॥ Guha Geetaa Odia Lyrics ॥
॥ ଗୁହଗୀତା ॥
ଅଥ ଗୁହଗୀତା ପ୍ରାରମ୍ଭଃ ।
ଅଥ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ
ମନୋବିକାରଃ
ବିପ୍ରା ଊଚୁଃ-
ସୂତପୁତ୍ର ମହାପ୍ରାଜ୍ଞ କଥକୋଽସି ଦୟାକର ।
ଗୁହଗୀତାଂ ଚ ନୋ ବକ୍ତୁଂ ତ୍ୱମେବାର୍ହସି ଚାନଘ ॥ ୧.୧ ॥
ସୂତ ଉବାଚ-
କୁତୁକୀ ଗୁହଗୀତାୟାଃ ଶ୍ରବଣେ ତତ୍ପରୋ ମୁନିଃ ।
କର୍ମୟୋଗୀ ହିଡିମ୍ଭଂ ଚ ପ୍ରାର୍ଥୟନ୍ ପ୍ରତ୍ୟହଂ ସ୍ଥିତଃ ॥ ୧.୨ ॥
ଶ୍ରାନ୍ତୋଽସି କିଂ ବା ଶ୍ରୋତୁଂ ମେ ଚାରିତ୍ରଂ ବଚ୍ମି ସାଦରମ୍ ।
ବଦନ୍ନେବଂ ହିଡିମ୍ଭଶ୍ଚାପ୍ୟାଗତଃ ପୁନରେକଦା ॥ ୧.୩ ॥
ମୁନିରୁବାଚ-
ସତ୍କାରଂ ସ୍ୱୀକୁରୁଷ୍ୱାଦ୍ୟ ଗୁହଗୀତାଂ ଦୟାନିଧେ ।
ହିଡିମ୍ଭ ବ୍ରୂହି ମେ ବକ୍ତା ତ୍ୱମେବ ଖଲୁ ଭକ୍ତରାଟ୍ ॥ ୧.୪ ॥
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ବହୁଧା ସେବିତଃ ସ୍ୱାମୀ ମୟା ଭିକ୍ଷୁଃ ଷଡାନନଃ ।
ପ୍ରସାଦମକରୋତ୍ ଦିବ୍ୟକରୁଣାପାଙ୍ଗତୋ ମୟି ॥ ୧.୫ ॥
ତଦାଽହଂ ସଭୟଂ ଭକ୍ତ୍ୟା ସହିତଃ ପ୍ରଣମନ୍ ଗୁରୋ ।
କିଂ ତ୍ୱୟା ନିହତା ଭିକ୍ଷୋ ପୂର୍ୱଜା ମମ ଚାନ୍ୱୟେ ॥ ୧.୬ ॥
କିମହଂ ରକ୍ଷିତଶ୍ଚାସ୍ମି ତ୍ୱୟା ତତ୍କାରଣଂ ବଦ ।
ନ ମନ୍ୟେ ତ୍ୱାଂ ବିନା ହ୍ୟନ୍ୟଂ ମତ୍ସନ୍ଦେହନିବାରକମ୍ ॥ ୧.୭ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ପ୍ରଶିଷ୍ୟୋଽସି ହିଡିମ୍ଭ ତ୍ୱଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶିଷ୍ୟଶ୍ଚ ପାର୍ଷଦଃ ।
ହନ୍ତ ତେ କଥୟିଷ୍ୟାମି ତତ୍ତ୍ୱଂ ଶୃଣୁ ସମାହିତଃ ॥ ୧.୮ ॥
ଅଭୟଂ ସତ୍ତ୍ୱସଂଶୁଦ୍ଧିଃ ଜ୍ଞାନୟୋଗବ୍ୟବସ୍ଥିତିଃ ।
ଦାନଂ ଦମଶ୍ଚ ଯଜ୍ଞଶ୍ଚ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟସ୍ତପ ଆର୍ଜବମ୍ ॥ ୧.୯ ॥
ଅହିଂସା ସତ୍ୟମକ୍ରୋଧଃ ତ୍ୟାଗଶ୍ଶାନ୍ତିରପୈଶୁନମ୍ ।
ଦୟା ଭୂତେଷ୍ୱଲୋଲୁପ୍ତିଃ ମାର୍ଦବଂ ହ୍ରୀରଚାପଲମ୍ ॥ ୧.୧୦ ॥
ତେଜଃ କ୍ଷମା ଧୃତିଃ ଶୌଚଂ ଅଦ୍ରୋହୋ ନାତିମାନିତା ।
ଭବନ୍ତି ସମ୍ପଦଂ ଦୈବୀଂ ଅଭିଜାତେ ହିଡିମ୍ଭକ ॥ ୧.୧୧ ॥
ଦମ୍ଭୋ ଦର୍ପୋଽଭିମାନଶ୍ଚ କ୍ରୋଧଃ ପାରୁଷ୍ୟମେବ ଚ ।
ଅଜ୍ଞାନଂ ଚାଭିଜାତେଷୁ ସମ୍ପଦଂ ରାକ୍ଷସୀଂ ବତ ॥ ୧.୧୨ ॥
ତେ ପୂର୍ୱଜାଃ ଶୂରମୁଖ୍ୟା ଅଭିଜାତାଶ୍ଚ ରାକ୍ଷସୀମ୍ ।
ପ୍ରବୃତ୍ତିଂ ଚ ନିବୃତ୍ତିଂ ଚ ନ ଜାନନ୍ତି ହି ରାକ୍ଷସାଃ ॥ ୧.୧୩ ॥
ନ ଶୌଚଂ ନ ସଦାଚାରୋ ନ ସତ୍ୟଂ ତେଷୁ ବିଦ୍ୟତେ ।
ପ୍ରଭୂତା ହ୍ୟୁଗ୍ରକର୍ମାଣଃ କ୍ଷୟାୟ ଜଗତୋଽହିତାଃ ॥ ୧.୧୪ ॥
କାମୋପଭୋଗପରମାଃ କ୍ରୋଧୋପାତ୍ତବଲାଧିକାଃ ।
ଅସତ୍ୟମପ୍ରତିଷ୍ଠଂ ତେ ଜଗଦାହୁରନୀଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୧.୧୫ ॥
ଈଶ୍ୱରୋଽହମହଂ ଭୋଗୀ କୋଽନ୍ୟୋସ୍ତି ସଦୃଶୋ ମୟା ।
ଯକ୍ଷ୍ୟେ ଦାସ୍ୟାମି ମୋଦିଷ୍ୟେ ଇତ୍ୟଜ୍ଞାନବିମୋହିତାଃ ॥ ୧.୧୬ ॥
ମୟୈବ ନିହତାଃ ପୂର୍ୱେ ଲୋକରକ୍ଷେଚ୍ଛୟା କିଲ ।
ମା ଶୁଚଃ ସମ୍ପଦଂ ଦୈବୀଂ ଅଭିଜାତୋଽସ୍ୟନାମୟଃ ॥ ୧.୧୭ ॥
ପୁଣ୍ୟପୁଞ୍ଜପ୍ରଭାବୋଽସି ଗୁରୁଣା କୁମ୍ଭଜନ୍ମନା ।
ମୟୈବ ସଞ୍ଜୀବିତୋଽସି ନିହତୋଽପି ହିଡିମ୍ଭକ ॥ ୧.୧୮ ॥
ଆର୍ତୋଽସି ଜିଜ୍ଞାସୁରସି ଜ୍ଞାନୀ ଚାସି ହିଡିମ୍ଭକ ।
ମତ୍ସେବାର୍ଥ୍ୟସି କା ଚିନ୍ତା ସୁଖୀ ଭବ ନିରନ୍ତରମ୍ ॥ ୧.୧୯ ॥
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ତଦା ମେ ସଦ୍ଗୁରୋର୍ଭିକ୍ଷୋଃ ଉକ୍ତଦିବ୍ୟୋପଦେଶତଃ ।
ମତ୍ପୂର୍ୱିକମହାଭୋଗଭାଗ୍ୟବୈଭବସଂସୃତେଃ ॥ ୧.୨୦ ॥
ଆନନ୍ଦବାଷ୍ପା ଉଦ୍ରିକ୍ତାଃ ସାକଂ ଦୁଃଖାଶ୍ରୁଭିର୍ବତ ।
ନିର୍ୱିଣ୍ଣୋଽହଂ ସ୍ୱୟଂ ବୁଦ୍ଧୋ ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟୋଽସ୍ମି ତତୋ ଗୁରୋଃ ॥ ୧.୨୧ ॥
ଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
କୁତସ୍ତ୍ୱା କଶ୍ମଲମିଦଂ ବିଷମେ ସମୁପସ୍ଥିତମ୍ ।
ଗତାସୂନଗତାଂସୂଂଶ୍ଚ ନାନୁଶୋଚତି ତତ୍ୱବିତ୍ ॥ ୧.୨୨ ॥
ନତ୍ୱେବାହଂ ଜାତୁ ନାସଂ ନ ତ୍ୱଂ ନେମେ ତ୍ୱଦଗ୍ରଜାଃ ।
ନ ଚୈବ ନ ଭବିଷ୍ୟାମଃ ସର୍ୱେ ବୟମତଃ ପରମ୍ ॥ ୧.୨୩ ॥
ଦେହିନୋଽସ୍ମିନ୍ ଯଥା ଦେହେ କୌମାରଂ ଯୌବନଂ ଜରା ।
ତଥା ଦେହାନ୍ତରପ୍ରାପ୍ତିର୍ଧୀରସ୍ତତ୍ର ନ ମୁହ୍ୟତି ॥ ୧.୨୪ ॥
ଅବିନାଶି ତୁ ତଦ୍ୱିଦ୍ଧି ଯେନ ସର୍ୱମିଦଂ ତତମ୍ ।
ବିନାଶମବ୍ୟଯସ୍ୟାସ୍ୟ ନ କଶ୍ଚିତ୍ କର୍ତୁମର୍ହତି ॥ ୧.୨୫ ॥
ଯ ଏନଂ ବେତ୍ତି ହନ୍ତାରଂ ଯଶ୍ଚୈନଂ ମନ୍ୟତେ ହତମ୍ ।
ଉଭୌ ତୌ ନ ବିଜାନୀତୋ ନାୟଂ ହନ୍ତି ନ ହନ୍ୟତେ ॥ ୧.୨୬ ॥
ଅଚ୍ଛେଦ୍ୟୋଽୟମଦାହ୍ୟୋଽୟଂ ଅକ୍ଲେଦ୍ୟୋଽଶୋଷ୍ୟ ଏବ ଚ ।
ନିତ୍ୟସ୍ସର୍ୱଗତଃ ସ୍ଥାଣୁଃ ଅଚଲୋଽୟଂ ସନାତନଃ ॥ ୧.୨୭ ॥
ଅବ୍ୟକ୍ତୋଽୟଂ ଅଚିନ୍ତ୍ୟୋଽୟଂ ଅବିକାର୍ୟୋଽୟମୁଚ୍ୟତେ ।
ତସ୍ମାଦେବଂ ବିଦିତ୍ୱୈନଂ ନାନୁଶୋଚିତୁମର୍ହସି ॥ ୧.୨୮ ॥
ଯଦିଦଂ ଦୃଶ୍ୟତେ ସର୍ୱଂ ଜଗତ୍ ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍ ।
ତତ୍ ସୁଷୁପ୍ତାବିବ ସ୍ୱପ୍ନଃ କଲ୍ପାନ୍ତେ ପ୍ରବିନଶ୍ୟତି ॥ ୧.୨୯ ॥
ଋତମାତ୍ମା ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟମିତ୍ୟାଦିକା ବୁଧୈଃ ।
କଲ୍ପିତା ବ୍ୟବହାରାର୍ଥଂ ଯସ୍ୟ ସଞ୍ଜ୍ଞା ମହାତ୍ମନଃ ॥ ୧.୩୦ ॥
ଯଥା କଟକଶବ୍ଦାର୍ଥଃ ପୃଥଗ୍ଭାବୋ ନ କାଞ୍ଚନାତ୍ ।
ନ ହେମକଟକାତ୍ ତଦ୍ୱତ୍ ଜଗତ୍ ଶବ୍ଦାର୍ଥତା ପରେ ॥ ୧.୩୧ ॥
ତେନେୟମିନ୍ଦ୍ରଜାଲ କ୍ରୀଡାଗତିଃ ପ୍ରବିତନ୍ୟତେ ।
ଦ୍ରଷ୍ଟୁର୍ଦୃଶ୍ୟସ୍ୟ ସତ୍ତାନ୍ତଃ ବନ୍ଧ ଇତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ॥ ୧.୩୨ ॥
ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଦୃଶ୍ୟବଶାତ୍ ବଦ୍ଧୋ ଦୃଶ୍ୟାଭାବେ ବିମୁଚ୍ୟତେ ।
ଜଗତ୍ତ୍ୱମହମିତ୍ୟାଦି ସର୍ଗାତ୍ମା ଦୃଶ୍ୟମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧.୩୩ ॥
ମନସ୍ତେନେନ୍ଦ୍ରଜଲଶ୍ରୀଃ ଜଗତୀ ପ୍ରବିତନ୍ୟତେ ।
ଯାବଦେତତ୍ ସମ୍ଭବତି ତାବନ୍ମୋକ୍ଷୋ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧.୩୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣା ତନ୍ୟତେ ବିଶ୍ୱଂ ମନସୈବ ସ୍ୱୟମ୍ଭୁବା ।
ମନୋମୟମତୋ ବିଶ୍ୱଂ ଯନ୍ନାମ ପରିଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୧.୩୫ ॥
ନ ବାହ୍ୟେ ନାପି ହୃଦୟେ ସଦ୍ରୂପଂ ବିଦ୍ୟତେ ମନଃ ।
ଯଦର୍ଥଂ ପ୍ରତିଭାନଂ ତତ୍ ମନ ଇତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ॥ ୧.୩୬ ॥
ସଙ୍କଲ୍ପନଂ ମନୋ ବିଦ୍ଧି ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ତତ୍ର ବିଦ୍ୟତେ ।
ଯତ୍ର ସଙ୍କଲ୍ପନଂ ତତ୍ର ମନୋଽସ୍ତୀତ୍ୟବଗମ୍ୟତାମ୍ ॥ ୧.୩୭ ॥
ସଙ୍କଲ୍ପମନସୀ ଭିନ୍ନେ ନ କଦାଚନ କେନଚିତ୍ ।
ସଙ୍କଲ୍ପଜାତେ ଗଲିତେ ସ୍ୱରୂପମବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୧.୩୮ ॥
ଅହଂ ତ୍ୱଂ ଜଗଦିତ୍ୟାଦୌ ପ୍ରଶାନ୍ତେ ଦୃଶ୍ୟସମ୍ଭ୍ରମେ ।
ସ୍ୟାତ୍ ତାଦୃଶୀ କେବଲତା ଦୃଶ୍ୟେ ସତ୍ତାମୁପାଗତେ ॥ ୧.୩୯ ॥
ମହାପ୍ରଲୟ ସମ୍ପତ୍ତୌ ହ୍ୟସତ୍ତାଂ ସମୁପାଗତେ ।
ଅଶେଷଦୃଶ୍ୟେ ସର୍ଗାଦୌ ଶାନ୍ତମେବାବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୧.୪୦ ॥
ମନସା ଭାବ୍ୟମାନୋ ହି ଦେହତାଂ ଯାତି ଦେହକଃ ।
ମନୋବିଲାସଃ ସଂସାର ଇତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ ॥ ୧.୪୧ ॥
ଅନ୍ତଃକରଣସଦ୍ଭାବସ୍ତ୍ୱବିଦ୍ୟାୟାଶ୍ଚ ସମ୍ଭବଃ ।
ଅନେକକୋଟିବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡଂ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୧.୪୨ ॥
ଜୀବନ୍ନେବ ସଦା ମୁକ୍ତଃ କୃତାର୍ଥୋ ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତମଃ ।
ଉପାଧିନାଶାଦ୍ବ୍ରହ୍ମୈବ ସ ବ୍ରହ୍ମାପ୍ନୋତି ନିର୍ଭୟମ୍ ॥ ୧.୪୩ ॥
ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ଦମଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ନିର୍ଗୁଣଂ ସତ୍ୟଚିଦ୍ଘନମ୍ ।
ବିଦିତ୍ୱା ସ୍ୱାତ୍ମନୋ ରୂପଂ ମା ବିଭେସ୍ତ୍ୱଂ କଦାଚନ ॥ ୧.୪୪ ॥
ସର୍ୱଂ ଚ ଖଲ୍ୱିଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିତ୍ୟଂ ଚିଦ୍ଘନମକ୍ଷତମ୍ ।
କଲ୍ପନାଽନ୍ୟା ମନୋନାମ୍ନୀ ବିଦ୍ୟତେ ନହି କାଚନ ॥ ୧.୪୫ ॥
ନ ଜାୟତେ ନ ମ୍ରିୟତେ କିଞ୍ଚିଦତ୍ର ଜଗତ୍ତ୍ରୟେ ।
ନ ଚ ଭାବବିକାରାଣାଂ ସତ୍ତା କଚନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧.୪୬ ॥
ନାହଂ ମାଂସଂ ନ ଚାସ୍ଥୀନି ଦେହାଦନ୍ୟଃ ପରୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ।
ଇତି ନିଶ୍ଚିତବାନନ୍ତଃ କ୍ଷୀଣାବିଦ୍ୟୋ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧.୪୭ ॥
ମା ଭବାଜ୍ଞୋ ଭବ ଜ୍ଞସ୍ତ୍ୱଂ ଜହି ସଂସାରଭାବନାମ୍ ।
ଅନାତ୍ମନ୍ୟାତ୍ମଭାବେନ କିମଜ୍ଞ ଇବ ରୋଦଷି ॥ ୧.୪୮ ॥
କସ୍ତବାୟଂ ଜଡୋ ମୂକୋ ଦେହୋ ମାଂସମୟୋଽଶୁଚିଃ ।
ଯଦର୍ଥଂ ସୁଖଦୁଃଖାଭ୍ୟାଂ ଅବଶଃ ପରିଭୂୟସେ ॥ ୧.୪୯ ॥
ଅଙ୍ଗାନ୍ୟଙ୍ଗୈରିବାକ୍ରମ୍ୟ ଜୟେଦାଦୌ ସ୍ୱକଂ ମନଃ ।
ମନସୋ ବିଜୟାନ୍ନାନ୍ୟା ଗତିରସ୍ତି ଭବାର୍ଣବେ ॥ ୧.୫୦ ॥
ପ୍ରକ୍ଷୀଣଚିତ୍ତଦର୍ପସ୍ୟ ନିଗୃହୀତେନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ୱିଷଃ ।
ପଦ୍ମିନ୍ୟ ଇବ ହେମନ୍ତେ କ୍ଷୀୟନ୍ତେ ଭୋଗବାସନାଃ ॥ ୧.୫୧ ॥
ବିବେକଂ ପରମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସତ୍ୟମବେକ୍ଷ୍ୟ ଚ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାରୀନଲଂ ଛିତ୍ୱା ତୀର୍ଣୋ ଭବ ଭବାର୍ଣବାତ୍ ॥ ୧.୫୨ ॥
ଯଦ୍ୟତ୍କରୋଷି ସତ୍ୟେନ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ।
ତ୍ୱମେବ ପରମାତ୍ମାସି ତ୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମାସି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧.୫୩ ॥
ଇତି କଲିସନ୍ତାରକ ଶ୍ରୀଗୁହଗୀତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ
ଅଦ୍ୱୈତଶାସ୍ତ୍ରେ ଭିକ୍ଷୁରୂପିଗୁହହିଡିମ୍ଭସଂବାଦେ
ମନୋବିକାରୋ ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧ ॥
ଅଥ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ
ସର୍ୱତ୍ର ସମଭାବନା
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ଅନ୍ତରାସ୍ଥାଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଭାବଶ୍ରୀଂ ଭାବନାମୟୀମ୍ ।
ଯୋଽସି ସୋଽସି ଜଗତ୍ୟସ୍ମିନ୍ ଲୀଲୟା ବିହରାନଘ ॥ ୨.୧ ॥
ସର୍ୱତ୍ରାହଂ ଅକର୍ତେତି ଦୃଢଭାବନୟାଽନୟା ।
ପରମାମୃତନାମ୍ନୀ ସା ସମତୈବାବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୨.୨ ॥
ଖେଦୋଲ୍ଲାସବିଲାସେଷୁ ସ୍ୱାତ୍ମକର୍ତୃତୟୈକୟା ।
ସ୍ୱସଙ୍କଲ୍ପେ କ୍ଷୟଂ ଯାତେ ସମତୈବାବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୨.୩ ॥
ସମତା ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ଯାସୌ ସତ୍ୟପରା ସ୍ଥିତିଃ ।
ତସ୍ୟାଂ ଅବସ୍ଥିତଂ ଚିତ୍ତଂ ନ ଭୂୟୋ ଜନ୍ମଭାଗ୍ଭବେତ୍ ॥ ୨.୪ ॥
ଅଥବା ସର୍ୱକର୍ତୃତ୍ୱଂ ଅକର୍ତୃତ୍ୱଂ ତଥୈବ ଚ ।
ସର୍ୱଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ମନଃ ପୀତ୍ୱା ଯୋଽସି ସୋଽସି ସ୍ଥିରୋ ଭବ ॥ ୨.୫ ॥
ଶେଷସ୍ଥିରସମାଧାନୋ ଯେନ ତ୍ୟଜସି ତତ୍ତ୍ୟଜ ।
ଚିନ୍ମନଃ କଲନାକାରଂ ପ୍ରକାଶତିମିରାଦିକମ୍ ॥ ୨.୬ ॥
ବାସନାଂ ବାସିତାରଂ ଚ ପ୍ରାଣସ୍ପନ୍ଦନପୂର୍ୱକମ୍ ।
ସମୂଲମଖିଲଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ବ୍ୟୋମସାମ୍ୟଃ ପ୍ରଶାନ୍ତଧୀଃ ॥ ୨.୭ ॥
ହୃଦୟାତ୍ସମ୍ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ବାସନାପଙ୍କ୍ତୟୋଽଖିଲାଃ ।
ଯସ୍ତିଷ୍ଠତି ଗତବ୍ୟଗ୍ରଃ ସ ମୁକ୍ତଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୨.୮ ॥
ଦୃଷ୍ଟଂ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟମଖିଲଂ ଭ୍ରାନ୍ତଂ ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା ଦିଶୋ ଦଶ ।
ଯୁକ୍ତ୍ୟା ବୈ ଚରତୋଽଜ୍ଞସ୍ୟ ସଂସାରୋ ଗୋଷ୍ପଦାକୃତିଃ ॥ ୨.୯ ॥
ସବାହ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରେ ଦେହେ ହ୍ୟଧ ଊର୍ଧ୍ୱଂ ଚ ଦିକ୍ଷୁ ଚ ।
ଇତ ଆତ୍ମା ତତୋଽପ୍ୟାତ୍ମା ନାସ୍ତ୍ୟନାତ୍ମମୟଂ ଜଗତ୍ ॥ ୨.୧୦ ॥
ନ ତଦସ୍ତି ନ ଯତ୍ରାହଂ ନ ତଦସ୍ତି ନ ତନ୍ମୟମ୍ ।
କିମନ୍ୟତ୍ ଅଭିବାଞ୍ଛାମି ସର୍ୱଂ ସଚ୍ଚିନ୍ମୟଂ ତତମ୍ ॥ ୨.୧୧ ॥
ସମସ୍ତଂ ଖଲ୍ୱିଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରମାତ୍ମେଦମାତତମ୍ ।
ଅହମନ୍ୟତ୍ ଇଦଂ ଚାନ୍ୟତ୍ ଇତି ଭ୍ରାନ୍ତି ତ୍ୟଜାନଘ ॥ ୨.୧୨ ॥
ତତୋ ବ୍ରହ୍ମଘନେ ନିତ୍ୟେ ସମ୍ଭବନ୍ତି ନ କଲ୍ପିତାଃ ।
ନ ଶୋକୋଽସ୍ତି ନ ମୋହୋଽସ୍ତି ନ ଜରାଽସ୍ତି ନ ଜନ୍ମ ଚ ॥ ୨.୧୩ ॥
ଯଦସ୍ତୀହ ତଦେବାସ୍ତି ବିଜ୍ୱରୋ ଭବ ସର୍ୱଦା ।
ଯୟା ପ୍ରାପ୍ତାନୁଭବତଃ ସର୍ୱତ୍ରାନଭିବାଞ୍ଛନାତ୍ ।
ତ୍ୟାଗାଦାନ ପରିତ୍ୟାଗୀ ବିଜ୍ୱରୋ ଭବ ସର୍ୱଦା ॥ ୨.୧୪ ॥
ନ ବର୍ଣାଶ୍ରମାଚାରଧର୍ମାଃ କୁତସ୍ତେ
ନ ପୁଣ୍ୟଂ ନ ପାପଂ ନ ଧର୍ମୋଽପ୍ୟଧର୍ମଃ ।
ନ ପୂଜ୍ୟୋଽପ୍ୟପୂଜ୍ୟଃ ସଦାଽଽନନ୍ଦଭାବଂ
ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସାକ୍ଷାତ୍ ତ୍ୱମେବାସି ତାତ ॥
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ବିସୃଷ୍ଟୋଽହଂ ବ୍ରହ୍ମସାକ୍ଷାତ୍କୃତିଂ ଦଦୌ ।
ତଦାଦି ବ୍ରହ୍ମଭାବେନ ସ୍ଥିତୋଽହଂ ଗତକଲ୍ମଷଃ ॥ ୨.୧୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମାକାରାକାରିତାନ୍ତର୍ୱୃତ୍ତିଃ କଲ୍ପିତବାନହମ୍ ।
ସର୍ୱଂ ସୁବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟମୟଂ ଜଗଦ୍ଭାତି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨.୧୭ ॥
ବାଚାମଗୋଚରଂ ଦିବ୍ୟଂ ମନୋଽତୀତଂ ମହାଦ୍ୟୁତିମ୍ ।
ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାନୁଭବଂ ପୂର୍ଣାନନ୍ଦଂ ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟତେ ॥ ୨.୧୮ ॥
ତୂଷ୍ଣୀଂ ସ୍ଥିତ୍ୱା ଭିକ୍ଷୁଣା ସମ୍ବୋଧିତୋଽହଂ ପ୍ରଣମ୍ୟ ତମ୍ ।
ଯତ୍ତ୍ୱୟୋକ୍ତଂ ବଚସ୍ତେନ ମୋହୋଽୟଂ ବିଗତୋ ମମ ॥ ୨.୧୯ ॥
ତବୈବାନୁଗ୍ରହେଣାହଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମାତ୍ରକଃ ।
କିଂ ବା ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ନୋମି ଭଗବନ୍ ତବ ସନ୍ନିଧୌ ॥ ୨.୨୦ ॥
ଏବଂ ଗଦ୍ଗଦୟା ବାଚାଽପ୍ୟପୃଚ୍ଛଂ ଭିକ୍ଷୁମବ୍ୟଯମ୍ ।
କୃତାଞ୍ଜଲିପୁଟୋ ଭୂତ୍ୱା ନମସ୍କୃତ୍ୟ ପୁନଃପୁନଃ ॥ ୨.୨୧ ॥
ସ୍ଥାନେ ଭିକ୍ଷୋ ତବୋକ୍ତ୍ୟାଽହଂ ଧ୍ୟାତ୍ୱା ତ୍ୱାମେବ ସନ୍ତତମ୍ ।
ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତୋଽସ୍ମି ତାଦାତ୍ମ୍ୟନିଶ୍ଚୟାଦେବ ଷଣ୍ମୁଖ ॥ ୨.୨୨ ॥
ବର୍ଣାଶ୍ରମାଚାରଧର୍ମାଃ କିମର୍ଥଂ ବେଦଚୋଦିତାଃ ।
ତୈର୍ବଦ୍ଧାଃ କୀଦୃଶା ଲୋକେ ମୁକ୍ତାଃ କୀଦୃଗ୍ୱିଧା ଅପି ॥ ୨.୨୩ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ହନ୍ତ ତେ କଥୟାମ୍ୟଦ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱଂ ଶୃଣୁ ସନାତନମ୍ ।
ଅବିଦ୍ୟୋପାଧିନାଽଶାନ୍ତପ୍ରାଣିନୋ ଜଗତି ସ୍ଥିତାଃ ॥ ୨.୨୪ ॥
ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦିଧର୍ମାଶ୍ଚ ସୁକୃତଂ ଦୁଷ୍କୃତଂ ତଥା ।
ସାପ୍ୟବିଦ୍ୟାଽନେକଜନ୍ମବାସନାପିହିତା ମତା ॥ ୨.୨୫ ॥
ନାଦିରନ୍ତୋଽସ୍ତି ତସ୍ୟାସ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନେନ କେବଲମ୍ ।
ବହୂନାଂ ଜନ୍ମନାମନ୍ତେ ଜ୍ଞାନବାନ୍ମାଂ ପ୍ରପଦ୍ୟତେ ॥ ୨.୨୬ ॥
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମୈବେତି ମତିଃ ସ ମହାତ୍ମା ସୁଦୁର୍ଲଭଃ ।
ପୁରାଽପୃଚ୍ଛଦଗସ୍ତ୍ୟୋଽପି ପ୍ରଣମ୍ୟ ପିତରଂ ମମ ॥ ୨.୨୭ ॥
ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦିଧର୍ମାସ୍ତୁ କଥମ୍ଭୂତା ବିଭୋ ଇତି ।
ତଦହଂ ସଙ୍ଗ୍ରହେଣୈବ ବଚ୍ମି ଶୃଣୁ ସନାତନମ୍ ॥ ୨.୨୮ ॥
ସହସ୍ରଶୀର୍ଷେ ଭଗବାନ୍ ସ୍ଥିତୋ ନାରାୟଣାଭିଧଃ ।
କ୍ଷୀରାବ୍ଧୌ ଚିନ୍ତୟନ୍ ଶମ୍ଭୁଂ ଶଙ୍କରଂ ଶିବମବ୍ୟଯମ୍ ॥ ୨.୨୯ ॥
କଦାଚିତ୍ ପଙ୍କଜଂ ଦିବ୍ୟଂ ତରୁଣାଦିତ୍ୟସନ୍ନିଭମ୍ ।
ତସ୍ୟ ସୁପ୍ତସ୍ୟ ଦେବସ୍ୟ ନାଭ୍ୟାଂ ଜାତଂ ମହତ୍ତରମ୍ ॥ ୨.୩୦ ॥
ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭୋ ଭଗବାନ୍ ବ୍ରହ୍ମା ବିଶ୍ୱଜଗତ୍ପତିଃ ।
ଆସ୍ଥାୟ ପରମାଂ ମୂର୍ତିଂ ତସ୍ମିନ୍ ପଦ୍ମେ ସମୁଦ୍ବଭୌ ॥ ୨.୩୧ ॥
ଶିବାଜ୍ଞୟା ତସ୍ୟ ପୂର୍ୱବାସନାସହିତାନ୍ମୁଖାତ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଣା ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ତ୍ରୀଭିଃ ସହଜାତା ହିଡିମ୍ଭକ ॥ ୨.୩୨ ॥
ତସ୍ୟ ହସ୍ତାତ୍ ସହ ସ୍ତ୍ରୀଭିଃ ଜଜ୍ଞିରେ ଶଙ୍କରାଜ୍ଞୟା ।
ସ୍ୱସ୍ତ୍ରୀଷୁ ସ୍ୱସ୍ୱଧର୍ମେଣ ମାର୍ଗେଣୋତ୍ଥଃ ସ୍ୱଭୁର୍ଭବେତ୍ ॥ ୨.୩୪ ॥
ଅପରାସୂତ୍ତମାଜ୍ଜାତଃ ତ୍ୱନୁଲୋମଃ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ।
ଉତ୍ତମାସ୍ୱପରାଜ୍ଜାତଃ ପ୍ରତିଲୋମ ଇତି ସ୍ମୃତଃ ॥ ୨.୩୫ ॥
ବର୍ଣସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଅନୁଲୋମେନ ଜାତସ୍ସ୍ୟାଦାନ୍ତରାଲିକଃ ।
ବର୍ଣାସୁ ପ୍ରତିଲୋମେନ ଜାତୋ ବ୍ରାତ୍ୟ ଇତି ସ୍ମୃତଃ ॥ ୨.୩୬ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟାଂ ସଧବାୟାଂ ଯୋ ବ୍ରାହ୍ମଣେନୈବ ମୋହତଃ ।
ଜାତଶ୍ଚୈର୍ୟେଣ କୁଣ୍ଡୋଽସୌ ବିଧବାୟାଂ ତୁ ଗୋଲକଃ ॥ ୨.୩୭ ॥
ଏବମେବାନୁଲୋମାଶ୍ଚ ପ୍ରତିଲୋମାଶ୍ଚ ଜାତୟଃ ।
ଉଚ୍ଚାବଚପ୍ରପଞ୍ଚେଽସ୍ମିନ୍ ବହ୍ୱ୍ୟୋ ଜାତା ହି କାମତଃ ॥ ୨.୩୮ ॥
ବର୍ଣାନାମାଶ୍ରମାଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ମୁନିଭିଶ୍ଚ ସନାତନୈଃ ।
ତେଷାଂ ବର୍ଣାଶ୍ରମସ୍ଥାନାଂ ବେଦକିଙ୍କରତା ସଦା ॥ ୨.୩୯ ॥
ଚକ୍ଷୁରାଦିପ୍ରିୟାଣାଂ ଚ ଭେଦୋ ଲୋକିପକାରକଃ ।
ତଦ୍ୱଦ୍ୱର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଲୋକିପକାରକଃ ॥ ୨.୪୦ ॥
ଷଣ୍ଣାଂ ରସାନାଂ ଭେଦୋଽସ୍ତି ଯଥା ଜିହ୍ୱୋପକାରକଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଲୋକିପକାରକଃ ॥ ୨.୪୧ ॥
ଯଥା ଭାକ୍ଷ୍ୟବିଶେଷାଣାଂ ଭେଦୋ ଭୋକ୍ତୁଃ ପ୍ରୟୋଜକଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଲୋକପ୍ରୟୋଜକଃ ॥ ୨.୪୨ ॥
ଯଥା ତରୁଲତାଦୀନାଂ ଭେଦଃ ଫଲସମୃଦ୍ଧିଦଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦଃ ଫଲସମୃଦ୍ଧିଦଃ ॥ ୨.୪୩ ॥
ଯଥା ବହୂନାଂ ଲୋହାନାଂ ଭେଦଃ କର୍ମସମୃଦ୍ଧିଦଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦଃ କର୍ମସମୃଦ୍ଧିଦଃ ॥ ୨.୪୪ ॥
ଯଥା ରତ୍ନାଦିପାଷାଣଭେଦୋ ଗୌରବଦାୟକଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଗୌରବଦାୟକଃ ॥ ୨.୪୫ ॥
ଯଥା ପାକପ୍ରଭେଦୋ ହି ଦେହସ୍ୟାରୋଗ୍ୟଦୋ ଭବେତ୍ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଲୋକସ୍ୟ ସୌଖ୍ୟଦଃ ॥ ୨.୪୬ ॥
ଯଥା ମୃଗାଣାଂ ଭେଦୋ ହି ବନସ୍ୟୋଲ୍ଲାସକୋ ଭବେତ୍ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଲୋକସ୍ୟ ରଞ୍ଜକଃ ॥ ୨.୪୭ ॥
ଯଥାଽଲଙ୍କାରଭେଦୋ ହି ଲୋକବ୍ୟାବୃତ୍ତିସୂଚକଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ବ୍ୟାବୃତ୍ତିସୂଚକଃ ॥ ୨.୪୮ ॥
ଯଥାଽନେକାୟୁଧାନାଂ ଚ ଭେଦୋ ଯୁଦ୍ଧଜୟପ୍ରଦଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଜ୍ଞାନଜୟପ୍ରଦଃ ॥ ୨.୪୯ ॥
ଯଥା ବହୂନାଂ ପୁଷ୍ପାଣାଂ ଭେଦୋ ଭୋଗସମୃଦ୍ଧିଦଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଧର୍ମସମୃଦ୍ଧିଦଃ ॥ ୨.୫୦ ॥
ଯଥା ଶୁକ୍ଲାଦିବର୍ଣାନାଂ ଭେଦଃ ଚକ୍ଷୁଃସୁଖଙ୍କରଃ ।
ତଥା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଭେଦୋ ଜନସୁଖଙ୍କରଃ ॥ ୨.୫୧ ॥
ତତୋ ବର୍ଣାଶ୍ରମାଚାରେ ନ ବୈରଂ ପରିକଲ୍ପୟେତ୍ ।
ଯଦା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଶାତ୍ରବଂ ସ୍ୟାତ୍ ପରସ୍ପରମ୍ ॥ ୨.୫୨ ॥
ତଦା ଲୋକସ୍ୟ ସଂହାରଃ ସ୍ୱାଙ୍ଗୈର୍ଦେହସ୍ୟ ନାଶବତ୍ ।
ବର୍ଣାନାମାଶ୍ରମାଣାଂ ଚ ସଙ୍କରୋ ଧର୍ମନାଶକଃ ॥ ୨.୫୩ ॥
ମଲ୍ଲୋକପାଶଦୋଽସି ତ୍ୱଂ ତତସ୍ତ୍ୱାଂ ଶିକ୍ଷୟାମ୍ୟହମ୍ ।
ଯଦା ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ଯତ୍ର ଲୋପଃ ପ୍ରଜାୟତେ ॥ ୨.୫୪ ॥
ତତ୍ର ସ୍ଥିତ୍ୱା ପ୍ରସନ୍ନସ୍ତ୍ୱଂ ଧାର୍ମିକାବନଦୋ ଭବ ।
ହିଡିମ୍ଭ ସ୍ତ୍ରୀଷୁ ଦୁଷ୍ଟାସୁ ଜାୟତେ ବର୍ଣସଙ୍କରଃ ॥ ୨.୫୫ ॥
ସ କାଲଃ କଲିରିତ୍ୟୁକ୍ତୋ ଲୋକଧର୍ମବିନାଶକଃ ।
ଅଦୃଶୂଲା ଜନପଦାଃ ଶିବଶୂଲାଃ ଚତୁଷ୍ପଦାଃ ॥ ୨.୫୬ ॥
ପ୍ରମଦାଃ କେଶଶୂଲିନ୍ୟୋ ଜନକାଃ ପାକଶୂଲିନଃ ।
ସ୍ୱଦେହଶୂଲିନଃ ସର୍ୱେ ପ୍ରଭବନ୍ତି କଲୌ ଯୁଗେ ॥ ୨.୫୭ ॥
ତସ୍ମାତ୍ ବର୍ଣାଶ୍ରମାଦୀନାଂ ରକ୍ଷକୋ ଭବ ସନ୍ତତମ୍ ।
ବ୍ୟାବହାରିକଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ ଇଦଂ କାର୍ୟଂ ତ୍ୱୟା ଶୃଣୁ ॥ ୨.୫୮ ॥
ସର୍ୱେଷାଂ କର୍ମଣା ଜାତିଃ ନାନ୍ୟଥା କଲ୍ପକୋଟିଭିଃ ।
ପଶ୍ୱାଦୀନାଂ ଯଥା ଜାତିଃ ଜନ୍ମନୈବ ଚ ନାନ୍ୟଥା ॥ ୨.୫୯ ॥
ସାଽପି ସ୍ଥୂଲସ୍ୟ ଦେହସ୍ୟ ଭୌତିକସ୍ୟ ନ ଚାତ୍ମନଃ ।
ତଥାପି ଦେହେଽହମ୍ମାନାତ୍ ଆତ୍ମା ବିପ୍ରାଦିସଞ୍ଜ୍ଞିତଃ ॥ ୨.୬୦ ॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାପରିଜ୍ଞାନାତ୍ ଦେହେଽହମ୍ମାନ ଆତ୍ମନଃ ।
ଅପରିଜ୍ଞାନମପ୍ୟସ୍ୟ ଚାବିଦ୍ୟାବାସନାବଲାତ୍ ॥ ୨.୬୧ ॥
ଯସ୍ୟାପରୋକ୍ଷବିଜ୍ଞାନଂ ଅସ୍ତି ଶ୍ରୀଗୁର୍ୱନୁଗ୍ରହାତ୍ ।
ତସ୍ୟ ନାସ୍ତି ନିୟୋଜ୍ୟତ୍ୱଂ ଇତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ ॥ ୨.୬୨ ॥
ଅସ୍ତି ଚେତ୍ ବ୍ରହ୍ମବିଜ୍ଞାନଂ ସ୍ତ୍ରିୟୋ ବା ପୁରୁଷସ୍ୟ ବା ।
ବର୍ଣାଶ୍ରମସମାଚାରଃ ତସ୍ୟ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ସର୍ୱଦା ॥ ୨.୬୩ ॥
ଅବିଜ୍ଞାୟାତ୍ମବିଜ୍ଞାନଂ ଯେ ସ୍ୱବର୍ଣାଶ୍ରମାଦିକାନ୍ ।
ତ୍ୟଜନ୍ତି ମୂଢାତ୍ମାନସ୍ତେ ପତନ୍ତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨.୬୪ ॥
ହିଡିମ୍ଭ ନିସ୍ସଂଶୟଭାବତସ୍ତ୍ୱଂ
ଦୃଢଂ ଭଜନ୍ମାଂ ସୁବିହାରକୋ ଭବ ।
ମଦଙ୍ଘ୍ରିଭକ୍ତସ୍ୟ ସଦାଽସ୍ତୁ ନିର୍ଭୟଂ
ପୁନଶ୍ଚ କିଂ ପୃଚ୍ଛସି ମାଂ ମହାମତେ ॥ ୨.୬୫ ॥
ଇତି କଲିସନ୍ତାରକ ଶ୍ରୀଗୁହଗୀତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ
ଅଦ୍ୱୈତଶାସ୍ତ୍ରେ ଭିକ୍ଷୁରୂପିଗୁହହିଡିମ୍ଭସଂବାଦେ
ସର୍ୱତ୍ର ସମଭାବନାନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୨ ॥
ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ
ଅଜ୍ଞାନମୂଲମ୍
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ସ୍ୱାମିନ୍ ରହସ୍ୟଂ ମେ ବ୍ରୂହି ଦେବାନାଂ ଦେହିନାଂ ବିଭୋ ।
ଯଦ୍ଭାବନାବଲେନୈବ ପ୍ରାଣୀ ମୋକ୍ଷମବାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୩.୧ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ରହସ୍ୟଂ ତେ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ସମାସେନ ସବିସ୍ତରାତ୍ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ଶୃଣୁ ଶୈରେୟ ସର୍ୱସିଦ୍ଧିକରଂ ପରମ୍ ॥ ୩.୨ ॥
ସର୍ୱେଷାଂ କାରଣଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ପରତତ୍ତ୍ୱମବସ୍ଥିତମ୍ ।
ତ୍ୱଗସୃଙ୍ମାଂସମେଦୋଽସ୍ଥିମଜ୍ଜାଷଟ୍କୌଶିକେ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୩.୩ ॥
ପାଞ୍ଚଭୌତିକଦେହେଽସ୍ମିନ୍ ଶିବଶ୍ଶିବତରୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ।
ଶିବଃ ପଞ୍ଚମୁଖୋଽହନ୍ତୁ ଷଣ୍ମୁଖସ୍ତତ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୩.୪ ॥
ଆବୟୋରୈକ୍ୟଭାବୋ ହି ମୁକ୍ତିହେତୁର୍ହି ପ୍ରାଣିନାମ୍ ।
ଶିବପଞ୍ଚମୁଖାନ୍ୟେବ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେ ପଞ୍ଚଦେବତାଃ ॥ ୩.୫ ॥
କାର୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମା ମହୀଭାଗେ କାୟଂ ବିଷ୍ଣୁର୍ଜଲାଶୟେ ।
କାର୍ୟଂ ରୁଦ୍ରୋଽଗ୍ନିଭାଗେ ଚ ବାୟ୍ୱଂଶେ ଚେଶ୍ୱରଃ ପରଃ ॥ ୩.୬ ॥
ଆକାଶାଂଶେ ଶରୀରସ୍ୟ ସ୍ଥିତସ୍ସାକ୍ଷାତ୍ ସଦାଶିବଃ ।
ଶରୀରସ୍ୟ ବହିର୍ଭାଗେ ବିରାଡାତ୍ମା ସ୍ଥିତସ୍ସଦା ॥ ୩.୭ ॥
ଅନ୍ତର୍ଭାଗେ ସ୍ୱରାଡାତ୍ମା ସମ୍ରାଡ୍ଦେହସ୍ୟ ମଧ୍ୟମେ ।
ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟେଷୁ ମନସି ଶ୍ରୋତ୍ରାଦିଷୁ ଚ ପଞ୍ଚସୁ ॥ ୩.୮ ॥
ମମ ଷଡ୍ୱଦନାନ୍ୟେବ ଗ୍ଲୌଦିଗ୍ୱାୟ୍ୱର୍କବାର୍ୱରାଃ ।
ଭୂମିଶ୍ଚ କାୟଭୂତାଃ ସ୍ୟୁଃ ପଞ୍ଚହସ୍ତୋ ଗଣେଶ୍ୱରଃ ॥ ୩.୯ ॥
କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟସ୍ୱରୂପଶ୍ଚ ପାଦପାଣ୍ୟାଦିଷୁ କ୍ରମାତ୍ ।
ତ୍ରିବିକ୍ରମେନ୍ଦ୍ର ବହ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାଃ କାୟଭୂତାଃ ପ୍ରଜାପତିଃ ॥ ୩.୧୦ ॥
ମିତ୍ରଶ୍ଚାପି ତଥା ପ୍ରାଣେ ସୂତ୍ରାତ୍ମା ସୁସ୍ଥିତସ୍ସଦା ।
ଚତୁର୍ମୁଖୋଽନ୍ତଃ କରଣେ ତଦବସ୍ଥାସୁ ଚ କ୍ରମାତ୍ ॥ ୩.୧୧ ॥
ଚନ୍ଦ୍ରମା ମନସି ପ୍ରୋକ୍ତୋ ବୁଦ୍ଧୌ ତୁ ସ ବୃହସ୍ପତିଃ ।
ଅହଙ୍କାରେ ଚ କାଲାଗ୍ନିଃ ରୁଦ୍ରଶ୍ଚିତ୍ତେ ଶିବଃ ସ୍ଥିତଃ ॥ ୩.୧୨ ॥
ଭୂତପ୍ରେତପିଶାଚାଦ୍ୟାଃ ଦେହସ୍ୟାସ୍ଥିଷୁ ସଂସ୍ଥିତାଃ ।
ମଜ୍ଜାଖ୍ୟେ ପିତୃଗନ୍ଧର୍ୱାଃ ରୋମସୁ କ୍ଷୁଦ୍ରଦେବତାଃ ॥ ୩.୧୩ ॥
ସର୍ୱାଶ୍ଚ ରାକ୍ଷସାଶ୍ଚୈବ ସ୍ଥିତାଃ ସ୍ନାୟୁଷୁ ସର୍ୱଶଃ ।
ବର୍ତନ୍ତେ ଦେବତାସ୍ସର୍ୱାଃ ଦେହେଽସ୍ମିନ୍ନେବ ସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୩.୧୪ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତିନାଂ ତୁ ଯୋ ବ୍ରହ୍ମା ତସ୍ୟ ଘୋରାଭିଧା ତନୁଃ ।
ଦକ୍ଷିଣାକ୍ଷିଣି ଜନ୍ତୂନାଂ ଶାନ୍ତାଖ୍ୟା ଚ ତନୁସ୍ତଥା ॥ ୩.୧୫ ॥
ବର୍ତନ୍ତେ ବାମନେତ୍ରେ ଚାପ୍ୟନ୍ତର୍ଭାଗେ ତୟୋଃ ପୁନଃ ।
ବହିର୍ଭାଗେ ସୂର୍ୟଚନ୍ଦ୍ରୌ ବର୍ତେତେ କନ୍ଧରେ ତଥା ॥ ୩.୧୬ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯୋ ବିଷ୍ଣୁଃ ଶାନ୍ତୋ ଘୋରୋଽନ୍ତତୋ ବହିଃ ।
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯୋ ରୁଦ୍ରଃ ଶାନ୍ତୋ ଘୋରୋଽନ୍ତତୋ ବହିଃ ॥ ୩.୧୭ ॥
ଚିଚ୍ଛକ୍ତିଃ ପରମା ଦେହମଧ୍ୟେ କୁଣ୍ଡଲିନୀ ସ୍ଥିତା ।
ମାୟାଶକ୍ତିର୍ଲଲାଟାଗ୍ରେ ତନ୍ମଧ୍ୟେ ନାଦରୂପିଣୀ ॥ ୩.୧୮ ॥
ଅପରାଂଶେ ବିନ୍ଦୁମୟୀ ତସ୍ୟ ଶକ୍ତିଃ ସ୍ଥିତା ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଜୀବାତ୍ମା ବିନ୍ଦୁମଧ୍ୟେ ତୁ ସୂକ୍ଷ୍ମରୂପଃ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୩.୧୯ ॥
ହୃଦୟେ ସ୍ଥୂଲରୂପେଣ ତୟୋର୍ମଧ୍ୟେ ତୁ ମଧ୍ୟମଃ ।
ହୃନ୍ମଧ୍ୟେ ତୁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଃ ଜିହ୍ୱାୟାଂ ତୁ ସରସ୍ୱତୀ ॥ ୩.୨୦ ॥
ରୁଦ୍ରାଣୀ ସହ ରୁଦ୍ରେଣ ହୃଦୟେ ବର୍ତତେ ସଦା ।
ଈଶ୍ୱରସ୍ସର୍ୱତ୍ର ଦେହେ ସର୍ୱସାକ୍ଷୀ ସଦାଶିବଃ ॥ ୩.୨୧ ॥
ଜ୍ଞା ସମ୍ୟକ୍ ନବତାଂ ଦେହେ ସକଲା ଦେବତା ଅମୂଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମତୟା ଭାନ୍ତି ଦେବତାରୂପତୋଽପି ଚ ॥ ୩.୨୨ ॥
ବେଦମାର୍ଗେକନିଷ୍ଠାନାଂ ବିଶୁଦ୍ଧାନାଂ ତୁ ବିଗ୍ରହେ ।
ଦେବତାରୂପତୋ ଭାନ୍ତି ନ ଭାତି ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନା ॥ ୩.୨୩ ॥
ତାନ୍ତ୍ରିକାଣାଂ ଶରୀରେ ତୁ ବର୍ତନ୍ତେ ନ ପ୍ରକାଶକାଃ ।
ଶୁଦ୍ଧଭାବାତ୍ ଯଥାଜାତପ୍ରାଣିନାଂ ସର୍ୱଦେବତାଃ ॥ ୩.୨୪ ॥
ତିରୋଭୂତତୟା ନିତ୍ୟଂ ବର୍ତନ୍ତେ ନ ସ୍ୱରୂପତଃ ।
ଅତଶ୍ଚ ଭୋଗମୋକ୍ଷାର୍ଥୀ ଶରୀରଂ ଦେବତାମୟମ୍ ॥ ୩.୨୫ ॥
ସ୍ୱକୀୟଂ ପରକୀୟଂ ଚ ପୂଜୟେତ୍ ସୁବିଶେଷତଃ ।
ନାବମାନଂ ସଦା କୁର୍ୟାତ୍ ମୋହତୋ ବାପି ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ॥ ୩.୨୬ ॥
ଯଦି କୁର୍ୟାତ୍ ପ୍ରମାଦେନ ପତତ୍ୟେବ ଭବାର୍ଣବେ ।
ଦୁର୍ୱୃତ୍ତମପି ମୂର୍ଖଂ ଚ ପୂଜୟେତ୍ ଦେବତାତ୍ମନା ॥ ୩.୨୭ ॥
ଦେବତାରୂପତଃ ପଶ୍ୟନ୍ ମୁଚ୍ୟତେ ଜନ୍ମବନ୍ଧନାତ୍ ।
ମୋହେନାପି ସଦା ନୈବ କୁର୍ୟାଦପ୍ରିୟଭାଷଣମ୍ ॥ ୩.୨୮ ॥
ଯଦି କୁର୍ୟାତ୍ ପ୍ରମାଦେନ ହନ୍ତି ତଂ ପରଦେବତା ।
ଦେହେ ତୁ ନ କ୍ଷତଂ କୁର୍ୟାତ୍ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରନଖାଦିଭିଃ ॥ ୩.୨୯ ॥
ତଥା ନ ଲୋହିତଂ କୁର୍ୟାତ୍ ଯଦି କୁର୍ୟାତ୍ ପତତ୍ୟଧଃ ।
ଏଷା ସନାତନୀ ବିଦ୍ୟା ଭୋଗମୋକ୍ଷପ୍ରଦାୟିନୀ ॥ ୩.୩୦ ॥
ମୟୈବ କଥିତା ନିତ୍ୟା ସର୍ୱଲୋକୋପକାରିଣୀ ।
କଥିତାଽଭୂତେ ହିଡିମ୍ଭ ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମମୟଂ ଜଗତ୍ ॥ ୩.୩୧ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେଽପି ଚ ପିଣ୍ଡାଣ୍ଡେ ସର୍ୱତ୍ର ବ୍ରହ୍ମଭାବତଃ ।
ତତ୍ତ୍ୱମେବାସ୍ୟହଂ ଚାସି ଦେବଦେବ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୩.୩୨ ॥
ଇତି କଲିସନ୍ତାରକ ଶ୍ରୀଗୁହଗୀତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ
ଅଦ୍ୱୈତଶାସ୍ତ୍ରେ ଭିକ୍ଷୁରୂପିଗୁହହିଡିମ୍ଭସଂବାଦେ
ଅଜ୍ଞାନମୂଲଂ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୩ ॥
ଅଥ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ
ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତିଃ
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ସଙ୍କୋଚୋ ଦେହୟାତ୍ରାୟାଂ ପ୍ରାଣିନାଂ ଅସ୍ତି ଷଣ୍ମୁଖ ।
ତେଷୁ ଜ୍ଞାନାର୍ଥିନାଂ ବୁଦ୍ଧିରୁପକ୍ଷୀଣା ଭବେତ୍କିଲ ॥ ୪.୧ ॥
ତଦ୍ଧେତୋଃ ଜ୍ଞାନସମ୍ପତ୍ତିଃ ଦେହୟାତ୍ରା ଚ ଦୁର୍ଲଭା ।
ତସ୍ୟାସ୍ତସ୍ୟାଶ୍ଚ ସୌଲଭ୍ୟଂ କଥଂ ଭବତି ସଦ୍ଗୁରୋ ॥ ୪.୨ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ହନ୍ତ ତାତ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତେସ୍ତୁ କାରଣମ୍ ।
ବିନା ଯେନ ଶିବଜ୍ଞାନଂ ନ ଜାୟେତ କଥଞ୍ଚନ ॥ ୪.୩ ॥
ମୁମୁକ୍ଷୁରତିସନ୍ତୁଷ୍ଟଃ ସିଦ୍ଧ୍ୟତ୍ୟେବ ଗତିର୍ମମ ।
ଇତି ନିଶ୍ଚୟବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧନିବୃତ୍ତୟେ ॥ ୪.୪ ॥
ଦେବତାସ୍ସକଲା ନିତ୍ୟଂ ପ୍ରାର୍ଥୟେନ୍ମତିମୁତ୍ତମଃ ।
ଅଧିକାରୀ ଭବେତ୍ତତ୍ର ଜନ୍ମନା କର୍ମଣା ଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୪.୫ ॥
ଶନ୍ନୋ ମିତ୍ରଶ୍ଶଂ ବରୁଣଃ ଶନ୍ନୋ ଭବତୁ ଚାର୍ୟମା ।
ଶନ୍ନ ଇନ୍ଦ୍ରୋ ବୃହସ୍ପତିଃ ଶନ୍ନୋ ବିଷ୍ଣୁରୁରୁକ୍ରମଃ ॥ ୪.୬ ॥
ନମୋଽସ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମଣେ ବାୟୋ ନମୋଽସ୍ତୁ ତବ ଶୋଭନମ୍ ।
ତ୍ୱମେବ ସାକ୍ଷାଦ୍ ବ୍ରହ୍ମାସି ତ୍ୱାଂ ବଦିଷ୍ୟାମି ଶଙ୍କରମ୍ ॥ ୪.୭ ॥
ଋତଂ ଚ ସତ୍ୟଂ ଚାହଂ ତ୍ୱାଂ ବଦିଷ୍ୟାମି ସମାହିତଃ ।
ତନ୍ମାମବତୁ କଲ୍ୟାଣଂ ତଦ୍ୱକ୍ତାରଂ ଚ ଶୋଭନମ୍ ॥ ୪.୮ ॥
ମାଂ ଭୂୟୋଽବତୁ ବକ୍ତାରଂ ଅପି ଚାବତୁ ଶୋଭନମ୍ ।
ଶାନ୍ତିଃ ଶାନ୍ତିଃ ପୁନଃ ଶାନ୍ତିଃ ଦୋଷତ୍ରୟନିବୃତ୍ତୟେ ॥ ୪.୯ ॥
କୃତ୍ୱୈବଂ ପ୍ରାର୍ଥନାଂ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନାର୍ଥଂ ମତିମାନ୍ ସଦା ।
ତସ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ପତ୍ତିଃ କ୍ରମତୋ ଜାୟତେ ଧ୍ରୁବମ୍ ॥ ୪.୧୦ ॥
ଜପେନ୍ନିତ୍ୟଂ ଗୁରୋର୍ଲବ୍ଧ୍ୱା ମନ୍ତ୍ରଂ ଯଶ୍ଛନ୍ଦସାମିତି ।
ମେ ଗୋପାୟେତି ପର୍ୟନ୍ତମ୍ ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତେଶ୍ଚ କାରଣମ୍ ॥ ୪.୧୧ ॥
ଶତାକ୍ଷରାଂ ଚ ଗାୟତ୍ରୀଂ ଜପେନ୍ନିତ୍ୟଂ ଦିନେ ଦିନେ ।
ତନ୍ମନ୍ତ୍ରପୂତୋଦକେନ ସ୍ନାନପାନାଦିନାଽପି ଚ ॥ ୪.୧୨ ॥
ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତିର୍ଭବତ୍ୟେବ ଶିବଭକ୍ତ୍ୟା ଚ ସନ୍ତତମ୍ ।
ଉପାୟମପରଂ ଚାପି ବ୍ରବୀମି ଶୃଣୁ ସାଦରମ୍ ॥ ୪.୧୩ ॥
ଗୁରୋର୍ଭକ୍ତିର୍ଦୃଢା ଯସ୍ୟ ସ୍ୱତୋ ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରଜାୟତେ ।
ବହୂନାଂ ଜନ୍ମନାମନ୍ତେ ଗୁରୁଭକ୍ତିଃ ପ୍ରଜାୟତେ ॥ ୪.୧୪ ॥
ଗୁରୁଭକ୍ତିୟୁତେ ଜନ୍ତୌ ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତିର୍ନ ସଂଶୟଃ ।
ଯଥାକଥଞ୍ଚିତ୍ ସ ଭବେତ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଜାୟତେ ଭୁବି ॥ ୪.୧୫ ॥
ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ଗୁରୁଭକ୍ତସ୍ତୁ ଶ୍ରୁତିଜ୍ଞାନାତ୍ ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ।
ଶ୍ରୁତିପ୍ରାମାଣ୍ୟବୁଦ୍ଧିର୍ହି ମୋକ୍ଷସ୍ୟ ଗତିରୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪.୧୬ ॥
ପ୍ରାରବ୍ଧଂ ପୁଷ୍ୟତି ବପୁଃ ଇତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ଚେତସା ।
ଧୈର୍ୟମାଲମ୍ବ୍ୟ ଯତ୍ନେନ ତୂଷ୍ଣୀଂ ସ୍ଥିତିରପି ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୪.୧୭ ॥
ବୈଦେକାନାଂ ଭବେଦ୍ ଜ୍ଞାନଜନନେ କାରଣଂ ସଦା ।
ସଙ୍କୋଚୋ ଦେହୟାତ୍ରାୟାଂ ତଦୃଶାନାଂ ଭବେତ୍ଖଲୁ ॥ ୪.୧୮ ॥
ଅତଃ ସଙ୍କୋଚହାନାୟ ଚାବହନ୍ତୀତି ମନ୍ତ୍ରତଃ ।
ଆଜ୍ୟେନାନ୍ନେନ ଚୋଭାଭ୍ୟାଂ ଜୁହୁୟାଚ୍ଚ ଦିନେ ଦିନେ ॥ ୪.୧୯ ॥
ତଦଶକ୍ତଃ ସ୍ମରେନ୍ନିତ୍ୟଂ ମନ୍ତ୍ରଂ ବା ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ।
ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଗୃହସ୍ଥୋ ବା ବାନପ୍ରସ୍ଥଶ୍ଚ ଭିକ୍ଷୁକଃ ॥ ୪.୨୦ ॥
ନିତ୍ୟଂ ଆଚାର୍ୟଶୁଶ୍ରୂଷାଂ ପ୍ରକୁର୍ୟାତ୍ ଭକ୍ତିପୂର୍ୱକମ୍ ।
ପ୍ରାଣିନାଂ ତାଦୃଶାନାଂ ତୁ ଲୋକୟାତ୍ରା ଭବେତ୍ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୪.୨୧ ॥
ଅନନ୍ୟାଶ୍ଚିନ୍ତୟନ୍ତୋ ମାଂ ଯେ ଜନାଃ ପର୍ୟୁପାସତେ ।
ତେଷାଂ ନିତ୍ୟାଭିୟୁକ୍ତାନାଂ ଯୋଗକ୍ଷେମଂ ବହାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୪.୨୨ ॥
ଅହମେବ ପରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଅହମେବ ସଦାଶିବଃ ।
ଅହମେବ ଜଗତ୍ସାକ୍ଷୀ ଚାହମେବ ଜଗଦ୍ଗୁରୁଃ ॥ ୪.୨୩ ॥
ନିତ୍ୟଂ ଲିଙ୍ଗେ ମହାଦେବଂ ପୂଜୟେତ୍ ଭକ୍ତିମାନ୍ନରଃ ।
ବେଦାନ୍ତଶ୍ରବଣଂ କୁର୍ୟାତ୍ ମନନଂ ଚ ସମାହିତଃ ॥ ୪.୨୪ ॥
ରୁଦ୍ରାଧ୍ୟାୟୀ ଭବେନ୍ନିତ୍ୟଂ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷାଭରଣୋ ଭବେତ୍ ।
ଭସ୍ମତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରଧାରୀ ଚ ଜ୍ଞାନବାନ୍ମାଂ ପ୍ରପଦ୍ୟତେ ॥ ୪.୨୫ ॥
ଶମ୍ଭୋର୍ମମୈକ୍ୟଭାବୋ ହି ମାୟାଽବିଦ୍ୟାବିନାଶକଃ ।
ଉକ୍ତସାଧନସମ୍ପନ୍ନଃ ଜ୍ଞାନାଦ୍ ଭସ୍ମାଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୪.୨୬ ॥
ଶିବସ୍ୱରୂପଂ ପରମଂ ଭାସନାତ୍ ଭସ୍ମସଞ୍ଜ୍ଞିତମ୍ ।
ତଦେବ ସ୍ୱୀୟମାୟୋତ୍ଥପ୍ରପଞ୍ଚେ ଜଲସୂର୍ୟବତ୍ ॥ ୪.୨୭ ॥
ଅନୁପ୍ରବିଷ୍ଟଂ ତଦ୍ରୂପଂ ଭସ୍ମଲେଶମୁଦାହୃତମ୍ ।
ତେନ ଲେଶେନ ଦେବେଶଃ ପ୍ରତିବିମ୍ବେନ ଭସ୍ମନା ॥ ୪.୨୮ ॥
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରୋ ବିମ୍ବଭୂତସ୍ତୁ ସଦୈବୋଦ୍ଧୂଲିତଃ ଶିବଃ ।
ସଦୈବ ପୂଜନୀୟସ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦିଭିଃ ସୁରୈଃ ॥ ୪.୨୯ ॥
ସୋଽହଂ ଚାହଂ ସ ଏବାସ୍ମିନ୍ ବିଷୟେ ମାସ୍ତୁ ସଂଶୟଃ ।
ଆବୟୋରନ୍ତରଂ ନାସ୍ତି ତାତ ଶବ୍ଦାର୍ଥୟୋରିବ ॥ ୪.୩୦ ॥
ତତ୍ପ୍ରସାଦେନ ସର୍ୱେଷାଂ ଦେବତ୍ୱଂ ନ ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ସ୍ୱଭାବାଦେବ ଦେବତ୍ୱଂ ଦେବଦେବସ୍ୟ ମେଽପି ଚ ॥ ୪.୩୧ ॥
ତଂ ବିଦିତ୍ୱା ବିମୁଚ୍ୟନ୍ତେ ଶାନ୍ତା ଦାନ୍ତା ମୁନୀଶ୍ୱରାଃ ।
ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ଚ ତଥୈବାନ୍ୟେ ସତ୍ୟଧର୍ମପରାୟଣାଃ ॥ ୪.୩୨ ॥
ଭସ୍ମସଞ୍ଛନ୍ନସର୍ୱାଙ୍ଗାଃ ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରାଙ୍କିତମସ୍ତକାଃ ।
ରୁଦ୍ରାକ୍ଷମାଲାଭରଣାଃ ଶ୍ରୀଷଡକ୍ଷରଜାପକାଃ ॥ ୪.୩୩ ॥
ନିତ୍ୟଂ ଦେବାଚର୍ନପରାଃ ସତ୍କ୍ରିୟାଦଗ୍ଧକିଲ୍ବିଷାଃ ।
ଏବଂ ଜ୍ଞାନାର୍ଥିନାଂ ସମ୍ୟକ୍ ସାଧନାନି ବହୂନି ଚ ॥ ୪.୩୪ ॥
ସନ୍ତି ତେଷାଂ ମୁଖ୍ୟତମାନୀଦାନୀଂ କଥିତାନି ବୈ ।
ଜ୍ଞାନଂ ବେଦାନ୍ତବିଜ୍ଞାନଂ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମୈକତ୍ୱଗୋଚରମ୍ ॥ ୪.୩୫ ॥
ସମ୍ପାଦନୀୟଂ ତଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞାନାନ୍ମୁଚ୍ୟେତ ବନ୍ଧନାତ୍ ।
ମଦୁକ୍ତାର୍ତେଷୁ ବିଶ୍ୱାସଂ ହିଡିମ୍ଭ କୁରୁ ସନ୍ତତମ୍ ॥ ୪.୩୬ ॥
ସର୍ୱସୌଲଭ୍ୟମେବାହଂ ଉପାୟଂ ବଚ୍ମି ସାଦରମ୍ ।
ମନ୍ମନା ଭବ ମଦ୍ଭକ୍ତୋ ମଦ୍ୟାଜୀ ମାଂ ନମସ୍କୁରୁ ॥ ୪.୩୭ ॥
ଅହଂ ତ୍ୱା ସର୍ୱକଷ୍ଟେଭ୍ୟୋ ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି ମା ଶୁଚଃ ।
ଏବମେବ ବଚସ୍ସାକ୍ଷାତ୍ ସଦ୍ଗୁରୋଃ କରୁଣାମୃତମ୍ ॥ ୪.୩୮ ॥
ଦେବେ ରୁଷ୍ଟେ ଗୁରୁସ୍ତ୍ରାତା ଗୁରୌ ରୁଷ୍ଟେ ନ କଶ୍ଚନ ।
ତ୍ୱମେବ ତତ୍ର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତରୂପୋଽଗସ୍ତ୍ୟକୃପୋଦିତଃ ॥ ୪.୩୯ ॥
ଇତି କଲିସନ୍ତାରକ ଶ୍ରୀଗୁହଗୀତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ
ଅଦ୍ୱୈତଶାସ୍ତ୍ରେ ଭିକ୍ଷୁରୂପିଗୁହହିଡିମ୍ଭସଂବାଦେ
ଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତିର୍ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୪ ॥
ଅଥ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ
ମାୟାମୋହଜାଲମ୍
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ଅହୋ ସର୍ୱମିଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ବଦ୍ଧୋ ମୁକ୍ତଶ୍ଚ କଃ ପୁନଃ ।
ସର୍ୱମାଶ୍ୱର୍ୟମେବ ସ୍ୟାତ୍ ମନ୍ମନଃ କ୍ଲିଶ୍ୟତେ ପ୍ରଭୋ ॥ ୫.୧ ॥
ସଦ୍ଗୁରୋ ଭଗବନ୍ ସ୍ୱାମିନ୍ କିମର୍ଥଂ ଜଗଦୀଦୃଶମ୍ ।
ଉଚ୍ଚାବଚଂ ଭାତି ବ୍ରହ୍ମ ମାୟାମୂଲଂ ଚ ମେ ବଦ ॥ ୫.୨ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ମାୟାଽବିଦ୍ୟା ବିଶୁଦ୍ଧା ଚିତ୍ ଜୀବ ଆତ୍ମା ଚ ବାସନା ।
ବ୍ୟାବହାରିକସତ୍ତାୟାଂ ଷଡସ୍ମାକଂ ଅନାଦୟଃ ॥ ୫.୩ ॥
ବ୍ୟାବହାରିକସର୍ୱସ୍ୱଂ ମିଥ୍ୟୈବ ପରମାର୍ଥତଃ ।
ତ୍ରୈକାଲିକାବାଧ୍ୟବସ୍ତୁ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୫.୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈକମେବ ସତ୍ୟଂ ହି ତଦାତ୍ମା ପରିକୀର୍ତିତଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାନୁସନ୍ଧାନେ ଜ୍ଞାନେ ସର୍ୱଂ ବିଲୀୟତେ ॥ ୫.୫ ॥
ବଦ୍ଧୋ ମୁକ୍ତ ଇତି ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଗୁଣତୋ ନୈବ ବସ୍ତୁତଃ ।
ଗୁଣସ୍ତୁ ମାୟାମୂଲତ୍ୱାତ୍ ନ ତେ ମୋକ୍ଷୋ ନ ବନ୍ଧନମ୍ ॥ ୫.୬ ॥
ବକ୍ଷ୍ୟେ ଶୃଣୁ ସମାସେନ ସର୍ୱସାଧନମୁତ୍ତମମ୍ ।
ବ୍ୟାବହାରିକଲୋକାନାଂ ଉଦ୍ଧାରାର୍ଥଂ ହିଡିମ୍ଭକ ॥ ୫.୭ ॥
ଅପେକ୍ଷିତାର୍ଥଃ ସର୍ୱେଷାଂ ଭୁକ୍ତିର୍ମୁକ୍ତିଶ୍ଚ ସର୍ୱଦା ।
ମୁକ୍ତିର୍ନାନାବିଧା ପ୍ରୋକ୍ତା ମୟା ବେଦାନୁସାରତଃ ॥ ୫.୮ ॥
ତତ୍ର ସାୟୁଜ୍ୟରୂପାୟା ମୁକ୍ତେଃ ସାକ୍ଷାତ୍ତୁ ସାଧନମ୍ ।
ସମ୍ୟକ୍ ଜ୍ଞାନଂ ନ କର୍ମୋକ୍ତଂ ନ ତୟୋଶ୍ଚ ସମୁଚ୍ଚୟଃ ॥ ୫.୯ ॥
ନିତ୍ୟସିଦ୍ଧାଽଥବା ମୁକ୍ତିଃ ସାଧ୍ୟରୂପା ଦ୍ୱୟୋର୍ଗତିଃ ।
ନିତ୍ୟସିଦ୍ଧା ତୁ ସର୍ୱେଷାଂ ଆତ୍ମରୂପାଽଥବାଽପରା ॥ ୫.୧୦ ॥
ଆତ୍ମରୂପୈବ ଚେନ୍ମୁକ୍ତିଃ ନିତ୍ୟପ୍ରାପ୍ତା ହି ସାତ୍ମନଃ ।
ନିତ୍ୟପ୍ରାପ୍ତସ୍ୟ ଚାପ୍ରାପ୍ତିଃ ବିଭ୍ରମଃ ଖଲୁ ଦେହିନାମ୍ ॥ ୫.୧୧ ॥
ବିଭ୍ରମସ୍ୟ ନିବୃତ୍ତ୍ୟା ସା ପ୍ରାପ୍ତେତି ବ୍ୟପଦିଶ୍ୟତେ ।
ବିଭ୍ରମସ୍ୟ ନିବୃତ୍ତିସ୍ତୁ ସିଦ୍ଧ୍ୟତ୍ୟଜ୍ଞାନନାଶନାତ୍ ॥ ୫.୧୨ ॥
ଅଜ୍ଞାନସ୍ୟ ବିନାଶସ୍ତୁ ଜ୍ଞାନାଦେବ ନ ଚାନ୍ୟତଃ ।
ଜ୍ଞାନାଦଜ୍ଞାନନାଶସ୍ତୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧସ୍ସର୍ୱଦେହିନାମ୍ ॥ ୫.୧୩ ॥
ଅପରା ସା ପରା ମୁକ୍ତିଃ ଆତ୍ମରୂପୈବ ଚେନ୍ମତମ୍ ।
ତଥାପି ମୁକ୍ତିଃ ପ୍ରାପ୍ୟା ବା ନାପ୍ରାପ୍ୟା ବାଽଽତ୍ମନା ଭବେତ୍ ॥ ୫.୧୪ ॥
ପ୍ରାପ୍ୟା ଚେତ୍ ଆତ୍ମନା ମୁକ୍ତିଃ ଅପ୍ରାପ୍ତପ୍ରାପ୍ତିରେବ ସା ।
ଅପ୍ରାପ୍ତପ୍ରାପ୍ତିରପ୍ୟସ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୋ ବୈକ୍ୟମେବ ଚ ॥ ୫.୧୫ ॥
ସ ସମ୍ବନ୍ଧଶ୍ଚ ସାଧ୍ୟୋ ବା ନିତ୍ୟୋ ବା ସାଧ୍ୟ ଏବ ଚେତ୍ ।
ଅନିତ୍ୟସ୍ସ ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୋ ଭବେନ୍ନିତ୍ୟୋ ନ ସର୍ୱଦା ॥ ୫.୧୬ ॥
ସାଧ୍ୟାନାମପି ଭାବାନାଂ ଅନିତ୍ୟତ୍ୱଂ ବ୍ୟବସ୍ଥିତମ୍ ।
ଅଭାବସ୍ୟ ନ ସାଧ୍ୟତ୍ୱଂ ପ୍ରଧ୍ୱଂସାଖ୍ୟସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ॥ ୫.୧୭ ॥
ସାଧ୍ୟତ୍ୱାଖ୍ୟସ୍ତୁ ଧର୍ମଶ୍ଚ ନୈବାଭାବାଶ୍ରୟୋ ଭବେତ୍ ।
ନିତ୍ୟୋ ଯଦି ସ ସମ୍ବନ୍ଧଃ ତର୍ହି ସମ୍ବନ୍ଧସଞ୍ଜ୍ଞିତା ॥ ୫.୧୮ ॥
ମୁକ୍ତିଶ୍ଚ ନିତ୍ୟସିଦ୍ଧୈବ ମୁମୁକ୍ଷୋରାତ୍ମନୋ ଭବେତ୍ ।
ତଥାପି ନିତ୍ୟପ୍ରାପ୍ତାୟା ମୁକ୍ତେଃ ପ୍ରାପ୍ତିସ୍ତୁ ପୂର୍ୱବତ୍ ॥ ୫.୧୯ ॥
ବିଜ୍ଞାନେନୈବ ନାନ୍ୟେନ ସତ୍ୟମୁକ୍ତଂ ଚିଦାତ୍ମକମ୍ ।
ଅପ୍ରାପ୍ତପ୍ରାପ୍ତିରୂପାୟ ମୁକ୍ତେରୈକ୍ୟଂ ଭବେଦ୍ୟଦି ॥ ୫.୨୦ ॥
ତନ୍ନ ଯୁକ୍ତଂ ଦ୍ୱୟୋରୈକ୍ୟଂ ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି କଦାଚନ ।
ଭିନ୍ନୟୋଃ ଭେଦନାଶେ ବା ମୁକ୍ତିର୍ଭେଦେ ସ୍ଥିତେଽଥବା ॥ ୫.୨୧ ॥
ଭେଦନାଶେ ତୟୋରୈକ୍ୟଂ ଘଟତେ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ।
ଭେଦେ ସତି ଭବେଦୈକ୍ୟଂ ଇତି ଚେତ୍ ତନ୍ନ ସଙ୍ଗତମ୍ ॥ ୫.୨୨ ॥
ଭେଦସ୍ୟ ସନ୍ନିଧାନୈକ୍ୟଂ ବିରୋଧାନ୍ନୈବ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
ନ ପ୍ରାପ୍ୟା ହ୍ୟାତ୍ମନା ମୁକ୍ତିଃ ଇତି ଚେତ୍ ତନ୍ନ ସଙ୍ଗତମ୍ ॥ ୫.୨୩ ॥
ଅପ୍ରାପ୍ୟାୟାସ୍ତୁ ମୁକ୍ତେଶ୍ଚ ନାସ୍ତ୍ୟପେକ୍ଷା ହି ସାଧନେ ।
ସାଧନେ ସତି ସା ମୁକ୍ତିଃ ଅପ୍ରାପ୍ୟୈବ ସଦା ଖଲୁ ॥ ୫.୨୪ ॥
ନ ନିତ୍ୟସିଦ୍ଧା ସା ମୁକ୍ତିଃ ସାଧ୍ୟରୂପୈବ ଚେନ୍ମତମ୍ ।
ସାଧ୍ୟତ୍ୱେ ସତ୍ୟନିତ୍ୟତ୍ୱଂ ପୂର୍ୱମେବାଭିଭାଷିତମ୍ ॥ ୫.୨୫ ॥
ପ୍ରଧ୍ୱଂସସ୍ୟ ତୁ ନିତ୍ୟତ୍ୱଂ ସର୍ୱଶୋ ନ ଭବିଷ୍ୟତି ।
ଅଚିଦ୍ରୂପସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟ ବିନାଶୋ ଗମ୍ୟତେ ଯତଃ ॥ ୫.୨୬ ॥
ଭାବତ୍ୱେ ସତି ସାଧ୍ୟତ୍ୱାତ୍ ବିନାଶଶ୍ଚେତନସ୍ୟ ତୁ ।
ପ୍ରଧ୍ୱଂସସ୍ୟ ତୁ ସାଧ୍ୟତ୍ୱେଽପ୍ୟଭାବତ୍ୱେନ ହେତୁନା ॥ ୫.୨୭ ॥
ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ବିନାଶଶ୍ଚେତ୍ ତଚ୍ଚ ନୈବ ସୁସଙ୍ଗତମ୍ ।
ପ୍ରାଗଭାବସମାଖ୍ୟସ୍ୟାପ୍ୟନିତ୍ୟତ୍ୱସ୍ୟ ଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୫.୨୮ ॥
ପ୍ରାଗଭାବସ୍ୟ ସାଧ୍ୟତ୍ୱାଭାବେ ସତ୍ୟପ୍ୟଭାବତଃ ।
ଅନିତ୍ୟତ୍ୱଂ ଯଦିଷ୍ୟେତ ପ୍ରଧ୍ୱଂସସ୍ୟାପି ତତ୍ସମମ୍ ॥ ୫.୨୯ ॥
ଭାବାନାମପ୍ୟଭାବାନାଂ ସାଧ୍ୟାନାଂ ଚ ହିଡିମ୍ଭକ ।
ଅସାଧ୍ୟାନାଂ ଚ ସର୍ୱେଷାଂ ଅନିତ୍ୟତ୍ୱେ ପ୍ରୟୋଜକମ୍ ॥ ୫.୩୦ ॥
ଅଚେତନତ୍ୱମେବୋକ୍ତଂ ନେତରଦ୍ୱ୍ୟଭିଚାରତଃ ।
ଚେତନସ୍ୟ ତୁ ନିତ୍ୟତ୍ୱଂ ଶ୍ରୁତିରାହ ସନାତନୀ ॥ ୫.୩୧ ॥
ତସ୍ମାଦୁକ୍ତପ୍ରକାରେଣ ମୁକ୍ତିଃ ସାୟୁଜ୍ୟରୂପିଣୀ ।
ଜ୍ଞାନଲଭ୍ୟା କ୍ରିୟାମାତ୍ରାତ୍ ନ ଲଭ୍ୟା ନ ସମୁଚ୍ଚୟାତ୍ ॥ ୫.୩୨ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ନାମାଖିଲଂ ଚେଦଂ ମଦ୍ରୂପେଣାବଭାସନମ୍ ।
କ୍ରିୟା ତୁ କାରଣାପେକ୍ଷା ନ ଜ୍ଞାନାଲମ୍ବିନୀ ସଦା ॥ ୫.୩୩ ॥
ଅତଃ କ୍ରିୟାୟା ଜ୍ଞାନେନ ବିରୋଧାଦେବ ସର୍ୱଦା ।
ସମୁଚ୍ଚୟୋ ନ ଯୁଜ୍ୟେତ କୁତସ୍ତେନ ପରା ଗତିଃ ॥ ୫.୩୪ ॥
ସାରୂପ୍ୟାଖ୍ୟା ତୁ ସା ମୁକ୍ତିଃ ସାମୀପ୍ୟାଖ୍ୟା ଚ ଯାଽପରା ।
ସାଲୋକ୍ୟାଖ୍ୟା ଚ ଯା ତାସାଂ କେବଲଂ କର୍ମ ସାଧନମ୍ ॥ ୫.୩୫ ॥
ଐହିକାମୁଷ୍ମିକାକାରା ମୁକ୍ତୟଃ ସର୍ୱଦେହିନାମ୍ ।
କର୍ମଣୈବ ହି ସିଦ୍ଧ୍ୟନ୍ତି ନ ଜ୍ଞାନେନ ବିରୋଧତଃ ॥ ୫.୩୬ ॥
ଜ୍ଞାନଂ କର୍ମ ଚ ବେଦୋକ୍ତମେବ ନାନ୍ୟୋଦିତଂ ଭବେତ୍ ।
ଅନ୍ୟୋଦିତଂ ତୁ ମନ୍ୟନ୍ତେ ବ୍ୟବହାରେ ବିବେକିନାମ୍ ॥ ୫.୩୭ ॥
ଅପେକ୍ଷ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିଂ ବିଜ୍ଞାନଂ କର୍ମ ଚେତି ବିଧୀୟତେ ।
ତୟାପି ବ୍ୟବହାରେ ତେ ବ୍ୟାବହାରିକସିଦ୍ଧିଦେ ॥ ୫.୩୮ ॥
ବେଦଶ୍ଶିବଃ ଶିବୋଽହଂ ବୈ ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମମୟଂ ଜଗତ୍ ।
ବେଦନିନ୍ଦା ନ କର୍ତବ୍ୟା ଜ୍ଞାନିନା ଯତ୍ରକୁତ୍ରଚିତ୍ ॥ ୫.୩୯ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱତ୍ର ନାସ୍ତିକ୍ୟଂ ନ କୁର୍ୟାନ୍ମେ ମତିସତ୍ତମଃ ।
ନାସ୍ତିକ୍ୟାଦେବ ସର୍ୱେଷାଂ ସଂସାରେ ପରିବର୍ତନମ୍ ॥ ୫.୪୦ ॥
ଅସ୍ତୀତ୍ୟେବୋପଲବ୍ଧବ୍ୟଃ ପରମାତ୍ମା ଶ୍ରୁତେସ୍ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଲୀଲାମାତ୍ରଂ ପ୍ରଭୋର୍ଜନ୍ମ ସଂସାରପରିବର୍ତନମ୍ ॥ ୫.୪୧ ॥
ଧର୍ମାଧର୍ମୈ ପୁଣ୍ୟପାପେ ପ୍ରାଣିନାଂ କର୍ମବନ୍ଧନମ୍ ।
ଭସ୍ମସାତ୍କୁରୁତେ ଜ୍ଞାନବହ୍ନିଃ ସଂସାରବାସନାମ୍ ॥ ୫.୪୨ ॥
ସର୍ୱଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱୈବ ମନସା ଯେନ ତ୍ୟଜସି ତତ୍ତ୍ୟଜ ।
ସ୍ୱୟମେବ ସ୍ୱୟଂ ସାକ୍ଷାତ୍ କିଂ ବକ୍ତବ୍ୟମତଃ ପରମ୍ ॥ ୫.୪୩ ॥
ଇତି କଲିସନ୍ତାରକ ଶ୍ରୀଗୁହଗୀତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ
ଅଦ୍ୱୈତଶାସ୍ତ୍ରେ ଭିକ୍ଷୁରୂପିଗୁହହିଡିମ୍ଭସଂବାଦେ
ମାୟାମୋହଜାଲଂ ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୫ ॥
ଅଥ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ
ଜୀବବ୍ରହ୍ମୈକ୍ୟମ୍
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ସର୍ୱମୁକ୍ତଂ ସମାସେନ ସଦ୍ଗୁରୋ ମୟ୍ୟନୁଗ୍ରହାତ୍
ତ୍ୱୟୈବାହଂ ବ୍ରହ୍ମବିଚ୍ଚ ନ ମେ ଜନ୍ମ ନ ମେ ମୃତିଃ ॥ ୬.୧ ॥
ଦେହବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଭବଦ୍ଦାସଃ ଜୀବବୁଦ୍ଧ୍ୟା ତ୍ୱଦଂଶକଃ ।
ଆତ୍ମବୁଦ୍ଧ୍ୟା ତ୍ୱମେବାହଂ ସଦ୍ଗତୋଽସ୍ମିନ୍ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୬.୨ ॥
ଅଥ କେନ ପ୍ରୟୁକ୍ତୋଽହଂ କୁର୍ୱେ କର୍ମ ଜଗଦ୍ଗୁରୋ ।
ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତଃ ସୁଖୀ ତୂଷ୍ଣୀଂ ସ୍ଥାସ୍ୟାମୀତ୍ୟବ୍ରୁବଂ ମୁନେ ॥ ୬.୩ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ସମ୍ୟଗ୍ୱ୍ୟବସିତା ବୁଦ୍ଧିଃ ହିଡିମ୍ଭ ତବ ତାତ୍ତ୍ୱିକେ ।
ଅପି ଚେଦ୍ଦେହୟାତ୍ରାୟାଂ ଅବଶସ୍ତ୍ୱଂ ହି ମାୟଯା ॥ ୬.୪ ॥
ଆଧିକାରିକଜୀବୋଽସି ମଲ୍ଲୋକେ ପାର୍ଷଦୋଽସି ଚ ।
ଆକଲ୍ପାନ୍ତଂ ମୟାଽଜ୍ଞପ୍ତଃ କର୍ମ କର୍ତୁଂ ତ୍ୱମର୍ହସି ॥ ୬.୫ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣା ସହ ମୁକ୍ତିଃ ସ୍ୟାତ୍ ପ୍ରଲୟେ ତବ ଚାନଘ ।
କର୍ମତତ୍ତ୍ୱଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଶୃଣୁ ଗୁହ୍ୟଂ ସନାତନମ୍ ॥ ୬.୬ ॥
ନିୟତଂ କୁରୁ କର୍ମ ତ୍ୱଂ କର୍ମ ଜ୍ୟାୟୋ ହ୍ୟକର୍ମଣଃ ।
ଶରୀରୟାତ୍ରାପି ଚ ତେ ନ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟେଦକର୍ମଣଃ ॥ ୬.୭ ॥
ନହି କଶ୍ଚିତ୍ କ୍ଷଣମପି ଜାତୁ ତିଷ୍ଠତ୍ୟକର୍ମକୃତ୍ ।
କାର୍ୟତେ ହ୍ୟବଶଃ କର୍ମ ସର୍ୱଃ ପ୍ରକୃତିଜୈର୍ଗୁଣୈଃ ॥ ୬.୮ ॥
କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମୋଦ୍ଭବଂ ବିଦ୍ଧି ବ୍ରହ୍ମାକ୍ଷରସମୁଦ୍ଭବମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱଗତଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିତ୍ୟଂ ଯଜ୍ଞେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ ୬.୯ ॥
ସହୟଜ୍ଞାଃ ପ୍ରଜାଃ ସୃଷ୍ଟ୍ୱା ପୁରୋବାଚ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ଅନେନ ପ୍ରସବିଷ୍ୟଧ୍ୱଂ ଏଷ ବୋଽସ୍ତ୍ୱିଷ୍ଟକାମଧୁକ୍ ॥ ୬.୧୦ ॥
ଦେବାନ୍ ଭାବୟତାନେନ ତେ ଦେବା ଭାବୟନ୍ତୁ ବଃ ।
ପରସ୍ପରଂ ଭାବୟନ୍ତଃ ଶ୍ରେୟଃ ପରଂ ଅବାପ୍ସ୍ୟଥ ॥ ୬.୧୧ ॥
ଇଷ୍ଟାନ୍ ଭୋଗାନ୍ ହି ବୋ ଦେବାଃ ଦାସ୍ୟନ୍ତେ ଯଜ୍ଞଭାବିତାଃ ।
ତୈର୍ଦତ୍ତାନପ୍ରଦାୟୈଭ୍ୟୋ ଯୋ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସ୍ତେନ ଏବ ସଃ ॥ ୬.୧୨ ॥
ଯଜ୍ଞଶିଷ୍ଟାଶିନଃ ସନ୍ତୋ ମୁଚ୍ୟନ୍ତେ ସର୍ୱକିଲ୍ବିଷୈଃ ।
ଭୁଞ୍ଜନ୍ତେ ତେ ତ୍ୱଘଂ ପାପା ଯେ ପଚନ୍ତ୍ୟାତ୍ମକାରଣାତ୍ ॥ ୬.୧୩ ॥
ଅନ୍ନାଦ୍ଭବନ୍ତି ଭୂତାନି ପର୍ଜନ୍ୟାଦନ୍ନସମ୍ଭବଃ ।
ଯଜ୍ଞାଦ୍ଭବତି ପର୍ଜନ୍ୟୋ ଯଜ୍ଞଃ କର୍ମସମୁଦ୍ଭବଃ ॥ ୬.୧୪ ॥
ଯଜ୍ଞାଦ୍ଭବନ୍ତି ଭୂତାନି ପର୍ଜନ୍ୟାଦନ୍ନସମ୍ଭବଃ ।
ଯଜ୍ଞାଦ୍ଭବତି ପର୍ଜନ୍ୟୋ ଯଜ୍ଞଃ କର୍ମସମୁଦ୍ଭବଃ ॥ ୬.୧୪ ॥ repeat
ଯଜ୍ଞାର୍ଥାତ୍ କର୍ମଣୋଽନ୍ୟତ୍ର ଲୋକୋଽୟଂ କର୍ମବନ୍ଧନଃ ।
ତଦର୍ଥଂ କର୍ମ ଶୈରେୟ ମୁକ୍ତସଙ୍ଗଃ ସମାଚର ॥ ୬.୧୫ ॥
ଏବଂ ପ୍ରବର୍ତିତଂ ଚକ୍ରଂ ନାନୁବର୍ତୟତୀହ ଯଃ ।
ଅଘାୟୁରିନ୍ଦ୍ରିୟାରାମୋ ବ୍ୟର୍ଥଜୀବୀ ସ ଏବ ହି ॥ ୬.୧୬ ॥
ଆତ୍ମାନଂ ରଥିନଂ ବିଦ୍ଧି ଶରୀରଂ ରଥମେବ ତୁ ।
ବୁଦ୍ଧିଂ ତୁ ସାରଥିଂ ବିଦ୍ଧି ମନଃ ପ୍ରଗ୍ରହମେବ ଚ ॥ ୬.୧୭ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ହୟାନାହୁଃ ବିଷୟାଂସ୍ତେଷୁ ଗୋଚରାନ୍ ।
ଆତ୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟମନୋୟୁକ୍ତଂ ଭୋକ୍ତେତ୍ୟାହୁଃ ମନୀଷିଣଃ ॥ ୬.୧୮ ॥
ଯସ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନବାନ୍ ଭବତି ଅୟୁକ୍ତେନ ମନସା ସଦା ।
ତସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ବଶ୍ୟାନି ଦୁଷ୍ଟାଶ୍ଚା ଇବ ସାରଥେଃ ॥ ୬.୧୯ ॥
ଯସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନବାନ୍ ଭବତି ଯୁକ୍ତେନ ମନସା ସଦା ।
ତସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ବଶ୍ୟାନି ସଦଶ୍ଚା ଇବ ସାରଥେଃ ॥ ୬.୨୦ ॥
ଯସ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନବାନ୍ ଭବତ୍ୟମନସ୍କଃ ସଦାଽଶୁଚିଃ ।
ନ ସ ତତ୍ପଦମାପ୍ନୋତି ସଂସାରଂ ଚାଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୬.୨୧ ॥
ଯସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନବାନ୍ ଭବତି ସମନସ୍କଃ ସଦା ଶୁଚିଃ ।
ସ ତୁ ତତ୍ପଦମାପ୍ନୋତି ଯସ୍ମାଦ୍ଭୂୟୋ ନ ଜାୟତେ ॥ ୬.୨୨ ॥
ବିଜ୍ଞାନସାରଥିର୍ୟସ୍ତୁ ମନଃପ୍ରଗ୍ରହବାନ୍ନରଃ ।
ସୋଽଧ୍ୱନଃ ପାରମାପ୍ନୋତି ମତ୍ପଦଂ ପରମଂ ଶିବମ୍ ॥ ୬.୨୩ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟେଭ୍ୟଃ ପରା ହ୍ୟର୍ଥା ଅର୍ଥେଭ୍ୟଶ୍ଚ ପରଂ ମନଃ ।
ମନସଶ୍ଚ ପରା ବୁଦ୍ଧିଃ ବୁଦ୍ଧେରାତ୍ମା ମହାନ୍ ପରଃ ॥ ୬.୨୪ ॥
ମହତଃ ପରମବ୍ୟକ୍ତଂ ଅବ୍ୟକ୍ତାତ୍ ପୁରୁଷଃ ପରଃ ।
ପୁରୁଷାନ୍ନ ପରଂ କିଞ୍ଚିତ୍ ସା କାଷ୍ଠା ସା ପରା ଗତିଃ ॥ ୬.୨୫ ॥
ଏଷ ସର୍ୱେଷୁ ଭୂତେଷୁ ଗୂଢଃ ଆତ୍ମା ନ ପ୍ରକାଶତେ ।
ଦୃଶ୍ୟତେ ତ୍ୱଗ୍ର୍ୟ୍ୟା ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସୂକ୍ଷ୍ମୟା ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିଭିଃ ॥ ୬.୨୬ ॥
ଯଚ୍ଛେଦ୍ୱାଙ୍ମନସୀ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ତଦ୍ୟଚ୍ଛେତ୍ ଜ୍ଞାନ ଆତ୍ମନୀ ।
ଜ୍ଞାନମାତ୍ମନି ମହତି ତଦ୍ୟଚ୍ଛେତ୍ ଶାନ୍ତ ଆତ୍ମନି ॥ ୬.୨୭ ॥
ମୟି ସର୍ୱାଣି କର୍ମାଣି ସନ୍ନ୍ୟସ୍ୟାଧ୍ୟାତ୍ମଚେତସା ।
ଅସକ୍ତୋ ହ୍ୟାଚରନ୍ କର୍ମ ପରମାପ୍ନୋତି ନାନ୍ୟଥା ।
କିଂ ଭବାନିଚ୍ଛତି ପୁନର୍ନିସ୍ସନ୍ଦେହୋ ଭବାର୍ଭକ ॥ ୬.୨୮ ॥
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ପରମାତ୍ମନ୍ ଗୁରୋ ଭିକ୍ଷୋ ତ୍ୱମେବାହଂ ଗତିର୍ମମ ।
ଦ୍ରଷ୍ଟୁମିଚ୍ଛାମି ତେ ଭୂୟୋ ରୂପଂ ଷାଣ୍ମୁଖମୈଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୬.୨୯ ॥
ଭବଦାଜ୍ଞାବଶଃ କୁର୍ୱେ ତ୍ୱଦିଷ୍ଟଂ କର୍ମ ନାନ୍ୟଥା ।
ତ୍ୱତ୍ଷଣ୍ମୁଖତ୍ୱସ୍ୱରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମ ପିଣ୍ଡାଣ୍ଡୟୋଃ କଥମ୍ ॥ ୬.୩୦ ॥
ଶ୍ରୀଭିକ୍ଷୁରୁବାଚ-
ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟମନୋବୁଦ୍ଧିଃ ମହଦବ୍ୟକ୍ତପୂରୁଷଃ ।
ପିଣ୍ଡାଣ୍ଡେ ଷଣ୍ମୁଖାନୀତି ମଦୀୟାନି ବିଭାବୟ ॥ ୬.୩୧ ॥
ତଦଶକ୍ତୌ ତୁ ସର୍ୱତ୍ର ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟମନାଂସି ଚ ।
ଦୃଶ୍ୟଂ ଜଗଚ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ରୁଦ୍ରଂ ତଥେଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୬.୩୨ ॥
ସଦାଶିବଂ ଶିବଶତଂ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେ ପରିଭାବୟ ।
ପଶ୍ୟ ମେ ତାଦୃଶଂ ରୂପଂ ମଲ୍ଲୋକେ ସ୍କନ୍ଦନାମକେ ।
ମାମେବ ଶରଣଂ ଗଚ୍ଛ ମୟ୍ୟର୍ପିତମନା ଭବ ॥ ୬.୩୩ ॥
ହିଡିମ୍ଭ ଉବାଚ-
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ଷାଣ୍ମୁଖୈଶ୍ୱର୍ୟରୂପଂ ଧୃତ୍ୱାଽଥ ଭିକ୍ଷୁକଃ ।
ସ୍କନ୍ଦଲୋକଂ ଜଗାମାଥ ସୁବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଃ ଶିଖୀନ୍ଦ୍ରଗଃ ॥ ୬.୩୪ ॥
ଷାଣ୍ମୁଖୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ତାଦ୍ରୂପ୍ୟଂ ତଦାନୀନ୍ତନବୈଭବମ୍ ।
ସର୍ୱଲୋକେଷୁ ସର୍ୱେଷୁ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ମୟି ଚ ବିସ୍ମିତଃ ॥ ୬.୩୫ ॥
ଜଡଦେହୀ କିୟତ୍କାଲଂ ନୀତୋଽହଂ ମାମପି ସ୍ୱୟମ୍ ।
ନ ଜାନେଽଥ ସ୍ୱୟଂ ମନ୍ଦମ୍ ପ୍ରବୁଦ୍ଧୋ ବ୍ୟାବହାରିକେ ॥ ୬.୩୬ ॥
ଜଗତୀତ୍ଥଂ ଚରିଷ୍ୟାମି ସ୍ୱାମିପ୍ରେରଣୟା ଯଥା ।
ଗୁହଗୀତାମିମାଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଧନ୍ୟୋ ଭବତି ମାନବଃ ॥ ୬.୩୭ ॥
ଅର୍ଥାନୁସନ୍ଧାନପରୋ ମୁକ୍ତ ଏବ ନ ସଂଶୟଃ ।
ଇୟଂ ଚୋକ୍ତା ତବ ମୁନେ ଗୁହ୍ୟାଦ୍ଗୁହ୍ୟତରଂ ଖଲୁ ।
ନ ଚାଶୁଶ୍ରୂଷବେ ବାଚ୍ୟା ନାଭକ୍ତାୟ କଦାଚନ ॥ ୬.୩୮ ॥
ଇତି କଲିସନ୍ତାରକ ଶ୍ରୀଗୁହଗୀତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ
ଅଦ୍ୱୈତଶାସ୍ତ୍ରେ ଭିକ୍ଷୁରୂପିଗୁହହିଡିମ୍ଭସଂବାଦେ
ଜୀବବ୍ରହ୍ମୈକ୍ୟଂ ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୬ ॥
ଓଁ ତତ୍ସତ୍ ବ୍ରହ୍ମାର୍ପଣମସ୍ତୁ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Guha Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil