୍ଞାମୃତ ଖାନାରନେ ଈଷ୍ୱରପ୍ରାପ୍ତି ଥାୟ, ଯଜ୍ଞହୀନନେ ଆଅ ଜଗେ ପଛୀୟ ସୁଖ ନ ଥାୟ. ॥ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଏ ଆବୀ ରୀତେ ଅନେକ ଯଜ୍ଞ କହ୍ୟା, କର୍ମଜନ୍ୟ ତେ ଜାଣ ତୋ ପାପ ଥଶେ ନ କଦା. ॥ ॥
ଦ୍ରବ୍ୟଯଜ୍ଞଥୀ ଜ୍ଞାନନୋ ଯଜ୍ଞ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତୁଂ ଜାଣ, କର୍ମ ବଧାଂୟେ ଜ୍ଞାନମାଂ ପୂର୍ଣ ଥାୟ ତେ ମାନ. ॥ ॥
ଅନୁଭବବାଳୋ ହୋୟ ଜେ ଜ୍ଞାନୀ ତେମଜ ହୋୟ, ତୀ ନମତାଂ ସେବତାଂ ପୂଛ ପ୍ରଶ୍ନ ତୁଂ କୋୟ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ତନେ ତେ ଆପଶେ, ତେଥୀ ମୋହ ଜଶେ, ଜଗ ଆଖୁଂ ମୁଜମାଂ ପଛୀ ଜୋଶେ ଆତ୍ମ ବିଶେ. ॥ ୩୫ ॥
ପାପୀମାଂ ପାପୀ ହଶେ କୋଈ ଆଅ ଜଗମାଂ, ଜ୍ଞାନନାବମାଂ ବେସତାଂ ତରୀ ଜଶେ ଭବମାଂ. ॥ ॥
ଭସ୍ମ କରେ ଛେ କାଷ୍ଟନେ ବାଳୀ ଅଗ୍ନି ଜେମ, ଜ୍ଞାନଗ୍ନି କର୍ମୋ ବଧାଂ ଭସ୍ମ କରେ ଛେ ତେମ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନସମୁଂ କୈଂୟେ ନଥୀ ପବିତ୍ର ଆ ଜଗମାଂହ୍ୟ, ସମୟ ଜତାଂ ତେ ମେଳବେ ଜ୍ଞାନୀ ଅଂତରମାଂହ୍ୟ. ।
ଶ୍ରଦ୍ଧା ନେ ସଂୟମ ବଳୀ ଲଗନୀ ଖୂବ ହଶେ, ଜରୁର ମଳଶେ ଜ୍ଞାନ ତୋ, ଶାଂତି ପଣ ମଳଶେ. ॥ ॥
(ଶ୍ରଦ୍ଧା ନେ ସଂୟମ ବଳୀ ଲଗନୀ ଖୂବ ହଶେ, ଜରୁର ମଳଶେ ଜ୍ଞାନ ତୋ, ଶାଂତି ବଳୀ ମଳଶେ. ॥ ॥)
ଅବିଶ୍ୱାସ ଶଂକା ହଶେ ତୋ ତେ ନଷ୍ଟ ଥଶେ, ଆ ଜଗମାଂ ତେନେ ନହୀଂ କୋଈ ସୁଖ ଥଶେ. ॥ ୪୦ ॥
(ଅବିଶ୍ୱାସ ଶଂକା ହଶେ ତୋ ତେ ନଷ୍ଟ ଥଶେ, ଆ ଜଗମାଂ ତେନେ ନହୀଂ କୋଈ ସୁଖ ଧରଶେ. ॥ ୪୦ ॥)
ଶଂକା ଛୋଡୀ ଜେମଣେ ତଜ୍ୟୁଂ ବଳୀ ଅଭିମାନ, ତେନେ ବାଂଧେ କର୍ମ ନା, ଥୟୁଂ ଜେମନେ ଜ୍ଞାନ. ॥ ॥
ଏଥୀ ଆ ଅଜ୍ଞାନଥୀ ମୋହ ଥୟୋ ତୁଜନେ, ଜ୍ଞାନଖଡଗଥୀ ଛେଦତାଂ ଲଡ ତୁଂ ମୁକ୍ତ ମନେ. ॥ ୪୨ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୫: କର୍ମସ/ନ୍ୟାସୟୋଗ
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ବଖାଣୋ ତମେ କର୍ମନେ ତେମଜ କର୍ମତ୍ୟାଗ, ବନ୍ନେମାଂ ଜେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୋ କହୋ ତେ ମନେ ମାର୍ଗ. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
କର୍ମତ୍ୟାଗ ନେ କର୍ମ ତେ ବନ୍ନେ ମଂଗଲ ଜାଣ, କର୍ମତ୍ୟାଗଥୀ କର୍ମ ଛେ ଉତ୍ତମ ଏମ ପ୍ରମାଣ. ॥ ॥
ଜେନାମାଂ ନା ବେର ଛେ ତେନେ ତ୍ୟାଗୀ ମାନ, ଆଶା ତୃଷ୍ଣା ଛେ ନହୀଂ ତେ ସନ୍ୟାସୀ ଜାଣ. ॥ ॥
ଦ୍ୱନ୍ଦଥକୀ ଛୂଟୀ ଶକେ ତେ ମୁକ୍ତି ପାମେ, ସହଜ ଶାଂତି ତେନେ ମଳେ ଦୁଃଖ ବଳୀ ବାମେ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନକର୍ମନେ ପଂଡିତୋ ଗଣେ ନହୀଂ ଅଳଗା, ଫଳ ବନ୍ନେନାଂ ଏକ ଛେ, ଅଜ୍ଞ ଗଣେ ଅଳଗାଂ. ॥ ॥
ମଳେ ଜ୍ଞାନଥୀ ସ୍ଥାନ ତେ କର୍ମ ଥକୀୟ ମଳେ, ତେଥୀ ତେମାଂ ନା କଦୀ ଜ୍ଞାନୀ ଭେଦ କରେ. ॥ ୫ ॥
ଖାଲୀ କର୍ମ ତଜବା ଥକୀ ଥାୟ ନହୀଂ ସନ୍ୟାସ, କର୍ମ କରେ ଜେ ଥାୟ ତେ ସମୟେ ତ୍ୟାଗୀ ଖାସ. ॥ ॥
(କର୍ମ କରେ ନା ତୋ ପଛୀ ଥାୟ ନହୀଂ ସନ୍ୟାସ, କର୍ମ କରେ ଜେ ଥାୟ ତେ ସମୟେ ତ୍ୟାଗୀ ଖାସ. ॥ ॥)
ପବିତ୍ର ଯୋଗୀ ସଂୟମୀ ସମଦର୍ଶୀ ଛେ ଜେ; କର୍ମ କରେ ତୋୟେ କଦୀ ଲିପ୍ତ ବନେ ନା ତେ. ॥ ॥
ଜୋତାଂ, ସୁଣତାଂ, ସୁଂଘତାଂ, ଖାତାଂ ନେ ବଦତାଂ, ସୁତାଂ ଉଠତାଂ ବେସତାଂ, ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା କରତାଂ. ॥ ॥
ହୁଂ କୈୟେ କରତୋ ନଥୀ ଜ୍ଞାନୀ ଏମ ଗଣେ, ଈଂଦ୍ରିୟୋ ବିଷୟୋମହୀଂ ବର୍ତେ ଏମ ଗଣେ. ॥ ॥
ପ୍ରଭୁନେ ଅର୍ପୀ ନେ ତଜୀ ଅହମ୍ କରେ ଜେ କର୍ମ, ତେନେ ପାପ ଅଡେ ନହୀଂ, ବ୍ୟାପେ ନହୀଂ ଅଧର୍ମ. ॥ ୧୦ ॥
କାୟା ମନ ବୁଦ୍ଧି ଥକୀ, ଫକ୍ତ ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋଥୀ, ଶୁଦ୍ଧିକାଜ କର୍ମୋ କରେ ଯୋଗୀ ସଂଗ ତଜୀ. ॥ ॥
ଫଳନୀ ତୃଷ୍ଣା ଛୋଡତାଂ ଶାଂତି ଲଭେ ଜ୍ଞାନୀ, ଫଳମାଂ ବଦ୍ଧ ବନୀ ଜତା କାମୀ ଅଜ୍ଞାନୀ. ॥ ॥
ମନତୀ କର୍ମ ତଜୀ, ରହୀ ନବଦ୍ୱାରେ ନଗରେ, କର୍ମ କରାବେ ନା କଦୀ ଆତ୍ମା ନ କର୍ମ କରେ. ॥ ॥
(ମନତୀ କର୍ମ ତଜୀ, ରହୀ ନବଦ୍ୱାରେ ନଗରେ, କର୍ମ କରାବେ ନା କଦୀ ଆତ୍ମା କର୍ମ କରେ. ॥ ॥)
କର୍ମ ଅନେ କର୍ତୃତ୍ୱ ନେ କର୍ମଫଲତଣୋ ଯୋଗ, ପ୍ରଭୁ କରେ ନହୀଂ; ଏ ବଧୋ ପ୍ରକୃତିନୋ ଛେ ଭୋଗ. ॥ ॥
ପାପ ପୁଣ୍ୟ କୋଈତଣୁ ଈଶ୍ୱର ନା ଖାୟେ, ଜୀବ ଭର୍ୟା ଅଜ୍ଞାନଥୀ ତେଥୀ ମୋହାୟେ. ॥୧୫ ॥
ଜ୍ଞାନଥକୀ ଜେଣେ ହଣ୍ୟୁଂ ପୋତାନୁଂ ଅଜ୍ଞାନ, ସୁରଜ ଜେମ ତେନା ମହୀଂ ପ୍ରକାଶୀ ରହେ ଜ୍ଞାନ. ॥ ॥
ମନ ବୁଦ୍ଧି ନିଷ୍ଠା ରହେ ଜେନୀ ତେ ପ୍ରଭୁମାଂ, ଜ୍ଞାନ-ପବିତ୍ର ଫରୀ ନ ତେ ଜନ୍ମେ ଛେ ଜଗମାଂ. ॥।
ବ୍ରାହ୍ମଣ ହାଥୀ ଗାୟ ନେ ପଂଡିତ ମୂରଖମାଂ, ଜ୍ଞାନୀ ଈଶ୍ୱରନେ ଜୁଏ ଜଡ ନେ ଚେତନମାଂ. ॥ ॥
ଜୀବତାଂଜ ଜଗ ଜୀତିୟୁଂ ସମତାବାନ ଜନେ, ବ୍ରହ୍ମ ଜେମ ନିର୍ଦୋଷ ତେ ବ୍ରହ୍ମମାଂ ଜ ସ୍ଥିତ ଛେ. ॥ ॥
ପ୍ରିୟ ପାମୀ ହରଖାୟ ନା, ଅପ୍ରିୟଥୀ ନ ରଡେ, ସ୍ଥିର ନେ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ରହ୍ମଥୀ ଥାୟ ଅଭିନ୍ନ ତେ. ॥ ॥
ଅନାସକ୍ତ ବିଷୟୋଥକୀ ଜେ ସୁଖନେ ପାମେ, ସୁଖ ଅକ୍ଷୟ ତେ ବ୍ରହ୍ମମାଂ ସ୍ଥିତ ଯୋଗୀ ପାମେ. ॥ ॥
ସ୍ପର୍ଶଜନ୍ୟ ଭୋଗୋ ବଧା ଆଦି ଅନେ ଅଂତେ, ଦୁଃଖ ଆପତା, ତେମହୀଂ ଜ୍ଞାନୀ ନା ଜ ରମେ. ॥ ॥
ଦେହ ତ୍ୟାଗ ପହେଲାଂ ଜ ଜେ କାମ କ୍ରୋଧନା ବେଗ, ସହନ କରେ ତେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଛେ, ସୁଖୀ ଥାୟ ଛେ ତେଜ. ॥ ॥
ଆତ୍ମାନୁଂ ସୁଖ ମେଳବେ, ଆତ୍ମାମାଂ ଆରାମ, ତେ ମୁକ୍ତିନେ ମେଳବେ, ରହେ ନ କାଂଈ କାମ. ॥ ॥
ଜୀବୋନୀ ସେବା କରେ, ଦୋଷ କରେ ଜେ ଦୂର, ତେ ମୁକ୍ତିନେ ମେଳବେ, ପଡେ ନ ମାୟାପୂର. ॥ ୨୫ ॥
କାମ କ୍ରୋଧ ଜୀତେ, କରେ ମନନୋ ସଂୟମ ଜେ, ଭୟ ଛୋଡେ ଜେ, ମେଳବୀ ମୁକ୍ତିନେ ଲେ ତେ. ॥ ॥
ଭ୍ରମର ମଧ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି କରୀ ସ୍ଥିର ରୋକତାଂ ପ୍ରାଣ, ବିଷୟୋନେ ଅଳଗା କରୀ ଧରେ ନ ଜଗନୁଂ ଧ୍ୟାନ;
ଭୟ ନେ କ୍ରୋଧ ତଜେ, କରେ ମନନୋ ସଂୟମ ଜେ, ମୋକ୍ଷପରାୟଣ ଥାୟ ଜେ, ମୁକ୍ତ ଗଣାୟେ ତେ.
ଜୀବମାତ୍ରନୋ ମିତ୍ର ନେ ସୃଷ୍ଟିନୋ ସ୍ୱାମୀ, ଜାଣେ ମୁଜନେ ତେ ଖରେ ଶାଂତି ଜାୟ ପାମୀ. ॥ ୨୯ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୬: ଆତ୍ମସଂୟମୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଫଲନୋ ଆଶ୍ରୟ ଛୋଡତାଂକର୍ମ କରେଛେ ଜେ, ସନ୍ୟାସୀ ତେ ଛେ ଖରୋ, ଯୋଗୀଜନ ପଣ ତେ. ॥ ॥
ଅଗ୍ନିନେ ଅଡକେ ନହୀଂ, କର୍ମ କରେ ନା ତୋୟ, ମାୟା ମମତା ହୋୟ ତୋ ତ୍ୟାଗୀ ଥାୟ ନା କୋୟ. ॥ ୧ ॥
ଯୋଗ ଅନେ ସନ୍ୟାସ ବେ ଅଲଗ ଖରେଜ ନଥୀ, ଛୋଡେ ନା ସଂକଲ୍ପ ତେ ଯୋଗୀ ଥାୟ ନହୀଂ. ॥ ॥
ଯୋଗ-ସାଧନା କାଜ ତୋ ସାଧନ କର୍ମ ମନାୟ, ଶମନା ସାଧନଥୀ ପଛୀ ଯୋଗାରୂଢ ଥବାୟ. ॥ ॥
ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋନା ବିଷୟନୀ ମମତା ଛୂଟୀ ଜାୟ, ସଂକଲ୍ପ ମଟେ ତେ ପଛୀ ଯୋଗାରୂଢ ଗଣାୟ. ॥ ॥
କରବୁଂ ପତନ ନ ଜାତନୁଂ, କରବୋ ନିତ ଉଦ୍ଧାର, ପୋତେ ଶତ୍ରୁ ମିତ୍ର ନେ ପୋତାନା ରଖବାଳ. ॥ ୫ ॥
ଜେ ମନନେ ଜୀତେ ସଦା, ମିତ୍ର ବନେ ଛେ ତେ, ପୋତାନୋ ଶତ୍ରୁ ବନେ ମନ ନା ଜୀତେ ଜେ. ॥ ॥
ଜାତ ଉପର ସଂୟମ କରୀଲେ ଛେ ଜେ ଯୋଗୀ, ଶାଂତ ହୋୟ ତେ, ହୋୟଛେ ପ୍ରଭୁ-ରସନୋ ଭୋଗୀ. ॥ ॥
ଟାଢ ତାପ ସୁଖଦୁଃଖ ନେ ମାନ ତେମ ଅପମାନ, ଚଲିତ କରେ ଜେନେ ନ ତେ ଯୋଗୀ ଉତ୍ତମ ଜାଣ. ॥ ॥
ପତ୍ଥର ସୋନୁଂ ମୃତ୍ତିକା ତେନେ ସରଖାଂ ହୋୟ, ତୃପ୍ତ ଜ୍ଞାନ-ବିଜ୍ଞାନମାଂ ସାକ୍ଷୀ ଜେବୋ ସ୍ହୋୟ. ॥
ମିତ୍ର ଶତ୍ରୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ କେ ବଂଧୁ ସ୍ନେହୀମାଂ, ସମବୁଦ୍ଧି ଛେ ତେ କହ୍ୟୋ ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ ହା! ॥
ଏକଂତମହୀଂ ବେସବୁଂ ଯୋଗୀଏ ହରରୋଜ, ତୃଷ୍ଣା ନେ ସଂଗ୍ରହ ତଜୀ କରବୀ ଅଂତର ଖୋଜ. ॥ ୧୦ ॥
ସଂୟମ ଜାତତଣୋ କରୀ ଏକଲା ଜ ରେ॑ବୁଂ; ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନେ ଦୃଢ କରୀ ଆସନନେ ଦେବୁଂ. ॥ ॥
ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋ ମନ ବଶ କରୀ, ମନ ଏକାଗ୍ର କରୀ, ଆତ୍ମ ଶୋଧବା ଯୋଗନେ କରବୋ ଶାଂତି ଧରୀ. ॥ ॥
କାୟା ମସ୍ତକ ଡୋକନେ କରବାଂ ସରଖାଂ ସ୍ଥିର, ନାସିକାଗ୍ରନେ ଦେଖବୁଂ, ଧରୀ ଚିତ୍ତମାଂ ଧୀର. ॥ ୧୩ ॥
ସ୍ଥିରତା ରାଖୀ, ଭୟ ତଜୀ, ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟ ପାଳୀ, ମନ ମାରାମାଂ ଜୋଡବୁଂ ବୀଜେଥୀ ବାଳୀ. ॥
ସଂୟମଥୀ ଅଭ୍ୟାସନେ ଆମ କରେ ଛେ ଜେ, ପରମ ଶାଂତି ମୁଜମାଂ ରହୀ ପ୍ରାପ୍ତ କରେ ଛେ ତେ. ॥ ୧୫ ॥
ଉପବାସୀ ରେ॑ବୁଂ ନହୀଂ, ଖାବୁଂ ନା ପଣ ଖୂବ, ଉଜାଗରା କରବା ନହୀଂ, ଊଂଘବୁଂ ନହୀଂ ଖୂବ. ॥ ॥
ଯୋଗ୍ୟ କରେ ଆହାର ନେ ବିହାର ତେମଜ କର୍ମ, ଜାଗେ ଊଂଘେ ଯୋଗ୍ୟ ତେ ଲଭେ ଯୋଗନୋ ମର୍ମ. ॥
ଚିତ୍ତ ଥାୟ ବଶ ନେ ପଛୀ ଆତ୍ମାମାଂ ସ୍ଥିର ଥାୟ, ନିଃସ୍ପୃହ ଯୋଗୀ ଥାୟ ତେ ଯୋଗ ଯୁକ୍ତ ଗଣାୟ. ॥
(ଚିତ୍ତ ଥାୟ ବଶ ନେ ପଛୀ ଆତ୍ମାମାଂ ସ୍ଥିର ଥାୟ, ନିଃସ୍ପୃହ ଯୋଗୀ ଥାୟ ତେ ଯୋଗୀ ଯୁକ୍ତ ଗଣାୟ. ॥ )
ହବା ବିନାନା ସ୍ଥାନମାଂ ଦିବୂ ନା ହାଲେ, ତେବୁଂ ମନ ଯୋଗୀ ତଣୁଂ ଚଳେ ନେ କୋ କାଳେ. ॥ ॥
ଯୋଗୀଜନନା ଚିତ୍ତନୋ ପୂରୋ ସଂୟମ ଥାୟ, ଡୂବୀ ଜାୟେ ଧ୍ୟାନମାଂ, ତ୍ୟାରେ ରସମାଂ ନ୍ହାୟ. ॥ ୨୦ ॥
ଆତ୍ମାନୋ ଅନୁଭବ କରୀ ଆନଂଦମହୀଂ ନ୍ହାୟ, ବୁଦ୍ଧି ନେ ଈନ୍ଦ୍ରିୟଥୀ ଅତୀତ ସୁଖମାଂ ନ୍ହାୟ୍. ॥ ॥
ତେନାଥୀ କୋଈ ନଥୀ ବୀଜୋ ଉତ୍ତମ ଲାଭ, ତେନେ ପାମୀ ନା ଚଳେ ପଡେ ଭଲେ ନେ ଆଭ. ॥ ॥
ଦୁଃଖ ମଟୀ ଜୟେ ବଧୁଂ, ତେନେ ଯୋଗ କହ୍ୟୋ, ମନନେ ମଜବୂତ ରାଖତାଂ କରବୋ ତେ ଜ ରହ୍ୟୋ. ॥ ॥
ସଂକଲ୍ପଥକୀ କାମନା ଥାୟେ ତେ ଟାଳେ, ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋ ମନଥୀ ବଧୀ ସଂୟମମାଂ ଧାରେ. ॥ ॥
ଧୀରେ ଧୀରେ ବୁଦ୍ଧିନେ କରେ ପଛୀ ଉପରାମ, ବିଚାର ନ କରେ, ମନ କରୀ ସ୍ଥିର ନେ ଆତ୍ମାରାମ. ॥ ୨୫ ॥
ମନ ଆ ଚଂଚଳ ଜାୟ ଛେ ଅନେକ ବିଷୟୋ ମାଂହ୍ୟ, ବାଳୀ ପାଛୁଂ ଜୋଡବୁଂ ତେନେ ଆତ୍ମା ମାଂହ୍ୟ. ॥ ॥
କରତାଂ ଏମ ଥଈ ଜଶେ ମନ ଆତ୍ମାମାଂ ଶାଂତ, ସୁଖ ଉତ୍ତମ ତ୍ୟାରେ ଥଶେ, ଦୋଷ ଥଶେ ସୌ ଶାଂତ. ॥ ॥
ରୋଜ କରେ ଛେ ଯୋଗ ଆ ତେ ତୋ ନିର୍ମଲ ଥାୟ, ବ୍ରହ୍ମପ୍ରାପ୍ତିସୁଖ ପୂର୍ଣ ତେ ପାମୀ ତେମାଂ ନ୍ହାୟ. ॥ ॥
ଆତ୍ମାନେ ସୌ ଜୀବମାଂ ଆତ୍ମାମାଂ ସୌ ଜୀବ, ଯୋଗୀ ଜୁଏ ହଂମେଶ ଏ ସମଦର୍ଶୀନୀ ରୀତ.
ଜେ ମୁଜନେ ସଘଳେ ଜୁଏ, ନେ ମାରାମାଂ ସର୍ୱ, ତେନାଥୀ ନା ଦୂର ହୁଂ, ତେ ନା ମୁଜଥୀ ଦୂର. ॥ ୩୦ ॥
ରହେଲ ସର୍ୱେ ଜୀବମାଂ ମନେ ଭଜେ ଛେ ଜେ, ବର୍ତେ ସର୍ୱପଣେ ଭଲେ, ମୁଜମାଂ ବର୍ତେ ତେ. ॥ ॥
ଆତ୍ମା ଜୁଏ ସୌମାଂ ଅନେ ଅନୁଭବ କରେ ସମାନ, ଜାଣେ ପରନୀ ପୀଡ ତେ ଯୋଗୀ ମାନ ମହାନ. ॥ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ସମତାନୋ ଆ ଯୋଗ ଜେ କହ୍ୟୋ ତମେ ପ୍ରଭୁ ହେ, ଚଂଚଲତାନେ କାରଣେ ଅଶକ୍ୟ ଲାଗେ ତେ. ॥ ॥
ମନ ଚଂଚଲ ବଳବାନ ଛେ ଜକ୍କୀ ତେମଜ ଖୂବ, ବାୟୁ ସମ ମୁଶ୍କେଲ ଛେ ତେନୋ ସଂୟମ ଖୂବ. ॥ ॥
(ମନ ଚଂଚଲ ବଳବାନ ଛେ ଜକ୍କୀ ତେମଜ ଖୂବ, ବାୟୁ ଜେମ ମୁଶ୍କେଲ ଛେ ତେନୋ ସଂୟମ ଖୂବ. ॥ ॥)
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ମନନେ ଚଂଚଲ ଚେ କହ୍ୟୁଂ, ତେ ଛେ ସତ୍ୟ ଖରେ, ପ୍ରୟତ୍ନ ନେ ବୈରାଗ୍ୟଥୀ ଯୋଗୀ କାବୂ କରେ. ॥ ୩୫ ॥
ଅସଂୟମୀନେ ଯୋଗ ତୋ ଲାଗେ ବହୁ ମୁଶ୍କେଲ, ସଂୟମଶୀଲନେ ପ୍ରୟତ୍ନଥୀ ଲାଗେ ତେ ତୋ ଶେଲ. ॥ ॥
(ଅସଂୟମୀନେ ଯୋଗ ତୋ ମୁଶ୍କେଲ କହ୍ୟୋ ଛେ, ସଂୟମଶୀଲ ପ୍ରୟତ୍ନଥୀ ପ୍ରାଅପ୍ତ କରେ ଛେ ତେ. ॥ ॥)
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ଅସଂୟମୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାଭର୍ୟୋ ଚଲିତ ଯୋଗଥୀ ଥାୟ, ଯୋଗସିଦ୍ଧି ନା ପାମତାଂ ତେଈ ହୀ ଗତୀ ଥାୟ? ॥ ॥
ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ ବାଦଳସମୋ ବିନାଶ ତେନୋ ଥାୟ? ବ୍ରହ୍ମପ୍ରତିଷ୍ଠାହୀନ ତେ ବିମୂଢନୁଂ ଶୁଂ ଥାୟ? ॥ ॥
ପୂର୍ଣପଣେ ମାରୀ ତମେ ଶଂକା ଦୂର କରୋ, ଅନ୍ୟ କୋଣ ହରଶେ ନ ଜୋ, ଶଂକା ତମେ ହରୋ? ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଆ ଲୋକେ ପରଲୋକମାଂ ନାଶ ନ ତେ ପାମେ, ମଂଗଲକର୍ତା ନା କଦୀ ଦୁର୍ଗତିନେ ପାମେ. ॥ ୪୦ ॥
ପୁଣ୍ୟ ଭରେଲା ଲୋକନେ ତେ ଯୋଗୀ ପାବେ, ପଛୀ ପବିତ୍ର ଘରୋମହୀଂ ଜନ୍ମ ଲଈ ଆବେ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନୀ ଯୋଗୀନା କୁଲେ ଅଥବା ଜନ୍ମ ଧରେ, ଦୁର୍ଲଭ ଜଗମାଂ କୋ॑କନେ ଆବୋ ଜନ୍ମ ମଳେ. ॥ ॥
ପୂର୍ୱଜନ୍ମନା ଜାଗତା ତ୍ୟାଂ ପଣ ସୌ ସଂସ୍କାର, ଯତ୍ନ କରେ ଯୋଗୀ ବଳୀ ଭବନେ କରବା ପାର. ॥ ୪୩ ॥
ପୂର୍ୱ ଜନ୍ମସଂସ୍କାରଥୀ ଅବଶ୍ୟ ଯୋଗ କରେ, ଯୋଗେଚ୍ଛାଥୀ ତତ୍ତ୍ୱ ତେ ଉତ୍ତମ ପ୍ରାପ୍ତ କରେ. ॥ ॥
ପ୍ରୟତ୍ନ ଖୂବ କର୍ୟା ଥକୀ ମେଲ ହୃଦୟନା ଜାୟ, ଏମ ଘଣା ଜନ୍ମେ ପଛୀ ସିଦ୍ଧ ଯୋଗମାଂ ଥାୟ. ॥ ୪୫ ॥
ଜ୍ଞାନୀ ତପସୀଥୀ କହ୍ୟୋ ଯୋଗୀ ଉତ୍ତମ ମେଂ, କର୍ମୀଥୀ ଛେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତୋ, ଯୋଗୀ ତୁଂ ଯ ଥଜେ. ॥ ॥
ମାରାମାଂ ମନ ଜୋଡତାଂ, କରୀ ବଳୀ ବିଶ୍ୱାସ, ଭଜେ ମନେ ଦିନରାତ ତେ ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ ଖାସ. ॥ ୪୭ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୭: ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ମାରାମାଂ ଆସକ୍ତ ଥଈ ଆଶ୍ରୟ ମାରୋ ଲେ, ଜାଣେ ମୁଜନେ କେମ ତେହବେ କହୁଂ ଛୁଂ ତେ. ॥ ୧ ॥
ଜ୍ଞାନ କହୁଂ ତୁନଜେ ବଳୀ ପୂର୍ଣ କହୁଂ ବିଜ୍ଞାନ, ଜେନେ ଜାଣୀ ଜାଣବୁଂ ରହେ କୈ ନା ଆନ. ॥ ୨ ॥
ହଜାରମାଂ କୋଈ କରେ ସିଦ୍ଧିକାଜ ପ୍ରୟାସ, କରତାଂ ଯତ୍ନ ହଜାରମାଂ କୋଈ ପହୋଂଚେ ପାସ. ॥ ॥
ମାରୀ ପାସେ ପହୋଂଚତାଂ କୋଈ ପାମେ ଜ୍ଞାନ, ସାଂଭଳ, ଜୋ ତୁଜନେ କହୁଂ ଉତ୍ତମ ମାରୁଂ ଜ୍ଞାନ. ॥ ୩ ॥
ପୃଥ୍ୱୀ ପାଣୀ ତେଜ ନେ ବାୟୁ ଚିତ୍ତ ଆକାଶ, ଅହଂକାର ବୁଦ୍ଧି କହୀ ମାରୀ ପ୍ରକୃତି ଆଠ. ॥ ॥
(ପୃଥ୍ୱୀ ପାଣୀ ତେଜ ନେ ବାୟୁ ଚିତ୍ତ ଆକାଶ, ଅହଂକାର ବୁଦ୍ଧି କହୀ ମାରୀ ପ୍ରକୃତି ଖାସ. ॥ ॥)
ବୀଜୀ ଜୀବରୂପେ ରହୀ ଛେ ମାରୀ ପ୍ରକୃତି, ତେନାଥୀ ଜଗନେ ରଚୁଂ, ତେ ଉତ୍ତମ ପ୍ରକୃତି. ॥ ୫ ॥
ଆ ବନ୍ନେ ପ୍ରକୃତିଥକୀ ପ୍ରାଣୀ ସର୍ୱେ ଥାୟ, ସର୍ଜନ ତେମ ବିନାଶନୁଂ ସ୍ଥାନ ମନେ ସୌ ଗାୟ. ॥ ॥
ଉତ୍ତମ ମୁଜଥୀ କୋ ନଥୀ, ମାରାବିଣ କୈଂ ନା, ଜଗ ମୁଜମାଂ ଛେ, ଜେମ ଆ ମଣକା ଦୋରାମାଂ.
ପାଣୀମାଂ ରସ ହୁଂ ଥୟୋ, ସୂର୍ୟଚନ୍ଦ୍ରମାଂ ତେଜ, ବେଦମହୀଂ ଓଁକାର ଛୁଂ, ପୌରୁଷ ନରମାଂ ସହେଜ. ॥ ॥
ପୃଥ୍ୱୀମାଂ ଛୁଂ ଗଂଧ ନେ ତପ ଛୁଂ ତାପସମାଂ, ଜୀବନ ପ୍ରାଣୀମାତ୍ରନୁଂ, ଶବ୍ଦ ତୟୋ ନଭମାଂ. ॥ ॥
ବୀଜ ସର୍ୱ ପ୍ରାଣୀତଣୁଂ ମନେ ସଦାୟେ ଜାଣ, ବୁଦ୍ଧି ତେମଜ ବୀରତା ବୀରଲୋକମାଂ ମାନ. ॥ ୧୦ ॥
ବଳ ବନତାଂ ସେବା କରୁଂ ବଳବାନୋମାଂ ହୁଂ, ଅଧର୍ମଥୀ ପର କାମ୍ନା ଜୀବମାତ୍ରମାଂ ଛୁଂ. ॥ ॥
ସତ୍ୱ ଅନେ ରଜତମତଣା ଉପଜେ ମୁଜଥୀ ଭାବ, ତେ ମୁଜମାଂ ଛେ, ହୁଂ ନଥୀ ତେ ଭାବୋନୀ ମାହ୍ୟ. ॥ ॥
ତ୍ରଣ ଗୁଣବାଳୀ ଛେ କହୀ ମାରୀ ଜେ ମାୟା, ତେନାଥୀ ମୋହିତ ଥୟା ରଂକ ଅନେ ରାୟା. ॥ ॥
ମାୟା ଛେ ମାରୀ ଖରେ ତରବୀ ଆଅ ମୁଶ୍କେଲ, ତରୀ ଜାୟ ଛେ ତେ ଜ ଜେ ମାରୁଂ ଶରଣ ଗ୍ରହେଲ. ॥ ॥
ମୂଢ ମନେ ପାମେ ନହୀଂ ଅଧର୍ମଥୀ ଭରିୟା, ମାନବରୂପେ ତେ ଫରେ ତୋୟ ଜାଣ ମରିୟା. ॥ ୧୫ ॥
ଦୁଃଖୀ ତେମଜ ଜ୍ଞାନନୀ ଇଚ୍ଛାବାଳା ଲୋକ, ସଂସାରୀ ଆଶାଭର୍ୟା, ଜ୍ଞାନୀ ତେମଜ କୋ॑କ. ॥ ॥
ଚାର ଜାତନା ମାନବୀ ମନେ ଭଜେ ଛେ ତେ, ତେମାଂ ଜ୍ଞାନୀ ଭକ୍ତନେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କହ୍ୟୋ ଛେ ମେଂ. ॥ ॥
ମହାନ ଛେ ବୀଜା ଛତାଂ ଜ୍ଞାନୀ ମାରୋ ପ୍ରାଣ; ଜ୍ଞାନୀ ସଂଧାଈ ଗୟୋ ମାରୀ ସାଥେ ଜାଣ. ॥ ॥
ଘଣାୟ ଜନ୍ମ ପଛୀ ମନେ ଜ୍ଞାନୀ ପାମେ ଛେ; ପ୍ରଭୁ ପେଖେ ଜଗମାଂ ବଧେ, ସଂତ ସୁଦୁର୍ଲଭ ତେ. ॥ ॥
କାମନାଭର୍ୟା କୈଂ ଜନୋ ନିୟମ ଘଣା ପାଳୀ, ଅନ୍ୟ ଦେବତାନେ ଭଜେ, ସ୍ୱଭାବନେ ଧାରୀ. ॥ ୨୦ ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ଦେବନେ ଭକ୍ତ ଭଜେ ଛେ ଜେ, ତେନୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ହୁଂ କରୁଂ ଦୃଢ ଦେବମହୀଂ ତେ. ॥ ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ତେ ପଛୀ ତେନୀ ଭକ୍ତି କରେ, ମାରୀ ଦ୍ୱାରା କାମନା-ଫଳନେ ପ୍ରାପ୍ତ କରେ. ॥ ॥
ଅଲ୍ପବୁଦ୍ଧି ଏ ଭକ୍ତନା ଫଳନୋ ଥାୟ ବିନାଶ, ଦେବ ଭଜ୍ୟେ ଦେବୋ ମଳେ, ମନେ ଭଜ୍ୟେ ମୁଜ ପାସ. ॥ ॥
ଅଜ୍ଞାନୀ ମୁଜ ରୂପନୀ ମର୍ୟାଦା ମାନେ, ବିରାଟ ଉତମ ରୂପ ନା ମାରୁଂ ତେ ଜାଣେ. ॥ ॥
ମାୟାଥୀ ଢଂକାୟେଲୁଂ ମାରୁଂ ପୂର୍ଣ ସ୍ୱରୂପ, ମୂଢ ଓଳଖେ ନା କଦୀ ମାରୁଂ ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ. ॥୨୫ ॥
ଭୂତଭାବି ଜାଣୁଂ, ବଳୀ ବର୍ତମାନ ଜାଣୁ, ଜାଣୁଂ ହୁଂ ସୌନେ, ମନେ କୋଈ ନା ଜାଣ୍ୟୁଂ. ॥ ॥
ବେର ଝେର ତୃଷ୍ଣାଥକୀ ଭବମାଂ ଭଟକେ ଲୋକ, ଜେନା ପାପ ଟଳୀ ଗୟା ଭଜେ ମନେ ତେ କୋ॑କ. ॥ ॥
ମୋତଥକୀ ଛୁଟବା ବଳୀ ଘଡପଣନେ ହରବା, ଭଜେ ଶରଣ ମରୁଂ ଲଈ ଦୁଃଖ ଦୂର କରବା. ॥ ॥
ଦୃଢ ନିରଧାର କରେ ଅନେ ଦ୍ୱନ୍ଦମୁକ୍ତ ତେ ଥାୟ, ପୁଣ୍ୟବାନ ତେ ତୋ ମନେ ଜାଣୀ ରସମାଂ ନ୍ହାୟ. ॥ ॥
ବ୍ରହ୍ମକର୍ମ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ ନେ ଅଧିଭୂତ ନେ ଅଧିୟଜ୍ଞ, ଜେ ଜାଣେ ତେ ଥାୟ ଛେ ମାରାମାଂ ସଂଲଗ୍ନ. ॥ ୩୦ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୮: ଅକ୍ଷରବ୍ରହ୍ମୟୋଗ
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ବ୍ରହ୍ମ ବଳୀ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ ଶୁଂ, କର୍ମ କହେ କୋନେ, ଅଧିଭୂତ ନେ ଅଧିଦୈବ ହେ ପ୍ରଭୋ, କହେ କୋନେ? ॥ ॥
ମୃତ୍ୟୁ ଆବେ ତେ ସମେ ଯୋଗୀଜନ ତମନେ, କେମ କରୀ ଜାଣୀ ଶକେ, କହୋ କୃପାଳୁ, ମନେ. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଅକ୍ଷର ଛେ ପରବ୍ରହ୍ମ ନେ ସ୍ୱଭାବ ଛେ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ, ଜଗସର୍ଜନ ନେ ନାଶନୋ ବ୍ୟାପାର କହେ ଛେ କର୍ମ. ॥ ॥
କ୍ଷର ତେ ଛେ ଅଧିଭୂତ ନେ ପୁରୁଷ କହ୍ୟୋ ଅଧିଦୈବ, ଅଧିୟଜ୍ଞ କହ୍ୟୋ ଛେ ମନେ ଶରୀରମାଂନୋ ଦେବ. ॥ ॥
ଯାଦ କରୀ ପ୍ରେମେ ମନେ ଜେ ଛୋଡେ ଛେ ଦେହ, ତେ ପାମୀ ଲେ ଛେ ମନେ, ତେମାଂ ନା ସଂଦେହ. ॥ ॥
ଜେନେ ଯାଦ କରୀ ତଜେ ମୃତ୍ୟୁ ସମଜେ ଦେହ, ତେନେ ପାମେ ଜୀବ ଆଅ, ତେମାଂ ନା ସଂଦେହ. ॥ ॥
ତେଥୀ ରାତଦିବସ ମନେ ଯାଦ କରୀ ଲଡଜେ, ମନ ମାରାମାଂ ରାଖଜେ, ମୁଜନେ ମେଳବଜେ. ॥ ॥
ଯୋଗୀଜନ ଅଭ୍ୟାସଥୀ ପ୍ରଭୁମାଂ ମନ ଜୋଡେ, ପ୍ରଭୁନେ ପାମୀ ଲେ ବଡୀ ଜ୍ୟାରେ ତନ ଛୋଡେ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନୀ ତେମ ଅନାଦୀ ତେ ସୌନା ସ୍ୱାମୀ ଛେ, ପ୍ରଭୁଜୀ ପୂର୍ଣ ପ୍ରକାଶ ନେ ଅନଂତନାମୀ ଛେ. ॥ ॥
ଅଂତସମେ ତେନେ କରେ ଯାଦ ପ୍ରେମଥୀ ଜେ, ମନନେ ଜୋଡେ ତେମହୀଂ, ପାମେ ପ୍ରଭୁନେ ତେ. ॥ ୧୦ ॥
ବେଦ କହେ ଅବିନାଶୀ ନେ ମୁନି ଜେନେ ଜାଣେ, ଜେନେ ମାଟେ କୈଂ କରେ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟ ଧ୍ୟାନେ; ॥ ॥
ମନ ଅଂତରମାଂ ରୋକତାଂ ଦ୍ୱାର ବଧା ରୋକୀ, ଯୋଗୀ ରାଖେ ପ୍ରାଣନେ ମସ୍ତକମାଂ ରୋକୀ. ॥ ॥
ପଛୀ ଜପେ ଛେ ପ୍ରଣବନେ, ଧ୍ୟାନ ଧରେ ମାରୁଂ, ଏମ ତଜେ ଛେ ଦେହ ତେ ପାମେ ଗତୀ ଚାରୁଂ. ॥ ॥
ସଦା କରେ ଛେ ଯାଦ ଜେ ମୁଜନେ ପ୍ରେମ କରୀ, ତେ ଜେ ମେଳବେ ଛେ ମନେ, ଜଗନେ ଜାୟ ତରୀ. ॥ ॥
ମନେ ମେଳବୀନେ ଫରୀ ଜନ୍ମେ ନା କୋଈ, ଦୁଃଖ ଶୋକ କେ ବ୍ୟାଧିମାଂ ପଡେ ନହୀଂ କୋଈ. ॥ ୧୫ ॥
ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ନେ ଲୋକ ସୌ ବୀଜା କୈଂକ କହ୍ୟା, ତେମାଂ ଜନ୍ମମରଣ ଥତାଂ, ତେ ନା ଅମର ଗଣ୍ୟା. ॥ ॥
ମନେ ଜ ମେଳବବାଥକୀ ଅମର ବନେ ଛେ ଲୋକ, ଜନ୍ମମରଣ ସାଚେ ଟଳେ, ଟଳେ ତାପ ନେ ଶୋକ. ॥ ॥
ଚାର ଜାତନା ଯୁଗ କହ୍ୟା, ତେ ଅସୁ ସାଥ ମଳେ, ହଜାର ଯୁଗ ବ୍ରହ୍ମାତଣୋ ଏକ ଜଦିବସ କରେ. ॥ ॥
ତେବୀ ରାତ ବନେ ବଳୀ ଆ ବ୍ରହ୍ମାଂଡ ବିଶେ, ଦିବସେ ଜୀବୋ ଜନ୍ମତା, ମରତା ରାତ ବିଶେ. ॥ ॥
ଜୀବ ବଧ ଜନ୍ମେ ବଳୀ ପ୍ରଲୟ ତେଅନୋ ଥୟ, ପ୍ରକଟ ଥାୟ ଦିବସେ ଅନେ ରାତେ ଛେକ ସମାୟ. ॥ ॥
ତେଥୀ ଉତ୍ତମ ଚେ କହ୍ୟା ପ୍ରଭୁ ସୌନା ସ୍ୱାମୀ, ପ୍ରଲୟମାଂୟ ତେ ନ ମରେ ପ୍ରଭୁ ଅନଂତନାମୀ. ॥ ୨୦ ॥
ଅବିନାଶୀ ତେ ଈଶ ଛେ, ପରମଧାମ ପଣ ତେ, ତେନେ ପାମୀ ନ ଫରେ ପାଛୁଂ କୋଈ ଯେ. ॥ ॥
ଉତ୍ତମ ଭକ୍ତି ହୋୟ ତୋ ତେ ପ୍ରଭୁ ଦର୍ଶନ ଦେ, ଜଗ ଜେଅମାଂ ଛେ ରହ୍ୟୁଂ, ବ୍ୟାପକ ସଘଳେ ତେ. ॥ ॥
ଜ୍ୟାରେ ମରତାଂ ନ କଦୀ ଜନ୍ମେ ଯୋଗୀଜନ, ଜନ୍ମେ ତେ ବେଳା କହୁଂ, ସାଂଭଳ ରାଖୀ ମନ. ॥ ॥
ଅଗ୍ନି, ଜ୍ୟୋତି, ଦିବସ ନେ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷ ଜୋ ହୋୟ, ଉତ୍ତରାୟଣେ ତନ ତଜେ, ତେ ପ୍ରଭୁ ପାମେ କୋୟ. ॥ ॥
ଧୁମ୍ର, ରାତ, ବଦ ହୋୟ ନେ ଦକ୍ଷିଣାୟନ ଜୋ, ଚଂଦ୍ରଲୋକନେ ମେଳବୀ ଫରୀ ଜନ୍ମତା ତୋ. ॥ ୨୫ ॥
ଶୁକ୍ଲକୃଷ୍ଣନୀ ଆ ଗତୀ ଶାଶ୍ୱତ ଛେ ଆ ଜଗମାଂ, ଜନ୍ମ ଥାୟ ଛେ ଏକଥୀ, ନା ଜନ୍ମେ ପରମାଂ. ॥ ॥
ଆଅ ଜାଣୀ ଯୋଗୀ କଦୀ ମୋହିତ ନହୀଂ ଥଶେ, ତେଥୀ ସର୍ୱ କାଳମାଂ ଯୋଗୀ ତୁଂ ବନଜେ. ॥ ॥
ବେଦୟଜ୍ଞ ତପଦାନନୁଂ ପୁଣ୍ୟ କହ୍ୟୁଂ ଛେ ଜେ, ଯୋଗୀ ପଦନେ ମେଳବେ ତେଥୀ ଉତ୍ତମ ତେ. ॥ ୨୮ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୯: ରାଜବିଦ୍ୟାରାଜଗୁହ୍ୟଯୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଖୂବ ଜ ଛୂପୁଂ ଜ୍ଞାନ ନେ ବଳୀ କହ୍ୟୁଂ ବିଜ୍ଞାନ, ମୁକ୍ତ କରେ ଜେ ଅଶୁଭଥୀ, କହୁଂ ହବେ ତେ ଜ୍ଞାନ. ॥ ॥
ପବିତ୍ର ନେ ସୁଖକର କହୀ ଉତ୍ତମ ବିଦ୍ୟା ତେ, ଅନୁଭବ କରବା ଯୋଗ୍ୟ ନେ ଉତ୍ତମ ବିଦ୍ୟା ଛେ. ॥ ॥
ମାନେ ନା ଆ ଧର୍ମନେ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ନା ରାଖେ, ମରେ ଜନ୍ମ ଲେ ତେ, ନହୀଂ ମୁକ୍ତିରସ ଚାଖେ. ॥ ॥
ଅଖଂଡ ମାରୁଂ ରୂପ ଆ ଜଗମାଂ ବ୍ୟାପକ ଛେ, ମାରାମାଂ ଜୀବୋ ବଧା ଖରେ ରହେଲା ଛେ. ॥ ॥
ମାରା ଅଂଶେ ଏ ରହ୍ୟା, ପୂର୍ଣରୂପମାଂ ନା, ଜୀବ ରହ୍ୟା ମୁଜମାଂ ଛତାଂ ହୁଂ ଲେପାଉଂ ନା. ॥ ୫ ॥
ବାୟୁ ବହେନାରୋ ବଧେ ରହେ ବ୍ୟୋମମାଂ ଜେମ, ଚରାଚର ରହେ ମୁଜମହୀଂ ସମଜୀ ଲେଜେ ଏମ. ॥ ॥
କଲ୍ପାନ୍ତେ ମାରାମହୀଂ ଲୟ ସୌନୋ ଯେ ଥାୟ, କଲ୍ପାରଂଭେ ମୁଜଥକୀ ସର୍ଜନ ସୌନୁଂ ଥାୟ. ॥ ॥
ପ୍ରକୃତିନୋ ଆଶ୍ରୟ ଲଈ ସର୍ଜୁଂ ବାରଂବାର, ଜୀବ ବଧା ଆ ଜଗତମାଂ ସର୍ଜୁଂ ବାରଂବାର. ॥ ॥
ଏ ସର୍ୱେ କର୍ମୋ ମନେ ବଂଧନ ନା କରତା, ଉଦାସୀନ ନିର୍ଲେପ ହୁଂ ରହୁଂ କର୍ମ କରତାଂ. ॥ ॥
ମାରା ହାଥ ତଳେ ରହୀ ପ୍ରକୃତି ଜଗତ କରେ, ତେଥୀ ଜଗମାଂ ଥାୟ ଛେ ପରିବର୍ତନ ସଘଳେ. ॥ ୧୦ ॥
ମନୁଷ୍ୟରୂପେ ହୁଂ ରହ୍ୟୋ ଏମ ମୂଢ ଜାଣେ, ବିରାଟ ମାରା ରୂପନେ ନା କଦୀ ପରମାଣେ. ॥ ॥
ମୂଢ ଜନୂନାଂ କର୍ମ ନେ ବିଚାର ମେଲା ହୋୟ, ସ୍ୱଭାବ ହଲକୋ ତେମନୋ, ସଂସାରେ ରତ ହୋୟ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ କର୍ମ ଆଶାତଣୁଂ ଫଳ ତେ ନା ପାମେ, ମୋହମହୀ ପ୍ରକୃତିଥକୀ ସଂକଟ ନା ବାମେ. ॥ ॥
ପବିତ୍ର ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱଭାବନା ମହାତ୍ମାଜନୋ କୋ॑କ, ଭାବଥକୀ ଭଜତା ମନେ ପାମୀ ମୃତ୍ୟୁଲୋକ. ॥ ॥
ମାରୁଂ କୀର୍ତନ ତେ କରେ, ଯତ୍ନ କରେ ମୁଜକାଜ, ନମେ ମନେ, ପାଳେ ବଳୀ ନିୟମୋ ମାରେକାଜ. ॥ ॥
ଦ୍ୱୈତ ତେମ ଅଦ୍ୱୈତ ନେ ବିଶ୍ୱଭାବନାଥୀ, ମାନୀନେ ଭଜତା ମନେ କୈଂୟେ ଜ୍ଞାନଥକୀ. ॥ ୧୫ ॥
ଋତୁ ନେ ଯଜ୍ଞ ସ୍ୱଧା ବଳୀ ଔଷଧ ନେ ଧୃତ ଛୁଂ, ମଂତ୍ର ହବନ ଅଗ୍ନି ବନୀ ବାସ କରୁଂ ଛୁଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ଆ ଜଗନୋ ଛୁଂ ହୁଂ ପିତା, ମାତା ଧାତା ଛୁଂ, ବେଦ ତେମ ଓଁକାର ନେ ଗତି ନେ ଭର୍ତା ଛୁଂ. ॥ ॥
ଶରଣ, ସର୍ୱନୋ ମିତ୍ର ନେ ସୌନୁଂ କାରଣ ଛୁଂ, ଗତି, ଭର୍ତା, ସାକ୍ଷୀ ବଳୀ ଅବିନାଶୀ ପ୍ରଭୁ ଛୁଂ. ॥ ॥
ହୁଂ ବରସାଦ କରୁଂ ବଳୀ ତାପ ତପାବୁଂ ଛୁଂ, ସୁଧାରୂପ ନେ ସତ୍ୟ ଛୁଂ, ମୃତ୍ୟୁନୋ ପତି ଛୁଂ. ॥ ॥
ଯଜ୍ଞ କରେ ଜେ ପ୍ରେମଥୀ ତେ ଜନ ସ୍ୱର୍ଗେ ଜାୟ, ପୁଣ୍ୟଥକୀ ଦୈବୀ ଘଣା ଭୋଗେ ସ୍ୱର୍ଗେ ନ୍ହାୟ. ॥ ୨୦ ॥
ପୁଣ୍ୟଥାୟ ପୂରୁଂ ପଛୀ ଜନ୍ମେ ପୃଥ୍ୱୀମାଂହ୍ୟ, ଆବାଗମନଥକୀ ତେ ନ ଛୂଟେ ଛେ ଜଗମାଂହ୍ୟ. ॥ ॥
ଦର୍ଶନ ମାରୁଂ ନା କରେ ତ୍ୟାଂଲଗ ମୁକ୍ତ ନ ଥାୟ, କୋଈ ସୁଖ ନେ ଦୁଃଖଥୀ କଦୀ ନ ଛୂଟୀ ଜାୟ. ॥ ॥
ମାରୁଂ ଶରଣ ଲଈ କରେ ମାରୁଂ ଚିଂତନ ଜେ, ତେନା କୋଡ ବଧା ପୂରୁଂ, ରକ୍ଷୁଂ ଛୁଂ ତୀ. ॥ ॥
(ମାରୁଂ ଶରଣ ଲଈ କରେ ମାରି ଚିଂତା ଜେ, ତେନା କୋଡ ବଧା ପୂରୁଂ, ରକ୍ଷୁଂ ଛୁଂ ତୀ. ॥ ॥)
ଅନ୍ୟ ଦେବନେ ଜେ ଭଜେ, ମନେ ଜ ଭଜତା ତେ, ସର୍ୱ ଜାତନା ଯଜ୍ଞନୋ ସ୍ୱାମୀ ଜାଣ ମନେ. ॥ ॥
ମନେ ଜ ଜାଣବାଥୀ ଜ ନା ଅବଗତିନେ ପାମେ, ମନେ ନ ଜାଣେ ତେ ସଦା ଦୁର୍ଗତିନେ ପାମେ. ॥ ॥
ଦେବ ଭଜ୍ୟେ ଦେବୋ ମଳେ, ପିତୃ ଭଜ୍ୟେ ପିତୃ, ଭୂତୋଥୀ ଭୂତୋ ମଳେ, ମନେ ଭଜେ ମଳୁଂ ହୁଂ. ॥ ୨୫ ॥
ଫଳ କେ ଫୂଲ ମନେ ଧରେ, ପର୍ଣ ତେମ ପାଣୀ, ଧର୍ୟୁଂ ଭାବଥୀ ସର୍ୱ ହୁଂ ଆରୂଗୁଂ ରାଜୀ. ॥ ॥
(ଫଳ କେ ଫୂଲ ମନେ ଧରେ, ପର୍ଣ ତେମ ପାଣୀ, ଧର୍ୟୁଂ ଭାବଥୀ ସର୍ୱ ହୁଂ ଆରୂଗୁଂ ଦାନୀ. ॥ ॥)
ତେଥୀ ତୁଂ ଜେ ଜେ କରେ, ତପେ, ଦାନ ଦେ, ଖାୟ, କରଜେ ଅର୍ପଣ ତେ ମନେ, ଅହଂଭାବ ନା ଥାୟ. ॥ ॥
ସାରାଂନରସାଂ କର୍ମଥୀ ଏମ ଜ ତୁଂ ଛୁଟଶେ, ତ୍ୟାଗ ଯୋଗଥୀ ନେ ମନେ ପ୍ରାପ୍ତ କରୀ ଚୁକଶେ. ॥ ॥
ମାରେ ଶତ୍ରୁମିତ୍ରନା, ସୌୟେ ସରଖା ଛେ, ଭଜେ ଭାବଥୀ ତେ ଛତାଂ ନଜୀକ ଅଦକାଂ ଛେ. ॥ ॥
ଖୂବ ଅଧର୍ମୀୟେ ମନେ ଭଜେ କରୀନେ ପ୍ରେମ, ତୋ ତେ ସଂତ ଥଈ ଜଶେ ପାମୀ ମାରୀ ରେ॑ମ. ॥ ॥
ଶାଂତି ପୂର୍ଣ ତେ ପାମଶେ, ଧର୍ମାତ୍ମା ବନଶେ, ମାରୋ ଭକ୍ତ କଦୀ ନହୀଂ ଅର୍ଜୁନ ନଷ୍ଟ ଥଶେ. ॥ ॥
ପାପୀ, ସ୍ତ୍ରୀ ନେ ଶୁଦ୍ରୟେ ଗୁଣ ମାରା ଗାଶେ, ଲେଶେ ମାରୁଂ ଶରଣ ତୋ ଉତ୍ତମ ଗତି ଥାଶେ. ॥ ॥
ପଛୀ ଭକ୍ତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅନେ ଜ୍ଞାନୀନୁଂ ତୋ ଶୁଂ, ଜନ୍ମୀନେ ଆ ଜଗତମାଂ ମନେ ଭଜୀ ଲେ ତୁଂ. ॥ ॥
ମନଥୀ ଭଜ ମୁଜଏ ଅନେ ତନଥୀ କର ସେବା, କର୍ମ ମନେ ଅର୍ପଣ କରୀ ମାଣୀ ଲେ ମେବା. ॥ ॥
ଜଗମାଂ ଜୋଈନେ ମନେ ବଂଦନ କର ହରରୋଜ, ମନେ ପାମଶେ ଏମ ତୁଂ କରତାଂ ମାରୀ ଖୋଜ. ॥ ॥
ମନ ବାଣୀଥୀ ଭକ୍ତ ଥା ମାରୋ କେବଳ ତୁଂ, ଶାଂତି ତେମ ସୁଖ ପାମଶେ, ସତ୍ୟ କହୁଂ ଛୁଂ ହୁଂ. ॥ ୩୪ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦: ବିଭୂତିୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଫରୀବାର ଅର୍ଜୁନ, ତୁଂ ସୁଣ ବଚନୋ ମାରାଂ, ତାରା ହିତ ମାଟେ କହୁଂ ବଚନୋ ତେ ପ୍ୟାରା. ॥ ॥
ଜନ୍ମ ନ ମାରୋ ଜାଣତା ମହର୍ଷି ଅନେ ଦେବ, ଆଦି ଦେବ ନେ ଋଶିତଣୋ ଜାଣୀ ମୁଜନେ ସେବ. ॥ ॥
ଲୋକୋନୋ ଈଶ୍ୱର ମନେ ଜେ କୋଈ ଜାଣେ, ଦୁଃଖଦର୍ଦଥୀ ତେ ଛୁଟୀ ମୁକ୍ତିରସ ମାଣେ. ॥ ॥
କ୍ଷମା ସତ୍ୟ ବୁଦ୍ଧି ବଳୀ ଶମଦମ ତେମଜ ଜ୍ଞାନ, ସୁଖ ଦୁଃଖ ଭୟ ନେ ଅଭୟ, ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ପ୍ରମାଣ. ॥ ॥
ତପ ନେ ସମତା ନେ ଦୟା, ଯଶ ଅପୟଶ ନେ ଦାନ, ଭାବ ଥତା ପ୍ରାଣୀତଣା ତେ ସୌ ମୁଜଥୀ ଜାଣ. ॥ ୫ ॥
ସାତ ମହର୍ଷି ନେ ବଳୀ ଚାର ଜାତନା ତେ, ମନୁ ମାରାଥୀ ଛେ ଥୟା, ପିତା ଜଗତନା ଜେ. ॥ ॥
ବିଭୁତି ତେମଜ ଯୋଗ ଆ ମାରୋ ଜାଣେ ଜେ, ଜୋଡାୟେ ଦୃଢ ଯୋଗଥୀ ମାରୀ ସାଥେ ତେ. ॥ ॥
ସୌନୋ ହୁଂ ସ୍ୱାମୀ, ବଳୀ ମାରାମାଂ ଆ ସର୍ୱ, ଜ୍ଞାନୀ ସମଜେ ଏମ ନେ ଭଜେ ତଜୀନେ ଗର୍ୱ. ॥ ॥
ମନନେ ପ୍ରାଣଥକୀ ମନେ ଭଜେ କଥାୟ କରେ, ମାରୀ ଚର୍ଚାଥୀ ସଦା ତୃପ୍ତି ହର୍ଷ ଧରେ. ॥ ॥
ଅନନ୍ୟ ପ୍ରେମୀ ଭକ୍ତନେ ବୁଦ୍ଧି ଆପୁଂ ଛୁଂ, ତେଥୀ ମୁଜନେ ମେଳବେ, ବଂଧନ କାପୁଂ ଛୁଂ. ॥ ୧୦ ॥
ଦୟା କରୀନେ ଜ୍ଞାନନୋ ଦୀପ ବନୁଂ ଛୁଂ ହୁଂ, ରହୀ ହୃଦୟମାଂ ତେମନୁଂ ଅଜ୍ଞାନ ହରୁଂ ଛୁଂ. ॥ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ପବିତ୍ର ଈଶ୍ୱର ଛୋ ତମେ, ଦେବ ଜଗତନା ତେମ, ଶଶ୍ୱତ ତେମଜ ଦିବ୍ୟ ଛୋ, ଅଜ ଅବିନାଶୀ ତେମ. ॥ ॥
ନାରଦ ତେମଜ ବ୍ୟାସ ନେ ସଂତ କହେ ଛେ ଏମ, ଅସିତ ବ୍ୟାସ ଦେବଲ ବଳୀ ତମେ କହୋ ଛୋ ଏମ. ॥ ॥
ସାଚୁଂ ମାନୁଂ ଛୁଂ ତମେ କହୋ ତେ ବଧୁଂ ହୁଂ. ଦେବ ତେମ ଦାନବ ପ୍ରଭୋ, ତମନେ ଜାଣେ ଶୁଂ! ॥ ॥
ତମେ ଜ ଜାଣୋ ଛୋ ଖରେ ପୂର୍ଣ ତମାରୁଂ ରୂପ, ଦେବଦେବ ଭୂତେଶ ହେ, ଜଗତନାଥ, ଜଗଭୂପ! ॥ ୧୫ ॥
କେବୀ ରୀତେ ଛୋ ତମେ ବ୍ୟାପକ ଆଅ ଜଗମାଂ? ବିଭୂତିଥୀ ବ୍ୟାପକ ଥୟା କେମ ତମେ ଜଗମାଂ? ॥ ॥
ଧ୍ୟାନ ତମାରୁଂ ଧାରତା ଯୋଗୀ ଶେ ଜାଣୁଂ, କ୍ୟା ଭାବଥୀ ଚିଂତବୁଂ, ଭକ୍ତି ହୁଂ ମାଣୁ. ॥ ॥
ଯୋଗଶକ୍ତି ବିସ୍ତାରଥୀ ଫରୀ କହୋ ମୁଜନେ, ଅମୃତ ପୀତାଂ ଥାୟନା ତୃପ୍ତି ଖରେ ମୁଜନେ. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଖ୍ୟାଲ ଜ ଆପୁଂ ଛୁଂ ତନେ ମାରା ରୂପ ତଣୋ, ବରାବର କହୁଂ ତୋ ତୋ ଥାୟ ବିସ୍ତାର ଘଣୋ. ॥ ॥
ପ୍ରାଣୀ[ଓ]ମାଂ ହୁଂ ରହ୍ୟୋ ଆତ୍ମରୂପ ଥଈ, ଆଦି ମଧ୍ୟ ନେ ଅଂତ ହୁଂ ସୌନୋ ରହ୍ୟୋ ବନୀ. ॥ ॥
ବିଷ୍ଣୁ ଛୁଂ, ଊଗୁଂ ବଳୀ ଜଗମାଂ ସୂର୍ୟ ବନୀ, ମରିଚୀ ତେମ ଜ ଚଂଦ୍ର ଛୁଂ ହୁଂ ନକ୍ଷତ୍ର ମହୀଂ. ॥ ॥
ସର୍ୱ ବେଦମାଂ ଦିବ୍ୟ ତେ ସାମବେଦ ହୁଂ ଛୁଂ, ଦେବୋମାଂ ଛୁଂ ଈଂଦ୍ର ନେ ମନ ନେ ଚେତନ ଛୁଂ. ॥ ॥
ଶଂକର ରୂଦ୍ରୋମାଂ ବଳୀ କୁବେର ପଣ ହୁଂ ଛୁଂ, ଅଗ୍ନି ଛୁଂ, ମେରୁ ଥୟୋ ପର୍ୱତମାଂହୀ ହୁଂ. ॥ ॥
ଦେବୋନା ଗୁରୁ ଜେ କହ୍ୟା ତେ ଜ ବୃହସ୍ପତି ଛୁଂ, ସେନାପତିମାଂ ସ୍କନ୍ଦ ନେ ସାଗର ଜଲମାଂ ଛୁଂ. ॥ ॥
ମହର୍ଷିମହୀଂ ଭୃଗୁ ଥୟୋ, ହିମାଲୟ ବନ୍ୟୋ ଛୁଂ, ଯଜ୍ଞୋମାଂ ଜପୟଜ୍ଞ ନେ ଓଁକାର ଥୟୋ ଛୁଂ. ॥ ୨୫ ॥
ବୃକ୍ଷୋମାଂ ଛୁଂ ପୀପଳୋ, ନାରଦ ତେମଜ ଛୁଂ, ଗଂଧର୍ୱୋମାଂ ଚିତ୍ରରଥ, କପିଲ ସିଦ୍ଧମାଂ ଛୁଂ. ॥ ॥
ଅମୃତଥୀ ପ୍ରଗଟେଲ ଛୁଂ ଅଶ୍ୱ ଅଲୌକିକ ହୁଂ, ଐରାବତ ହାଥୀମହୀଂ, ମନୁଷ୍ୟମାଂ ନୃପ ଛୁଂ. ॥ ॥
କାମଧେନୁଂ ଛୁଂ ଗାୟମାଂ, ବଜ୍ର ଶସ୍ତ୍ରମାଂ ଛୁଂ, ଧର୍ମପରାୟଣ କାମ ଛୁଂ, ବାସୁକି ସର୍ପେ ହୁଂ. ॥ ॥
ଅନଂତ ନାମେ ନାଗ ଛୁଂ, ବରୁଣ ତେମଜ ହୁଂ, ପିତୃମାଂ ଛୁଂ ଅର୍ୟମା, ଯମୀମହୀଂ ଯମ ଛୁଂ. ॥ ॥
କାଲରୂପ ଛୁଂ, ଦୈତ୍ୟମାଂ ପ୍ରହ୍ଲ୍ଲାଦ ଖରେ ଛୁଂ, ପଶୁମାଂ ସିଂହ ଥୟୋ ବଳୀ, ଗରୁଡ ଖଗମାଂ ଛୁଂ. ॥ ୩୦ ॥
ପବନ ତେମ ପାଣୀମହୀଂ ଗଂଗା ପାବନ ଛୁଂ, ମଗରମଚ୍ଛ ଛୁଂ, ରାମ ଛୁଂ ଶସ୍ତ୍ରବାନମାଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ଆଦି ମଧ୍ୟ ନେ ଅ/ନ୍ତ ଛୁଂ ଆ ସୃଷ୍ଟିନୋ ହୁଂ, ବିଦ୍ୟାମାଂ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ ନେ ବାଦ ବିବାଦେ ହୁଂ. ॥ ॥
ଅକାର ଅକ୍ଷରମାଂ ଅନେ ଦ୍ୱନ୍ଦ ସମାସେ ଛୁଂ, ଧାତା ଆଶ୍ରୟ କାଲ ଛୁଂ ଅକ୍ଷର ଜଗନୋ ହୁଂ. ॥
ଜନ୍ମ ତେମ ମୃତ୍ୟୁ ବଳୀ ଥଈନେ ରହ୍ୟୋ ଛୁଂ, ସ୍ତ୍ରୀନୀ ସୁଂଦରତା ଅନେ ବାଣୀ ଯଶ ପଣ ହୁଂ. ॥ ॥
ଧୀରଜ ତେମ କ୍ଷମା ଥୟୋ, ଗାୟତ୍ରୀ ପଣ ହୁଂ, ମାସ ମାଗଶର ନେ ବଳୀ ବସଂତ ଋତୁମାଂ ଛୁଂ. ॥ ୩୫ ॥
ତେଜ ତେମ ଜୟ, ବଲ ଅନେ ବୁଦ୍ଧିରୂପେ ଛୁଂ, ଛଳ କରନାରାମାଂ ସଦା ଦ୍ୟୁତ ଥୟେଲୋ ଛୁଂ. ॥ ॥
ପାଂଡବମାଂ ଅର୍ଜୁନ ନେ ବାସୁଦେବ ଛୁଂ ହୁଂ, କବିମାଂ ଶୁକ୍ରାଚାର୍ୟ ନେ ମୁନିମାଂ ବ୍ୟାସ ଜ ଛୁଂ. ॥ ॥
ନୀତି ତେମ ଶାସକମହୀଂ ଦଂଡ ଥୟୋ ଛୁଂ ହୁଂ, ଗୁହ୍ୟ ବାତମାଂ ମୌନ ନେ ଜ୍ଞାନସ୍ୱରୂପେ ଛୁଂ. ॥ ॥
ଜଗତତଣୁଂ ଛୁଂ ବୀଜ ହୁଂ, ସୁଣଜେ ଅର୍ଜୁନ, ତୁଂ, ମାରା ବିଣ ତୋ ଆ ରହେ ଅସ୍ତିତ୍ୱ ଖରେ ଶୁଂ? ॥ ॥
ମାରା ଦୈବୀରୂପନୋ ଅଂତ ନାଜ ଆବେ, ଆ ତୋ ଥୋଡୁଂ ଛେ କହ୍ୟୁଂ, କୋଣ ବଧୁଂ ଗାବେ? ॥ ୪୦ ॥
ଜେ ଜେ ସୁଂଦର, ସତ୍ୟ ନେ ପବିତ୍ର ପ୍ରେମଲ ଛେ, ମାରା ଅଂଶ ଥକୀ ଥୟୁଂ ଜାଣୀ ଲେଜେ ତେ. ॥ ॥
ବଧୁଂ ଜାଣୀନେ ତୁଂ ବଳୀ କରୀଶ ଅର୍ଜୁନ ଶୁଂ? ମାରା ଏକଜ ଅଂଶମାଂ ବିଶ୍ୱ ବଧୁଂୟ ରହ୍ୟୁଂ. ॥ ୪୨ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧: ବିଶ୍ୱରୂପଦର୍ଶନୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
କୃପା କରୀନେ ଜେ କହ୍ୟା ହିତନା ଶବ୍ଦ ତମେ, ତେଥୀ ମୋହ ଜତୋ ରହ୍ୟୋ ମାରୋ, ପ୍ରଭୁଜୀ ହେ! ॥ ॥
ଉତ୍ପତ୍ତିଲୟ ଜଗତନାଂ ସୁଣ୍ୟା ପ୍ରେମଥୀ ମେଂ, ମହିମା ଜାଣ୍ୟୋ ଛେ ବଳୀ ତମାରା ଥକୀ ମେଂ. ॥ ॥
ଜଗନା କାରଣ ଛୋ ତମେ, ଜଗନା ନାଶକ ଛୋ, ରୂପ ତମାରୁଂ ବିଶ୍ୱମାଂ କେବୁ ବ୍ୟାପକ ହୋ! ॥ ॥
ଜୋବାନେ ତେ ରୂପନେ ମୁଜଏ ଈଚ୍ଛା ଥାୟ, ଯୋଗେଶ୍ୱର, ତେ ରୂପନେ ବତାବୋ, ହୃଦୟ ଚ୍ହାୟ. ॥ ॥
ଜୋଈ ରୂପ ଶକୀଶ ହୁଂ ଏବୀ ଖାତ୍ରୀ ହୋୟ, ଯୋଗେଶ୍ୱର, ତୋ ରୂପନେ ବତାବୋ, ହୃଦୟ ଚ୍ହାୟ. ॥ ॥
(ଜୋଈ ରୂପ ଶକୀଶ ହୁଂ ଏବୀ ଖାତ୍ରୀ ଥାୟ, ଯୋଗେଶ୍ୱର, ତୋ ରୂପନେ ବତାବୋ, ହୃଦୟ ଚ୍ହାୟ. ॥ ॥)
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଜୋ ତୁଂ ମାରା ରୂପନେ ଅନେକ ରୂପ ଭର୍ୟୁଂ, ଅନେକରଂଗୀ ରୂପ ତେ, ଦିବ୍ୟ ବିରାଟ ଧର୍ୟୁଂ. ॥ ୫ ॥
ରୁଦ୍ର ମରୁତ ଆଦିତ୍ୟ ନେ ଅଶ୍ୱିନୀକୁମାରୋ, ଅଚରଜକାରକ ଜୋ ବଳୀ କୈଂ ମହିମା ମାରୋ. ॥ ॥
ଜୋ ଆ ମାରା ଅଂଗମାଂ ସାରାୟେ ଜଗନେ, ଜେ ଜେ ଜୋବୁଂ ହୋୟ ତେ ବତାବୀଶ ତୁଜନେ. ॥ ॥
ତାରୀ ଆଂଖେ ନା ତନେ ଦେଖାଶେ ମୁଜ ରୂପ, ଦୈବୀ ଆପୁଂ ଆଂଖ ହୁଂ, ଜୋ ତୁଂ ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ. ॥ ॥
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
ଏମ କହୀ ଯୋଗୀତଣା ଯୋଗୀ ଶ୍ରୀ ପ୍ରଭୁ[ଏ], ଦିବ୍ୟ ବତାବ୍ୟୁଂ ରୂପ ତେ ପ୍ରେମୀ ଅର୍ଜୁନନେ. ॥ ॥
ଆଂଖ ହଜାରୋ ନେ ବଳୀ ମୁଖ ହତାଂ ହଜାର, ଘରେଣାଂ ଅନେ ବଶ୍ତ୍ରୋ ହତା ତ୍ୟାଂ ଖୂବ ଅପାର. ॥ ୧୦ ॥
(ଆଂଖ ହଜାରୋ ନେ ବଳୀ ମୁଖ ହତାଂ ହଜାର, ଘରେଣାଂ ଅନେ ବଶ୍ତ୍ରୋ ହତା ତ୍ୟାଂ ନହୀଂ ପାର. ॥ ୧୦ ॥)
ମାଳା ତେମଜ ଗଂଧଥୀ ଶୋହିତ ହତୁଂ ଶରୀର, ବିରାଟ ଦିବ୍ୟ ଅନଂତ ନେ ଅଚରଜପୂର୍ଣ ଶରୀର. ॥ ॥
ହଜାର ସୂର୍ୟ ଊଗେ କଦୀ ନେ ପ୍ରକାଶ ପଥରାୟ, ତେମଜ ପ୍ରଭୁନା ରୂପନୁଂ ତେଜ ବଧେ ପଥରାୟ. ॥ ॥
ପ୍ରଭୁଶରୀରମାଂ ଅର୍ଜୁନେ ଜଗ ଆଖୁଂ ଜୋୟୁଂ, ଅନେକ ରୂପୋମାଂ ରହ୍ୟୁଂ ଜଗ ଆଖୁଂ ଜୋୟୁଂ. ॥ ॥
ଅଚରଜ ପାମେଲୋ ବଳୀ ରୋମାଂଚିତ ଅର୍ଜୁନ, ଶୀଶ ନମାବୀନେ ବଦ୍ୟୋ ରୋମଂଚିତ ଅର୍ଜୁନ. ॥ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ଦେବ, ତମାରା ଦେହମାଂ ସମାୟା ବଧା ଲୋକ, କମଳପରେ ବ୍ରହ୍ମା ଅନେ ଋଷି ପଣ ତ୍ୟାଂ ଛେ କୋ॑କ. ॥ ୧୫ ॥
ହାଥ ତେମ ଆଂଖୋ ବଳୀ ପେଟ ଗଣୀ ନ ଶକାୟ, ଆଦି ମଧ୍ୟ କେ ଅଂତ ଆ ରୂପତଣୋ ନ ଜଣାୟ. ॥ ॥
ମୁକୁଟ ଗଦା ନେ ଚକ୍ରଥୀ ଶୋଭେ ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ, ତେଜତଣୋ ଅଂବାର ଆ ଜୋ[ଈ] ନ ଶକୁଂ ରୂପ. ॥ ॥
ବିରାଟ ତେମ ପ୍ରଦୀପ୍ତ ଛେ ଦିବ୍ୟ ତମାରୁଂ ରୂପ, ଚାରେ ବାଜୁ ଦେଖତୋ ଦିବ୍ୟ ତମାରୁଂ ରୂପ. ॥ ॥
ଅମର ତମେ, ଉତ୍ତମ ତମେ, ଫକ୍ତ ଜାଣବାଜୋଗ, ଧର୍ମତଣା ରକ୍ଷକ ତମେ, ଏକ ଅନନ୍ୟ ଅମୋଘ. ॥ ॥
ଜଗନା ଆଶ୍ରୟ, ଆଦି ନେ ଅଂତ ବିନାନା ଛୋ, ସନାତନ, ବଲୀ, ବିଶ୍ୱନେ ତପାବୀ ରହ୍ୟା ଛୋ. ॥ ॥
ସୂର୍ୟଚଂଦ୍ରନୀ ଆଂଖ ଛେ, ହାଥ ହଜାର ବଳୀ, ଅଗ୍ନି ଜେବା ବଦନନା, ରହ୍ୟା ପ୍ରକାଶ କରୀ. ॥ ॥
ପୃଥ୍ୱୀ ନେ ଆକାଶମାଂ ବ୍ୟାପକ ଏକ ତମେ, ସର୍ୱ ଦିଶାମାଂ ଛୋ ରହ୍ୟା ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ ତମେ. ॥ ॥
ଉଗ୍ର ରୂପ ଜୋଈ ଥୟା ଭୟଭୀତ ବଧା ଲୋକ, ପ୍ରବେଶୀ ରହ୍ୟା ରୂପମାଂ ଦେବଜନୋ ପଣ କୋ॑କ. ॥ ୨୦ ॥
ଦେବ ତମୋନେ ବଂଦତା ବଂଦେ ଋଷି ପଣ ତେମ, ସ୍ତବନ କରେ ଛେ ସିଦ୍ଧ ସୌ, ଗାନ ଗାୟ ନା କେମ? ॥ ॥
ରୁଦ୍ର ତେମ ବସୁ, ସାଧ୍ୟ ନେ ବିଶ୍ୱଦେବ ଗଂଧର୍ୱ, ପିତୃ ଯକ୍ଷୋ ସିଦ୍ଧ ସୌ ଜୁଏ ତଜୀନେ ଗର୍ୱ. ॥ ॥
କୁମାର ମରୁତଗଣୋ ବଳୀ ଅଚରଜଥୀ ଜୋତା, ମହାନ ଜୋଈ ରୂପନେ ଭାନ ବଧୁଂ ଖୋତା. ॥ ॥
ଅନେକ ମୁଖ ନେତ୍ର ନେ ବାହୁ ତେମ ପଗ ଛେ, ଦାଢ ଭୟଂକର ଦେଖତାଂ ଭୀତ ଥୟୁଂ ଜଗ ଛେ. ॥ ॥
ନଭନେ ଅଡନାରୁଂ ବଳୀ ରଂଗତେଜମୟ ରୂପ, ବିଶାଳ ନୟନେ ଓପତୁଂ ଦିବ୍ୟ ବିରାଟ ସ୍ୱରୂପ. ॥ ॥
ବ୍ୟଥା ଥାୟ ଛେ ଦେଖତାଂ, ପ୍ରାଣ ଖରେ ଗଭରାୟ, ଧୀରଜ ଖୂଟୀ ଜାୟ ନେ ମନନୀ ଶାଂତି ହରାୟ. ॥ ॥
ପ୍ରଲୟକାର ଅଂଗାରଶୁଂ ଜୋଈ ଉଗ୍ର ସ୍ୱରୂପ, ଜ୍ଞାଅବ୍ୟବସ୍ଥା ନା ରହେ, ପ୍ରସନ୍ନ ହୋ ଜଗଭୂପ. ॥ ॥
ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରତଣା ପୁତ୍ର ସୌ କୈଂ ରାଜାନୀ ସାଥ, ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣ କେ କର୍ଣ ଆ, ବୀର ଅମାରା ଲାଖ. ॥ ॥
ଘୋର ତମାରା ବଦନମାଂ ସର୍ୱେ ପ୍ରବେଶେ ଛେ, ଚୋଂଟେ ଦାଂତେ, କୈଂକନା ମସ୍ତକ ତୂଟେ ଛେ. ॥ ॥
ନଦୀ ହଜାରୋ ଜାୟ ଛେ ସାଗରମାହୀଂ ଜେମ; ଲାଖୋ ଲୋକୋ ପେସତା ବଦନ ତମାରେ ତେମ. ॥ ॥
ପତଂଗିୟୁଂ ଦୀବେ ପଡେ ମରବା ମାଟେ ଜେମ, ଲାଖୋ ଲୋକୋ ପେସତା ବଦନ ତମାରେ ତେମ. ॥ ॥
ଜୀଭ ତମେ ଚାଟୋ ଗଳୀ ଜଲଦମୁଖେ ସୌ ଲୋକ, ଉଗ୍ର ପ୍ରଭାଥୀ ତେଜଥୀ ଭରୀ ରହ୍ୟା ଛେ ଲୋକ. ॥ ୩୦ ॥
ଉଗ୍ର ରୂପନା କୋଣ ଛୋ ଦେବ, କହୋ ମୁଜନେ, ମୂଳ ରୂପ ଧାରୋ, ପଡେ ସମଜ କୈଂ ନ ମୁଜନେ. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
କାଳ ଲୋକନୋ ହୁଂ ଥୟୋ ନାଶକାଜ ତୈୟାର, ନହୀଂ ହୋୟ ତୁଂ ତୋୟ ଆ ବୀର ବଧା ମରନାର. ॥ ॥
ତେଥୀ ଊଭୋ ଥା, ଲଡୀ, ରାଜ୍ୟ କରୀ, ଯଶ ଲେ, ନିମିତ୍ତ ଥା ତୁଂ ତୋ ହବେ, ବୀର ହଣ୍ୟା ଛେ ମେଂ. ॥ ॥
(ତେଥୀ ଊଭୋ ଥା, ଲଡୀ, ରାଜ୍ୟ କରୀ, ଯଶ ଲେ, ନିମିତ୍ତ ଥା ତୁଂ ତୋ ହବେ, ବୀର ହଣ୍ୟା ମେଂ. ॥ ॥)
ଦ୍ରୋଣ ଭୀଷ୍ମ ନେ କର୍ଣ ନେ ଜୟଦ୍ରଥ ବୀର ହଜାର, ହଣେଲ ମେଂ ତୁଂ ହଣ ହବେ, ଚିଂତା କର ନ ଲଗାର. ॥ ॥
ଯୁଦ୍ଧ କରୀ ଲେ ଭୟ ତଜୀ, ବିଜୟ ଥଶେ ତାରୋ, ଶତ୍ରୁନେ ତୁଂ ମାରଶେ, ବିଜୟ ଥଶେ ତାରୋ. ॥ ॥
ବଚନୋ ଆବା ସାଂଭଳୀ, ବଂଦନ ଖୂବ କରୀ, ଗଦ୍ ଗଦ୍ ସ୍ୱରଥୀ ବୋଲିୟୋ ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରେମ ଧରୀ. ॥ ୩୫ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ହରଖାୟେ ସୌ ଲୋକ ନେ କୀର୍ତି ତମାରୀ ଗାୟ, ରାକ୍ଷସ ନାସେ ଭୟଥକୀ, ସିଦ୍ଧ ନମେ ନେ ଗାୟ. ॥ ॥
କେମ ନଏ ନା ତେ ବଧା, ସୌନା ଆଦି ତମେ, ଅନଂତ ବିଶ୍ୱାଧାର ଛୋ, ଅକ୍ଷର ପରମ ତମେ. ॥ ॥
ମୂଳ ସର୍ୱନା ଛୋ ତମେ, ଛୋ ଜଗତ ଆଧାର, ପରମଧାମ ସର୍ୱଜ୍ଞ ଛୋ ସୌନା ସର୍ଜନହାର. ॥ ॥
(ମୂଳ ସର୍ୱନା ଛୋ ତମେ, ଛୋ ଜଗତନା ଆଧାର, ପରମଧାମ ସର୍ୱଜ୍ଞ ଛୋ ସୌନା ସର୍ଜନହାର. ॥ ॥)
ପୁରାଣ ପୁରୁଷ ଛୋ ତମେ, ବଳୀ ସୌନା ଜ୍ଞାତା ଛୋ, ଜ୍ଞେୟରୂପ ଛୋ, ସର୍ୱ ନେ ସର୍ୱଥକୀ ପର ଛୋ. ॥ ॥
(ପୁରାଣ ପୁରୁଷ ତମେ, ବଳୀ ସୌନା ଜ୍ଞାତା ଛୋ, ଜ୍ଞେୟରୂପ ଛୋ, ସର୍ୱ ନେ ସର୍ୱଥକୀ ପର ଛୋ. ॥ ॥)
ଯମ, ଅଗ୍ନି ନେ ବାୟୁ ନେ ବରୁଣ ଚଂଦ୍ର ତମେ, ବ୍ରହ୍ମା, ବ୍ରହ୍ମାନା ପିତା, ଅନଂତ ରୂପ ତମେ. ॥ ॥
ବ୍ୟାପକ ବିଶ୍ୱମହୀଂ ବଳୀ ବିଶ୍ୱଥକୀ ପର ଛୋ, ନମୁଂ ହଜାରୋବାର ନେ ନମନ ଫରୀ ପଣ ହୋ. ॥ ॥
ଆଗଳ ପାଛଳଥୀ ନମୁଂ, ଚାରେ ତରଫ ନମୁଂ, ଅଖୂଟ ବଲଭଂଡାର ହେ, ବାରଂବାର ନମୁଂ. ॥ ॥
ଅନଂତବୀର୍ୟ, ତମେ ସଦା ସୌମାଂ ବ୍ୟାପକ ଛୋ, ସର୍ୱରୂପ ଛୋ ହେ ପ୍ରଭୋ, ଜୀବନଦାୟକ ଛୋ. ॥ ୪୦ ॥
ମିତ୍ର ମାନତାଂ ମେଂ କହ୍ୟାଂ ହଶେ ବଚନ କପରାଂ, ପ୍ରେମ ତେମ ଅଜ୍ଞାନଥୀ ବଚନ କହ୍ୟାଂ କପରାଂ. ॥ ॥
କୃଷ୍ଣ, ସଖା, ଯାଦବ ହଶେ ଏମ କହେଲୁଂ ମେଂ, ମହିମାନେ ଜଣ୍ୟାବିନା କହ୍ୟୁଂ ଭୂଲଥୀ କେ; ॥ ॥
ବୀଜାନୀ ସାମେ ବଳୀ ଏକ ହଶୋ ତ୍ୟାରେ, ରମତାଂ, ସୂତାଂ, ବେସତାଂ, କେ ଭୋଜନକାଳେ; ॥ ॥
ବାରଂବାର କହ୍ୟୁଂ ହଶେ ତେମ ବଳୀ ଅପମାନ, ତେ ସୌ ମାଫ କରୋ ମନେ, ମାଗୁଂ ଛୁଂ ବରଦାନ. ॥ ॥
ଜଡଚେତନନା ଛୋ ପିତା, ପୂଜ୍ୟ ବଳୀ ଗୁରୁ ଛୋ, ତମାରା ସମୋ ଅନ୍ୟ ନା ଶ୍ରେଷ୍ଠ କୋଣ ଛେ ତୋ? ॥ ॥
ପୂଜ୍ୟ ଦେବ ତେଥୀ ନମୁଂ କାୟ ନମାବୀ ହୁଂ, ପ୍ରାର୍ଥୁ ବାରଂବାର ଆ ଶୀଶ ନମାବୀ ହୁଂ. ॥ ॥
କ୍ଷମା କରେ ସୁତନେ ପିତା, ମିତ୍ର ମିତ୍ରନେ ଜେମ, ମାଫ କରେ ପ୍ରିୟନେ ପ୍ରିୟ, ମାଫ କରୀ ଦୋ ତେମ. ॥ ॥
ଅପୂର୍ୱ ଜୋଈ ରୂପ ଆ ବ୍ୟଥା ତେମ ଭୟ ଥାୟ, ଦେବରୂପନେ ତୋ ଧରୋ, ଭୟ ଆ ମାରୋ ଜାୟ. ॥ ॥
ଦୈବୀ ରୂପ ଧରୋ ହବେ, ହେ ଦେବେଶ, ତମେ, ପ୍ରସନ୍ନ ଥାଓ ବିଶ୍ୱନା ହେ ଆଧାର ତମେ. ॥ ॥
ଗଦା ମୁକୁଟ ନେ ଚକ୍ରନେ ଧାରୀ ପ୍ରଭୁ, ପ୍ରକଟୋ, ବିରାଟ ରୂପ ତ୍ୟଜୀ ଦଈ ଚତୁର୍ଭୁଜ ପ୍ରକଟୋ. ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ପ୍ରସନ୍ନ ବନତାଂ ରୂପ ଆ ତନେ ବତାବ୍ୟୁଂ ମେଂ, କୋଈୟେ ତାରା ବିନା ଜୋୟୁଂ ନଥୀ ଜ ତେ. ॥ ॥
ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତେଜମୟ ଆଦ୍ୟ ନେ ଅନଂତ ମାରୁଂ ରୂପ, ଆତ୍ମୟୋଗନା ବଲ ଥକୀ ଦିବ୍ୟ ବତାବ୍ୟୁଂ ରୂପ. ॥ ॥
ବେଦ, ଦାନ ନେ ଯଜ୍ଞଥୀ, ତୀରଥ କେ ତପଥୀ, ଜୋବାୟେ ନା ରୂପ ଆ, ଜ୍ଞାନ ଅନେ ଜପଥୀ. ॥ ॥
ମୂଢଭାବ ଭୟ ଛୋଡ ତୁଂ, ନିର୍ଭୟତାନେ ଧାର, ଦିବ୍ୟ ରୂପନେ ଜୋ ହବେ, ବ୍ୟଥା ହୃଦୟନୀ ଟାଳ. ॥ ॥
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
ଏମ କହୀ ପ୍ରଭୁ[ଏ] ଧର୍ୟୁଂ ଫରୀ ଦିବ୍ୟ ନିଜରୂପ, ଆଶ୍ୱାସନ ଆପ୍ୟୁଂ ବଳୀ ଧରତାଂ ଶାଂତ ସ୍ୱରୂପ. ॥ ୫୦ ॥
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ଜୋ[ଈ] ମାନବ ରୂପ ଆ ହବେ ତମାରୁଂ ଶାଂତ, ସ୍ୱସ୍ଥ ଥୟୋ ଛୁଂ ନେ ବଳୀ ମୁଜନେ ଥ[ଈ] ନିରାଂତ. ॥ ॥
(ଜୋ[ଈ] ମାନବ ରୂପ ଆ ହବେ ତମାରୁଂ ଶାଂତ, ସ୍ୱସ୍ଥ ଥୟୋ ଛୁଂ ନେ ବଳୀ ମୁଜନେ ଛେକ ନିରାଂତ. ॥ ॥)
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଜୋବୁଂ ଜେ ମୁଶ୍କେଲ ତେ ଜୋୟୁଂ ତେଂ ମୁଜ ରୂପ, ଦେବୋ ପଣ ଝଂଖୀ ରହ୍ୟା ଜୋବା ମାରୁଂ ରୂପ. ॥ ॥
ଜେ ରୂପେ ଜୋୟୋ ମନେ ତେମ ଜୁ[ଏ] କୋ॑ ନା, ବେଦ ଯଜ୍ଞ ତପ ଦାନଥୀ ଶ୍କେ ନିହାଳୀ ନା. ॥ ॥
ଭକ୍ତି ଖୂବ ଜ ହୋୟ ତୋ ଆବୁଂ ଦର୍ଶନ ଥାୟ, ଜ୍ଞାନ ଥାୟ ମାରୁଂ ଅନେ ଭେଦ ବଧାୟେ ଜାୟ. ॥ ॥
ଭକ୍ତ ବନେ ମାରୋ ଜ ଜେ, ସଂଗଦୋଷ ଛୋଡେ, ମୁଜନେ ଝଂଖେ ତେ ଜଗେ ତରେ ଅନେ ତାରେ. ॥ ॥
କର୍ମ କରେ ମୁଜ କାଜ ଜେ, ସଂଗଦୋଷ ଛୋଡେ, ପ୍ରାପ୍ତ କରେ ମୁଜନେ ଜ ତେ, ବଂଧନ ସୌ ତୋଡେ. ॥ ୫୫ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୨: ଭକ୍ତିୟୋଗ
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ତମ ସାକାର ପ୍ରଭୁନୀ ଭକ୍ତି କୋ[ଈ] କରେ, ନେ କୋ[ଈ] ନିରାକାର ବ୍ରହ୍ମନେ ପୂଜେ. ॥ ॥
(ଜୋଡାଈ ତମ ସାଥ ଜେ ଭକ୍ତି ଭକ୍ତ କରେ, ଅବିନାଶୀ ଅବ୍ୟକ୍ତନୀ ଭକ୍ତି ତେମ କରେ. ॥ ॥)
ତେ ବନ୍ନେମାଂ ମାନବୋ ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ କୋଣ? ପ୍ରଶ୍ନ ଥାୟ ମୁଜନେ, କହୋ ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ କୋଣ? ॥ ୧ ॥
(ତେ ବନ୍ନେମାଂ ମାନବୋ ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ କୋଣ? ପ୍ରଶ୍ନ ଥାୟ ମୁଜନେ, ହଶେ ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ କୋଣ? ॥ ୧ ॥)
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ମାରାମାଂ ମନ ଜୋଡତାଂ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଖୂବ କରୀ, ସଂଧା[ଈ] ମୁଜ ସାଥ ଜେ ମୁଜନେ ସର୍ୱ ଧରୀ, ॥ ॥
କରତାଂ ଭକ୍ତି ମାନଜେ ଉତ୍ତମ ତୁଂ ତେନେ, ଉତ୍ତମ ଯୋଗୀ ମୁଜମହୀଂ ଆସକ୍ତି ଜେନେ. ॥ ୨ ॥
ଅବିନାଅଶୀ ଅବ୍ୟକ୍ତ ନେ ଅଚିଂତ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱରୂପ, ସର୍ୱବ୍ୟାପକ ଜେ ଭଜେ ସ୍ଥିର କୁଟସ୍ଥ ସ୍ୱରୂପ, ॥ ॥
(ଅବିନାଅଶୀ ଅବ୍ୟକ୍ତ ନେ ଅଚିଂତ୍ୟ ମାରୂଂ ରୂପ, ସର୍ୱବ୍ୟାପକ ଜେ ଭଜେ ସ୍ଥିର କୁଟସ୍ଥ ସ୍ୱରୂପ, ॥ ॥)
ନେ ସମବୁଦ୍ଧି ଧାରୀ ବନେ ଜେ ଈନ୍ଦ୍ରିୟସ୍ୱାମୀ, ସୌନୁଂ ହିତ କରନାର ତେ ପଣ ଅଂତେ ଜାୟ ମନେ ପାମୀ. ॥ ॥
(ସମବୁଦ୍ଧି ଧାରୀ ବନେ ଜେ ଈନ୍ଦ୍ରିୟସ୍ୱାମୀ, ସୌନୁଂ ହିତ କରନାର ତେ ଜାୟ ମନେ ପାମୀ. ॥ ॥)
ନିରାକାର ବ୍ରହ୍ମ ଭଜ୍ୟେ କ୍ଲେଶ ଘଣୋ ଥାୟେ, ଦେହବାନ ଅବ୍ୟକ୍ତମାଂ ଦୁଃଖ ଥକୀ ଜାୟେ. ॥ ୫ ॥
ବଧାଂ କର୍ମ ଅର୍ପୀ ମନେ ମତ୍ପର ଜେ ଜନ ଥାୟ, ଅନନ୍ୟ ଭାବେ ଜେ ଭଜେ ଧରତାଂ ଧ୍ୟାନ ସଦାୟ; ॥ ॥
ମୃତ୍ୟୁଲୋକଥୀ ତେମନୋ କରବାମାଂ ଉଦ୍ଧାର, ବିଲଂବ ନା ହୁଂ କଦୀ କରୁଂ ଜେନେ ମନ ହୁଂ ସାର. ॥ ॥
ମାରାମାଂ ମନ ରାଖ ନେ ବୁଦ୍ଧି ମୁଜମାଂ ଧାର, ପ୍ରାପ୍ତ କରୀଶ ମନେ ପଛୀ, ଶଂକା କର ନ ଲଗାର. ॥ ॥
ମାରାମାଂ ଜୋ ଚିତ୍ତନେ ସ୍ଥିର କରୀ ନ ଶକାୟ, ଅଭ୍ୟାସତଣା ଯୋଗଥୀ କର ତୋ ଯତ୍ନ ସଦାୟ. ॥ ॥
ଅଭ୍ୟାସ ଥକୀ ଜୋ ମନେ ପ୍ରାପ୍ତ କରୀ ନ ଶକେ, ମାରେ ମାଟେ କର୍ମ ତୋ କର ତେ ଯୋଗ୍ୟ ଥଶେ. ॥ ॥
(ଅଭ୍ୟାସ ଥକୀ ଜୋ ମନେ ପ୍ରାପ୍ତ କରୀ ନ ଶକେ, ମାରେ ମାଟେ କର୍ମ ତୋ କର ତେ ଯୋଗ୍ୟ ହଶେ. ॥ ॥)
ମୁଜ ମାଟେ କର୍ମୋ କରୀ ସିଦ୍ଧି ମେଳବଶେ, ମାରେ ମାଟେ କର୍ମ କର ତୋ ତେ ଯୋଗ୍ୟ ଥଶେ. ॥ ୧୦ ॥
ଜୋ ତେ ନା ଜ କରୀ ଶକେ, ଶରଣ ଲ[ଈ] ମାରୁଂ, ସର୍ୱ କର୍ମଫଳ ତ୍ୟାଗ ତୁଂ, ତୋ ଯ ଥଶେ ସାରୁଂ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଭ୍ୟାସଥୀ ମଂଗଲକାରକ ଛେ, ଧ୍ୟାନ ବଧେ ଛେ ଜ୍ଞାନଥୀ ଏମ କହେଲୁଂ ଛେ. ॥ ॥
ଧ୍ୟାନ ଥକୀ ଛେ କର୍ମନା ଫଲନୋ ତ୍ୟାଗ ମହାନ, ଶାଂତି ମଳେ ଛେ ତ୍ୟାଗଥୀ ଏମ ସଦାୟେ ଜାଣ. ॥ ॥
ସର୍ୱ ଜୀବ ପର ମିତ୍ରତା, ଦୟା ପ୍ରେମ ଜେନେ, ମମତା ମଦ ନେ ବେରନେ ଦୂର କର୍ୟା ଜେଣେ. ॥ ॥
ସମାନ ସୁଖ ନେ ଦୁଃଖମାଂ, କ୍ଷମାଶୀଲ ଛେ ଜେ, ସଂତୋଷୀ ନେ ସଂୟମୀ ଯୋଗୀ ତେମ ଜ ଜେ. ॥ ॥
ମନ ବୁଦ୍ଧି ଅର୍ପଣ କରୀ ମନେ ଭଜେ ଛେ ଜେ, ଦୃଢ ନିଶ୍ଚୟଥୀ, ତେ ମନେ ଭକ୍ତ ଖରେ ପ୍ରିୟ ଛେ. ॥ ॥
(ମନ ବୁଦ୍ଧି ଅର୍ପଣ କରୀ ମନେ ଭଜେ ଛେ ଜେ, ଦୃଢ ନିଶ୍ଚୟଥୀ, ଛେ ମନେ ଭକ୍ତ ଖରେ ପ୍ରିୟ ତେ. ॥ ॥)
ଦୁଭବେ କୋ[ଈ]ନେ ନହୀଂ, କୋ[ଈ]ଥୀ ନ ଦୁଭାୟ, ହର୍ଷ ଶୋକ ଭୟନେ ତଜ୍ୟାଂ; ପ୍ରିୟ ତେ ଭକ୍ତ ଗଣାୟ. ॥ ୧୫ ॥
ବ୍ୟଥା ତେମ ତୃଷ୍ଣା ନଥୀ, ଦକ୍ଷ ଶୁଦ୍ଧ ଛେ ଜେ, ଉଦାସୀନ ସଂସାରଥୀ, ପ୍ରିୟ ଛେ ମୁଜନେ ତେ. ॥ ॥
ହର୍ଷ ଶୋକ ଆଶା ଅନେ ବେର କରେ ନା ଜେ, ମୋହେ ନା ଶୁଭ ଅଶୁଭଥୀ, ପ୍ରିୟ ଛେ ମୁଜନେ ତେ. ॥ ॥
ମାନ ବଳୀ ଅପମାନ ହୋ, ଶତ୍ରୁ ମିତ୍ର କେ ହୋୟ, କରେ ଖୂବ ଗୁଣଗାନ କେ ନିଂଦା ଛୋନେ କୋ॑ୟ. ॥ ॥
ତୁଷ୍ଟ ରହେ ପ୍ରାରବ୍ଧଥୀ, ସୁଖଦୁଃଖେ ନ ଡଗେ, ସଂଗ ତଜେ, ସମତା ଧରେ, ନା ବଂଧାୟ ଜଗେ. ॥ ॥
ଉପାଧି ନା ଜେନେ ବଳୀ ଘରମାଂ ନା ମମତା, ସ୍ଥିରବୁଦ୍ଧି ଜେ ଭକ୍ତ ତେ ଖୂବ ମନେ ଗମତା. ॥ ॥
ଧର୍ମତଣୁଂ ଅମୃତ ଆ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ଜେ, ପୀ[ଏ] ଭକ୍ତଜନୋ ମନେ ଖୂବ ଗମେ ଛେ ତେ. ॥ ॥
ମାରୁଂ ଶରଣ ଲ[ଈ] ସଦା ଭକ୍ତ ଭଜେ ଛେ ଜେ, ଧର୍ମସାରନେ ସମଜତାଂ, ପ୍ରିୟ ଚେ ମୁଜନେ ତେ. ॥ ୨୦ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୩: କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞବିଭାଗୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଆ ଶରୀର ଅର୍ଜୁନ ହେ, କ୍ଷେତ୍ର ଏମ କହେବାୟ, ଜେ ଜାଣୀ ଲେ ତେହନେ ତେ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ସର୍ୱ ସରୀରୋମାଂ ମନେ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଖରେ ଜାଣ, ଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞନୁଂ ଜ୍ଞାନ ସତ୍ୟ ତେ ମାନ. ॥ ॥
କ୍ଷେତ୍ର ତେମ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଶୁଂ, ପ୍ରଭାବ ତେନୋ ଶୁଂ, ବିକାର ତେନା, ତେ ବଧୁଂ କହୁଂ ଟୂଂକମାଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ବିବିଧ ଛଂଦମାଂ ଆ କହ୍ୟୁଂ ଜ୍ଞାନ କୈଂକ ଋଷି[ଏ], ବ୍ରହ୍ମସୂତ୍ରନାଂ ପଦମହୀଂ ତେନେ ଗାୟୁଂ ଛେ. ॥ ॥
ମହାଭୂତ ବୁଦ୍ଧି ବଳୀ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅହଂକାର, ଦଶ ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋ ମନ ଅନେ ପାଂଚ ବିଷୟ ବିସ୍ତାର. ॥ ॥
ଈଚ୍ଛା ସୁଖ ନେ ଦୁଃଖ ନେ ଦ୍ୱେଷ ଚେତନା ତେମ, ଦ୍ୟୁତି ସଂଘାତ କହେଲ ଛେ କ୍ଷେତ୍ର ବିକାରୀ ଏମ. ॥ ୫-୬ ॥
ମାନୀ ନା ବନବୁଂ ବଳୀ ଦଂଭ ଦର୍ପ ତଜବାଂ, ଦୟା ରାଖବୀ, ଜୀବନେ କୋ॑ଦୀ ନା ହଣବାଂ. ॥ ॥
ବୁରୁଂ କରେ କୋ[ଈ] କଦୀ ତୋୟ କ୍ଷମା କରବୀ, ସରଲ ହୃଦୟ ନେ ପ୍ରେମଥୀ ବାତ ସଦା କରବୀ. ॥ ॥
ପୂଜ୍ୟ ଗୁରୁନେ ମାନବା, ସ୍ୱଚ୍ଛ ସଦା ରେ॑ବୁଂ, ଚଂଚଳତାନେ ଛୋଡବୀ, ମନ ଜୀତୀ ଲେବୁଂ. ॥ ॥
ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋନା ସ୍ୱାଦମାଂ ସୁଖ ନା କଦୀ ଜୋବୁଂ, କାମ କ୍ରୋଧ ଅଭିମାନନେ ମୂକୀ ମନ ଧୋବୁଂ. ॥ ॥
ଜନ୍ମ ଥାୟ ନେ ମରଣ ନେ ରୋଗ ବଳୀ ଥାୟେ, ଘଡପଣ ଆବେ ଏମ ଆ ଜୀବନ ତୋ ଜାୟେ. ॥ ॥
(ଜନ୍ମ ଥାୟ ଛେ ମରଣ ନେ ରୋଗ ବଳୀ ଥାୟେ, ଘଡପଣ ଆବେ ଏମ ଆ ଜୀବନ ତୋ ଜାୟେ. ॥ ॥)
ଏମ ଦୁଃଖ ଦୋଷୋ ବଧା ଜୀବନନା ଜୋବା, ବୈରାଗ୍ୟ ତଣା ଲେପଥୀ ବିକାର ସୌ ଧୋବା. ॥ ॥
ସ୍ତ୍ରୀ ଘର ସଂତାନେ ନହୀଂ ମମତା ରତି କରବୀ, ସରା ନରସା ସମୟମାଂ ଧୀରଜନେ ଧରବୀ. ॥ ॥
ଅନନ୍ୟ ଭାବ କରୀ ସଦା ମୁଜ ଭକ୍ତି କରବୀ, ଜନସମୂହନୀ ପ୍ରୀତ ନା ସ୍ୱପ୍ନେ ପଣ କରବୀ. ॥ ୧୦ ॥
ଶାଂତ ସ୍ଥଳେ ରେ॑ବୁଂ, ବଳୀ କରବୋ ତ୍ୟାଂ ଅଭ୍ୟାସ, ଜ୍ଞାନ ମେଳବୀ ପାମବା ଈଶ୍ୱରନେ ତୋ ଖାସ. ॥ ॥
(ଶାଂତ ସ୍ଥଳେ ରେ॑ବୁଂ, ବଳୀ କରବୋ ତ୍ୟାଂ ଅଭ୍ୟାସ, ଜ୍ଞାନ ମେଳବୀ ପାମବା ଈଶ୍ୱରନେ ଅଭ୍ୟାସ. ॥ ॥)
ଜୀବନନୁଂ ଧନ ମାନତାଂ ମେଳବବୋ ମୁଜନେ, ଆ ସୌ ଜ୍ଞାନ-ତଣାଂ କହ୍ୟାଂ ଲକ୍ଷଣ ମେଂ ତୁଜନେ. ॥ ॥
ତେ ଜ ଜାଣବା ଜୋଗ ଛେ ଜେଥୀ ଅମର ଥବାୟ, ଅନାଦୀ ତେ ପରବ୍ରହ୍ମନେ ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ଗଣାୟ. ॥ ॥
(ତେ ଜ ଜାଣବା ଜୋଗ ଛେ ଜେଥୀ ଅମର ଥବାୟ, ଅନାଦୀ ତେ ପରବ୍ରହ୍ମନା ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ଗଣାୟ. ॥ ॥)
ତେ ଈଶ୍ୱରନେ ଜାଣଜେ, ଜେ ବ୍ୟାପକ ସଘଳେ, ବଧେ ହାଥ ପଗ ଆଂଖ ଛେ, ଶିର ଜେନାଂ ସଘଳେ. ॥ ॥
ଗୁଣପ୍ରକାଶକ ତେମ ଛେ ଈନ୍ଦ୍ରିୟଥୀ ପର ତେ, ଧାରଣକର୍ତା ସର୍ୱନା ଅନାସକ୍ତ ପଣ ଛେ. ॥ ॥
(ଗୁଣପ୍ରକାଶକ ତେମ ଛେ ଈନ୍ଦ୍ରିୟଥୀ ପର ତେ, ଧାରଣ କରତା ସର୍ୱନା ଅନାସକ୍ତ ପଣ ଛେ. ॥ ॥)
ଚରାଚର ବଧା ଜୀବନୀ ବହାର ଅଂଦର ଛେ, ସୁକ୍ଷ୍ମ ଖୂବ ଛେ, ଏଟଲେ ଅଗମ୍ୟ ତେ ପ୍ରଭୁ ଛେ. ॥ ॥
ଦୂର ରହ୍ୟା ତେ ତୋୟ ଛେ ହୃଦୟେ ଖୂବ ଜ ପାସ, ସୌନେ ସରଜୀ ପାଳତା, କରତା ସୌନୋ ନାଶ. ॥ ୧୫ ॥
ସମଗ୍ର ଜୀବୋମାଂ ରହ୍ୟା ବିଭକ୍ତ ଜେବା ତେ, ପୋଷକ ସୌନା ଜ୍ଞେୟ ନେ ନାଶକ ସର୍ଜକ ଛେ. ॥ ॥
ପ୍ରକାଶନାୟ ପ୍ରକାଶ ତେ, ଅଂଧକାରଥୀ ଦୂର, ହୃଦୟମାଂ ରହ୍ୟା ସର୍ୱନା, ଜ୍ଞାନ ପ୍ରେମନା ପୂର. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ, ଜ୍ଞେୟ ନେ କ୍ଷେତ୍ରନେ କହ୍ୟୁଂ ଟୁଂକମାଂ ମେଂ, ଭକ୍ତ ଭାବ ମୁଜ ମେଳବେ ଜ୍ଞାନ ମେଳବୀ ତେ. ॥ ॥
ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷ ଅନାଦି ଛେ ଏମ ଖରେ ତୁଂ ଜାଣ, ବିକାର ନେ ଗୁଣ ଉପଜ୍ୟା ପ୍ରକୃତିମାଂଥୀ ମାନ. ॥ ॥
କାରଣ ତେମ ଜ କାର୍ୟନେ ଛେ ପ୍ରକୃତି କରନାର, ପୁରୁଷ ସୁଖ ଦୁଃଖନା ଭୋଗୋ ଭୋଗବନାର. ॥ ୨୦ ॥
ପ୍ରକୃତିନା ଗୁଣନୋ ପୁରୁଷ ଜୋ ଥାୟେ ଭୋଗ, ତେଥୀ ତେନେ ଥାୟ ଛେ ଜନ୍ମମରଣନୋ ରୋଗ. ॥ ॥
(ପ୍ରକୃତିନା ଗୁଣନୋ କରେ ପୁରୁଷ ସଦାୟେ ଭୋଗ, ତେଥୀ ତେନେ ଥାୟ ଛେ ଜନ୍ମମରଣନୋ ରୋଗ. ॥ ॥)
ସାକ୍ଷୀ ପାଲକ ସର୍ୱନା ମହେଶ୍ୱର କହ୍ୟା ତେ, ପରମାତ୍ମା ଉତ୍ତମ ବଳୀ ଆ ଶରୀରମାଂ ଛେ. ॥ ॥
ପରମ ପୁରୁଷ ତେ ତୋ ସଦା ଦେହେ ବାସ କରେ, ଦୃଷ୍ଟା ମଂତାରୂପ ତେ ସୌମାଂ ବାସ କରେ. ॥ ॥
ପୁରୁଷ ତେମ ଗୁଣ ସାଥ ଜେ ପ୍ରକୃତିନେ ଜାଣେ, କୋ[ଈ] ସ୍ଥିତିମାଂ ତେ ନହୀଂ ଫରୀ ଜନ୍ମ ପାମେ. ॥ ॥
କୋ[ଈ] ପ୍ରଭୁନେ ଧ୍ୟାନମାଂ ହୃଦୟେ ଦେଖେ ଛେ, କୋ[ଈ] ଜ୍ଞାନଥକୀ କରୀ କର୍ମେ ପେଖେ ଛେ. ॥ ॥
ବୀଜା ପାସେ ସାଂଭଳୀ ପ୍ରଭୁନେ ଭଜତା ଜେ, ତରୀ ଜାୟ ଛେ ମୋତନେ ସୁଣନାରାୟେ ତେ. ॥ ୨୫ ॥
ଜଡ ନେ ଚେତନ ଜନ୍ମତୁଂ ଜେ କୈଂ ପଣ ଦେଖାୟ, ତେ ପ୍ରକୃତି ନେ ପୁରୁଷନା ସମାଗମ ଥକୀ ଥାୟ. ॥ ॥
ସମାନରୂପେ ସର୍ୱମାଂ ବସୀ ରହ୍ୟା ପ୍ରଭୁ ତେ, ତେନେ ଜେ ଜୋତା ସଦା ଜୋତା ସାଚୁଂ ତେ. ॥ ॥
ବିନାଶୀ ବଧୀ ବସ୍ତୁମାଂ ଅବିନାଶୀ ପ୍ରଭୁ ତେ, ତେନେ ଜେ ଜୋତା ସଦା ଜୋତା ସାଚୁଂ ତେ. ॥ ୨୭ ॥
ଆତ୍ମା ଜେବା ଅନ୍ୟନେ ତେ ନ କଦୀ ମାରେ, ବିନାଶୀ ଜଗେ ଜେ ସଦା ପ୍ରଭୁନେ ଭାଳେ. ॥ ॥
ପ୍ରକୃତି କର୍ମ କରେ ବଧାଂ, ଆତ୍ମା କୈଂ ନ କରେ, ଏମ ଜାଣତା ଜାଣତା ସାଚୁଂ, ତେ ଜ ତରେ. ॥ ॥
ଭିନ୍ନ ଜୀବ ପ୍ରଭୁମାଂ ରହ୍ୟା ତେ ପ୍ରଭୁଥୀ ଥାୟେ, ସମଜେ ଏବୁଂ ତେମନେ ପ୍ରଭୁ ପ୍ରାପ୍ତି ଥାୟେ. ॥ ୩୦ ॥
ପରମାତ୍ମା ଅବିନାଶୀ ନେ ଅନାଦି ନିର୍ଗୁଣ ଆ, କୈଂ ନ କରେ ଦେହେ ରହୀ କେ ଲେପାୟେ ନା. ॥ ॥
ବ୍ୟାପକ ତୋୟେ ସୂକ୍ଷ୍ମ, ନା ଲିପ୍ତ ଥାୟ ଆକାଶ, ଆତ୍ମା ତେମ ଜ ଅଂଗମାଂ ନା ଲେପାୟେ ଖାସ. ॥ ॥
ସୂର୍ୟ ଜେମ ଏକ ଜ ଛତାଂ ବଧେ ପ୍ରକାଶ କରେ, ଆତ୍ମା ତେମ ଜ ଦେହମାଂ ବଧେ ପ୍ରକାଶ ଧରେ. ॥ ॥
କ୍ଷେତ୍ର ତେମ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ନେ ଜୀବ ପ୍ରକୃତି ଜ୍ଞାନ, ମୋକ୍ଷ ବଳୀ ଜେ ଜାଣତା, ତେ ଥତା କଲ୍ୟାଣ. ॥ ୩୪ ॥
(କ୍ଷେତ୍ର ତେମ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ନେ ଜୀବ ପ୍ରକୃତି ଜ୍ଞାନ, ମୋକ୍ଷ ବଳୀ ଜେ ଜାଣତା, ତେ କରତା କଲ୍ୟାଣ. ॥ ୩୪ ॥)
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୪: ଗୁଣତ୍ରୟବିଭାଗ ଯୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଫରୀଥୀ କହୁଂ ଛୁଂ ତନେ ଜ୍ଞାନ ତଣୁଂ ଯେ ଜ୍ଞାନ, ଜେନେ ଜାଣୀ ମୁନିବରୋ ପାମ୍ୟା ଛେ କଲ୍ୟାଣ. ॥ ॥
ପାମୀନେ ଆ ଜ୍ଞାନନେ ଜେ ମୁଜନେ ମଳତାଂ, ତେ କଲ୍ପେ ନା ଜନ୍ମତା, ପ୍ରଲୟେ ନା ମରତା. ॥ ॥
ପ୍ରକୃତି ମାରୀ ଯୋନି ଛେ, ତେମାଂ ପ୍ରାଣ ଧରୁଂ, ତେଥୀ ବିଶ୍ୱ ବିରାଟ ଆ ଜନ୍ମେ ଛେ ସଘଳୁଂ. ॥ ॥
ଭିନ୍ନ ଯୋନିମାଂ ଜୀବ ଜେ ଜଗମାଂ ଜନ୍ମ ଧରେ, ପିତା ତେମନୋ ଗଣ ମନେ, ପ୍ରକୃତି ମାତ ଖରେ. ॥ ॥
ସତ୍ୱ ରଜ ଅନେ ତମ ତ୍ରଣେ ପ୍ରକୃତିନା ଗୁଣ ଛେ, ଶରୀରମାଂ ଲପଟାବତା ମାଣସନେ ଗୁଣ ତେ. ॥ ୫ ॥
ସତ୍ୱଗୁଣ ଖରେ ଶୁଦ୍ଧ ଛେ, ରୂପ ତେଜନୁଂ ଛେ, ସୁଖନୀ ତେମଜ ଜ୍ଞାନନୀ ସାଥେ ବାଂଧେ ଛେ. ॥ ॥
ରଜୋଗୁଣ ଉଠେ ରାଗଥୀ, ତୃଷ୍ଣାଥୀ ତେ ଥାୟ, କର୍ମମହୀଂ ମାନବ ସଦା ତେନାଥୀ ବଂଧାୟ. ॥ ॥
ଅଜ୍ଞାନ ଥକୀ ଊପଜେ ବଳୀ ତମୋ-ଗୁଣ ତୋ, ପ୍ରମାଦ ଆଳସ ଊଂଘଥୀ ବାଂଧେ ଛେ ତେ ତୋ. ॥ ॥
ସୁଖ ଆପେ ଛେ ସତ୍ୱ ଗୁଣ, ରଜ କର୍ମେ ଦୋରେ, ତମ ତୋ ଜ୍ଞାନ ହରେ, ଭରେ ଆଳସନେ ଜୋରେ. ॥ ॥
ରଜ ନେ ତମ ନେ ଢାଂକତା ବଧେ ସତ୍ୱଗୁଣ ଆ, ରଜୋଗୁଣ ବଧେ ନେ କଦୀ ବଧେ ତମୋଗୁଣ ଆ. ॥ ୧୦ ॥
ରୋମରୋମମାଂ ଅଂଗମାଂ ପ୍ରକାଶଜ୍ଞାନ ଛବାୟ, ସତ୍ୱଗୁଣ ବଧ୍ୟୋ ତୋ ଖରେ, ଜୋତାଂ ଏମ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଲୋଭ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଥାୟ ନେ ତୃଷ୍ଣା ବଧତୀ ଜାୟ, ରଜୋଗୁଣ ବଧ୍ୟେ କାବୁ ନା ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋନୋ ଥାୟ. ॥ ॥
ବିବେକ ତୁଟେ, ମୋହ ନେ ପ୍ରମାଦ ଆଳସ ଥାୟ, ତମୋଗୁଣ ବଧେ ତେ ସମେ ଲକ୍ଷଣ ଆମ ଜଣାୟ. ॥ ॥
ସତ୍ୱଗୁଣ ମହୀଂ ମୋତ ଜୋ କୋ[ଈ] ଜନଜୁଂ ଥାୟ, ତୋ ତେ ଉତ୍ତମ ଲୋକମାଂ ଶୁଦ୍ଧ ଲୋକମାଂ ଜାୟ. ॥ ॥
ରଜୋଗୁଣ ମହୀଂ ଜୋ ମରେ, କର୍ମୀଜନମାଂ ଜାୟ, ମୂଢୟୋନିମାଂ ଜାୟ ଜୋ ମୋତ ତମ ମହୀଂ ଥାୟ. ॥ ୧୫ ॥
ସତ୍କର୍ମ ତଣୁଂ ସାତ୍ୱିକ ତେମଜ ନିର୍ମଲ ଫଲ ସାଚେ ଜ ମଳେ;
ରଜନୁଂ ଫଲ ଛେ ଦୁଃଖ, ତେମ ତମନୁଂ ଫଲ ଛେ ଅଜ୍ଞାନ ଖରେ. ॥ ॥
ସତ୍ୱଗୁଣ ଥକୀ ଜ୍ଞାନ ନେ ଲୋଭ ରଜ ଥକୀ ଥାୟ, ମୋହ ତେମ ଅଜ୍ଞାନ ନେ ପ୍ରମାଦ ତମଥୀ ଥାୟ. ॥ ॥
ସତ୍ୱିକ ଗତି ଉତ୍ତମ ଲଭେ, ରାଜସ ମଧ୍ୟମନେ, ତମୋଗୁଣୀ ଲୋକୋ ଲଭେ ସଦା ଅଧମ ଗତୀନେ. ॥ ॥
କର୍ମତଣୋ କର୍ତା ନଥୀ ଗୁଣୋ ବିନା କୋ[ଈ], ଆତ୍ମା ଗୁଣଥୀ ପର ସଦା, ସମଜେ ଏ କୋ[ଈ], ॥ ॥
ତ୍ୟାରେ ତେ ମୁଜ ଭାବନେ ପ୍ରାପ୍ତ ଥ[ଈ] ଜାୟେ, ନିର୍ୱିକାର ବନତାଂ ମନେ ପ୍ରାପ୍ତ ଥ[ଈ] ଜାୟେ. ॥ ॥
ଆ ତ୍ରଣ ଗୁଣନେ ଜୀତୀନେ ଜେ ତେଥୀ ପର ଥାୟ, ଜନ୍ମଜରାଥୀ ତେ ଛୂଟୀ ଅମୃତରସମାଂ ନ୍ହାୟ. ॥ ୨୦ ॥
(ଆ ତ୍ରଣ ଗୁଣନେ ଜୀତତାଂ ଜେ ତେଥୀ ପର ଥାୟ, ଜନ୍ମଜରାଥୀ ତେ ଛୂଟୀ ଅମୃତରସମାଂ ନ୍ହାୟ. ॥ ୨୦ ॥)
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ଆ ତ୍ରଣ ଗୁଣନେ ଜୀତତାଂ ଜେ ତେଥୀ ପର ଥାୟ, କେବା ଲକ୍ଷଣଥୀ କହୋ ତେନୀ ଓଳଖ ଥାୟ. ॥ ॥
(ଆ ତ୍ରଣ ଗୁଣନେ ଜୀତତାଂ ଜେ ତେଥୀ ପର ଥାୟ, କେବା ଲକ୍ଷଣଥୀ କହୋ ତେନୀ ଓଳଖ ଥାୟ. ॥ ॥)
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ମୋହଥୀ ଚଳେ ତେ ନହୀଂ, କର୍ମେ ନା ଲେପାୟ, ଦ୍ୱେଷ କରେ ନା କର୍ମ କେ ଶାଂତିନେ ନା ଚ୍[ହା]ଯ. ॥ ॥
ଉଦାସୀନ ଜେବୋ ରହେ, ଗୁଣଥୀ ଚଲିତ ନ ଥାୟ, ଗୁଣୋ ବର୍ତତା ଗୁଣମହୀଂ ସମଜୀ ଚଲିତ ନ ଥାୟ. ॥ ॥
ସୁଖ ନେ ଦୁଃଖମହୀଂ ରହେ ଶାଂତ ଚିତ୍ତ ଜେନୁଂ, ମାଟୀ ସୋନୁଂ ପତ୍ଥରେ ସରଖୁଂ ମନ ତେନୁଂ. ॥ ॥
କୋ[ଈ] ନୀଂଦେ କେ କରେ କୋଈ ଭଲେ ବଖାଣ, ମାନ କରେ, କୋଈ କରେ ଛୋ ନେ କେ ଅପମାନ. ॥ ॥
ବଧୀ ଦଶାମାଂ ତେ ରହେ ଶାଂତ ପ୍ରସନ୍ନ ସମାନ, ସରଖା ଶତ୍ରୁ ମିତ୍ର ଛେ, ଗୁଣାତୀତ ତେ ଜାଣ. ॥ ୨୫ ॥
ଖୂବ ପ୍ରେମଭକ୍ତି କରେ ମାରେ ମାଟେ ଜେ, ଗୁଣନେ ଜୀତୀ ପ୍ରଭୁସମୋ ବନୀ ଜାୟ ଛେ ତେ. ॥ ॥
ଅମର ବିନଶ୍ୱର ବ୍ରହ୍ମନୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ମନେ ଜାଣ, ସୁଖ ନେ ଶାଶ୍ୱତ ଧର୍ମନୋ ଆଧାର ମନେ ମାନ. ॥ ୨୩ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫: ପୁରୁଷୋତ୍ତମୟୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ଅବିନାଶୀ ଆ ଜଗତନେ କହ୍ୟୋ ପୀପଳୋ ଛେ, ତେନୋ ଜାଣେ ସାର ଜେ ଜ୍ଞାନୀ ସାଚୋ ତେ. ॥ ॥
ଗୁଣୋଥୀ ବଧୀ, ବିଷୟନା ମୃଦୁ ପତ୍ରୋବାଳୀ, ଶାଖା ତେନୀ ଉପର ନେ ନୀଚେ ଛେ ସାରୀ. ॥ ॥
ମନୁଷ୍ୟଲୋକମାଂ କର୍ମଥୀ ବାଂଧନାର ଛେ ତେ, ନୀଚେ ଶାଖା, ଉପର ଛେ ମୂଳ ବୃକ୍ଷନୁଂ ଏ. ॥ ॥
ସ୍ୱରୂପ ତେନୁଂ ସ୍[ହେ]ଜମାଂ ସମଜୀ ନା ଜ ଶକାୟ, ଆଦି ଅଂତ ସଂସାରନାଂ ସମଜୀ ନା ଜ ଶକାୟ. ॥ ॥
ଲୋକୋ ପାଛା ଆବତା କଦୀ ଜ୍ୟାଂଥୀ ନା, ତେ ଉତ୍ତମପଦ ପାମବୁଂ ଜନ୍ମ ଧରୀନେ ଆଅ. ॥ ॥
(ଜ୍ୟାଂଥୀ ପାଛା ଆବତା ଜ୍ଞାନୀ ଲୋକୋ ନା, ତେ ଉତ୍ତମପଦ ପାମବୁଂ ଜନ୍ମ ଧରୀନେ ଆଅ. ॥ ॥)
ଜେନାଥୀ ଆ ଜଗତନୀ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଚାଲେ, ତେ ପରମାତ୍ମା ପାମବା ଜଗନେ ଜେ ପାଳେ; ॥ ॥
ଦୃଢ ଆ ଦ୍ରୁମ ସଂସାରନୁଂ ଏମ ବିଚାରୀ ଜେ, ଅନାସକ୍ତିନା ଶସ୍ତ୍ରଥୀ ଛେଦେ ବୁଧଜନ ତେ. ॥ ॥
ମାନ ମୋହ ଆସକ୍ତିନା ଦୋଷ ନଥୀ ଜେନେ, ଆତ୍ମାଗ଼୍ୟାନମାଂ ମଗ୍ନ ଛେ, କାମ ନଥୀ ଜେନେ;
ସୁଖ ନେ ଦୁଃଖ ଛେ ସମ ବଧାଂ ଦ୍ୱଂଦଥକୀ ପର ଛେ, ତେବା ଜ୍ଞାନୀ ପାମତା ଅବିନଶୀ ପଦନେ. ॥ ୫ ॥
(ସୁଖ ନେ ଦୁଃଖସମାଂ ବଧାଂ ଦ୍ୱଂଦଥକୀ ପର ଛେ, ତେବା ଜ୍ଞାନୀ ପାମତା ଅବିନଶୀ ପଦନେ. ॥ ୫ ॥)
ଅଗ୍ନି ସୂରଜ ଚଂଦ୍ର ନା ଜେନେ ତେଜ କରେ, ଜନ୍ମମରଣଥୀ ମୁକ୍ତ ତେ ମାରୁଂ ଧାମ ଖରେ. ॥ ॥
(ଅଗ୍ନି ସୂରଜ ଚଂଦ୍ର ନା ଜେନେ ତେଜ ଧରେ, ଜନ୍ମମରଣଥୀ ମୁକ୍ତ ତେ ମାରୁଂ ଧାମ ଖରେ. ॥ ॥)
ଜୀବ ଅଂଶ ମାରୋ ଥଈ ଶରୀରମାଂ ବସତୋ, ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋ ନେ ମନତଣୁଂ ଆକର୍ଷଣ କରତୋ. ॥ ॥
ସୁବାସ କୋଈ ଫୂଲନୀ ପବନ ଲଈନେ ଜାୟ, ତେମ ଜୀବ ଆ ଅଂଗଥୀ ମୃତ୍ୟୁ ସମୟେ ଜାୟ. ॥ ॥
ଆଂଖ କାନ ନେ ନାକ ନେ ଜୀଭ ତ୍ୱଚା ମନନେ, ସାଧନ କରତାଂ ଭୋଗବେ ଜୀବ ବିଷୟ ରସନେ. ॥ ॥
ଜୀବ ଦେହଥୀ ଜାୟ ଛେ, ଦେହେ ଭୋଗ କରେ, ମୂଢ ଜୁ[ଏ] ଏନ ନହୀଂ, ଦର୍ଶନ ସଂତ କରେ. ॥ ୧୦ ॥
ଯୋଗୀ ଯତ୍ନ କରୀ ଜୁଏ ଅଂତରମାଂ ତେନେ, ଯତ୍ନ କର୍ୟେ ପଣ ନା ଜୁଏ ଚଂଚଳଜନ ଏନେ. ॥ ॥
ଅଗ୍ନି ସୂରଜ ଚଂଦ୍ରମାଂ ଜେ କୈଂ ତେଜ ଜଣାୟ, ତେଜ ତେ ବଧୁଂ ମେଂ ଧର୍ୟୁଂ, ମାରୁଂ ଏମ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଧାରୁଂ ଛୁଂ ହୁଂ ଜଗତନେ ପୃଥ୍ୱୀ ନା ରୂପମାଂ, ପୋଷୁଂ ଛୁଂ ନେ ଔଷଧି ଢଳୀ ଚଂଦ୍ରରସମାଂ. ॥ ॥
ଜଠରାଗ୍ନି ବନତାଂ ରହ୍ୟୋ ଶରୀରମାଂୟେ ହୁଂ, ଚାର ଜାତନା ଅନ୍ନନେ ହୁଂ ଜ ପଚାବୁଂ ଛୁଂ. ॥ ॥
ସୌନା ହୈୟେ ଛୁଂ ରହ୍ୟୋ ଜୀବନପ୍ରାଣ ଥଈ, ଜ୍ଞାନ, ଜ୍ଞାନନୁଂ ମୂଳ ଛୁଂ, ସାଚୀ ବାତ କହୀ. ॥ ॥
ସଂଶୟନାଶକ ଜ୍ଞାନ ନେ ସ୍ମୃତିନୋ ଦାତା ହୁଂ, ବେଦାଂତ ନେ ବେଦନୋ ଜାଣନାର ପଣ ଛୁଂ. ॥ ୧୫ ॥
ଆତ୍ମା ତୋ ଅବିନାଶ ଛେ, ଛେ ଶରୀରନୋ ନାଶ, କ୍ଷର ନେ ଅକ୍ଷର ବସ୍ତୁନୋ ଏମ ବିଶ୍ୱମାଂ ବାସ. ॥ ॥
ପରମାତ୍ମା ବୀଜା ବଳୀ ଏଥୀ ଉତ୍ତମ ଛେ, ଜେ ବ୍ୟାପକ ଜଗମାଂ ଥୟା, ଈଶ୍ୱର ସାଚେ ତେ. ॥ ॥
କ୍ଷର ଅକ୍ଷରଥୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୁଂ, ଏଥୀ ଅର୍ଜୁନ ହେ, କହେ ବେଦ ନେ ଜଗତମାଂ ପୁରୁଶୋତ୍ତମ ମୁଜଏ. ॥ ॥
ମଏ ଜ ପୁରୁଷୋତ୍ତମରୂପେ ଜାଣେ ଜ୍ଞାନୀ ଜେ, ଭଜେ ସର୍ୱଭାବୀ ମନେ ସର୍ୱଜ୍ଞ ଖରେ ତେ. ॥ ॥
ଖୂବ ଗୂଢମାଂ ଗୂଢ ଆ ଶାସ୍ତ୍ର କହ୍ୟୁଂ ଛେ ମେଂ, ଧନ୍ୟ ତେମ ଜ୍ଞାନୀ ବନେ ଆନେ ଜଣେ ତେ. ॥ ୨୦ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୬: ଦୈବାସୁରସଂପଦବିଭାଗୟୋଗ
ଦରବୁଂ କୋଈଥୀ ନହୀଂ, ଥବୁଂ ସଦା ଶୁରବୀର, ଖେଲ କରୀ, କସରତ କରୀ, କରବୁଂ ସରସ ଶରୀର. ॥ ॥
ପ୍ରଭୁନା ବାଳକ ଛେ ବଧା ଏମ ସଦା ସମଜୀ, ପ୍ରଭୁନେ ଜୋବା ସର୍ୱମାଂ, ଭେଦ ବଧାୟ ତଜୀ. ॥ ॥
ସାପ, ସିଂହ ନେ ଡାକୁଥୀ ଡରବୁଂ ନା କଦିକାଳ, ରକ୍ଷକ ଛେ ପ୍ରଭୁ ସର୍ୱନା, ଡରବୁଂ ନା କଦିକାଳ. ॥ ॥
ଚୋରୀ ତେମଜ ଜୂଠ ନେ ନିଂଦାଥୀ ଡରବୁଂ, ବାକୀ କାୟରତା ତଜୀ ସଂସାରେ ଫରବୁଂ. ॥ ॥
ଧର୍ମନୀତିଥୀ ଚାଲବୁଂ ପ୍ରଭୁଥୀ କରବୀ ପ୍ରୀତ, ଡରବୁଂ ଈଶ୍ୱର ଏକଥୀ, ଥଈ ଜାୟ ତୋ ଜୀତ. ॥ ॥
ବସ୍ତ୍ର ଜେମ ଧୋବାୟ ଛେ ଧୋବୁଂ ମନ ତେବୁଂ, ଦୁର୍ଗୁଣ ତେମଜ ଦ୍ୱେଷନେ ସ୍ଥାନ ଜ ନା ଦେବୁଂ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ପାମବୁଂ ତେ ବଧୁଂ, ଧରବୁଂ ଖୂବଜ ଧ୍ୟାନ, ଉତାରବୁଂ ଜୀବନମହୀଂ ଉତ୍ତମ ଏବୁଂ ଜ୍ଞାନ. ॥ ॥
ମନ ହଂମେଶାଂ ମାରବୁଂ, ବନତୁଂ କରବୁଂ ଦାନ, ଅନାଥ ଦୁଃଖୀ ଦୀନନେ ଅନ୍ନବସ୍ତ୍ରନୁଂ ଦାନ. ॥ ॥
ଧନଥୀ ବୀଜୀ ଶକ୍ତିଥୀ କରବାଂ ସୌନା କାମ, ଥବୁଂ କଦୀ ସ୍ୱାର୍ଥୀ ନହୀଂ ଭଜବା ଆତମରାମ. ॥ ॥
ମନ ବାଣୀ ନେ ଦେହନୋ ସଂୟମ ପଣ କରବୋ, ପଣ ଅଭିମାନ ନ ରାଖବୁଂ, ନମ୍ର ଭାବ ଧରବୋ. ॥ ॥
ହିଂସା କରବୀ ନା କଦୀ, ସତ୍ୟ ବଳୀ ବଦବୁଂ, ଝେର କ୍ରୋଧନେ ଜାଣବୁଂ, ବେର ବଳୀ ତଜବୁଂ. ॥ ॥
ଶାଂତ ଚିତ୍ତଥୀ ବୋଲବୁଂ, ବସବୁଂ ଆ ଜଗମାଂ, ଦୟା ଦୀନ ପର ଲାବବୀ, +ମଧୁର ଥବୁଂ ଦୃଗମାଂ. ॥ ॥
ଖୋଟାଂ କାମୋମାଂ ସଦା ଲଜ୍ଜାନେ ଧରବୀ, ଲୋଲୁପତା ନା ରାଖବୀ, ଚଂଚଳତା ହରବୀ. ॥ ॥
ତେଜସ୍ୱୀ ବନବୁଂ, ବଳୀ କ୍ଷମା ସଦା କରବୀ, ଦ୍ରୋହ ନ କରବୋ ନେ ସଦା ଧୀରଜନୀ ଧରବୀ. ॥ ॥
ଅହଂକାର ନା ରାଖବୋ, କରବୁଂ ଶୁଦ୍ଧ ଶରୀର, ଦୈବୀ ଗୁଣବାଳା ତଣା ଗୁଣ ଆ, ଅର୍ଜୁନ ବୀର! ॥ ॥
ଦଂଭ ଦର୍ପ ଅଭିମାନ ନେ ଜେଓ କରତା କ୍ରୋଧ, କଠୋର ନେ ଜେ ଅଜ୍ଞ ଛେ, ନ କରେ ପ୍ରଭୁନୀ ଶୋଧ. ॥ ॥
ଦୁର୍ଗୁଣବାଳା ତେ କହ୍ୟା ରାକ୍ଷସ ଜେବା ଲୋକ, ସୁଖ ନା ପମେ ତେ କଦୀ କରେ ସଦାୟେ ଶୋକ. ॥ ॥
ତେଥୀ ଦୁର୍ଗୁଣ ଛୋଡବା ନେ ଗୁଣିୟଲ ବନବୁଂ, ଦୈବୀ ଗୁଣବାଳାଅ ବନୀ ଜୀବନନେ ତରବୁଂ. ॥ ॥
ସଦ୍ ଗୁଣଥୀ ଶାଂତି ମଳେ, ଟଳୀ ଜାୟଛେ ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଗୁଣଥୀ ତୋ ନା କଦୀ ଶମେ ଶାଂତିନୀ ଭୂଖ. ॥ ॥
ସଦ୍ ଗୁଣଥୀ ତୁଂ ଛେ ଭର୍ୟୋ, ଅର୍ଜୁନ, ନା କର ଶୋକ, ସୁଖୀ ଥଶେ ସାଚେ ହବେ, କ୍ଲେଶ କରୀଶ ନ ଫୋକ. ॥ ୫ ॥
ଦୈବୀ ତେମଜ ଆସୁରୀ ବୃତ୍ତି ତୋ ବେ ଛେ, ଦୈବୀ ବିସ୍ତାରେ କହୀ ଆସୁରୀ ସୁଣ ହବେ. ॥ ॥
ଶୁଂ କରବୁଂ, ଶୁଂ ଛୋଡବୁଂ, ତେନେ ନା ଜାଣେ, ସତ୍ୟ ଶୌଚ ଆଚାର ନା ପାଳେ କଦୀ କାଳେ. ॥ ॥
ଅସତ୍ୟ ନେ ଆଧାରଥୀ ରହିତ ଜଗତ ଛେ ଆ, ପରସ୍ପର ଥୟୁଂ ଭୋଗମୟ, ପ୍ରଭୁ ତେମାଂ ଛେ ନା. ॥ ॥
ଆବା କ୍ଷୁଦ୍ର ବିଚାରଥୀ ଖୋଟାଂ କର୍ମ କରେ, ମଂଦବୁଦ୍ଧିନା ଲୋକ ଆ ଜଗନୂ ନାଶ କରେ. ॥ ॥
ତୃଷ୍ଣା ତେମଜ ଦଂଭ ନେ ମାନମଦେ ଭରିୟା, ମୋହ ଥକୀ ଘେରାୟେଲା ମାନବ ତେ ମରିୟା. ॥ ॥
ଖୋଟୀ ବାତୋନେ ସଦା ପକଡୀ ତେ ରାଖେ, ଅଶୁଦ୍ଧ ବ୍ରତନେ ଆଚରେ, ଅସତ୍ୟନେ ଭାଖେ. ॥ ୧୦ ॥
ଅପାର ଚିଂତା ପ୍ରୟଲନା କାଳ ଲଗୀ କରତା, ଭୋଗ ଭୋଗବୋ ଜଗତମାଂ ଏ ଶିକ୍ଷା ଧରତା. ॥ ॥
ଅଧର୍ମଥୀ ଧନ ମେଳବେ କରେ ଭୋଗ ନେ ଶୋକ, ଆଶା ତୃଷ୍ଣାଥୀ ଭର୍ୟା, କାମୀ କ୍ରୋଧୀ ଲୋକ. ॥ ॥
ଦ୍ରବ୍ୟ ଆଟଲୁଂ ମେଳବ୍ୟୁଂ, ହଜୀୟ ମେଳବବୁଂ, ଆ ଈଚ୍ଛା ପୂରୀ ଥଈ, ହଜୀ କାମ କରବୁଂ. ॥ ॥
(ଦ୍ରବ୍ୟ ଆଟଲୁଂ ମେଳବ୍ୟୁଂ, ହଜୀୟ ମେଳବୁଂ, ଆ ଈଚ୍ଛା ପୂରୀ ଥଈ, ହଜୀ କାମ କରବୁଂ. ॥ ॥)
ଆ ଶତ୍ରୁନେ ମେଂ ହଣ୍ୟୋ, ବୀଜାନେ ହଣବୋ, ଈଶ୍ୱର, ଭୋଗୀ, ସିଦ୍ଧ ହୁଂ, ବଲୀ, ସୁଖୀ ବରବୋ. ॥ ॥
ମାରା ଜେବୋ କୋଣ ଛେ, ଧନୀ ମାନ୍ୟ ଛୁଂ ହୁଂ, କରୁଂ ଯଜ୍ଞ ନେ ଦାନ ନେ ଭୋଗ ଭୋଗବୁଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ଏବା ଦୁଷ୍ଟ ବିଚାରଥୀ ମୋହେ ଡୂବ୍ୟା ଜେ, ଭ୍ରମିତ ଚିତ୍ତନା ମାନବୀ ପଡେ ନରକମାଂ ତେ. ॥ ॥
ଭୋଗବିଲାସେ ରତ ବଳୀ ମାନମଦେ ଭରିୟା, ମମତା, ମୋଟାଈ ଅନେ ମୋହମହୀଂ ମରିୟା. ॥ ॥
ବିବିଧ ଜାତନା ଯଜ୍ଞ ନେ ଅନୁଷ୍ଠାନ କର୍ତା, ଦଂଭ ତେମ ପାଖଂଡଥୀ ବିଧିନେ ନା କରତା. ॥ ॥
ଅହଂକାର, ବଳ, ଦର୍ପ ନେ କାମକ୍ରୋଧବାଳା, ଦ୍ୱେଷ କରେ ମାରୋ ସଦା ନିଂଦକ ତେ ମାରା. ॥ ॥
ଅଧମ କ୍ରୂର ତେ ଦୁଷ୍ଟନେ ଦୁଃଖୀ ସଦା ରାଖୁଂ, ଘୋର ଆସୁରୀ ଯୋନିମାଂ ତେ ସୌନେ ନାଖୁଂ. ॥ ॥
ଲଭୀ ଆସୁରୀ ଯୋନିନେ ଅନେକ ଜନ୍ମେ ତେ, ମଏ ମେଳବେନ କଦୀ, ଲଭେ ଅଧମ ଗତିନେ. ॥ ୨୦ ॥
କାମ, କ୍ରୋଧ, ନେ ଲୋଭ ଛେ ଦ୍ୱାର ନରକନାଂ ତ୍ରଣ, ନାଶ କରୀ ଦେ ଆତ୍ମନୋ, ତଜୀ ଦେ ଲଈ ପଣ. ॥ ॥
ଅଂଧାରା ଏ ଦ୍ୱାରଥୀ ମୁକ୍ତ ଥାୟ ଜେ ଜନ, ତେ ଜ କରେ କଲ୍ୟାଣ ନେ ପାମେ ଛେ ଗତି ଧନ୍ୟ. ॥ ॥
ଶାସ୍ତ୍ରବିଧିନେ ଛୋଡୀନେ ମନସ୍ୱୀପଣେ ଜେ, କର୍ମ କରେ, ତେ ନା ଲଭେ ସିଦ୍ଧି ମୁକ୍ତି ସୁଖ କେ. ॥ ॥
(ଶାସ୍ତ୍ରୋନୀ ବିଧି ଛୋଡତାଂ ମନସ୍ୱୀପଣେ ଜେ, କର୍ମ କରେ, ତେ ନା ଲଭେ ସିଦ୍ଧି ମୁକ୍ତି ସୁଖ କେ. ॥ ॥)
କର୍ମମହୀଂ ତୋ ଶାସ୍ତ୍ରନେ ପ୍ରମାଣ ତୁଂ ଗଣଜେ, ଶାସ୍ତ୍ରାଜ୍ଞା ମାନୀ ସଦା କର୍ମ ବଧାଂ କରଜେ. ॥ ୨୪ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୭: ଶ୍ରଦ୍ଧାତ୍ରୟବିଭାଗୟୋଗ
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ଶାସ୍ତ୍ରୋନୀ ବିଧିନେ ମୁକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାଥୀ ଜ ଭଜେ, ସାତ୍ୱିକ, ବୃତ୍ତି ତେମନୀ, ରାଜସ ତାମସ କେ? ॥ ॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
ସୌନୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ସହଜ ତେ ତ୍ରଣ ପ୍ରକାରନୀ ହୋୟ, ସାତ୍ୱିକ, ରାଜସ, ତାମସୀ; ସୁଣ ତେ କେବୀ ହୋୟ. ॥ ॥
ହୈୟୁଂ ଜେବୁଂ ହୋୟ ଛେ ତେବୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ହୋୟ, ଶ୍ରଦ୍ଧାମୟ ଛେ ମାନବୀ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଜେବୀ ହୋୟ. ॥ ॥
ସାତ୍ୱିକ ପୂଜେ ଦେବନେ, ରାଜସ ଯକ୍ଷ ଭଜେ, ତମୋଗୁଣୀଜନ ପ୍ରେତନେ ପ୍ରାଣୀ ଅନ୍ୟ ଭଜେ. ॥ ॥
ଶାସ୍ତ୍ରୋଥୀ ଉଲଟୀ କରେ ଘୋର ତପସ୍ୟା ଜେ, ଦଂଭୀ ଅଭିମାନୀ ଅନେ କାମୀ କ୍ରୋଧୀ ଜେ. ॥ ॥
ଆତ୍ମାରୂପ ରହ୍ୟା ମନେ ତେ ପୀଡା କରତା, ନିଶ୍ଚୟ ତେନୋ ରାକ୍ଷସୀ, ଫୋଗଟ ଶ୍ରମ କରତା. ॥ ୫-୬ ॥
ତ୍ରଣ ପ୍ରକାରନୋ ସର୍ୱନୋ ଖୋରାକ କହ୍ୟୋ ଛେ, ଯଜ୍ଞ, ତପ ଅନେ ଦାନନୋ ଭେଦ ବତାବ୍ୟୋ ଛେ. ॥ ॥
ଆୟୁ ବଧେ, ଆରୋଗ୍ୟ ହୋ, ବଲ ବଧେ ବଳୀ ତେମ, ଜେଥୀ ସୁଖ ଲାଗେ, ବନେ ଅଂତର ଟାଢୁଂ ହେମ; ॥ ॥
ରସବାଳୁଂ ନେ ମଧୁର ତେ ସାତ୍ୱିକ ଅନ୍ନ କହ୍ୟୁଂ, ବିଦ୍ୱାନୋଏ ତେହନେ ଉତ୍ତମ ଅନ୍ନ ଗଣ୍ୟୁଂ. ॥ ॥
କଡବୁଂ ତୀଖୁଂ ହୋୟ ଜେ ଖାଟୁଂ ନେ ଖାରୁଂ, ସୂକୁଂ ଊନୁଂ ଖୂବ ତେ ଅନ୍ନ ନହୀଂ ସାରୁଂ. ॥ ॥
ଦୁଃଖ ଶୋକ ନେ ରୋଗ ତେ ଅନ୍ନ ସଦାୟ କରେ; ରାଜସ ତେନେ ଛେ କହ୍ୟୁଂ, ତେ ସୁଖଶାଂତି ହରେ. ॥ ॥
ଖାଧେଲୁଂ ରସହୀନ ନେ ଟାଢୁଂ ଖୂବ ଥୟୁଂ, ତେମଜ ବାସୀ ଅନ୍ନ ତେ ତାମସ ଅନ୍ନ କହ୍ୟୁଂ. ॥ ॥
ଏଠୁଂ ତେମ ଅପବିତ୍ର ନେ ଦୁର୍ଗଂଧୀବାଳୁଂ, ତାମସ ଜନନେ ତେ ଗମେ, ଅନ୍ନ ନହୀଂ ସାରୁଂ. ॥ ॥
ଫଲ ଈଚ୍ଛାନେ ମୂକୀନେ ବିଧିପୂର୍ୱକ ଜେ ଥାୟ, କରବା ଖାତର ଯଜ୍ଞ ତେ, ସାତ୍ୱିକ ଯଜ୍ଞ ଗଣାୟ. ॥ ॥
(ଫଲନୀ ଈଚ୍ଛାନେ ମୂକୀ ବିଧିପୂର୍ୱକ ଜେ ଥାୟ, କରବା ଖାତର ଯଜ୍ଞ ତେ, ସାତ୍ୱିକ ଯଜ୍ଞ ଗଣାୟ. ॥ ॥)
ଫଲନୀ ଈଚ୍ଛା ରାଖତାଂ, ଦଂଭ ପୋଷବା ଥାୟ, ଯଶନେ ମାଟେ ଯଜ୍ଞ ତେ ରାଜସ ଯଜ୍ଞ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଦକ୍ଷିଣା ନେ ମଂତ୍ର ନେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଜେମାଂ ନା, ତାମସ ଯଜ୍ଞ ଗଣାୟ ତେ ବିଧିୟେ ଜେମାଂ ନା. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେବ ନେ ଗୁରୁ ପୂଜା କରବୀ, ପବିତ୍ରତା ନେ ସରଲତା ଅଂତରମାଂ ଧରବୀ. ॥ ॥
ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟନେ ପାଳବୁଂ, ହିଂସା ନା କରବୀ, ଶରୀରନୁଂ ତପ ତେ କହ୍ୟୁଂ, ନିର୍ବଲତା ହରବୀ. ॥ ॥
ସତ୍ୟ ମଧୁର ବୋଲବୁଂ, ଜେଥୀ ମଂଗଲ ଥାୟ, ଜ୍ଞାନପାଠ କରବୋ ବଳୀ, ତେ ବାଣୀତପ ଥାୟ. ॥ ॥
(ସତ୍ୟ ନେ ମଧୁର ବୋଲବୁଂ, ଜେଥୀ ମଂଗଲ ଥାୟ, ଜ୍ଞାନପାଠ କରବୋ ବଳୀ, ତେ ବାଣୀତପ ଥାୟ. ॥ ॥)
ପ୍ରସନ୍ନ ମନନେ ରାଖବୁଂ, ଚିଂତା ନା କରବୀ, ବିକାର ମନନା ଟାଳବାଅ, ଚଂଚଳତା ହରବୀ. ॥ ॥
ଶାଂତି ରାଖବୀ, ଜାତନୋ ସଂୟମ ପଣ କରବୋ, ମୌନ ରାଖବୁଂ, ହୃଦୟମାଂ ଶୁଦ୍ଧ ଭାବ ଭରବୋ. ॥ ॥
ବିଚାର ଉତ୍ତମ ରାଖବା, ଭେଦ ଦୂର କରବୋ, ମନନୁଂ ଆ ତପ ଛେ କହ୍ୟୁଂ, ଭୟ ସୌନୋ ହରବୋ. ॥ ॥
ଫଲ ଈଚ୍ଛାନେ ମୂକୀନେ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ରାଖୀ ଥାୟ, ସାତ୍ୱିକ ତପ ତୋ ଆ ତ୍ରଣେ ଉତ୍ତମ ଏମ ଗଣାୟ. ॥ ॥
(ଫଲନୀ ଈଚ୍ଛାନେ ମୂକୀ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ରାଖୀ ଥାୟ, ସାତ୍ୱିକ ତପ ତୋ ଆ ତ୍ରଣେ ଉତ୍ତମ ଏମ ଗଣାୟ. ॥ ॥)
ମାନ ବଡାଈ କାଜ ଜେ ବତାବବା ଜ କରାୟ, ପୂଜାବା ଖାତର ବଳୀ, ତେ ରାଜସ ତପ ଥାୟ. ॥ ॥
ଅଜ୍ଞାନ ଅନେ ହଠ ଥକୀ ସଂକଟ ସହୀ କରାୟ, ତାମସ ତପ ତେ, ଜେ ଅନ୍ୟନୋ ନାଶ କରବା ଥାୟ. ॥ ॥
(ଅଜ୍ଞାନ ଅନେ ହଠ ଥକୀ ସଂକଟ ସହୀ ଶକାୟ, ତାମସ ତପ ତେ, ଅନ୍ୟନୋ ନାଶ କରବା କରାୟ. ॥ ॥)
ଦେବା ଖାତର ଦାନ ଜେ କୋଈନେ ଦେବାୟ, ସମୟ ପାତ୍ର ଜୋଈ ସଦା, ତେ ସାତ୍ୱିକ କେ॑ବାୟ. ॥ ୨୦ ॥
ଫଳ ମେଳବବା ଦାନ ଜେ ବଦଲାମାଂ ଦେବାୟ, ଉପକାର ଗଣୀ ଦାନ ଜେ, ତେ ରାଜସ କହେବାୟ. ॥ ॥
ପାତ୍ର ସମୟ ସଂଜୋଗନେ ଜୋୟା ବିନା କରାୟ, ଅୟୋଗ୍ୟ ନେ ଜାହେର ତେ ତାମସ ଦାନ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଓଁ ଅନେ ତତ୍ ସତ୍ କହ୍ୟାଂ ଈଶ୍ୱରନାଂ ତ୍ରଣ ନାମ, ଏଥୀ ଓଁ କହୀ ସଦା କରାୟ ମଂଗଲ କାମ. ॥ ॥
ବେଦ ଯଜ୍ଞା ବ୍ରାହ୍ମଣ ଥୟା ତେମାଂଥୀ ସଘଳା, ଯଜ୍ଞ ଦାନ ଥାୟେ ଲଈ ନାମ ତେ ସଘଳାଂ. ॥ ॥
ତତ୍ ଶବ୍ଦ କହୀନେ ବଳୀ ତଜୀ ଦଈ ତୃଷ୍ଣା, ମୁମୁକ୍ଷୁଜନୋ ଦାନ ନେ ତପ ଉତ୍ତମ କରତା. ॥ ୨୫ ॥
ସାଧୁ ତେମ ସଦ୍ଭାବମାଂ ପ୍ରୟୋଗ ସତ୍ ନୋ ଥାୟ, ଉତ୍ତମ କର୍ମୋମାଂ ସଦା ପ୍ରୟୋଗ ସତ୍ ନୋ ଥାୟ. ॥ ॥
ଯଜ୍ଞ ଦାନ ନେ ତପମହୀଂ ସ୍ଥିତି ତେ ସତ୍ କହେବାୟ, ତେ ମାଟେନା କର୍ମେନେ ସତ୍ ଏମ ଜ କହେବାୟ. ॥ ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିନା କରାୟ ଜେ କର୍ମ ଯଜ୍ଞ ତପ ଦାନ, ମଂଗଲ ତେ ନ କରୀ ଶକେ, ଅସତ୍ୟ ତେନେ ମାନ. ॥ ୨୮ ॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୧୮: ମୋକ୍ଷସନ୍ୟାସୟୋଗ
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ତତ୍ୱ କହୋ ସନ୍ୟାସ ନେ ତ୍ୟାଗ ତଣୁଂ ମୁଜନେ, କୋନେ ତ୍ୟାଗ କହୋ ବଳୀ, ସନ୍ୟାସ କହୋ କୋନେ. ॥ ॥
(ତତ୍ୱ କହୋ ସନ୍ୟାସ ନେ ତ୍ୟାଗ ତଣୁଂ ମୁଜନେ, କୋନେ ତ୍ୟାଗ କହୋ ବଳୀ, ସନ୍ୟାସ କହୋ ତେ. ॥ ॥)
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ କହେ ଛେ:
କର୍ମୋନା ଜେ ତ୍ୟାଗ ଛେ ତେ ସନ୍ୟାସ ଗଣାୟ, କର୍ମତଣା ଫଲ ତ୍ୟାଗବାଂ ତେନେ ତ୍ୟାଗ କହେବାୟ. ॥ ॥
କୋଈ କେ॑ ଛେ କର୍ମ ଛେ ଖରାବ ତୋ ତ୍ୟାଗୋ, କୋଈ କେ॑ ତପ ୟଜ୍ଞ ନେ ଦାନ ନା ଜ ତ୍ୟାଗୋ. ॥ ॥
ତେ ସଂବଂଧୀ ସାଂଭଳୀ ମାରୋ ମତ ତୁଂ ଲେ, ତ୍ୟାଗ କହ୍ୟୋ ତ୍ରଣ ଜାତନୋ, ସୁଣୀ ହବେ ତୁଂ ଲେ. ॥ ॥
ଯଜ୍ଞ ଦାନ ତପ କର୍ମ ତୋ କୋ॑ଦୀ ତଜବାଂ ନା, ଯଜ୍ଞ ଦାନ ତପଥୀ ବନେ ପବିତ୍ର ମାନବ ହା! ॥ ୫ ॥
ଅହଂକାର ତୃଷ୍ଣା ତଜୀ ଆ କର୍ମୋ କରବାଂ, ମତ ମାରୋ ମେଂ ଛେ କହ୍ୟୋ, ଶ୍ରେଷ୍ଠ କର୍ମ କରବାଂ. ॥ ॥
ନକ୍କୀ କର୍ମୋନୋ ନହୀଂ ତ୍ୟାଗ ଘଟେ କରବୋ, ତ୍ୟାଗ କରେ କୋ॑ ମୋହଥୀ ତୋ ତାମସ ତେ ଗଣବୋ. ॥ ॥
ଦୁଃଖରୂପ ସୌ କର୍ମ ଛେ, ଦେ ଶରୀରନେ କ୍ଲେଶ, ଏମ କରେଲୋ ତ୍ୟାଗ ତେ ଫଲ ନା ଆପେ ଲେଶ. ॥ ॥
(ଦୁଃଖରୂପ ସୌ କର୍ମ ଛେ, ଦେ ଶରୀରନେ କ୍ଲେଶ, ଏମ ଗଣୀନେ ଥାୟ ତେ ଫଲ ନା ଆପେ ଲେଶ. ॥ ॥)
ରାଜସ ତେ ତୋ ତ୍ୟାଗ ଛେ, ଜେ ଚିଂତା ଭୟଥୀ ଥାୟ, କୋଈ ସଂକଟ ଆବତାଂ, ପଡତାଂ ଦୁଃଖ କରାୟ. ॥ ॥
(ରାଜସ ତେ ତୋ ତ୍ୟାଗ ଛେ, ଚିଂତା ଭୟଥୀ ଥାୟ, କୋଈ ସଂକଟ ଆବତାଂ, ପଡତାଂ ଦୁଃଖ କରାୟ. ॥ ॥)
ତୃଷ୍ଣା ମଦ ତ୍ୟାଗୀ କରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କର୍ମନେ ଜେ, ତେ ପ୍ରକାରନା ତ୍ୟାଗନେ ସାତ୍ୱିକ କେ ଛେ. ॥ ॥
ସାତ୍ୱିକ ତ୍ୟାଗୀ ପ୍ରଜ୍ଞ ନେ ସଂଶୟରହିତ ସଦାୟ, ଖରାବନେ ନୀଂଦେ ନହୀଂ, ସାରାମାଂ ନ ଫସାୟ. ॥ ୧୦ ॥
ବଧାଂ କର୍ମ ଛୋଡୀ ଶକେ ନା ମାନବ କୋ॑ଦୀ, ତ୍ୟାଗୀ ତେ ଛେ ଜେମଣେ ଫଲ ଦୀଧୁଂ ଛୋଡୀ. ॥ ॥
ଫଲାଶା କରେ ତେମନେ ତ୍ରିବିଧ ମଳେ ଫଲ ତୋ, ତେ ଫଲ ତ୍ୟାଗୀନେ ନଥୀ, ତ୍ୟାଗ କରେ ଜୋ କୋ॑. ॥ ॥
ସର୍ୱ କର୍ମନୀ ସିଦ୍ଧିନେ ମାଟେ ପାଂଚ କହ୍ୟାଂ, କାରଣ, ତେ ସୁଣଜେ ହବେ, କାରଣ ପାଂଚ କହ୍ୟାଂ. ॥ ॥
ଅଧିଷ୍ଠାନ, କର୍ତା ଅନେ ସାଧନ ଭିନ୍ନ କହ୍ୟାଂ, କ୍ରିୟା ଜୁଦୀ ନେ ପାଂଚମୁ ଦୈବ, ପ୍ରବଲ ସଘଳାଂ. ॥ ॥
କାୟା ବାଣୀ ମନଥକୀ ଜେ ପଣ କର୍ମ କରାୟ, ତେନାଂ ଆ କାରଣ କହ୍ୟାଂ, ସାରୁ< ମାଠୁଂ କରାୟ. ॥ ୧୫ ॥
ଆଥୀ ଆତ୍ମାନେ ଜ ଜେ କର୍ତା ମାନେ ଛେ, ତେ ଯଥାର୍ଥ ଜ୍ଞାନୀ ନଥୀ, କର୍ତା ମାନେ ଜେ. ॥ ॥
ଅହଂଭାବ ଜେନେ ନଥୀ, ବୁଦ୍ଧି ନା ଭରମାୟ, ଆଖା ଜଗନେ ତେ ହଣେ ତୋ ଯେ ନା ବଂଧାୟ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ଜ୍ଞେୟ ଜ୍ଞାତା ଥକୀ କର୍ମ-ପ୍ରେରଣା ଥାୟ, କାରଣ କର୍ମ କର୍ତା ଥକୀ କର୍ମ-ସମୁଚ୍ଚୟ ଥାୟ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ କର୍ମ କର୍ତା ବଳୀ ତ୍ରଣ ପ୍ରକାରନା ଛେ, ଗୁଣ ପରମାଣେ ତେ କହୁଂ, ପ୍ରେମେ ସାଂଭଳଜେ. ॥ ॥
ଜୁଦା ଜୁଦା ଜୀବମାଂ ପ୍ରଭୁ ତୋ ଏକ ଜ ଛେ. ଏକତା ଜୁଏ ଜେ ସଦା, ସାତ୍ୱିକ ଜ୍ଞାନ ଜ ତେ. ॥ ୨୦ ॥
ଭେଦଭାବନେ ଜେ ଜୁଏ ସଘଳେ ସଂସାରେ, ଜୀବ ଗଣେ ଜୁଦା ବଧା, ରାଜସ ଜ୍ଞାନ ଜ ତେ. ॥ ॥
(ଭେଦଭାବନେ ଜେ ଜୁଏ ସଂସାରମହୀଂ ନେ, ଜୀବ ଗଣେ ଜୁଦା ବଧା, ରାଜସ ଜ୍ଞାନ ଜ ତେ. ॥ ॥)
ଏକମାଂ ଜ ଡୁବେ ଛେ ଜେ, ଏକନେ ଜ ବଳୀ ଗଣେ, ଅଂଧ ଭ୍ରାଂତନୀ ଜେମ, ଜ୍ଞାନ ତାମସ ତେ ଭଣେ. ॥ ॥
ରାଗଦ୍ୱେଷ ଅହଂତାନେ ଛୋଡୀ ଚୋକ୍କସ ଥାୟ ଜେ, ଫଲେଚ୍ଛାନା ବିନା କର୍ମ, କର୍ମ ସାତ୍ୱିକ ମାନ ତେ. ॥ ॥
ଅହଂକାର ଅନେ କୋଈ ଈଚ୍ଛା ସାଥ କରାୟ ଜେ, ଯତ୍ନ ଖୂବ କରୀ କର୍ମ, କର୍ମ ରାଜସ ମାନ ତେ. ॥ ॥
ସଂଜୋଗ, ନାଶ ନେ ହିଂସା, ବଲନେ ନ ବିଚାରତାଂ, ମୋହଥୀ ଥାୟ ଜେ କର୍ମ, କର୍ମ ତାମସ ତେ ଥତାଂ. ॥ ॥
ନମ୍ର, ନିର୍ଦୋଷ, ଆନଂଦୀ ଧୈର୍ୟ ଉତ୍ସାହଥୀ ଭର୍ୟୋ, ଲାଭହାନିମହୀଂ ଶାଂତ କର୍ତା ସାତ୍ୱିକ ତେ କହ୍ୟୋ. ॥ ॥
ରାଗୀ ହିଂସକ ନେ ମେଲୋ, ହର୍ଷଶୋକଥକୀ ଭର୍ୟୋ, ଡୂବେଲୋ ବିଷୟୋମାଂ ତେ କର୍ତା ରାଜସ ଛେ କହ୍ୟୋ. ॥ ॥
ପ୍ରମାଦୀ, ଶୋକବାଳୋ ନେ କପଟୀ ଜଡତାଭର୍ୟୋ, ଅଜ୍ଞାନୀ, ସ୍ଥିର ନା ଜେ ତେ କର୍ତା ତାମ୍ସ ଚେ କହ୍ୟୂ. ॥ ॥
ବୁଦ୍ଧି ନେ ଧୈର୍ୟନା ପାଡ୍ୟା ପ୍ରକାରୋ ତ୍ରଣ ଛେ, କହୁଂ ତେ ତୁଜନେ ପାର୍ଥ ପ୍ରେମଥୀ ସୁଣଜେ ହବେ. ॥ ॥
ଶୁଂ କରବୁଂ ଶୁଂ ଛୋଡବୁଂ ଏନେ ଜାଣେ ଜେ, ବଂଧ ମୋକ୍ଷ ଜାଣେ ବଳୀ ବୁଦ୍ଧି ସାତ୍ୱିକ ତେ. ॥ ୩୦ ॥
ଶୁଂ କରବୁଂ ଶୁଂ ଛୋଡବୁଂ ତେମଜ ଧର୍ମ ଅଧର୍ମ, ରାଜସ ବୁଦ୍ଧି ତେହନୋ ଜାଣେ ଜାଣେ ପୂର୍ଣ ନ ମର୍ମ. ॥ ॥
ମାନେ ଧର୍ମ ଅଧର୍ମନେ ଅଜ୍ଞାନଥକୀ ଜେ, ଉଲଟୁଂ ସମଜେ ସର୍ୱନେ, ବୁଦ୍ଧି ତାମସ ତେ. ॥ ॥
ମନ ନେ ଈନ୍ଦ୍ରିୟ ପ୍ରାଣ ସୌ ଜେନାଥୀ ବଶ ଥାୟ, ଅଡଗ ଧୈର୍ୟ ତେ ତେ ଖରେ ସାତ୍ୱିକ ଧୈର୍ୟ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ଈଚ୍ଛା କୋଈ ରାଖତାଂ ଜେଥୀ ଧର୍ମ କରାୟ, ଈଚ୍ଛା ଶମତାଂ ଜେ ଶମେ, ରାଜସ ଧୈର୍ୟ ଗଣାୟ. ॥ ॥
ସ୍ୱପ୍ନ ଭୀତି ନେ ଶୋକ ନେ ମଦ ନେ ଲାଖ ଉପାୟ, ମୂଢ ମୂକେ ଜେଥୀ ନ ତେ ତାମସ ଧୈର୍ୟ ମନାୟ. ॥ ୩୫ ॥
ତ୍ରଣ ପ୍ରକାରନୁଂ ଜେ ସୁଖ କହ୍ୟୁଂ ତେ ସାଂଭଳ ତୁଂ, ଦୁଃଖ ଦୂର କରବା ତନେ ପ୍ରେମେ ଆଜ କହୁଂ. ॥ ॥
ପହେଲାଂ ଝେରସମୁଂ ଅନେ ଅଂତେ ମୀଠୁଂ ଜେ, ପ୍ରସନ୍ନ ମନ ଅଂତର କରେ, ସାତ୍ୱିକ ସୁଖ ଛେ ତେ. ॥ ॥
ଈନ୍ଦ୍ରିୟୋନା ସ୍ୱାଦଥୀ ପହେଲାଂ ମୀଠୁଂ ଜେ, ଅଂତେ ଝେର ସମାନ ଛେ, ରାଜସ ସୁଖ ଛେ ତେ. ॥ ॥
ପହେଲାଂ ନେ ଅଂତେୟ ଜେ ମନନେ ମୋହ କରେ, ପ୍ରମାଦ ଆଳସ ଊଂଘ ତେ ତାମସ ସୁଖ ସୌ ଛେ. ॥ ॥
ପୃଥ୍ୱୀ ତେମ ଜ ସ୍ୱର୍ଗମାଂ କୋଈ ଏବୁଂ ନା, ଜେ ଆ ଗୁଣଥୀ ମୁକ୍ତ ହୋ, କୋଈ ଏବୁଂ ନା. ॥ ୪୦ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ କ୍ଷତ୍ରିୟ ବୈଶ୍ୟନାଂ କର୍ମ ଶୂଦ୍ରନାଂ ତେମ, ସ୍ୱଭାବଗୁଣଥୀ ଛେ କର୍ୟା ସମଜୀ ଲେଜେ ଏମ. ॥ ॥
ସଂୟମ ମନ ଈନ୍ଦ୍ରିୟନୋ, ତପ ତେମଜ କରବୁଂ, କ୍ଷମା ରାଖବୀ, ପ୍ରଭୁମହୀଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାଥୀ ତରବୁଂ. ॥ ॥
ନମ୍ର ପବିତ୍ର ବନୀ ସଦା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପାମବୁଂ ଜ୍ଞାନ, ବ୍ରାହ୍ମଣନା ତେ କର୍ମ ଛେ ମେଳବବୁଂ ବିଜ୍ଞାନ. ॥ ॥
ଶୂରବୀର ନେ ଚପଳ ନେ ତେଜସ୍ୱୀ ବନବୁଂ, ଧୀରଜ ଧରବୀ ଯୁଦ୍ଧଥୀ ପାଛା ନା ଫରବୁଂ. ॥ ॥
ଦାନୀ ବନବୁଂ, ଶ୍ରେଷ୍ଠତା ଭାବ ସଦା ସଦା ରାଖବୋ, ଏ କ୍ଷତ୍ରିୟନା କର୍ମ ଛେ, ଦୟାଭାବ ଧରବୋ. ॥ ॥
ବୈଶ୍ୟକର୍ମ ଖେତୀ ଅନେ ଗୌ ସେବା ବେପାର, ସେବନାଂ କର୍ମୋ ବଧାଂ କର୍ମ ଶୂଦ୍ରନା ଧାର. ॥ ॥
ପୋତାନାଂ କର୍ମୋ କରୀ ସିଦ୍ଧି ମେଳବବୀ, ପ୍ରଭୁ-ଅର୍ଥେ କର୍ମୋ କରୀ ସିଦ୍ଧି ମେଳବବୀ. ॥ ୪୫ ॥
ଜେଣେ ଜଗନେ ଛେ ରଚ୍ୟୁଂ, ଜେଥୀ ଜଗ ଚାଲେ, ପୂଜୀ ତେନେ କର୍ମଥୀ ସିଦ୍ଧିମାଂ ମ୍ହାଲେ. ॥ ॥
ଖରାବ ପୋତାନୋ ଭଲେ ଧର୍ମ ହୋୟ ତୋୟେ, ବୀଜାନା ଶୁଭ ଧର୍ମଥୀ ତେ ଉତ୍ତମ ହୋୟେ. ॥ ॥
ସଦୋଷ ହୋୟ ତୋୟ ନା ସହଜ କର୍ମ ତଜବୁଂ, କର୍ମ ବଧାୟେ ଦୋଷଥୀ ବ୍ୟାପ୍ତ ଥୟାଂ, ଗଣବୁଂ. ॥ ॥
ଆସକ୍ତି ତୃଷ୍ଣା ତଜୀ ସଂୟମ ତେମ କରୀ, ସିଦ୍ଧି ଉତ୍ତମ ମେଳବେ ତ୍ୟାଗଥକୀ ସଘଳୀ. ॥ ॥
ସିଦ୍ଧି ତେମଜ ବ୍ରହ୍ମନେ ଜେ ରୀତେ ପାମେ, କହୁଂ ତେ ବଳୀ ଜ୍ଞାନନୀ ନିଷ୍ଠା ଜେ ପାମେ. ॥ ୫୦ ॥
ଶୁଦ୍ଧ ବୁଦ୍ଧିନେ ମେଳବୀ, ସଂୟମ ସାଧୀନେ, ବିଷୟ ତଜୀନେ, ରାଗ ନେ ଦ୍ୱେଷ ହଣୀନେ ଜେ; ॥ ॥
ବସେ ବିଜନମାଂ ଜୀତତାଂ କାୟ ମନ ବାଣୀ, ମିତାହାର କରତାଂ ଥଈ ବୈରାଗୀ ଧ୍ୟାନୀ. ॥ ॥
ସଂଗ୍ରହ ବଳ ନେ ଦର୍ପ ନେ କାମ କ୍ରୋଧ ଅଭିମାନ, ତଜୀ ଶାଂତ ବନନାରନେ ପ୍ରଭୁନୀ ଥାୟେ ଜାଣ. ॥ ॥
ବ୍ରହ୍ମଭୂତ ତେ ନା କଦୀ ହର୍ଷଶୋକ କରତୋ, ସମଦୃଷ୍ଟି ବନତାଂ ସଦା ମୁଜ ଭକ୍ତି ଲଭତୋ. ॥ ॥
ରହସ୍ୟ ମାରୁଂ ଭକ୍ତିନା ବଳଥୀ ପୂର୍ଣ ଜଣାୟ, ରହସ୍ୟ ଜାଣୀ ଛେବଟେ ମୁଜଥୀ ଏକ ବନାୟ. ॥ ୫୫ ॥
ମାରେ ଶରଣେ ଆବତାଂ କୋଈ କର୍ମ କରେ, ମୁଜ କୃପାଥକୀ ତେମନେ ଉତ୍ତମ ଧାମ ମଳେ. ॥ ॥
ମନଥୀ କର୍ମୋ ତୁଂ ମନେ ଅର୍ପୀ ସଘଣାଂ ଦେ, ମାରାମାଂ ମନ ରାଖ ନେ ଜ୍ଞାନ ମେଳବୀ ଲେ. ॥ ॥
ମାରୀ କୃପାଥକୀ ବଧାଂ ସଂକଟ ତୁଂ ତରଶେ, ନା ସୁଣଶେ ଅଭିମାନଥୀ ତୋ ତୋ ନଷ୍ଟ ଥଶେ. ॥ ॥
ଅହଂକାରଥୀ ନା କହେ ଭଲେ ଯୁଦ୍ଧ କରବା, ସ୍ୱଭାବ ତାରୋ ପ୍ରେରଶେ ପଣ ତୁଜନେ ଲଡବା. ॥ ॥
ସହଜ କର୍ମ ବଳଗ୍ୟୁଂ ତନେ ତେଥୀ ଜେ ତଜବୁଂ ମୋହଥକୀ ଲାଗେ ତନେ, ତେ ପଡଶେ କରବୁଂ ॥ ୬୦ ॥
ଈଶ୍ୱର ସୌନା ହୃଦୟମାଂ ଅର୍ଜୁନ! ବାସ କରେ, ତେନା ବଳଥୀ କର୍ମ ସୌ ଆ ସଂସାର କରେ. ॥ ॥
ପୂର୍ଣ ପ୍ରେମଥୀ ଶରଣ ତୁଂ ତେନୁଂ ଜ ଲଈ ଲେ, ଦେଶେ ଉତ୍ତମ ସ୍ଥାନ ନେ ପରମ ଶାଂତି ତୋ ତେ. ॥ ॥
ଜ୍ଞାନ ଗୁହ୍ୟମାଂ ଗୁହ୍ୟ ଆ ତନେ କହ୍ୟୁଂ ଛେ ମେଂ, ବିଚାରୀ ଲଈ ତେ ହବେ କର କରବୁଂ ହୋୟ ତେ. ॥ ॥
ଖୂବ ଗୁପ୍ତ ଆ ଜ୍ଞାନନେ ଫରୀ ସାଂଭଳୀ ଲେ, ହିତନୀ ବାତ କହୁଂ ହବେ, ପ୍ରିୟ ତୁଂ ଖୂବ ମନେ. ॥ ॥
ମନଥୀ ଭଜ ମୁଜନେ ଅନେ ତନଥୀ କର ସେବା, କର୍ମ ମନେ ଅର୍ପଣ କରୀ ମାଣୀ ଲେ ମେବା. ॥ ॥
ଜଗମାଂ ଜୋଈନେ ମନେ ବଂଦନ କର ହରରୋଜ, ମନେ ପାମଶେ ସତ୍ୟ ତୁଂ କରତାଂ ମାରୀ ଖୋଜ. ॥ ॥
ମନ ବାଣୀଥୀ ଭକ୍ତ ଥା ମାରୋ କେବଲ ତୁଂ, ଶାଂତି ତେମ ସୁଖ ପାମଶେ, ସତ୍ୟ କହୁଂ ଛୁଂ ହୁଂ. ॥ ॥
ଚିଂତା ସଘଳୀ ଛୋଡ ନେ ମାରୁଂ ଶରଣୁଂ ଲେ, ପାପ ବଧା ଟାଳୀଶ ହୁଂ, ଶୋକ ତଜୀ ତୁଂ ଦେ. ॥ ॥
ଭକ୍ତ ନ ମାରୋ ହୋୟ ଜେ ତପସ୍ୱୀ ନା ହୋୟ, ନୀଂଦେ ମୁଜନେ, ନା ଚହେ ସାଂଭଳବାନେ କୋୟ; ॥ ॥
ତେନେ ମେଂ ଆପେଲ ଆ କହୀଶ ନା ତୁଂ ଜ୍ଞାନ, କହୀଶ ମାରା ଭକ୍ତନେ ତୋ କରଶେ ତେ କଲ୍ୟାଣ. ॥ ॥
ଗୁହ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ଆ ଭକ୍ତନେ ଜେ କୋଈ କେ॑ଶେ, ଭକ୍ତି ମାରୀ ତେ କରୀ ଲଭୀ ନମେ ଲେଶେ. ॥ ॥
ତେନାଥୀ ମୁଜନେ ନହୀଂ ପ୍ରିୟ କୋଈ ହଶେ, ପ୍ରିୟ ତେନାଥୀ କୋ ନଥୀ ଆ ସଂସାର ବିଶେ. ॥ ॥
ଧର୍ମତଣୋ ସଂବାଦ ଆ ବାଂଚେ ପ୍ରେମେ ଜେ, ଜ୍ଞାନୟଜ୍ଞଥୀ ପୂଜଶେ ମୁଜନେ ସାଚେ ତେ. ॥ ୭୦ ॥
ପବିତ୍ରତା ଶ୍ରଦ୍ଧାଥକୀ ଜେ ଆନେ ସୁଣଶେ, ସୁଖୀ ଲୋକମାଂ ତେ ଜଶେ, ମୁକ୍ତ ବଳୀ ବନଶେ. ॥ ॥
ଧ୍ୟାନ ଦଈ ତେଂ ସାଂଭଳ୍ୟୁଂ ଆ ଅର୍ଜୁନ ସଗଳୁଂ? ଅଂଧାରୂଂ ଅଜ୍ଞାନନୁଂ ଥୟୁଂ ଦୂର ସଘଳୁଂ?
ଅର୍ଜୁନ କହେ ଛେ:
ତମ କୃପାଥୀ ମଟ୍ୟୋ ମୋହ ନେ ମଳ୍ୟୁଂ ଜ୍ଞାନ, ଆଜ୍ଞା ଆପୋ ତେ କରୁଂ, ସଂଶୟ ଟଳ୍ୟୋ ମହାନ. ॥ ॥
(ତମାରୀ କୃପାଥୀ ମଟ୍ୟୋ ମୋହ ନେ ମଳ୍ୟୁଂ ଜ୍ଞାନ, ଆଜ୍ଞା ଆପୋ ତେ କରୁଂ, ସଂଶୟ ଟଳ୍ୟୋ ମହାନ. ॥ ॥)
ସଂଜୟ କହେ ଛେ:
କୃଷ୍ଣ ଅନେ ଅର୍ଜୁନନୋ ସଂବାଦ ସୁଣ୍ୟୋ ମେଂ, ରୋମାଂଚିତ କରନାର ନେ ଅଦ୍ଭୂତ ଏବୋ ତେ. ॥ ॥
ଯୋଗେଶ୍ୱର କୃଷ୍ଣେ କହ୍ୟୋ ଆ ସଂବାଦ ଖରେ, ବ୍ୟାସ କୃପାଥୀ ସାଂଭଳ୍ୟୋ ଆ ସଂବାଦ ଖରେ. ॥ ୭୫ ॥
ଯାଦ କରୀ ସଂବାଦ ଏ ଅଦ୍ଭୂତ ଅଚରଜ ଥାୟ, ଯାଦ କରୀ ସଂବାଦ ଏ ଆନଂଦ ଖୂବ ଜ ଥାୟ. ॥ ॥
ଅର୍ଜୁନ ତେମଜ କୃଷ୍ଣ ବେ ଭେଗା ଜ୍ୟାଂ ଥାୟେ, ତ୍ୟାଂ ଧନ ଜୟ ନକ୍କୀ ରହେ, ବୈଭବ ନା ମାୟେ. ॥ ॥
ଯୋଗେଶ୍ୱର ଜ୍ୟାଂ କୃଷ୍ଣ ଛେ, ପାର୍ଥ ଧନୁର୍ଧର ଜ୍ୟାଂ, ସିଦ୍ଧି, ମୁକ୍ତି, ଶାଂତି ନେ ନୀତି ରହେ ଛେ ତ୍ୟାଂ. ॥ ୭୮ ॥
– ସରଲ ଗୀତା ସମାପ୍ତ –
ଉପସଂହାର
ସାବରମତୀମହୀଂ ରହୀ ମଂଗଲ ଗୁର୍ଜର ଦେଶ, ପୂର୍ଣ କର୍ୟୋ ଆ ପ୍ର୍ମଥୀ ଗୀତାନୋ ଉପଦେଶ.
ଅଧିକ ମାସ ବୈଶାଖ ନେ ବଦ ଏକାଦଶ ରୋଜ, ଶନିବାରେ ପୂରୀ କରୀ ଗୀତାଜୀନୀ ମୂଜ.
ଓଗଣୀସୋ ତ୍ରେପନ ସନେ ବେ ହଜାର ନବମାଂ, ପୂର୍ନ ଥଈ ଗୀତା ଖରେ ଜ୍ଞାନନାବ ଭବମାଂ.
(- ଶ୍ରୀ ଯୋଗେଶ୍ୱରଜୀ)
ସମାପ୍ତ
– Chant Stotra in Other Languages –
Sarala Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil