॥ Brahmana Geetaa Odia Lyrics ॥
॥ ବ୍ରାହ୍ମଣଗୀତା ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୧
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ନିବୋଧ ଦଶ ହୋତୄଣାଂ ବିଧାନମିହ ଯାଦୃଶମ୍ ॥ ୧ ॥
ସର୍ୱମେବାତ୍ର ବିଜ୍ଞେୟଂ ଚିତ୍ତଂ ଜ୍ଞାନମବେକ୍ଷତେ ।
ରେତଃ ଶରୀରଭୃତ୍କାୟେ ବିଜ୍ଞାତା ତୁ ଶରୀରଭୃତ୍ ॥ ୨ ॥
ଶରୀରଭୃଦ୍ଗାର୍ହପତ୍ୟସ୍ତସ୍ମାଦନ୍ୟଃ ପ୍ରଣୀୟତେ ।
ତତଶ୍ଚାହବନୀୟସ୍ତୁ ତସ୍ମିନ୍ସଙ୍କ୍ଷିପ୍ୟତେ ହବିଃ ॥ ୩ ॥
ତତୋ ବାଚସ୍ପତିର୍ଜଜ୍ଞେ ସମାନଃ ପର୍ୟବେକ୍ଷତେ ।
ରୂପଂ ଭବତି ବୈ ବ୍ୟକ୍ତଂ ତଦନୁଦ୍ରବତେ ମନଃ ॥ ୪ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
କସ୍ମାଦ୍ୱାଗଭବତ୍ପୂର୍ୱଂ କସ୍ମାତ୍ପଶ୍ଚାନ୍ମନୋଽଭବତ୍ ।
ମନସା ଚିନ୍ତିତଂ ବାକ୍ୟଂ ଯଦା ସମଭିପଦ୍ୟତେ ॥ ୫ ॥
କେନ ବିଜ୍ଞାନୟୋଗେନ ମତିଶ୍ଚିତ୍ତଂ ସମାସ୍ଥିତା ।
ସମୁନ୍ନୀତା ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛତ୍କୋ ବୈନାଂ ପ୍ରତିଷେଧତି ॥ ୬ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ତାମପାନଃ ପତିର୍ଭୂତ୍ୱା ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରେଷ୍ୟତ୍ୟପାନତାମ୍ ।
ତାଂ ମତିଂ ମନସଃ ପ୍ରାହୁର୍ମନସ୍ତସ୍ମାଦବେକ୍ଷତେ ॥ ୭ ॥
ପ୍ରଶ୍ନଂ ତୁ ବାନ୍ମନସୋର୍ମାଂ ଯସ୍ମାତ୍ତ୍ୱମନୁପୃଚ୍ଛସି ।
ତସ୍ମାତ୍ତେ ବର୍ତୟିଷ୍ୟାମି ତୟୋରେବ ସମାହ୍ୱୟମ୍ ॥ ୮ ॥
ଉଭେ ବାନ୍ମନସୀ ଗତ୍ୱା ଭୂତାତ୍ମାନମପୃଚ୍ଛତାମ୍ ।
ଆବୟୋଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠମାଚକ୍ଷ୍ୱ ଛିନ୍ଧି ନୌ ସଂଶୟଂ ବିଭୋ ॥ ୯ ॥
ମନ ଇତ୍ୟେବ ଭଗବାଂସ୍ତଦା ପ୍ରାହ ସରସ୍ୱତୀମ୍ ।
ଅହଂ ବୈ କାମଧୁକ୍ତୁଭ୍ୟମିତି ତଂ ପ୍ରାହ ବାଗଥ ॥ ୧୦ ॥
ସ୍ଥାବରଂ ଜଙ୍ଗମଂ ଚୈବ ବିଦ୍ଧ୍ୟୁଭେ ମନସୀ ମମ ।
ସ୍ଥାବରଂ ମତ୍ସକାଶେ ବୈ ଜଙ୍ଗମଂ ବିଷୟେ ତବ ॥ ୧୧ ॥
ଯସ୍ତୁ ତେ ବିଷୟଂ ଗଚ୍ଛେନ୍ମନ୍ତ୍ରୋ ବର୍ଣଃ ସ୍ୱରୋଽପି ବା ।
ତନ୍ମନୋ ଜଙ୍ଗମଂ ନାମ ତସ୍ମାଦସି ଗରୀୟସୀ ॥ ୧୨ ॥
ଯସ୍ମାଦସି ଚ ମା ବୋଚଃ ସ୍ୱୟମଭ୍ୟେତ୍ୟ ଶୋଭନେ ।
ତସ୍ମାଦୁଚ୍ଛ୍ୱାସମାସାଦ୍ୟ ନ ବକ୍ଷ୍ୟସି ସରସ୍ୱତି ॥ ୧୩ ॥
ପ୍ରାଣାପାନାନ୍ତରେ ଦେବୀ ବାଗ୍ୱୈ ନିତ୍ୟଂ ସ୍ମ ତିଷ୍ଠତି ।
ପ୍ରେର୍ୟମାଣା ମହାଭାଗେ ବିନା ପ୍ରାଣମପାନତୀ ।
ପ୍ରଜାପତିମୁପାଧାବତ୍ପ୍ରସୀଦ ଭଗବନ୍ନିତି ॥ ୧୪ ॥
ତତଃ ପ୍ରାଣଃ ପ୍ରାଦୁରଭୂଦ୍ୱାଚମାପ୍ୟାୟଯନ୍ପୁନଃ ।
ତମାଦୁଚ୍ଛ୍ୱାସମାସାଦ୍ୟ ନ ବାଗ୍ୱଦତି କର୍ହି ଚିତ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଘୋଷିଣୀ ଜାତନିର୍ଘୋଷା ନିତ୍ୟମେବ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ତୟୋରପି ଚ ଘୋଷିଣ୍ୟୋର୍ନିର୍ଘୋଷୈବ ଗରୀୟସୀ ॥ ୧୬ ॥
ଗୌରିବ ପ୍ରସ୍ରବତ୍ୟେଷା ରସମୁତ୍ତମଶାଲିନୀ ।
ସତତଂ ସ୍ୟନ୍ଦତେ ହ୍ୟେଷା ଶାଶ୍ୱତଂ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନୀ ॥ ୧୭ ॥
ଦିବ୍ୟାଦିବ୍ୟ ପ୍ରଭାବେନ ଭାରତୀ ଗୌଃ ଶୁଚିସ୍ମିତେ ।
ଏତୟୋରନ୍ତରଂ ପଶ୍ୟ ସୂକ୍ଷ୍ମୟୋଃ ସ୍ୟନ୍ଦମାନୟୋଃ ॥ ୧୮ ॥
ଅନୁତ୍ପନ୍ନେଷୁ ବାକ୍ୟେଷୁ ଚୋଦ୍ୟମାନା ସିସୃକ୍ଷୟା ।
କିଂ ନୁ ପୂର୍ୱଂ ତତୋ ଦେବୀ ବ୍ୟାଜହାର ସରସ୍ୱତୀ ॥ ୧୯ ॥
ପ୍ରାଣେନ ଯା ସମ୍ଭବତେ ଶରୀରେ
ପ୍ରାଣାଦପାନମ୍ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ଚ ।
ଉଦାନ ଭୂତା ଚ ବିସୃଜ୍ୟ ଦେହଂ
ବ୍ୟାନେନ ସର୍ୱଂ ଦିବମାବୃଣୋତି ॥ ୨୦ ॥
ତତଃ ସମାନେ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତୀହ
ଇତ୍ୟେବ ପୂର୍ୱଂ ପ୍ରଜଜଲ୍ପ ଚାପି ।
ତସ୍ମାନ୍ମନଃ ସ୍ଥାବରତ୍ୱାଦ୍ୱିଶିଷ୍ଟଂ
ତଥା ଦେବୀ ଜଙ୍ଗମତ୍ୱାଦ୍ୱିଶିଷ୍ଟା ॥ ୨୧ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଏକବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୨
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ସୁଭଗେ ସପ୍ତ ହୋତୄଣାଂ ବିଧାନମିହ ଯାଦୃଶମ୍ ॥ ୧ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ଜିହ୍ୱା ଚ ତ୍ୱକ୍ଷ୍ରୋତ୍ରଂ ଚୈବ ପଞ୍ଚମମ୍ ।
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ସପ୍ତୈତେ ହୋତାରଃ ପୃଥଗାଶ୍ରିତାଃ ॥ ୨ ॥
ସୂକ୍ଷ୍ମେଽବକାଶେ ସନ୍ତସ୍ତେ ନ ପଶ୍ୟନ୍ତୀତରେତରମ୍ ।
ଏତାନ୍ୱୈ ସପ୍ତ ହୋତୄଂସ୍ତ୍ୱଂ ସ୍ୱଭାବାଦ୍ୱିଦ୍ଧି ଶୋଭନେ ॥ ୩ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
ସୂକ୍ଷ୍ମେଽବକାଶେ ସନ୍ତସ୍ତେ କଥଂ ନାନ୍ୟୋନ୍ୟ ଦର୍ଶିନଃ ।
କଥଂ ସ୍ୱଭାବା ଭଗବନ୍ନେତଦାଚକ୍ଷ୍ୱ ମେ ବିଭୋ ॥ ୪ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଗୁଣାଜ୍ଞାନମବିଜ୍ଞାନଂ ଗୁଣି ଜ୍ଞାନମଭିଜ୍ଞତା ।
ପରସ୍ପରଗୁଣାନେତେ ନ ବିଜାନନ୍ତି କର୍ହି ଚିତ୍ ॥ ୫ ॥
ଜିହ୍ୱା ଚକ୍ଷୁସ୍ତଥା ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତ୍ୱନ୍ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରେବ ଚ ।
ନ ଗନ୍ଧାନଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ଘ୍ରାଣସ୍ତାନଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୬ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଚକ୍ଷୁସ୍ତଥା ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତ୍ୱନ୍ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରେବ ଚ ।
ନ ରସାନଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ଜିହ୍ୱା ତାନଦିଘଚ୍ଛତି ॥ ୭ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଜିହ୍ୱା ତଥା ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତ୍ୱନ୍ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରେବ ଚ ।
ନ ରୂପାଣ୍ୟଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ଚକ୍ଷୁସ୍ତାନ୍ୟଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୮ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଜିହ୍ୱା ଚ ଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ବୁଦ୍ଧିର୍ମନସ୍ତଥା ।
ନ ସ୍ପର୍ଶାନଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ତ୍ୱକ୍ଚ ତାନଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୯ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଜିହ୍ୱା ଚ ଚକ୍ଷୁଶ୍ ଚ ତ୍ୱନ୍ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରେବ ଚ ।
ନ ଶବ୍ଦାନଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତାନଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୧୦ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଜିହ୍ୱା ଚ ଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ତ୍ୱକ୍ଷ୍ରୋତ୍ରଂ ବୁଦ୍ଧିରେବ ଚ ।
ସଂଶୟାନ୍ନାଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ମନସ୍ତାନଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୧୧ ॥
ଘ୍ରାଣଂ ଜିହ୍ୱା ଚ ଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ତ୍ୱକ୍ଷ୍ରୋତ୍ରଂ ମନ ଏବ ଚ ।
ନ ନିଷ୍ଠାମଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ବୁଦ୍ଧିସ୍ତାମ୍ ଅଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୧୨ ॥
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ଚ ସଂବାଦଂ ମନସଶ୍ଚୈବ ଭାମିନି ॥ ୧୩ ॥
ମନ ଉବାଚ
ନ ଘ୍ରାତି ମାମୃତେ ଘ୍ରାଣଂ ରସଂ ଜିହ୍ୱା ନ ବୁଧ୍ୟତେ ।
ରୂପଂ ଚକ୍ଷୁର୍ନ ଗୃହ୍ଣାତି ତ୍ୱକ୍ସ୍ପର୍ଶଂ ନାବବୁଧ୍ୟତେ ॥ ୧୪ ॥
ନ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ବୁଧ୍ୟତେ ଶବ୍ଦଂ ମୟା ହୀନଂ କଥଂ ଚନ ।
ପ୍ରବରଂ ସର୍ୱଭୂତାନାମହମସ୍ମି ସନାତନମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଅଗାରାଣୀବ ଶୂନ୍ୟାନି ଶାନ୍ତାର୍ଚିଷ ଇବାଗ୍ନୟଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ନ ଭାସନ୍ତେ ମୟା ହୀନାନି ନିତ୍ୟଶଃ ॥ ୧୬ ॥
କାଷ୍ଠାନୀବାର୍ଦ୍ର ଶୁଷ୍କାଣି ଯତମାନୈରପୀନ୍ଦ୍ରିୟୈଃ ।
ଗୁଣାର୍ଥାନ୍ନାଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ମାମୃତେ ସର୍ୱଜନ୍ତବଃ ॥ ୧୭ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟୂଚୁଃ
ଏବମେତଦ୍ଭବେତ୍ସତ୍ୟଂ ଯଥୈତନ୍ମନ୍ୟତେ ଭବାନ୍ ।
ଋତେଽସ୍ମାନସ୍ମଦର୍ଥାଂସ୍ତୁ ଭୋଗାନ୍ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଭବାନ୍ୟଦି ॥ ୧୮ ॥
ଯଦ୍ୟସ୍ମାସୁ ପ୍ରଲୀନେଷୁ ତର୍ପଣଂ ପ୍ରାଣଧାରଣମ୍ ।
ଭୋଗାନ୍ଭୁଙ୍କ୍ତେ ରସାନ୍ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଯଥୈତନ୍ମନ୍ୟତେ ତଥା ॥ ୧୯ ॥
ଅଥ ବାସ୍ମାସୁ ଲୀନେଷୁ ତିଷ୍ଠତ୍ସୁ ବିଷୟେଷୁ ଚ ।
ଯଦି ସଙ୍କଲ୍ପମାତ୍ରେଣ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଭୋଗାନ୍ୟଥାର୍ଥବତ୍ ॥ ୨୦ ॥
ଅଥ ଚେନ୍ମନ୍ୟସେ ସିଦ୍ଧିମସ୍ମଦର୍ଥେଷୁ ନିତ୍ୟଦା ।
ଘ୍ରାଣେନ ରୂପମାଦତ୍ସ୍ୱ ରସମାଦତ୍ସ୍ୱ ଚକ୍ଷୁଷା ॥ ୨୧ ॥
ଶ୍ରୋତ୍ରେଣ ଗନ୍ଧମାଦତ୍ସ୍ୱ ନିଷ୍ଠାମାଦତ୍ସ୍ୱ ଜିହ୍ୱୟା ।
ତ୍ୱଚା ଚ ଶବ୍ଦମାଦତ୍ସ୍ୱ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସ୍ପର୍ଶମଥାପି ଚ ॥ ୨୨ ॥
ବଲବନ୍ତୋ ହ୍ୟନିୟମା ନିୟମା ଦୁର୍ବଲୀୟସାମ୍ ।
ଭୋଗାନପୂର୍ୱାନାଦତ୍ସ୍ୱ ନୋଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ ଭୋକ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୨୩ ॥
ଯଥା ହି ଶିଷ୍ୟଃ ଶାସ୍ତାରଂ ଶ୍ରୁତ୍ୟର୍ଥମଭିଧାବତି ।
ତତଃ ଶ୍ରୁତମୁପାଦାୟ ଶ୍ରୁତାର୍ଥମୁପତିଷ୍ଠତି ॥ ୨୪ ॥
ବିଷୟାନେବମସ୍ମାଭିର୍ଦର୍ଶିତାନଭିମନ୍ୟସେ ।
ଅନାଗତାନତୀତାଂଶ୍ଚ ସ୍ୱପ୍ନେ ଜାଗରଣେ ତଥା ॥ ୨୫ ॥
ବୈମନସ୍ୟଂ ଗତାନାଂ ଚ ଜନ୍ତୂନାମଲ୍ପଚେତସାମ୍ ।
ଅସ୍ମଦର୍ଥେ କୃତେ କାର୍ୟେ ଦୃଶ୍ୟତେ ପ୍ରାଣଧାରଣମ୍ ॥ ୨୬ ॥
ବହୂନପି ହି ସଙ୍କଲ୍ପାନ୍ମତ୍ୱା ସ୍ୱପ୍ନାନୁପାସ୍ୟ ଚ ।
ବୁଭୁକ୍ଷୟା ପୀଡ୍ୟମାନୋ ବିଷୟାନେବ ଧାବସି ॥ ୨୭ ॥
ଅଗାରମଦ୍ୱାରମିବ ପ୍ରବିଶ୍ୟ
ସଙ୍କଲ୍ପଭୋଗୋ ବିଷୟାନବିନ୍ଦନ୍ ।
ପ୍ରାଣକ୍ଷୟେ ଶାନ୍ତିମୁପୈତି ନିତ୍ୟଂ
ଦାରୁ କ୍ଷୟେଽଗ୍ନିର୍ଜ୍ୱଲିତୋ ଯଥୈବ ॥ ୨୮ ॥
କାମଂ ତୁ ନଃ ସ୍ୱେଷୁ ଗୁଣେଷୁ ସଙ୍ଗଃ
କାମଚ ନାନ୍ୟୋନ୍ୟ ଗୁଣୋପଲବ୍ଧିଃ ।
ଅସ୍ମାନୃତେ ନାସ୍ତି ତବୋପଲବ୍ଧିସ୍
ତ୍ୱାମପ୍ୟୃତେଽସ୍ମାନ୍ନ ଭଜେତ ହର୍ଷଃ ॥ ୨୯ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଦ୍ୱାବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୩
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ସୁଭଗେ ପଞ୍ଚ ହୋତୄଣାଂ ବିଧାନମିହ ଯାଦୃଶମ୍ ॥ ୧ ॥
ପ୍ରାଣାପାନାବୁଦାନଶ୍ଚ ସମାନୋ ବ୍ୟାନ ଏବ ଚ ।
ପଞ୍ଚ ହୋତୄନଥୈତାନ୍ୱୈ ପରଂ ଭାବଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ ॥ ୨ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
ସ୍ୱଭାବାତ୍ସପ୍ତ ହୋତାର ଇତି ତେ ପୂର୍ୱିକା ମତିଃ ।
ଯଥା ବୈ ପଞ୍ଚ ହୋତାରଃ ପରୋ ଭାବସ୍ତଥୋଚ୍ୟତାମ୍ ॥ ୩ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ପ୍ରାଣେନ ସମ୍ଭୃତୋ ବାୟୁରପାନୋ ଜାୟତେ ତତଃ ।
ଅପାନେ ସମ୍ଭୃତୋ ବାୟୁସ୍ତତୋ ବ୍ୟାନଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୪ ॥
ବ୍ୟାନେନ ସମ୍ଭୃତୋ ବାୟୁସ୍ତଦୋଦାନଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ଉଦାନେ ସମ୍ଭୃତୋ ବାୟୁଃ ସମାନଃ ସମ୍ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୫ ॥
ତେଽପୃଚ୍ଛନ୍ତ ପୁରା ଗତ୍ୱା ପୂର୍ୱଜାତଂ ପ୍ରଜାପତିମ୍ ।
ଯୋ ନୋ ଜ୍ୟେଷ୍ଠସ୍ତମାଚକ୍ଷ୍ୱ ସ ନଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ
ଯସ୍ମିନ୍ପ୍ରଲୀନେ ପ୍ରଲୟଂ ବ୍ରଜନ୍ତି
ସର୍ୱେ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ଶରୀରେ ।
ଯସ୍ମିନ୍ପ୍ରଚୀର୍ଣେ ଚ ପୁନଶ୍ ଚରନ୍ତି
ସ ବୈ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ଗଚ୍ଛତ ଯତ୍ର କାମଃ ॥ ୭ ॥
ପ୍ରାଣ ଉବାଚ
ମୟି ପ୍ରଲୀନେ ପ୍ରଲୟଂ ବ୍ରଜନ୍ତି
ସର୍ୱେ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ଶରୀରେ ।
ମୟି ପ୍ରଚୀର୍ଣେ ଚ ପୁନଶ୍ ଚରନ୍ତି
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହ୍ୟହଂ ପଶ୍ୟତ ମାଂ ପ୍ରଲୀନମ୍ ॥ ୮ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ପ୍ରାଣଃ ପ୍ରଲୀୟତ ତତଃ ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଚଚାର ହ ।
ସମାନଶ୍ଚାପ୍ୟୁଦାନଶ୍ଚ ବଚୋଽବ୍ରୂତାଂ ତତଃ ଶୁଭେ ॥ ୯ ॥
ନ ତ୍ୱଂ ସର୍ୱମିଦଂ ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠସୀହ ଯଥା ବୟମ୍ ।
ନ ତ୍ୱଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽସି ନଃ ପ୍ରାଣ ଅପାନୋ ହି ବଶେ ତବ ।
ପ୍ରଚଚାର ପୁନଃ ପ୍ରାଣସ୍ତମପାନୋଽଭ୍ୟଭାଷତ ॥ ୧୦ ॥
ମୟି ପ୍ରଲୀନେ ପ୍ରଲୟଂ ବ୍ରଜନ୍ତି
ସର୍ୱେ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ଶରୀରେ ।
ମୟି ପ୍ରଚୀର୍ଣେ ଚ ପୁନଶ୍ ଚରନ୍ତି
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହ୍ୟହଂ ପଶ୍ୟତ ମାଂ ପ୍ରଲୀନମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ବ୍ୟାନଶ୍ଚ ତମୁଦାନଶ୍ଚ ଭାଷମାଣମଥୋଚତୁଃ ।
ଅପାନ ନ ତ୍ୱଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽସି ପ୍ରାଣୋ ହି ବଶଗସ୍ତବ ॥ ୧୨ ॥
ଅପାନଃ ପ୍ରଚଚାରାଥ ବ୍ୟାନସ୍ତଂ ପୁନରବ୍ରବୀତ୍ ।
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽହମସ୍ମି ସର୍ୱେଷାଂ ଶ୍ରୂୟତାଂ ଯେନ ହେତୁନା ॥ ୧୩ ॥
ମୟି ପ୍ରଲୀନେ ପ୍ରଲୟଂ ବ୍ରଜନ୍ତି
ସର୍ୱେ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ଶରୀରେ ।
ମୟି ପ୍ରଚୀର୍ଣେ ଚ ପୁନଶ୍ ଚରନ୍ତି
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହ୍ୟହଂ ପଶ୍ୟତ ମାଂ ପ୍ରଲୀନମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ପ୍ରାଲୀୟତ ତତୋ ବ୍ୟାନଃ ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଚଚାର ହ ।
ପ୍ରାଣାପାନାବୁଦାନଶ୍ଚ ସମାନଶ୍ ଚ ତମବ୍ରୁବନ୍ ।
ନ ତ୍ୱଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽସି ନୋ ବ୍ୟାନ ସମାନୋ ହି ବଶେ ତବ ॥ ୧୫ ॥
ପ୍ରଚଚାର ପୁନର୍ୱ୍ୟାନଃ ସମାନଃ ପୁନରବ୍ରବୀତ୍ ।
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽହମସ୍ମି ସର୍ୱେଷାଂ ଶ୍ରୂୟତାଂ ଯେନ ହେତୁନା ॥ ୧୬ ॥
ମୟି ପ୍ରଲୀନେ ପ୍ରଲୟଂ ବ୍ରଜନ୍ତି
ସର୍ୱେ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ଶରୀରେ ।
ମୟି ପ୍ରଚୀର୍ଣେ ଚ ପୁନଶ୍ ଚରନ୍ତି
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହ୍ୟହଂ ପଶ୍ୟତ ମାଂ ପ୍ରଲୀନମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ତତଃ ସମାନଃ ପ୍ରାଲିଲ୍ୟେ ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଚଚାର ହ ।
ପ୍ରାଣାପାନାବୁଦାନଶ୍ଚ ବ୍ୟାନଶ୍ ଚୈବ ତମବ୍ରୁବନ୍ ।
ସମାନନ ତ୍ୱଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽସି ବ୍ୟାନ ଏବ ବଶେ ତବ ॥ ୧୮ ॥
ସମାନଃ ପ୍ରଚଚାରାଥ ଉଦାନସ୍ତମୁବାଚ ହ ।
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽହମସ୍ମି ସର୍ୱେଷାଂ ଶ୍ରୂୟତାଂ ଯେନ ହେତୁନା ॥ ୧୯ ॥
ମୟି ପ୍ରଲୀନେ ପ୍ରଲୟଂ ବ୍ରଜନ୍ତି
ସର୍ୱେ ପ୍ରାଣାଃ ପ୍ରାଣଭୃତାଂ ଶରୀରେ ।
ମୟି ପ୍ରଚୀର୍ଣେ ଚ ପୁନଶ୍ ଚରନ୍ତି
ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହ୍ୟହଂ ପଶ୍ୟତ ମାଂ ପ୍ରଲୀନମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ତତଃ ପ୍ରାଲୀୟତୋଦାନଃ ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଚଚାର ହ ।
ପ୍ରାଣାପାନୌ ସମାନଶ୍ଚ ବ୍ୟାନଶ୍ ଚୈବ ତମବ୍ରୁବନ୍ ।
ଉଦାନ ନ ତ୍ୱଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋଽସି ବ୍ୟାନ ଏବ ବଶେ ତବ ॥ ୨୧ ॥
ତତସ୍ତାନବ୍ରବୀଦ୍ବ୍ରହ୍ମା ସମବେତାନ୍ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ସର୍ୱେ ଶ୍ରେଷ୍ଠା ନ ବା ଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ସର୍ୱେ ଚାନ୍ୟୋନ୍ୟ ଧର୍ମିଣଃ ।
ସର୍ୱେ ସ୍ୱବିଷୟେ ଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ସର୍ୱେ ଚାନ୍ୟୋନ୍ୟ ରକ୍ଷିଣଃ ॥ ୨୨ ॥
ଏକଃ ସ୍ଥିରଶ୍ଚାସ୍ଥିରଶ୍ଚ ବିଶେଷାତ୍ପଞ୍ଚ ବାୟବଃ ।
ଏକ ଏବ ମମୈବାତ୍ମା ବହୁଧାପ୍ୟୁପଚୀୟତେ ॥ ୨୩ ॥
ପରସ୍ପରସ୍ୟ ସୁହୃଦୋ ଭାବୟନ୍ତଃ ପରସ୍ପରମ୍ ।
ସ୍ୱସ୍ତି ବ୍ରଜତ ଭଦ୍ରଂ ବୋ ଧାରୟଧ୍ୱଂ ପରସ୍ପରମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ତ୍ରୟୋବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୪
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ନାରଦସ୍ୟ ଚ ସଂବାଦମୃଷେର୍ଦେବମତସ୍ୟ ଚ ॥ ୧ ॥
ଦେବମତ ଉବାଚ
ଜନ୍ତୋଃ ସଞ୍ଜାୟମାନସ୍ୟ କିଂ ନୁ ପୂର୍ୱଂ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ପ୍ରାଣୋଽପାନଃ ସମାନୋ ବା ବ୍ୟାନୋ ବୋଦାନ ଏବ ଚ ॥ ୨ ॥
ନାରଦ ଉବାଚ
ଯେନାୟଂ ସୃଜ୍ୟତେ ଜନ୍ତୁସ୍ତତୋଽନ୍ୟଃ ପୂର୍ୱମେତି ତମ୍ ।
ପ୍ରାଣଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ଚ ବିଜ୍ଞେୟଂ ତିର୍ୟଗଂ ଚୋର୍ଧ୍ୱଗଂ ଚ ଯତ୍ ॥ ୩ ॥
ଦେବମତ ଉବାଚ
କେନାୟଂ ସୃଜ୍ୟତେ ଜନ୍ତୁଃ କଶ୍ଚାନ୍ୟଃ ପୂର୍ୱମେତି ତମ୍ ।
ପ୍ରାଣଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ଚ ମେ ବ୍ରୂହି ତିର୍ୟଗୂର୍ଧ୍ୱଂ ଚ ନିଶ୍ଚୟାତ୍ ॥ ୪ ॥
ନାରଦ ଉବାଚ
ସଙ୍କଲ୍ପାଜ୍ଜାୟତେ ହର୍ଷଃ ଶବ୍ଦାଦପି ଚ ଜାୟତେ ।
ରସାତ୍ସଞ୍ଜାୟତେ ଚାପି ରୂପାଦପି ଚ ଜାୟତେ ॥ ୫ ॥
ସ୍ପର୍ଶାତ୍ସଞ୍ଜାୟତେ ଚାପି ଗନ୍ଧାଦପି ଚ ଜାୟତେ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ହର୍ଷୋ ମିଥୁନ ସମ୍ଭବଃ ॥ ୬ ॥
କାମାତ୍ସଞ୍ଜାୟତେ ଶୁକ୍ରଂ କାମାତ୍ସଞ୍ଜାୟତେ ରସଃ ।
ସମାନବ୍ୟାନ ଜନିତେ ସାମାନ୍ୟେ ଶୁକ୍ରଶୋଣିତେ ॥ ୭ ॥
ଶୁକ୍ରାଚ୍ଛୋଣିତ ସଂସୃଷ୍ଟାତ୍ପୂର୍ୱଂ ପ୍ରାଣଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ପ୍ରାଣେନ ବିକୃତେ ଶୁକ୍ରେ ତତୋଽପାନଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୮ ॥
ପ୍ରାଣାପାନାବିଦଂ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱମବାକ୍ଚୋର୍ଧ୍ୱଂ ଚ ଗଚ୍ଛତଃ ।
ବ୍ୟାନଃ ସମାନଶ୍ଚୈବୋଭୌ ତିର୍ୟଗ୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱତ୍ୱମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୯ ॥
ଅଗ୍ନିର୍ୱୈ ଦେବତାଃ ସର୍ୱା ଇତି ବେଦସ୍ୟ ଶାସନମ୍ ।
ସଞ୍ଜାୟତେ ବ୍ରାହ୍ମଣେଷୁ ଜ୍ଞାନଂ ବୁଦ୍ଧିସମନ୍ୱିତମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ତସ୍ୟ ଧୂମସ୍ତମୋ ରୂପଂ ରଜୋ ଭସ୍ମ ସୁରେତସଃ ।
ସତ୍ତ୍ୱଂ ସଞ୍ଜାୟତେ ତସ୍ୟ ଯତ୍ର ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ୟତେ ହବିଃ ॥ ୧୧ ॥
ଆଘାରୌ ସମାନୋ ବ୍ୟାନଶ୍ଚେତି ଯଜ୍ଞବିଦୋ ବିଦୁଃ ।
ପ୍ରାଣାପାନାବାଜ୍ୟଭାଗୌ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ହୁତାଶନଃ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୧୨ ॥
ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱମିତି ଯତ୍ତ୍ୱେତତ୍ତନ୍ମେ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁ ॥ ୧୩ ॥
ଅହୋରାତ୍ରମିଦଂ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ହୁତାଶନଃ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୧୪ ॥
ଉଭେ ଚୈବାୟନେ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ହୁତାଶନଃ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୧୫ ॥
ଉଭେ ସତ୍ୟାନୃତେ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ହୁତାଶନଃ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୧୬ ॥
ଉଭେ ଶୁଭାଶୁଭେ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ହୁତାଶନଃ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୧୭ ॥
ସଚ୍ଚାସଚ୍ଚୈବ ତଦ୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ହୁତାଶନଃ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୧୮ ॥
ପ୍ରଥମଂ ସମାନୋ ବ୍ୟାନୋ ବ୍ୟସ୍ୟତେ କର୍ମ ତେନ ତତ୍ ।
ତୃତୀୟଂ ତୁ ସମାନେନ ପୁନରେବ ବ୍ୟବସ୍ୟତେ ॥ ୧୯ ॥
ଶାନ୍ତ୍ୟର୍ଥଂ ବାମଦେବଂ ଚ ଶାନ୍ତିର୍ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍ ।
ଏତଦ୍ରୂପମୁଦାନସ୍ୟ ପରମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ॥ ୨୦ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଚତୁର୍ୱିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୫
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ଚାତୁର୍ହୋତ୍ର ବିଧାନସ୍ୟ ବିଧାନମିହ ଯାଦୃଶମ୍ ॥ ୧ ॥
ତସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟ ବିଧିବଦ୍ୱିଧାନମୁପଦେକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ଶୃଣୁ ମେ ଗଦତୋ ଭଦ୍ରେ ରହସ୍ୟମିଦମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୨ ॥
କରଣଂ କର୍ମ କର୍ତା ଚ ମୋକ୍ଷ ଇତ୍ୟେବ ଭାମିନି ।
ଚତ୍ୱାର ଏତେ ହୋତାରୋ ଯୈରିଦଂ ଜଗଦାବୃତମ୍ ॥ ୩ ॥
ହୋତୄଣାଂ ସାଧନଂ ଚୈବ ଶୃଣୁ ସର୍ୱମଶେଷତଃ ।
ଘ୍ରାଣଂ ଜିହ୍ୱା ଚ ଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ତ୍ୱକ୍ଚ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ଚ ପଞ୍ଚମମ୍ ।
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ସପ୍ତୈତେ ବିଜ୍ଞେୟା ଗୁଣହେତବଃ ॥ ୪ ॥
ଗନ୍ଧୋ ରସଶ୍ଚ ରୂପଂ ଚ ଶବ୍ଦଃ ସ୍ପର୍ଶଶ୍ଚ ପଞ୍ଚମଃ ।
ମନ୍ତବ୍ୟମଥ ବୋଦ୍ଧବ୍ୟଂ ସପ୍ତୈତେ କର୍ମହେତବଃ ॥ ୫ ॥
ଘ୍ରାତା ଭକ୍ଷୟିତା ଦ୍ରଷ୍ଟା ସ୍ପ୍ରଷ୍ଟା ଶ୍ରୋତା ଚ ପଞ୍ଚମଃ ।
ମନ୍ତା ବୋଦ୍ଧା ଚ ସପ୍ତୈତେ ବିଜ୍ଞେୟାଃ କର୍ତୃହେତବଃ ॥ ୬ ॥
ସ୍ୱଗୁଣଂ ଭକ୍ଷୟନ୍ତ୍ୟେତେ ଗୁଣବନ୍ତଃ ଶୁଭାଶୁଭମ୍ ।
ଅହଂ ଚ ନିର୍ଗୁଣୋଽତ୍ରେତି ସପ୍ତୈତେ ମୋକ୍ଷହେତବଃ ॥ ୭ ॥
ବିଦୁଷାଂ ବୁଧ୍ୟମାନାନାଂ ସ୍ୱଂ ସ୍ୱସ୍ଥାନଂ ଯଥାବିଧି ।
ଗୁଣାସ୍ତେ ଦେବତା ଭୂତାଃ ସତତଂ ଭୁଞ୍ଜତେ ହବିଃ ॥ ୮ ॥
ଅଦନ୍ହ୍ୟବିଦ୍ୱାନନ୍ନାନି ମମତ୍ୱେନୋପପଦ୍ୟତେ ।
ଆତ୍ମାର୍ଥଂ ପାଚୟନ୍ନିତ୍ୟଂ ମମତ୍ୱେନୋପହନ୍ୟତେ ॥ ୯ ॥
ଅଭକ୍ଷ୍ୟ ଭକ୍ଷଣଂ ଚୈବ ମଦ୍ୟ ପାନଂ ଚ ହନ୍ତି ତମ୍ ।
ସ ଚାନ୍ନଂ ହନ୍ତି ତଚ୍ଚାନ୍ନଂ ସ ହତ୍ୱା ହନ୍ୟତେ ବୁଧଃ ॥ ୧୦ ॥
ଅତ୍ତା ହ୍ୟନ୍ନମିଦଂ ବିଦ୍ୱାନ୍ପୁନର୍ଜନୟତୀଶ୍ୱରଃ ।
ସ ଚାନ୍ନାଜ୍ଜାୟତେ ତସ୍ମିନ୍ସୂକ୍ଷ୍ମୋ ନାମ ବ୍ୟତିକ୍ରମଃ ॥ ୧୧ ॥
ମନସା ଗମ୍ୟତେ ଯଚ୍ଚ ଯଚ୍ଚ ବାଚା ନିରୁଧ୍ୟତେ ।
ଶ୍ରୋତ୍ରେଣ ଶ୍ରୂୟତେ ଯଚ୍ଚ ଚକ୍ଷୁଷା ଯଚ୍ଚ ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ସ୍ପର୍ଶେନ ସ୍ପୃଶ୍ୟତେ ଯଚ୍ଚ ଘ୍ରାଣେନ ଘ୍ରାୟତେ ଚ ଯତ୍ ।
ମନଃଷଷ୍ଠାନି ସଂୟମ୍ୟ ହବୀଂଷ୍ୟେତାନି ସର୍ୱଶଃ ॥ ୧୩ ॥
ଗୁଣବତ୍ପାବକୋ ମହ୍ୟଂ ଦୀପ୍ୟତେ ହବ୍ୟବାହନଃ ।
ଯୋଗୟଜ୍ଞଃ ପ୍ରବୃତ୍ତୋ ମେ ଜ୍ଞାନବ୍ରହ୍ମ ମନୋଦ୍ଭବଃ ।
ପ୍ରାଣସ୍ତୋତ୍ରୋଽପାନ ଶସ୍ତ୍ରଃ ସର୍ୱତ୍ୟାଗସୁ ଦକ୍ଷିଣଃ ॥ ୧୪ ॥
କର୍ମାନୁମନ୍ତା ବ୍ରହ୍ମା ମେ କର୍ତାଧ୍ୱର୍ୟୁଃ କୃତସ୍ତୁତିଃ ।
କୃତପ୍ରଶାସ୍ତା ତଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରମପବର୍ଗୋଽସ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣା ॥ ୧୫ ॥
ଋଚଶ୍ଚାପ୍ୟତ୍ର ଶଂସନ୍ତି ନାରାୟଣ ବିଦୋ ଜନାଃ ।
ନାରାୟଣାୟ ଦେବାୟ ଯଦବଧ୍ନନ୍ପଶୂନ୍ପୁରା ॥ ୧୬ ॥
ତତ୍ର ସାମାନି ଗାୟନ୍ତି ତାନି ଚାହୁର୍ନିଦର୍ଶନମ୍ ।
ଦେବଂ ନାରାୟଣଂ ଭୀରୁ ସର୍ୱାତ୍ମାନଂ ନିବୋଧ ମେ ॥ ୧୭ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ପଞ୍ଚବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୬
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଏକଃ ଶାସ୍ତା ନ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽସ୍ତି ଶାସ୍ତା
ଯଥା ନିୟୁକ୍ତୋଽସ୍ମି ତଥା ଚରାମି ।
ହୃଦ୍ୟେଷ ତିଷ୍ଠନ୍ପୁରୁଷଃ ଶାସ୍ତି ଶାସ୍ତା
ତେନୈବ ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରବଣାଦିବୋଦକମ୍ ॥ ୧ ॥
ଏକୋ ଗୁରୁର୍ନାସ୍ତି ତତୋ ଦ୍ୱିତୀୟୋ
ଯୋ ହୃଚ୍ଛୟସ୍ତମହମନୁବ୍ରବୀମି ।
ତେନାନୁଶିଷ୍ଟା ଗୁରୁଣା ସଦୈବ
ପରାଭୂତା ଦାନବାଃ ସର୍ୱ ଏବ ॥ ୨ ॥
ଏକୋ ବନ୍ଧୁର୍ନାସ୍ତି ତତୋ ଦ୍ୱିତୀୟୋ
ଯୋ ହୃଚ୍ଛୟସ୍ତମହମନୁବ୍ରବୀମି ।
ତେନାନୁଶିଷ୍ଟା ବାନ୍ଧବା ବନ୍ଧୁମନ୍ତଃ
ସପ୍ତର୍ଷୟଃ ସପ୍ତ ଦିବି ପ୍ରଭାନ୍ତି ॥ ୩ ॥
ଏକଃ ଶ୍ରୋତା ନାସ୍ତି ତତୋ ଦ୍ୱିତୀୟୋ
ଯୋ ହୃଚ୍ଛୟସ୍ତମହମନୁବ୍ରବୀମି ।
ତସ୍ମିନ୍ଗୁରୌ ଗୁରୁ ବାସଂ ନିରୁଷ୍ୟ
ଶକ୍ରୋ ଗତଃ ସର୍ୱଲୋକାମରତ୍ୱମ୍ ॥ ୪ ॥
ଏକୋ ଦ୍ୱେଷ୍ଟା ନାସ୍ତି ତତୋ ଦ୍ୱିତୀୟୋ
ଯୋ ହୃଚ୍ଛୟସ୍ତମହମନୁବ୍ରବୀମି ।
ତେନାନୁଶିଷ୍ଟା ଗୁରୁଣା ସଦୈବ
ଲୋକଦ୍ୱିଷ୍ଟାଃ ପନ୍ନଗାଃ ସର୍ୱ ଏବ ॥ ୫ ॥
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ପ୍ରଜାପତୌ ପନ୍ନଗାନାଂ ଦେବର୍ଷୀଣାଂ ଚ ସଂବିଦମ୍ ॥ ୬ ॥
ଦେବର୍ଷୟଶ୍ଚ ନାଗାଶ୍ଚ ଅସୁରାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାପତିମ୍ ।
ପର୍ୟପୃଚ୍ଛନ୍ନୁପାସୀନାଃ ଶ୍ରେୟୋ ନଃ ପ୍ରୋଚ୍ୟତାମ୍ ଇତି ॥ ୭ ॥
ତେଷାଂ ପ୍ରୋବାଚ ଭଗବାଞ୍ଶ୍ରେୟଃ ସମନୁପୃଚ୍ଛତାମ୍ ।
ଓମିତ୍ୟେକାକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ତେ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ପ୍ରାଦ୍ରବନ୍ଦିଶଃ ॥ ୮ ॥
ତେଷାଂ ପ୍ରାଦ୍ରବମାଣାନାମୁପଦେଶାର୍ଥମାତ୍ମନଃ ।
ସର୍ପାଣାଂ ଦଶନେ ଭାବଃ ପ୍ରବୃତ୍ତଃ ପୂର୍ୱମେବ ତୁ ॥ ୯ ॥
ଅସୁରାଣାଂ ପ୍ରବୃତ୍ତସ୍ତୁ ଦମ୍ଭଭାବଃ ସ୍ୱଭାବଜଃ ।
ଦାନଂ ଦେବା ବ୍ୟବସିତା ଦମମେବ ମହର୍ଷୟଃ ॥ ୧୦ ॥
ଏକଂ ଶାସ୍ତାରମାସାଦ୍ୟ ଶବ୍ଦେନୈକେନ ସଂସ୍କୃତାଃ ।
ନାନା ବ୍ୟବସିତାଃ ସର୍ୱେ ସର୍ପଦେବର୍ଷିଦାନବାଃ ॥ ୧୧ ॥
ଶୃଣୋତ୍ୟଯଂ ପ୍ରୋଚ୍ୟମାନଂ ଗୃହ୍ଣାତି ଚ ଯଥାତଥମ୍ ।
ପୃଚ୍ଛତସ୍ତାବତୋ ଭୂୟୋ ଗୁରୁରନ୍ୟୋଽନୁମନ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ତସ୍ୟ ଚାନୁମତେ କର୍ମ ତତଃ ପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ଗୁରୁର୍ବୋଦ୍ଧା ଚ ଶତ୍ରୁଶ୍ଚ ଦ୍ୱେଷ୍ଟା ଚ ହୃଦି ସଂଶ୍ରିତଃ ॥ ୧୩ ॥
ପାପେନ ବିଚରଁଲ୍ଲୋକେ ପାପଚାରୀ ଭବତ୍ୟଯମ୍ ।
ଶୁଭେନ ବିଚରଁଲ୍ଲୋକେ ଶୁଭଚାରୀ ଭବତ୍ୟୁତ ॥ ୧୪ ॥
କାମଚାରୀ ତୁ କାମେନ ଯ ଇନ୍ଦ୍ରିୟସୁଖେ ରତଃ ।
ବ୍ରତବାରୀ ସଦୈବୈଷ ଯ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଜୟେ ରତଃ ॥ ୧୫ ॥
ଅପେତବ୍ରତକର୍ମା ତୁ କେବଲଂ ବ୍ରହ୍ମଣି ଶ୍ରିତଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଭୂତଶ୍ଚରଁଲ୍ଲୋକେ ବ୍ରହ୍ମ ଚାରୀ ଭବତ୍ୟଯମ୍ ॥ ୧୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ ସମିଧସ୍ତସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଗ୍ନିର୍ବ୍ରହ୍ମ ସଂସ୍ତରଃ ।
ଆପୋ ବ୍ରହ୍ମ ଗୁରୁର୍ବ୍ରହ୍ମ ସ ବ୍ରହ୍ମଣି ସମାହିତଃ ॥ ୧୭ ॥
ଏତଦେତାଦୃଶଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ ।
ବିଦିତ୍ୱା ଚାନ୍ୱପଦ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞେନାନୁଦର୍ଶିନଃ ॥ ୧୮ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଷଡ୍ୱିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୭
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ସଙ୍କଲ୍ପଦଂଶ ମଶକଂ ଶୋକହର୍ଷହିମାତପମ୍ ।
ମୋହାନ୍ଧ କାରତିମିରଂ ଲୋଭବ୍ୟାଲ ସରୀସୃପମ୍ ॥ ୧ ॥
ବିଷୟୈକାତ୍ୟଯାଧ୍ୱାନଂ କାମକ୍ରୋଧବିରୋଧକମ୍ ।
ତଦତୀତ୍ୟ ମହାଦୁର୍ଗଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟୋଽସ୍ମି ମହଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୨ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
କ୍ୱ ତଦ୍ୱନଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ କେ ବୃକ୍ଷାଃ ସରିତଶ୍ଚ କାଃ ।
ଗିରୟଃ ପର୍ୱତାଶ୍ ଚୈବ କିୟତ୍ୟଧ୍ୱନି ତଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୩ ॥
ନ ତଦସ୍ତି ପୃଥଗ୍ଭାବେ କିଂ ଚିଦନ୍ୟତ୍ତତଃ ସମମ୍ ।
ନ ତଦସ୍ତ୍ୟପୃଥଗ୍ଭାବେ କିଂ ଚିଦ୍ଦୂରତରଂ ତତଃ ॥ ୪ ॥
ତସ୍ମାଦ୍ଧ୍ରସ୍ୱତରଂ ନାସ୍ତି ନ ତତୋଽସ୍ତି ବୃହତ୍ତରମ୍ ।
ନାସ୍ତି ତସ୍ମାଦ୍ଦୁଃଖତରଂ ନାସ୍ତ୍ୟନ୍ୟତ୍ତତ୍ସମଂ ସୁଖମ୍ ॥ ୫ ॥
ନ ତତ୍ପ୍ରବିଶ୍ୟ ଶୋଚନ୍ତି ନ ପ୍ରହୃଷ୍ୟନ୍ତି ଚ ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ନ ଚ ବିଭ୍ୟତି କେଷାଂ ଚିତ୍ତେଭ୍ୟୋ ବିଭ୍ୟତି କେ ଚ ନ ॥ ୬ ॥
ତସ୍ମିନ୍ୱନେ ସପ୍ତ ମହାଦ୍ରୁମାଶ୍ ଚ
ଫଲାନି ସପ୍ତାତିଥୟଶ୍ ଚ ସପ୍ତ ।
ସପ୍ତାଶ୍ରମାଃ ସପ୍ତ ସମାଧୟଶ୍ ଚ
ଦୀକ୍ଷାଶ୍ଚ ସପ୍ତୈତଦରଣ୍ୟରୂପମ୍ ॥ ୭ ॥
ପଞ୍ଚ ବର୍ଣାନି ଦିବ୍ୟାନି ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନି ଚ ।
ସୃଜନ୍ତଃ ପାଦପାସ୍ତତ୍ର ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୮ ॥
ସୁବର୍ଣାନି ଦ୍ୱିବର୍ଣାନି ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନି ଚ ।
ସୃଜନ୍ତଃ ପାଦପାସ୍ତତ୍ର ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୯ ॥
ଚତୁର୍ୱର୍ଣାଣି ଦିବ୍ୟାନି ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନି ଚ ।
ସୃଜନ୍ତଃ ପାଦପାସ୍ତତ୍ର ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଶଙ୍କରାଣିତ୍ରି ବର୍ଣାନି ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନି ଚ ।
ସୃଜନ୍ତଃ ପାଦପାସ୍ତତ୍ର ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ସୁରଭୀଣ୍ୟେକବର୍ଣାନି ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନିଚ ।
ସୃଜନ୍ତଃ ପାଦପାସ୍ତତ୍ର ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ତଦ୍ୱନମ୍ ॥ ୧୨ ॥
ବହୂନ୍ୟବ୍ୟକ୍ତବର୍ଣାନି ପୁଷ୍ପାଣି ଚ ଫଲାନିଚ ।
ବିସୃଜନ୍ତୌ ମହାବୃକ୍ଷୌ ତଦ୍ୱନଂ ବ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠତଃ ॥ ୧୩ ॥
ଏକୋ ହ୍ୟଗ୍ନିଃ ସୁମନା ବ୍ରାହ୍ମଣୋଽତ୍ର
ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ସମିଧଶ୍ଚାତ୍ର ସନ୍ତି ।
ତେଭ୍ୟୋ ମୋକ୍ଷାଃ ସପ୍ତ ଭବନ୍ତି ଦୀକ୍ଷା
ଗୁଣାଃ ଫଲାନ୍ୟତିଥୟଃ ଫଲାଶାଃ ॥ ୧୪ ॥
ଆତିଥ୍ୟଂ ପ୍ରତିଗୃହ୍ଣନ୍ତି ତତ୍ର ସପ୍ତମହର୍ଷୟଃ ।
ଅର୍ଚିତେଷୁ ପ୍ରଲୀନେଷୁ ତେଷ୍ୱନ୍ୟଦ୍ରୋଚତେ ବନମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ପ୍ରତିଜ୍ଞା ବୃକ୍ଷମଫଲଂ ଶାନ୍ତିଚ୍ଛାୟା ସମନ୍ୱିତମ୍ ।
ଜ୍ଞାନାଶ୍ରୟଂ ତୃପ୍ତିତୋୟମନ୍ତଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଭାସ୍କରମ୍ ॥ ୧୬ ॥
ଯୋଽଧିଗଚ୍ଛନ୍ତି ତତ୍ସନ୍ତସ୍ତେଷାଂ ନାସ୍ତି ଭୟଂ ପୁନଃ ।
ଊର୍ଧ୍ୱଂ ଚାବାକ୍ଚ ତିର୍ୟକ୍ଚ ତସ୍ୟ ନାନ୍ତୋଽଧିଗମ୍ୟତେ ॥ ୧୭ ॥
ସପ୍ତ ସ୍ତ୍ରିୟସ୍ତତ୍ର ବସନ୍ତି ସଦ୍ୟୋ
ଅବାଙ୍ମୁଖା ଭାନୁମତ୍ୟୋ ଜନିତ୍ର୍ୟଃ ।
ଊର୍ଧ୍ୱଂ ରସାନାଂ ଦଦତେ ପ୍ରଜାଭ୍ୟଃ
ସର୍ୱାନ୍ୟଥା ସର୍ୱମନିତ୍ୟତାଂ ଚ ॥ ୧୮ ॥
ତତ୍ରୈବ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠନ୍ତି ପୁନସ୍ତତ୍ରୋଦୟନ୍ତି ଚ ।
ସପ୍ତ ସପ୍ତର୍ଷୟଃ ସିଦ୍ଧା ବସିଷ୍ଠପ୍ରମୁଖାଃ ସହ ॥ ୧୯ ॥
ଯଶୋ ବର୍ଚୋ ଭଗଶ୍ଚୈବ ବିଜୟଃ ସିଦ୍ଧିତେଜସୀ ।
ଏବମେବାନୁବର୍ତନ୍ତେ ସପ୍ତ ଜ୍ୟୋତୀଂଷି ଭାସ୍କରମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ଗିରୟଃ ପର୍ୱତାଶ୍ଚୈବ ସନ୍ତି ତତ୍ର ସମାସତଃ ।
ନଦ୍ୟଶ୍ଚ ସରିତୋ ବାରିବହନ୍ତ୍ୟୋ ବ୍ରହ୍ମ ସମ୍ଭବମ୍ ॥ ୨୧ ॥
ନଦୀନାଂ ସଙ୍ଗମସ୍ତତ୍ର ବୈତାନଃ ସମୁପହ୍ୱରେ ।
ସ୍ୱାତ୍ମ ତୃପ୍ତା ଯତୋ ଯାନ୍ତି ସାକ୍ଷାଦ୍ଦାନ୍ତାଃ ପିତାମହମ୍ ॥ ୨୨ ॥
କୃଶାଶାଃ ସୁବ୍ରତାଶାଶ୍ଚ ତପସା ଦଗ୍ଧକିଲ୍ବିଷାଃ ।
ଆତ୍ମନ୍ୟାତ୍ମାନମାବେଶ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ସମୁପାସତେ ॥ ୨୩ ॥
ଋଚମପ୍ୟତ୍ର ଶଂସନ୍ତି ବିଦ୍ୟାରଣ୍ୟବିଦୋ ଜନାଃ ।
ତଦରଣ୍ୟମଭିପ୍ରେତ୍ୟ ଯଥା ଧୀରମଜାୟତ ॥ ୨୪ ॥
ଏତଦେତାଦୃଶଂ ଦିବ୍ୟମରଣ୍ୟଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ।
ବିଦିତ୍ୱା ଚାନ୍ୱତିଷ୍ଠନ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞେନାନୁଦର୍ଶିତମ୍ ॥ ୨୫ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ସପ୍ତବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୮
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଗନ୍ଧାନ୍ନ ଜିଘ୍ରାମି ରସାନ୍ନ ବେଦ୍ମି
ରୂପଂ ନ ପଶ୍ୟାମି ନ ଚ ସ୍ପୃଶାମି ।
ନ ଚାପି ଶବ୍ଦାନ୍ୱିବିଧାଞ୍ଶୃଣୋମି
ନ ଚାପି ସଙ୍କଲ୍ପମୁପୈମି କିଂ ଚିତ୍ ॥ ୧ ॥
ଅର୍ଥାନିଷ୍ଟାନ୍କାମୟତେ ସ୍ୱଭାବଃ
ସର୍ୱାନ୍ଦ୍ୱେଷ୍ୟାନ୍ପ୍ରଦ୍ୱିଷତେ ସ୍ୱଭାବଃ ।
କାମଦ୍ୱେଷାବୁଦ୍ଭବତଃ ସ୍ୱଭାବାତ୍
ପ୍ରାଣାପାନୌ ଜନ୍ତୁ ଦେହାନ୍ନିବେଶ୍ୟ ॥ ୨ ॥
ତେଭ୍ୟଶ୍ଚାନ୍ୟାଂସ୍ତେଷ୍ୱନିତ୍ୟାଂଶ୍ଚ ଭାବାନ୍
ଭୂତାତ୍ମାନଂ ଲକ୍ଷୟେୟଂ ଶରୀରେ ।
ତସ୍ମିଂସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ନାସ୍ମି ଶକ୍ୟଃ କଥଂ ଚିତ୍
କାମକ୍ରୋଧାଭ୍ୟାଂ ଜରୟା ମୃତ୍ୟୁନା ଚ ॥ ୩ ॥
ଅକାମୟାନସ୍ୟ ଚ ସର୍ୱକାମାନ୍
ଅବିଦ୍ୱିଷାଣସ୍ୟ ଚ ସର୍ୱଦୋଷାନ୍ ।
ନ ମେ ସ୍ୱଭାବେଷୁ ଭବନ୍ତି ଲେପାସ୍
ତୋୟସ୍ୟ ବିନ୍ଦୋରିବ ପୁଷ୍କରେଷୁ ॥ ୪ ॥
ନିତ୍ୟସ୍ୟ ଚୈତସ୍ୟ ଭବନ୍ତି ନିତ୍ୟା
ନିରୀକ୍ଷମାଣସ୍ୟ ବହୂନ୍ସ୍ୱଭାବାନ୍ ।
ନ ସଜ୍ଜତେ କର୍ମସୁ ଭୋଗଜାଲଂ
ଦିବୀବ ସୂର୍ୟସ୍ୟ ମୟୂଖଜାଲମ୍ ॥ ୫ ॥
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ଅଧ୍ୱର୍ୟୁ ଯତି ସଂବାଦଂ ତଂ ନିବୋଧ ଯଶସ୍ୱିନି ॥ ୬ ॥
ପ୍ରୋକ୍ଷ୍ୟମାଣଂ ପଶୁଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଯଜ୍ଞକର୍ମଣ୍ୟଥାବ୍ରବୀତ୍ ।
ଯତିରଧ୍ୱର୍ୟୁମାସୀନୋ ହିଂସେୟମିତି କୁତ୍ସୟନ୍ ॥ ୭ ॥
ତମଧ୍ୱର୍ୟୁଃ ପ୍ରତ୍ୟୁବାଚ ନାୟଂ ଛାଗୋ ବିନଶ୍ୟତି ।
ଶ୍ରେୟସା ଯୋକ୍ଷ୍ୟତେ ଜନ୍ତୁର୍ୟଦି ଶ୍ରୁତିରିୟଂ ତଥା ॥ ୮ ॥
ଯୋ ହ୍ୟସ୍ୟ ପାର୍ଥିବୋ ଭାଗଃ ପୃଥିବୀଂ ସ ଗମିଷ୍ୟତି ।
ଯଦସ୍ୟ ବାରିଜଂ କିଂ ଚିଦପସ୍ତତ୍ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ॥ ୯ ॥
ସୂର୍ୟଂ ଚକ୍ଷୁର୍ଦିଶଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେ ପ୍ରାଣୋଽସ୍ୟ ଦିବମେବ ଚ ।
ଆଗମେ ବର୍ତମାନସ୍ୟ ନ ମେ ଦୋଷୋଽସ୍ତି କଶ୍ ଚନ ॥ ୧୦ ॥
ଯତିରୁବାଚ
ପ୍ରାଣୈର୍ୱିୟୋଗେ ଛାଗସ୍ୟ ଯଦି ଶ୍ରେୟଃ ପ୍ରପଶ୍ୟସି ।
ଛାଗାର୍ଥେ ବର୍ତତେ ଯଜ୍ଞୋ ଭବତଃ କିଂ ପ୍ରୟୋଜନମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଅନୁ ତ୍ୱା ମନ୍ୟତାଂ ମାତା ପିତା ଭ୍ରାତା ସଖାପି ଚ ।
ମନ୍ତ୍ରୟସ୍ୱୈନମୁନ୍ନୀୟ ପରବନ୍ତଂ ବିଶେଷତଃ ॥ ୧୨ ॥
ଯ ଏବମନୁମନ୍ୟେରଂସ୍ତାନ୍ଭବାନ୍ପ୍ରଷ୍ଟୁମର୍ହତି ।
ତେଷାମନୁମତଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଶକ୍ୟା କର୍ତୁଂ ବିଚାରଣା ॥ ୧୩ ॥
ପ୍ରାଣା ଅପ୍ୟସ୍ୟ ଛାଗସ୍ୟ ପ୍ରାପିତାସ୍ତେ ସ୍ୱୟୋନିଷୁ ।
ଶରୀରଂ କେବଲଂ ଶିଷ୍ଟଂ ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟମିତି ମେ ମତିଃ ॥ ୧୪ ॥
ଇନ୍ଧନସ୍ୟ ତୁ ତୁଲ୍ୟେନ ଶରୀରେଣ ବିଚେତସା ।
ହିଂସା ନିର୍ୱେଷ୍ଟୁ କାମାନାମିନ୍ଧନଂ ପଶୁସଞ୍ଜ୍ଞିତମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଅହିଂସା ସର୍ୱଧର୍ମାଣାମିତି ବୃଦ୍ଧାନୁଶାସନମ୍ ।
ଯଦହିଂସ୍ରଂ ଭବେତ୍କର୍ମ ତତ୍କାର୍ୟମିତି ବିଦ୍ମହେ ॥ ୧୬ ॥
ଅହିଂସେତି ପ୍ରତିଜ୍ଞେୟଂ ଯଦି ବକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟତଃ ପରମ୍ ।
ଶକ୍ୟଂ ବହୁବିଧଂ ବକ୍ତୁଂ ଭବତଃ କାର୍ୟଦୂଷଣମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ଅହିଂସା ସର୍ୱଭୂତାନାଂ ନିତ୍ୟମସ୍ମାସୁ ରୋଚତେ ।
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷତଃ ସାଧୟାମୋ ନ ପରୋକ୍ଷମୁପାସ୍ମହେ ॥ ୧୮ ॥
ଅଧ୍ୱର୍ୟୁରୁବାଚ
ଭୂମେର୍ଗନ୍ଧଗୁଣାନ୍ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ୱ ପିବସ୍ୟାପୋମୟାନ୍ରସାନ୍ ।
ଜ୍ୟୋତିଷାଂ ପଶ୍ୟସେ ରୂପଂ ସ୍ପୃଶସ୍ୟନିଲଜାନ୍ଗୁଣାନ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଶୃଣୋଷ୍ୟାକାଶଜଂ ଶବ୍ଦଂ ମନସା ମନ୍ୟସେ ମତିମ୍ ।
ସର୍ୱାଣ୍ୟେତାନି ଭୂତାନି ପ୍ରାଣା ଇତି ଚ ମନ୍ୟସେ ॥ ୨୦ ॥
ପ୍ରାଣାଦାନେ ଚ ନିତ୍ୟୋଽସି ହିଂସାୟାଂ ବର୍ତତେ ଭବାନ୍ ।
ନାସ୍ତି ଚେଷ୍ଟା ବିନା ହିଂସାଂ କିଂ ବା ତ୍ୱଂ ମନ୍ୟସେ ଦ୍ୱିଜ ॥ ୨୧ ॥
ଯତିରୁବାଚ
ଅକ୍ଷରଂ ଚ କ୍ଷରଂ ଚୈବ ଦ୍ୱୈଧୀ ଭାବୋଽୟମାତ୍ମନଃ ।
ଅକ୍ଷରଂ ତତ୍ର ସଦ୍ଭାବଃ ସ୍ୱଭାବଃ କ୍ଷର ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୨୨ ॥
ପ୍ରାଣୋ ଜିହ୍ୱା ମନଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ସ୍ୱଭାବୋ ରଜସା ସହ ।
ଭାବୈରେତୈର୍ୱିମୁକ୍ତସ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱସ୍ୟ ନିରାଶିଷଃ ॥ ୨୩ ॥
ସମସ୍ୟ ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ନିର୍ମମସ୍ୟ ଜିତାତ୍ମନଃ ।
ସମନ୍ତାତ୍ପରିମୁକ୍ତସ୍ୟ ନ ଭୟଂ ବିଦ୍ୟତେ କ୍ୱ ଚିତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଅଧ୍ୱର୍ୟୁରୁବାଚ
ସଦ୍ଭିରେବେହ ସଂବାସଃ କାର୍ୟୋ ମତିମତାଂ ବର ।
ଭବତୋ ହି ମତଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ପ୍ରତିଭାତି ମତିର୍ମମ ॥ ୨୫ ॥
ଭଗବନ୍ଭଗବଦ୍ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ପ୍ରତିବୁଦ୍ଧୋ ବ୍ରବୀମ୍ୟହମ୍ ।
ମତଂ ମନ୍ତୁଂ କ୍ରତୁଂ କର୍ତୁଂ ନାପରାଧୋଽସ୍ତି ମେ ଦ୍ୱିଜ ॥ ୨୬ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଉପପତ୍ତ୍ୟା ଯତିସ୍ତୂଷ୍ଣୀଂ ବର୍ତମାନସ୍ତତଃ ପରମ୍ ।
ଅଧ୍ୱର୍ୟୁରପି ନିର୍ମୋହଃ ପ୍ରଚଚାର ମହାମଖେ ॥ ୨୭ ॥
ଏବମେତାଦୃଶଂ ମୋକ୍ଷଂ ସୁସୂକ୍ଷ୍ମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣା ବିଦୁଃ ।
ବିଦିତ୍ୱା ଚାନୁତିଷ୍ଠନ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞେନାନୁଦର୍ଶିନା ॥ ୨୮ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଅଷ୍ଟାବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୯
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
କାର୍ତବୀର୍ୟସ୍ୟ ସଂବାଦଂ ସମୁଦ୍ରସ୍ୟ ଚ ଭାମିନି ॥ ୧ ॥
କାର୍ତବୀର୍ୟାର୍ଜୁନୋ ନାମ ରାଜା ବାହୁସହସ୍ରବାନ୍ ।
ଯେନ ସାଗରପର୍ୟନ୍ତା ଧନୁଷା ନିର୍ଜିତା ମହୀ ॥ ୨ ॥
ସ କଦା ଚିତ୍ସମୁଦ୍ରାନ୍ତେ ବିଚରନ୍ବଲଦର୍ପିତଃ ।
ଅବାକିରଚ୍ଛରଶତୈଃ ସମୁଦ୍ରମିତି ନଃ ଶ୍ରୁତମ୍ ॥ ୩ ॥
ତଂ ସମୁଦ୍ରୋ ନମସ୍କୃତ୍ୟ କୃତାଞ୍ଜଲିରୁବାଚ ହ ।
ମା ମୁଞ୍ଚ ବୀର ନାରାଚାନ୍ବ୍ରୂହି କିଂ କରବାଣି ତେ ॥ ୪ ॥
ମଦାଶ୍ରୟାଣି ଭୂତାନି ତ୍ୱଦ୍ୱିସୃଷ୍ଟୈର୍ମହେଷୁଭିଃ ।
ବଧ୍ୟନ୍ତେ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ତେଭ୍ୟୋ ଦେହ୍ୟଭୟଂ ବିଭୋ ॥ ୫ ॥
ଅର୍ଜୁବ ଉବାଚ
ମତ୍ସମୋ ଯଦି ସଙ୍ଗ୍ରାମେ ଶରାସନଧରଃ କ୍ୱ ଚିତ୍ ।
ବିଦ୍ୟତେ ତଂ ମମାଚକ୍ଷ୍ୱ ଯଃ ସମାସୀତ ମାଂ ମୃଧେ ॥ ୬ ॥
ସମୁଦ୍ର ଉବାଚ
ମହର୍ଷିର୍ଜମଦଗ୍ନିସ୍ତେ ଯଦି ରାଜନ୍ପରିଶ୍ରୁତଃ ।
ତସ୍ୟ ପୁତ୍ରସ୍ତବାତିଥ୍ୟଂ ଯଥାବତ୍କର୍ତୁମର୍ହତି ॥ ୭ ॥
ତତଃ ସ ରାଜା ପ୍ରୟଯୌ କ୍ରୋଧେନ ମହତା ବୃତଃ ।
ସ ତମାଶ୍ରମମାଗମ୍ୟ ରମମେବାନ୍ୱପଦ୍ୟତ ॥ ୮ ॥
ସ ରାମ ପ୍ରତିକୂଲାନି ଚକାର ସହ ବନ୍ଧୁଭିଃ ।
ଆୟାସଂ ଜନୟାମାସ ରାମସ୍ୟ ଚ ମହାତ୍ମନଃ ॥ ୯ ॥
ତତସ୍ତେଜଃ ପ୍ରଜଜ୍ୱାଲ ରାଜସ୍ୟାମିତ ତେଜସଃ ।
ପ୍ରଦହଦ୍ରିପୁସୈନ୍ୟାନି ତଦା କମଲଲୋଚନେ ॥ ୧୦ ॥
ତତଃ ପରଶୁମାଦାୟ ସ ତଂ ବାହୁସହସ୍ରିଣମ୍ ।
ଚିଚ୍ଛେଦ ସହସା ରାମୋ ବାହୁଶାଖମିବ ଦ୍ରୁମମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ତଂ ହତଂ ପତିତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ସମେତାଃ ସର୍ୱବାନ୍ଧବାଃ ।
ଅସୀନାଦାୟ ଶକ୍ତୀଶ୍ଚ ଭାର୍ଗବଂ ପର୍ୟବାରୟନ୍ ॥ ୧୨ ॥
ରାମୋଽପି ଧନୁରାଦାୟ ରଥମାରୁହ୍ୟ ସ ତ୍ୱରଃ ।
ବିସୃଜଞ୍ଶରବର୍ଷାଣି ବ୍ୟଧମତ୍ପାର୍ଥିବଂ ବଲମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ତତସ୍ତୁ କ୍ଷତ୍ରିୟାଃ କେ ଚିଜ୍ଜମଦଗ୍ନିଂ ନିହତ୍ୟ ଚ ।
ବିବିଶୁର୍ଗିରିଦୁର୍ଗାଣି ମୃଗାଃ ସିଂହାର୍ଦିତା ଇବ ॥ ୧୪ ॥
ତେଷାଂ ସ୍ୱବିହିତଂ କର୍ମ ତଦ୍ଭୟାନ୍ନାନୁତିଷ୍ଠତାମ୍ ।
ପ୍ରଜା ବୃଷଲତାଂ ପ୍ରାପ୍ତା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାମଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୧୫ ॥
ତ ଏତେ ଦ୍ରମିଡାଃ କାଶାଃ ପୁଣ୍ଡ୍ରାଶ୍ଚ ଶବରୈଃ ସହ ।
ବୃଷଲତ୍ୱଂ ପରିଗତା ବ୍ୟୁତ୍ଥାନାତ୍କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମତଃ ॥ ୧୬ ॥
ତତସ୍ତୁ ହତବୀରାସୁ କ୍ଷତ୍ରିୟାସୁ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ଦ୍ୱିଜୈରୁତ୍ପାଦିତଂ କ୍ଷତ୍ରଂ ଜାମଦଗ୍ନ୍ୟୋ ନ୍ୟକୃନ୍ତତ ॥ ୧୭ ॥
ଏବ ବିଂଶତିମେଧାନ୍ତେ ରାମଂ ବାଗଶରୀରିଣୀ ।
ଦିବ୍ୟା ପ୍ରୋବାଚ ମଧୁରା ସର୍ୱଲୋକପରିଶ୍ରୁତା ॥ ୧୮ ॥
ରାମ ରାମ ନିବର୍ତସ୍ୱ କଂ ଗୁଣଂ ତାତ ପଶ୍ୟସି ।
କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୂନିମାନ୍ପ୍ରାଣୈର୍ୱିପ୍ରୟୋଜ୍ୟ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୧୯ ॥
ତଥୈବ ତଂ ମହାତ୍ମାନମୃଚୀକପ୍ରମୁଖାସ୍ତଦା ।
ପିତାମହା ମହାଭାଗ ନିବର୍ତସ୍ୱେତ୍ୟଥାବ୍ରୁବନ୍ ॥ ୨୦ ॥
ପିତୁର୍ୱଧମମୃଷ୍ୟଂସ୍ତୁ ରାମଃ ପ୍ରୋବାଚ ତାନୃଷୀନ୍ ।
ନାର୍ହନ୍ତୀହ ଭବନ୍ତୋ ମାଂ ନିବାରୟିତୁମିତ୍ୟୁତ ॥ ୨୧ ॥
ପିତର ଊଚୁଃ
ନାର୍ହସେ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧୂଂସ୍ତ୍ୱଂ ନିହନ୍ତୁଂ ଜୟତାଂ ବର ।
ନ ହି ଯୁକ୍ତଂ ତ୍ୱୟା ହନ୍ତୁଂ ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ସତା ନୃପାନ୍ ॥ ୨୨ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଏକୋନତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୩୦
ପିତର ଊଚୁଃ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଚ ତତ୍ତଥା କାର୍ୟଂ ଭବତା ଦ୍ୱିଜସତ୍ତମ ॥ ୧ ॥
ଅଲର୍କୋ ନାମ ରାଜର୍ଷିରଭବତ୍ସୁମହାତପାଃ ।
ଧର୍ମଜ୍ଞଃ ସତ୍ୟସନ୍ଧଶ୍ଚ ମହାତ୍ମା ସୁମହାବ୍ରତଃ ॥ ୨ ॥
ସ ସାଗରାନ୍ତାଂ ଧନୁଷା ବିନିର୍ଜିତ୍ୟ ମହୀମିମାମ୍ ।
କୃତ୍ୱା ସୁଦୁଷ୍କରଂ କର୍ମ ମନଃ ସୂକ୍ଷ୍ମେ ସମାଦଧେ ॥ ୩ ॥
ସ୍ଥିତସ୍ୟ ବୃକ୍ଷମୂଲେଽଥ ତସ୍ୟ ଚିନ୍ତା ବଭୂବ ହ ।
ଉତ୍ସୃଜ୍ୟ ସୁମହଦ୍ରାଜ୍ୟଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ପ୍ରତି ମହାମତେ ॥ ୪ ॥
ଅଲର୍କ ଉବାଚ
ମନସୋ ମେ ବଲଂ ଜାତଂ ମନୋ ଜିତ୍ୱା ଧ୍ରୁବୋ ଜୟଃ ।
ଅନ୍ୟତ୍ର ବାଣାନସ୍ୟାମି ଶତ୍ରୁଭିଃ ପରିବାରିତଃ ॥ ୫ ॥
ଯଦିଦଂ ଚାପଲାନ୍ମୂର୍ତେଃ ସର୍ୱମେତଚ୍ଚିକୀର୍ଷତି ।
ମନଃ ପ୍ରତି ସୁତୀକ୍ଷ୍ଣାଗ୍ରାନହଂ ମୋକ୍ଷ୍ୟାମି ସାୟକାନ୍ ॥ ୬ ॥
ମନ ଉବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ଭିନ୍ନମର୍ମା ମରିଷ୍ୟସି ॥ ୭ ॥
ଅନ୍ୟାନ୍ବାଣାନ୍ସମୀକ୍ଷସ୍ୱ ଯୈସ୍ତ୍ୱଂ ମାଂ ସୂଦୟିଷ୍ୟସି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାଥ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୮ ॥
ଅଲକ ଉବାଚ
ଆଘ୍ରାୟ ସୁବହୂନ୍ଗନ୍ଧାଂସ୍ତାନେବ ପ୍ରତିଗୃଧ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାଦ୍ଘ୍ରାଣଂ ପ୍ରତି ଶରାନ୍ପ୍ରତିମୋକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟହଂ ଶିତାନ୍ ॥ ୯ ॥
ଘ୍ରାଣ ଉବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ଭିନ୍ନମର୍ମା ମରିଷ୍ୟସି ॥ ୧୦ ॥
ଅନ୍ୟାନ୍ବାଣାନ୍ସମୀକ୍ଷସ୍ୱ ଯୈସ୍ତ୍ୱଂ ମାଂ ସୂଦୟିଷ୍ୟସି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାଥ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଅଲର୍କ ଉବାଚ
ଇୟଂ ସ୍ୱାଦୂନ୍ରସାନ୍ଭୁକ୍ତ୍ୱା ତାନେବ ପ୍ରତିଗୃଧ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାଜ୍ଜିହ୍ୱାଂ ପ୍ରତି ଶରାନ୍ପ୍ରତିମୋକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟହଂ ଶିତାନ୍ ॥ ୧୨ ॥
ଜିହ୍ୱା ଉବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ଭିନ୍ନମର୍ମା ମରିଷ୍ୟସି ॥ ୧୩ ॥
ଅନ୍ୟାନ୍ବାଣାନ୍ସମୀକ୍ଷସ୍ୱ ଯୈସ୍ତ୍ୱଂ ମାଂ ସୂଦୟିଷ୍ୟସି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାଥ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୧୪ ॥
ଅଲର୍କ ଉବାଚ
ସୃଷ୍ଟ୍ୱା ତ୍ୱଗ୍ୱିବିଧାନ୍ସ୍ପର୍ଶାଂସ୍ତାନେବ ପ୍ରତିଗୃଧ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାତ୍ତ୍ୱଚଂ ପାଟୟିଷ୍ୟେ ବିବିଧୈଃ କଙ୍କପତ୍ରଭିଃ ॥ ୧୫ ॥
ତ୍ୱଗୁବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ଭିନ୍ନମର୍ମା ମରିଷ୍ୟସି ॥ ୧୬ ॥
ଅନ୍ୟାନ୍ବାଣାନ୍ସମୀକ୍ଷସ୍ୱ ଯୈସ୍ତ୍ୱଂ ମାଂ ସୂଦୟିଷ୍ୟସି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାଥ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୧୭ ॥
ଅଲର୍କ ଉବାଚ
ଶ୍ରୁତ୍ୱା ବୈ ବିବିଧାଞ୍ଶବ୍ଦାଂସ୍ତାନେବ ପ୍ରତିଗୃଧ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ରଂ ପ୍ରତି ଶରାନ୍ପ୍ରତିମୋକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟହଂ ଶିତାନ୍ ॥ ୧୮ ॥
ଶ୍ରୋତ୍ରମୁବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ତତୋ ହାସ୍ୟସି ଜୀବିତମ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଅନ୍ୟାନ୍ବାଣାନ୍ସମୀକ୍ଷସ୍ୱ ଯୈସ୍ତ୍ୱଂ ମାଂ ସୂଦୟିଷ୍ୟସି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାଥ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୨୦ ॥
ଅଲର୍କ ଉବାଚ
ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ବୈ ବିବିଧାନ୍ଭାବାଂସ୍ତାନେବ ପ୍ରତିଗୃଧ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାଚ୍ଚକ୍ଷୁଃ ପ୍ରତି ଶରାନ୍ପ୍ରତିମୋକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟହଂ ଶିତାନ୍ ॥ ୨୧ ॥
ଚକ୍ଷୁରୁବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମାଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ଭିନ୍ନମର୍ମା ମରିଷ୍ୟସି ॥ ୨୨ ॥
ଅନ୍ୟାନ୍ବାଣାନ୍ସମୀକ୍ଷସ୍ୱ ଯୈସ୍ତ୍ୱଂ ମାଂ ସୂଦୟିଷ୍ୟତି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାଥ ତତୋ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଅଲର୍କ ଉବାଚ
ଇୟଂ ନିଷ୍ଠା ବହୁବିଧା ପ୍ରଜ୍ଞୟା ତ୍ୱଧ୍ୟବସ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାଦ୍ବୁଦ୍ଧିଂ ପ୍ରତି ଶରାନ୍ପ୍ରତିମୋକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟହଂ ଶିତାନ୍ ॥ ୨୪ ॥
ବୁଦ୍ଧିରୁବାଚ
ନେମେ ବାଣାସ୍ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ମାମଲର୍କ କଥଂ ଚନ ।
ତବୈବ ମର୍ମ ଭେତ୍ସ୍ୟନ୍ତି ଭିନ୍ନମର୍ମା ମରିଷ୍ୟସି ॥ ୨୫ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ତତୋଽଲର୍କସ୍ତପୋ ଘୋରମାସ୍ଥାୟାଥ ସୁଦୁଷ୍କରମ୍ ।
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛତ୍ପରଂ ଶକ୍ତ୍ୟା ବାଣମେତେଷୁ ସପ୍ତସୁ ।
ସୁସମାହିତ ଚିତ୍ତାସ୍ତୁ ତତୋଽଚିନ୍ତୟତ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୨୬ ॥
ସ ବିଚିନ୍ତ୍ୟ ଚିରଂ କାଲମଲର୍କୋ ଦ୍ୱିଜସତ୍ତମ ।
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛତ୍ପରଂ ଶ୍ରେୟୋ ଯୋଗାନ୍ମତିମତାଂ ବରଃ ॥ ୨୭ ॥
ସ ଏକାଗ୍ରଂ ମନଃ କୃତ୍ୱା ନିଶ୍ଚଲୋ ଯୋଗମାସ୍ଥିତଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଜଘାନାଶୁ ବାଣେନୈକେନ ବୀର୍ୟବାନ୍ ॥ ୨୮ ॥
ଯୋଗେନାତ୍ମାନମାବିଶ୍ୟ ସଂସିଦ୍ଧିଂ ପରମାଂ ଯୟୌ ।
ବିସ୍ମିତଶ୍ଚାପି ରାଜର୍ଷିରିମାଂ ଗାଥାଂ ଜଗାଦ ହ ।
ଅହୋ କଷ୍ଟଂ ଯଦସ୍ମାଭିଃ ପୂର୍ୱଂ ରାଜ୍ୟମନୁଷ୍ଠିତମ୍ ।
ଇତି ପଶ୍ଚାନ୍ମୟା ଜ୍ଞାତଂ ଯୋଗାନ୍ନାସ୍ତି ପରଂ ସୁଖମ୍ ॥ ୨୯ ॥
ଇତି ତ୍ୱମପି ଜାନୀହି ରାମ ମା କ୍ଷତ୍ରିୟାଞ୍ ଜହି ।
ତପୋ ଘୋରମୁପାତିଷ୍ଠ ତତଃ ଶ୍ରେୟୋଽଭିପତ୍ସ୍ୟସେ ॥ ୩୦ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ସ ତପୋ ଘୋରଂ ଜାମଦଗ୍ନ୍ୟଃ ପିତାମହୈଃ ।
ଆସ୍ଥିତଃ ସୁମହାଭାଗୋ ଯୟୌ ସିଦ୍ଧିଂ ଚ ଦୁର୍ଗମାମ୍ ॥ ୩୧ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୩୧
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ତ୍ରୟୋ ବୈ ରିପବୋ ଲୋକେ ନବ ବୈ ଗୁଣତଃ ସ୍ମୃତାଃ ।
ହର୍ଷଃ ସ୍ତମ୍ଭୋଽଭିମାନଶ୍ଚ ତ୍ରୟସ୍ତେ ସାତ୍ତ୍ୱିକା ଗୁଣାଃ ॥ ୧ ॥
ଶୋକଃ କ୍ରୋଧୋଽତିସଂରମ୍ଭୋ ରାଜସାସ୍ତେ ଗୁଣାଃ ସ୍ମୃତାଃ ।
ସ୍ୱପ୍ନସ୍ତନ୍ଦ୍ରୀ ଚ ମୋହଶ୍ଚ ତ୍ରୟସ୍ତେ ତାମସା ଗୁଣାଃ ॥ ୨ ॥
ଏତାନ୍ନିକୃତ୍ୟ ଧୃତିମାନ୍ବାଣସନ୍ଧୈରତନ୍ଦ୍ରିତଃ ।
ଜେତୁଂ ପରାନୁତ୍ସହତେ ପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ॥ ୩ ॥
ଅତ୍ର ଗାଥାଃ କୀର୍ତୟନ୍ତି ପୁରାକଲ୍ପବିଦୋ ଜନାଃ ।
ଅମ୍ବରୀଷେଣ ଯା ଗୀତା ରାଜ୍ଞା ରାଜ୍ୟଂ ପ୍ରଶାସତା ॥ ୪ ॥
ସମୁଦୀର୍ଣେଷୁ ଦୋଷେଷୁ ବଧ୍ୟମାନେଷୁ ସାଧୁଷୁ ।
ଜଗ୍ରାହ ତରସା ରାଜ୍ୟମମ୍ବରୀଷ ଇତି ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୫ ॥
ସ ନିଗୃହ୍ୟ ମହାଦୋଷାନ୍ସାଧୂନ୍ସମଭିପୂଜ୍ୟ ଚ ।
ଜଗାମ ମହତୀଂ ସିଦ୍ଧିଂ ଗାଥାଂ ଚେମାଂ ଜଗାଦ ହ ॥ ୬ ॥
ଭୂୟିଷ୍ଠଂ ମେ ଜିତା ଦୋଷା ନିହତାଃ ସର୍ୱଶତ୍ରବଃ ।
ଏକୋ ଦୋଷୋଽବଶିଷ୍ଟସ୍ତୁ ବଧ୍ୟଃ ସ ନ ହତୋ ମୟା ॥ ୭ ॥
ଯେନ ଯୁକ୍ତୋ ଜନ୍ତୁରୟଂ ବୈତୃଷ୍ଣ୍ୟଂ ନାଧିଗଚ୍ଛତି ।
ତୃଷ୍ଣାର୍ତ ଇବ ନିମ୍ନାନି ଧାବମାନୋ ନ ବୁଧ୍ୟତେ ॥ ୮ ॥
ଅକାର୍ୟମପି ଯେନେହ ପ୍ରୟୁକ୍ତଃ ସେବତେ ନରଃ ।
ତଂ ଲୋଭମସିଭିସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣୈର୍ନିକୃନ୍ତନ୍ତଂ ନିକୃନ୍ତତ ॥ ୯ ॥
ଲୋଭାଦ୍ଧି ଜାୟତେ ତୃଷ୍ଣା ତତଶ୍ଚିନ୍ତା ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ।
ସ ଲିପ୍ସମାନୋ ଲଭତେ ଭୂୟିଷ୍ଠଂ ରାଜସାନ୍ଗୁଣାନ୍ ॥ ୧୦ ॥
ସ ତୈର୍ଗୁଣୈଃ ସଂହତଦେହବନ୍ଧନଃ
ପୁନଃ ପୁନର୍ଜାୟତି କର୍ମ ଚେହତେ ।
ଜନ୍ମ କ୍ଷୟେ ଭିନ୍ନବିକୀର୍ଣ ଦେହଃ
ପୁନର୍ମୃତ୍ୟୁଂ ଗଚ୍ଛତି ଜନ୍ମନି ସ୍ୱେ ॥ ୧୧ ॥
ତସ୍ମାଦେନଂ ସମ୍ୟଗବେକ୍ଷ୍ୟ ଲୋଭଂ
ନିଗୃହ୍ୟ ଧୃତ୍ୟାତ୍ମନି ରାଜ୍ୟମିଚ୍ଛେତ୍ ।
ଏତଦ୍ରାଜ୍ୟଂ ନାନ୍ୟଦସ୍ତୀତି ବିଦ୍ୟାଦ୍
ଯସ୍ତ୍ୱତ୍ର ରାଜା ବିଜିତୋ ମମୈକଃ ॥ ୧୨ ॥
ଇତି ରାଜ୍ଞାମ୍ବରୀଷେଣ ଗାଥା ଗୀତା ଯଶସ୍ୱିନା ।
ଆଧିରାଜ୍ୟଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ୟ ଲୋଭମେକଂ ନିକୃନ୍ତତା ॥ ୧୩ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଏକତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୩୨
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅତ୍ରାପ୍ୟୁଦାହରନ୍ତୀମମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ୟ ଚ ସଂବାଦଂ ଜନକସ୍ୟ ଚ ଭାମିନି ॥ ୧ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ଜନକୋ ରାଜା ସନ୍ନଂ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିଦାଗମେ ।
ବିଷୟେ ମେ ନ ବସ୍ତବ୍ୟମିତି ଶିଷ୍ଟ୍ୟର୍ଥମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୨ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ୟୁବାଚାଥ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ରାଜସତ୍ତମମ୍ ।
ଆଚକ୍ଷ୍ୱ ବିଷୟଂ ରାଜନ୍ୟାବାଂସ୍ତବ ବଶେ ସ୍ଥିତଃ ॥ ୩ ॥
ସୋଽନ୍ୟସ୍ୟ ବିଷୟେ ରାଜ୍ଞୋ ବସ୍ତୁମିଚ୍ଛାମ୍ୟହଂ ବିଭୋ ।
ବଚସ୍ତେ କର୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ଯଥାଶାସ୍ତ୍ରଂ ମହୀପତେ ॥ ୪ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ସ ତଦା ରାଜା ବ୍ରାହ୍ମଣେନ ଯଶସ୍ୱିନା ।
ମୁହୁରୁଷ୍ଣଂ ଚ ନିଃଶ୍ୱସ୍ୟ ନ ସ ତଂ ପ୍ରତ୍ୟଭାଷତ ॥ ୫ ॥
ତମାସୀନଂ ଧ୍ୟାୟମାନଂ ରାଜାନମମିତୌଜସମ୍ ।
କଶ୍ମଲଂ ସହସାଗଚ୍ଛଦ୍ଭାନୁମନ୍ତମିବ ଗ୍ରହଃ ॥ ୬ ॥
ସମାଶ୍ୱାସ୍ୟ ତତୋ ରାଜା ବ୍ୟପେତେ କଶ୍ମଲେ ତଦା ।
ତତୋ ମୁହୂର୍ତାଦିବ ତଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବାକ୍ୟମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୭ ॥
ଜନକ ଉବାଚ
ପିତୃପୈତାମହେ ରାଜ୍ୟେ ବଶ୍ୟେ ଜନପଦେ ସତି ।
ବିଷୟଂ ନାଧିଗଚ୍ଛାମି ବିଚିନ୍ୱନ୍ପୃଥିବୀମିମାମ୍ ॥ ୮ ॥
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛଂ ଯଦା ପୃଥ୍ୱ୍ୟାଂ ମିଥିଲା ମାର୍ଗିତା ମୟା ।
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛଂ ଯଦା ତସ୍ୟାଂ ସ୍ୱପ୍ରଜା ମାର୍ଗିତା ମୟା ॥ ୯ ॥
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛଂ ଯଦା ତାସୁ ତଦା ମେ କଶ୍ମଲୋଽଭବତ୍ ।
ତତୋ ମେ କଶ୍ମଲସ୍ୟାନ୍ତେ ମତିଃ ପୁନରୁପସ୍ଥିତା ॥ ୧୦ ॥
ତୟା ନ ବିଷୟଂ ମନ୍ୟେ ସର୍ୱୋ ବା ବିଷୟୋ ମମ ॥ ୧୧ ॥
ଆତ୍ମାପି ଚାୟଂ ନ ମମ ସର୍ୱା ବା ପୃଥିବୀ ମମ ।
ଉଷ୍ୟତାଂ ଯାବଦୁତ୍ସାହୋ ଭୁଜ୍ୟତାଂ ଯାବଦିଷ୍ୟତେ ॥ ୧୧ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ପିତୃପୈତାମହେ ରାଜ୍ୟେ ବଶ୍ୟେ ଜନପଦେ ସତି ।
ବ୍ରୂହି କାଂ ବୁଦ୍ଧିମାସ୍ଥାୟ ମମତ୍ୱଂ ବର୍ଜିତଂ ତ୍ୱୟା ॥ ୧୨ ॥
କାଂ ବା ବୁଦ୍ଧିଂ ବିନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ସର୍ୱୋ ବୈ ବିଷୟସ୍ତବ ।
ନାବୈଷି ବିଷୟଂ ଯେନ ସର୍ୱୋ ବା ବିଷୟସ୍ତବ ॥ ୧୩ ॥
ଜନକ ଉବାଚ
ଅନ୍ତବନ୍ତ ଇହାରମ୍ଭା ବିଦିତା ସର୍ୱକର୍ମସୁ । var ଇହାବସ୍ଥା
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛମହଂ ଯସ୍ମାନ୍ମମେଦମିତି ଯଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୧୪ ॥
କସ୍ୟେଦମିତି କସ୍ୟ ସ୍ୱମିତି ବେଦ ବଚସ୍ତଥା ।
ନାଧ୍ୟଗଚ୍ଛମହଂ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ମମେଦମିତି ଯଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଏତାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ବିନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ମମତ୍ୱଂ ବର୍ଜିତଂ ମୟା ।
ଶୃଣୁ ବୁଦ୍ଧିଂ ତୁ ଯାଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ସର୍ୱତ୍ର ବିଷୟୋ ମମ ॥ ୧୬ ॥
ନାହମାତ୍ମାର୍ଥମିଚ୍ଛାମି ଗନ୍ଧାନ୍ଘ୍ରାଣଗତାନପି ।
ତସ୍ମାନ୍ମେ ନିର୍ଜିତା ଭୂମିର୍ୱଶେ ତିଷ୍ଠତି ନିତ୍ୟଦା ॥ ୧୭ ॥
ନାହମାତ୍ମାର୍ଥମିଚ୍ଛାମି ରସାନାସ୍ୟେଽପି ବର୍ତତଃ ।
ଆପୋ ମେ ନିର୍ଜିତାସ୍ତସ୍ମାଦ୍ୱଶେ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ନିତ୍ୟଦା ॥ ୧୮ ॥
ନାହମାତ୍ମାର୍ଥମିଚ୍ଛାମି ରୂପଂ ଜ୍ୟୋତିଶ୍ଚ ଚକ୍ଷୁଷା ।
ତସ୍ମାନ୍ମେ ନିର୍ଜିତଂ ଜ୍ୟୋତିର୍ୱଶେ ତିଷ୍ଠତି ନିତ୍ୟଦା ॥ ୧୯ ॥
ନାହମାତ୍ମାର୍ଥମିଚ୍ଛାମି ସ୍ପର୍ଶାଂସ୍ତ୍ୱଚି ଗତାଶ୍ ଚ ଯେ ।
ତସ୍ମାନ୍ମେ ନିର୍ଜିତୋ ବାୟୁର୍ୱଶେ ତିଷ୍ଠତି ନିତ୍ୟଦା ॥ ୨୦ ॥
ନାହମାତ୍ମାର୍ଥମିଚ୍ଛାମି ଶବ୍ଦାଞ୍ଶ୍ରୋତ୍ରଗତାନପି ।
ତସ୍ମାନ୍ମେ ନିର୍ଜିତାଃ ଶବ୍ଦା ବଶେ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ନିତ୍ୟଦା ॥ ୨୧ ॥
ନାହମାତ୍ମାର୍ଥମିଚ୍ଛାମି ମନୋ ନିତ୍ୟଂ ମନୋଽନ୍ତରେ ।
ମନୋ ମେ ନିର୍ଜିତଂ ତସ୍ମାଦ୍ୱଶେ ତିଷ୍ଠତି ନିତ୍ୟଦା ॥ ୨୨ ॥
ଦେବେଭ୍ୟଶ୍ଚ ପିତୃଭ୍ୟଶ୍ଚ ଭୂତେଭ୍ୟୋଽତିଥିଭିଃ ସହ ।
ଇତ୍ୟର୍ଥଂ ସର୍ୱ ଏବେମେ ସମାରମ୍ଭା ଭବନ୍ତି ବୈ ॥ ୨୩ ॥
ତତଃ ପ୍ରହସ୍ୟ ଜନକଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ପୁନରବ୍ରବୀତ୍ ।
ତ୍ୱଜ୍ଜିଜ୍ଞାସାର୍ଥମଦ୍ୟେହ ବିଦ୍ଧି ମାଂ ଧର୍ମମାଗତମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ତ୍ୱମସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ନାଭସ୍ୟ ବୁଦ୍ଧ୍ୟାରସ୍ୟାନିବର୍ତିନଃ ।
ସତ୍ତ୍ୱନେମି ନିରୁଦ୍ଧସ୍ୟ ଚକ୍ରସ୍ୟୈକଃ ପ୍ରବର୍ତକଃ ॥ ୨୫ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଦ୍ୱାତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୩୩
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ନାହଂ ତଥା ଭୀରୁ ଚରାମି ଲୋକେ
ତଥା ତ୍ୱଂ ମାଂ ତର୍କୟସେ ସ୍ୱବୁଦ୍ଧ୍ୟା ।
ବିପ୍ରୋଽସ୍ମି ମୁକ୍ତୋଽସ୍ମି ବନେଚରୋଽସ୍ମି
ଗୃହସ୍ଥ ଧର୍ମା ବ୍ରହ୍ମ ଚାରୀ ତଥାସ୍ମି ॥ ୧ ॥
ନାହମସ୍ମି ଯଥା ମାଂ ତ୍ୱଂ ପଶ୍ୟସେ ଚକ୍ଷୁଷା ଶୁଭେ ।
ମୟା ବ୍ୟାପ୍ତମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଯତ୍କିଂ ଚିଜ୍ଜଗତୀ ଗତମ୍ ॥ ୨ ॥
ଯେ କେ ଚିଜ୍ଜନ୍ତବୋ ଲୋକେ ଜଙ୍ଗମାଃ ସ୍ଥାବରାଶ୍ ଚ ହ ।
ତେଷାଂ ମାମନ୍ତକଂ ବିଦ୍ଧି ଦାରୂଣାମିବ ପାବକମ୍ ॥ ୩ ॥
ରାଜ୍ୟଂ ପୃଥିବ୍ୟାଂ ସର୍ୱସ୍ୟାମଥ ବାପି ତ୍ରିବିଷ୍ଟପେ ।
ତଥା ବୁଦ୍ଧିରିୟଂ ବେତ୍ତି ବୁଦ୍ଧିରେବ ଧନଂ ମମ ॥ ୪ ॥
ଏକଃ ପନ୍ଥା ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଯେନ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ତଦ୍ୱିଦଃ ।
ଗୃହେଷୁ ବନବାସେଷୁ ଗୁରୁ ବାସେଷୁ ଭିକ୍ଷୁଷୁ ।
ଲିଙ୍ଗୈର୍ବହୁଭିରବ୍ୟଗ୍ରୈରେକା ବୁଦ୍ଧିରୁପାସ୍ୟତେ ॥ ୫ ॥
ନାନା ଲିଙ୍ଗାଶ୍ରମସ୍ଥାନାଂ ଯେଷାଂ ବୁଦ୍ଧିଃ ଶମାତ୍ମିକା ।
ତେ ଭାବମେକମାୟାନ୍ତି ସରିତଃ ସାଗରଂ ଯଥା ॥ ୬ ॥
ବୁଦ୍ଧ୍ୟାୟଂ ଗମ୍ୟତେ ମାର୍ଗଃ ଶରୀରେଣ ନ ଗମ୍ୟତେ ।
ଆଦ୍ୟନ୍ତବନ୍ତି କର୍ମାଣି ଶରୀରଂ କର୍ମବନ୍ଧନମ୍ ॥ ୭ ॥
ତସ୍ମାତ୍ତେ ସୁଭଗେ ନାସ୍ତି ପରଲୋକକୃତଂ ଭୟମ୍ ।
ମଦ୍ଭାବଭାବନିରତା ମମୈବାତ୍ମାନମେଷ୍ୟସି ॥ ୮ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ତ୍ରୟସ୍ତ୍ରିଂଚୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୩୪
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
ନେଦମଲ୍ପାତ୍ମନା ଶକ୍ୟଂ ବେଦିତୁଂ ନାକୃତାତ୍ମନା ।
ବହୁ ଚାଲ୍ପଂ ଚ ସଙ୍କ୍ଷିପ୍ତଂ ବିପ୍ଲୁତଂ ଚ ମତଂ ମମ ॥ ୧ ॥
ଉପାୟଂ ତୁ ମମ ବ୍ରୂହି ଯେନୈଷା ଲଭ୍ୟତେ ମତିଃ ।
ତନ୍ମନ୍ୟେ କାରଣତମଂ ଯତ ଏଷା ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୨ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଅରଣୀଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୀଂ ବିଦ୍ଧି ଗୁରୁରସ୍ୟୋତ୍ତରାରଣିଃ ।
ତପଃ ଶ୍ରୁତେଽଭିମଥ୍ନୀତୋ ଜ୍ଞାନାଗ୍ନିର୍ଜାୟତେ ତତଃ ॥ ୩ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
ଯଦିଦଂ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଲିଙ୍ଗଂ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞମିତି ସଞ୍ଜ୍ଞିତମ୍ ।
ଗ୍ରହୀତୁଂ ଯେନ ତଚ୍ଛକ୍ୟଂ ଲକ୍ଷଣଂ ତସ୍ୟ ତତ୍କ୍ୱ ନୁ ॥ ୪ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟୁବାଚ
ଅଲିଙ୍ଗୋ ନିର୍ଗୁଣଶ୍ଚୈବ କାରଣଂ ନାସ୍ୟ ବିଦ୍ୟତେ ।
ଉପାୟମେବ ବକ୍ଷ୍ୟାମି ଯେନ ଗୃହ୍ୟେତ ବା ନ ବା ॥ ୫ ॥
ସମ୍ୟଗପ୍ୟୁପଦିଷ୍ଟଶ୍ଚ ଭ୍ରମରୈରିବ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ।
କର୍ମ ବୁଦ୍ଧିରବୁଦ୍ଧିତ୍ୱାଜ୍ଜ୍ଞାନଲିଙ୍ଗୈରିବାଶ୍ରିତମ୍ ॥ ୬ ॥
ଇଦଂ କାର୍ୟମିଦଂ ନେତି ନ ମୋକ୍ଷେଷୂପଦିଶ୍ୟତେ ।
ପଶ୍ୟତଃ ଶୃଣ୍ୱତୋ ବୁଦ୍ଧିରାତ୍ମନୋ ଯେଷୁ ଜାୟତେ ॥ ୭ ॥
ଯାବନ୍ତ ଇହ ଶକ୍ୟେରଂସ୍ତାବତୋଽଂଶାନ୍ପ୍ରକଲ୍ପୟେତ୍ ।
ବ୍ୟକ୍ତାନବ୍ୟକ୍ତରୂପାଂଶ୍ଚ ଶତଶୋଽଥ ସହସ୍ରଶଃ ॥ ୮ ॥
ସର୍ୱାନ୍ନାନାତ୍ୱ ଯୁକ୍ତାଂଶ୍ଚ ସର୍ୱାନ୍ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷହେତୁକାନ୍ ।
ଯତଃ ପରଂ ନ ବିଦ୍ୟେତ ତତୋଽଭ୍ୟାସେ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୯ ॥
ବାସୁଦେବ ଉବାଛ
ତତସ୍ତୁ ତସ୍ୟା ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟା ମତିଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞସଙ୍କ୍ଷୟେ ।
କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞାଦେବ ପରତଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞୋଽନ୍ୟଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୧୦ ॥
ଅର୍ଜୁନ ଉବାଚ
କ୍ୱ ନୁ ସା ବ୍ରାହ୍ମଣୀ କୃଷ୍ଣ କ୍ୱ ଚାସୌ ବ୍ରାହ୍ମଣର୍ଷଭଃ ।
ଯାଭ୍ୟାଂ ସିଦ୍ଧିରିୟଂ ପ୍ରାପ୍ତା ତାବୁଭୌ ବଦ ମେଽଚ୍ୟୁତ ॥ ୧୧ ॥
ବାସୁଦେବ ଉବାଚ
ମନୋ ମେ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବିଦ୍ଧି ବୁଦ୍ଧିଂ ମେ ବିଦ୍ଧି ବ୍ରାହ୍ମଣୀମ୍ ।
କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଇତି ଯଶ୍ଚୋକ୍ତଃ ସୋଽହମେବ ଧନଞ୍ଜୟ ॥ ୧୨ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ଇତି ବ୍ରାହ୍ମଣଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Brahmana Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil