॥ Parashara Geetaa Odia Lyrics ॥
॥ ପରାଶରଗୀତା ॥(mahAbhArata shAntiparva Mokshadharma, Chapters 291-298)
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୭୯
ଯ୍
ଅତଃ ପରଂ ମହାବାହୋ ଯଚ୍ଛ୍ରେୟସ୍ତଦ୍ୱଦସ୍ୱ ମେ ।
ନ ତୃପ୍ୟାମ୍ୟମୃତସ୍ୟେବ ବସସସ୍ତେ ପିତାମହ ॥ ୧॥
କିଂ କର୍ମ ପୁରୁଷଃ କୃତ୍ୱା ଶୁଭଂ ପୁରୁଷସତ୍ତମ ।
ଶ୍ରେୟଃ ପରମବାପ୍ନୋତି ପ୍ରେତ୍ୟ ଚେହ ଚ ତଦ୍ୱଦ ॥ ୨॥
ଭୀଷ୍ମୋବାଚ
ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତୟିଷ୍ୟାମି ଯଥାପୂର୍ୱଂ ମହାୟଶଃ ।
ପରାଶରଂ ମହାତ୍ମାନଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଜନକୋ ନୃପଃ ॥ ୩॥
କିଂ ଶ୍ରେୟଃ ସର୍ୱଭୂତାନାମସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ ।
ଯଦ୍ଭବେତ୍ପ୍ରତିପତ୍ତବ୍ୟଂ ତଦ୍ଭବାନ୍ପ୍ରବ୍ରବୀତୁ ମେ ॥ ୪॥
ତତଃ ସ ତପସା ଯୁକ୍ତଃ ସର୍ୱଧର୍ମାବିଧାନବିତ୍ ।
ନୃପାୟାନୁଗ୍ରହ ମନା ମୁନିର୍ୱାକ୍ୟମଥାବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୫॥
ଧର୍ମ ଏବ କୃତଃ ଶ୍ରେୟାନିହ ଲୋକେ ପରତ୍ର ଚ ।
ତସ୍ମାଦ୍ଧି ପରମଂ ନାସ୍ତି ଯଥା ପ୍ରାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ ॥ ୬॥
ପ୍ରତିପଦ୍ୟ ନରୋ ଧର୍ମଂ ସ୍ୱର୍ଗଲୋକେ ମହୀୟତେ ।
ଧର୍ମାତ୍ମକଃ କର୍ମ ବିଧିର୍ଦେହିନାଂ ନୃପସତ୍ତମ ।
ତସ୍ମିନ୍ନାଶ୍ରମିଣଃ ସନ୍ତଃ ସ୍ୱକର୍ମାଣୀହ କୁର୍ୱତେ ॥ ୭॥
ଚତୁର୍ୱିଧା ହି ଲୋକସ୍ୟ ଯାତ୍ରା ତାତ ବିଧୀୟତେ ।
ମର୍ତ୍ୟା ଯତ୍ରାବତିଷ୍ଠନ୍ତେ ସା ଚ କାମାତ୍ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୮॥
ସୁକୃତାସୁକୃତଂ କର୍ମ ନିଷେବ୍ୟ ବିବିଧୈଃ କ୍ରମୈଃ ।
ଦଶାର୍ଧ ପ୍ରବିଭକ୍ତାନାଂ ଭୂତାନାଂ ବହୁଧା ଗତିଃ ॥ ୯॥
ସୌବର୍ଣଂ ରାଜତଂ ବାପି ଯଥା ଭାନ୍ଦଂ ନିଷିଚ୍ୟତେ ।
ତଥା ନିଷିଚ୍ୟତେ ଜନ୍ତୁଃ ପୂର୍ୱକର୍ମ ବଶାନୁଗଃ ॥ ୧୦॥
ନାବୀଜାଜ୍ଜାୟତେ କିଂ ଚିନ୍ନାକୃତ୍ୱା ସୁଖମେଧତେ ।
ସୁକୃତୀ ବିନ୍ଦତି ସୁଖଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଦେହକ୍ଷୟଂ ନରଃ ॥ ୧୧॥
ଦୈବଂ ତାତ ନ ପଶ୍ୟାମି ନାସ୍ତି ଦୈବସ୍ୟ ସାଧନମ୍ ।
ସ୍ୱଭାବତୋ ହି ସଂସିଦ୍ଧା ଦେବଗନ୍ଧର୍ୱଦାନବାଃ ॥ ୧୨॥
ପ୍ରେତ୍ୟ ଜାତିକୃତଂ କର୍ମ ନ ସ୍ମରନ୍ତି ସଦା ଜନାଃ ।
ତେ ବୈ ତସ୍ୟ ଫଲପ୍ରାପ୍ତୌ କର୍ମ ଚାପି ଚତୁର୍ୱିଧମ୍ ॥ ୧୩॥
ଲୋକୟାତ୍ରାଶ୍ରୟଶ୍ଚୈବ ଶବ୍ଦୋ ବେଦାଶ୍ରୟଃ କୃତଃ ।
ଶାନ୍ତ୍ୟର୍ଥଂ ମନସସ୍ତାତ ନୈତଦ୍ୱୃଦ୍ଧାନୁଶାସନମ୍ ॥ ୧୪॥
ଚକ୍ଷୁଷା ମନସା ବାଚା କର୍ମଣା ଚ ଚତୁର୍ୱିଧମ୍ ।
କୁରୁତେ ଯାଦୃଶଂ କର୍ମ ତାଦୃଶଂ ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ॥ ୧୫॥
ନିରନ୍ତରଂ ଚ ମିଶ୍ରଂ ଚ ଫଲତେ କର୍ମ ପାର୍ଥିବ ।
କଲ୍ୟାନଂ ଯଦି ବା ପାପଂ ନ ତୁ ନାଶୋଽସ୍ୟ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧୬॥
କଦା ଚିତ୍ସୁକୃତଂ ତାତ କୂତସ୍ଥମିବ ତିଷ୍ଠତି ।
ମଜ୍ଜମାନସ୍ୟ ସଂସାରେ ଯାବଦ୍ଦୁଃଖାଦ୍ୱିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୭॥
ତତୋ ଦୁଃଖକ୍ଷୟଂ କୃତ୍ୱା ସୁକୃତଂ କର୍ମ ସେବତେ ।
ସୁକୃତକ୍ଷୟାଦ୍ଦୁଷ୍କୃତଂ ଚ ତଦ୍ୱିଦ୍ଧି ମନୁଜାଧିପ ॥ ୧୮॥
ଦମଃ କ୍ଷମା ଧୃତିସ୍ତେଜଃ ସନ୍ତୋଷଃ ସତ୍ୟବାଦିତା ।
ହ୍ରୀରହିଂସାବ୍ୟସନିତା ଦାକ୍ଷ୍ୟଂ ଚେତି ସୁଖାବହାଃ ॥ ୧୯॥
ଦୁଷ୍କୃତେ ସୁକୃତେ ବାପି ନ ଜନ୍ତୁରୟତୋ ଭବେତ୍ ।
ନିତ୍ୟଂ ମନଃ ସମାଧାନେ ପ୍ରୟତେତ ବିଚକ୍ଷଣଃ ॥ ୨୦॥
ନାୟଂ ପରସ୍ୟ ସୁକୃତଂ ଦୁଷ୍କୃତଂ ବାପି ସେବତେ ।
କରୋତି ଯାଦୃଶଂ କର୍ମ ତାଦୃଶଂ ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ॥ ୨୧॥
ସୁଖଦୁଃଖେ ସମାଧାୟ ପୁମାନନ୍ୟେନ ଗଚ୍ଛତି ।
ଅନ୍ୟେନୈବ ଜନଃ ସର୍ୱଃ ସଙ୍ଗତୋ ଯଶ୍ଚ ପାର୍ଥିବ ॥ ୨୨॥
ପରେଷାଂ ଯଦସୂୟେତ ନ ତତ୍କୁର୍ୟାତ୍ସ୍ୱୟଂ ନରଃ ।
ଯୋ ହ୍ୟସୂୟୁସ୍ତଥାୟୁକ୍ତଃ ସୋଽବହାସଂ ନିୟଚ୍ଛତି ॥ ୨୩॥
ଭୀରୂ ରାଜନ୍ୟୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସର୍ୱଭକ୍ଷୋ
ବୈଶ୍ୟୋଽନୀହାବାନ୍ହୀନବର୍ଣୋଽଲସଶ୍ ଚ ।
ବିଦ୍ୱାଂଶ୍ଚାଶୀଲୋ ବୃତ୍ତହୀନଃ କୁଲୀନଃ
ସତ୍ୟାଦ୍ଭ୍ରଷ୍ଟୋ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ସ୍ତ୍ରୀ ଚ ଦୁଷ୍ଟା ॥ ୨୪॥
ରାଗୀ ମୁକ୍ତଃ ପଚମାନୋଽଽତ୍ମହେତୋର୍
ମୂର୍ଖୋ ବକ୍ତା ନୃପ ହୀନଂ ଚ ରାସ୍ତ୍ରମ୍ ।
ଏତେ ସର୍ୱେ ଶୋଚ୍ୟତାଂ ଯାନ୍ତି ରାଜନ୍
ଯଶ୍ଚାୟୁକ୍ତଃ ସ୍ନେହହୀନଃ ପ୍ରଜାସୁ ॥ ୨୫॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୦
ପରାଶରୋବାଚ
ମନୋରଥରଥଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥ ହୟଂ ନରଃ ।
ରଶ୍ମିଭିର୍ଜ୍ଞାନସମ୍ଭୂତୈର୍ୟୋ ଗଚ୍ଛତି ସ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ॥ ୧॥
ସେବାଶ୍ରିତେନ ମନସା ବୃତ୍ତି ହୀନସ୍ୟ ଶସ୍ୟତେ ।
ଦ୍ୱିଜାତିହସ୍ତାନ୍ନିର୍ୱୃତ୍ତା ନ ତୁ ତୁଲ୍ୟାତ୍ପରସ୍ପରମ୍ ॥ ୨॥
ଆୟୁର୍ନସୁଲଭଂ ଲବ୍ଧ୍ୱା ନାବକର୍ଷେଦ୍ୱିଶାଂ ପତେ ।
ଉତ୍କର୍ଷାର୍ଥଂ ପ୍ରୟତତେ ନରଃ ପୁଣ୍ୟେନ କର୍ମଣା ॥ ୩॥
ବର୍ଣେଭ୍ୟୋଽପି ପରିଭ୍ରଷ୍ଟଃ ସ ବୈ ସଂମାନମର୍ହତି ।
ନ ତୁ ଯଃ ସତ୍କ୍ରିୟାଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ରାଜସଂ କର୍ମ ସେବତେ ॥ ୪॥
ବର୍ଣୋତ୍କର୍ଷମବାପ୍ନୋତି ନରଃ ପୁଣ୍ୟେନ କର୍ମଣା ।
ଦୁର୍ଲଭଂ ତମଲବ୍ଧା ହି ହନ୍ୟାତ୍ପାପେନ କର୍ମଣା ॥ ୫॥
ଅଜ୍ଞାନାଦ୍ଧି କୃତଂ ପାପଂ ତପସୈବାଭିନିର୍ନୁଦେତ୍ ।
ପାପଂ ହି କର୍ମଫଲତି ପାପମେବ ସ୍ୱୟଂ କୃତମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ପାପଂ ନ ସେବେତ କର୍ମ ଦୁଃଖଫଲୋଦୟମ୍ ॥ ୬॥
ପାପାନୁବନ୍ଧଂ ଯତ୍କର୍ମ ଯଦ୍ୟପି ସ୍ୟାନ୍ମହାଫଲମ୍ ।
ନ ତତ୍ସେବେତ ମେଧାବୀ ଶୁଚିଃ କୁସଲିଲଂ ଯଥା ॥ ୭॥
କିଂ କସ୍ତମନୁପଶ୍ୟାମି ଫଲଂ ପାପସ୍ୟ କର୍ମଣଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟାପନ୍ନସ୍ୟ ହି ସତୋ ନାତ୍ମା ତାବଦ୍ୱିରୋଚତେ ॥ ୮॥
ପ୍ରତ୍ୟାପତ୍ତିଶ୍ଚ ଯସ୍ୟେହ ବାଲିଶସ୍ୟ ନ ଜାୟତେ ।
ତସ୍ୟାପି ସୁମହାଂସ୍ତାପଃ ପ୍ରସ୍ଥିତସ୍ୟୋପଜାୟତେ ॥ ୯॥
ବିରକ୍ତଂ ଶୋଧ୍ୟତେ ବସ୍ତ୍ରଂ ନ ତୁ କୃଷ୍ଣୋପସଂହିତମ୍ ।
ପ୍ରୟତ୍ନେନ ମନୁଷ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ପାପମେବଂ ନିବୋଧ ମେ ॥ ୧୦॥
ସ୍ୱୟଂ କୃତ୍ୱା ତୁ ଯଃ ପାପଂ ଶୁଭମେବାନୁତିଷ୍ଠତି ।
ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତଂ ନରଃ କର୍ତୁମୁଭୟଂ ସୋଽଶ୍ନୁତେ ପୃଥକ୍ ॥ ୧୧॥
ଅଜାନାତ୍ତୁ କୃତାଂ ହିଂସାମହିଂସା ବ୍ୟପକର୍ଷତି ।
ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ ଶାସ୍ତ୍ରନିର୍ଦେଶାଦିତ୍ୟାହୁର୍ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ ॥ ୧୨॥
କଥା କାମକୃତଂ ଚାସ୍ୟ ବିହିଂସୈବାପକର୍ଷତି ।
ଇତ୍ୟାହୁର୍ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞା ବ୍ରାହ୍ମଣା ବେଦପାରଗାଃ ॥ ୧୩॥
ଅହଂ ତୁ ତାବତ୍ପଶ୍ୟାମି କର୍ମ ଯଦ୍ୱର୍ତତେ କୃତମ୍ ।
ଗୁଣୟୁକ୍ତଂ ପ୍ରକାଶଂ ଚ ପାପେନାନୁପସଂହିତମ୍ ॥ ୧୪॥
ଯଥା ସୂକ୍ଷ୍ମାଣି କର୍ମାଣି ଫଲନ୍ତୀହ ଯଥାତଥମ୍ ।
ବୁଦ୍ଧିୟୁକ୍ତାନି ତାନୀହ କୃତାନି ମନସା ସହ ॥ ୧୫॥
ଭବତ୍ୟଲ୍ପଫଲଂ କର୍ମ ସେବିତଂ ନିତ୍ୟମୁଲ୍ବନମ୍ ।
ଅବୁଦ୍ଧିପୂର୍ୱଂ ଧର୍ମଜ୍ଞ କୃତମୁଗ୍ରେଣ କର୍ମଣା ॥ ୧୬॥
କୃତାନି ଯାନି କର୍ମାଣି ଦୈବତୈର୍ମୁନିଭିସ୍ତଥା ।
ନାଚରେତ୍ତାନି ଧର୍ମାତ୍ମା ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଚାପି ନ କୁତ୍ସୟେତ୍ ॥ ୧୭॥
ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ୟ ମନସା ରାଜନ୍ୱିଦିତ୍ୱା ଶକ୍ତିମାତ୍ମନଃ ।
କରୋତି ଯଃ ଶୁଭଂ କର୍ମ ସ ବୈ ଭଦ୍ରାଣି ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮॥
ନବେ କପାଲେ ସଲିଲଂ ସଂନ୍ୟସ୍ତଂ ହୀୟତେ ଯଥା ।
ନବେତରେ ତଥା ଭାବଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ସୁଖଭାବିତମ୍ ॥ ୧୯॥
ସତୋୟେଽନ୍ୟତ୍ତୁ ଯତ୍ତୋୟଂ ତସ୍ମିନ୍ନେବ ପ୍ରସିଚ୍ୟତେ ।
ବୃଦ୍ଧେ ବୃଦ୍ଧିମବାପ୍ନୋତି ସଲିଲେ ସଲିଲଂ ଯଥା ॥ ୨୦॥
ଏବଂ କର୍ମାଣି ଯାନୀହ ବୁଦ୍ଧିୟୁକ୍ତାନି ଭୂପତେ ।
ନସମାନୀହ ହୀନାନି ତାନି ପୁଣ୍ୟତମାନ୍ୟପି ॥ ୨୧॥
ରାଜ୍ଞା ଜେତବ୍ୟାଃ ସାୟୁଧାଶ୍ଚୋନ୍ନତାଶ୍ ଚ
ସମ୍ୟକ୍କର୍ତବ୍ୟଂ ପାଲନଂ ଚ ପ୍ରଜାନାମ୍ ।
ଅଗ୍ନିଶ୍ଚେୟୋ ବହୁଭିଶ୍ଚାପି ଯଜ୍ଞୈର୍
ଅନ୍ତେ ମଧ୍ୟେ ବା ବନମାଶ୍ରିତ୍ୟ ସ୍ଥେୟମ୍ ॥ ୨୨॥
ଦମାନ୍ୱିତଃ ପୁରୁଷୋ ଧର୍ମଶୀଲୋ
ଭୂତାନି ଚାତ୍ମାନମିବାନୁପଶ୍ୟେତ୍ ।
ଗରୀୟସଃ ପୂଜୟେଦାତ୍ମଶକ୍ତ୍ୟା
ସତ୍ୟେନ ଶୀଲେନ ସୁଖଂ ନରେନ୍ଦ୍ର ॥ ୨୩॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୧
ପରାଶରୋବାଚ
କଃ କସ୍ୟ ଚୋପକୁରୁତେ କଶ୍ ଚ କସ୍ମୈ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ।
ପ୍ରାନୀ କରୋତ୍ୟଯଂ କର୍ମ ସର୍ୱମାତ୍ମାର୍ଥମାତ୍ମନା ॥ ୧॥
ଗୌରବେଣ ପରିତ୍ୟକ୍ତଂ ନିଃସ୍ନେହଂ ପରିବର୍ଜୟେତ୍ ।
ସୋଦର୍ୟଂ ଭ୍ରାତରମପି କିମୁତାନ୍ୟଂ ପୃଥଗ୍ଜନମ୍ ॥ ୨॥
ବିଶିଷ୍ଟସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟାଚ୍ଚ ତୁଲ୍ୟୌ ଦାନପ୍ରତିଗ୍ରହୌ ।
ତୟୋଃ ପୁଣ୍ୟତରଂ ଦାନଂ ତଦ୍ଦ୍ୱିଜସ୍ୟ ପ୍ରୟଚ୍ଛତଃ ॥ ୩॥
ନ୍ୟାୟାଗତଂ ଧନଂ ବର୍ଣୈର୍ନ୍ୟାୟେନୈବ ବିବର୍ଧିତମ୍ ।
ସଂରକ୍ଷ୍ୟଂ ଯତ୍ନମାସ୍ଥାୟ ଧର୍ମାର୍ଥମିତି ନିଶ୍ଚୟଃ ॥ ୪॥
ନ ଧର୍ମାର୍ଥୀ ନୃଶଂସେନ କର୍ମଣା ଧନମର୍ଜୟେତ୍ ।
ଶକ୍ତିତଃ ସର୍ୱକାର୍ୟାଣି କୁର୍ୟାନ୍ନର୍ଦ୍ଧିମନୁସ୍ମରେତ୍ ॥ ୫॥
ଅପୋ ହି ପ୍ରୟତଃ ଶୀତାସ୍ତାପିତା ଜ୍ୱଲନେନ ବା ।
ଶକ୍ତିତୋଽତିଥୟେ ଦତ୍ତ୍ୱା କ୍ଷୁଧାର୍ତାୟାଶ୍ନୁତେ ଫଲମ୍ ॥ ୬॥
ରନ୍ତିଦେବେନ ଲୋକେଷ୍ଟା ସିଦ୍ଧିଃ ପ୍ରାପ୍ତା ମହାତ୍ମନା ।
ଫଲପତ୍ରୈରଥୋ ମୂଲୈର୍ମୁନୀନର୍ଚିତବାନସୌ ॥ ୭॥
ତୈରେବ ଫଲପତ୍ରୈଶ୍ଚ ସ ମାଥରମତୋଷୟତ୍ ।
ତସ୍ମାଲ୍ଲେଭେ ପରଂ ସ୍ଥାନଂ ଶୈବ୍ୟୋଽପି ପୃଥିବୀପତିଃ ॥ ୮॥
ଦେବତାତିଥିଭୃତ୍ୟେଭ୍ୟଃ ପିତୃଭ୍ୟୋଽଥାତ୍ମନସ୍ତଥା ।
ଋଣବାଞ୍ଜାୟତେ ମର୍ତ୍ୟସ୍ତସ୍ମାଦନୃଣତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୯॥
ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟେନ ମହର୍ଷିଭ୍ୟୋ ଦେବେଭ୍ୟୋ ଯଜ୍ଞକର୍ମଣା ।
ପିତୃଭ୍ୟଃ ଶ୍ରାଦ୍ଧଦାନେନ ନୃଣାମ୍ ଅଭ୍ୟର୍ଚନେନ ଚ ॥ ୧୦॥
ବାଚଃ ଶେଷାବହାର୍ୟେଣ ପାଲନେନାତ୍ମନୋଽପି ଚ ।
ଯଥାବଦ୍ଧୃତ୍ୟ ବର୍ଗସ୍ୟ ଚିକୀର୍ଷେଦ୍ଧର୍ମମାଦିତଃ ॥ ୧୧॥
ପ୍ରୟତ୍ନେନ ଚ ସଂସିଦ୍ଧା ଧନୈରପି ବିବର୍ଜିତାଃ ।
ସମ୍ୟଗ୍ଘୁତ୍ୱା ହୁତବହଂ ମୁନୟଃ ସିଦ୍ଧିମାଗତାଃ ॥ ୧୨॥
ବିଶ୍ୱାମିତ୍ରସ୍ୟ ପୁତ୍ରତ୍ୱମୃଚୀକ ତନୟୋଽଗମତ୍ ।
ଋଗ୍ଭିଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ମହାଭାଗୋ ଦେବାନ୍ୱୈ ଯଜ୍ଞଭାଗିନଃ ॥ ୧୩॥
ଗତଃ ଶୁକ୍ରତ୍ୱମୁଶନା ଦେବଦେବ ପ୍ରସାଦନାତ୍ ।
ଦେବୀଂ ସ୍ତୁତ୍ୱା ତୁ ଗଗନେ ମୋଦତେ ତେଜସା ବୃତଃ ॥ ୧୪॥
ଅସିତୋ ଦେବଲଶ୍ଚୈବ ତଥା ନାରଦ ପର୍ତବୌ ।
କକ୍ଷୀବାଞ୍ଜାମଦଗ୍ନ୍ୟଶ୍ଚ ରାମସ୍ତାନ୍ଦ୍ୟସ୍ତଥାଂଶୁମାନ୍ ॥ ୧୫॥
ବସିଷ୍ଠୋ ଜମଦଗ୍ନିଶ୍ଚ ବିଶ୍ୱାମିତ୍ରୋଽତ୍ରିରେବ ଚ ।
ଭରଦ୍ୱାଜୋ ହରିଶ୍ମଶ୍ରୁଃ କୁନ୍ଦଧାରଃ ଶ୍ରୁତଶ୍ରବାଃ ॥ ୧୬॥
ଏତେ ମହର୍ଷୟଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ବିଷ୍ଣୁମୃଗ୍ଭିଃ ସମାହିତାଃ ।
ଲେଭିରେ ତପସା ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରସାଦାତ୍ତସ୍ୟ ଧୀମତଃ ॥ ୧୭॥
ଅନର୍ହାଶ୍ଚାର୍ହତାଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ ସନ୍ତଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ତମେବ ହ ।
ନ ତୁ ବୃଦ୍ଧିମିହାନ୍ୱିଚ୍ଛେତ୍କର୍ମକୃତ୍ୱା ଜୁଗୁପ୍ସିତମ୍ ॥ ୧୮॥
ଯେଽର୍ଥା ଧର୍ମେଣ ତେ ସତ୍ୟା ଯେଽଧର୍ମେଣ ଧିଗସ୍ତୁ ତାନ୍ ।
ଧର୍ମଂ ବୈ ଶାଶ୍ୱତଂ ଲୋକେ ନ ଜହ୍ୟାଦ୍ଧନକାଙ୍କ୍ଷୟା ॥ ୧୯॥
ଆହିତାଗ୍ନିର୍ହି ଧର୍ମାତ୍ମା ଯଃ ସ ପୁଣ୍ୟକୃଦୁତ୍ତମଃ ।
ବେଦା ହି ସର୍ୱେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥିତାସ୍ତ୍ରିଷ୍ୱଗ୍ନିଷୁ ପ୍ରଭୋ ॥ ୨୦॥
ସ ଚାପ୍ୟଗ୍ନ୍ୟାହିତୋ ବିପ୍ରଃ କ୍ରିୟା ଯସ୍ୟ ନ ହୀୟତେ ।
ଶ୍ରେୟୋ ହ୍ୟନାହିତାଗ୍ନିତ୍ୱମଗ୍ନିହୋତ୍ରଂ ନ ନିଷ୍କ୍ରିୟମ୍ ॥ ୨୧॥
ଅଗ୍ନିରାତ୍ମା ଚ ମାତା ଚ ପିତା ଜନୟିତା ତଥା ।
ଗୁରୁଶ୍ଚ ନରଶାର୍ଦୂଲ ପରିଚର୍ୟା ଯଥାତଥମ୍ ॥ ୨୨॥
ମାନଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ଯୋ ନରୋ ବୃଦ୍ଧସେବୀ
ବିଦ୍ୱାନ୍କ୍ଲୀବଃ ପଶ୍ୟତି ପ୍ରୀତିୟୋଗାତ୍ ।
ଦାକ୍ଷ୍ୟେଣାହୀନୋ ଧର୍ମୟୁକ୍ତୋ ନଦାନ୍ତୋ
ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ୱୈ ପୂଜ୍ୟତେ ସଦ୍ଭିରାର୍ୟଃ ॥ ୨୩॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୨
ପରାଶରୋବାଚ
ବୃତ୍ତିଃ ସକାଶାଦ୍ୱର୍ଣେଭ୍ୟସ୍ତ୍ରିଭ୍ୟୋ ହୀନସ୍ୟ ଶୋଭନା ।
ପ୍ରୀତ୍ୟୋପନୀତା ନିର୍ଦିଷ୍ଟା ଧର୍ମିଷ୍ଠାନ୍କୁରୁତେ ସଦା ॥ ୧॥
ବୃତ୍ତିଶ୍ଚେନ୍ନାସ୍ତି ଶୂଦ୍ରସ୍ୟ ପିତୃପୈତାମହୀ ଧ୍ରୁବା ।
ନ ବୃତ୍ତିଂ ପରତୋ ମାର୍ଗେଚ୍ଛୁଶ୍ରୂସାଂ ତୁ ପ୍ରୟୋଜୟେତ୍ ॥ ୨॥
ସଦ୍ଭିସ୍ତୁ ସହ ସଂସର୍ଗଃ ଶୋଭତେ ଧର୍ମଦର୍ଶିଭିଃ ।
ନିତ୍ୟଂ ସର୍ୱାସ୍ୱବସ୍ଥାସୁ ନାସଦ୍ଭିରିତି ମେ ମତିଃ ॥ ୩॥
ଯଥୋଦୟ ଗିରୌ ଦ୍ରବ୍ୟଂ ସଂନିକର୍ଷେଣ ଦୀପ୍ୟତେ ।
ତଥା ସତ୍ସଂନିକର୍ଷେଣ ହୀନବର୍ଣୋଽପି ଦୀପ୍ୟତେ ॥ ୪॥
ଯାଦୃଶେନ ହି ବର୍ଣେନ ଭାବ୍ୟତେ ଶୁକ୍ଲମମ୍ବରମ୍ ।
ତାଦୃଶଂ କୁରୁତେ ରୂପମେତଦେବମବୈହି ମେ ॥ ୫॥
ତସ୍ମାଦ୍ଗୁଣେଷୁ ରଜ୍ୟେଥା ମା ଦୋଷେଷୁ କଦା ଚନ ।
ଅନିତ୍ୟମିହ ମର୍ତ୍ୟାନାଂ ଜୀବିତଂ ହି ଚଲାଚଲମ୍ ॥ ୬॥
ସୁଖେ ବା ଯଦି ବା ଦୁଃଖେ ବର୍ତମାନୋ ବିଚକ୍ଷଣଃ ।
ଯଶ୍ଚିନୋତି ଶୁଭାନ୍ୟେବ ସ ଭଦ୍ରାଣୀହ ପଶ୍ୟତି ॥ ୭॥
ଧର୍ମାଦପେତଂ ଯତ୍କର୍ମ ଯଦ୍ୟପି ସ୍ୟାନ୍ମହାଫଲମ୍ ।
ନ ତତ୍ସେବେତ ମେଧାବୀ ନ ତଦ୍ଧିତମିହୋଚ୍ୟତେ ॥ ୮॥
ଯୋ ହୃତ୍ୱା ଗୋସହସ୍ରାଣି ନୃପୋ ଦଦ୍ୟାଦରକ୍ଷିତା ।
ସ ଶବ୍ଦମାତ୍ରଫଲଭାଗ୍ରାଜା ଭବତି ତସ୍କରଃ ॥ ୯॥
ସ୍ୱୟମ୍ଭୂରସୃଜଚ୍ଚାଗ୍ରେ ଧାତାରଂ ଲୋକପୂଜିତମ୍ ।
ଧାତାସୃଜତ୍ପୁତ୍ରମେକଂ ପ୍ରଜାନାଂ ଧାରଣେ ରତମ୍ ॥ ୧୦॥
ତମର୍ଚୟିତ୍ୱା ବୈଶ୍ୟସ୍ତୁ କୁର୍ୟାଦତ୍ୟର୍ଥମୃଦ୍ଧିମତ୍ ।
ରକ୍ଷିତବ୍ୟଂ ତୁ ରାଜନ୍ୟୈରୁପୟୋଜ୍ୟଂ ଦ୍ୱିଜାତିଭିଃ ॥ ୧୧॥
ଅଜିହ୍ମୈରଶଥ କ୍ରୋଧୈର୍ହବ୍ୟକବ୍ୟ ପ୍ରୟୋକ୍ତୃଭିଃ ।
ଶୂଦ୍ରୈର୍ନିର୍ମାର୍ଜନଂ କାର୍ୟମେବଂ ଧର୍ମୋ ନ ନଶ୍ୟତି ॥ ୧୨॥
ଅପ୍ରନସ୍ତେ ତତୋ ଧର୍ମେ ଭବନ୍ତି ସୁଖିତାଃ ପ୍ରଜାଃ ।
ସୁଖେନ ତାସାଂ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ମୋଦନ୍ତେ ଦିବି ଦେବତାଃ ॥ ୧୩॥
ତସ୍ମାଦ୍ୟୋ ରକ୍ଷତି ନୃପଃ ସ ଧର୍ମେଣାଭିପୂଜ୍ୟତେ ।
ଅଧୀତେ ଚାପି ଯୋ ବିପ୍ରୋ ବୈଶ୍ୟୋ ଯଶ୍ଚାର୍ଜନେ ରତଃ ॥ ୧୪॥
ଯଶ୍ଚ ଶୁଶ୍ରୂସତେ ଶୂଦ୍ରଃ ସତତଂ ନିୟତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।
ଅତୋଽନ୍ୟଥା ମନୁଷ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ସ୍ୱଧର୍ମାତ୍ପରିହୀୟତେ ॥ ୧୫॥
ପ୍ରାଣ ସନ୍ତାପନିର୍ଦିଷ୍ଟାଃ କାକିନ୍ୟୋଽପି ମହାଫଲାଃ ।
ନ୍ୟାୟେନୋପାର୍ଜିତା ଦତ୍ତାଃ କିମୁତାନ୍ୟାଃ ସହସ୍ରଶଃ ॥ ୧୬॥
ସତ୍କୃତ୍ୟ ତୁ ଦ୍ୱିଜାତିଭ୍ୟୋ ଯୋ ଦଦାତି ନରାଧିପ ।
ଯାଦୃଶଂ ତାଦୃଶଂ ନିତ୍ୟମଶ୍ନାତି ଫଲମୂର୍ଜିତମ୍ ॥ ୧୭॥
ଅଭିଗମ୍ୟ ଦତ୍ତଂ ତୁଷ୍ଟ୍ୟା ଯଦ୍ଧନ୍ୟମାହୁରଭିଷ୍ଟୁତମ୍ ।
ଯାଚିତେନ ତୁ ଯଦ୍ଦତ୍ତଂ ତଦାହୁର୍ମଧ୍ୟମଂ ବୁଧାଃ ॥ ୧୮॥
ଅବଜ୍ଞୟା ଦୀୟତେ ଯତ୍ତଥୈବାଶ୍ରଦ୍ଧୟାପି ଚ ।
ତଦାହୁରଧମଂ ଦାନଂ ମୁନୟଃ ସତ୍ୟବାଦିନଃ ॥ ୧୯॥
ଅତିକ୍ରମେ ମଜ୍ଜମାନୋ ବିବିଧେନ ନରଃ ସଦା ।
ତଥା ପ୍ରୟତ୍ନଂ କୁର୍ୱୀତ ଯଥା ମୁଚ୍ୟେତ ସଂଶୟାତ୍ ॥ ୨୦॥
ଦମେନ ଶୋଭତେ ବିପ୍ରଃ କ୍ଷତ୍ରିୟୋ ବିଜୟେନ ତୁ ।
ଧନେନ ବୈଶ୍ୟଃ ଶୂଦ୍ରସ୍ତୁ ନିତ୍ୟଂ ଦାକ୍ଷ୍ୟେଣ ଶୋଭତେ ॥ ୨୧॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୩
ପରାଶରୋବାଚ
ପ୍ରତିଗ୍ରହାଗତା ବିପ୍ରେ କ୍ଷତ୍ରିୟେ ଶସ୍ତ୍ରନିର୍ଜିତାଃ ।
ବୈଶ୍ୟେ ନ୍ୟାୟାର୍ଜିତାଶ୍ଚୈବ ଶୂଦ୍ରେ ଶୁଶ୍ରୂସୟାର୍ଜିତାଃ ।
ସ୍ୱଲାପ୍ୟର୍ଥାଃ ପ୍ରଶସ୍ୟନ୍ତେ ଧର୍ମସ୍ୟାର୍ଥେ ମହାଫଲାଃ ॥ ୧॥
ନିତ୍ୟଂ ତ୍ରୟାଣାଂ ବର୍ଣାନାଂ ଶୂଦ୍ରଃ ଶୁଶ୍ରୂସୁରୁଚ୍ୟତେ ।
କ୍ଷତ୍ରଧର୍ମା ବୈଶ୍ୟ ଧର୍ମା ନାବୃତ୍ତିଃ ପତତି ଦ୍ୱିଜଃ ।
ଶୂଦ୍ର କର୍ମା ଯଦା ତୁ ସ୍ୟାତ୍ତଦା ପତତି ବୈ ଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୨॥
ବାନିଜ୍ୟଂ ପାଶୁପାଲ୍ୟଂ ଚ ତଥା ଶିଲ୍ପୋପଜୀବନମ୍ ।
ଶୂଦ୍ରସ୍ୟାପି ବିଧୀୟନ୍ତେ ଯଦା ବୃତ୍ତିର୍ନ ଜାୟତେ ॥ ୩॥
ରଙ୍ଗାବତରଣଂ ଚୈବ ତଥାରୂପୋପଜୀବନମ୍ ।
ମଦ୍ୟ ମାଂସୋପଜୀବ୍ୟଂ ଚ ବିକ୍ରୟୋ ଲୋହଚର୍ମଣୋଃ ॥ ୪॥
ଅପୂର୍ୱିଣା ନ କର୍ତବ୍ୟଂ କର୍ମ ଲୋକେ ବିଗର୍ହିତମ୍ ।
କୃତପୂର୍ୱିଣସ୍ତୁ ତ୍ୟଜତୋ ମହାନ୍ଧର୍ମ ଇତି ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୫॥
ସଂସିଦ୍ଧିଃ ପୁରୁଷୋ ଲୋକେ ଯଦାଚରତି ପାପକମ୍ ।
ମଦେନାଭିପ୍ଲୁତ ମନାସ୍ତଚ୍ଚ ନ ଗ୍ରାହ୍ୟମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୬॥
ଶ୍ରୂୟନ୍ତେ ହି ପୁରାଣେ ବୈ ପ୍ରଜା ଧିଗ୍ଦନ୍ଦ ଶାସନାଃ ।
ଦାନ୍ତା ଧର୍ମପ୍ରଧାନାଶ୍ଚ ନ୍ୟାୟଧର୍ମାନୁବର୍ତକାଃ ॥ ୭॥
ଧର୍ମ ଏବ ସଦା ନୄଣାମିହ ରାଜନ୍ପ୍ରଶସ୍ୟତେ ।
ଧର୍ମବୃଦ୍ଧା ଗୁଣାନେବ ସେବନ୍ତେ ହି ନରା ଭୁବି ॥ ୮॥
ତଂ ଧର୍ମମସୁରାସ୍ତାତ ନାମୃଷ୍ୟନ୍ତ ଜନାଧିପ ।
ବିବର୍ଧମାନାଃ କ୍ରମଶସ୍ତତ୍ର ତେଽନ୍ୱାବିଶନ୍ପ୍ରଜାଃ ॥ ୯॥
ତେଷାଂ ଦର୍ପଃ ସମଭବତ୍ପ୍ରଜାନାଂ ଧର୍ମନାଶନଃ ।
ଦର୍ପାତ୍ମନାଂ ତତଃ କ୍ରୋଧଃ ପୁନସ୍ତେଷାମଜାୟତ ॥ ୧୦॥
ତତଃ କ୍ରୋଧାଭିଭୂତାନାଂ ବୃତ୍ତଂ ଲଜ୍ଜା ସମନ୍ୱିତମ୍ ।
ହ୍ରୀଶ୍ଚୈବାପ୍ୟନଶଦ୍ରାଜଂସ୍ତତୋ ମୋହୋ ବ୍ୟଜାୟତ ॥ ୧୧॥
ତତୋ ମୋହପରୀତାସ୍ତେ ନାପଶ୍ୟନ୍ତ ଯଥା ପୁରା ।
ପରସ୍ପରାବମର୍ଦେନ ବର୍ତୟନ୍ତି ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୨॥
ତାନ୍ପ୍ରାପ୍ୟ ତୁ ସ ଧିଗ୍ଦଣ୍ଡୋ ନ କାରଣମତୋଽଭବତ୍ ।
ତତୋଽଭ୍ୟଗଚ୍ଛନ୍ଦେବାଂଶ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚାବମନ୍ୟ ହ ॥ ୧୩॥
ଏତସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ ତୁ ଦେବା ଦେବବରଂ ଶିବମ୍ ।
ଅଗଚ୍ଛଞ୍ଶରଣଂ ବୀରଂ ବହୁରୂପଂ ଗଣାଧିପମ୍ ॥ ୧୪॥
ତେନ ସ୍ମ ତେ ଗଗନଗାଃ ସପୁରାଃ ପାତିତାଃ କ୍ଷିତୌ ।
ତିସ୍ରୋଽପ୍ୟେକେନ ବାନେନ ଦେବାପ୍ୟାୟିତ ତେଜସା ॥ ୧୫॥
ତେଷାମଧିପତିସ୍ତ୍ୱାସୀଦ୍ଭୀମୋ ଭୀମପରାକ୍ରମଃ ।
ଦେବତାନାଂ ଭୟକରଃ ସ ହତଃ ଶୂଲପାଣିନା ॥ ୧୬॥
ତସ୍ମିନ୍ହତେଽଥ ସ୍ୱଂ ଭାବଂ ପ୍ରତ୍ୟପଦ୍ୟନ୍ତ ମାନବାଃ ।
ପ୍ରାବର୍ତନ୍ତ ଚ ବେଦା ବୈ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ଚ ଯଥା ପୁରା ॥ ୧୭॥
ତତୋଽଭ୍ୟସିଞ୍ଚନ୍ରାଜ୍ୟେନ ଦେବାନାଂ ଦିବି ବାସବମ୍ ।
ସପ୍ତର୍ଷୟଶ୍ଚାନ୍ୱୟୁଞ୍ଜନ୍ନରାଣାଂ ଦନ୍ଦ ଧାରଣେ ॥ ୧୮॥
ସପ୍ତର୍ଷୀଣାମଥୋର୍ଧ୍ୱଂ ଚ ବିପୃଥୁର୍ନାମ ପାର୍ଥିବଃ ।
ରାଜାନଃ କ୍ଷତ୍ରିୟାଶ୍ଚୈବ ମନ୍ଦଲେଷୁ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍ ॥ ୧୯॥
ମହାକୁଲେଷୁ ଯେ ଜାତା ବୃତ୍ତାଃ ପୂର୍ୱତରାଶ୍ ଚ ଯେ ।
ତେଷାମଥାସୁରୋ ଭାବୋ ହୃଦୟାନ୍ନାପସର୍ପତି ॥ ୨୦॥
ତସ୍ମାତ୍ତେନୈବ ଭାବେନ ସାନୁଷଙ୍ଗେନ ପାର୍ଥିବାଃ ।
ଆସୁରାଣ୍ୟେବ କର୍ମାଣି ନ୍ୟସେବନ୍ଭୀମବିକ୍ରମାଃ ॥ ୨୧॥
ପ୍ରତ୍ୟତିଷ୍ଠଂଶ୍ଚ ତେଷ୍ୱେବ ତାନ୍ୟେବ ସ୍ଥାପୟନ୍ତି ଚ ।
ଭଜନ୍ତେ ତାନି ଚାଦ୍ୟାପି ଯେ ବାଲିଶତମା ନରାଃ ॥ ୨୨॥
ତସ୍ମାଦହଂ ବ୍ରବୀମି ତ୍ୱାଂ ରାଜନ୍ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରତଃ ।
ସଂସିଦ୍ଧାଧିଗମଂ କୁର୍ୟାତ୍କର୍ମ ହିଂସାତ୍ମକଂ ତ୍ୟଜେତ୍ ॥ ୨୩॥
ନ ସଙ୍କରେଣ ଦ୍ରବିଣଂ ବିଚିନ୍ୱୀତ ବିଚକ୍ଷଣଃ ।
ଧର୍ମାର୍ଥଂ ନ୍ୟାୟମୁତ୍ସୃଜ୍ୟ ନ ତତ୍କଲ୍ୟାନମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୪॥
ସ ତ୍ୱମେବଂବିଧୋ ଦାନ୍ତଃ କ୍ଷତ୍ରିୟଃ ପ୍ରିୟବାନ୍ଧବଃ ।
ପ୍ରଜା ଭୃତ୍ୟାଂଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାଂଶ୍ଚ ସ୍ୱଧର୍ମେଣାନୁପାଲୟ ॥ ୨୫॥
ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ ସମାୟୋଗୋ ବୈରଂ ସୌହାର୍ଦମେବ ଚ ।
ଅଥ ଜାତିସହସ୍ରାଣି ବହୂନି ପରିବର୍ତତେ ॥ ୨୬॥
ତସ୍ମାଦ୍ଗୁଣେଷୁ ରଜ୍ୟେଥା ମା ଦୋଷେଷୁ କଦା ଚନ ।
ନିର୍ଗୁଣୋ ଯୋ ହି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିରାତ୍ମନଃ ସୋଽରିରୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୭॥
ମାନୁଷେଷୁ ମହାରାଜ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ପ୍ରବର୍ତତଃ ।
ନ ତଥାନ୍ୟେଷୁ ଭୂତେଷୁ ମନୁଷ୍ୟରହିତେଷ୍ୱିହ ॥ ୨୮॥
ଧର୍ମଶୀଲୋ ନରୋ ବିଦ୍ୱାନୀହକୋଽନୀହକୋଽପି ବା ।
ଆତ୍ମଭୂତଃ ସଦା ଲୋକେ ଚରେଦ୍ଭୂତାନ୍ୟହିଂସୟନ୍ ॥ ୨୯॥
ଯଦା ବ୍ୟପେତଦ୍ଧୃଲ୍ଲେଖଂ ମନୋ ଭବତି ତସ୍ୟ ବୈ ।
ନାନୃତଂ ଚୈବ ଭବତି ତଦା କଲ୍ୟାନମୃଚ୍ଛତି ॥ ୩୦॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୪
ପରାଶରୋବାଚ
ଏଷ ଧର୍ମବିଧିସ୍ତାତ ଗୃହସ୍ଥସ୍ୟ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ।
ତପସ୍ୱିଧିଂ ତୁ ବକ୍ଷ୍ୟାମି ତନ୍ମେ ନିଗଦତଃ ଶୃଣୁ ॥ ୧॥
ପ୍ରାୟେନ ହି ଗୃହସ୍ଥସ୍ୟ ମମତ୍ୱଂ ନାମ ଜାୟତେ ।
ସଙ୍ଗାଗତଂ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାବୈସ୍ତାମସରାଜସୈଃ ॥ ୨॥
ଗୃହାଣ୍ୟାଶ୍ରିତ୍ୟ ଗାବଶ୍ଚ କ୍ଷେତ୍ରାଣି ଚ ଧନାନି ଚ ।
ଦାରାଃ ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ଭୃତ୍ୟାଶ୍ଚ ଭବନ୍ତୀହ ନରସ୍ୟ ବୈ ॥ ୩॥
ଏବଂ ତସ୍ୟ ପ୍ରବୃତ୍ତସ୍ୟ ନିତ୍ୟମେବାନୁପଶ୍ୟତଃ ।
ରାଗଦ୍ୱେଷୌ ବିବର୍ଧେତେ ହ୍ୟନିତ୍ୟତ୍ୱମପଶ୍ୟତଃ ॥ ୪॥
ରାଗଦ୍ୱେଷାଭିଭୂତଂ ଚ ନରଂ ଦ୍ରବ୍ୟବଶାନୁଗମ୍ ।
ମୋହଜାତା ରତିର୍ନାମ ସମୁପୈତି ନରାଧିପ ॥ ୫॥
କୃତାର୍ଥୋ ଭୋଗତୋ ଭୂତ୍ୱା ସ ବୈ ରତିପରାୟନଃ ।
ଲାଭଂ ଗ୍ରାମ୍ୟସୁଖାଦନ୍ୟଂ ରତିତୋ ନାନୁପଶ୍ୟତି ॥ ୬॥
ତତୋ ଲୋଭାଭିଭୂତାତ୍ମା ସଙ୍ଗାଦ୍ୱର୍ଧୟତେ ଜନମ୍ ।
ପୁଷ୍ଟ୍ୟର୍ଥଂ ଚୈବ ତସ୍ୟେହ ଜନସ୍ୟାର୍ଥଂ ଚିକୀର୍ଷତି ॥ ୭॥
ସ ଜାନନ୍ନପି ଚାକାର୍ୟମର୍ଥାର୍ଥଂ ସେବତେ ନରଃ ।
ବାଲ ସ୍ନେହପରୀତାତ୍ମା ତତ୍କ୍ଷୟାଚ୍ଚାନୁତପ୍ୟତେ ॥ ୮॥
ତତୋ ମାନେନ ସମ୍ପନ୍ନୋ ରକ୍ଷନ୍ନାତ୍ମପରାଜୟମ୍ ।
କରୋତି ଯେନ ଭୋଗୀ ସ୍ୟାମିତି ତସ୍ମାଦ୍ୱିନଶ୍ୟତି ॥ ୯॥
ତପୋ ହି ବୁଦ୍ଧିୟୁକ୍ତାନାଂ ଶାଶ୍ୱତଂ ବ୍ରହ୍ମ ଦର୍ଶନମ୍ ।
ଅନ୍ୱିଚ୍ଛତାଂ ଶୁଭଂ କର୍ମ ନରାଣାଂ ତ୍ୟଜତାଂ ସୁଖମ୍ ॥ ୧୦॥
ସ୍ନେହାୟତନ ନାଶାଚ୍ଚ ଧନନାଶାଚ୍ଚ ପାର୍ଥିବ ।
ଆଧିବ୍ୟାଧି ପ୍ରତାପାଚ୍ଚ ନିର୍ୱେଦମୁପଗଚ୍ଛତି ॥ ୧୧॥
ନିର୍ୱେଦାଦାତ୍ମସମ୍ବୋଧଃ ସମ୍ବୋଧାଚ୍ଛାସ୍ତ୍ର ଦର୍ଶନମ୍ ।
ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥଦର୍ଶନାଦ୍ରାଜଂସ୍ତପ ଏବାନୁପଶ୍ୟତି ॥ ୧୨॥
ଦୁର୍ଲଭୋ ହି ମନୁଷ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ନରଃ ପ୍ରତ୍ୟବମର୍ଶବାନ୍ ।
ଯୋ ବୈ ପ୍ରିୟ ସୁଖେ କ୍ଷୀଣେ ତପଃ କର୍ତୁଂ ବ୍ୟବସ୍ୟତି ॥ ୧୩॥
ତପଃ ସର୍ୱଗତଂ ତାତ ହୀନସ୍ୟାପି ବିଧୀୟତେ ।
ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟସ୍ୟ ଦାନ୍ତସ୍ୟ ସ୍ୱର୍ଗମାର୍ଗପ୍ରଦେଶକମ୍ ॥ ୧୪॥
ପ୍ରଜାପତିଃ ପ୍ରଜାଃ ପୂର୍ୱମସୃଜତ୍ତପସା ବିଭୁଃ ।
କ୍ୱ ଚିତ୍କ୍ୱ ଚିଦ୍ୱ୍ରତପରୋ ବ୍ରତାନ୍ୟାସ୍ଥାୟ ପାର୍ଥିବ ॥ ୧୫॥
ଆଦିତ୍ୟା ବସବୋ ରୁଦ୍ରାସ୍ତଥୈବାଗ୍ନ୍ୟଶ୍ୱିମାରୁତାଃ ।
ବିଶ୍ୱେଦେବାସ୍ତଥା ସାଧ୍ୟାଃ ପିତରୋଽଥ ମରୁଦ୍ଗଣାଃ ॥ ୧୬॥
ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସ ଗନ୍ଧର୍ୱାଃ ସିଦ୍ଧାଶ୍ଚାନ୍ୟେ ଦିବୌକସଃ ।
ସଂସିଦ୍ଧାସ୍ତପସା ତାତ ଯେ ଚାନ୍ୟେ ସ୍ୱର୍ଗବାସିନଃ ॥ ୧୭॥
ଯେ ଚାଦୌ ବ୍ରହ୍ମଣା ସୃଷ୍ଟା ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତପସା ପୁରା ।
ତେ ଭାବୟନ୍ତଃ ପୃଥିବୀଂ ବିଚରନ୍ତି ଦିବଂ ତଥା ॥ ୧୮॥
ମର୍ତ୍ୟଲୋକେ ଚ ରାଜାନୋ ଯେ ଚାନ୍ୟେ ଗୃହମେଧିନଃ ।
ମହାକୁଲେଷୁ ଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ତତ୍ସର୍ୱଂ ତପସଃ ଫଲମ୍ ॥ ୧୯॥
କୌଶିକାନି ଚ ବସ୍ତ୍ରାଣି ଶୁଭାନ୍ୟାଭରଣାନି ଚ ।
ବାହନାସନ ଯାନାନି ସର୍ୱଂ ତତ୍ତପସଃ ଫଲମ୍ ॥ ୨୦॥
ମନୋଽନୁକୂଲାଃ ପ୍ରମଦା ରୂପବତ୍ୟଃ ସହସ୍ରଶଃ ।
ବାସଃ ପ୍ରାସାଦପୃଷ୍ଠେ ଚ ତତ୍ସର୍ୱଂ ତପସଃ ଫଲମ୍ ॥ ୨୧॥
ଶୟନାନି ଚ ମୁଖ୍ୟାନି ଭୋଜ୍ୟାନି ବିବିଧାନି ଚ ।
ଅଭିପ୍ରେତାନି ସର୍ୱାଣି ଭବନ୍ତି କୃତକର୍ମଣାମ୍ ॥ ୨୨॥
ନାପ୍ରାପ୍ୟଂ ତପସା କିଂ ଚିତ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟେଽସ୍ମିନ୍ପରନ୍ତପ ।
ଉପଭୋଗ ପରିତ୍ୟାଗଃ ଫଲାନ୍ୟକୃତକର୍ମଣାମ୍ ॥ ୨୩॥
ସୁଖିତୋ ଦୁଃଖିତୋ ବାପି ନରୋ ଲୋଭଂ ପରିତ୍ୟଜେତ୍ ।
ଅବେକ୍ଷ୍ୟ ମନସା ଶାସ୍ତ୍ରଂ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଚ ନୃପସତ୍ତମ ॥ ୨୪॥
ଅସନ୍ତୋଷୋଽସୁଖାୟୈବ ଲୋଭାଦିନ୍ଦ୍ରିୟବିଭ୍ରମଃ ।
ତତୋଽସ୍ୟ ନଶ୍ୟତି ପ୍ରଜ୍ଞା ବିଦ୍ୟେବାଭ୍ୟାସ ବର୍ଜିତା ॥ ୨୫॥
ନଷ୍ଟ ପ୍ରଜ୍ଞୋ ଯଦା ଭବତି ତଦା ନ୍ୟାୟଂ ନ ପଶ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାତ୍ସୁଖକ୍ଷୟେ ପ୍ରାପ୍ତେ ପୁମାନୁଗ୍ରଂ ତପଶ୍ ଚରେତ୍ ॥ ୨୬॥
ଯଦିଷ୍ଟଂ ତତ୍ସୁଖଂ ପ୍ରାହୁର୍ଦ୍ୱେଷ୍ୟଂ ଦୁଃଖମିହୋଚ୍ୟତେ ।
କୃତାକୃତସ୍ୟ ତପସଃ ଫଲଂ ପଶ୍ୟସ୍ୱ ଯାଦୃଶମ୍ ॥ ୨୭॥
ନିତ୍ୟଂ ଭଦ୍ରାଣି ପଶ୍ୟନ୍ତି ବିଷୟାଂଶ୍ଚୋପଭୁଞ୍ଜତେ ।
ପ୍ରାକାଶ୍ୟଂ ଚୈବ ଗଚ୍ଛନ୍ତି କୃତ୍ୱା ନିଷ୍କଲ୍ମଷଂ ତପଃ ॥ ୨୮॥
ଅପ୍ରିୟାଣ୍ୟବମାନାଂଶ୍ଚ ଦୁଃଖଂ ବହୁବିଧାତ୍ମକମ୍ ।
ଫଲାର୍ଥୀ ତତ୍ପଥତ୍ୟକ୍ତଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ବିଷୟାତ୍ମକମ୍ ॥ ୨୯॥
ଧର୍ମେ ତପସି ଦାନେ ଚ ବିଚିକିତ୍ସାସ୍ୟ ଜାୟତେ ।
ସ କୃତ୍ୱା ପାପକାନ୍ୟେବ ନିରୟଂ ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ॥ ୩୦॥
ସୁଖେ ତୁ ବର୍ତମାନୋ ବୈ ଦୁଃଖେ ବାପି ନରୋତ୍ତମ ।
ସ୍ୱବୃତ୍ତାଦ୍ୟୋ ନ ଚଲତି ଶାସ୍ତ୍ରଚକ୍ଷୁଃ ସ ମାନବଃ ॥ ୩୧॥
ଇଷୁପ୍ରପାତ ମାତ୍ରଂ ହି ସ୍ପର୍ଶୟୋଗେ ରତିଃ ସ୍ମୃତା ।
ରସନେ ଦର୍ଶନେ ଘ୍ରାଣେ ଶ୍ରବଣେ ଚ ବିଶାଂ ପତେ ॥ ୩୨॥
ତତୋଽସ୍ୟ ଜାୟତେ ତୀବ୍ରା ବେଦନା ତତ୍କ୍ଷୟାତ୍ପୁନଃ ।
ବୁଧା ଯେନ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ମୋକ୍ଷଂ ସୁଖମନୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୩୩॥
ତତଃ ଫଲାର୍ଥଂ ଚରତି ଭବନ୍ତି ଜ୍ୟାୟସୋ ଗୁଣାଃ ।
ଧର୍ମବୃତ୍ତ୍ୟା ଚ ସତତଂ କାମାର୍ଥାଭ୍ୟାଂ ନ ହୀୟତେ ॥ ୩୪॥
ଅପ୍ରୟତ୍ନାଗତାଃ ସେବ୍ୟା ଗୃହସ୍ଥୈର୍ୱିଷୟାଃ ସଦା ।
ପ୍ରୟତ୍ନେନୋପଗମ୍ୟଶ୍ଚ ସ୍ୱଧର୍ମ ଇତି ମେ ମତିଃ ॥ ୩୫॥
ମାନିନାଂ କୁଲଜାତାନାଂ ନିତ୍ୟଂ ଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥଚକ୍ଷୁଷାମ୍ ।
ଧର୍ମକ୍ରିୟା ବିୟୁକ୍ତାନାମଶକ୍ତ୍ୟା ସଂବୃତାତ୍ମନାମ୍ ॥ ୩୬॥
କ୍ରିୟମାଣଂ ଯଦା କର୍ମ ନାଶଂ ଗଚ୍ଛତି ମାନୁଷମ୍ ।
ତେଷାଂ ନାନ୍ୟଦୃତେ ଲୋକେ ତପସଃ କର୍ମ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୩୭॥
ସର୍ୱାତ୍ମନା ତୁ କୁର୍ୱୀତ ଗୃହସ୍ଥଃ କର୍ମ ନିଶ୍ଚୟମ୍ ।
ଦାକ୍ଷ୍ୟେଣ ହବ୍ୟକବ୍ୟାର୍ଥଂ ସ୍ୱଧର୍ମଂ ବିଚରେନ୍ନୃପ ॥ ୩୮॥
ଯଥା ନଦୀନଦାଃ ସର୍ୱେ ସାଗରେ ଯାନ୍ତି ସଂସ୍ଥିତମ୍ ।
ଏବମାଶ୍ରମିଣଃ ସର୍ୱେ ଗୃହସ୍ଥେ ଯାନ୍ତି ସଂସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୩୯॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୫
ଜନକ
ବର୍ଣୋ ବିଶେଷବର୍ଣାନାଂ ମହର୍ଷେ କେନ ଜାୟତେ ।
ଏତଦିଚ୍ଛାମ୍ୟହଂ ଶ୍ରୋତୁଂ ତଦ୍ବ୍ରୂହି ବଦତାଂ ବର ॥ ୧॥
ଯଦେତଜ୍ଜାୟତେଽପତ୍ୟଂ ସ ଏବାୟମିତି ଶ୍ରୁତିଃ ।
କଥଂ ବ୍ରାହ୍ମଣତୋ ଜାତୋ ବିଶେଷଗ୍ରହଣଂ ଗତଃ ॥ ୨॥
ପରାଶରୋବାଚ
ଏବମେତନ୍ମହାରାଜ ଯେନ ଜାତଃ ସ ଏବ ସଃ ।
ତପସସ୍ତ୍ୱପକର୍ଷେଣ ଜାତିଗ୍ରହଣତାଂ ଗତଃ ॥ ୩॥
ସୁକ୍ଷେତ୍ରାଚ୍ଚ ସୁବୀଜାଚ୍ଚ ପୁଣ୍ୟୋ ଭବତି ସମ୍ଭବଃ ।
ଅତୋଽନ୍ୟତରତୋ ହୀନାଦବରୋ ନାମ ଜାୟତେ ॥ ୪॥
ବକ୍ରାଦ୍ଭୁଜାଭ୍ୟାମୂରୁଭ୍ୟାଂ ପଦ୍ଭ୍ୟାଂ ଚୈବାଥ ଜଜ୍ଞିରେ ।
ସୃଜତଃ ପ୍ରଜାପତେର୍ଲୋକାନିତି ଧର୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ ॥ ୫॥
ମୁଖଜା ବ୍ରାହ୍ମଣାସ୍ତାତ ବାହୁଜାଃ କ୍ଷତ୍ରବନ୍ଧବଃ ।
ଊରୁଜା ଧନିନୋ ରାଜନ୍ପାଦଜାଃ ପରିଚାରକାଃ ॥ ୬॥
ଚତୁର୍ଣାମେବ ବର୍ଣାନାମାଗମଃ ପୁରୁଷର୍ଷଭ ।
ଅତୋଽନ୍ୟେ ତ୍ୱତିରିକ୍ତା ଯେ ତେ ବୈ ସଙ୍କରଜାଃ ସ୍ମୃତାଃ ॥ ୭॥
କ୍ଷତ୍ରଜାତିରଥାମ୍ବସ୍ଥା ଉଗ୍ରା ବୈଦେହକାସ୍ତଥା ।
ଶ୍ୱପାକାଃ ପୁଲ୍କସାଃ ସ୍ତେନା ନିଷାଦାଃ ସୂତମାଗଧାଃ ॥ ୮॥
ଆୟୋଗାଃ କରଣା ବ୍ରାତ୍ୟାଶ୍ଚନ୍ଦାଲାଶ୍ଚ ନରାଧିପ ।
ଏତେ ଚତୁର୍ଭ୍ୟୋ ବର୍ଣେଭ୍ୟୋ ଜାୟନ୍ତେ ବୈ ପରସ୍ପରମ୍ ॥ ୯॥
ଜନକ
ବ୍ରହ୍ମଣୈକେନ ଜାତାନାଂ ନାନାତ୍ୱଂ ଗୋତ୍ରତଃ କଥମ୍ ।
ବହୂନୀହ ହି ଲୋକେ ବୈ ଗୋତ୍ରାଣି ମୁନିସତ୍ତମ ॥ ୧୦॥
ଯତ୍ର ତତ୍ର କଥଂ ଜାତାଃ ସ୍ୱୟୋନିଂ ମୁନୟୋ ଗତାଃ ।
ଶୂଦ୍ରୟୋନୌ ସମୁତ୍ପନ୍ନା ବିୟୋନୌ ଚ ତଥାପରେ ॥ ୧୧॥
ପରାଶରୋବାଚ
ରାଜନ୍ନେତଦ୍ଭବେଦ୍ଗ୍ରାହ୍ୟମପକୃଷ୍ଟେନ ଜନ୍ମନା ।
ମହାତ୍ମାନଂ ସମୁତ୍ପତ୍ତିସ୍ତପସା ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍ ॥ ୧୨॥
ଉତ୍ପାଦ୍ୟ ପୁତ୍ରାନ୍ମୁନୟୋ ନୃପତୌ ଯତ୍ର ତତ୍ର ହ ।
ସ୍ୱେନୈବ ତପସା ତେଷାମୃଷିତ୍ୱଂ ବିଦଧୁଃ ପୁନଃ ॥ ୧୩॥
ପିତାମହଶ୍ଚ ମେ ପୂର୍ୱମୃଶ୍ୟଶୃଙ୍ଗଶ୍ଚ କାଶ୍ୟପଃ ।
ବତସ୍ତାନ୍ଦ୍ୟଃ କୃପଶ୍ଚୈବ କକ୍ଷୀବାନ୍କମଥାଦୟଃ ॥ ୧୪॥
ଯବକ୍ରୀତଶ୍ଚ ନୃପତେ ଦ୍ରୋଣଶ୍ଚ ବଦତାଂ ବରଃ ।
ଆୟୁର୍ମତଙ୍ଗୋ ଦତ୍ତଶ୍ ଚ ଦ୍ରୁପଦୋ ମତ୍ସ୍ୟ ଏବ ଚ ॥ ୧୫॥
ଏତେ ସ୍ୱାଂ ପ୍ରକୃତିଂ ପ୍ରାପ୍ତା ବୈଦେହ ତପସୋଽଽଶ୍ରୟାତ୍ ।
ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ବେଦବିଦୋ ଦମେ ତପସି ଚୈବ ହି ॥ ୧୬॥
ମୂଲଗୋତ୍ରାଣି ଚତ୍ୱାରି ସମୁତ୍ପନ୍ନାନି ପାର୍ଥିବ ।
ଅଙ୍ଗିରାଃ କଶ୍ୟପଶ୍ଚୈବ ବସିଷ୍ଠୋ ଭୃଗୁରେବ ଚ ॥ ୧୭॥
କର୍ମତୋଽନ୍ୟାନି ଗୋତ୍ରାଣି ସମୁତ୍ପନ୍ନାନି ପାର୍ଥିବ ।
ନାମଧେୟାନି ତପସା ତାନି ଚ ଗ୍ରହଣଂ ସତାମ୍ ॥ ୧୮॥
ଜନକ
ବିଶେଷଧର୍ମାନ୍ୱର୍ଣାନାଂ ପ୍ରବ୍ରୂହି ଭଗବନ୍ମମ ।
ତଥା ସାମାନ୍ୟ ଧର୍ମାଂଶ୍ଚ ସର୍ୱତ୍ର କୁଶଲୋ ହ୍ୟସି ॥ ୧୯॥
ପରା
ପ୍ରତିଗ୍ରହୋ ଯାଜନଂ ଚ ତଥୈବାଧ୍ୟାପନଂ ନୃପ ।
ବିଶେଷଧର୍ମୋ ବିପ୍ରାଣାଂ ରକ୍ଷା କ୍ଷତ୍ରସ୍ୟ ଶୋଭନା ॥ ୨୦॥
କୃଷିଶ୍ଚ ପାଶୁପାଲ୍ୟଂ ଚ ବାନିଜ୍ୟଂ ଚ ବିଶାମ୍ ଅପି ।
ଦ୍ୱିଜାନାଂ ପରିଚର୍ୟା ଚ ଶୂତ୍ର କର୍ମ ନରାଧିପ ॥ ୨୧॥
ବିଶେଷଧର୍ମା ନୃପତେ ବର୍ଣାନାଂ ପରିକୀର୍ତିତାଃ ।
ଧର୍ମାନ୍ସାଧାରଣାଂସ୍ତାତ ବିସ୍ତରେଣ ଶୃଣୁଷ୍ୱ ମେ ॥ ୨୨॥
ଆନୃଶଂସ୍ୟମହିଂସା ଚାପ୍ରମାଦଃ ସଂବିଭାଗିତା ।
ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମାତିଥେୟଂ ଚ ସତ୍ୟମକ୍ରୋଧ ଏବ ଚ ॥ ୨୩॥
ସ୍ୱେଷୁ ଦାରେଷୁ ସନ୍ତୋଷଃ ଶୌଚଂ ନିତ୍ୟାନସୂୟତା ।
ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ତିତିକ୍ଷା ଚ ଧର୍ମାଃ ସାଧାରଣା ନୃପ ॥ ୨୪॥
ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ କ୍ଷତ୍ରିୟା ବୈଶ୍ୟାସ୍ତ୍ରୟୋ ବର୍ଣା ଦ୍ୱିଜାତୟଃ ।
ଅତ୍ର ତେଷାମଧୀକାରୋ ଧର୍ମେଷୁ ଦ୍ୱିପଦାଂ ବର ॥ ୨୫॥
ବିକର୍ମାବସ୍ଥିତା ବର୍ଣାଃ ପତନ୍ତି ନୃପତେ ତ୍ରୟଃ ।
ଉନ୍ନମନ୍ତି ଯଥା ସନ୍ତମାଶ୍ରିତ୍ୟେହ ସ୍ୱକର୍ମସୁ ॥ ୨୬॥
ନ ଚାପି ଶୂଦ୍ରଃ ପତତୀତି ନିଶ୍ଚୟୋ
ନ ଚାପି ସଂସ୍କାରମିହାର୍ହତୀତି ବା ।
ଶ୍ରୁତିପ୍ରବୃତ୍ତଂ ନ ଚ ଧର୍ମମାପ୍ନୁତେ
ନ ଚାସ୍ୟ ଧର୍ମେ ପ୍ରତିଷେଧନଂ କୃତମ୍ ॥ ୨୭॥
ବୈଦେହକଂ ଶୂଦ୍ରମୁଦାହରନ୍ତି
ଦ୍ୱିଜା ମହାରାଜ ଶ୍ରୁତୋପପନ୍ନାଃ ।
ଅହଂ ହି ପଶ୍ୟାମି ନରେନ୍ଦ୍ର ଦେବଂ
ବିଶ୍ୱସ୍ୟ ବିଷ୍ଣୁଂ ଜଗତଃ ପ୍ରଧାନମ୍ ॥ ୨୮॥
ସତାଂ ବୃତ୍ତମନୁଷ୍ଠାୟ ନିହୀନା ଉଜ୍ଜିହୀର୍ଷବଃ ।
ମନ୍ତ୍ରବର୍ଜଂ ନ ଦୁଷ୍ୟନ୍ତି କୁର୍ୱାଣାଃ ପୌଷ୍ଟିକୀଃ କ୍ରିୟାଃ ॥ ୨୯॥
ଯଥା ଯଥା ହି ସଦ୍ୱୃତ୍ତମାଲମ୍ବନ୍ତୀତରେ ଜନାଃ ।
ତଥା ତଥା ସୁଖଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ପ୍ରେତ୍ୟ ଚେହ ଚ ଶେରତେ ॥ ୩୦॥
ଜ
କିଂ କର୍ମ ଦୂସୟତ୍ୟେନମଥ ଜାତିର୍ମହାମୁନେ ।
ସନ୍ଦେହୋ ମେ ସମୁତ୍ପନ୍ନସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ୟାଖ୍ୟାତୁମର୍ହସି ॥ ୩୧॥
ପରା
ଅସଂଶୟଂ ମହାରାଜ ଉଭୟଂ ଦୋଷକାରକମ୍ ।
କର୍ମ ଚୈବ ହି ଜାତିଶ୍ଚ ବିଶେଷଂ ତୁ ନିଶାମୟ ॥ ୩୨॥
ଜାତ୍ୟା ଚ କର୍ମଣା ଚୈବ ଦୁଷ୍ଟଂ କର୍ମ ନିଷେବତେ ।
ଜାତ୍ୟା ଦୁଷ୍ଟଶ୍ଚ ଯଃ ପାପଂ ନ କରୋତି ସ ପୂରୁଷଃ ॥ ୩୩॥
ଜାତ୍ୟା ପ୍ରଧାନଂ ପୁରୁଷଂ କୁର୍ୱାଣଂ କର୍ମ ଧିକ୍କୃତମ୍ ।
କର୍ମ ତଦ୍ଦୂସୟତ୍ୟେନଂ ତସ୍ମାତ୍କର୍ମ ନ ଶୋଭନମ୍ ॥ ୩୪॥
ଜ
କାନି କର୍ମାଣି ଧର୍ମ୍ୟାଣି ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ଦ୍ୱିଜସତ୍ତମ ।
ନ ହିଂସନ୍ତୀହ ଭୂତାନି କ୍ରିୟମାଣାନି ସର୍ୱଦା ॥ ୩୫॥
ପରା
ଶୃଣୁ ମେଽତ୍ର ମହାରାଜ ଯନ୍ମାଂ ତ୍ୱଂ ପରିପୃଚ୍ଛସି ।
ଯାନି କର୍ମାଣ୍ୟହିଂସ୍ରାଣି ନରଂ ତ୍ରାୟନ୍ତି ସର୍ୱଦା ॥ ୩୬॥
ସଂନ୍ୟସ୍ୟାଗ୍ନୀନୁପାସୀନାଃ ପଶ୍ୟନ୍ତି ବିଗତଜ୍ୱରାଃ ।
ନୈଃଶ୍ରେୟସଂ ଧର୍ମପଥଂ ସମାରୁହ୍ୟ ଯଥାକ୍ରମମ୍ ॥ ୩୭॥
ପ୍ରଶ୍ରିତା ବିନୟୋପେତା ଦମନିତ୍ୟାଃ ସୁସଂଶିତାଃ ।
ପ୍ରୟାନ୍ତି ସ୍ଥାନମଜରଂ ସର୍ୱକର୍ମ ବିବର୍ଜିତାଃ ॥ ୩୮॥
ସର୍ୱେ ବର୍ଣା ଧର୍ମକାର୍ୟାଣି ସମ୍ୟକ୍
କୃତ୍ୱା ରାଜନ୍ସତ୍ୟବାକ୍ୟାନି ଚୋକ୍ତ୍ୱା ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱାଧର୍ମଂ ଦାରୁଣଂ ଜୀବଲୋକେ
ଯାନ୍ତି ସ୍ୱର୍ଗଂ ନାତ୍ର କାର୍ୟୋ ବିଚାରଃ ॥ ୩୯॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୬
ପରାଶରୋବାଚ
ପିତା ସୁଖାୟୋ ଗୁରବଃ ସ୍ତ୍ରିୟଶ୍ ଚ
ନ ନିର୍ଗୁଣା ନାମ ଭବନ୍ତି ଲୋକେ ।
ଅନନ୍ୟଭକ୍ତାଃ ପ୍ରିୟବାଦିନଶ୍ ଚ
ହିତାଶ୍ଚ ବଶ୍ୟାଶ୍ଚ ତଥୈବ ରାଜନ୍ ॥ ୧॥
ପିତା ପରଂ ଦୈବତଂ ମାନବାନାଂ
ମାତୁର୍ୱିଶିଷ୍ଟଂ ପିତରଂ ବଦନ୍ତି ।
ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଲାଭଂ ପରମଂ ବଦନ୍ତି
ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥାଃ ପରମାପ୍ନୁବନ୍ତି ॥ ୨॥
ରଣାଜିରେ ଯତ୍ର ଶରାଗ୍ନିସଂସ୍ତରେ
ନୃପାତ୍ମଜୋ ଘାତମବାପ୍ୟ ଦହ୍ୟତେ ।
ପ୍ରୟାତି ଲୋକାନମରୈଃ ସୁଦୁର୍ଲଭାନ୍
ନିଷେବତେ ସ୍ୱର୍ଗଫଲଂ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୩॥
ଶ୍ରାନ୍ତଂ ଭୀତଂ ଭ୍ରଷ୍ଟ ଶସ୍ତ୍ରଂ ରୁଦନ୍ତଂ
ପରାଙ୍ମୁଖଂ ପରିବର୍ହୈଶ୍ଚ ହୀନମ୍ ।
ଅନୁଦ୍ୟତଂ ରୋଗିଣଂ ଯାଚମାନଂ
ନ ବୈ ହିଂସ୍ୟାଦ୍ବାଲବୃଦ୍ଧୌ ଚ ରାଜନ୍ ॥ ୪॥
ପରିବର୍ହୈଃ ସୁସମ୍ପନ୍ନମୁଦ୍ୟତଂ ତୁଲ୍ୟତାଂ ଗତମ୍ ।
ଅତିକ୍ରମେତ ନୃପତିଃ ସଙ୍ଗ୍ରାମେ କ୍ଷତ୍ରିୟାତ୍ମଜମ୍ ॥ ୫॥
ତୁଲ୍ୟାଦିହ ବଧଃ ଶ୍ରେୟାନ୍ୱିଶିଷ୍ଟାଚ୍ଚେତି ନିଶ୍ଚୟଃ ।
ନିହୀନାତ୍କାତରାଚ୍ଚୈବ ନୃପାଣାଂ ଗର୍ହିତୋ ବଧଃ ॥ ୬॥
ପାପାତ୍ପାପସମାଚାରାନ୍ନିହୀନାଚ୍ଚ ନରାଧିପ ।
ପାପ ଏବ ବଧଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ନରକାୟେତି ନିଶ୍ଚୟଃ ॥ ୭॥
ନ କଶ୍ଚିତ୍ତ୍ରାତି ବୈ ରାଜନ୍ଦିଷ୍ଟାନ୍ତ ବଶମାଗତମ୍ ।
ସାବଶେଷାୟୁଷଂ ଚାପି କଶ୍ଚିଦେବାପକର୍ଷତି ॥ ୮॥
ସ୍ନିଗ୍ଧୈଶ୍ଚ କ୍ରିୟମାଣାନି କର୍ମାଣୀହ ନିବର୍ତୟେତ୍ ।
ହିଂସାତ୍ମକାନି କର୍ମାଣି ନାୟୁରିଚ୍ଛେତ୍ପରାୟୁଷା ॥ ୯॥
ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ତୁ ସର୍ୱେଷାଂ ବିନାଶମଭିକାଙ୍କ୍ଷିତାମ୍ ।
ନିଧନଂ ଶୋଭନଂ ତାତ ପୁଲିନେଷୁ କ୍ରିୟାବତାମ୍ ॥ ୧୦॥
ଆୟୁଷି କ୍ଷୟମାପନ୍ନେ ପଞ୍ଚତ୍ୱମୁପଗଚ୍ଛତି ।
ନାକାରଣାତ୍ତଦ୍ଭବତି କାରଣୈରୁପପାଦିତମ୍ ॥ ୧୧॥
ତଥା ଶରୀରଂ ଭବତି ଦେହାଦ୍ୟେନୋପପାଦିତମ୍ ।
ଅଧ୍ୱାନଂ ଗତକଶ୍ଚାୟଂ ପ୍ରାପ୍ତଶ୍ଚାୟଂ ଗୃହାଦ୍ଗୃହମ୍ ॥ ୧୨॥
ଦ୍ୱିତୀୟଂ କାରଣଂ ତତ୍ର ନାନ୍ୟତ୍କିଂ ଚନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ତଦ୍ଦେହଂ ଦେହିନାଂ ଯୁକ୍ତଂ ମୋକ୍ଷଭୂତେଷୁ ବର୍ତତେ ॥ ୧୩॥
ସିରା ସ୍ନାୟ୍ୱସ୍ଥି ସଙ୍ଘାତଂ ବୀଭତ୍ସା ମେଧ୍ୟ ସଙ୍କୁଲମ୍ ।
ଭୂତାନାମିନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ଚ ଗୁଣାନାଂ ଚ ସମାଗତମ୍ ॥ ୧୪॥
ତ୍ୱଗନ୍ତଂ ଦେହମିତ୍ୟାହୁର୍ୱିଦ୍ୱାଂସୋଽଧ୍ୟାତ୍ମଚିନ୍ତକାଃ ।
ପୁନୈରପି ପରିକ୍ଷୀଣଂ ଶରୀରଂ ମର୍ତ୍ୟତାଂ ଗତମ୍ ॥ ୧୫॥
ଶରୀରିଣା ପରିତ୍ୟକ୍ତଂ ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟଂ ଗତଚେତନମ୍ ।
ଭୂତୈଃ ପ୍ରକୃତମାପନ୍ନୈସ୍ତତୋ ଭୂମୌ ନିମଜ୍ଜତି ॥ ୧୬॥
ଭାବିତଂ କର୍ମୟୋଗେନ ଜାୟତେ ତତ୍ର ତତ୍ର ହ ।
ଇଦଂ ଶରୀରଂ ବୈଦେହ ମ୍ରିୟତେ ଯତ୍ର ତତ୍ର ହ ।
ତତ୍ସ୍ୱଭାବୋଽପରୋ ଦୃଷ୍ଟୋ ବିସର୍ଗଃ କର୍ମଣସ୍ତଥା ॥ ୧୭॥
ନ ଜାୟତେ ତୁ ନୃପତେ କଂ ଚିତ୍କାଲମୟଂ ପୁନଃ ।
ପରିଭ୍ରମତି ଭୂତାତ୍ମା ଦ୍ୟାମିବାମ୍ବୁଧରୋ ମହାନ୍ ॥ ୧୮॥
ସ ପୁନର୍ଜାୟତେ ରାଜନ୍ପ୍ରାପ୍ୟେହାୟତନଂ ନୃପ ।
ମନସଃ ପରମୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ଇନ୍ଦ୍ରିୟେଭ୍ୟଃ ପରଂ ମନଃ ॥ ୧୯॥
ଦ୍ୱିବିଧାନାଂ ଚ ଭୂତାନାଂ ଜଙ୍ଗମାଃ ପରମା ନୃପ ।
ଜଙ୍ଗମାନାମପି ତଥା ଦ୍ୱିପଦାଃ ପରମା ମତାଃ ।
ଦ୍ୱିପଦାନାମପି ତଥା ଦ୍ୱିଜା ବୈ ପରମାଃ ସ୍ମୃତାଃ ॥ ୨୦॥
ଦ୍ୱିଜାନାମପି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଜ୍ଞାବନ୍ତଃ ପରା ମତାଃ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞାନାମାତ୍ମସମ୍ବୁଦ୍ଧାଃ ସମ୍ବୁଦ୍ଧାନାମମାନିନଃ ॥ ୨୧॥
ଜାତମନ୍ୱେତି ମରଣଂ ନୃଣାମିତି ବିନିଶ୍ଚୟଃ ।
ଅନ୍ତବନ୍ତି ହି କର୍ମାଣି ସେବନ୍ତେ ଗୁଣତଃ ପ୍ରଜାଃ ॥ ୨୨॥
ଆପନ୍ନେ ତୂତ୍ତରାଂ କାଷ୍ଠାଂ ସୂର୍ୟେ ଯୋ ନିଧନଂ ବ୍ରଜେତ୍ ।
ନକ୍ଷତ୍ରେ ଚ ମୁହୂର୍ତେ ଚ ପୁଣ୍ୟେ ରାଜନ୍ସ ପୁଣ୍ୟକୃତ୍ ॥ ୨୩॥
ଅୟୋଜୟିତ୍ୱା କ୍ଲେଶେନ ଜନଂ ପ୍ଲାବ୍ୟ ଚ ଦୁଷ୍କୃତମ୍ ।
ମୃତ୍ୟୁନାପ୍ରାକୃତେନେହ କର୍ମକୃତ୍ୱାତ୍ମଶକ୍ତିତଃ ॥ ୨୪॥
ବିଷମୁଦ୍ବନ୍ଧନଂ ଦାହୋ ଦସ୍ୟୁ ହସ୍ତାତ୍ତଥା ବଧଃ ।
ଦଂସ୍ତ୍ରିଭ୍ୟଶ୍ଚ ପଶୁଭ୍ୟଶ୍ଚ ପ୍ରାକୃତୋ ବଧ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୨୫॥
ନ ଚୈଭିଃ ପୁଣ୍ୟକର୍ମାଣୋ ଯୁଜ୍ୟନ୍ତେ ନାଭିସନ୍ଧିଜୈଃ ।
ଏବଂବିଧୈଶ୍ଚ ବହୁଭିରପରୈଃ ପ୍ରାକୃତୈରପି ॥ ୨୬॥
ଊର୍ଧ୍ୱଂ ହିତ୍ୱା ପ୍ରତିଷ୍ଠନ୍ତେ ପ୍ରାନାଃ ପୁଣ୍ୟକୃତାଂ ନୃପ ।
ମଧ୍ୟତୋ ମଧ୍ୟପୁଣ୍ୟାନାମଧୋ ଦୁଷ୍କୃତ କର୍ମଣାମ୍ ॥ ୨୭॥
ଏକଃ ଶତ୍ରୁର୍ନ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽସ୍ତି ଶତ୍ରୁର୍
ଅଜ୍ଞାନତୁଲ୍ୟଃ ପୁରୁଷସ୍ୟ ରାଜନ୍ ।
ଯେନାବୃତଃ କୁରୁତେ ସମ୍ପ୍ରୟୁକ୍ତୋ
ଘୋରାଣି କର୍ମାଣି ସୁଦାରୁଣାନି ॥ ୨୮॥
ପ୍ରବୋଧନାର୍ଥଂ ଶ୍ରୁତିଧର୍ମୟୁକ୍ତଂ
ବୃଦ୍ଦ୍ଧାନୁପାସ୍ୟଂ ଚ ଭବେତ ଯସ୍ୟ ।
ପ୍ରୟତ୍ନସାଧ୍ୟୋ ହି ସ ରାଜପୁତ୍ର
ପ୍ରଜ୍ଞାଶରେଣୋନ୍ମଥିତଃ ପରୈତି ॥ ୨୯॥
ଅଧୀତ୍ୟ ବେଦାଂସ୍ତପସା ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ
ଯଜ୍ଞାଞ୍ଶକ୍ତ୍ୟା ସଂନିସୃଜ୍ୟେହ ପଞ୍ଚ ।
ବନଂ ଗଚ୍ଛେତ୍ପୁରୁଷୋ ଧର୍ମକାମଃ
ଶ୍ରେୟଶ୍ଚିତ୍ୱା ସ୍ଥାପୟିତ୍ୱା ସ୍ୱବଂଶମ୍ ॥ ୩୦॥
ଉପଭୋଗୈରପି ତ୍ୟକ୍ତଂ ନାତ୍ମାନମବସାଦୟେତ୍ ।
ଚନ୍ଦାଲତ୍ୱେଽପି ମାନୁଷ୍ୟଂ ସର୍ୱଥା ତାତ ଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୩୧॥
ଇୟଂ ହି ଯୋନିଃ ପ୍ରଥମା ଯାଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଜଗତୀପତେ ।
ଆତ୍ମା ବୈ ଶକ୍ୟତେ ତ୍ରାତୁଂ କର୍ମଭିଃ ଶୁଭଲକ୍ଷଣୈଃ ॥ ୩୨॥
କଥଂ ନ ବିପ୍ରନଶ୍ୟେମ ଯୋନୀତୋଽସ୍ୟା ଇତି ପ୍ରଭୋ ।
କୁର୍ୱନ୍ତି ଧର୍ମଂ ମନୁଜାଃ ଶ୍ରୁତିପ୍ରାମାନ୍ୟ ଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୩୩॥
ଯୋ ଦୁର୍ଲଭତରଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ମାନୁଷ୍ୟମିହ ବୈ ନରଃ ।
ଧର୍ମାବମନ୍ତା କାମାତ୍ମା ଭବେତ୍ସ ଖଲୁ ବଞ୍ଚ୍ୟତେ ॥ ୩୪॥
ଯସ୍ତୁ ପ୍ରୀତିପୁରୋଗେଣ ଚକ୍ଷୁଷା ତାତ ପଶ୍ୟତି ।
ଦୀପୋପମାନି ଭୂତାନି ଯାବଦର୍ଚିର୍ନ ନଶ୍ୟତି ॥ ୩୫॥
ସାନ୍ତ୍ୱେନାନୁପ୍ରଦାନେନ ପ୍ରିୟବାଦେନ ଚାପ୍ୟୁତ ।
ସମଦୁଃଖସୁଖୋ ଭୂତ୍ୱା ସ ପରତ୍ର ମହୀୟତେ ॥ ୩୬॥
ଦାନଂ ତ୍ୟାଗଃ ଶୋଭନା ମୂର୍ତିରଦ୍ଭ୍ୟୋ
ଭୂୟଃ ପ୍ଲାବ୍ୟଂ ତପସା ବୈ ଶରୀରମ୍ ।
ସରସ୍ୱତୀ ନୈମିଷପୁଷ୍କରେଷୁ
ଯେ ଚାପ୍ୟନ୍ୟେ ପୁଣ୍ୟଦେଶାଃ ପୃଥିବ୍ୟାମ୍ ॥ ୩୭॥
ଗୃହେଷୁ ଯେଷାମସବଃ ପତନ୍ତି
ତେଷାମଥୋ ନିର୍ହରନଂ ପ୍ରଶସ୍ତମ୍ ।
ଯାନେନ ବୈ ପ୍ରାପନଂ ଚ ଶ୍ମଶାନେ
ଶୌଚେନ ନୂନଂ ବିଧିନା ଚୈବ ଦାହଃ ॥ ୩୮॥
ଇଷ୍ଟିଃ ପୁଷ୍ଟିର୍ୟଜନଂ ଯାଜନଂ ଚ
ଦାନଂ ପୁଣ୍ୟାନାଂ କର୍ମଣାଂ ଚ ପ୍ରୟୋଗଃ ।
ଶକ୍ତ୍ୟା ପିତ୍ର୍ୟଂ ଯଚ୍ଚ କିଂ ଚିତ୍ପ୍ରଶସ୍ତଂ
ସର୍ୱାଣ୍ୟାତ୍ମାର୍ଥେ ମାନବୋ ଯଃ କରୋତି ॥ ୩୯॥
ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରାଣି ବେଦାଶ୍ଚ ଷଡଙ୍ଗାନି ନରାଧିପ ।
ଶ୍ରେୟସୋଽର୍ଥେ ବିଧୀୟନ୍ତେ ନରସ୍ୟାକ୍ଲିଷ୍ଟ କର୍ମଣଃ ॥ ୪୦॥
ଭୀଷ୍ମୋବାଚ
ଏବଦ୍ୱୈ ସର୍ୱମାଖ୍ୟାତଂ ମୁନିନା ସୁମହାତ୍ମନା ।
ବିଦେହରାଜାୟ ପୁରା ଶ୍ରେୟସୋଽର୍ଥେ ନରାଧିପ ॥ ୪୧॥
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮୭
ଭୀଷ୍ମୋବାଚ
ପୁନରେବ ତୁ ପପ୍ରଚ୍ଛ ଜନକୋ ମିଥିଲାଧିପଃ ।
ପରାଶରଂ ମହାତ୍ମାନଂ ଧର୍ମେ ପରମନିଶ୍ଚୟମ୍ ॥ ୧॥
କିଂ ଶ୍ରେୟଃ କା ଗତିର୍ବ୍ରହ୍ମନ୍କିଂ କୃତଂ ନ ବିନଶ୍ୟତି ।
କ୍ୱ ଗତୋ ନ ନିବର୍ତେତ ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହି ମହାମୁନେ ॥ ୨॥
ପରାଶରୋବାଚ
ଅସଙ୍ଗଃ ଶ୍ରେୟସୋ ମୂଲଂ ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞାନଗତିଃ ପରା ।
ଚୀର୍ଣଂ ତପୋ ନ ପ୍ରନଶ୍ୟେଦ୍ୱାପଃ କ୍ଷେତ୍ରେ ନ ନଶ୍ୟତି ॥ ୩॥
ଛିତ୍ତ୍ୱାଧର୍ମମୟଂ ପାଶଂ ଯଦା ଧର୍ମେଽଭିରଜ୍ୟତେ ।
ଦତ୍ତ୍ୱାଭୟ କୃତଂ ଦାନଂ ତଦା ସିଦ୍ଧିମବାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୪॥
ଯୋ ଦଦାତି ସହସ୍ରାଣି ଗବାମଶ୍ୱଶତାନି ଚ ।
ଅଭୟଂ ସର୍ୱଭୂତେଭ୍ୟସ୍ତଦ୍ଦାନମତିବର୍ତତେ ॥ ୫॥
ବସନ୍ୱିଷୟମଧ୍ୟେଽପି ନ ବସତ୍ୟେବ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ।
ସଂବସତ୍ୟେବ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧିରସତ୍ସୁ ବିଷୟେଷ୍ୱପି ॥ ୬॥
ନାଧର୍ମଃ ଶ୍ଲିଷ୍ୟତେ ପ୍ରାଜ୍ଞମାପଃ ପୁଷ୍କର ପର୍ଣବତ୍ ।
ଅପ୍ରାଜ୍ଞମଧିକଂ ପାପଂ ଶ୍ଲିଷ୍ୟତେ ଜତୁ କାଷ୍ଠବତ୍ ॥ ୭॥
ନାଧର୍ମଃ କାରଣାପେକ୍ଷୀ କର୍ତାରମଭିମୁଞ୍ଚତି ।
କର୍ତା ଖଲୁ ଯଥାକାଲଂ ତତ୍ସର୍ୱମଭିପଦ୍ୟତେ ।
ନ ଭୀଦ୍ୟନ୍ତେ କୃତାତ୍ମାନ ଆତ୍ମପ୍ରତ୍ୟଯ ଦର୍ଶିନଃ ॥ ୮॥
ବୁଦ୍ଧିକର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ହି ପ୍ରମତ୍ତୋ ଯୋ ନ ବୁଧ୍ୟତେ ।
ଶୁଭାଶୁଭେଷୁ ସକ୍ତାତ୍ମା ପ୍ରାପ୍ନୋତି ସୁମହଦ୍ଭୟମ୍ ॥ ୯॥
ବୀତରାଗୋ ଜିତକ୍ରୋଧଃ ସମ୍ୟଗ୍ଭବତି ଯଃ ସଦା ।
ବିଷୟେ ବର୍ତମାନୋଽପି ନ ସ ପାପେନ ଯୁଜ୍ୟତେ ॥ ୧୦॥
ମର୍ୟାଦାୟାଂ ଧର୍ମସେତୁର୍ନିବଦ୍ଧୋ ନୈବ ସୀଦତି ।
ପୁଷ୍ଟସ୍ରୋତ ଇବାୟତ୍ତଃ ସ୍ଫୀତୋ ଭବତି ସଞ୍ଚୟଃ ॥ ୧୧॥
ଯଥା ଭାନୁଗତଂ ତେଜୋ ମନିଃ ଶୁଦ୍ଧଃ ସମାଧିନା ।
ଆଦତ୍ତେ ରାଜଶାର୍ଦୂଲ ତଥା ଯୋଗଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୧୨॥
ଯଥା ତିଲାନାମିହ ପୁଷ୍ପସଂଶ୍ରୟାତ୍
ପୃଥକ୍ପୃଥଗ୍ୟାନି ଗୁଣୋଽତିସୌମ୍ୟତାମ୍ ।
ତଥା ନରାଣାଂ ଭୁବି ଭାବିତାତ୍ମନାଂ
ଯଥାଶ୍ରୟଂ ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୧୩॥
ଜହାତି ଦାରାନିହତେ ନ ସମ୍ପଦଃ
ସଦଶ୍ୱୟାନଂ ବିବିଧାଶ୍ଚ ଯାଃ କ୍ରିୟାଃ ।
ତ୍ରିବିଷ୍ଟପେ ଜାତମତିର୍ୟଦା ନରସ୍
ତଦାସ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିର୍ୱିଷୟେଷୁ ଭୀଦ୍ୟତେ ॥ ୧୪॥
ପ୍ରସକ୍ତବୁଦ୍ଧିର୍ୱିଷୟେଷୁ ଯୋ ନରୋ
ଯୋ ବୁଧ୍ୟତେ ହ୍ୟାତ୍ମହିତଂ କଦା ଚନ ।
ସ ସର୍ୱଭାବାନୁଗତେନ ଚେତସା
ନୃପାମିଷେଣେବ ଝଷୋ ବିକୃଷ୍ୟତେ ॥ ୧୫॥
ସଙ୍ଘାତବାନ୍ମର୍ତ୍ୟଲୋକଃ ପରସ୍ପରମପାଶ୍ରିତଃ ।
କଦଲୀ ଗର୍ଭନିଃସାରୋ ନୌରିବାପ୍ସୁ ନିମଜ୍ଜତି ॥ ୧୬॥
ନ ଧର୍ମକାଲଃ ପୁରୁଷସ୍ୟ ନିଶ୍ଚିତୋ
ନାପି ମୃତ୍ୟୁଃ ପୁରୁଷଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ।
କ୍ରିୟା ହି ଧର୍ମସ୍ୟ ସଦୈବ ଶୋଭନା
ଯଦା ନରୋ ମୃତ୍ୟୁମୁଖେଽଭିବର୍ତତେ ॥ ୧୭॥
ଯଥାନ୍ଧଃ ସ୍ୱଗୃହେ ଯୁକ୍ତୋ ହ୍ୟଭ୍ୟାସାଦେବ ଗଚ୍ଛତି ।
ତଥାୟୁକ୍ତେନ ମନସା ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଗଚ୍ଛତି ତାଂ ଗତିମ୍ ॥ ୧୮॥
ମରଣଂ ଜନ୍ମନି ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଜନ୍ମ ବୈ ମରଣାଶ୍ରିତମ୍ ।
ଅବିଦ୍ୱାନ୍ମୋକ୍ଷଧର୍ମେଷୁ ବଦ୍ଧୋଭ୍ରମତି ଚକ୍ରବତ୍ ॥ ୧୯॥
ଯଥା ମୃଣାଲୋଽନୁଗତମାଶୁ ମୁଞ୍ଚତି କର୍ଦମମ୍ ।
ତଥାତ୍ମା ପୁରୁଷସ୍ୟେହ ମନସା ପରିମୁଚ୍ୟତେ ।
ମନଃ ପ୍ରନୟତେଽଽତ୍ମାନଂ ସ ଏନମଭିୟୁଞ୍ଜତି ॥ ୨୦॥
ପରାର୍ଥେ ବର୍ତମାନସ୍ତୁ ସ୍ୱକାର୍ୟଂ ଯୋଽଭିମନ୍ୟତେ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥେଷୁ ସକ୍ତଃ ସନ୍ସ୍ୱକାର୍ୟାତ୍ପରିହୀୟତେ ॥ ୨୧॥
ଅଧସ୍ତିର୍ୟଗ୍ଗତିଂ ଚୈବ ସ୍ୱର୍ଗେ ଚୈବ ପରାଂ ଗତିମ୍ ।
ପ୍ରାପ୍ନୋତି ସ୍ୱକୃତୈରାତ୍ମା ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ୟେହେତରସ୍ୟ ଚ ॥ ୨୨॥
ମୃନ୍ମୟେ ଭାଜନେ ପକ୍ୱେ ଯଥା ବୈ ନ୍ୟସ୍ୟତେ ଦ୍ରବଃ ।
ତଥା ଶରୀରଂ ତପସା ତପ୍ତଂ ବିଷୟମଶ୍ନୁତେ ॥ ୨୩॥
ବିଷୟାନଶ୍ନୁତେ ଯସ୍ତୁ ନ ସ ଭୋକ୍ଷ୍ୟତ୍ୟସଂଶୟମ୍ ।
ଯସ୍ତୁ ଭୋଗାଂସ୍ତ୍ୟଜେଦାତ୍ମା ସ ବୈ ଭୋକ୍ତୁଂ ବ୍ୟବସ୍ୟତି ॥ ୨୪॥
ନୀହାରେଣ ହି ସଂବୀତଃ ଶିଶ୍ନୋଦର ପରାୟନଃ ।
ଜାତ୍ୟନ୍ଧ ଇବ ପନ୍ଥାନମାବୃତାତ୍ମା ନ ବୁଧ୍ୟତେ ॥ ୨୫॥
ବଣିଗ୍ୟଥା ସମୁଦ୍ରାଦ୍ୱୈ ଯଥାର୍ଥଂ ଲଭତେ ଧନମ୍ ।
ତଥା ମର୍ତ୍ୟାର୍ଣବେ ଜନ୍ତୋଃ କର୍ମ ବିଜ୍ଞାନତୋ ଗତିଃ ॥ ୨୬॥
ଅହୋରାତ୍ର ମୟେ ଲୋକେ ଜରା ରୂପେଣ ସଞ୍ଚରନ୍ ।
ମୃତ୍ୟୁର୍ଗ୍ରସତି ଭୂତାନି ପବନଂ ପନ୍ନଗୋ ଯଥା ॥ ୨୭॥
ସ୍ୱୟଂ କୃତାନି କର୍ମାଣି ଜାତୋ ଜନ୍ତୁଃ ପ୍ରପଦ୍ୟତେ ।
ନାକୃତଂ ଲଭତେ କଶ୍ଚିତ୍କିଂ ଚିଦତ୍ର ପ୍ରିୟାପ୍ରିୟମ୍ ॥ ୨୮॥
ଶୟାନଂ ଯାନ୍ତମାସୀନଂ ପ୍ରବୃତ୍ତଂ ବିଷୟେଷୁ ଚ ।
ଶୁଭାଶୁଭାନି କର୍ମାଣି ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ନରଂ ସଦା ॥ ୨୯॥
ନ ହ୍ୟନ୍ୟତ୍ତୀରମାସାଦ୍ୟ ପୁନସ୍ତର୍ତୁଂ ବ୍ୟବସ୍ୟତି ।
ଦୁର୍ଲଭୋ ଦୃଶ୍ୟତେ ହ୍ୟସ୍ୟ ବିନିପାତୋ ମହାର୍ଣବେ ॥ ୩୦॥
ଯଥା ଭାରାବସକ୍ତା ହି ନୌର୍ମହାମ୍ଭସି ତନ୍ତୁନା ।
ତଥା ମନୋଽଭିୟୋଗାଦ୍ୱୈ ଶରୀରଂ ପ୍ରତିକର୍ଷତି ॥ ୩୧॥
ଯଥା ସମୁଦ୍ରମଭିତଃ ସଂସ୍ୟୂତାଃ ସରିତୋଽପରାଃ ।
ତଥାଦ୍ୟା ପ୍ରକୃତିର୍ୟୋଗାଦଭିସଂସ୍ୟୂୟତେ ସଦା ॥ ୩୨॥
ସ୍ନେହପାଶୈର୍ବହୁବିଭୈରାସକ୍ତମନସୋ ନରାଃ ।
ପ୍ରକୃତିଷ୍ଠା ବିଷୀଦନ୍ତି ଜଲେ ସୈକତ ବେଶ୍ମବତ୍ ॥ ୩୩॥
ଶରୀରଗୃହ ସଂସ୍ଥସ୍ୟ ଶୌଚତୀର୍ଥସ୍ୟ ଦେହିନଃ ।
ବୁଦ୍ଧିମାର୍ଗ ପ୍ରୟାତସ୍ୟ ସୁଖଂ ତ୍ୱିହ ପରତ୍ର ଚ ॥ ୩୪॥
ବିସ୍ତରାଃ କ୍ଲେଶସଂୟୁକ୍ତାଃ ସଙ୍କ୍ଷେପାସ୍ତୁ ସୁଖାବହାଃ ।
ପରାର୍ଥଂ ବିସ୍ତରାଃ ସର୍ୱେ ତ୍ୟାଗମାତ୍ମହିତଂ ବିଦୁଃ ॥ ୩୫॥
ସଙ୍କଲ୍ପଜୋ ମିତ୍ରବର୍ଗୋ ଜ୍ଞାତୟଃ କାରଣାତ୍ମକାଃ ।
ଭାର୍ୟା ଦାସାଶ୍ଚ ପୁତ୍ରାଶ୍ଚ ସ୍ୱମର୍ଥମନୁୟୁଞ୍ଜତେ ॥ ୩୬॥
ନ ମାତା ନ ପିତା କିଂ ଚିତ୍କସ୍ୟ ଚିତ୍ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ।
ଦାନପଥ୍ୟୋଦନୋ ଜନ୍ତୁଃ ସ୍ୱକର୍ମଫଲମଶ୍ନୁତେ ॥ ୩୭॥
ମାତାପୁତ୍ରଃ ପିତା ଭ୍ରାତା ଭାର୍ୟା ମିତ୍ର ଜନସ୍ତଥା ।
ଅଷ୍ଟାପଦ ପଦସ୍ଥାନେ ତ୍ୱକ୍ଷମୁଦ୍ରେବ ନ୍ୟସ୍ୟତେ ॥ ୩୮॥
ସର୍ୱାଣି କର୍ମାଣି ପୁରା କୃତାନି
ଶୁଭାଶୁଭାନ୍ୟାତ୍ମନୋ ଯାନ୍ତି ଜନ୍ତୋର୍ ।
ଉପସ୍ଥିତଂ କର୍ମଫଲଂ ବିଦିତ୍ୱା
ବୁଦ୍ଧିଂ ତଥା ଚୋଦୟତେଽନ୍ତରାତ୍ମା ॥ ୩୯॥
ବ୍ୟବସାୟଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ୟ ସହାୟାନ୍ୟୋଽଧିଗଚ୍ଛତି ।
ନ ତସ୍ୟ କଶ୍ଚିଦାରମ୍ଭଃ କଦା ଚିଦବସୀଦତି ॥ ୪୦॥
ଅଦ୍ୱୈଧ ମନସଂ ଯୁକ୍ତଂ ଶୂରଂ ଧୀରଂ ବିପଶ୍ଚିତମ୍ ।
ନ ଶ୍ରୀଃ ସନ୍ତ୍ୟଜତେ ନିତ୍ୟମାଦିତ୍ୟମିବ ରଶ୍ମୟଃ ॥ ୪୧॥
ଆସ୍ତିକ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟାଭ୍ୟାମୁପାୟାଦ୍ୱିସ୍ମୟାଦ୍ଧିୟା ।
ଯମାରଭତ୍ୟନିନ୍ଦ୍ୟାତ୍ମା ନ ସୋଽର୍ଥଃ ପରିଷୀଦତି ॥ ୪୨॥
ସର୍ୱୈଃ ସ୍ୱାନି ଶୁଭାଶୁଭାନି ନିୟତଂ କର୍ମାଣି ଜନ୍ତୁଃ ସ୍ୱୟଂ
ଗର୍ଭାତ୍ସମ୍ପ୍ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ତଦୁଭୟଂ ଯତ୍ତେନ ପୂର୍ୱଂ କୃତମ୍ ।
ମୃତ୍ୟୁଶ୍ଚାପରିହାରବାନ୍ସମଗତିଃ କାଲେନ ବିଚ୍ଛେଦିତା
ଦାରୋଶ୍ଚୂର୍ଣମିବାଶ୍ମସାରବିହିତଂ କର୍ମାନ୍ତିକଂ ପ୍ରାପୟେତ୍ ॥ ୪୩॥
ସ୍ୱରୂପତାମାତ୍ମକୃତଂ ଚ ବିସ୍ତରଂ
କୁଲାନ୍ୱୟଂ ଦ୍ରବ୍ୟସମୃଦ୍ଧି ସଞ୍ଚୟମ୍ ।
ନରୋ ହି ସର୍ୱୋ ଲଭତେ ଯଥାକୃତଂ
ଶୁଭଶୁଭେନାତ୍ମ କୃତେନ କର୍ମଣା ॥ ୪୪॥
ଭୀଷ୍ମୋବାଚ
ଇତ୍ୟୁକ୍ତୋ ଜନକୋ ରାଜନ୍ୟଥାତଥ୍ୟଂ ମନୀସିନା ।
ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଧର୍ମବିଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ପରାଂ ମୁଦମବାପ ହ ॥ ୪୫॥
॥ ଇତି ପରାଶରଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Parashara Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil