॥ Sri Ganesha Geetaa Kannada Lyrics ॥
॥ ಶ್ರೀಗಣೇಶ ಗೀತಾ ॥
ಕ್ರಮಾಂಕ ಅಧ್ಯಾಯ ನಾಮ ಶ್ಲೋಕಸಂಖ್ಯಾ 414
1 ಸಾಂಖ್ಯಸಾರಾರ್ಥಯೋಗ 69
2 ಕರ್ಮಯೋಗ 43
3 ವಿಜ್ಞಾನಪ್ರತಿಪಾದನ 50
4 ವೈಧಸಂನ್ಯಾಸಯೋಗ 37
5 ಯೋಗಾವೃತ್ತಿಪ್ರಶಂಸನ 27
6 ಬುದ್ಧಿಯೋಗ
21
7 ಉಪಾಸನಾಯೋಗ 25
8 ವಿಶ್ವರೂಪದರ್ಶನ 26
9 ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾತೃಜ್ಞೇಯವಿವೇಕಯೋಗ 41
10 ಉಪದೇಶಯೋಗ 23
11 ತ್ರಿವಿಧವಸ್ತುವಿವೇಕನಿರೂಪಣ 52
॥ ಓಂ ನಮಃ ಶ್ರೀಗಣೇಶಾಯ ॥
॥ ಅಥ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾ ಪ್ರಾರಭ್ಯತೇ ॥
1
॥ ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಸಾಂಖ್ಯಸಾರಾರ್ಥ ಯೋಗಃ ॥
ಕ ಉವಾಚ –
ಏವಮೇವ ಪುರಾ ಪೃಷ್ಟಃ ಶೌನಕೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ ।
ಸ ಸೂತಃ ಕಥಯಾಮಾಸ ಗೀತಾಂ ವ್ಯಾಸಮುಖಾಚ್ಛ್ರುತಾಂ ॥ 1 ॥
ಸೂತ ಉವಾಚ –
ಅಷ್ಟಾದಶಪುರಾಣೋಕ್ತಮಮೃತಂ ಪ್ರಾಶಿತಂ ತ್ವಯಾ ।
ತತೋಽತಿರಸವತ್ಪಾತುಮಿಚ್ಛಾಮ್ಯಮೃತಮುತ್ತಮಂ ॥ 2 ॥
ಯೇನಾಮೃತಮಯೋ ಭೂತ್ವಾ ಪುಮಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಾಮೃತಂ ಯತಃ ।
ಯೋಗಾಮೃತಂ ಮಹಾಭಾಗ ತನ್ಮೇ ಕರುಣಯಾ ವದ ॥ 3 ॥
ವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ –
ಅಥ ಗೀತಾಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಯೋಗಮಾರ್ಗಪ್ರಕಾಶಿನೀಂ ।
ನಿಯುಕ್ತಾ ಪೃಚ್ಛತೇ ಸೂತ ರಾಜ್ಞೇ ಗಜಮುಖೇನ ಯಾ ॥ 4 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ವಿಘ್ನೇಶ್ವರ ಮಹಾಬಾಹೋ ಸರ್ವವಿದ್ಯಾವಿಶಾರದ ।
ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥತತ್ತ್ವಜ್ಞ ಯೋಗಂ ಮೇ ವಕ್ತುಮರ್ಹಸಿ ॥ 5 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಸಮ್ಯಗ್ವ್ಯವಸಿತಾ ರಾಜನ್ಮತಿಸ್ತೇಽನುಗ್ರಹಾನ್ಮಮ ।
ಶೃಣು ಗೀತಾಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಯೋಗಾಮೃತಮಯೀಂ ನೃಪ ॥ 6 ॥
ನ ಯೋಗಂ ಯೋಗಮಿತ್ಯಾಹುರ್ಯೋಗೋ ಯೋಗೋ ನ ಚ ಶ್ರಿಯಃ ।
ನ ಯೋಗೋ ವಿಷಯೈರ್ಯೋಗೋ ನ ಚ ಮಾತ್ರಾದಿಭಿಸ್ತದಾ ॥ 7 ॥
ಯೋಗೋ ಯಃ ಪಿತೃಮಾತ್ರಾದೇರ್ನ ಸ ಯೋಗೋ ನರಾಧಿಪ ।
ಯೋ ಯೋಗೋ ಬಂಧುಪುತ್ರಾದೇರ್ಯಶ್ಚಾಷ್ಟಭೂತಿಭಿಃ ಸಹ ॥ 8 ॥
ನ ಸ ಯೋಗಸ್ತ್ರಿಯಾ ಯೋಗೋ ಜಗದದ್ಭುತರೂಪಯಾ ।
ರಾಜ್ಯಯೋಗಶ್ಚ ನೋ ಯೋಗೋ ನ ಯೋಗೋ ಗಜವಾಜಿಭಿಃ ॥ 9 ॥
ಯೋಗೋ ನೇಂದ್ರಪದಸ್ಯಾಪಿ ಯೋಗೋ ಯೋಗಾರ್ಥಿನಃ ಪ್ರಿಯಃ ।
ಯೋಗೋ ಯಃ ಸತ್ಯಲೋಕಸ್ಯ ನ ಸ ಯೋಗೋ ಮತೋ ಮಮ ॥ 10 ॥
ಶೈವಸ್ಯ ಯೋಗೋ ನೋ ಯೋಗೋ ವೈಷ್ಣವಸ್ಯ ಪದಸ್ಯ ಯಃ ।
ನ ಯೋಗೋ ಭೂಪ ಸೂರ್ಯತ್ವಂ ಚಂದ್ರತ್ವಂ ನ ಕುಬೇರತಾ ॥ 11 ॥
ನಾನಿಲತ್ವಂ ನಾನಲತ್ವಂ ನಾಮರತ್ವಂ ನ ಕಾಲತಾ ।
ನ ವಾರುಣ್ಯಂ ನ ನೈರೃತ್ಯಂ ಯೋಗೋ ನ ಸಾರ್ವಭೌಮತಾ ॥ 12 ॥
ಯೋಗಂ ನಾನಾವಿಧಂ ಭೂಪ ಯುಂಜಂತಿ ಜ್ಞಾನಿನಸ್ತತಂ ।
ಭವಂತಿ ವಿತೃಷಾ ಲೋಕೇ ಜಿತಾಹಾರಾ ವಿರೇತಸಃ ॥ 13 ॥
ಪಾವಯಂತ್ಯಖಿಲಾನ್ಲೋಕಾನ್ವಶೀಕೃತಜಗತ್ತ್ರಯಾಃ ।
ಕರುಣಾಪೂರ್ಣಹೃದಯಾ ಬೋಧಯಂತ್ಯಪಿ ಕಾಂಶ್ಚನ ॥ 14 ॥
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಾ ಹೃದೇ ಮಗ್ನಾಃ ಪರಮಾನಂದರೂಪಿಣಿ ।
ನಿಮೀಲ್ಯಾಕ್ಷೀಣಿ ಪಶ್ಯಂತಃ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೃದಿ ಸ್ಥಿತಂ ॥ 15 ॥
ಧ್ಯಾಯಂತಃ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಚಿತ್ತೇ ಯೋಗವಶೀಕೃತಂ ।
ಭೂತಾನಿ ಸ್ವಾತ್ಮನಾ ತುಲ್ಯಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಗಣಯಂತಿ ತೇ ॥ 16 ॥
ಯೇನ ಕೇನಚಿದಾಚ್ಛಿನ್ನಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿದಾಹತಾಃ ।
ಯೇನ ಕೇನಚಿದಾಕೃಷ್ಟಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿದಾಶ್ರಿತಾಃ ॥ 17 ॥
ಕರುಣಾಪೂರ್ಣಹೃದಯಾ ಭ್ರಮಂತಿ ಧರಣೀತಲೇ ।
ಅನುಗ್ರಹಾಯ ಲೋಕಾನಾಂ ಜಿತಕ್ರೋಧಾ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾಃ ॥ 18 ॥
ದೇಹಮಾತ್ರಭೃತೋ ಭೂಪ ಸಮಲೋಷ್ಟಾಶ್ಮಕಾಂಚನಾಃ ।
ಏತಾದೃಶಾ ಮಹಾಭಾಗ್ಯಾಃ ಸ್ಯುಶ್ಚಕ್ಷುರ್ಗೋಚರಾಃ ಪ್ರಿಯ ॥ 19 ॥
ತಮಿದಾನೀಮಹಂ ವಕ್ಷ್ಯೇ ಶೃಣು ಯೋಗಮನುತ್ತಮಂ ।
ಶ್ರುತ್ವಾ ಯಂ ಮುಚ್ಯತೇ ಜಂತುಃ ಪಾಪೇಭ್ಯೋ ಭವಸಾಗರಾತ್ ॥ 20 ॥
ಶಿವೇ ವಿಷ್ಣೌ ಚ ಶಕ್ತೌ ಚ ಸೂರ್ಯೇ ಮಯಿ ನರಾಧಿಪ ।
ಯಾಽಭೇದಬುದ್ಧಿರ್ಯೋಗಃ ಸ ಸಮ್ಯಗ್ಯೋಗೋ ಮತೋ ಮಮ ॥ 21 ॥
ಅಹಮೇವ ಜಗದ್ಯಸ್ಮಾತ್ಸೃಜಾಮಿ ಪಾಲಯಾಮಿ ಚ ।
ಕೃತ್ವಾ ನಾನಾವಿಧಂ ವೇಷಂ ಸಂಹರಾಮಿ ಸ್ವಲೀಲಯಾ ॥ 22 ॥
ಅಹಮೇವ ಮಹಾವಿಷ್ಣುರಹಮೇವ ಸದಾಶಿವಃ ।
ಅಹಮೇವ ಮಹಾಶಕ್ತಿರಹಮೇವಾರ್ಯಮಾ ಪ್ರಿಯ ॥ 23 ॥
ಅಹಮೇಕೋ ನೃಣಾಂ ನಾಥೋ ಜಾತಃ ಪಂಚವಿಧಃ ಪುರಾ ।
ಅಜ್ಞಾನಾನ್ಮಾ ನ ಜಾನಂತಿ ಜಗತ್ಕಾರಣಕಾರಣಂ ॥ 24 ॥
ಮತ್ತೋಽಗ್ನಿರಾಪೋ ಧರಣೀ ಮತ್ತ ಆಕಾಶಮಾರುತೌ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಷ್ಣುಶ್ಚ ರುದ್ರಶ್ಚ ಲೋಕಪಾಲಾ ದಿಶೋ ದಶ ॥ 25 ॥
ವಸವೋ ಮನವೋ ಗಾವೋ ಮನವಃ ಪಶವೋಽಪಿ ಚ ।
ಸರಿತಃ ಸಾಗರಾ ಯಕ್ಷಾ ವೃಕ್ಷಾಃ ಪಕ್ಷಿಗಣಾ ಅಪಿ ॥ 26 ॥
ತಥೈಕವಿಂಶತಿಃ ಸ್ವರ್ಗಾ ನಾಗಾಃ ಸಪ್ತ ವನಾನಿ ಚ ।
ಮನುಷ್ಯಾಃ ಪರ್ವತಾಃ ಸಾಧ್ಯಾಃ ಸಿದ್ಧಾ ರಕ್ಷೋಗಣಾಸ್ತಥಾ ॥ 27 ॥
ಅಹಂ ಸಾಕ್ಷೀ ಜಗಚ್ಚಕ್ಷುರಲಿಪ್ತಃ ಸರ್ವಕರ್ಮಭಿಃ ।
ಅವಿಕಾರೋಽಪ್ರಮೇಯೋಽಹಮವ್ಯಕ್ತೋ ವಿಶ್ವಗೋಽವ್ಯಯಃ ॥ 28 ॥
ಅಹಮೇವ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮಾವ್ಯಯಾನಂದಾತ್ಮಕಂ ನೃಪ ।
ಮೋಹಯತ್ಯಖಿಲಾನ್ಮಾಯಾ ಶ್ರೇಷ್ಠಾನ್ಮಮ ನರಾನಮೂನ್ ॥ 29 ॥
ಸರ್ವದಾ ಷಡ್ವಿಕಾರೇಷು ತಾನಿಯಂ ಯೋಜಯೇತ್ ಭೃಶಂ ।
ಹಿತ್ವಾಜಾಪಟಲಂ ಜಂತುರನೇಕೈರ್ಜನ್ಮಭಿಃ ಶನೈಃ ॥ 30 ॥
ವಿರಜ್ಯ ವಿಂದತಿ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಷಯೇಷು ಸುಬೋಧತಃ ।
ಅಚ್ಛೇದ್ಯಂ ಶಸ್ತ್ರಸಂಘಾತೈರದಾಹ್ಯಮನಲೇನ ಚ ॥ 31 ॥
ಅಕ್ಲೇದ್ಯಂ ಭೂಪ ಭುವನೈರಶೋಷ್ಯಂ ಮಾರುತೇನ ಚ ।
ಅವಧ್ಯಂ ವಧ್ಯಮಾನೇಽಪಿ ಶರೀರೇಽಸ್ಮಿನ್ನರಾಧಿಪ ॥ 32 ॥
ಯಾಮಿಮಾಂ ಪುಷ್ಪಿತಾಂ ವಾಚಂ ಪ್ರಶಂಸಂತಿ ಶ್ರುತೀರಿತಾಂ ।
ತ್ರಯೀವಾದರತಾ ಮೂಢಾಸ್ತತೋಽನ್ಯನ್ಮನ್ವತೇಽಪಿ ನ ॥ 33 ॥
ಕುರ್ವಂತಿ ಸತತಂ ಕರ್ಮ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಫಲಪ್ರದಂ ।
ಸ್ವರ್ಗೈಶ್ವರ್ಯರತಾ ಧ್ವಸ್ತಚೇತನಾ ಭೋಗಬುದ್ಧಯಃ ॥ 34 ॥
ಸಂಪಾದಯಂತಿ ತೇ ಭೂಪ ಸ್ವಾತ್ಮನಾ ನಿಜಬಂಧನಂ ।
ಸಂಸಾರಚಕ್ರಂ ಯುಂಜಂತಿ ಜಡಾಃ ಕರ್ಮಪರಾ ನರಾಃ ॥ 35 ॥
ಯಸ್ಯ ಯದ್ವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ತತ್ಕರ್ತವ್ಯಂ ಮದರ್ಪಣಂ ।
ತತೋಽಸ್ಯ ಕರ್ಮಬೀಜಾನಾಮುಚ್ಛಿನ್ನಾಃ ಸ್ಯುರ್ಮಹಾಂಕುರಾಃ ॥ 36 ॥
ಚಿತ್ತಶುದ್ಧಿಶ್ಚ ಮಹತೀ ವಿಜ್ಞಾನಸಾಧಿಕಾ ಭವೇತ್ ।
ವಿಜ್ಞಾನೇನ ಹಿ ವಿಜ್ಞಾತಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಮುನೀಶ್ವರೈಃ ॥ 37 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ವೀತ ಬುದ್ಧಿಯುಕ್ತೋ ನರಾಧಿಪ ।
ನ ತ್ವಕರ್ಮಾ ಭವೇತ್ಕೋಽಪಿ ಸ್ವಧರ್ಮತ್ಯಾಗವಾಂಸ್ತಥಾ ॥ 38 ॥
ಜಹಾತಿ ಯದಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ತತಃ ಸಿದ್ಧಿಂ ನ ವಿಂದತಿ ।
ಆದೌ ಜ್ಞಾನೇ ನಾಧಿಕಾರಃ ಕರ್ಮಣ್ಯೇವ ಸ ಯುಜ್ಯತೇ ॥ 39 ॥
ಕರ್ಮಣಾ ಶುದ್ಧಹೃದಯೋಽಭೇದಬುದ್ಧಿಮುಪೈಷ್ಯತಿ ।
ಸ ಚ ಯೋಗಃ ಸಮಾಖ್ಯಾತೋಽಮೃತತ್ವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 40 ॥
ಯೋಗಮನ್ಯಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಶೃಣು ಭೂಪ ತಮುತ್ತಮಂ ।
ಪಶೌ ಪುತ್ರೇ ತಥಾ ಮಿತ್ರೇ ಶತ್ರೌ ಬಂಧೌ ಸುಹೃಜ್ಜನೇ ॥ 41 ॥
ಬಹಿರ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಚ ಸಮಯಾ ಹೃತ್ಸ್ಥಯಾಲೋಕಯೇತ್ಪುಮಾನ್ ।
ಸುಖೇ ದುಃಖೇ ತಥಾಽಮರ್ಷೇ ಹರ್ಷೇ ಭೀತೌ ಸಮೋ ಭವೇತ್ ॥ 42 ॥
ರೋಗಾಪ್ತೌ ಚೈವ ಭೋಗಾಪ್ತೌ ಜಯೇ ವಾ ವಿಜಯೇಽಪಿ ಚ ।
ಶ್ರಿಯೋಽಯೋಗೇ ಚ ಯೋಗೇ ಚ ಲಾಭಾಲಾಭೇ ಮೃತಾವಪಿ ॥ 43 ॥
ಸಮೋ ಮಾಂ ವಸ್ತುಜಾತೇಷು ಪಶ್ಯನ್ನಂತರ್ಬಹಿಃಸ್ಥಿತಂ ।
ಸೂರ್ಯೇ ಸೋಮೇ ಜಲೇ ವಹ್ನೌ ಶಿವೇ ಶಕ್ತೌ ತಥಾನಿಲೇ ॥ 44 ॥
ದ್ವಿಜೇ ಹೃದಿ ಮಹಾನದ್ಯಾಂ ತೀರ್ಥೇ ಕ್ಷೇತ್ರೇಽಘನಾಶಿನಿ ।
ವಿಷ್ಣೌ ಚ ಸರ್ವದೇವೇಷು ತಥಾ ಯಕ್ಷೋರಗೇಷು ಚ ॥ 45 ॥
ಗಂಧರ್ವೇಷು ಮನುಷ್ಯೇಷು ತಥಾ ತಿರ್ಯಗ್ಭವೇಷು ಚ ।
ಸತತಂ ಮಾಂ ಹಿ ಯಃ ಪಶ್ಯೇತ್ಸೋಽಯಂ ಯೋಗವಿದುಚ್ಯತೇ ॥ 46 ॥
ಸಂಪರಾಹೃತ್ಯ ಸ್ವಾರ್ಥೇಭ್ಯ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ವಿವೇಕತಃ ।
ಸರ್ವತ್ರ ಸಮತಾಬುದ್ಧಿಃ ಸ ಯೋಗೋ ಭೂಪ ಮೇ ಮತಃ ॥ 47 ॥
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕೇನ ಯಾ ಬುದ್ಧಿರ್ದೈವಯೋಗತಃ ।
ಸ್ವಧರ್ಮಾಸಕ್ತಚಿತ್ತಸ್ಯ ತದ್ಯೋಗೋ ಯೋಗ ಉಚ್ಯತೇ ॥ 48 ॥
ಧರ್ಮಾಧರಮೌ ಜಹಾತೀಹ ತಯಾ ಯುಕ್ತ ಉಭಾವಪಿ ।
ಅತೋ ಯೋಗಾಯ ಯುಂಜೀತ ಯೋಗೋ ವೈಧೇಷು ಕೌಶಲಂ ॥ 49 ॥
ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಫಲೇ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮನೀಷೀ ವಿಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಜನ್ಮಬಂಧವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸ್ಥಾನಂ ಸಂಯಾತ್ಯನಾಮಯಂ ॥ 50 ॥
ಯದಾ ಹ್ಯಜ್ಞಾನಕಾಲುಷ್ಯಂ ಜಂತೋರ್ಬುದ್ಧಿಃ ಕ್ರಮಿಷ್ಯತಿ ।
ತದಾಸೌ ಯಾತಿ ವೈರಾಗ್ಯಂ ವೇದವಾಕ್ಯಾದಿಷು ಕ್ರಮಾತ್ ॥ 51 ॥
ತ್ರಯೀವಿಪ್ರತಿಪನ್ನಸ್ಯ ಸ್ಥಾಣುತ್ವಂ ಯಾಸ್ಯತೇ ಯದಾ ।
ಪರಾತ್ಮನ್ಯಚಲಾ ಬುದ್ಧಿಸ್ತದಾಸೌ ಯೋಗಮಾಪ್ನುಯಾತ್ ॥ 52 ॥
ಮಾನಸಾನಖಿಲಾನ್ಕಾಮಾನ್ಯದಾ ಧೀಮಾಂಸ್ತ್ಯಜೇತ್ಪ್ರಿಯ ।
ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಸ್ವೇನ ಸಂತುಷ್ಟಃ ಸ್ಥಿರಬುದ್ಧಿಸ್ತದೋಚ್ಯತೇ ॥ 53 ॥
ವಿತೃಷ್ಣಃ ಸರ್ವಸೌಖ್ಯೇಷು ನೋದ್ವಿಗ್ನೋ ದುಃಖಸಂಗಮೇ ।
ಗತಸಾಧ್ವಸರುಡ್ರಾಗಃ ಸ್ಥಿರಬುದ್ಧಿಸ್ತದೋಚ್ಯತೇ ॥ 54 ॥
ಯಥಾಽಯಂ ಕಮಠೋಽಙ್ಗಾನಿ ಸಂಕೋಚಯತಿ ಸರ್ವತಃ ।
ವಿಷಯೇಭ್ಯಸ್ತಥಾ ಖಾನಿ ಸಂಕರ್ಪೇದ್ಯೋಗತತ್ಪರಃ ॥ 55 ॥
ವ್ಯಾವರ್ತಂತೇಽಸ್ಯ ವಿಷಯಾಸ್ತ್ಯಕ್ತಾಹಾರಸ್ಯ ವರ್ಷ್ಮಿಣಃ ।
ವಿನಾ ರಾಗಂ ಚ ರಾಗೋಽಪಿ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ 56 ॥
ವಿಪಶ್ಚಿದ್ಯತತೇ ಭೂಪ ಸ್ಥಿತಿಮಾಸ್ಥಾಯ ಯೋಗಿನಃ ।
ಮಂಥಯಿತ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣ್ಯಸ್ಯ ಹರಂತಿ ಬಲತೋ ಮನಃ ॥ 57 ॥
ಯುಕ್ತಸ್ತಾನಿ ವಶೇ ಕೃತ್ವಾ ಸರ್ವದಾ ಮತ್ಪರೋ ಭವೇತ್ ।
ಸಂಯತಾನೀಂದ್ರಿಯಾಣೀಹ ಯಸ್ಯಾಸೌ ಕೃತಧೀರ್ಮತಃ ॥ 58 ॥
ಚಿಂತಯಾನಸ್ಯ ವಿಷಯಾನ್ಸಂಗಸ್ತೇಷೂಪಜಾಯತೇ ।
ಕಾಮಃ ಸಂಜಾಯತೇ ತಸ್ಮಾತ್ತತಃ ಕ್ರೋಧೋಽಭಿವರ್ತತೇ ॥ 59 ॥
ಕ್ರೋಧಾದಜ್ಞಾನಸಂಭೂತಿರ್ವಿಭ್ರಮಸ್ತು ತತಃ ಸ್ಮೃತೇಃ ।
ಭ್ರಂಶಾತ್ಸ್ಮೃತೇರ್ಮತೇರ್ಧ್ವಂಸಸ್ತದ್ಧ್ವಂಸಾತ್ಸೋಽಪಿ ನಶ್ಯತಿ ॥ 60 ॥
ವಿನಾ ದ್ವೇಷಂ ಚ ರಾಗಂ ಚ ಗೋಚರಾನ್ಯಸ್ತು ಖೈಶ್ಚರೇತ್ ।
ಸ್ವಾಧೀನಹೃದಯೋ ವಶ್ಯೈಃ ಸಂತೋಷಂ ಸ ಸಮೃಚ್ಛತಿ ॥ 61 ॥
ತ್ರಿವಿಧಸ್ಯಾಪಿ ದುಃಖಸ್ಯ ಸಂತೋಷೇ ವಿಲಯೋ ಭವೇತ್ ।
ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ಸಂಸ್ಥಿತಶ್ಚಾಯಂ ಪ್ರಸನ್ನಹೃದಯೋ ಭವೇತ್ ॥ 62 ॥
ವಿನಾ ಪ್ರಸಾದಂ ನ ಮತಿರ್ವಿನಾ ಮತ್ಯಾ ನ ಭಾವನಾ ।
ವಿನಾ ತಾಂ ನ ಶಮೋ ಭೂಪ ವಿನಾ ತೇನ ಕುತಃ ಸುಖಂ ॥ 63 ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಶ್ವಾನ್ವಿಚರತೋ ವಿಷಯಾನನು ವರ್ತತೇ ।
ಯನ್ಮನಸ್ತನ್ಮತಿಂ ಹನ್ಯಾದಪ್ಸು ನಾವಂ ಮರುದ್ಯಥಾ ॥ 64 ॥
ಯಾ ರಾತ್ರಿಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತಸ್ಯಾಂ ನಿದ್ರಾತಿ ನೈವ ಸಃ ।
ನ ಸ್ವಪಂತೀಹ ತೇ ಯತ್ರ ಸಾ ರಾತ್ರಿಸ್ತಸ್ಯ ಭೂಮಿಪ ॥ 65 ॥
ಸರಿತಾಂ ಪತಿಮಾಯಾಂತಿ ವನಾನಿ ಸರ್ವತೋ ಯಥಾ ।
ಆಯಾಂತಿ ಯಂ ತಥಾ ಕಾಮಾ ನ ಸ ಶಾಂತಿಂ ಕ್ವಚಿಲ್ಲಭೇತ್ ॥ 66 ॥
ಅತಸ್ತಾನೀಹ ಸಂರುಧ್ಯ ಸರ್ವತಃ ಖಾನಿ ಮಾನವಃ ।
ಸ್ವಸ್ವಾರ್ಥೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಧಾವಂತಿ ಬುದ್ಧಿರಸ್ಯ ಸ್ಥಿರಾ ತದಾ ॥ 67 ॥
ಮಮತಾಹಂಕೃತೀ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾಂಶ್ಚ ಯಸ್ತ್ಯಜೇತ್ ।
ನಿತ್ಯಂ ಜ್ಞಾನರತೋ ಭೂತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಾನ್ಮುಕ್ತಿಂ ಸ ಯಾಸ್ಯತಿ ॥ 68 ॥
ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮಧಿಯಂ ಭೂಪ ಯೋ ವಿಜಾನಾತಿ ದೈವತಃ ।
ತುರ್ಯಾಮವಸ್ಥಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯಾಪಿ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರಯಾಸ್ಯತಿ ॥ 69 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಸಾಂಖ್ಯಸಾರಾರ್ಥಯೋಗೋ ನಾಮ ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
2
॥ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಕರ್ಮಯೋಗಃ ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾ ಕರ್ಮನಿಷ್ಠಾ ದ್ವಯಂ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ತ್ವಯಾ ವಿಭೋ ।
ಅವಧಾರ್ಯ ವದೈಕಂ ಮೇ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಕರಂ ನು ಕಿಂ ॥ 1 ॥
ಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಅಸ್ಮಿಂಶ್ಚರಾಚರೇ ಸ್ಥಿತ್ಯೌ ಪುರೋಕ್ತೇ ದ್ವೇ ಮಯಾ ಪ್ರಿಯ ।
ಸಾಂಖ್ಯಾನಾಂ ಬುದ್ಧಿಯೋಗೇನ ವೈಧಯೋಗೇನ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ॥ 2 ॥
ಅನಾರಂಭೇಣ ವೈಧಾನಾಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಃ ಪುರುಷೋ ಭವೇತ್ ।
ನ ಸಿದ್ಧಿಂ ಯಾತಿ ಸಂತ್ಯಾಗಾತ್ಕೇವಲಾತ್ಕರ್ಮಣೋ ನೃಪ ॥ 3 ॥
ಕದಾಚಿದಕ್ರಿಯಃ ಕೋಽಪಿ ಕ್ಷಣಂ ನೈವಾವತಿಷ್ಠತೇ ।
ಅಸ್ವತಂತ್ರಃ ಪ್ರಕೃತಿಜೈರ್ಗುಣೈಃ ಕರ್ಮ ಚ ಕಾರ್ಯತೇ ॥ 4 ॥
ಕರ್ಮಕಾರೀಂದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಂ ನಿಯಮ್ಯಾಸ್ತೇ ಸ್ಮರನ್ಪುಮಾನ್ ।
ತದ್ಗೋಚರಾನ್ಮಂದಚಿತ್ತೋ ಧಿಗಾಚಾರಃ ಸ ಭಾಷ್ಯತೇ ॥ 5 ॥
ತದ್ಗ್ರಾಮಂ ಸಂನಿಯಮ್ಯಾದೌ ಮನಸಾ ಕರ್ಮ ಚಾರಭೇತ್ ।
ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ಕರ್ಮಯೋಗಂ ಯೋ ವಿತೃಷ್ಣಃ ಸ ಪರೋ ನೃಪ ॥ 6 ॥
ಅಕರ್ಮಣಃ ಶ್ರೇಷ್ಠತಮಂ ಕರ್ಮಾನೀಹಾಕೃತಂ ತು ಯತ್ ।
ವರ್ಷ್ಮಣಃ ಸ್ಥಿತಿರಪ್ಯಸ್ಯಾಕರ್ಮಣೋ ನೈವ ಸೇತ್ಸ್ಯತಿ ॥ 7 ॥
ಅಸಮರ್ಪ್ಯ ನಿಬಧ್ಯಂತೇ ಕರ್ಮ ತೇನ ಜನಾ ಮಯಿ ।
ಕುರ್ವೀತ ಸತತಂ ಕರ್ಮಾನಾಶೋಽಸಂಗೋ ಮದರ್ಪಣಂ ॥ 8 ॥
ಮದರ್ಥೇ ಯಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ತಾನಿ ಬಧ್ನಂತಿ ನ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಸವಾಸನಮಿದಂ ಕರ್ಮ ಬಧ್ನಾತಿ ದೇಹಿನಂ ಬಲಾತ್ ॥ 9 ॥
ವರ್ಣಾನ್ಸೃಷ್ಟ್ವಾವದಂ ಚಾಹಂ ಸಯಜ್ಞಾಂಸ್ತಾನ್ಪುರಾ ಪ್ರಿಯ ।
ಯಜ್ಞೇನ ಋಧ್ಯತಾಮೇಷ ಕಾಮದಃ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವತ್ ॥ 10 ॥
ಸುರಾಂಶ್ಚಾನ್ನೇನ ಪ್ರೀಣಧ್ವಂ ಸುರಾಸ್ತೇ ಪ್ರೀಣಯಂತು ವಃ ।
ಲಭಧ್ವಂ ಪರಮಂ ಸ್ಥಾನಮನ್ಯೋನ್ಯಪ್ರೀಣನಾತ್ಸ್ಥಿರಂ ॥ 11 ॥
ಇಷ್ಟಾ ದೇವಾಃ ಪ್ರದಾಸ್ಯಂತಿ ಭೋಗಾನಿಷ್ಟಾನ್ಸುತರ್ಪಿತಾಃ ।
ತೈರ್ದತ್ತಾಂಸ್ತಾನ್ನರಸ್ತೇಭ್ಯೋಽದತ್ವಾ ಭುಂಕ್ತೇ ಸ ತಸ್ಕರಃ ॥ 12 ॥
ಹುತಾವಶಿಷ್ಟಭೋಕ್ತಾರೋ ಮುಕ್ತಾಃ ಸ್ಯುಃ ಸರ್ವಪಾತಕೈಃ ।
ಅದಂತ್ಯೇನೋ ಮಹಾಪಾಪಾ ಆತ್ಮಹೇತೋಃ ಪಚಂತಿ ಯೇ ॥ 13 ॥
ಊರ್ಜೋ ಭವಂತಿ ಭೂತಾನಿ ದೇವಾದನ್ನಸ್ಯ ಸಂಭವಃ ।
ಯಜ್ಞಾಚ್ಚ ದೇವಸಂಭೂತಿಸ್ತದುತ್ಪತ್ತಿಶ್ಚ ವೈಧತಃ ॥ 14 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವೈಧಮುತ್ಪನ್ನಂ ಮತ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಸಮುದ್ಭವಃ ।
ಅತೋ ಯಜ್ಞೇ ಚ ವಿಶ್ವಸ್ಮಿನ್ ಸ್ಥಿತಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಭೂಮಿಪ ॥ 15 ॥
ಸಂಸೃತೀನಾಂ ಮಹಾಚಕ್ರಂ ಕ್ರಾಮಿತವ್ಯಂ ವಿಚಕ್ಷಣೈಃ ।
ಸ ಮುದಾ ಪ್ರೀಣತೇ ಭೂಪೇಂದ್ರಿಯಕ್ರೀಡೋಽಧಮೋ ಜನಃ ॥ 16 ॥
ಅಂತರಾತ್ಮನಿ ಯಃ ಪ್ರೀತ ಆತ್ಮಾರಾಮೋಽಖಿಲಪ್ರಿಯಃ ।
ಆತ್ಮತೃಪ್ತೋ ನರೋ ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ತಸ್ಯಾರ್ಥೋ ನೈವ ವಿದ್ಯತೇ ॥ 17
ಕಾರ್ಯಾಕಾರ್ಯಕೃತೀನಾಂ ಸ ನೈವಾಪ್ನೋತಿ ಶುಭಾಶುಭೇ ।
ಕಿಂಚಿದಸ್ಯ ನ ಸಾಧ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ಸರ್ವಜಂತುಷು ಸರ್ವದಾ ॥ 18 ॥
ಅತೋಽಸಕ್ತತಯಾ ಭೂಪ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಜಂತುಭಿಃ ।
ಸಕ್ತೋಽಗತಿಮವಾಪ್ನೋತಿ ಮಾಮವಾಪ್ನೋತಿ ತಾದೃಶಃ ॥ 19 ॥
ಪರಮಾಂ ಸಿದ್ಧಿಮಾಪನ್ನಾಃ ಪುರಾ ರಾಜರ್ಷಯೋ ದ್ವಿಜಾಃ ।
ಸಂಗ್ರಹಾಯ ಹಿ ಲೋಕಾನಾಂ ತಾದೃಶಂ ಕರ್ಮ ಚಾರಭೇತ್ ॥ 20 ॥
ಶ್ರೇಯಾನ್ಯತ್ಕುರುತೇ ಕರ್ಮ ತತ್ಕರೋತ್ಯಖಿಲೋ ಜನಃ ।
ಮನುತೇ ಯತ್ಪ್ರಮಾಣಂ ಸ ತದೇವಾನುಸರತ್ಯಸೌ ॥ 21 ॥
ವಿಷ್ಟಪೇ ಮೇ ನ ಸಾಧ್ಯೋಽಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿದರ್ಥೋ ನರಾಧಿಪ ।
ಅನಾಲಬ್ಧಶ್ಚ ಲಬ್ಧವ್ಯಃ ಕುರ್ವೇ ಕರ್ಮ ತಥಾಪ್ಯಹಂ ॥ 22 ॥
ನ ಕುರ್ವೇಽಹಂ ಯದಾ ಕರ್ಮ ಸ್ವತಂತ್ರೋಽಲಸಭಾವಿತಃ ।
ಕರಿಷ್ಯಂತಿ ಮಮ ಧ್ಯಾನಂ ಸರ್ವೇ ವರ್ಣಾ ಮಹಾಮತೇ ॥ 23 ॥
ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ತತೋ ಲೋಕಾ ಉಚ್ಛಿನ್ನಾಃ ಸಂಪ್ರದಾಯಿನಃ ।
ಹಂತಾ ಸ್ಯಾಮಸ್ಯ ಲೋಕಸ್ಯ ವಿಧಾತಾ ಸಂಕರಸ್ಯ ಚ ॥ 24 ॥
ಕಾಮಿನೋ ಹಿ ಸದಾ ಕಾಮೈರಜ್ಞಾನಾತ್ಕರ್ಮಕಾರಿಣಃ ।
ಲೋಕಾನಾಂ ಸಂಗ್ರಹಾಯೈತದ್ವಿದ್ವಾನ್ ಕುರ್ಯಾದಸಕ್ತಧೀಃ ॥ 25 ॥
ವಿಭಿನ್ನತ್ವಮತಿಂ ಜಹ್ಯಾದಜ್ಞಾನಾಂ ಕರ್ಮಚಾರಿಣಾಂ
.ಭಾಗಾದ್ಗುಣಕರ್ಮ
ಯೋಗಯುಕ್ತಃ ಸರ್ವಕರ್ಮಾಣ್ಯರ್ಪಯೇನ್ಮಯಿ ಕರ್ಮಕೃತ್ ॥ 26 ॥
ಅವಿದ್ಯಾಗುಣಸಾಚಿವ್ಯಾತ್ಕುರ್ವನ್ಕರ್ಮಾಣ್ಯತಂದ್ರಿತಃ ।
ಅಹಂಕಾರಾದ್ಭಿನ್ನಬುದ್ಧಿರಹಂಕರ್ತೇತಿ ಯೋಽಬ್ರವೀತ್ ॥ 27 ॥
ಯಸ್ತು ವೇತ್ತ್ಯಾತ್ಮನಸ್ತತ್ತ್ವಂ ವಿಭಾಗಾದ್ಗುಣಕರ್ಮಣೋಃ ।
ಕರಣಂ ವಿಷಯೇ ವೃತ್ತಮಿತಿ ಮತ್ವಾ ನ ಸಜ್ಜತೇ ॥ 28 ॥
ಕುರ್ವಂತಿ ಸಫಲಂ ಕರ್ಮ ಗುಣೈಸ್ತ್ರಿಭಿರ್ವಿಮೋಹಿತಾಃ ।
ಅವಿಶ್ವಸ್ತಃ ಸ್ವಾತ್ಮದ್ರುಹೋ ವಿಶ್ವವಿನ್ನೈವ ಲಂಘಯೇತ್ ॥ 29 ॥
ನಿತ್ಯಂ ನೈಮಿತ್ತಿಕಂ ತಸ್ಮಾನ್ಮಯಿ ಕರ್ಮಾರ್ಪಯೇದ್ಬುಧಃ ।
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾಹಂಮಮತಾಬುದ್ಧಿಂ ಪರಾಂ ಗತಿಮವಾಪ್ನುಯಾತ್ ॥ 30 ॥
ಅನೀರ್ಷ್ಯಂತೋ ಭಕ್ತಿಮಂತೋ ಯೇ ಮಯೋಕ್ತಮಿದಂ ಶುಭಂ ।
ಅನುತಿಷ್ಠಂತಿ ಯೇ ಸರ್ವೇ ಮುಕ್ತಾಸ್ತೇಽಖಿಲಕರ್ಮಭಿಃ ॥ 31 ॥
ಯೇ ಚೈವ ನಾನುತಿಷ್ಠಂತಿ ತ್ವಶುಭಾ ಹತಚೇತಸಃ ।
ಈರ್ಷ್ಯಮಾಣಾನ್ಮಹಾಮೂಢಾನ್ನಷ್ಟಾಂಸ್ತಾನ್ವಿದ್ಧಿ ಮೇ ರಿಪೂನ್ ॥ 32 ॥
ತುಲ್ಯಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಕುರುತೇ ಕರ್ಮ ಯಜ್ಜ್ಞಾನವಾನಪಿ ।
ಅನುಯಾತಿ ಚ ತಾಮೇವಾಗ್ರಹಸ್ತತ್ರ ಮುಧಾ ಮತಃ ॥ 33 ॥
ಕಾಮಶ್ಚೈವ ತಥಾ ಕ್ರೋಧಃ ಖಾನಾಮರ್ಥೇಷು ಜಾಯತೇ ।
ನೈತಯೋರ್ವಶ್ಯತಾಂ ಯಾಯಾದಮ್ಯವಿಧ್ವಂಸಕೌ ಯತಃ ॥ 34 ॥
ಶಸ್ತೋಽಗುಣೋ ನಿಜೋ ಧರ್ಮಃ ಸಾಂಗಾದನ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮತಃ ।
ನಿಜೇ ತಸ್ಮಿನ್ಮೃತಿಃ ಶ್ರೇಯೋಽಪರತ್ರ ಭಯದಃ ಪರಃ ॥ 35 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಪುಮಾನ್ಯತ್ಕುರುತೇ ಪಾಪಂ ಸ ಹಿ ಕೇನ ನಿಯುಜ್ಯತೇ ।
ಅಕಾಂಕ್ಷನ್ನಪಿ ಹೇರಂಬ ಪ್ರೇರಿತಃ ಪ್ರಬಲಾದಿವ ॥ 36 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಕಾಮಕ್ರೋಧೌ ಮಹಾಪಾಪೌ ಗುಣದ್ವಯಸಮುದ್ಭವೌ ।
ನಯಂತೌ ವಶ್ಯತಾಂ ಲೋಕಾನ್ ವಿದ್ಧ್ಯೇತೌ ದ್ವೇಷಿಣೌ ವರೌ ॥ 37 ॥
ಆವೃಣೋತಿ ಯಥಾ ಮಾಯಾ ಜಗದ್ಬಾಷ್ಪೋ ಜಲಂ ಯಥಾ ।
ವರ್ಷಾಮೇಘೋ ಯಥಾ ಭಾನುಂ ತದ್ವತ್ಕಾಮೋಽಖಿಲಾಂಶ್ಚ ರುಟ್ ॥ 38 ॥
ಪ್ರತಿಪತ್ತಿಮತೋ ಜ್ಞಾನಂ ಛಾದಿತಂ ಸತತಂ ದ್ವಿಷಾ ।
ಇಚ್ಛಾತ್ಮಕೇನ ತರಸಾ ದುಷ್ಪೋಷ್ಯೇಣ ಚ ಶುಷ್ಮಿಣಾ ॥ 39 ॥
ಆಶ್ರಿತ್ಯ ಬುದ್ಧಿಮನಸೀ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಸ ತಿಷ್ಠತಿ ।
ತೈರೇವಾಚ್ಛಾದಿತಪ್ರಜ್ಞೋ ಜ್ಞಾನಿನಂ ಮೋಹಯತ್ಯಸೌ ॥ 40 ॥
ತಸ್ಮಾನ್ನಿಯಮ್ಯ ತಾನ್ಯಾದೌ ಸಮನಾಂಸಿ ನರೋ ಜಯೇತ್ ।
ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಯೋಃ ಶಾಂತಿಕರಂ ಪಾಪಂ ಮನೋಭವಂ ॥ 41 ॥
ಯತಸ್ತಾನಿ ಪರಾಣ್ಯಾಹುಸ್ತೇಭ್ಯಶ್ಚ ಪರಮಂ ಮನಃ ।
ತತೋಽಪಿ ಹಿ ಪರಾ ಬುದ್ಧಿರಾತ್ಮಾ ಬುದ್ಧೇಃ ಪರೋ ಮತಃ ॥ 42 ॥
ಬುದ್ಧ್ವೈವಮಾತ್ಮನಾತ್ಮಾನಂ ಸಂಸ್ತಭ್ಯಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮನಾ ।
ಹತ್ವಾ ಶತ್ರುಂ ಕಾಮರೂಪಂ ಪರಂ ಪದಮವಾಪ್ನುಯಾತ್ ॥ 43 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಕರ್ಮಯೋಗೋ ನಾಮ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
3
॥ ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ವಿಜ್ಞಾನಪ್ರತಿಪಾದನ ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಪುರಾ ಸರ್ಗಾದಿಸಮಯೇ ತ್ರೈಗುಣ್ಯಂ ತ್ರಿತನೂರುಹಂ ।
ನಿರ್ಮಾಯ ಚೈನಮವದಂ ವಿಷ್ಣವೇ ಯೋಗಮುತ್ತಮಂ ॥ 1 ॥
ಅರ್ಯಮ್ಣೇ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ಸೋಽಪಿ ಮನವೇ ನಿಜಸೂನವೇ ।
ತತಃ ಪರಂಪರಾಯಾತಂ ವಿದುರೇನಂ ಮಹರ್ಷಯಃ ॥ 2 ॥
ಕಾಲೇನ ಬಹುನಾ ಚಾಯಂ ನಷ್ಟಃ ಸ್ಯಾಚ್ಚರಮೇ ಯುಗೇ ।
ಅಶ್ರದ್ಧೇಯೋ ಹ್ಯವಿಶ್ವಾಸ್ಯೋ ವಿಗೀತವ್ಯಶ್ಚ ಭೂಮಿಪ ॥ 3 ॥
ಏವಂ ಪುರಾತನಂ ಯೋಗಂ ಶ್ರುತವಾನಸಿ ಮನ್ಮುಖಾತ್ ।
ಗುಹ್ಯಾದ್ಗುಹ್ಯತರಂ ವೇದರಹಸ್ಯಂ ಪರಮಂ ಶುಭಂ ॥ 4 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಸಾಂಪ್ರತಂ ಚಾವತೀರ್ಣೋಽಸಿ ಗರ್ಭತಸ್ತ್ವಂ ಗಜಾನನ ।
ಪ್ರೋಕ್ತವಾನ್ಕಥಮೇತಂ ತ್ವಂ ವಿಷ್ಣವೇ ಯೋಗಮುತ್ತಮಂ ॥ 5 ॥
ಗಣೇಶ ಉವಾಚ –
ಅನೇಕಾನಿ ಚ ತೇ ಜನ್ಮಾನ್ಯತೀತಾನಿ ಮಮಾಪಿ ಚ ।
ಸಂಸ್ಮರೇ ತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ನ ಸ್ಮೃತಿಸ್ತವ ವರ್ತತೇ ॥ 6 ॥
ಮತ್ತ ಏವ ಮಹಾಬಾಹೋ ಜಾತಾ ವಿಷ್ಣ್ವಾದಯಃ ಸುರಾಃ ।
ಮಯ್ಯೇವ ಚ ಲಯಂ ಯಾಂತಿ ಪ್ರಲಯೇಷು ಯುಗೇ ಯುಗೇ ॥ 7 ॥
ಅಹಮೇವ ಪರೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಮಹಾರುದ್ರೋಽಹಮೇವ ಚ ।
ಅಹಮೇವ ಜಗತ್ಸರ್ವಂ ಸ್ಥಾವರಂ ಜಂಗಮಂ ಚ ಯತ್ ॥ 8 ॥
ಅಜೋಽವ್ಯಯೋಽಹಂ ಭೂತಾತ್ಮಾಽನಾದಿರೀಶ್ವರ ಏವ ಚ ।
ಆಸ್ಥಾಯ ತ್ರಿಗುಣಾಂ ಮಾಯಾಂ ಭವಾಮಿ ಬಹುಯೋನಿಷು ॥ 9 ॥
ಅಧರ್ಮೋಪಚಯೋ ಧರ್ಮಾಪಚಯೋ ಹಿ ಯದಾ ಭವೇತ್ ।
ಸಾಧೂನ್ಸಂರಕ್ಷಿತುಂ ದುಷ್ಟಾಂಸ್ತಾಡಿತುಂ ಸಂಭವಾಮ್ಯಹಂ ॥ 10 ॥
ಉಚ್ಛಿದ್ಯಾಧರ್ಮನಿಚಯಂ ಧರ್ಮಂ ಸಂಸ್ಥಾಪಯಾಮಿ ಚ ।
ಹನ್ಮಿ ದುಷ್ಟಾಂಶ್ಚ ದೈತ್ಯಾಂಶ್ಚ ನಾನಾಲೀಲಾಕರೋ ಮುದಾ ॥ 11 ॥
ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾನ್ಮುನೀನ್ಸಾಧೂನ್ಪಾಲಯೇ ಬಹುರೂಪಧೃಕ್ ।
ಏವಂ ಯೋ ವೇತ್ತಿ ಸಂಭೂತಿರ್ಮಮ ದಿವ್ಯಾ ಯುಗೇ ಯುಗೇ ॥ 12 ॥
ತತ್ತತ್ಕರ್ಮ ಚ ವೀರ್ಯಂ ಚ ಮಮ ರೂಪಂ ಸಮಾಸತಃ ।
ತ್ಯಕ್ತಾಹಂಮಮತಾಬುದ್ಧಿಂ ನ ಪುನರ್ಭೂಃ ಸ ಜಾಯತೇ ॥ 13 ॥
ನಿರೀಹಾ ನಿರ್ಭಿಯೋರೋಷಾ ಮತ್ಪರಾ ಮದ್ವ್ಯಪಾಶ್ರಯಾಃ ।
ವಿಜ್ಞಾನತಪಸಾ ಶುದ್ಧಾ ಅನೇಕೇ ಮಾಮುಪಾಗತಾಃ ॥ 14 ॥
ಯೇನ ಯೇನ ಹಿ ಭಾವೇನ ಸಂಸೇವಂತೇ ನರೋತ್ತಮಾಃ ।
ತಥಾ ತಥಾ ಫಲಂ ತೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಯಚ್ಛಾಮ್ಯವ್ಯಯಃ ಸ್ಫುಟಂ ॥ 15 ॥
ಜನಾಃ ಸ್ಯುರಿತರೇ ರಾಜನ್ಮಮ ಮಾರ್ಗಾನುಯಾಯಿನಃ ।
ತಥೈವ ವ್ಯವಹಾರಂ ತೇ ಸ್ವೇಷು ಚಾನ್ಯೇಷು ಕುರ್ವತೇ ॥ 16 ॥
ಕುರ್ವಂತಿ ದೇವತಾಪ್ರೀತಿಂ ಕಾಂಕ್ಷಂತಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲಂ ।
ಪ್ರಾಪ್ನುಬಂತೀಹ ತೇ ಲೋಕೇ ಶೀಘ್ರಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಹಿ ಕರ್ಮಜಾಂ ॥ 17 ॥
ಚತ್ವಾರೋ ಹಿ ಮಯಾ ವರ್ಣಾ ರಜಃಸತ್ತ್ವತಮೋಂಽಶತಃ ।
ಕರ್ಮಾಂಶತಶ್ಚ ಸಂಸೃಷ್ಟಾ ಮೃತ್ಯುಲೋಕೇ ಮಯಾನಘ ॥ 18 ॥
ಕರ್ತಾರಮಪಿ ತೇಷಾಂ ಮಾಮಕರ್ತಾರಂ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ ।
ಅನಾದಿಮೀಶ್ವರಂ ನಿತ್ಯಮಲಿಪ್ತಂ ಕರ್ಮಜೈರ್ಗುಣೈಃ ॥ 19 ॥
ನಿರೀಹಂ ಯೋಽಭಿಜಾನಾತಿ ಕರ್ಮ ಬಧ್ನಾತಿ ನೈವ ತಂ ।
ಚಕ್ರುಃ ಕರ್ಮಾಣಿ ಬುದ್ಧ್ಯೈವಂ ಪೂರ್ವಂ ಪೂರ್ವಂ ಮುಮುಕ್ಷವಃ ॥ 20 ॥
ವಾಸನಾಸಹಿತಾದಾದ್ಯಾತ್ಸಂಸಾರಕಾರಣಾದ್ದೃಢಾತ್ ।
ಅಜ್ಞಾನಬಂಧನಾಜ್ಜಂತುರ್ಬುದ್ಧ್ವಾಯಂ ಮುಚ್ಯತೇಽಖಿಲಾತ್ ॥ 21 ॥
ತದಕರ್ಮ ಚ ಕರ್ಮಾಪಿ ಕಥಯಾಮ್ಯಧುನಾ ತವ ।
ಯತ್ರ ಮೌನಂ ಗತಾ ಮೋಹಾದೃಷಯೋ ಬುದ್ಧಿಶಾಲಿನಃ ॥ 22 ॥
ತತ್ತ್ವಂ ಮುಮುಕ್ಷುಣಾ ಜ್ಞೇಯಂ ಕರ್ಮಾಕರ್ಮವಿಕರ್ಮಣಾಂ ।
ತ್ರಿವಿಧಾನೀಹ ಕರ್ಮಾಣಿ ಸುನಿಮ್ನೈಷಾಂ ಗತಿಃ ಪ್ರಿಯ ॥ 23 ॥
ಕ್ರಿಯಾಯಾಮಕ್ರಿಯಾಜ್ಞಾನಮಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ಕ್ರಿಯಾಮತಿಃ ।
ಯಸ್ಯ ಸ್ಯಾತ್ಸ ಹಿ ಮರ್ತ್ಯೇಽಸ್ಮಿಁಲ್ಲೋಕೇ ಮುಕ್ತೋಽಖಿಲಾರ್ಥಕೃತ್ ॥ 24 ॥
ಕರ್ಮಾಂಕುರವಿಯೋಗೇನ ಯಃ ಕರ್ಮಾಣ್ಯಾರಭೇನ್ನರಃ ।
ತತ್ತ್ವದರ್ಶನನಿರ್ದಗ್ಧಕ್ರಿಯಮಾಹುರ್ಬುಧಾ ಬುಧಂ ॥ 25 ॥
ಫಲತೃಷ್ಣಾಂ ವಿಹಾಯ ಸ್ಯಾತ್ಸದಾ ತೃಪ್ತೋ ವಿಸಾಧನಃ ।
ಉದ್ಯುಕ್ತೋಽಪಿ ಕ್ರಿಯಾಂ ಕರ್ತುಂ ಕಿಂಚಿನ್ನೈವ ಕರೋತಿ ಸಃ ॥ 26 ॥
ನಿರೀಹೋ ನಿಗೃಹೀತಾತ್ಮಾ ಪರಿತ್ಯಕ್ತಪರಿಗ್ರಹಃ ।
ಕೇವಲಂ ವೈ ಗೃಹಂ ಕರ್ಮಾಚರನ್ನಾಯಾತಿ ಪಾತಕಂ ॥ 27 ॥
ಅದ್ವಂದ್ವೋಽಮತ್ಸರೋ ಭೂತ್ವಾ ಸಿದ್ಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೋಃ ಸಮಶ್ಚ ಯಃ ।
ಯಥಾಪ್ರಾಪ್ತ್ಯೇಹ ಸಂತುಷ್ಟಃ ಕುರ್ವನ್ಕರ್ಮ ನ ಬಧ್ಯತೇ ॥ 28 ॥
ಅಖಿಲೈರ್ವಿಷಯೈರ್ಮುಕ್ತೋ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನವಾನಪಿ ।
ಯಜ್ಞಾರ್ಥಂ ತಸ್ಯ ಸಕಲಂ ಕೃತಂ ಕರ್ಮ ವಿಲೀಯತೇ ॥ 29 ॥
ಅಹಮಗ್ನಿರ್ಹವಿರ್ಹೋತಾ ಹುತಂ ಯನ್ಮಯಿ ಚಾರ್ಪಿತಂ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಪ್ತವ್ಯಂ ಚ ತೇನಾಥ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇವ ಯತೋ ರತಃ ॥ 30 ॥
ಯೋಗಿನಃ ಕೇಚಿದಪರೇ ದಿಷ್ಟಂ ಯಜ್ಞಂ ವದಂತಿ ಚ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಗ್ನಿರೇವ ಯಜ್ಞೋ ವೈ ಇತಿ ಕೇಚನ ಮೇನಿರೇ ॥ 31 ॥
ಸಂಯಮಾಗ್ನೌ ಪರೇ ಭೂಪ ಇಂದ್ರಿಯಾಣ್ಯುಪಜುಹ್ವತಿ ।
ಖಾಗ್ನಿಷ್ವನ್ಯೇ ತದ್ವಿಷಯಾಂಶ್ಛಬ್ದಾದೀನುಪಜುಹ್ವತಿ ॥ 32 ॥
ಪ್ರಾಣಾನಾಮಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ಪರೇ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕೃತ್ಸ್ನಶಃ ।
ನಿಜಾತ್ಮರತಿರೂಪೇಽಗ್ನೌ ಜ್ಞಾನದೀಪ್ತೇ ಪ್ರಜುಹ್ವತಿ ॥ 33 ॥
ದ್ರವ್ಯೇಣ ತಪಸಾ ವಾಪಿ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇನಾಪಿ ಕೇಚನ ।
ತೀವ್ರವ್ರತೇನ ಯತಿನೋ ಜ್ಞಾನೇನಾಪಿ ಯಜಂತಿ ಮಾಂ ॥ 34 ॥
ಪ್ರಾಣೇಽಪಾನಂ ತಥಾ ಪ್ರಾಣಮಪಾನೇ ಪ್ರಕ್ಷಿಪಂತಿ ಯೇ ।
ರುದ್ಧ್ವಾ ಗತೀಶ್ಚೋಭಯಸ್ತೇ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಪರಾಯಣಾಃ ॥ 35 ॥
ಜಿತ್ವಾ ಪ್ರಾಣಾನ್ಪ್ರಾಣಗತೀರುಪಜುಹ್ವತಿ ತೇಷು ಚ ।
ಏವಂ ನಾನಾಯಜ್ಞರತಾ ಯಜ್ಞಧ್ವಂಸಿತಪಾತಕಾಃ ॥ 36 ॥
ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಯಾಂತ್ಯೇತೇ ಯಜ್ಞಶಿಷ್ಟಾಮೃತಾಶಿನಃ ।
ಅಯಜ್ಞಕಾರಿಣೋ ಲೋಕೋ ನಾಯಮನ್ಯಃ ಕುತೋ ಭವೇತ್ ॥ 37 ॥
ಕಾಯಿಕಾದಿತ್ರಿಧಾಭೂತಾನ್ಯಜ್ಞಾನ್ವೇದೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾನ್ ।
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ತಾನಖಿಲಾನ್ಭೂಪ ಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇಽಖಿಲಬಂಧನಾತ್ ॥ 38 ॥
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂಪ ಯಜ್ಞಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಯಜ್ಞಃ ಪರೋ ಮತಃ ।
ಅಖಿಲಂ ಲೀಯತೇ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನೇ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಸಾಧನೇ ॥ 39 ॥
ತಜ್ಜ್ಞೇಯಂ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ಪ್ರಶ್ನೇನ ನತಿತಃ ಸತಾಂ ।
ಶುಶ್ರೂಷಯಾ ವದಿಷ್ಯಂತಿ ಸಂತಸ್ತತ್ತ್ವವಿಶಾರದಾಃ ॥ 40 ॥
ನಾನಾಸಂಗಾಂಜನಃ ಕುರ್ವನ್ನೈಕಂ ಸಾಧುಸಮಾಗಮಂ ।
ಕರೋತಿ ತೇನ ಸಂಸಾರೇ ಬಂಧನಂ ಸಮುಪೈತಿ ಸಃ ॥ 41 ॥
ಸತ್ಸಂಗಾದ್ಗುಣಸಂಭೂತಿರಾಪದಾಂ ಲಯ ಏವ ಚ ।
ಸ್ವಹಿತಂ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಸರ್ವೈರಿಹ ಲೋಕೇ ಪರತ್ರ ಚ ॥ 42 ॥
ಇತರತ್ಸುಲಭಂ ರಾಜನ್ಸತ್ಸಂಗೋಽತೀವ ದುರ್ಲಭಃ ।
ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪುನರ್ವೇಧಮೇತಿ ಜ್ಞೇಯಂ ತತಸ್ತತಃ ॥ 43 ॥
ತತಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯೇವಾಭಿಪಶ್ಯತಿ ।
ಅತಿಪಾಪರತೋ ಜಂತುಸ್ತತಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ॥ 44 ॥
ದ್ವಿವಿಧಾನ್ಯಪಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜ್ಞಾನಾಗ್ನಿರ್ದಹತಿ ಕ್ಷಣಾತ್ ।
ಪ್ರಸಿದ್ಧೋಽಗ್ನಿರ್ಯಥಾ ಸರ್ವಂ ಭಸ್ಮತಾಂ ನಯತಿ ಕ್ಷಣಾತ್ ॥ 45 ॥
ನ ಜ್ಞಾನಸಮತಾಮೇತಿ ಪವಿತ್ರಮಿತರನ್ನೃಪ ।
ಆತ್ಮನ್ಯೇವಾವಗಚ್ಛಂತಿ ಯೋಗಾತ್ಕಾಲೇನ ಯೋಗಿನಃ ॥ 46 ॥
ಭಕ್ತಿಮಾನಿಂದ್ರಿಯಜಯೀ ತತ್ಪರೋ ಜ್ಞಾನಮಾಪ್ನುಯಾತ್ ।
ಲಬ್ಧ್ವಾ ತತ್ಪರಮಂ ಮೋಕ್ಷಂ ಸ್ವಲ್ಪಕಾಲೇನ ಯಾತ್ಯಸೌ ॥ 47 ॥
ಭಕ್ತಿಹೀನೋಽಶ್ರದ್ದಧಾನಃ ಸರ್ವತ್ರ ಸಂಶಯೀ ತು ಯಃ ।
ತಸ್ಯ ಶಂ ನಾಪಿ ವಿಜ್ಞಾನಮಿಹ ಲೋಕೋಽಥ ವಾ ಪರಃ ॥ 48 ॥
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನರತಂ ಜ್ಞಾನನಾಶಿತಾಖಿಲಸಂಶಯಂ ।
ಯೋಗಾಸ್ತಾಖಿಲಕರ್ಮಾಣಂ ಬಧ್ನಂತಿ ಭೂಪ ತಾನಿ ನ ॥ 49 ॥
ಜ್ಞಾನಖಡ್ಗಪ್ರಹಾರೇಣ ಸಂಭೂತಾಮಜ್ಞತಾಂ ಬಲಾತ್ ।
ಛಿತ್ವಾಂತಃಸಂಶಯಂ ತಸ್ಮಾದ್ಯೋಗಯುಕ್ತೋ ಭವೇನ್ನರಃ ॥ 50 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ವಿಜ್ಞಾನಪ್ರತಿಪಾದನೋ ನಾಮ ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
4
॥ ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ವೈಧಸಂನ್ಯಾಸಯೋಗಃ ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಸಂನ್ಯಸ್ತಿಶ್ಚೈವ ಯೋಗಶ್ಚ ಕರ್ಮಣಾಂ ವರ್ಣ್ಯತೇ ತ್ವಯಾ ।
ಉಭಯೋರ್ನಿಶ್ಚಿತಂ ತ್ವೇಕಂ ಶ್ರೇಯೋ ಯದ್ವದ ಮೇ ಪ್ರಭೋ ॥ 1 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಕ್ರಿಯಾಯೋಗೋ ವಿಯೋಗಶ್ಚಾಪ್ಯುಭೌ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಸಾಧನೇ ।
ತಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಕ್ರಿಯಾಯೋಗಸ್ತ್ಯಾಗಾತ್ತಸ್ಯ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ ॥ 2 ॥
ದ್ವಂದ್ವದುಃಖಸಹೋಽದ್ವೇಷ್ಟಾ ಯೋ ನ ಕಾಂಕ್ಷತಿ ಕಿಂಚನ ।
ಮುಚ್ಯತೇ ಬಂಧನಾತ್ಸದ್ಯೋ ನಿತ್ಯಂ ಸಂನ್ಯಾಸವಾನ್ಸುಖಂ ॥ 3 ॥
ವದಂತಿ ಭಿನ್ನಫಲಕೌ ಕರ್ಮಣಸ್ತ್ಯಾಗಸಂಗ್ರಹೌ ।
ಮೂಢಾಲ್ಪಜ್ಞಾಸ್ತಯೋರೇಕಂ ಸಂಯುಂಜೀತ ವಿಚಕ್ಷಣಃ ॥ 4 ॥
ಯದೇವ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ತ್ಯಾಗಾತ್ತದೇವ ಯೋಗತಃ ಫಲಂ ।
ಸಂಗ್ರಹಂ ಕರ್ಮಣೋ ಯೋಗಂ ಯೋ ವಿಂದತಿ ಸ ವಿಂದತಿ ॥ 5 ॥
ಕೇವಲಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ನ್ಯಾಸಂ ಸಂನ್ಯಾಸಂ ನ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ ।
ಕುರ್ವನ್ನನಿಚ್ಛಯಾ ಕರ್ಮ ಯೋಗೀ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಜಾಯತೇ ॥ 6 ॥
ನಿರ್ಮಲೋ ಯತಚಿತ್ತಾತ್ಮಾ ಜಿತಖೋ ಯೋಗತತ್ಪರಃ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ಸರ್ವಭೂತಸ್ಥಂ ಪಶ್ಯನ್ಕುರ್ವನ್ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ॥ 7 ॥
ತತ್ತ್ವವಿದ್ಯೋಗಯುಕ್ತಾತ್ಮಾ ಕರೋಮೀತಿ ನ ಮನ್ಯತೇ ।
ಏಕಾದಶಾನೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಕುರ್ವಂತಿ ಕರ್ಮಸಂಖ್ಯಯಾ ॥ 8 ॥
ತತ್ಸರ್ವಮರ್ಪಯೇದ್ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಪಿ ಕರ್ಮ ಕರೋತಿ ಯಃ ।
ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ಪುಣ್ಯಪಾಪೈರ್ಭಾನುರ್ಜಲಗತೋ ಯಥಾ ॥ 9 ॥
ಕಾಯಿಕಂ ವಾಚಿಕಂ ಬೌದ್ಧಮೈಂದ್ರಿಯಂ ಮಾನಸಂ ತಥಾ ।
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾಶಾಂ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಂತಿ ಯೋಗಜ್ಞಾಶ್ಚಿತ್ತಶುದ್ಧಯೇ ॥ 10 ॥
ಯೋಗಹೀನೋ ನರಃ ಕರ್ಮ ಫಲೇಹಯಾ ಕರೋತ್ಯಲಂ ।
ಬಧ್ಯತೇ ಕರ್ಮಬೀಜೈಃ ಸ ತತೋ ದುಃಖಂ ಸಮಶ್ನುತೇ ॥ 11 ॥
ಮನಸಾ ಸಕಲಂ ಕರ್ಮ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಯೋಗೀ ಸುಖಂ ವಸೇತ್ ।
ನ ಕುರ್ವನ್ಕಾರಯನ್ವಾಪಿ ನಂದನ್ಶ್ವಭ್ರೇ ಸುಪತ್ತನೇ ॥ 12 ॥
ನ ಕ್ರಿಯಾ ನ ಚ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಕಸ್ಯ ಚಿತ್ಸೃಜ್ಯತೇ ಮಯಾ ।
ನ ಕ್ರಿಯಾಬೀಜಸಂಪರ್ಕಃ ಶಕ್ತ್ಯಾ ತತ್ಕ್ರಿಯತೇಽಖಿಲಂ ॥ 13 ॥
ಕಸ್ಯಚಿತ್ಪುಣ್ಯಪಾಪಾನಿ ನ ಸ್ಪೃಶಾಮಿ ವಿಭುರ್ನೃಪ ।
ಜ್ಞಾನಮೂಢಾ ವಿಮುಹ್ಯಂತೇ ಮೋಹೇನಾವೃತಬುದ್ಧಯಃ ॥ 14 ॥
ವಿವೇಕೇನಾತ್ಮನೋಽಜ್ಞಾನಂ ಯೇಷಾಂ ನಾಶಿತಮಾತ್ಮನಾ ।
ತೇಷಾಂ ವಿಕಾಶಮಾಯಾತಿ ಜ್ಞಾನಮಾದಿತ್ಯವತ್ಪರಂ ॥ 15 ॥
ಮನ್ನಿಷ್ಠಾ ಮದ್ಧಿಯೋಽತ್ಯಂತಂ ಮಚ್ಚಿತ್ತಾ ಮಯಿ ತತ್ಪರಾಃ ।
ಅಪುನರ್ಭವಮಾಯಾಂತಿ ವಿಜ್ಞಾನಾನ್ನಾಶಿತೈನಸಃ ॥ 16 ॥
ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಯುಕ್ತೇ ದ್ವಿಜೇ ಗವಿ ಗಜಾದಿಷು ।
ಸಮೇಕ್ಷಣಾ ಮಹಾತ್ಮಾನಃ ಪಂಡಿತಾಃ ಶ್ವಪಚೇ ಶುನಿ ॥ 17 ॥
ವಶ್ಯಃ ಸ್ವರ್ಗೋ ಜಗತ್ತೇಷಾಂ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಾಃ ಸಮೇಕ್ಷಣಾಃ ।
ಯತೋಽದೋಷಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಮಂ ತಸ್ಮಾತ್ತೈರ್ವಿಷಯೀಕೃತಂ ॥ 18 ॥
ಪ್ರಿಯಾಪ್ರಿಯೇ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹರ್ಷದ್ವೇಷೌ ಯೇ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತಿ ನ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಶ್ರಿತಾ ಅಸಂಮೂಢಾ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾಃ ಸಮಬುದ್ಧಯಃ ॥ 19 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಕಿಂ ಸುಖಂ ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ದೇವಗಂಧರ್ವಯೋನಿಷು ।
ಭಗವನ್ಕೃಪಯಾ ತನ್ಮೇ ವದ ವಿದ್ಯಾವಿಶಾರದ ॥ 20 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಆನಂದಮಶ್ನುತೇಽಸಕ್ತಃ ಸ್ವಾತ್ಮಾರಾಮೋ ನಿಜಾತ್ಮನಿ ।
ಅವಿನಾಶಿ ಸುಖಂ ತದ್ಧಿ ನ ಸುಖಂ ವಿಷಯಾದಿಷು ॥ 21 ॥
ವಿಷಯೋತ್ಥಾನಿ ಸೌಖ್ಯಾನಿ ದುಃಖಾನಾಂ ತಾನಿ ಹೇತವಃ ।
ಉತ್ಪತ್ತಿನಾಶಯುಕ್ತಾನಿ ತತ್ರಾಸಕ್ತೋ ನ ತತ್ತ್ವವಿತ್ ॥ 22 ॥
ಕಾರಣೇ ಸತಿ ಕಾಮಸ್ಯ ಕ್ರೋಧಸ್ಯ ಸಹತೇ ಚ ಯಃ ।
ತೌ ಜೇತುಂ ವರ್ಷ್ಮವಿರಹಾತ್ಸ ಸುಖಂ ಚಿರಮಶ್ನುತೇ ॥ 23 ॥
ಅಂತರ್ನಿಷ್ಠೋಽನ್ತಃಪ್ರಕಾಶೋಽನ್ತಃಸುಖೋಽನ್ತಾರತಿರ್ಲಭೇತ್ ।
ಅಸಂದಿಗ್ಧೋಽಕ್ಷಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸರ್ವಭೂತಹಿತಾರ್ಥಕೃತ್ ॥ 24 ॥
ಜೇತಾರಃ ಷಡ್ರಿಪೂಣಾಂ ಯೇ ಶಮಿನೋ ದಮಿನಸ್ತಥಾ ।
ತೇಷಾಂ ಸಮಂತತೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಂ ವಿಭಾತ್ಯಹೋ ॥ 25 ॥
ಆಸನೇಷು ಸಮಾಸೀನಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವೇಮಾನ್ವಿಷಯಾನ್ಬಹಿಃ ।
ಸಂಸ್ತಭ್ಯ ಭೃಕುಟೀಮಾಸ್ತೇ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಪರಾಯಣಃ ॥ 26 ॥
ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಂ ತು ಸಂರೋಧಂ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಸಮುದ್ಭವಂ ।
ವದಂತಿ ಮುನಯಸ್ತಂ ಚ ತ್ರಿಧಾಭೂತಂ ವಿಪಶ್ಚಿತಃ ॥ 27 ॥
ಪ್ರಮಾಣಂ ಭೇದತೋ ವಿದ್ಧಿ ಲಘುಮಧ್ಯಮಮುತ್ತಮಂ ।
ದಶಭಿರ್ದ್ವ್ಯಧಿಕೈರ್ವರ್ಣೈಃ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮೋ ಲಘುಃ ಸ್ಮೃತಃ ॥ 28 ॥
ಚತುರ್ವಿಂಶತ್ಯಕ್ಷರೋ ಯೋ ಮಧ್ಯಮಃ ಸ ಉದಾಹೃತಃ ।
ಷಟ್ತ್ರಿಂಶಲ್ಲಘುವರ್ಣೋ ಯ ಉತ್ತಮಃ ಸೋಽಭಿಧೀಯತೇ ॥ 29 ॥
ಸಿಂಹಂ ಶಾರ್ದೂಲಕಂ ವಾಪಿ ಮತ್ತೇಭಂ ಮೃದುತಾಂ ಯಥಾ ।
ನಯಂತಿ ಪ್ರಾಣಿನಸ್ತದ್ವತ್ಪ್ರಾಣಾಪಾನೌ ಸುಸಾಧಯೇತ್ ॥ 30 ॥
ಪೀಡಯಂತಿ ಮೃಗಾಸ್ತೇ ನ ಲೋಕಾನ್ವಶ್ಯಂ ಗತಾ ನೃಪ ।
ದಹತ್ಯೇನಸ್ತಥಾ ವಾಯುಃ ಸಂಸ್ತಬ್ಧೋ ನ ಚ ತತ್ತನುಂ ॥ 31 ॥
ಯಥಾ ಯಥಾ ನರಃ ಕಶ್ಚಿತ್ಸೋಪಾನಾವಲಿಮಾಕ್ರಮೇತ್ ।
ತಥಾ ತಥಾ ವಶೀಕುರ್ಯಾತ್ಪ್ರಾಣಾಪಾನೌ ಹಿ ಯೋಗವಿತ್ ॥ 32 ॥
ಪೂರಕಂ ಕುಂಭಕಂ ಚೈವ ರೇಚಕಂ ಚ ತತೋಽಭ್ಯಸೇತ್ ।
ಅತೀತಾನಾಗತಜ್ಞಾನೀ ತತಃ ಸ್ಯಾಜ್ಜಗತೀತಲೇ ॥ 33 ॥
ಪ್ರಾಣಾಯಾಮೈರ್ದ್ವಾದಶಭಿರುತ್ತಮೈರ್ಧಾರಣಾ ಮತಾ ।
ಯೋಗಸ್ತು ಧಾರಣೇ ದ್ವೇ ಸ್ಯಾದ್ಯೋಗೀಶಸ್ತೇ ಸದಾಭ್ಯಸೇತ್ ॥ 34 ॥
ಏವಂ ಯಃ ಕುರುತೇ ರಾಜಂಸ್ತ್ರಿಕಾಲಜ್ಞಃ ಸ ಜಾಯತೇ ।
ಅನಾಯಾಸೇನ ತಸ್ಯ ಸ್ಯಾದ್ವಶ್ಯಂ ಲೋಕತ್ರಯಂ ನೃಪ ॥ 35 ॥
ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಂ ಜಗತ್ಸರ್ವಂ ಪಶ್ಯತಿ ಸ್ವಾಂತರಾತ್ಮನಿ ।
ಏವಂ ಯೋಗಶ್ಚ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಸಮಾನಫಲದಾಯಿನೌ ॥ 36 ॥
ಜಂತೂನಾಂ ಹಿತಕರ್ತಾರಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲದಾಯಿನಂ ।
ಮಾಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುಕ್ತಿಮಾಪ್ನೋತಿ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸ್ಯೇಶ್ವರಂ ವಿಭುಂ ॥ 37 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ವೈಧಸಂನ್ಯಾಸಯೋಗೋ ನಾಮ ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
5
॥ ಪಂಚಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಯೋಗಾವೃತ್ತಿಪ್ರಶಂಸನಃ ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಶ್ರೌತಸ್ಮಾರ್ತಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಫಲಂ ನೇಚ್ಛನ್ಸಮಾಚರೇತ್ ।
ಶಸ್ತಃ ಸ ಯೋಗೀ ರಾಜೇಂದ್ರ ಅಕ್ರಿಯಾದ್ಯೋಗಮಾಶ್ರಿತಾತ್ ॥ 1 ॥
ಯೋಗಪ್ರಾಪ್ತ್ಯೈ ಮಹಾಬಾಹೋ ಹೇತುಃ ಕರ್ಮೈವ ಮೇ ಮತಂ ।
ಸಿದ್ಧಿಯೋಗಸ್ಯ ಸಂಸಿದ್ಧ್ಯೈ ಹೇತೂ ಶಮದಮೌ ಮತೌ ॥ 2 ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥಾಂಶ್ಚ ಸಂಕಲ್ಪ್ಯ ಕುರ್ವನ್ಸ್ವಸ್ಯ ರಿಪುರ್ಭವೇತ್ ।
ಏತಾನನಿಚ್ಛನ್ಯಃ ಕುರ್ವನ್ಸಿದ್ಧಿಂ ಯೋಗೀ ಸ ಸಿದ್ಧ್ಯತಿ ॥ 3 ॥
ಸುಹೃತ್ವೇ ಚ ರಿಪುತ್ವೇ ಚ ಉದ್ಧಾರೇ ಚೈವ ಬಂಧನೇ ।
ಆತ್ಮನೈವಾತ್ಮನಿ ಹ್ಯಾತ್ಮಾ ನಾತ್ಮಾ ಭವತಿ ಕಶ್ಚನ ॥ 4 ॥
ಮಾನೇಽಪಮಾನೇ ದುಃಖೇ ಚ ಸುಖೇಽಸುಹೃದಿ ಸಾಧುಷು ।
ಮಿತ್ರೇಽಮಿತ್ರೇಽಪ್ಯುದಾಸೀನೇ ದ್ವೇಷ್ಯೇ ಲೋಷ್ಠೇ ಚ ಕಾಂಚನೇ ॥ 5 ॥
ಸಮೋ ಜಿತಾತ್ಮಾ ವಿಜ್ಞಾನೀ ಜ್ಞಾನೀಂದ್ರಿಯಜಯಾವಹಃ ।
ಅಭ್ಯಸೇತ್ಸತತಂ ಯೋಗಂ ಯದಾ ಯುಕ್ತತಮೋ ಹಿ ಸಃ ॥ 6 ॥
ತಪ್ತಃ ಶ್ರಾಂತೋ ವ್ಯಾಕುಲೋ ವಾ ಕ್ಷುಧಿತೋ ವ್ಯಗ್ರಚಿತ್ತಕಃ ।
ಕಾಲೇಽತಿಶೀತೇಽತ್ಯುಷ್ಣೇ ವಾನಿಲಾಗ್ನ್ಯಂಬುಸಮಾಕುಲೇ ॥ 7 ॥
ಸಧ್ವನಾವತಿಜೀರ್ಣೇ ಗೋಃಸ್ಥಾನೇ ಸಾಗ್ನೌ ಜಲಾಂತಿಕೇ ।
ಕೂಪಕೂಲೇ ಶ್ಮಶಾನೇ ಚ ನದ್ಯಾಂ ಭಿತ್ತೌ ಚ ಮರ್ಮರೇ ॥ 8 ॥
ಚೈತ್ಯೇ ಸವಲ್ಮಿಕೇ ದೇಶೇ ಪಿಶಾಚಾದಿಸಮಾವೃತೇ ।
ನಾಭ್ಯಸೇದ್ಯೋಗವಿದ್ಯೋಗಂ ಯೋಗಧ್ಯಾನಪರಾಯಣಃ ॥ 9 ॥
ಸ್ಮೃತಿಲೋಪಶ್ಚ ಮೂಕತ್ವಂ ಬಾಧಿರ್ಯಂ ಮಂದತಾ ಜ್ವರಃ ।
ಜಡತಾ ಜಾಯತೇ ಸದ್ಯೋ ದೋಷಾಜ್ಞಾನಾದ್ಧಿ ಯೋಗಿನಃ ॥ 10 ॥
ಏತೇ ದೋಷಾಃ ಪರಿತ್ಯಾಜ್ಯಾ ಯೋಗಾಭ್ಯಸನಶಾಲಿನಾ ।
ಅನಾದರೇ ಹಿ ಚೈತೇಷಾಂ ಸ್ಮೃತಿಲೋಪಾದಯೋ ಧ್ರುವಂ ॥ 11 ॥
ನಾತಿಭುಂಜನ್ಸದಾ ಯೋಗೀ ನಾಭುಂಜನ್ನಾತಿನಿದ್ರಿತಃ ।
ನಾತಿಜಾಗ್ರತ್ಸಿದ್ಧಿಮೇತಿ ಭೂಪ ಯೋಗಂ ಸದಾಭ್ಯಸನ್ ॥ 12 ॥
ಸಂಕಲ್ಪಜಾಂಸ್ತ್ಯಜೇತ್ಕಾಮಾನ್ನಿಯತಾಹಾರಜಾಗರಃ ।
ನಿಯಮ್ಯ ಖಗಣಂ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ವಿರಮೇತ ಶನೈಃ ಶನೈಃ ॥ 13 ॥
ತತಸ್ತತಃ ಕೃಷೇದೇತದ್ಯತ್ರ ಯತ್ರಾನುಗಚ್ಛತಿ ।
ಧೃತ್ಯಾತ್ಮವಶಗಂ ಕುರ್ಯಾಚ್ಚಿತ್ತಂ ಚಂಚಲಮಾದೃತಃ ॥ 14 ॥
ಏವಂ ಕುರ್ವನ್ಸದಾ ಯೋಗೀ ಪರಾಂ ನಿರ್ವೃತಿಮೃಚ್ಛತಿ ।
ವಿಶ್ವಸ್ಮಿನ್ನಿಜಮಾತ್ಮಾನಂ ವಿಶ್ವಂ ಚ ಸ್ವಾತ್ಮನೀಕ್ಷತೇ ॥ 15 ॥
ಯೋಗೇನ ಯೋ ಮಾಮುಪೈತಿ ತಮುಪೈಮ್ಯಹಮಾದರಾತ್ ।
ಮೋಚಯಾಮಿ ನ ಮುಂಚಾಮಿ ತಮಹಂ ಮಾಂ ಸ ನ ತ್ಯಜೇತ್ ॥ 16 ॥
ಸುಖೇ ಸುಖೇತರೇ ದ್ವೇಷೇ ಕ್ಷುಧಿ ತೋಷೇ ಸಮಸ್ತೃಷಿ ।
ಆತ್ಮಸಾಮ್ಯೇನ ಭೂತಾನಿ ಸರ್ವಗಂ ಮಾಂ ಚ ವೇತ್ತಿ ಯಃ ॥ 17 ॥
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಃ ಸ ಯೋಗೀಂದ್ರಃ ಕೇವಲಂ ಮಯಿ ಸಂಗತಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾದೀನಾಂ ಚ ದೇವಾನಾಂ ಸ ವಂದ್ಯಃ ಸ್ಯಾಜ್ಜಗತ್ರಯೇ ॥ 18 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ದ್ವಿವಿಧೋಽಪಿ ಹಿ ಯೋಗೋಽಯಮಸಂಭಾವ್ಯೋ ಹಿ ಮೇ ಮತಃ ।
ಯತೋಽನ್ತಃಕರಣಂ ದುಷ್ಟಂ ಚಂಚಲಂ ದುರ್ಗ್ರಹಂ ವಿಭೋ ॥ 19 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಯೋ ನಿಗ್ರಹಂ ದುರ್ಗ್ರಹಸ್ಯ ಮನಸಃ ಸಂಪ್ರಕಲ್ಪಯೇತ್ ।
ಘಟೀಯಂತ್ರಸಮಾದಸ್ಮಾನ್ಮುಕ್ತಃ ಸಂಸೃತಿಚಕ್ರಕಾತ್ ॥ 20 ॥
ವಿಷಯೈಃ ಕ್ರಕಚೈರೇತತ್ಸಂಸೃಷ್ಟಂ ಚಕ್ರಕಂ ದೃಢಂ ।
ಜನಶ್ಛೇತ್ತುಂ ನ ಶಕ್ನೋತಿ ಕರ್ಮಕೀಲಃ ಸುಸಂವೃತಂ ॥ 21 ॥
ಅತಿದುಃಖಂ ಚ ವೈರಾಗ್ಯಂ ಭೋಗಾದ್ವೈತೃಷ್ಣ್ಯಮೇವ ಚ ।
ಗುರುಪ್ರಸಾದಃ ಸತ್ಸಂಗ ಉಪಾಯಾಸ್ತಜ್ಜಯೇ ಅಮೀ ॥ 22 ॥
ಅಭ್ಯಾಸಾದ್ವಾ ವಶೀಕುರ್ಯಾನ್ಮನೋ ಯೋಗಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಯೇ ।
ವರೇಣ್ಯ ದುರ್ಲಭೋ ಯೋಗೋ ವಿನಾಸ್ಯ ಮನಸೋ ಜಯಾತ್ ॥ 23 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಸ್ಯ ಕೋ ಲೋಕಃ ಕಾ ಗತಿಃ ಕಿಂ ಫಲಂ ಭವೇತ್ ।
ವಿಭೋ ಸರ್ವಜ್ಞ ಮೇ ಛಿಂಧಿ ಸಂಶಯಂ ಬುದ್ಧಿಚಕ್ರಭೃತ್ ॥ 24 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ದಿವ್ಯದೇಹಧರೋ ಯೋಗಾದ್ಭ್ರಷ್ಟಃ ಸ್ವರ್ಭೋಗಮುತ್ತಮಂ ।
ಭುಕ್ತ್ವಾ ಯೋಗಿಕುಲೇ ಜನ್ಮ ಲಭೇಚ್ಛುದ್ಧಿಮತಾಂ ಕುಲೇ ॥ 25 ॥
ಪುನರ್ಯೋಗೀ ಭವತ್ಯೇಷ ಸಂಸ್ಕಾರಾತ್ಪೂರ್ವಕರ್ಮಜಾತ್ ।
ನ ಹಿ ಪುಣ್ಯಕೃತಾಂ ಕಶ್ಚಿನ್ನರಕಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ ॥ 26 ॥
ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾತ್ತಪೋನಿಷ್ಠಾತ್ಕರ್ಮನಿಷ್ಠಾನ್ನರಾಧಿಪ ।
ಶ್ರೇಷ್ಠೋ ಯೋಗೀ ಶ್ರೇಷ್ಠತಮೋ ಭಕ್ತಿಮಾನ್ಮಯಿ ತೇಷು ಯಃ ॥ 27 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಯೋಗಾವೃತ್ತಿಪ್ರಶಂಸನೋ ನಾಮ ಪಂಚಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
6
॥ ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಃ ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಈದೃಶಂ ವಿದ್ಧಿ ಮೇ ತತ್ತ್ವಂ ಮದ್ಗತೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ ।
ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮಾಮಸಂದಿಗ್ಧಂ ವೇತ್ಸಿ ಮೋಕ್ಷ್ಯಸಿ ಸರ್ವಗಂ ॥ 1 ॥
ತತ್ತೇಽಹಂ ಶೃಣು ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಲೋಕಾನಾಂ ಹಿತಕಾಮ್ಯಯಾ ।
ಅಸ್ತಿ ಜ್ಞೇಯಂ ಯತೋ ನಾನ್ಯನ್ಮುಕ್ತೇಶ್ಚ ಸಾಧನಂ ನೃಪ ॥ 2 ॥
ಜ್ಞೇಯಾ ಮತ್ಪ್ರಕೃತಿಃ ಪೂರ್ವಂ ತತಃ ಸ್ಯಾಂ ಜ್ಞಾನಗೋಚರಃ ।
ತತೋ ವಿಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತಿರ್ಮಯಿ ಜ್ಞಾತೇ ನೃಣಾಂ ಭವೇತ್ ॥ 3 ॥
ಕ್ವನಲೌ ಖಮಹಂಕಾರಃ ಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಧೀಸಮೀರಣೌ ।
ರವೀಂದೂ ಯಾಗಕೃಚ್ಚೈಕಾದಶಧಾ ಪ್ರಕೃತಿರ್ಮಮ ॥ 4 ॥
ಅನ್ಯಾಂ ಮತ್ಪ್ರಕೃತಿಂ ವೃದ್ಧಾ ಮುನಯಃ ಸಂಗಿರಂತಿ ಚ ।
ತಥಾ ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಜೀವತ್ವಂ ಗತಯಾನಯಾ ॥ 5 ॥
ಆಭ್ಯಾಮುತ್ಪಾದ್ಯತೇ ಸರ್ವಂ ಚರಾಚರಮಯಂ ಜಗತ್ ।
ಸಂಗಾದ್ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಸಂಭೂತಿಃ ಪರಿತ್ರಾಣಂ ಲಯೋಽಪ್ಯಹಂ ॥ 6 ॥
ತತ್ತ್ವಮೇತನ್ನಿಬೋದ್ಧುಂ ಮೇ ಯತತೇ ಕಶ್ಚಿದೇವ ಹಿ ।
ವರ್ಣಾಶ್ರಮವತಾಂ ಪುಂಸಾಂ ಪುರಾ ಚೀರ್ಣೇನ ಕರ್ಮಣಾ ॥ 7 ॥
ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರೋತಿ ಮಾಂ ಕಶ್ಚಿದ್ಯತ್ನವತ್ಸ್ವಪಿ ತೇಷು ಚ ।
ಮತ್ತೋಽನ್ಯನ್ನೇಕ್ಷತೇ ಕಿಂಚಿನ್ಮಯಿ ಸರ್ವಂ ಚ ವೀಕ್ಷತೇ ॥ 8 ॥
ಕ್ಷಿತೌ ಸುಗಂಧರೂಪೇಣ ತೇಜೋರೂಪೇಣ ಚಾಗ್ನಿಷು ।
ಪ್ರಭಾರೂಪೇಣ ಪೂಷ್ಣ್ಯಬ್ಜೇ ರಸರೂಪೇಣ ಚಾಪ್ಸು ಚ ॥ 9 ॥
ಧೀತಪೋಬಲಿನಾಂ ಚಾಹಂ ಧೀಸ್ತಪೋಬಲಮೇವ ಚ ।
ತ್ರಿವಿಧೇಷು ವಿಕಾರೇಷು ಮದುತ್ಪನ್ನೇಷ್ವಹಂ ಸ್ಥಿತಃ ॥ 10 ॥
ನ ಮಾಂ ವಿಂದತಿ ಪಾಪೀಯಾನ್ಮಾಯಾಮೋಹಿತಚೇತನಃ ।
ತ್ರಿವಿಕಾರಾ ಮೋಹಯತಿ ಪ್ರಕೃತಿರ್ಮೇ ಜಗತ್ತ್ರಯಂ ॥ 11 ॥
ಯೋ ಮೇ ತತ್ತ್ವಂ ವಿಜಾನಾತಿ ಮೋಹಂ ತ್ಯಜತಿ ಸೋಽಖಿಲಂ ।
ಅನೇಕೈರ್ಜನ್ಮಭಿಶ್ಚೈವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮಾಂ ಮುಚ್ಯತೇ ತತಃ ॥ 12 ॥
ಅನ್ಯೇ ನಾನಾವಿಧಾಂದೇವಾನ್ಭಜಂತೇ ತಾನ್ವ್ರಜಂತಿ ತೇ ।
ಯಥಾ ಯಥಾ ಮತಿಂ ಕೃತ್ವಾ ಭಜತೇ ಮಾಂ ಜನೋಽಖಿಲಃ ॥ 13 ॥
ತಥಾ ತಥಾಸ್ಯ ತಂ ಭಾವಂ ಪೂರಯಾಮ್ಯಹಮೇವ ತಂ ।
ಅಹಂ ಸರ್ವಂ ವಿಜಾನಾಮಿ ಮಾಂ ನ ಕಶ್ಚಿದ್ವಿಬುಧ್ಯತೇ ॥ 14 ॥
ಅವ್ಯಕ್ತಂ ವ್ಯಕ್ತಿಮಾಪನ್ನಂ ನ ವಿದುಃ ಕಾಮಮೋಹಿತಾಃ ।
ನಾಹಂ ಪ್ರಕಾಶತಾಂ ಯಾಮಿ ಅಜ್ಞಾನಾಂ ಪಾಪಕರ್ಮಣಾಂ ॥ 15 ॥
ಯಃ ಸ್ಮೃತ್ವಾ ತ್ಯಜತಿ ಪ್ರಾಣಮಂತೇ ಮಾಂ ಶ್ರದ್ಧಯಾನ್ವಿತಃ ।
ಸ ಯಾತ್ಯಪುನರಾವೃತ್ತಿಂ ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಮ ಭೂಭುಜ ॥ 16 ॥
ಯಂ ಯಂ ದೇವಂ ಸ್ಮರನ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ತ್ಯಜತಿ ಸ್ವಂ ಕಲೇವರಂ ।
ತತ್ತತ್ಸಾಲೋಕ್ಯಮಾಯಾತಿ ತತ್ತದ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ನರಾಧಿಪ ॥ 17 ॥
ಅತಶ್ಚಾಹರ್ನಿಶಂ ಭೂಪ ಸ್ಮರ್ತವ್ಯೋಽನೇಕರೂಪವಾನ್ ।
ಸರ್ವೇಷಾಮಪ್ಯಹಂ ಗಮ್ಯಃ ಸ್ರೋತಸಾಮರ್ಣವೋ ಯಥಾ ॥ 18 ॥
ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಣುಶಿವೇಂದ್ರಾದ್ಯಾಁಲ್ಲೋಕಾನ್ಪ್ರಾಪ್ಯ ಪುನಃ ಪತೇತ್ ।
ಯೋ ಮಾಮುಪೈತ್ಯಸಂದಿಗ್ಧಃ ಪತನಂ ತಸ್ಯ ನ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ 19 ॥
ಅನನ್ಯಶರಣೋ ಯೋ ಮಾಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಭಜತಿ ಭೂಮಿಪ ।
ಯೋಗಕ್ಷೇಮೌ ಚ ತಸ್ಯಾಹಂ ಸರ್ವದಾ ಪ್ರತಿಪಾದಯೇ ॥ 20 ॥
ದ್ವಿವಿಧಾ ಗತಿರುದ್ದಿಷ್ಟಾ ಶುಕ್ಲಾ ಕೃಷ್ಣಾ ನೃಣಾಂ ನೃಪ ।
ಏಕಯಾ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಯಾ ಯಾತಿ ಸಂಸೃತಿಂ ॥ 21 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಬುದ್ಧಿಯೋಗೋ ನಾಮ ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
7
॥ ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಉಪಾಸನಾ ಯೋಗಃ ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಕಾ ಶುಕ್ಲಾ ಗತಿರುದ್ದಿಷ್ಟಾ ಕಾ ಚ ಕೃಷ್ಣಾ ಗಜಾನನ ।
ಕಿಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಸೃತಿಃ ಕಾ ಮೇ ವಕ್ತುಮರ್ಹಸ್ಯನುಗ್ರಹಾತ್ ॥ 1 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಅಗ್ನಿರ್ಜ್ಯೋತಿರಹಃ ಶುಕ್ಲಾ ಕರ್ಮಾರ್ಹಮಯನಂ ಗತಿಃ ।
ಚಾಂದ್ರಂ ಜ್ಯೋತಿಸ್ತಥಾ ಧೂಮೋ ರಾತ್ರಿಶ್ಚ ದಕ್ಷಿಣಾಯನಂ ॥ 2 ॥
ಕೃಷ್ಣೈತೇ ಬ್ರಹ್ಮಸಂಸೃತ್ಯೋರವಾಪ್ತೇಃ ಕಾರಣಂ ಗತೀ ।
ದೃಶ್ಯಾದೃಶ್ಯಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವೇತ್ಯವಧಾರಯ ॥ 3 ॥
ಕ್ಷರಂ ಪಂಚಾತ್ಮಕಂ ವಿದ್ಧಿ ತದಂತರಕ್ಷರಂ ಸ್ಮೃತಂ ।
ಉಭಾಭ್ಯಾಂ ಯದತಿಕ್ರಾಂತಂ ಶುದ್ಧಂ ವಿದ್ಧಿ ಸನಾತನಂ ॥ 4 ॥
ಅನೇಕಜನ್ಮಸಂಭೂತಿಃ ಸಂಸೃತಿಃ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಾ ।
ಸಂಸೃತಿಂ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತ್ಯೇತೇ ಯೇ ತು ಮಾಂ ಗಣಯಂತಿ ನ ॥ 5 ॥
ಯೇ ಮಾಂ ಸಮ್ಯಗುಪಾಸಂತೇ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಯಾಂತಿ ತೇ ।
ಧ್ಯಾನಾದ್ಯೈರುಪಚಾರೈರ್ಮಾಂ ತಥಾ ಪಂಚಾಮೃತಾದಿಭಿಃ ॥ 6 ॥
ಸ್ನಾನವಸ್ತ್ರಾದ್ಯಲಂಕಾರಸುಗಂಧಧೂಪದೀಪಕೈಃ ।
ನೈವೇದ್ಯೈಃ ಫಲತಾಂಬೂಲೈರ್ದಕ್ಷಿಣಾಭಿಶ್ಚ ಯೋಽರ್ಚಯೇತ್ ॥ 7 ॥
ಭಕ್ತ್ಯೈಕಚೇತಸಾ ಚೈವ ತಸ್ಯೇಷ್ಟಂ ಪೂರಯಾಮ್ಯಹಂ ।
ಏವಂ ಪ್ರತಿದಿನಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಮದ್ಭಕ್ತೋ ಮಾಂ ಸಮರ್ಚಯೇತ್ ॥ 8 ॥
ಅಥವಾ ಮಾನಸೀಂ ಪೂಜಾಂ ಕುರ್ವೀತ ಸ್ಥಿರಚೇತಸಾ ।
ಅಥವಾ ಫಲಪತ್ರಾದ್ಯೈಃ ಪುಷ್ಪಮೂಲಜಲಾದಿಭಿಃ ॥ 9 ॥
ಪೂಜಯೇನ್ಮಾಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ತತ್ತದಿಷ್ಟಂ ಫಲಂ ಲಭೇತ್ ।
ತ್ರಿವಿಧಾಸ್ವಪಿ ಪೂಜಾಸು ಶ್ರೇಯಸೀ ಮಾನಸೀ ಮತಾ ॥ 10 ॥
ಸಾಪ್ಯುತ್ತಮಾ ಮತಾ ಪೂಜಾನಿಚ್ಛಯಾ ಯಾ ಕೃತಾ ಮಮ ।
ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಗೃಹಸ್ಥೋ ವಾ ವಾನಪ್ರಸ್ಥೋ ಯತಿಶ್ಚ ಯಃ ॥ 11 ॥
ಏಕಾಂ ಪೂಜಾಂ ಪ್ರಕುರ್ವಾಣೋಽಪ್ಯನ್ಯೋ ವಾ ಸಿದ್ಧಿಮೃಚ್ಛತಿ ।
ಮದನ್ಯದೇವಂ ಯೋ ಭಕ್ತ್ಯಾ ದ್ವಿಷನ್ಮಾಮನ್ಯದೇವತಾಂ ॥ 12 ॥
ಸೋಽಪಿ ಮಾಮೇವ ಯಜತೇ ಪರಂ ತ್ವವಿಧಿತೋ ನೃಪ ।
ಯೋ ಹ್ಯನ್ಯದೇವತಾಂ ಮಾಂ ಚ ದ್ವಿಷನ್ನನ್ಯಾಂ ಸಮರ್ಚಯೇತ್ ॥ 13 ॥
ಯಾತಿ ಕಲ್ಪಸಹಸ್ರಂ ಸ ನಿರಯಾಂದುಃಖಭಾಕ್ ಸದಾ ।
ಭೂತಶುದ್ಧಿಂ ವಿಧಾಯಾದೌ ಪ್ರಾಣಾನಾಂ ಸ್ಥಾಪನಂ ತತಃ ॥ 14 ॥
ಆಕೃಷ್ಯ ಚೇತಸೋ ವೃತ್ತಿಂ ತತೋ ನ್ಯಾಸಂ ಉಪಕ್ರಮೇತ್ ।
ಕೃತ್ವಾಂತರ್ಮಾತೃಕಾನ್ಯಾಸಂ ಬಹಿಶ್ಚಾಥ ಷಡಂಗಕಂ ॥ 15 ॥
ನ್ಯಾಸಂ ಚ ಮೂಲಮಂತ್ರಸ್ಯ ತತೋ ಧ್ಯಾತ್ವಾ ಜಪೇನ್ಮನುಂ ।
ಸ್ಥಿರಚಿತ್ತೋ ಜಪೇನ್ಮಂತ್ರಂ ಯಥಾ ಗುರುಮುಖಾಗತಂ ॥ 16 ॥
ಜಪಂ ನಿವೇದ್ಯ ದೇವಾಯ ಸ್ತುತ್ವಾ ಸ್ತೋತ್ರೈರನೇಕಧಾ ।
ಏವಂ ಮಾಂ ಯ ಉಪಾಸೀತ ಸ ಲಭೇನ್ಮೋಕ್ಷಮವ್ಯಯಂ ॥ 17 ॥
ಯ ಉಪಾಸನಯಾ ಹೀನೋ ಧಿಙ್ನರೋ ವ್ಯರ್ಥಜನ್ಮಭಾಕ್ ।
ಯಜ್ಞೋಽಹಮೌಷಧಂ ಮನ್ರೋಽಗ್ನಿರಾಜ್ಯಂ ಚ ಹವಿರ್ಹುತಂ ॥ 18 ॥
ಧ್ಯಾನಂ ಧ್ಯೇಯಂ ಸ್ತುತಿಂ ಸ್ತೋತ್ರಂ ನತಿರ್ಭಕ್ತಿರುಪಾಸನಾ ।
ತ್ರಯೀಜ್ಞೇಯಂ ಪವಿತ್ರಂ ಚ ಪಿತಾಮಹಪಿತಾಮಹಃ ॥ 19 ॥
ಓಂಕಾರಃ ಪಾವನಃ ಸಾಕ್ಷೀ ಪ್ರಭುರ್ಮಿತ್ರಂ ಗತಿರ್ಲಯಃ ।
ಉತ್ಪತ್ತಿಃ ಪೋಷಕೋ ಬೀಜಂ ಶರಣಂ ವಾಸ ಏವ ಚ ॥ 20 ॥
ಅಸನ್ಮೃತ್ಯುಃ ಸದಮೃತಮಾತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಹಮೇವ ಚ ।
ದಾನಂ ಹೋಮಸ್ತಪೋ ಭಕ್ತಿರ್ಜಪಃ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ ಏವ ಚ ॥ 21 ॥
ಯದ್ಯತ್ಕರೋತಿ ತತ್ಸರ್ವಂ ಸ ಮೇ ಮಯಿ ನಿವೇದಯೇತ್ ।
ಯೋಷಿತೋಽಥ ದುರಾಚಾರಾಃ ಪಾಪಾಸ್ತ್ರೈವರ್ಣಿಕಾಸ್ತಥಾ ॥ 22 ॥
ಮದಾಶ್ರಯಾ ವಿಮುಚ್ಯಂತೇ ಕಿಂ ಮದ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ದ್ವಿಜಾದಯಃ ।
ನ ವಿನಶ್ಯತಿ ಮದ್ಭಕ್ತೋ ಜ್ಞಾತ್ವೇಮಾ ಮದ್ವಿಭೂತಯಃ ॥ 23 ॥
ಪ್ರಭವಂ ಮೇ ವಿಭೂತಿಶ್ಚ ನ ದೇವಾ ಋಷಯೋ ವಿದುಃ ।
ನಾನಾವಿಭೂತಿಭಿರಹಂ ವ್ಯಾಪ್ಯ ವಿಶ್ವಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ ॥ 24 ॥
ಯದ್ಯಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠತಮಂ ಲೋಕೇ ಸ ವಿಭೂತಿರ್ನಿಬೋಧ ಮೇ ॥ 25 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಉಪಾಸನಾಯೋಗೋ ನಾಮ ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
8
॥ ಅಷ್ಟಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ವಿಶ್ವರೂಪದರ್ಶನ ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಭಗವನ್ನಾರದೋ ಮಹ್ಯಂ ತವ ನಾನಾ ವಿಭೂತಯಃ ।
ಉಕ್ತವಾಂಸ್ತಾ ಅಹಂ ವೇದ ನ ಸರ್ವಾಃ ಸೋಽಪಿ ವೇತ್ತಿ ತಾಃ ॥ 1 ॥
ತ್ವಮೇವ ತತ್ತ್ವತಃ ಸರ್ವಾ ವೇತ್ಸಿ ತಾ ದ್ವಿರದಾನನ ।
ನಿಜಂ ರೂಪಮಿದಾನೀಂ ಮೇ ವ್ಯಾಪಕಂ ಚಾರು ದರ್ಶಯ ॥ 2 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಏಕಸ್ಮಿನ್ಮಯಿ ಪಶ್ಯ ತ್ವಂ ವಿಶ್ವಮೇತಚ್ಚರಾಚರಂ ।
ನಾನಾಶ್ಚರ್ಯಾಣಿ ದಿವ್ಯಾನಿ ಪುರಾಽದೃಷ್ಟಾನಿ ಕೇನಚಿತ್ ॥ 3 ॥
ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುರಹಂ ತೇಽದ್ಯ ಸೃಜಾಮಿ ಸ್ವಪ್ರಭಾವತಃ ।
ಚರ್ಮಚಕ್ಷುಃ ಕಥಂ ಪಶ್ಯೇನ್ಮಾಂ ವಿಭುಂ ಹ್ಯಜಮವ್ಯಯಂ ॥ 4 ॥
ಕ ಉವಾಚ –
ತತೋ ರಾಜಾ ವರೇಣ್ಯಃ ಸ ದಿವ್ಯಚಕ್ಷುರವೈಕ್ಷತ ।
ಈಶಿತುಃ ಪರಮಂ ರೂಪಂ ಗಜಾಸ್ಯಸ್ಯ ಮಹಾದ್ಭುತಂ ॥ 5 ॥
ಅಸಂಖ್ಯವಕ್ತ್ರಂ ಲಲಿತಮಸಂಖ್ಯಾಂಘ್ರಿಕರಂ ಮಹತ್ ।
ಅನುಲಿಪ್ತಂ ಸುಗಂಧೇನ ದಿವ್ಯಭೂಷಾಂಬರಸ್ರಜಂ ॥ 6 ॥
ಅಸಂಖ್ಯನಯನಂ ಕೋಟಿಸೂರ್ಯರಶ್ಮಿಧೃತಾಯುಧಂ ।
ತದ್ವರ್ಷ್ಮಣಿ ತ್ರಯೋ ಲೋಕಾ ದೃಷ್ಟಾಸ್ತೇನ ಪೃಥಗ್ವಿಧಾಃ ॥ 7 ॥
ದೃಷ್ಟ್ವೈಶ್ವರಂ ಪರಂ ರೂಪಂ ಪ್ರಣಮ್ಯ ಸ ನೃಪೋಽಬ್ರವೀತ್ ।
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ವೀಕ್ಷೇಽಹಂ ತವ ದೇಹೇಽಸ್ಮಿಂದೇವಾನೃಷಿಗಣಾನ್ಪಿತೄನ್ ॥ 8 ॥
ಪಾತಾಲಾನಾಂ ಸಮುದ್ರಾಣಾಂ ದ್ವೀಪಾನಾಂ ಚೈವ ಭೂಭೃತಾಂ ।
ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಸಪ್ತಕಂ ಚ ನಾನಾರ್ಥೈಃ ಸಂಕುಲಂ ವಿಭೋ ॥ 9 ॥
ಭುವೋಽನ್ತರಿಕ್ಷಸ್ವರ್ಗಾಂಶ್ಚ ಮನುಷ್ಯೋರಗರಾಕ್ಷಸಾನ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾವಿಷ್ಣುಮಹೇಶೇಂದ್ರಾಂದೇವಾನ್ಜಂತೂನನೇಕಧಾ ॥ 10 ॥
ಅನಾದ್ಯನಂತಂ ಲೋಕಾದಿಮನಂತಭುಜಶೀರ್ಷಕಂ ।
ಪ್ರದೀಪ್ತಾನಲಸಂಕಾಶಮಪ್ರಮೇಯಂ ಪುರಾತನಂ ॥ 11 ॥
ಕಿರೀಟಕುಂಡಲಧರಂ ದುರ್ನಿರೀಕ್ಷ್ಯಂ ಮುದಾವಹಂ ।
ಏತಾದೃಶಂ ಚ ವೀಕ್ಷೇ ತ್ವಾಂ ವಿಶಾಲವಕ್ಷಸಂ ಪ್ರಭುಂ ॥ 12 ॥
ಸುರವಿದ್ಯಾಧರೈರ್ಯಕ್ಷೈಃ ಕಿನ್ನರೈರ್ಮುನಿಮಾನುಷೈಃ ।
ನೃತ್ಯದ್ಭಿರಪ್ಸರೋಭಿಶ್ಚ ಗಂಧರ್ವೈರ್ಗಾನತತ್ಪರೈಃ ॥ 13 ॥
ವಸುರುದ್ರಾದಿತ್ಯಗಣೈಃ ಸಿದ್ಧೈಃ ಸಾಧ್ಯೈರ್ಮುದಾ ಯುತೈಃ ।
ಸೇವ್ಯಮಾನಂ ಮಹಾಭಕ್ತ್ಯಾ ವೀಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಸುವಿಸ್ಮಿತೈಃ ॥ 14 ॥
ವೇತ್ತಾರಮಕ್ಷರಂ ವೇದ್ಯಂ ಧರ್ಮಗೋಪ್ತಾರಮೀಶ್ವರಂ ।
ಪಾತಾಲಾನಿ ದಿಶಃ ಸ್ವರ್ಗಾನ್ಭುವಂ ವ್ಯಾಪ್ಯಾಽಖಿಲಂ ಸ್ಥಿತಂ ॥ 15 ॥
ಭೀತಾ ಲೋಕಾಸ್ತಥಾ ಚಾಹಮೇವಂ ತ್ವಾಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ರೂಪಿಣಂ ।
ನಾನಾದಂಷ್ಟ್ರಾಕರಾಲಂ ಚ ನಾನಾವಿದ್ಯಾವಿಶಾರದಂ ॥ 16 ॥
ಪ್ರಲಯಾನಲದೀಪ್ತಾಸ್ಯಂ ಜಟಿಲಂ ಚ ನಭಃಸ್ಪೃಶಂ ।
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗಣೇಶ ತೇ ರೂಪಮಹಂ ಭ್ರಾಂತ ಇವಾಭವಂ ॥ 17 ॥
ದೇವಾ ಮನುಷ್ಯನಾಗಾದ್ಯಾಃ ಖಲಾಸ್ತ್ವದುದರೇಶಯಾಃ ।
ನಾನಾಯೋನಿಭುಜಶ್ಚಾಂತೇ ತ್ವಯ್ಯೇವ ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಚ ॥ 18 ॥
ಅಬ್ಧೇರುತ್ಪದ್ಯಮಾನಾಸ್ತೇ ಯಥಾಜೀಮೂತಬಿಂದವಃ ।
ತ್ವಮಿಂದ್ರೋಽಗ್ನಿರ್ಯಮಶ್ಚೈವ ನಿರೃತಿರ್ವರುಣೋ ಮರುತ್ ॥ 19 ॥
ಗುಹ್ಯಕೇಶಸ್ತಥೇಶಾನಃ ಸೋಮಃ ಸೂರ್ಯೋಽಖಿಲಂ ಜಗತ್ ।
ನಮಾಮಿ ತ್ವಾಮತಃ ಸ್ವಾಮಿನ್ಪ್ರಸಾದಂ ಕುರು ಮೇಽಧುನಾ ॥ 20 ॥
ದರ್ಶಯಸ್ವ ನಿಜಂ ರೂಪಂ ಸೌಮ್ಯಂ ಯತ್ಪೂರ್ವಮೀಕ್ಷಿತಂ ।
ಕೋ ವೇದ ಲೀಲಾಸ್ತೇ ಭೂಮನ್ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾ ನಿಜೇಚ್ಛಯಾ ॥ 21 ॥
ಅನುಗ್ರಹಾನ್ಮಯಾ ದೃಷ್ಟಮೈಶ್ವರಂ ರೂಪಮೀದೃಶಂ ।
ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುರ್ಯತೋ ದತ್ತಂ ಪ್ರಸನ್ನೇನ ತ್ವಯಾ ಮಮ ॥ 22 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ನೇದಂ ರೂಪಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಮಮ ಪಶ್ಯಂತ್ಯಯೋಗಿನಃ ।
ಸನಕಾದ್ಯಾ ನಾರದಾದ್ಯಾಃ ಪಶ್ಯಂತಿ ಮದನುಗ್ರಹಾತ್ ॥ 23 ॥
ಚತುರ್ವೇದಾರ್ಥತತ್ತ್ವಜ್ಞಾಃ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿಶಾರದಾಃ ।
ಯಜ್ಞದಾನತಪೋನಿಷ್ಠಾ ನ ಮೇ ರೂಪಂ ವಿದಂತಿ ತೇ ॥ 24 ॥
ಶಕ್ಯೋಽಹಂ ವೀಕ್ಷಿತುಂ ಜ್ಞಾತುಂ ಪ್ರವೇಷ್ಟುಂ ಭಕ್ತಿಭಾವತಃ ।
ತ್ಯಜ ಭೀತಿಂ ಚ ಮೋಹಂ ಚ ಪಶ್ಯ ಮಾಂ ಸೌಮ್ಯರೂಪಿಣಂ ॥ 25 ॥
ಮದ್ಭಕ್ತೋ ಮತ್ಪರಃ ಸರ್ವಸಂಗಹೀನೋ ಮದರ್ಥಕೃತ್ ।
ನಿಷ್ಕ್ರೋಧಃ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಸಮೋ ಮಾಮೇತಿ ಭೂಭುಜ ॥ 26 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ವಿಶ್ವರೂಪದರ್ಶನೋ ನಾಮಾಷ್ಟಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
9
॥ ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾತೃಜ್ಞೇಯವಿವೇಕಯೋಗಃ ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಅನನ್ಯಭಾವಸ್ತ್ವಾಂ ಸಮ್ಯಙ್ಮೂರ್ತಿಮಂತಮುಪಾಸತೇ ।
ಯೋಽಕ್ಷರಂ ಪರಮವ್ಯಕ್ತಂ ತಯೋಃ ಕಸ್ತೇ ಮತೋಽಧಿಕಃ ॥ 1 ॥
ಅಸಿ ತ್ವಂ ಸರ್ವವಿತ್ಸಾಕ್ಷೀ ಭೂತಭಾವನ ಈಶ್ವರಃ ।
ಅತಸ್ತ್ವಾಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛಾಮಿ ವದ ಮೇ ಕೃಪಯಾ ವಿಭೋ ॥ 2 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಯೋ ಮಾಂ ಮೂರ್ತಿಧರಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಮದ್ಭಕ್ತಃ ಪರಿಸೇವತೇ ।
ಸ ಮೇ ಮಾನ್ಯೋಽನನ್ಯಭಕ್ತಿರ್ನಿಯುಜ್ಯ ಹೃದಯಂ ಮಯಿ ॥ 3 ॥
ಖಗಣಂ ಸ್ವವಶಂ ಕೃತ್ವಾಖಿಲಭೂತಹಿತಾರ್ಥಕೃತ್ ।
ಧ್ಯೇಯಮಕ್ಷರಮವ್ಯಕ್ತಂ ಸರ್ವಗಂ ಕೂಟಗಂ ಸ್ಥಿರಂ ॥ 4 ॥
ಸೋಽಪಿ ಮಾಮೇತ್ಯನಿರ್ದೇಶ್ಯಂ ಮತ್ಪರೋ ಯ ಉಪಾಸತೇ ।
ಸಂಸಾರಸಾಗರಾದಸ್ಮಾದುದ್ಧರಾಮಿ ತಮಪ್ಯಹಂ ॥ 5 ॥
ಅವ್ಯಕ್ತೋಪಾಸನಾದ್ದುಃಖಮಧಿಕಂ ತೇನ ಲಭ್ಯತೇ ।
ವ್ಯಕ್ತಸ್ಯೋಪಾಸನಾತ್ಸಾಧ್ಯಂ ತದೇವಾವ್ಯಕ್ತಭಕ್ತಿತಃ ॥ 6 ॥
ಭಕ್ತಿಶ್ಚೈವಾದರಶ್ಚಾತ್ರ ಕಾರಣಂ ಪರಮಂ ಮತಂ ।
ಸರ್ವೇಷಾಂ ವಿದುಷಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠೋ ಹ್ಯಕಿಂಚಿಜ್ಜ್ಞೋಽಪಿ ಭಕ್ತಿಮಾನ್ ॥ 7 ॥
ಭಜನ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ವಿಹೀನೋ ಯಃ ಸ ಚಾಂಡಾಲೋಽಭಿಧೀಯತೇ ।
ಚಾಂಡಾಲೋಽಪಿ ಭಜನ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯೋಽಧಿಕೋ ಮತಃ ॥ 8 ॥
ಶುಕಾದ್ಯಾಃ ಸನಕಾದ್ಯಾಶ್ಚ ಪುರಾ ಮುಕ್ತಾ ಹಿ ಭಕ್ತಿತಃ ।
ಭಕ್ತ್ಯೈವ ಮಾಮನುಪ್ರಾಪ್ತಾ ನಾರದಾದ್ಯಾಶ್ಚಿರಾಯುಷಃ ॥ 9 ॥
ಅತೋ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಮಯಿ ಮನೋ ವಿಧೇಹಿ ಬುದ್ಧಿಮೇವ ಚ ।
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಯಜಸ್ವ ಮಾಂ ರಾಜಂಸ್ತತೋ ಮಾಮೇವ ಯಾಸ್ಯಸಿ ॥ 10 ॥
ಅಸಮರ್ಥೋಽರ್ಪಿತುಂ ಸ್ವಾಂತಂ ಏವಂ ಮಯಿ ನರಾಧಿಪ ।
ಅಭ್ಯಾಸೇನ ಚೇ ಯೋಗೇನ ತತೋ ಗಂತುಂ ಯತಸ್ವ ಮಾಂ ॥ 11 ॥
ತತ್ರಾಪಿ ತ್ವಮಶಕ್ತಶ್ಚೇತ್ಕುರು ಕರ್ಮ ಮದರ್ಪಣಂ ।
ಮಾಮನುಗ್ರಹತಶ್ಚೈವಂ ಪರಾಂ ನಿರ್ವೃತಿಮೇಷ್ಯಸಿ ॥ 12 ॥
ಅಥೈತದಪ್ಯನುಷ್ಠಾತುಂ ನ ಶಕ್ತೋಽಸಿ ತದಾ ಕುರು ।
ಪ್ರಯತ್ನತಃ ಫಲತ್ಯಾಗಂ ತ್ರಿವಿಧಾನಾಂ ಹಿ ಕರ್ಮಣಾಂ ॥ 13 ॥
ಶ್ರೇಯಸೀ ಬುದ್ಧಿರಾವೃತ್ತೇಸ್ತತೋ ಧ್ಯಾನಂ ಪರಂ ಮತಂ ।
ತತೋಽಖಿಲಪರಿತ್ಯಾಗಸ್ತತಃ ಶಾಂತಿರ್ಗರೀಯಸೀ ॥ 14 ॥
ನಿರಹಂಮಮತಾಬುದ್ಧಿರದ್ವೇಷಃ ಶರಣಃ ಸಮಃ ।
ಲಾಭಾಲಾಭೇ ಸುಖೇ ದುಃಖೇ ಮಾನಾಮಾನೇ ಸ ಮೇ ಪ್ರಿಯಃ ॥ 15 ॥
ಯಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ನ ಭಯಂ ಯಾತಿ ಜನಸ್ತಸ್ಮಾನ್ನ ಚ ಸ್ವಯಂ ।
ಉದ್ವೇಗಭೀಃ ಕೋಪಮುದ್ಭೀರಹಿತೋ ಯಃ ಸ ಮೇ ಪ್ರಿಯಃ ॥ 16 ॥
ರಿಪೌ ಮಿತ್ರೇಽಥ ಗರ್ಹಾಯಾಂ ಸ್ತುತೌ ಶೋಕೇ ಸಮಃ ಸಮುತ್ ।
ಮೌನೀ ನಿಶ್ಚಲಧೀಭಕ್ತಿರಸಂಗಃ ಸ ಚ ಮೇ ಪ್ರಿಯಃ ॥ 17 ॥
ಸಂಶೀಲಯತಿ ಯಶ್ಚೈನಮುಪದೇಶಂ ಮಯಾ ಕೃತಂ ।
ಸ ವಂದ್ಯಃ ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ಮುಕ್ತಾತ್ಮಾ ಮೇ ಪ್ರಿಯಃ ಸದಾ ॥ 18 ॥
ಅನಿಷ್ಟಾಪ್ತೌ ಚ ನ ದ್ವೇಷ್ಟೀಷ್ಟಪ್ರಾಪ್ತೌ ಚ ನ ತುಷ್ಯತಿ ।
ಕ್ಷೇತ್ರತಜ್ಜ್ಞೌ ಚ ಯೋ ವೇತ್ತಿ ಸಮೇ ಪ್ರಿಯತಮೋ ಭವೇತ್ ॥ 19 ॥
ವರೇಣ್ಯ ಉವಾಚ –
ಕಿಂ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಕಶ್ಚ ತದ್ವೇತ್ತಿ ಕಿಂ ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಗಜಾನನ ।
ಏತದಾಚಕ್ಷ್ವ ಮಹ್ಯಂ ತ್ವಂ ಪೃಚ್ಛತೇ ಕರುಣಾಂಬುಧೇ ॥ 20 ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ಪಂಚ ಭೂತಾನಿ ತನ್ಮಾತ್ರಾಃ ಪಂಚ ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ।
ಅಹಂಕಾರೋ ಮನೋ ಬುದ್ಧಿಃ ಪಂಚ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ॥ 21 ॥
ಇಚ್ಛಾವ್ಯಕ್ತಂ ಧೃತಿದ್ವೇಷೌ ಸುಖದುಃಖೇ ತಥೈವ ಚ ।
ಚೇತನಾಸಹಿತಶ್ಚಾಯಂ ಸಮೂಹಃ ಕ್ಷೇತ್ರಮುಚ್ಯತೇ ॥ 22 ॥
ತಜ್ಜ್ಞಂ ತ್ವಂ ವಿದ್ಧಿ ಮಾಂ ಭೂಪ ಸರ್ವಾಂತರ್ಯಾಮಿಣಂ ವಿಭುಂ ।
ಅಯಂ ಸಮೂಹೋಽಹಂ ಚಾಪಿ ಯಜ್ಜ್ಞಾನವಿಷಯೌ ನೃಪ ॥ 23 ॥
ಆರ್ಜವಂ ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಾ ವಿರಕ್ತಿಶ್ಚೇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥತಃ ।
ಶೌಚಂ ಕ್ಷಾಂತಿರದಂಭಶ್ಚ ಜನ್ಮಾದಿದೋಷವೀಕ್ಷಣಂ ॥ 24 ॥
ಸಮದೃಷ್ಟಿರ್ದೃಢಾ ಭಕ್ತಿರೇಕಾಂತಿತ್ವಂ ಶಮೋ ದಮಃ ।
ಏತೈರ್ಯಚ್ಚ ಯುತಂ ಜ್ಞಾನಂ ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ವಿದ್ಧಿ ಬಾಹುಜ ॥ 25 ॥
ತಜ್ಜ್ಞಾನವಿಷಯಂ ರಾಜನ್ಬ್ರವೀಮಿ ತ್ವಂ ಶೃಣುಷ್ವ ಮೇ ।
ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವೈತಿ ಚ ನಿರ್ವಾಣಂ ಮುಕ್ತ್ವಾ ಸಂಸೃತಿಸಾಗರಂ ॥ 26 ॥
ಯದನಾದೀಂದ್ರಿಯೈರ್ಹೀನಂ ಗುಣಭುಗ್ಗುಣವರ್ಜಿತಂ ।
ಅವ್ಯಕ್ತಂ ಸದಸದ್ಭಿನ್ನಮಿಂದ್ರಿಯಾರ್ಥಾವಭಾಸಕಂ ॥ 27 ॥
ವಿಶ್ವಭೃಚ್ಚಾಖಿಲವ್ಯಾಪಿ ತ್ವೇಕಂ ನಾನೇವ ಭಾಸತೇ ।
ಬಾಹ್ಯಾಭ್ಯಂತರತಃ ಪೂರ್ಣಮಸಂಗಂ ತಮಸಃ ಪರಂ ॥ 28 ॥
ದುರ್ಜ್ಞೇಯಂ ಚಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾದ್ದೀಪ್ತಾನಾಮಪಿ ಭಾಸಕಂ ।
ಜ್ಞೇಯಮೇತಾದೃಶಂ ವಿದ್ಧಿ ಜ್ಞಾನಗಮ್ಯಂ ಪುರಾತನಂ ॥ 29 ॥
ಏತದೇವ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞೇಯಮಾತ್ಮಾ ಪರೋಽವ್ಯಯಃ ।
ಗುಣಾನ್ಪ್ರಕೃತಿಜಾನ್ಭುಂಕ್ತೇ ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಪರಃ ॥ 30 ॥
ಗುಣೈಸ್ತ್ರಿಭಿರಿಯಂ ದೇಹೇ ಬಧ್ನಾತಿ ಪುರುಷಂ ದೃಢಂ ।
ಯದಾ ಪ್ರಕಾಶಃ ಶಾಂತಿಶ್ಚ ವೃದ್ಧೇ ಸತ್ತ್ವಂ ತದಾಧಿಕಂ ॥ 31 ॥
ಲೋಭೋಽಶಮಃ ಸ್ಪೃಹಾರಂಭಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ರಜಸೋ ಗುಣಃ ।
ಮೋಹೋಽಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚಾಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಮಾದಸ್ತಮಸೋ ಗುಣಃ ॥ 32 ॥
ಸತ್ತ್ವಾಧಿಕಃ ಸುಖಂ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮಸಂಗಂ ರಜೋಽಧಿಕಃ ।
ತಮೋಽಧಿಕಶ್ಚ ಲಭತೇ ನಿದ್ರಾಲಸ್ಯಂ ಸುಖೇತರತ್ ॥ 33 ॥
ಏಷು ತ್ರಿಷು ಪ್ರವೃದ್ಧೇಷು ಮುಕ್ತಿಸಂಸೃತಿದುರ್ಗತೀಃ ।
ಪ್ರಯಾಂತಿ ಮಾನವಾ ರಾಜಂಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಸತ್ತ್ವಯುತೋ ಭವ ॥ 34 ॥
ತತಶ್ಚ ಸರ್ವಭಾವೇನ ಭಜ ತ್ವಂ ಮಾಂ ನರೇಶ್ವರ ।
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಚಾವ್ಯಭಿಚಾರಿಣ್ಯಾ ಸರ್ವತ್ರೈವ ಚ ಸಂಸ್ಥಿತಂ ॥ 35 ॥
ಅಗ್ನೌ ಸೂರ್ಯೇ ತಥಾ ಸೋಮೇ ಯಚ್ಚ ತಾರಾಸು ಸಂಸ್ಥಿತಂ ।
ವಿದುಷಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ತೇಜೋ ವಿದ್ಧಿ ತನ್ಮಾಮಕಂ ನೃಪ ॥ 36 ॥
ಅಹಮೇವಾಖಿಲಂ ವಿಶ್ವಂ ಸೃಜಾಮಿ ವಿಸೃಜಾಮಿ ಚ ।
ಔಷಧೀಸ್ತೇಜಸಾ ಸರ್ವಾ ವಿಶ್ವಂ ಚಾಪ್ಯಾಯಯಾಮ್ಯಹಂ ॥ 37 ॥
ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣ್ಯಧಿಷ್ಠಾಯ ಜಾಠರಂ ಚ ಧನಂಜಯಂ ।
ಭುನಜ್ಮಿ ಚಾಖಿಲಾನ್ಭೋಗಾನ್ಪುಣ್ಯಪಾಪವಿವರ್ಜಿತಃ ॥ 38 ॥
ಅಹಂ ವಿಷ್ಣುಶ್ಚ ರುದ್ರಶ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಗೌರೀ ಗಣೇಶ್ವರಃ ।
ಇಂದ್ರಾದ್ಯಾ ಲೋಕಪಾಲಾಶ್ಚ ಮಮೈವಾಂಶಸಮುದ್ಭವಾಃ ॥ 39 ॥
ಯೇನ ಯೇನ ಹಿ ರೂಪೇಣ ಜನೋ ಮಾಂ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ ।
ತಥಾ ತಥಾ ದರ್ಶಯಾಮಿ ತಸ್ಮೈ ರೂಪಂ ಸುಭಕ್ತಿತಃ ॥ 40 ॥
ಇತಿ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ತಥಾ ಜ್ಞಾತಾ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞೇಯಂ ಮಯೇರಿತಂ ।
ಅಖಿಲಂ ಭೂಪತೇ ಸಮ್ಯಗುಪಪನ್ನಾಯ ಪೃಚ್ಛತೇ ॥ 41 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾತೃಜ್ಞೇಯವಿವೇಕಯೋಗೋ ನಾಮ ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
10
॥ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಉಪದೇಶಯೋಗಃ ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ದೈವ್ಯಾಸುರೀ ರಾಕ್ಷಸೀ ಚ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ತ್ರಿವಿಧಾ ನೃಣಾಂ ।
ತಾಸಾಂ ಫಲಾನಿ ಚಿನ್ಹಾನಿ ಸಂಕ್ಷೇಪಾತ್ತೇಽಧುನಾ ಬ್ರುವೇ ॥ 1 ॥
ಆದ್ಯಾ ಸಂಸಾಧಯೇನ್ಮುಕ್ತಿಂ ದ್ವೇ ಪರೇ ಬಂಧನಂ ನೃಪ ।
ಚಿನ್ಹಂ ಬ್ರವೀಮಿ ಚಾದ್ಯಾಯಾಸ್ತನ್ಮೇ ನಿಗದತಃ ಶೃಣು ॥ 2 ॥
ಅಪೈಶೂನ್ಯಂ ದಯಾಽಕ್ರೋಧಶ್ಚಾಪಲ್ಯಂ ಧೃತಿರಾರ್ಜವಂ ।
ತೇಜೋಽಭಯಮಹಿಂಸಾ ಚ ಕ್ಷಮಾ ಶೌಚಮಮಾನಿತಾ ॥ 3 ॥
ಇತ್ಯಾದಿ ಚಿನ್ಹಮಾದ್ಯಾಯಾ ಆಸುರ್ಯಾಃ ಶೃಣು ಸಾಂಪ್ರತಂ ।
ಅತಿವಾದೋಽಭಿಮಾನಶ್ಚ ದರ್ಪೋ ಜ್ಞಾನಂ ಸಕೋಪತಾ ॥ 4 ॥
ಆಸುರ್ಯಾ ಏವಮಾದ್ಯಾನಿ ಚಿನ್ಹಾನಿ ಪ್ರಕೃತೇರ್ನೃಪ ।
ನಿಷ್ಠುರತ್ವಂ ಮದೋ ಮೋಹೋಽಹಂಕಾರೋ ಗರ್ವ ಏವ ಚ ॥ 5 ॥
ದ್ವೇಷೋ ಹಿಂಸಾಽದಯಾ ಕ್ರೋಧ ಔದ್ಧತ್ಯಂ ದುರ್ವಿನೀತತಾ ।
ಆಭಿಚಾರಿಕಕರ್ತೃತ್ವಂ ಕ್ರೂರಕರ್ಮರತಿಸ್ತಥಾ ॥ 6 ॥
ಅವಿಶ್ವಾಸಃ ಸತಾಂ ವಾಕ್ಯೇಽಶುಚಿತ್ವಂ ಕರ್ಮಹೀನತಾ ।
ನಿಂದಕತ್ವಂ ಚ ವೇದಾನಾಂ ಭಕ್ತಾನಾಮಸುರದ್ವಿಷಾಂ ॥ 7 ॥
ಮುನಿಶ್ರೋತ್ರಿಯವಿಪ್ರಾಣಾಂ ತಥಾ ಸ್ಮೃತಿಪುರಾಣಯೋಃ ।
ಪಾಖಂಡವಾಕ್ಯೇ ವಿಶ್ವಾಸಃ ಸಂಗತಿರ್ಮಲಿನಾನ್ಮನಾಂ ॥ 8 ॥
ಸದಂಭಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವಂ ಸ್ಪೃಹಾ ಚ ಪರವಸ್ತುಷು ।
ಅನೇಕಕಾಮನಾವತ್ತ್ವಂ ಸರ್ವದಾಽನೃತಭಾಷಣಂ ॥ 9 ॥
ಪರೋತ್ಕರ್ಷಾಸಹಿಷ್ಣುತ್ವಂ ಪರಕೃತ್ಯಪರಾಹತಿಃ ।
ಇತ್ಯಾದ್ಯಾ ಬಹವಶ್ಚಾನ್ಯೇ ರಾಕ್ಷಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಕೃತೇರ್ಗುಣಾಃ ॥ 10 ॥
ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕೇ ಚ ಪರಿವೃತ್ಯ ವಸಂತಿ ತೇ ।
ಮದ್ಭಕ್ತಿರಹಿತಾ ಲೋಕಾ ರಾಕ್ಷಸೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಶ್ರಿತಾಃ ॥ 11 ॥
ತಾಮಸೀಂ ಯೇ ಶ್ರಿತಾ ರಾಜನ್ಯಾಂತಿ ತೇ ರೌರವಂ ಧ್ರುವಂ ।
ಅನಿರ್ವಾಚ್ಯಂ ಚ ತೇ ದುಃಖಂ ಭುಂಜತೇ ತತ್ರ ಸಂಸ್ಥಿತಾಃ ॥ 12 ।
ದೈವಾನ್ನಿಃಸೃತ್ಯ ನರಕಾಜ್ಜಾಯಂತೇ ಭುವಿ ಕುಬ್ಜಕಾಃ ।
ಜಾತ್ಯಂಧಾಃ ಪಂಗವೋ ದೀನಾ ಹೀನಜಾತಿಷು ತೇ ನೃಪ ॥ 13 ॥
ಪುನಃ ಪಾಪಸಮಾಚಾರಾ ಮಯ್ಯಭಕ್ತಾಃ ಪತಂತಿ ತೇ ।
ಉತ್ಪತಂತಿ ಹಿ ಮದ್ಭಕ್ತಾ ಯಾಂ ಕಾಂಚಿದ್ಯೋನಿಮಾಶ್ರಿತಾಃ ॥ 14 ॥
ಲಭಂತೇ ಸ್ವರ್ಗತಿಂ ಯಜ್ಞೈರನ್ಯೈರ್ಧರ್ಮಶ್ಚ ಭೂಮಿಪ ।
ಸುಲಭಾಸ್ತಾಃ ಸಕಾಮಾನಾಂ ಮಯಿ ಭಕ್ತಿಃ ಸುದುರ್ಲಭಾ ॥ 15 ॥
ವಿಮೂಢಾ ಮೋಹಜಾಲೇನ ಬದ್ಧಾಃ ಸ್ವೇನ ಚ ಕರ್ಮಣಾ ।
ಅಹಂ ಹಂತಾ ಅಹಂ ಕರ್ತಾ ಅಹಂ ಭೋಕ್ತೇತಿ ವಾದಿನಃ ॥ 16 ॥
ಅಹಮೇವೇಶ್ವರಃ ಶಾಸ್ತಾ ಅಹಂ ವೇತ್ತಾ ಅಹಂ ಸುಖೀ ।
ಏತಾದೃಶೀ ಮತಿರ್ನೄಣಾಮಧಃ ಪಾತಯತೀಹ ತಾನ್ ॥ 17 ॥
ತಸ್ಮಾದೇತತ್ಸಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ದೈವೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಮಾಶ್ರಯ ।
ಭಕ್ತಿಂ ಕುರು ಮದೀಯಾಂ ತ್ವಮನಿಶಂ ದೃಢಚೇತಸಾ ॥ 18 ॥
ಸಾಪಿ ಭಕ್ತಿಸ್ತ್ರಿಧಾ ರಾಜನ್ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ರಾಜಸೀತರಾ ।
ಯದ್ದೇವಾನ್ಭಜತೇ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಸಾ ಮತಾ ಶುಭಾ ॥ 19 ॥
ರಾಜಸೀ ಸಾ ತು ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಭಕ್ತಿರ್ಜನ್ಮಮೃತಿಪ್ರದಾ ।
ಯದ್ಯಕ್ಷಾಂಶ್ಚೈವ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಯಜಂತೇ ಸರ್ವಭಾವತಃ ॥ 20 ॥
ವೇದೇನಾವಿಹಿತಂ ಕ್ರೂರಂ ಸಾಹಂಕಾರಂ ಸದಂಭಕಂ ।
ಭಜಂತೇ ಪ್ರೇತಭೂತಾದೀನ್ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಂತಿ ಕಾಮುಕಂ ॥ 21 ॥
ಶೋಷಯಂತೋ ನಿಜಂ ದೇಹಮಂತಃಸ್ಥಂ ಮಾಂ ದೃಢಾಗ್ರಹಾಃ ।
ತಾಮಸ್ಯೇತಾದೃಶೀ ಭಕ್ತಿರ್ನೃಣಾಂ ಸಾ ನಿರಯಪ್ರದಾ ॥ 22 ॥
ಕಾಮೋ ಲೋಭಸ್ತಥಾ ಕ್ರೋಧೋ ದಂಭಶ್ಚತ್ವಾರ ಇತ್ಯಮೀ ।
ಮಹಾದ್ವಾರಾಣಿ ವೀಚೀನಾಂ ತಸ್ಮಾದೇತಾಂಸ್ತು ವರ್ಜಯೇತ್ ॥ 23 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ಉಪದೇಶಯೋಗೋ ನಾಮ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
11
॥ ಏಕಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ತ್ರಿವಿಧವಸ್ತುವಿವೇಕನಿರೂಪಣಂ ॥
ಶ್ರೀಗಜಾನನ ಉವಾಚ –
ತಪೋಽಪಿ ತ್ರಿವಿಧಂ ರಾಜನ್ಕಾಯಿಕಾದಿಪ್ರಭೇದತಃ ।
ಋಜುತಾರ್ಜವಶೌಚಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಮಹಿಂಸನಂ ॥ 1 ॥
ಗುರುವಿಜ್ಞದ್ವಿಜಾತೀನಾಂ ಪೂಜನಂ ಚಾಸುರದ್ವಿಷಾಂ ।
ಸ್ವಧರ್ಮಪಾಲನಂ ನಿತ್ಯಂ ಕಾಯಿಕಂ ತಪ ಈದೃಶಂ ॥ 2 ॥
ಮರ್ಮಾಸ್ಪೃಕ್ಚ ಪ್ರಿಯಂ ವಾಕ್ಯಮನುದ್ವೇಗಂ ಹಿತಂ ಋತಂ ।
ಅಧೀತಿರ್ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಾಣಾಂ ವಾಚಿಕಂ ತಪ ಈದೃಶಂ ॥ 3 ॥
ಅಂತಃಪ್ರಸಾದಃ ಶಾಂತತ್ವಂ ಮೌನಮಿಂದ್ರಿಯನಿಗ್ರಹಃ ।
ನಿರ್ಮಲಾಶಯತಾ ನಿತ್ಯಂ ಮಾನಸಂ ತಪ ಈದೃಶಂ ॥ 4 ॥
ಅಕಾಮತಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಚ ಯತ್ತಪಃ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಂ ಚ ತತ್ ।
ಋಧ್ಯೈ ಸತ್ಕಾರಪೂಜಾರ್ಥಂ ಸದಂಭಂ ರಾಜಸಂ ತಪಃ ॥ 5 ॥
ತದಸ್ಥಿರಂ ಜನ್ಮಮೃತೀ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ನ ಸಂಶಯಃ ।
ಪರಾತ್ಮಪೀಡಕಂ ಯಚ್ಚ ತಪಸ್ತಾಮಸಮುಚ್ಯತೇ ॥ 6 ॥
ವಿಧಿವಾಕ್ಯಪ್ರಮಾಣಾರ್ಥಂ ಸತ್ಪಾತ್ರೇ ದೇಶಕಾಲತಃ ।
ಶ್ರದ್ಧಯಾ ದೀಯಮಾನಂ ಯದ್ದಾನಂ ತತ್ಸಾತ್ತ್ವಿಕಂ ಮತಂ ॥ 7 ॥
ಉಪಕಾರಂ ಫಲಂ ವಾಪಿ ಕಾಂಕ್ಷದ್ಭಿರ್ದೀಯತೇ ನರೈಃ ।
ಕ್ಲೇಶತೋ ದೀಯಮಾನಂ ವಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ರಾಜಸಮುಚ್ಯತೇ ॥ 8 ॥
ಅಕಾಲದೇಶತೋಽಪಾತ್ರೇಽವಜ್ಞಯಾ ದೀಯತೇ ತು ಯತ್ ।
ಅಸತ್ಕಾರಾಚ್ಚ ಯದ್ದತ್ತಂ ತದ್ದಾನಂ ತಾಮಸಂ ಸ್ಮೃತಂ ॥ 9 ॥
ಜ್ಞಾನಂ ಚ ತ್ರಿವಿಧಂ ರಾಜನ್ ಶೃಣುಷ್ವ ಸ್ಥಿರಚೇತಸಾ ।
ತ್ರಿಧಾ ಕರ್ಮ ಚ ಕರ್ತಾರಂ ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ ಪ್ರಸಂಗತಃ ॥ 10 ॥
ನಾನಾವಿಧೇಷು ಭೂತೇಷು ಮಾಮೇಕಂ ವೀಕ್ಷತೇ ತು ಯಃ ।
ನಾಶವತ್ಸು ಚ ನಿತ್ಯಂ ಮಾಂ ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಸಾತ್ವಿಕಂ ನೃಪ ॥ 11 ॥
ತೇಷು ವೇತ್ತಿ ಪೃಥಗ್ಭೂತಂ ವಿವಿಧಂ ಭಾವಮಾಶ್ರಿತಃ ।
ಮಾಮವ್ಯಯಂ ಚ ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ರಾಜಸಂ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಂ ॥ 12 ॥
ಹೇತುಹೀನಮಸತ್ಯಂ ಚ ದೇಹಾತ್ಮವಿಷಯಂ ಚ ಯತ್ ।
ಅಸದಲ್ಪಾರ್ಥವಿಷಯಂ ತಾಮಸಂ ಜ್ಞಾನಮುಚ್ಯತೇ ॥ 13 ॥
ಭೇದತಸ್ತ್ರಿವಿಧಂ ಕರ್ಮ ವಿದ್ಧಿ ರಾಜನ್ಮಯೇರಿತಂ ।
ಕಾಮನಾದ್ವೇಷದಂಭೈರ್ಯದ್ರಹಿತಂ ನಿತ್ಯಕರ್ಮ ಯತ್ ॥ 14 ॥
ಕೃತಂ ವಿನಾ ಫಲೇಚ್ಛಾಂ ಯತ್ಕರ್ಮ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಮುಚ್ಯತೇ ।
ಯದ್ಬಹುಕ್ಲೇಶತಃ ಕರ್ಮ ಕೃತಂ ಯಚ್ಚ ಫಲೇಚ್ಛಯಾ ॥ 15 ॥
ಕ್ರಿಯಮಾಣಂ ನೃಭಿರ್ದಂಭಾತ್ಕರ್ಮ ರಾಜಸಮುಚ್ಯತೇ ।
ಅನಪೇಕ್ಷ್ಯ ಸ್ವಶಕ್ತಿಂ ಯದರ್ಥಕ್ಷಯಕರಂ ಚ ಯತ್ ॥ 16 ॥
ಅಜ್ಞಾನಾತ್ಕ್ರಿಯಮಾಣಂ ಯತ್ಕರ್ಮ ತಾಮಸಮೀರಿತಂ ।
ಕರ್ತಾರಂ ತ್ರಿವಿಧಂ ವಿದ್ಧಿ ಕಥ್ಯಮಾನಂ ಮಯಾ ನೃಪ ॥ 17 ॥
ಧೈರ್ಯೋತ್ಸಾಹೀ ಸಮೋಽಸಿದ್ಧೌ ಸಿದ್ಧೌ ಚಾವಿಕ್ರಿಯಸ್ತು ಯಃ ।
ಅಹಂಕಾರವಿಮುಕ್ತೋ ಯಃ ಸ ಕರ್ತಾ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೋ ನೃಪ ॥ 18 ॥
ಕುರ್ವನ್ಹರ್ಷಂ ಚ ಶೋಕಂ ಚ ಹಿಂಸಾಂ ಫಲಸ್ಪೃಹಾಂ ಚ ಯಃ ।
ಅಶುಚಿರ್ಲುಬ್ಧಕೋ ಯಶ್ಚ ರಾಜಸೋಽಸೌ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ 19 ॥
ಪ್ರಮಾದಾಜ್ಞಾನಸಹಿತಃ ಪರೋಚ್ಛೇದಪರಃ ಶಠಃ ।
ಅಲಸಸ್ತರ್ಕವಾನ್ಯಸ್ತು ಕರ್ತಾಸೌ ತಾಮಸೋ ಮತಃ ॥ 20 ॥
ಸುಖಂ ಚ ತ್ರಿವಿಧಂ ರಾಜಂದುಃಖಂ ಚ ಕ್ರಮತಃ ಶೃಣು ।
ಸಾತ್ತ್ವಿಕಂ ರಾಜಸಂ ಚೈವ ತಾಮಸಂ ಚ ಮಯೋಚ್ಯತೇ ॥ 21 ॥
ವಿಷವದ್ಭಾಸತೇ ಪೂರ್ವಂ ದುಃಖಸ್ಯಾಂತಕರಂ ಚ ಯತ್ ।
ಇಷ್ಯಮಾನಂ ತಥಾಽಽವೃತ್ತ್ಯಾ ಯದಂತೇಽಮೃತವದ್ಭವೇತ್ ॥ 22 ॥
ಪ್ರಸಾದಾತ್ಸ್ವಸ್ಯ ಬುದ್ಧೇರ್ಯತ್ಸಾತ್ತ್ವಿಕಂ ಸುಖಮೀರಿತಂ ।
ವಿಷಯಾಣಾಂ ತು ಯೋ ಭೋಗೋ ಭಾಸತೇಽಮೃತವತ್ಪುರಾ ॥ 23 ॥
ಹಾಲಾಹಲಮಿವಾಂತೇ ಯದ್ರಾಜಸಂ ಸುಖಮೀರಿತಂ ।
ತಂದ್ರಿಪ್ರಮಾದಸಂಭೂತಮಾಲಸ್ಯಪ್ರಭವಂ ಚ ಯತ್ ॥ 24 ॥
ಸರ್ವದಾ ಮೋಹಕಂ ಸ್ವಸ್ಯ ಸುಖಂ ತಾಮಸಮೀದೃಶಂ ।
ನ ತದಸ್ತಿ ಯದೇತೈರ್ಯನ್ಮುಕ್ತಂ ಸ್ಯಾತ್ತ್ರಿವಿಧೈರ್ಗುಣೈಃ ॥ 25 ॥
ರಾಜನ್ಬ್ರಹ್ಮಾಪಿ ತ್ರಿವಿಧಮೋಂತತ್ಸದಿತಿ ಭೇದತಃ ।
ತ್ರಿಲೋಕೇಷು ತ್ರಿಧಾ ಭೂತಮಖಿಲಂ ಭೂಪ ವರ್ತತೇ ॥ 26 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಕ್ಷತ್ರಿಯವಿಟ್ಶೂದ್ರಾಃ ಸ್ವಭಾವಾದ್ಭಿನ್ನಕರ್ಮಿಣಃ ।
ತಾನಿ ತೇಷಾಂ ತು ಕರ್ಮಾಣಿ ಸಂಕ್ಷೇಪಾತ್ತೇಽಧುನಾ ವದೇ ॥ 27 ॥
ಅಂತರ್ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ವಶ್ಯತ್ವಮಾರ್ಜವಂ ಕ್ಷಮಾ ।
ನಾನಾತಪಾಂಸಿ ಶೌಚಂ ಚ ದ್ವಿವಿಧಂ ಜ್ಞಾನಮಾತ್ಮನಃ ॥ 28 ॥
ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಪುರಾಣಾನಾಂ ಸ್ಮೃತೀನಾಂ ಜ್ಞಾನಮೇವ ಚ ।
ಅನುಷ್ಠಾನಂ ತದರ್ಥಾನಾಂ ಕರ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಮುದಾಹೃತಂ ॥ 29 ॥
ದಾರ್ಢ್ಯಂ ಶೌರ್ಯಂ ಚ ದಾಕ್ಷ್ಯಂ ಚ ಯುದ್ಧೇ ಪೃಷ್ಠಾಪ್ರದರ್ಶನಂ ।
ಶರಣ್ಯಪಾಲನಂ ದಾನಂ ಧೃತಿಸ್ತೇಜಃ ಸ್ವಭಾವಜಂ ॥ 30 ॥
ಪ್ರಭುತಾ ಮನ ಔನತ್ಯಂ ಸುನೀತಿರ್ಲೋಕಪಾಲನಂ ।
ಪಂಚಕರ್ಮಾಧಿಕಾರಿತ್ವಂ ಕ್ಷಾತ್ರಂ ಕರ್ಮ ಸಮೀರಿತಂ ॥ 31 ॥
ನಾನಾವಸ್ತುಕ್ರಯೋ ಭೂಮೇಃ ಕರ್ಷಣಂ ರಕ್ಷಣಂ ಗವಾಂ ।
ತ್ರಿಧಾ ಕರ್ಮಾಧಿಕಾರಿತ್ವಂ ವೈಶ್ಯಕರ್ಮ ಸಮೀರಿತಂ ॥ 32 ॥
ದಾನಂ ದ್ವಿಜಾನಾಂ ಶುಶ್ರೂಷಾ ಸರ್ವದಾ ಶಿವಸೇವನಂ ।
ಏತಾದೃಶಂ ನರವ್ಯಾಘ್ರ ಕರ್ಮ ಶೌದ್ರಮುದೀರಿತಂ ॥ 33 ॥
ಸ್ವಸ್ವಕರ್ಮರತಾ ಏತೇ ಮಯ್ಯರ್ಪ್ಯಾಖಿಲಕಾರಿಣಃ ।
ಮತ್ಪ್ರಸಾದಾತ್ಸ್ಥಿರಂ ಸ್ಥಾನಂ ಯಾಂತಿ ತೇ ಪರಮಂ ನೃಪ ॥ 34 ॥
ಇತಿ ತೇ ಕಥಿತೋ ರಾಜನ್ಪ್ರಸಾದಾದ್ಯೋಗೌತ್ತಮಃ ।
ಸಾಂಗೋಪಾಂಗಃ ಸವಿಸ್ತಾರೋಽನಾದಿಸಿದ್ಧೋ ಮಯಾ ಪ್ರಿಯ ॥ 35 ॥
ಯುಂಕ್ಷ್ವ ಯೋಗಂ ಮಯಾಖ್ಯಾತಂ ನಾಖ್ಯಾತಂ ಕಸ್ಯಚಿನ್ನೃಪ ।
ಗೋಪಯೈನಂ ತತಃ ಸಿದ್ಧಿಂ ಪರಾಂ ಯಾಸ್ಯಸ್ಯನುತ್ತಮಾಂ ॥ 36 ॥
ವ್ಯಾಸ ಉವಾಚ –
ಇತಿ ತಸ್ಯ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪ್ರಸನ್ನಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ಗಣೇಶಸ್ಯ ವರೇಣ್ಯಃ ಸ ಚಕಾರ ಚ ಯಥೋದಿತಂ ॥ 37 ॥
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ರಾಜ್ಯಂ ಕುಟುಂಬಂ ಚ ಕಾಂತಾರಂ ಪ್ರಯಯೌ ರಯಾತ್ ।
ಉಪದಿಷ್ಟಂ ಯಥಾ ಯೋಗಮಾಸ್ಥಾಯ ಮುಕ್ತಿಮಾಪ್ನವಾನ್ ॥ 38 ॥
ಇಮಂ ಗೋಪ್ಯತಮಂ ಯೋಗಂ ಶೃಣೋತಿ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ತು ಯಃ ।
ಸೋಽಪಿ ಕೈವಲ್ಯಮಾಪ್ನೋತಿ ಯಥಾ ಯೋಗೀ ತಥೈವ ಸಃ ॥ 39 ॥
ಯ ಇಮಂ ಶ್ರಾವಯೇದ್ಯೋಗಂ ಕೃತ್ವಾ ಸ್ವಾರ್ಥಂ ಸುಬುದ್ಧಿಮಾನ್ ।
ಯಥಾ ಯೋಗೀ ತಥಾ ಸೋಽಪಿ ಪರಂ ನಿರ್ವಾಣಮೃಚ್ಛತಿ ॥ 40 ॥
ಯೋ ಗೀತಾಂ ಸಮ್ಯಗಭ್ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಚಾರ್ಥಂ ಗುರೋರ್ಮುಖಾತ್ ।
ಕೃತ್ವಾ ಪೂಜಾಂ ಗಣೇಶಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಹಂ ಪಠತೇ ತು ಯಃ ॥ 41 ॥
ಏಕಕಾಲಂ ದ್ವಿಕಾಲಂ ವಾ ತ್ರಿಕಾಲಂ ವಾಪಿ ಯಃ ಪಠೇತ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮೀಭೂತಸ್ಯ ತಸ್ಯಾಪಿ ದರ್ಶನಾನ್ಮುಚ್ಯತೇ ನರಃ ॥ 42 ॥
ನ ಯಜ್ಞೈರ್ನ ವ್ರತೈರ್ದಾನೈರ್ನಾಗ್ನಿಹೋತ್ರೈರ್ಮಹಾಧನೈಃ ।
ನ ವೇದೈಃ ಸಮ್ಯಗಭ್ಯಸ್ತೈಃ ಸಹಾಂಗಕೈಃ ॥ 43 ॥
ಪುರಾಣಶ್ರವಣೈರ್ನೈವ ನ ಶಾಸ್ತ್ರೈಃ ಸಾಧುಚಿಂತಿತೈಃ ।
ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಮಮನಯಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ನರೈಃ ॥ 44 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಘ್ನೋ ಮದ್ಯಪಃ ಸ್ತೇಯೀ ಗುರುತಲ್ಪಗಮೋಽಪಿ ಯಃ ।
ಚತುರ್ಣಾಂ ಯಸ್ತು ಸಂಸರ್ಗೀ ಮಹಾಪಾತಕಕಾರಿಣಾಂ ॥ 45 ॥
ಸ್ತ್ರೀಹಿಂಸಾಗೋವಧಾದೀನಾಂ ಕರ್ತಾರೋ ಯೇ ಚ ಪಾಪಿನಃ ।
ತೇ ಸರ್ವೇ ಪ್ರತಿಮುಚ್ಯಂತೇ ಗೀತಾಮೇತಾಂ ಪಠಂತಿ ಚೇತ್ ॥ 46 ॥
ಯಃ ಪಠೇತ್ಪ್ರಯತೋ ನಿತ್ಯಂ ಸ ಗಣೇಶೋ ನ ಸಂಶಯಃ ।
ಚತುರ್ಥ್ಯಾಂ ಯಃ ಪಠೇದ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ಸೋಽಪಿ ಮೋಕ್ಷಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 47 ॥
ತತ್ತತ್ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಸ್ನಾತ್ವಾಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ಗಜಾನನಂ ।
ಸಕೃದ್ಗೀತಾಂ ಪಠನ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 48 ॥
ಭಾದ್ರೇ ಮಾಸೇ ಸಿತೇ ಪಕ್ಷೇ ಚತುರ್ಥ್ಯಾಂ ಭಕ್ತಿಮಾನ್ನರಃ ।
ಕೃತ್ವಾ ಮಹೀಮಯೀಂ ಮೂರ್ತಿಂ ಗಣೇಶಸ್ಯ ಚತುರ್ಭುಜಾಂ ॥ 49 ॥
ಸವಾಹನಾಂ ಸಾಯುಧಾಂ ಚ ಸಮಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ಯಥಾವಿಧಿ ।
ಯಃ ಪಠೇತ್ಸಪ್ತಕೃತ್ವಸ್ತು ಗೀತಾಮೇತಾಂ ಪ್ರಯತ್ನತಃ ॥ 50 ॥
ದದಾತಿ ತಸ್ಯ ಸಂತುಷ್ಟೋ ಗಣೇಶೋ ಭೋಗಮುತ್ತಮಂ ।
ಪುತ್ರಾನ್ಪೌತ್ರಾಂಧನಂ ಧಾನ್ಯಂ ಪಶುರತ್ನಾದಿಸಂಪದಃ ॥ 51 ॥
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನೋ ಭವೇದ್ವಿದ್ಯಾ ಸುಖಾರ್ಥೀ ಸುಖಮಾಪ್ನುಯಾತ್ ।
ಕಾಮಾನನ್ಯಾಁಲ್ಲಭೇತ್ಕಾಮೀ ಮುಕ್ತಿಮಂತೇ ಪ್ರಯಾಂತಿ ತೇ ॥ 52 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಗಣೇಶಗೀತಾಸೂಪನಿಷದರ್ಥಗರ್ಭಾಸು
ಯೋಗಾಮೃತಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರೇ
ಶ್ರೀಗಣೇಶಪುರಾಣೇ ಉತ್ತರಖಂಡೇ ಗಜಾನನವರೇಣ್ಯಸಂವಾದೇ
ತ್ರಿವಿಧವಸ್ತುವಿವೇಕನಿರೂಪಣಂ ನಾಮ ಏಕಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
॥ ಇತಿ ಗಣೇಶ ಗೀತಾ ಸಮಾಪ್ತಾ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Ganesha Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil