॥ Anu Geetaa Odia Lyrics ॥
॥ ଅନୁଗୀତା ॥(Adhyaya 16-19 Ashvamedhika, Mahabharata)
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୧୬
ଜନମେଜୟ ଉବାଚ
ସଭାୟାଂ ବସତୋସ୍ତସ୍ୟାଂ ନିହତ୍ୟାରୀନ୍ମହାତ୍ମନୋଃ ।
କେଶବାର୍ଜୁନୟୋଃ କା ନୁ କଥା ସମଭବଦ୍ଦ୍ୱିଜ ॥ ୧ ॥
ବୈଶମ୍ପାୟନ ଉବାଚ
କୃଷ୍ଣେନ ସହିତଃ ପାର୍ଥଃ ସ୍ୱରାଜ୍ୟଂ ପ୍ରାପ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ତସ୍ୟାଂ ସଭାୟାଂ ରମ୍ୟାୟାଂ ବିଜହାର ମୁଦା ଯୁତଃ ॥ ୨ ॥
ତତଃ କଂ ଚିତ୍ସଭୋଦ୍ଦେଶଂ ସ୍ୱର୍ଗୋଦ୍ଦେଶ ସମଂ ନୃପ ।
ଯଦୃଚ୍ଛୟା ତୌ ମୁଦିତୌ ଜଗ୍ମତୁଃ ସ୍ୱଜନାବୃତୌ ॥ ୩ ॥
ତତଃ ପ୍ରତୀତଃ କୃଷ୍ଣେନ ସହିତଃ ପାଣ୍ଡବୋଽର୍ଜୁନଃ ।
ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ତାଂ ସଭାଂ ରମ୍ୟାମିଦଂ ବଚନମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୪ ॥
ବିଦିତଂ ତେ ମହାବାହୋ ସଙ୍ଗ୍ରାମେ ସମୁପସ୍ଥିତେ ।
ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ଦେବକୀ ମାତସ୍ତଚ୍ଚ ତେ ରୂପମୈଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୫ ॥
ଯତ୍ତୁ ତଦ୍ଭବତା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତଦା କେଶବ ସୌହୃଦାତ୍ ।
ତତ୍ସର୍ୱଂ ପୁରୁଷବ୍ୟାଘ୍ର ନଷ୍ଟଂ ମେ ନଷ୍ଟଚେତସଃ ॥ ୬ ॥
ମମ କୌତୂହଲଂ ତ୍ୱସ୍ତି ତେଷ୍ୱର୍ଥେଷୁ ପୁନଃ ପ୍ରଭୋ ।
ଭବାଂଶ୍ଚ ଦ୍ୱାରକାଂ ଗନ୍ତା ନଚିରାଦିବ ମାଧବ ॥ ୭ ॥
ବୈଶନ୍ପାୟନ ଉବାଚ
ଏବମୁକ୍ତସ୍ତତଃ କୃଷ୍ଣଃ ଫଲ୍ଗୁନଂ ପ୍ରତ୍ୟଭାଷତ ।
ପରିଷ୍ୱଜ୍ୟ ମହାତେଜା ବଚନଂ ବଦତାଂ ବରଃ ॥ ୮ ॥
ବାସୁଦେବ ଉବାଚ
ଶ୍ରାବିତସ୍ତ୍ୱଂ ମୟା ଗୁହ୍ୟଂ ଜ୍ଞାପିତଶ୍ଚ ସନାତନମ୍ ।
ଧର୍ମଂ ସ୍ୱରୂପିଣଂ ପାର୍ଥ ସର୍ୱଲୋକାଂଶ୍ଚ ଶାଶ୍ୱତାନ୍ ॥ ୯ ॥
ଅବୁଦ୍ଧ୍ୱା ଯନ୍ନ ଗୃହ୍ଣୀଥାସ୍ତନ୍ମେ ସୁମହଦପ୍ରିୟମ୍ ।
ନୂନମଶ୍ରଦ୍ଦଧାନୋଽସି ଦୁର୍ମେଧାଶ୍ଚାସି ପାଣ୍ଡବ ॥ ୧୦ ॥
ସ ହି ଧର୍ମଃ ସୁପର୍ୟାପ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପଦବେଦନେ ।
ନ ଶକ୍ୟଂ ତନ୍ମୟା ଭୂୟସ୍ତଥା ବକ୍ତୁମଶେଷତଃ ॥ ୧୧ ॥
ପରଂ ହି ବ୍ରହ୍ମ କଥିତଂ ଯୋଗୟୁକ୍ତେନ ତନ୍ମୟା ।
ଇତିହାସଂ ତୁ ବକ୍ଷ୍ୟାମି ତସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ପୁରାତନମ୍ ॥ ୧୨ ॥
ଯଥା ତାଂ ବୁଦ୍ଧିମାସ୍ଥାୟ ଗତିମଗ୍ର୍ୟାଂ ଗମିଷ୍ୟସି ।
ଶୃଣୁ ଧର୍ମଭୃତାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗଦତଃ ସର୍ୱମେବ ମେ ॥ ୧୩ ॥
ଆଗଚ୍ଛଦ୍ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କଶ୍ଚିତ୍ସ୍ୱର୍ଗଲୋକାଦରିନ୍ଦମ ।
ବ୍ରହ୍ମଲୋକାଚ୍ଚ ଦୁର୍ଧର୍ଷଃ ସୋଽସ୍ମାଭିଃ ପୂଜିତୋଽଭବତ୍ ॥ ୧୪ ॥
ଅସ୍ମାଭିଃ ପରିପୃଷ୍ଟଶ୍ଚ ଯଦାହ ଭରତର୍ଷଭ ।
ଦିବ୍ୟେନ ବିଧିନା ପାର୍ଥ ତଚ୍ଛୃଣୁଷ୍ୱାବିଚାରୟନ୍ ॥ ୧୫ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ମୋକ୍ଷଧର୍ମଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ୟ କୃଷ୍ଣ ଯନ୍ମାନୁପୃଚ୍ଛସି ।
ଭୂତାନାମନୁକମ୍ପାର୍ଥଂ ଯନ୍ମୋହଚ୍ଛେଦନଂ ପ୍ରଭୋ ॥ ୧୬ ॥
ତତ୍ତେଽହଂ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଯଥାବନ୍ମଧୁସୂଦନ ।
ଶୃଣୁଷ୍ୱାବହିତୋ ଭୂତ୍ୱା ଗଦତୋ ମମ ମାଧବ ॥ ୧୭ ॥
କଶ୍ଚିଦ୍ୱିପ୍ରସ୍ତପୋ ଯୁକ୍ତଃ କାଶ୍ୟପୋ ଧର୍ମବିତ୍ତମଃ ।
ଆସସାଦ ଦ୍ୱିଜଂ କଂ ଚିଦ୍ଧର୍ମାଣାମାଗତାଗମମ୍ ॥ ୧୮ ॥
ଗତାଗତେ ସୁବହୁଶୋ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନପାରଗମ୍ ।
ଲୋକତତ୍ତ୍ୱାର୍ଥ କୁଶଲଂ ଜ୍ଞାତାରଂ ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ॥ ୧୯ ॥
ଜାତୀ ମରଣତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞଂ କୋବିଦଂ ପୁଣ୍ୟପାପୟୋଃ ।
ଦ୍ରଷ୍ଟାରମୁଚ୍ଚନୀଚାନାଂ କର୍ମଭିର୍ଦେହିନାଂ ଗତିମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ଚରନ୍ତଂ ମୁକ୍ତବତ୍ସିଦ୍ଧଂ ପ୍ରଶାନ୍ତଂ ସଂୟତେନ୍ଦ୍ରିୟମ୍ ।
ଦୀପ୍ୟମାନଂ ଶ୍ରିୟା ବ୍ରାହ୍ମ୍ୟା କ୍ରମମାଣଂ ଚ ସର୍ୱଶଃ ॥ ୨୧ ॥
ଅନ୍ତର୍ଧାନଗତିଜ୍ଞଂ ଚ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ତତ୍ତ୍ୱେନ କାଶ୍ୟପଃ ।
ତଥୈବାନ୍ତର୍ହିତୈଃ ସିଦ୍ଧୈର୍ୟାନ୍ତଂ ଚକ୍ରଧରୈଃ ସହ ॥ ୨୨ ॥
ସମ୍ଭାଷମାଣମେକାନ୍ତେ ସମାସୀନଂ ଚ ତୈଃ ସହ ।
ଯଦୃଚ୍ଛୟା ଚ ଗଚ୍ଛନ୍ତମସକ୍ତଂ ପବନଂ ଯଥା ॥ ୨୩ ॥
ତଂ ସମାସାଦ୍ୟ ମେଧାବୀ ସ ତଦା ଦ୍ୱିଜସତ୍ତମଃ ।
ଚରଣୌ ଧର୍ମକାମୋ ବୈ ତପସ୍ୱୀ ସୁସମାହିତଃ ।
ପ୍ରତିପେଦେ ଯଥାନ୍ୟାୟଂ ଭକ୍ତ୍ୟା ପରମୟା ଯୁତଃ ॥ ୨୪ ॥
ବିସ୍ମିତଶ୍ଚାଦ୍ଭୁତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା କାଶ୍ୟପସ୍ତଂ ଦ୍ୱିଜୋତ୍ତମମ୍ ।
ପରିଚାରେଣ ମହତା ଗୁରୁଂ ବୈଦ୍ୟମତୋଷୟତ୍ ॥ ୨୫ ॥
ପ୍ରୀତାତ୍ମା ଚୋପପନ୍ନଶ୍ଚ ଶ୍ରୁତଚାରିତ୍ୟ ସଂୟୁତଃ ।
ଭାବେନ ତୋଷୟଚ୍ଚୈନଂ ଗୁରୁବୃତ୍ତ୍ୟା ପରନ୍ତପଃ ॥ ୨୬ ॥
ତସ୍ମୈ ତୁଷ୍ଟଃ ସ ଶିଷ୍ୟାୟ ପ୍ରସନ୍ନୋଽଥାବ୍ରବୀଦ୍ଗୁରୁଃ ।
ସିଦ୍ଧିଂ ପରାମଭିପ୍ରେକ୍ଷ୍ୟ ଶୃଣୁ ତନ୍ମେ ଜନାର୍ଦନ ॥ ୨୭ ॥
ସିଦ୍ଧ ଉବାଚ
ବିବିଧୈଃ କର୍ମଭିସ୍ତାତ ପୁଣ୍ୟଯୋଗୈଶ୍ଚ କେବଲୈଃ ।
ଗଚ୍ଛନ୍ତୀହ ଗତିଂ ମର୍ତ୍ୟା ଦେବଲୋକେଽପି ଚ ସ୍ଥିତିମ୍ ॥ ୨୮ ॥
ନ କ୍ୱ ଚିତ୍ସୁଖମତ୍ୟନ୍ତଂ ନ କ୍ୱ ଚିଚ୍ଛାଶ୍ୱତୀ ସ୍ଥିତିଃ ।
ସ୍ଥାନାଚ୍ଚ ମହତୋ ଭ୍ରଂଶୋ ଦୁଃଖଲବ୍ଧାତ୍ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୨୯ ॥
ଅଶୁଭା ଗତୟଃ ପ୍ରାପ୍ତାଃ କଷ୍ଟା ମେ ପାପସେବନାତ୍ ।
କାମମନ୍ୟୁପରୀତେନ ତୃଷ୍ଣୟା ମୋହିତେନ ଚ ॥ ୩୦ ॥
ପୁନଃ ପୁନଶ୍ଚ ମରଣଂ ଜନ୍ମ ଚୈବ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ଆହାରା ବିବିଧା ଭୁକ୍ତାଃ ପୀତା ନାନାବିଧାଃ ସ୍ତନାଃ ॥ ୩୧ ॥
ମାତରୋ ବିବିଧା ଦୃଷ୍ଟାଃ ପିତରଶ୍ଚ ପୃଥଗ୍ୱିଧାଃ ।
ସୁଖାନି ଚ ବିଚିତ୍ରାଣି ଦୁଃଖାନି ଚ ମୟାନଘ ॥ ୩୨ ॥
ପ୍ରିୟୈର୍ୱିବାସୋ ବହୁଶଃ ସଂବାସଶ୍ଚାପ୍ରିୟୈଃ ସହ ।
ଧନନାଶଶ୍ଚ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ଲବ୍ଧ୍ୱା ଦୁଃଖେନ ତଦ୍ଧନମ୍ ॥ ୩୩ ॥
ଅବମାନାଃ ସୁକଷ୍ଟାଶ୍ଚ ପରତଃ ସ୍ୱଜନାତ୍ତଥା ।
ଶାରୀରା ମାନସାଶ୍ଚାପି ବେଦନା ଭୃଶଦାରୁଣାଃ ॥ ୩୪ ॥
ପ୍ରାପ୍ତା ବିମାନନାଶ୍ଚୋଗ୍ରା ବଧବନ୍ଧାଶ୍ଚ ଦାରୁଣାଃ ।
ପତନଂ ନିରୟେ ଚୈବ ଯାତନାଶ୍ଚ ଯମକ୍ଷୟେ ॥ ୩୫ ॥
ଜରା ରୋଗାଶ୍ଚ ସତତଂ ବାସନାନି ଚ ଭୂରିଶଃ ।
ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ନନୁଭୂତାନି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଜାନି ଭୃଶଂ ମୟା ॥ ୩୬ ॥
ତତଃ କଦା ଚିନ୍ନିର୍ୱେଦାନ୍ନିକାରାନ୍ନିକୃତେନ ଚ ।
ଲୋକତନ୍ତ୍ରଂ ପରିତ୍ୟକ୍ତଂ ଦୁଃଖାର୍ତେନ ଭୃଶଂ ମୟା ।
ତତଃ ସିଦ୍ଧିରିୟଂ ପ୍ରାପ୍ତା ପ୍ରସାଦାଦାତ୍ମନୋ ମୟା ॥ ୩୭ ॥
ନାହଂ ପୁନରିହାଗନ୍ତା ଲୋକାନାଲୋକୟାମ୍ୟହମ୍ ।
ଆ ସିଦ୍ଧେରା ପ୍ରଜା ସର୍ଗାଦାତ୍ମନୋ ମେ ଗତିଃ ଶୁଭା ॥ ୩୮ ॥
ଉପଲବ୍ଧା ଦ୍ୱିଜଶ୍ରେଷ୍ଠ ତଥେୟଂ ସିଦ୍ଧିରୁତ୍ତମା ।
ଇତଃ ପରଂ ଗମିଷ୍ୟାମି ତତଃ ପରତରଂ ପୁନଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପଦମବ୍ୟଗ୍ରଂ ମା ତେଽଭୂଦତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୩୯ ॥
ନାହଂ ପୁନରିହାଗନ୍ତା ମର୍ତ୍ୟଲୋକେ ପରନ୍ତପ ।
ପ୍ରୀତୋଽସ୍ମି ତେ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ ବ୍ରୂହି କିଂ କରବାଣି ତେ ॥ ୪୦ ॥
ଯଦୀପ୍ସୁରୁପପନ୍ନସ୍ତ୍ୱଂ ତସ୍ୟ କାଲୋଽୟମାଗତଃ ।
ଅଭିଜାନେ ଚ ତଦହଂ ଯଦର୍ଥଂ ମା ତ୍ୱମାଗତଃ ।
ଅଚିରାତ୍ତୁ ଗମିଷ୍ୟାମି ଯେନାହଂ ତ୍ୱାମଚୂଚୁଦମ୍ ॥ ୪୧ ॥
ଭୃଶଂ ପ୍ରୀତୋଽସ୍ମି ଭବତଶ୍ଚାରିତ୍ରେଣ ବିଚକ୍ଷଣ ।
ପରିପୃଚ୍ଛ ଯାବଦ୍ଭବତେ ଭାଷେୟଂ ଯତ୍ତବେପ୍ସିତମ୍ ॥ ୪୨ ॥
ବହୁ ମନ୍ୟେ ଚ ତେ ବୁଦ୍ଧିଂ ଭୃଶଂ ସମ୍ପୂଜୟାମି ଚ ।
ଯେନାହଂ ଭବତା ବୁଦ୍ଧୋ ମେଧାବୀ ହ୍ୟସି କାଶ୍ୟପ ॥ ୪୩ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୧୭
ବାସୁଦେବ ଉବାଚ
ତତସ୍ତସ୍ୟୋପସଙ୍ଗୃହ୍ୟ ପାଦୌ ପ୍ରଶ୍ନାନ୍ସୁଦୁର୍ୱଚାନ୍ ।
ପପ୍ରଚ୍ଛ ତାଂଶ୍ଚ ସର୍ୱାନ୍ସ ପ୍ରାହ ଧର୍ମଭୃତାଂ ବରଃ ॥ ୧ ॥
କାଶ୍ୟପ ଉବାଚ
କଥଂ ଶରୀରଂ ଚ୍ୟବତେ କଥଂ ଚୈବୋପପଦ୍ୟତେ ।
କଥଂ କଷ୍ଟାଚ୍ଚ ସଂସାରାତ୍ସଂସରନ୍ପରିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨ ॥
ଆତ୍ମାନଂ ବା କଥଂ ଯୁକ୍ତ୍ୱା ତଚ୍ଛରୀରଂ ବିମୁଞ୍ଚତି ।
ଶରୀରତଶ୍ଚ ନିର୍ମୁକ୍ତଃ କଥମନ୍ୟତ୍ପ୍ରପଦ୍ୟତେ ॥ ୩ ॥
କଥଂ ଶୁଭାଶୁଭେ ଚାୟଂ କର୍ମଣୀ ସ୍ୱକୃତେ ନରଃ ।
ଉପଭୁଙ୍କ୍ତେ କ୍ୱ ବା କର୍ମ ବିଦେହସ୍ୟୋପତିଷ୍ଠତି ॥ ୪ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଏବଂ ସଞ୍ଚୋଦିତଃ ସିଦ୍ଧଃ ପ୍ରଶ୍ନାଂସ୍ତାନ୍ପ୍ରତ୍ୟଭାଷତ ।
ଆନୁପୂର୍ୱ୍ୟେଣ ବାର୍ଷ୍ଣେୟ ଯଥା ତନ୍ମେ ବଚଃ ଶୃଣୁ ॥ ୫ ॥
ସିଦ୍ଧ ଉବାଚ
ଆୟୁଃ କୀର୍ତିକରାଣୀହ ଯାନି କର୍ମାଣି ସେବତେ ।
ଶରୀରଗ୍ରହଣେଽନ୍ୟସ୍ମିଂସ୍ତେଷୁ କ୍ଷୀଣେଷୁ ସର୍ୱଶଃ ॥ ୬ ॥
ଆୟୁଃ କ୍ଷୟପରୀତାତ୍ମା ବିପରୀତାନି ସେବତେ ।
ବୁଦ୍ଧିର୍ୱ୍ୟାବର୍ତତେ ଚାସ୍ୟ ବିନାଶେ ପ୍ରତ୍ୟୁପସ୍ଥିତେ ॥ ୭ ॥
ସତ୍ତ୍ୱଂ ବଲଂ ଚ କାଲଂ ଚାପ୍ୟବିଦିତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତଥା ।
ଅତିବେଲମୁପାଶ୍ନାତି ତୈର୍ୱିରୁଦ୍ଧାନ୍ୟନାତ୍ମବାନ୍ ॥ ୮ ॥
ଯଦାୟମତିକଷ୍ଟାନି ସର୍ୱାଣ୍ୟୁପନିଷେବତେ ।
ଅତ୍ୟର୍ଥମପି ବା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନ ବା ଭୁଙ୍କ୍ତେ କଦା ଚନ ॥ ୯ ॥
ଦୁଷ୍ଟାନ୍ନଂ ବିଷମାନ୍ନଂ ଚ ସୋଽନ୍ୟୋନ୍ୟେନ ବିରୋଧି ଚ ।
ଗୁରୁ ବାପି ସମଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନାତିଜୀର୍ଣେଽପି ବା ପୁନଃ ॥ ୧୦ ॥
ବ୍ୟାୟାମମତିମାତ୍ରଂ ବା ବ୍ୟବାୟଂ ଚୋପସେବତେ ।
ସତତଂ କର୍ମ ଲୋଭାଦ୍ୱା ପ୍ରାପ୍ତଂ ବେଗବିଧାରଣମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ରସାତିୟୁକ୍ତମନ୍ନଂ ବା ଦିବା ସ୍ୱପ୍ନଂ ନିଷେବତେ ।
ଅପକ୍ୱାନାଗତେ କାଲେ ସ୍ୱୟଂ ଦୋଷାନ୍ପ୍ରକୋପୟନ୍ ॥ ୧୨ ॥
ସ୍ୱଦୋଷକୋପନାଦ୍ରୋଗଂ ଲଭତେ ମରଣାନ୍ତିକମ୍ ।
ଅଥ ଚୋଦ୍ବନ୍ଧନାଦୀନି ପରୀତାନି ବ୍ୟବସ୍ୟତି ॥ ୧୩ ॥
ତସ୍ୟ ତୈଃ କାରଣୈର୍ଜନ୍ତୋଃ ଶରୀରାଚ୍ଚ୍ୟବତେ ଯଥା ।
ଜୀବିତଂ ପ୍ରୋଚ୍ୟମାନଂ ତଦ୍ୟଥାବଦୁପଧାରୟ ॥ ୧୪ ॥
ଊଷ୍ମା ପ୍ରକୁପିତଃ କାୟେ ତୀବ୍ରବାୟୁସମୀରିତଃ ।
ଶରୀରମନୁପର୍ୟେତି ସର୍ୱାନ୍ପ୍ରାଣାନ୍ରୁଣଦ୍ଧି ବୈ ॥ ୧୫ ॥
ଅତ୍ୟର୍ଥଂ ବଲବାନୂଷ୍ମା ଶରୀରେ ପରିକୋପିତଃ ।
ଭିନତ୍ତି ଜୀବ ସ୍ଥାନାନି ତାନି ମର୍ମାଣି ବିଦ୍ଧି ଚ ॥ ୧୬ ॥
ତତଃ ସ ବେଦନଃ ସଦ୍ୟୋ ଜୀବଃ ପ୍ରଚ୍ୟବତେ କ୍ଷରନ୍ ।
ଶରୀରଂ ତ୍ୟଜତେ ଜନ୍ତୁଶ୍ଛିଦ୍ୟମାନେଷୁ ମର୍ମସୁ ।
ବେଦନାଭିଃ ପରୀତାତ୍ମା ତଦ୍ୱିଦ୍ଧି ଦ୍ୱିଜସତ୍ତମ ॥ ୧୭ ॥
ଜାତୀମରଣସଂବିଗ୍ନାଃ ସତତଂ ସର୍ୱଜନ୍ତବଃ ।
ଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ସନ୍ତ୍ୟଜନ୍ତଶ୍ଚ ଶରୀରାଣି ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭ ॥ ୧୮ ॥
ଗର୍ଭସଙ୍କ୍ରମଣେ ଚାପି ମର୍ମଣାମତିସର୍ପଣେ ।
ତାଦୃଶୀମେବ ଲଭତେ ବେଦନାଂ ମାନବଃ ପୁନଃ ॥ ୧୯ ॥
ଭିନ୍ନସନ୍ଧିରଥ କ୍ଲେଦମଦ୍ଭିଃ ସ ଲଭତେ ନରଃ ।
ଯଥା ପଞ୍ଚସୁ ଭୂତେଷୁ ସଂଶ୍ରିତତ୍ୱଂ ନିଗଚ୍ଛତି ।
ଶୈତ୍ୟାତ୍ପ୍ରକୁପିତଃ କାୟେ ତୀବ୍ରବାୟୁସମୀରିତଃ ॥ ୨୦ ॥
ଯଃ ସ ପଞ୍ଚସୁ ଭୂତେଷୁ ପ୍ରାଣାପାନେ ବ୍ୟବସ୍ଥିତଃ ।
ସ ଗଚ୍ଛତ୍ୟୂର୍ଧ୍ୱଗୋ ବାୟୁଃ କୃଚ୍ଛ୍ରାନ୍ମୁକ୍ତ୍ୱା ଶରୀରିଣମ୍ ॥ ୨୧ ॥
ଶରୀରଂ ଚ ଜହାତ୍ୟେବ ନିରୁଚ୍ଛ୍ୱାସଶ୍ଚ ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ନିରୂଷ୍ମା ସ ନିରୁଚ୍ଛ୍ୱାସୋ ନିଃଶ୍ରୀକୋ ଗତଚେତନଃ ॥ ୨୨ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣା ସମ୍ପରିତ୍ୟକ୍ତୋ ମୃତ ଇତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ନରଃ ।
ସ୍ରୋତୋଭିର୍ୟୈର୍ୱିଜାନାତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥାଞ୍ଶରୀରଭୃତ୍ ।
ତୈରେବ ନ ବିଜାନାତି ପ୍ରାଣମାହାରସମ୍ଭବମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ତତ୍ରୈବ କୁରୁତେ କାୟେ ଯଃ ସ ଜୀବଃ ସନାତନଃ ।
ତେଷାଂ ଯଦ୍ୟଦ୍ଭବେଦ୍ୟୁକ୍ତଂ ସଂନିପାତେ କ୍ୱ ଚିତ୍କ୍ୱ ଚିତ୍ ।
ତତ୍ତନ୍ମର୍ମ ବିଜାନୀହି ଶାସ୍ତ୍ରଦୃଷ୍ଟଂ ହି ତତ୍ତଥା ॥ ୨୪ ॥
ତେଷୁ ମର୍ମସୁ ଭିନ୍ନେଷୁ ତତଃ ସ ସମୁଦୀରୟନ୍ ।
ଆବିଶ୍ୟ ହୃଦୟଂ ଜନ୍ତୋଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ଚାଶୁ ରୁଣଦ୍ଧି ବୈ ।
ତତଃ ସ ଚେତନୋ ଜନ୍ତୁର୍ନାଭିଜାନାତି କିଂ ଚନ ॥ ୨୫ ॥
ତମସା ସଂବୃତଜ୍ଞାନଃ ସଂବୃତେଷ୍ୱଥ ମର୍ମସୁ ।
ସ ଜୀବୋ ନିରଧିଷ୍ଠାନଶ୍ଚାବ୍ୟତେ ମାତରିଶ୍ୱନା ॥ ୨୬ ॥
ତତଃ ସ ତଂ ମହୋଚ୍ଛ୍ୱାସଂ ଭୃଶମୁଚ୍ଛ୍ୱସ୍ୟ ଦାରୁଣମ୍ ।
ନିଷ୍କ୍ରାମନ୍କମ୍ପୟତ୍ୟାଶୁ ତଚ୍ଛରୀରମଚେତନମ୍ ॥ ୨୭ ॥
ସ ଜୀବଃ ପ୍ରଚ୍ୟୁତଃ କାୟାତ୍କର୍ମଭିଃ ସ୍ୱୈଃ ସମାବୃତଃ ।
ଅଙ୍କିତଃ ସ୍ୱୈଃ ଶୁଭୈଃ ପୁଣ୍ୟୈଃ ପାପୈର୍ୱାପ୍ୟୁପପଦ୍ୟତେ ॥ ୨୮ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣା ଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନା ଯଥାବଚ୍ଛ୍ରୁତ ନିଶ୍ଚୟାଃ ।
ଇତରଂ କୃତପୁଣ୍ୟଂ ବା ତଂ ବିଜାନନ୍ତି ଲକ୍ଷଣୈଃ ॥ ୨୯ ॥
ଯଥାନ୍ଧ କାରେ ଖଦ୍ୟୋତଂ ଲୀୟମାନଂ ତତସ୍ତତଃ ।
ଚକ୍ଷୁଷ୍ମନ୍ତଃ ପ୍ରପଶ୍ୟନ୍ତି ତଥା ତଂ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷଃ ॥ ୩୦ ॥
ପଶ୍ୟନ୍ତ୍ୟେବଂବିଧାଃ ସିଦ୍ଧା ଜୀବଂ ଦିବ୍ୟେନ ଚକ୍ଷୁଷା ।
ଚ୍ୟବନ୍ତଂ ଜାୟମାନଂ ଚ ଯୋନିଂ ଚାନୁପ୍ରବେଶିତମ୍ ॥ ୩୧ ॥
ତସ୍ୟ ସ୍ଥାନାନି ଦୃଷ୍ଟାନି ତ୍ରିବିଧାନୀହ ଶାସ୍ତ୍ରତଃ ।
କର୍ମଭୂମିରିୟଂ ଭୂମିର୍ୟତ୍ର ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଜନ୍ତବଃ ॥ ୩୨ ॥
ତତଃ ଶୁଭାଶୁଭଂ କୃତ୍ୱା ଲଭନ୍ତେ ସର୍ୱଦେହିନଃ ।
ଇହୈବୋଚ୍ଚାବଚାନ୍ଭୋଗାନ୍ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ସ୍ୱକର୍ମଭିଃ ॥ ୩୩ ॥
ଇହୈବାଶୁଭ କର୍ମା ତୁ କର୍ମଭିର୍ନିରୟଂ ଗତଃ ।
ଅବାକ୍ସ ନିରୟେ ପାପୋ ମାନବଃ ପଚ୍ୟତେ ଭୃଶମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ସୁଦୁର୍ଲଭୋ ମୋକ୍ଷ ଆତ୍ମା ରକ୍ଷ୍ୟୋ ଭୃଶଂ ତତଃ ॥ ୩୪ ॥
ଊର୍ଧ୍ୱଂ ତୁ ଜନ୍ତବୋ ଗତ୍ୱା ଯେଷୁ ସ୍ଥାନେଷ୍ୱବସ୍ଥିତାଃ ।
କୀର୍ତ୍ୟମାନାନି ତାନୀହ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ସଂନିବୋଧ ମେ ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ନୈଷ୍ଠିକୀଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ବୁଧ୍ୟେଥାଃ କର୍ମ ନିଶ୍ଚୟାତ୍ ॥ ୩୫ ॥
ତାରା ରୂପାଣି ସର୍ୱାଣି ଯଚ୍ଚୈତଚ୍ଚନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ଯଚ୍ଚ ବିଭ୍ରାଜତେ ଲୋକେ ସ୍ୱଭାସା ସୂର୍ୟମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ସ୍ଥାନାନ୍ୟେତାନି ଜାନୀହି ନରାଣାଂ ପୁଣ୍ୟକର୍ମଣାମ୍ ॥ ୩୬ ॥
କର୍ମ କ୍ଷୟାଚ୍ଚ ତେ ସର୍ୱେ ଚ୍ୟବନ୍ତେ ବୈ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ତତ୍ରାପି ଚ ବିଶେଷୋଽସ୍ତି ଦିବି ନୀଚୋଚ୍ଚମଧ୍ୟମଃ ॥ ୩୭ ॥
ନ ତତ୍ରାପ୍ୟସ୍ତି ସନ୍ତୋଷୋ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଦୀପ୍ତତରାଂ ଶ୍ରିୟମ୍ ।
ଇତ୍ୟେତା ଗତୟଃ ସର୍ୱାଃ ପୃଥକ୍ତ୍ୱେ ସମୁଦୀରିତାଃ ॥ ୩୮ ॥
ଉପପତ୍ତିଂ ତୁ ଗର୍ଭସ୍ୟ ବକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟହମତଃ ପରମ୍ ।
ଯଥାବତ୍ତାଂ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁଷ୍ୱାବହିତୋ ଦ୍ୱିଜ ॥ ୩୯ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୧୮
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଶୁଭାନାମଶୁଭାନାଂ ଚ ନେହ ନାଶୋଽସ୍ତି କର୍ମଣାମ୍ ।
ପ୍ରାପ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ୟ ତୁ ପଚ୍ୟନ୍ତେ କ୍ଷେତ୍ରଂ କ୍ଷେତ୍ରଂ ତଥା ତଥା ॥ ୧ ॥
ଯଥା ପ୍ରସୂୟମାନସ୍ତୁ ଫଲୀ ଦଦ୍ୟାତ୍ଫଲଂ ବହୁ ।
ତଥା ସ୍ୟାଦ୍ୱିପୁଲଂ ପୁଣ୍ୟଂ ଶୁଦ୍ଧେନ ମନସା କୃତମ୍ ॥ ୨ ॥
ପାପଂ ଚାପି ତଥୈବ ସ୍ୟାତ୍ପାପେନ ମନସା କୃତମ୍ ।
ପୁରୋଧାୟ ମନୋ ହୀହ କର୍ମଣ୍ୟାତ୍ମା ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୩ ॥
ଯଥା କତ୍ମ ସମାଦିଷ୍ଟଂ କାମମନ୍ୟୁସମାବୃତଃ ।
ନରୋ ଗର୍ଭଂ ପ୍ରବିଶତି ତଚ୍ଚାପି ଶୃଣୁ ଚୋତ୍ତରମ୍ ॥ ୪ ॥
ଶୁକ୍ରଂ ଶୋଣିତସଂସୃଷ୍ଟଂ ସ୍ତ୍ରିୟା ଗର୍ଭାଶୟଂ ଗତମ୍ ।
କ୍ଷେତ୍ରଂ କର୍ମଜମାପ୍ନୋତି ଶୁଭଂ ବା ଯଦି ବାଶୁଭମ୍ ॥ ୫ ॥
ସୌକ୍ଷ୍ମ୍ୟାଦବ୍ୟକ୍ତଭାବାଚ୍ଚ ନ ସ କ୍ୱ ଚନ ସଜ୍ଜତେ ।
ସମ୍ପ୍ରାପ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମଣଃ କାୟଂ ତସ୍ମାତ୍ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ଶାଶ୍ୱତମ୍ ।
ତଦ୍ବୀଜଂ ସର୍ୱଭୂତାନାଂ ତେନ ଜୀବନ୍ତି ଜନ୍ତବଃ ॥ ୬ ॥
ସ ଜୀବଃ ସର୍ୱଗାତ୍ରାଣି ଗର୍ଭସ୍ୟାବିଶ୍ୟ ଭାଗଶଃ ।
ଦଧାତି ଚେତସା ସଦ୍ୟଃ ପ୍ରାଣସ୍ଥାନେଷ୍ୱବସ୍ଥିତଃ ।
ତତଃ ସ୍ପନ୍ଦୟତେଽଙ୍ଗାନି ସ ଗର୍ଭଶ୍ଚେତନାନ୍ୱିତଃ ॥ ୭ ॥
ଯଥା ହି ଲୋହନିଷ୍ୟନ୍ଦୋ ନିଷିକ୍ତୋ ବିମ୍ବବିଗ୍ରହମ୍ ।
ଉପୈତି ତଦ୍ୱଜ୍ଜାନୀହି ଗର୍ଭେ ଜୀବ ପ୍ରବେଶନମ୍ ॥ ୮ ॥
ଲୋହପିଣ୍ଡଂ ଯଥା ବହ୍ନିଃ ପ୍ରବିଶତ୍ୟଭିତାପୟନ୍ ।
ତଥା ତ୍ୱମପି ଜାନୀହି ଗର୍ଭେ ଜୀବୋପପାଦନମ୍ ॥ ୯ ॥
ଯଥା ଚ ଦୀପଃ ଶରଣଂ ଦୀପ୍ୟମାନଃ ପ୍ରକାଶୟେତ୍ ।
ଏବମେବ ଶରୀରାଣି ପ୍ରକାଶୟତି ଚେତନା ॥ ୧୦ ॥
ଯଦ୍ୟଚ୍ଚ କୁରୁତେ କର୍ମ ଶୁଭଂ ବା ଯଦି ବାଶୁଭମ୍ ।
ପୂର୍ୱଦେହକୃତଂ ସର୍ୱମବଶ୍ୟମୁପଭୁଜ୍ୟତେ ॥ ୧୧ ॥
ତତସ୍ତତ୍କ୍ଷୀୟତେ ଚୈବ ପୁନଶ୍ଚାନ୍ୟତ୍ପ୍ରଚୀୟତେ ।
ଯାବତ୍ତନ୍ମୋକ୍ଷୟୋଗସ୍ଥଂ ଧର୍ମଂ ନୈବାବବୁଧ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ତତ୍ର ଧର୍ମଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ସୁଖୀ ଭବତି ଯେନ ବୈ ।
ଆବର୍ତମାନୋ ଜାତୀଷୁ ତଥାନ୍ୟୋନ୍ୟାସୁ ସତ୍ତମ ॥ ୧୩ ॥
ଦାନଂ ବ୍ରତଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ ଯଥୋକ୍ତବ୍ରତଧାରଣମ୍ ।
ଦମଃ ପ୍ରଶାନ୍ତତା ଚୈବ ଭୂତାନାଂ ଚାନୁକମ୍ପନମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ସଂୟମଶ୍ଚାନୃଶଂସ୍ୟଂ ଚ ପରସ୍ୱାଦାନ ବର୍ଜନମ୍ ।
ବ୍ୟଲୀକାନାମକରଣଂ ଭୂତାନାଂ ଯତ୍ର ସା ଭୁବି ॥ ୧୫ ॥
ମାତାପିତ୍ରୋଶ୍ଚ ଶୁଶ୍ରୂଷା ଦେବତାତିଥିପୂଜନମ୍ ।
ଗୁରୁ ପୂଜା ଘୃଣା ଶୌଚଂ ନିତ୍ୟମିନ୍ଦ୍ରିୟସଂୟମଃ ॥ ୧୬ ॥
ପ୍ରବର୍ତନଂ ଶୁଭାନାଂ ଚ ତତ୍ସତାଂ ବୃତ୍ତମୁଚ୍ୟତେ ।
ତତୋ ଧର୍ମଃ ପ୍ରଭବତି ଯଃ ପ୍ରଜାଃ ପାତି ଶାଶ୍ୱତୀଃ ॥ ୧୭ ॥
ଏବଂ ସତ୍ସୁ ସଦା ପଶ୍ୟେତ୍ତତ୍ର ହ୍ୟେଷା ଧ୍ରୁବା ସ୍ଥିତିଃ ।
ଆଚାରୋ ଧର୍ମମାଚଷ୍ଟେ ଯସ୍ମିନ୍ସନ୍ତୋ ବ୍ୟବସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୮ ॥
ତେଷୁ ତଦ୍ଧର୍ମନିକ୍ଷିପ୍ତଂ ଯଃ ସ ଧର୍ମଃ ସନାତନଃ ।
ଯସ୍ତଂ ସମଭିପଦ୍ୟେତ ନ ସ ଦୁର୍ଗତିମାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଅତୋ ନିୟମ୍ୟତେ ଲୋକଃ ପ୍ରମୁହ୍ୟ ଧର୍ମବର୍ତ୍ମସୁ ।
ଯସ୍ତୁ ଯୋଗୀ ଚ ମୁକ୍ତଶ୍ଚ ସ ଏତେଭ୍ୟୋ ବିଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୨୦ ॥
ବର୍ତମାନସ୍ୟ ଧର୍ମେଣ ପୁରୁଷସ୍ୟ ଯଥାତଥା ।
ସଂସାରତାରଣଂ ହ୍ୟସ୍ୟ କାଲେନ ମହତା ଭବେତ୍ ॥ ୨୧ ॥
ଏବଂ ପୂର୍ୱକୃତଂ କର୍ମ ସର୍ୱୋ ଜନ୍ତୁର୍ନିଷେବତେ ।
ସର୍ୱଂ ତତ୍କାରଣଂ ଯେନ ନିକୃତୋଽୟମିହାଗତଃ ॥ ୨୨ ॥
ଶରୀରଗ୍ରହଣଂ ଚାସ୍ୟ କେନ ପୂର୍ୱଂ ପ୍ରକଲ୍ପିତମ୍ ।
ଇତ୍ୟେବଂ ସଂଶୟୋ ଲୋକେ ତଚ୍ଚ ବକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟତଃ ପରମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଶରୀରମାତ୍ମନଃ କୃତ୍ୱା ସର୍ୱଭୂତପିତାମହଃ ।
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟମସୃଜଦ୍ବ୍ରହ୍ମା କୃତ୍ସ୍ନଂ ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ତତଃ ପ୍ରଧାନମସୃଜଚ୍ଚେତନା ସା ଶରୀରିଣାମ୍ ।
ଯୟା ସର୍ୱମିଦଂ ବ୍ୟାପ୍ତଂ ଯାଂ ଲୋକେ ପରମାଂ ବିଦୁଃ ॥ ୨୫ ॥
ଇହ ତତ୍କ୍ଷରମିତ୍ୟୁକ୍ତଂ ପରଂ ତ୍ୱମୃତମକ୍ଷରମ୍ ।
ତ୍ରୟାଣାଂ ମିଥୁନଂ ସର୍ୱମେକୈକସ୍ୟ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍ ॥ ୨୬ ॥
ଅସୃଜତ୍ସର୍ୱଭୂତାନି ପୂର୍ୱସୃଷ୍ଟଃ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ସ୍ଥାବରାଣି ଚ ଭୂତାନି ଇତ୍ୟେଷା ପୌର୍ୱିକୀ ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୨୭ ॥
ତସ୍ୟ କାଲପରୀମାଣମକରୋତ୍ସ ପିତାମହଃ ।
ଭୂତେଷୁ ପରିବୃତ୍ତିଂ ଚ ପୁନରାବୃତ୍ତିମେବ ଚ ॥ ୨୮ ॥
ଯଥାତ୍ର କଶ୍ଚିନ୍ମେଧାବୀ ଦୃଷ୍ଟାତ୍ମା ପୂର୍ୱଜନ୍ମନି ।
ଯତ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ତତ୍ସର୍ୱଂ ଯଥାବଦୁପପଦ୍ୟତେ ॥ ୨୯ ॥
ସୁଖଦୁଃଖେ ସଦା ସମ୍ୟଗନିତ୍ୟେ ଯଃ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ।
କାୟଂ ଚାମେଧ୍ୟ ସଙ୍ଘାତଂ ବିନାଶଂ କର୍ମ ସଂହିତମ୍ ॥ ୩୦ ॥
ଯଚ୍ଚ କିଂ ଚିତ୍ସୁଖଂ ତଚ୍ଚ ସର୍ୱଂ ଦୁଃଖମିତି ସ୍ମରନ୍ ।
ସଂସାରସାଗରଂ ଘୋରଂ ତରିଷ୍ୟତି ସୁଦୁସ୍ତରମ୍ ॥ ୩୧ ॥
ଜାତୀ ମରଣରୋଗୈଶ୍ଚ ସମାବିଷ୍ଟଃ ପ୍ରଧାନବିତ୍ ।
ଚେତନାବତ୍ସୁ ଚୈତନ୍ୟଂ ସମଂ ଭୂତେଷୁ ପଶ୍ୟତି ॥ ୩୨ ॥
ନିର୍ୱିଦ୍ୟତେ ତତଃ କୃତ୍ସ୍ନଂ ମାର୍ଗମାଣଃ ପରଂ ପଦମ୍ ।
ତସ୍ୟୋପଦେଶଂ ବକ୍ଷ୍ୟାମି ଯାଥାତଥ୍ୟେନ ସତ୍ତମ ॥ ୩୩ ॥
ଶାଶ୍ୱତସ୍ୟାବ୍ୟଯସ୍ୟାଥ ପଦସ୍ୟ ଜ୍ଞାନମୁତ୍ତମମ୍ ।
ପ୍ରୋଚ୍ୟମାନଂ ମୟା ବିପ୍ର ନିବୋଧେଦମଶେଷତଃ ॥ ୩୪ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଷୋଡଷୋଽଶ୍ଦ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୧୯
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଯଃ ସ୍ୟାଦେକାୟନେ ଲୀନସ୍ତୂଷ୍ଣୀଂ କିଂ ଚିଦଚିନ୍ତୟନ୍ ।
ପୂର୍ୱଂ ପୂର୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ସ ନିରାରମ୍ଭକୋ ଭବେତ୍ ॥ ୧ ॥
ସର୍ୱମିତ୍ରଃ ସର୍ୱସହଃ ସମରକ୍ତୋ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।
ବ୍ୟପେତଭୟମନ୍ୟୁଶ୍ଚ କାମହା ମୁଚ୍ୟତେ ନରଃ ॥ ୨ ॥
ଆତ୍ମବତ୍ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ଯଶ୍ଚରେନ୍ନିୟତଃ ଶୁଚିଃ ।
ଅମାନୀ ନିରଭୀମାନଃ ସର୍ୱତୋ ମୁକ୍ତ ଏବ ସଃ ॥ ୩ ॥
ଜୀବିତଂ ମରଣଂ ଚୋଭେ ସୁଖଦୁଃଖେ ତଥୈବ ଚ ।
ଲାଭାଲାଭେ ପ୍ରିୟ ଦ୍ୱେଷ୍ୟେ ଯଃ ସମଃ ସ ଚ ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪ ॥
ନ କସ୍ୟ ଚିତ୍ସ୍ପୃହୟତେ ନାବଜାନାତି କିଂ ଚନ ।
ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୋ ବୀତରାଗାତ୍ମା ସର୍ୱତୋ ମୁକ୍ତ ଏବ ସଃ ॥ ୫ ॥
ଅନମିତ୍ରୋଽଥ ନିର୍ବନ୍ଧୁରନପତ୍ୟଶ୍ଚ ଯଃ କ୍ୱ ଚିତ୍ ।
ତ୍ୟକ୍ତଧର୍ମାର୍ଥକାମଶ୍ଚ ନିରାକାଙ୍କ୍ଷୀ ସ ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୬ ॥
ନୈବ ଧର୍ମୀ ନ ଚାଧର୍ମୀ ପୂର୍ୱୋପଚିତହା ଚ ଯଃ ।
ଧାତୁକ୍ଷୟପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଃ ସ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୭ ॥
ଅକର୍ମା ଚାବିକାଙ୍କ୍ଷଶ୍ଚ ପଶ୍ୟଞ୍ଜଗଦଶାଶ୍ୱତମ୍ ।
ଅସ୍ୱସ୍ଥମବଶଂ ନିତ୍ୟଂ ଜନ୍ମ ସଂସାରମୋହିତମ୍ ॥ ୮ ॥
ବୈରାଗ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିଃ ସତତଂ ତାପଦୋଷବ୍ୟପେକ୍ଷକଃ ।
ଆତ୍ମବନ୍ଧବିନିର୍ମୋକ୍ଷଂ ସ କରୋତ୍ୟଚିରାଦିବ ॥ ୯ ॥
ଅଗନ୍ଧ ରସମସ୍ପର୍ଶମଶବ୍ଦମପରିଗ୍ରହମ୍ ।
ଅରୂପମନଭିଜ୍ଞେୟଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱାତ୍ମାନଂ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୦ ॥
ପଞ୍ଚ ଭୂତଗୁଣୈର୍ହୀନମମୂର୍ତି ମଦଲେପକମ୍ ।
ଅଗୁଣଂ ଗୁଣଭୋକ୍ତାରଂ ଯଃ ପଶ୍ୟତି ସ ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୧ ॥
ବିହାୟ ସର୍ୱସଙ୍କଲ୍ପାନ୍ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଶାରୀର ମାନସାନ୍ ।
ଶନୈର୍ନିର୍ୱାଣମାପ୍ନୋତି ନିରିନ୍ଧନ ଇବାନଲଃ ॥ ୧୨ ॥
ବିମୁକ୍ତଃ ସର୍ୱସଂସ୍କାରୈସ୍ତତୋ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍ ।
ପରମାପ୍ନୋତି ସଂଶାନ୍ତମଚଲଂ ଦିବ୍ୟମକ୍ଷରମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ଅତଃ ପରଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରମନୁତ୍ତମମ୍ ।
ଯଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ୱା ସିଦ୍ଧମାତ୍ମାନଂ ଲୋକେ ପଶ୍ୟନ୍ତି ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୪ ॥
ତସ୍ୟୋପଦେଶଂ ପଶ୍ୟାମି ଯଥାବତ୍ତନ୍ନିବୋଧ ମେ ।
ଯୈର୍ଦ୍ୱାରୈଶ୍ଚାରୟନ୍ନିତ୍ୟଂ ପଶ୍ୟତ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନି ॥ ୧୫ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ତୁ ସଂହୃତ୍ୟ ମନ ଆତ୍ମନି ଧାରୟେତ୍ ।
ତୀବ୍ରଂ ତପ୍ତ୍ୱା ତପଃ ପୂର୍ୱଂ ତତୋ ଯୋକ୍ତୁମୁପକ୍ରମେତ୍ ॥ ୧୬ ॥
ତପସ୍ୱୀ ତ୍ୟକ୍ତସଙ୍କଲ୍ପୋ ଦମ୍ଭାହଙ୍କାରବର୍ଜିତଃ ।
ମନୀଷୀ ମନସା ବିପ୍ରଃ ପଶ୍ୟତ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନି ॥ ୧୭ ॥
ସ ଚେଚ୍ଛକ୍ନୋତ୍ୟଯଂ ସାଧୁର୍ୟୋକ୍ତୁମାତ୍ମାନମାତ୍ମନି ।
ତତ ଏକାନ୍ତଶୀଲଃ ସ ପଶ୍ୟତ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନି ॥ ୧୮ ॥
ସଂୟତଃ ସତତଂ ଯୁକ୍ତ ଆତ୍ମବାନ୍ୱିଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।
ତଥାୟମାତ୍ମନାତ୍ମାନଂ ସାଧୁ ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୧୯ ॥
ଯଥା ହି ପୁରୁଷଃ ସ୍ୱପ୍ନେ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ପଶ୍ୟତ୍ୟସାବିତି ।
ତଥାରୂପମିବାତ୍ମାନଂ ସାଧୁ ଯୁକ୍ତଃ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୨୦ ॥
ଇଷୀକାଂ ବା ଯଥା ମୁଞ୍ଜାତ୍କଶ୍ଚିନ୍ନିର୍ହୃତ୍ୟ ଦର୍ଶୟେତ୍ ।
ଯୋଗୀ ନିଷ୍କୃଷ୍ଟମାତ୍ମାନଂ ଯଥା ସମ୍ପଶ୍ୟତେ ତନୌ ॥ ୨୧ ॥
ମୁଞ୍ଜଂ ଶରୀରଂ ତସ୍ୟାହୁରିଷୀକାମାତ୍ମନି ଶ୍ରିତାମ୍ ।
ଏତନ୍ନିଦର୍ଶନଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଯୋଗବିଦ୍ଭିରନୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୨୨ ॥
ଯଦା ହି ଯୁକ୍ତମାତ୍ମାନଂ ସମ୍ୟକ୍ପଶ୍ୟତି ଦେହଭୃତ୍ ।
ତଦାସ୍ୟ ନେଶତେ କଶ୍ଚିତ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟସ୍ୟାପି ଯଃ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୨୩ ॥
ଅନ୍ୟୋନ୍ୟାଶ୍ଚୈବ ତନବୋ ଯଥେଷ୍ଟଂ ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ।
ବିନିବୃତ୍ୟ ଜରାମୃତ୍ୟୂ ନ ହୃଷ୍ୟତି ନ ଶୋଚତି ॥ ୨୪ ॥
ଦେବାନାମପି ଦେବତ୍ୱଂ ଯୁକ୍ତଃ କାରୟତେ ବଶୀ ।
ବ୍ରହ୍ମ ଚାବ୍ୟଯମାପ୍ନୋତି ହିତ୍ୱା ଦେହମଶାଶ୍ୱତମ୍ ॥ ୨୫ ॥
ବିନଶ୍ୟତ୍ଷ୍ୱପି ଲୋକେଷୁ ନ ଭୟଂ ତସ୍ୟ ଜାୟତେ ।
କ୍ଲିଶ୍ୟମାନେଷୁ ଭୂତେଷୁ ନ ସ କ୍ଲିଶ୍ୟତି କେନ ଚିତ୍ ॥ ୨୬ ॥
ଦୁଃଖଶୋକମୟୈର୍ଘୋରୈଃ ସଙ୍ଗସ୍ନେହ ସମୁଦ୍ଭବୈଃ ।
ନ ବିଚାଲ୍ୟେତ ଯୁକ୍ତାତ୍ମା ନିସ୍ପୃହଃ ଶାନ୍ତମାନସଃ ॥ ୨୭ ॥
ନୈନଂ ଶସ୍ତ୍ରାଣି ବିଧ୍ୟନ୍ତେ ନ ମୃତ୍ୟୁଶ୍ଚାସ୍ୟ ବିଦ୍ୟତେ ।
ନାତଃ ସୁଖତରଂ କିଂ ଚିଲ୍ଲୋକେ କ୍ୱ ଚନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୨୮ ॥
ସମ୍ୟଗ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ଯଦାତ୍ମାନମାତ୍ମୟେବ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ।
ତଦୈବ ନ ସ୍ପୃହୟତେ ସାକ୍ଷାଦପି ଶତକ୍ରତୋଃ ॥ ୨୯ ॥
ନିର୍ୱେଦସ୍ତୁ ନ ଗନ୍ତବ୍ୟୋ ଯୁଞ୍ଜାନେନ କଥଂ ଚନ ।
ଯୋଗମେକାନ୍ତଶୀଲସ୍ତୁ ଯଥା ଯୁଞ୍ଜୀତ ତଚ୍ଛୃଣୁ ॥ ୩୦ ॥
ଦୃଷ୍ଟପୂର୍ୱା ଦିଶଂ ଚିନ୍ତ୍ୟ ଯସ୍ମିନ୍ସଂନିବସେତ୍ପୁରେ ।
ପୁରସ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରେ ତସ୍ୟ ମନଶ୍ଚାୟଂ ନ ବାହ୍ୟତଃ ॥ ୩୧ ॥
ପୁରସ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରେ ତିଷ୍ଠନ୍ୟସ୍ମିନ୍ନାବସଥେ ବସେତ୍ ।
ତସ୍ମିନ୍ନାବସଥେ ଧାର୍ୟଂ ସ ବାହ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରଂ ମନଃ ॥ ୩୨ ॥
ପ୍ରଚିନ୍ତ୍ୟାବସଥଂ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଯସ୍ମିନ୍କାୟେଽବତିଷ୍ଠତେ ।
ତସ୍ମିନ୍କାୟେ ମନଶ୍ଚାର୍ୟଂ ନ କଥଂ ଚନ ବାହ୍ୟତଃ ॥ ୩୩ ॥
ସଂନିୟମ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାମଂ ନିର୍ଘୋଷେ ନିର୍ଜନେ ବନେ ।
କାୟମଭ୍ୟନ୍ତରଂ କୃତ୍ସ୍ନମେକାଗ୍ରଃ ପରିଚିନ୍ତୟେତ୍ ॥ ୩୪ ॥
ଦନ୍ତାଂସ୍ତାଲୁ ଚ ଜିହ୍ୱାଂ ଚ ଗଲଂ ଗ୍ରୀବାଂ ତଥୈବ ଚ ।
ହୃଦୟଂ ଚିନ୍ତୟେଚ୍ଚାପି ତଥା ହୃଦୟବନ୍ଧନମ୍ ॥ ୩୫ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ସ ମୟା ଶିଷ୍ୟୋ ମେଧାବୀ ମଧୁସୂଦନ ।
ପପ୍ରଚ୍ଛ ପୁନରେବେମଂ ମୋକ୍ଷଧର୍ମଂ ସୁଦୁର୍ୱଚମ୍ ॥ ୩୬ ॥
ଭୁକ୍ତଂ ଭୁକ୍ତଂ କଥମିଦମନ୍ନଂ କୋଷ୍ଠେ ବିପଚ୍ୟତେ ।
କଥଂ ରସତ୍ୱଂ ବ୍ରଜତି ଶୋଣିତଂ ଜାୟତେ କଥମ୍ ।
ତଥା ମାଂସଂ ଚ ମେଦଶ୍ଚ ସ୍ନାୟ୍ୱସ୍ଥୀନି ଚ ପୋଷତି ॥ ୩୭ ॥
କଥମେତାନି ସର୍ୱାଣି ଶରୀରାଣି ଶରୀରିଣାମ୍ ।
ବର୍ଧନ୍ତେ ବର୍ଧମାନସ୍ୟ ବର୍ଧତେ ଚ କଥଂ ବଲମ୍ ।
ନିରୋଜସାଂ ନିଷ୍କ୍ରମଣଂ ମଲାନାଂ ଚ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍ ॥ ୩୮ ॥
କୁତୋ ବାୟଂ ପ୍ରଶ୍ୱସିତି ଉଚ୍ଛ୍ୱସିତ୍ୟପି ବା ପୁନଃ ।
କଂ ଚ ଦେଶମଧିଷ୍ଠାୟ ତିଷ୍ଠତ୍ୟାତ୍ମାୟମାତ୍ମନି ॥ ୩୯ ॥
ଜୀବଃ କାୟଂ ବହତି ଚେଚ୍ଚେଷ୍ଟୟାନଃ କଲେବରମ୍ ।
କିଂ ବର୍ଣଂ କୀଦୃଶଂ ଚୈବ ନିବେଶୟତି ବୈ ମନଃ ।
ଯାଥାତଥ୍ୟେନ ଭଗବନ୍ୱକ୍ତୁମର୍ହସି ମେଽନଘ ॥ ୪୦ ॥
ଇତି ସମ୍ପରିପୃଷ୍ଟୋଽହଂ ତେନ ବିପ୍ରେଣ ମାଧବ ।
ପ୍ରତ୍ୟବ୍ରୁବଂ ମହାବାହୋ ଯଥା ଶ୍ରୁତମରିନ୍ଦମ ॥ ୪୧ ॥
ଯଥା ସ୍ୱକୋଷ୍ଠେ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ୟ କୋଷ୍ଠଂ ଭାଣ୍ଡ ମନା ଭବେତ୍ ।
ତଥା ସ୍ୱକାୟେ ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ୟ ମନୋ ଦ୍ୱାରୈରନିଶ୍ଚଲୈଃ ।
ଆତ୍ମାନଂ ତତ୍ର ମାର୍ଗେତ ପ୍ରମାଦଂ ପରିବର୍ଜୟେତ୍ ॥ ୪୨ ॥
ଏବଂ ସତତମୁଦ୍ୟୁକ୍ତଃ ପ୍ରୀତାତ୍ମା ନଚିରାଦିବ ।
ଆସାଦୟତି ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ଯଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ସ୍ୟାତ୍ପ୍ରଧାନବିତ୍ ॥ ୪୩ ॥
ନ ତ୍ୱସୌ ଚକ୍ଷୁଷା ଗ୍ରାହ୍ୟୋ ନ ଚ ସର୍ୱୈରପୀନ୍ଦ୍ରିୟୈଃ ।
ମନସୈବ ପ୍ରଦୀପେନ ମହାନାତ୍ମନି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୪୪ ॥
ସର୍ୱତଃ ପାଣିପାଦଂ ତଂ ସର୍ୱତୋଽକ୍ଷିଶିରୋମୁଖମ୍ ।
ଜୀବୋ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତମାତ୍ମାନଂ ଶରୀରାତ୍ସମ୍ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୪୫ ॥
ସ ତଦୁତ୍ସୃଜ୍ୟ ଦେହଂ ସ୍ୱଂ ଧାରୟନ୍ବ୍ରହ୍ମ କେବଲମ୍ ।
ଆତ୍ମାନମାଲୋକୟତି ମନସା ପ୍ରହସନ୍ନିବ ॥ ୪୬ ॥
ଇଦଂ ସର୍ୱରହସ୍ୟଂ ତେ ମୟୋକ୍ତଂ ଦ୍ୱିଜସତ୍ତମ ।
ଆପୃଚ୍ଛେ ସାଧୟିଷ୍ୟାମି ଗଚ୍ଛ ଶିଷ୍ୟଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୪୭ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ସ ତଦା କୃଷ୍ଣ ମୟା ଶିଷ୍ୟୋ ମହାତପାଃ ।
ଅଗଚ୍ଛତ ଯଥାକାମଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଶ୍ଛିନ୍ନସଂଶୟଃ ॥ ୪୮ ॥
ବାସୁଦେବ ଉବାଚ
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ସ ତଦା ବାକ୍ୟଂ ମାଂ ପାର୍ଥ ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବଃ ।
ମୋକ୍ଷଧର୍ମାଶ୍ରିତଃ ସମ୍ୟକ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀୟତ ॥ ୪୯ ॥
କଚ୍ଚିଦେତତ୍ତ୍ୱୟା ପାର୍ଥ ଶ୍ରୁତମେକାଗ୍ରଚେତସା ।
ତଦାପି ହି ରଥସ୍ଥସ୍ତ୍ୱଂ ଶ୍ରୁତବାନେତଦେବ ହି ॥ ୫୦ ॥
ନୈତତ୍ପାର୍ଥ ସୁବିଜ୍ଞେୟଂ ବ୍ୟାମିଶ୍ରେଣେତି ମେ ମତିଃ ।
ନରେଣାକୃତ ସଞ୍ଜ୍ଞେନ ବିଦଗ୍ଧେନାକୃତାତ୍ମନା ॥ ୫୧ ॥
ସୁରହସ୍ୟମିଦଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଦେବାନାଂ ଭରତର୍ଷଭ ।
କଚ୍ଚିନ୍ନେଦଂ ଶ୍ରୁତଂ ପାର୍ଥ ମର୍ତ୍ୟେନାନ୍ୟେନ କେନ ଚିତ୍ ॥ ୫୨ ॥
ନ ହ୍ୟେତଚ୍ଛ୍ରୋତୁମର୍ହୋଽନ୍ୟୋ ମନୁଷ୍ୟସ୍ତ୍ୱାମୃତେଽନଘ ।
ନୈତଦଦ୍ୟ ସୁବିଜ୍ଞେୟଂ ବ୍ୟାମିଶ୍ରେଣାନ୍ତରାତ୍ମନା ॥ ୫୩ ॥
କ୍ରିୟାବଦ୍ଭିର୍ହି କୌନ୍ତେୟ ଦେବଲୋକଃ ସମାବୃତଃ ।
ନ ଚୈତଦିଷ୍ଟଂ ଦେବାନାଂ ମର୍ତ୍ୟୈ ରୂପନିବର୍ତନମ୍ ॥ ୫୪ ॥
ପରା ହି ସା ଗତିଃ ପାର୍ଥ ଯତ୍ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍ ।
ଯତ୍ରାମୃତତ୍ୱଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ଦୁଃଖଂ ସଦା ସୁଖୀ ॥ ୫୫ ॥
ଏବଂ ହି ଧର୍ମମାସ୍ଥାୟ ଯୋଽପି ସ୍ୟୁଃ ପାପୟୋନୟଃ ।
ସ୍ତ୍ରିୟୋ ବୈଶ୍ୟାସ୍ତଥା ଶୂଦ୍ରାସ୍ତେଽପି ଯାନ୍ତି ପରାଂ ଗତିମ୍ ॥ ୫୬ ॥
କିଂ ପୁନର୍ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ପାର୍ଥ କ୍ଷତ୍ରିୟା ବା ବହୁଶ୍ରୁତାଃ ।
ସ୍ୱଧର୍ମରତୟୋ ନିତ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମଲୋକପରାୟଣାଃ ॥ ୫୭ ॥
ହେତୁମଚ୍ଚୈତଦୁଦ୍ଦିଷ୍ଟମୁପାୟାଶ୍ଚାସ୍ୟ ସାଧନେ ।
ସିଦ୍ଧେଃ ଫଲଂ ଚ ମୋକ୍ଷଶ୍ଚ ଦୁଃଖସ୍ୟ ଚ ବିନିର୍ଣୟଃ ।
ଅତଃ ପରଂ ସୁଖଂ ତ୍ୱନ୍ୟତ୍କିଂ ନୁ ସ୍ୟାଦ୍ଭରତର୍ଷଭ ॥ ୫୮ ॥
ଶ୍ରୁତବାଞ୍ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଶ୍ଚ ପରାକ୍ରାନ୍ତଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବ ।
ଯଃ ପରିତ୍ୟଜତେ ମର୍ତ୍ୟୋ ଲୋକତନ୍ତ୍ରମସାରବତ୍ ।
ଏତୈରୁପାୟୈଃ ସ କ୍ଷିପ୍ରଂ ପରାଂ ଗତିମବାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୫୯ ॥
ଏତାବଦେବ ବକ୍ତବ୍ୟଂ ନାତୋ ଭୂୟୋଽସ୍ତି କିଂ ଚନ ।
ଷଣ୍ମାସାନ୍ନିତ୍ୟଯୁକ୍ତସ୍ୟ ଯୋଗଃ ପାର୍ଥ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୬୦ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଆଶ୍ୱମେଧିକେ ପର୍ୱଣି ଅନୁଗୀତାପର୍ୱଣି ଏକୋନବିଂଷୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ଇତି ଅନୁଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Anu Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil