॥ Anu Geetaa Telugu Lyrics ॥
॥ అనుగీతా ॥(Adhyaya 16-19 Ashvamedhika, Mahabharata)
అధ్యాయః 16
జనమేజయ ఉవాచ
సభాయాం వసతోస్తస్యాం నిహత్యారీన్మహాత్మనోః ।
కేశవార్జునయోః కా ను కథా సమభవద్ద్విజ॥ 1 ॥
వైశంపాయన ఉవాచ
కృష్ణేన సహితః పార్థః స్వరాజ్యం ప్రాప్య కేవలం ।
తస్యాం సభాయాం రమ్యాయాం విజహార ముదా యుతః॥ 2 ॥
తతః కం చిత్సభోద్దేశం స్వర్గోద్దేశ సమం నృప ।
యదృచ్ఛయా తౌ ముదితౌ జగ్మతుః స్వజనావృతౌ॥ 3 ॥
తతః ప్రతీతః కృష్ణేన సహితః పాండవోఽర్జునః ।
నిరీక్ష్య తాం సభాం రమ్యామిదం వచనమబ్రవీత్॥ 4 ॥
విదితం తే మహాబాహో సంగ్రామే సముపస్థితే ।
మాహాత్మ్యం దేవకీ మాతస్తచ్చ తే రూపమైశ్వరం॥ 5 ॥
యత్తు తద్భవతా ప్రోక్తం తదా కేశవ సౌహృదాత్ ।
తత్సర్వం పురుషవ్యాఘ్ర నష్టం మే నష్టచేతసః॥ 6 ॥
మమ కౌతూహలం త్వస్తి తేష్వర్థేషు పునః ప్రభో ।
భవాంశ్చ ద్వారకాం గంతా నచిరాదివ మాధవ॥ 7 ॥
వైశన్పాయన ఉవాచ
ఏవముక్తస్తతః కృష్ణః ఫల్గునం ప్రత్యభాషత ।
పరిష్వజ్య మహాతేజా వచనం వదతాం వరః॥ 8 ॥
వాసుదేవ ఉవాచ
శ్రావితస్త్వం మయా గుహ్యం జ్ఞాపితశ్చ సనాతనం ।
ధర్మం స్వరూపిణం పార్థ సర్వలోకాంశ్చ శాశ్వతాన్॥ 9 ॥
అబుద్ధ్వా యన్న గృహ్ణీథాస్తన్మే సుమహదప్రియం ।
నూనమశ్రద్దధానోఽసి దుర్మేధాశ్చాసి పాండవ॥ 10 ॥
స హి ధర్మః సుపర్యాప్తో బ్రహ్మణః పదవేదనే ।
న శక్యం తన్మయా భూయస్తథా వక్తుమశేషతః॥ 11 ॥
పరం హి బ్రహ్మ కథితం యోగయుక్తేన తన్మయా ।
ఇతిహాసం తు వక్ష్యామి తస్మిన్నర్థే పురాతనం॥ 12 ॥
యథా తాం బుద్ధిమాస్థాయ గతిమగ్ర్యాం గమిష్యసి ।
శృణు ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠ గదతః సర్వమేవ మే॥ 13 ॥
ఆగచ్ఛద్బ్రాహ్మణః కశ్చిత్స్వర్గలోకాదరిందమ ।
బ్రహ్మలోకాచ్చ దుర్ధర్షః సోఽస్మాభిః పూజితోఽభవత్॥ 14 ॥
అస్మాభిః పరిపృష్టశ్చ యదాహ భరతర్షభ ।
దివ్యేన విధినా పార్థ తచ్ఛృణుష్వావిచారయన్॥ 15 ॥
బ్రాహ్మణ ఉవాచ
మోక్షధర్మం సమాశ్రిత్య కృష్ణ యన్మానుపృచ్ఛసి ।
భూతానామనుకంపార్థం యన్మోహచ్ఛేదనం ప్రభో॥ 16 ॥
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి యథావన్మధుసూదన ।
శృణుష్వావహితో భూత్వా గదతో మమ మాధవ॥ 17 ॥
కశ్చిద్విప్రస్తపో యుక్తః కాశ్యపో ధర్మవిత్తమః ।
ఆససాద ద్విజం కం చిద్ధర్మాణామాగతాగమం॥ 18 ॥
గతాగతే సుబహుశో జ్ఞానవిజ్ఞానపారగం ।
లోకతత్త్వార్థ కుశలం జ్ఞాతారం సుఖదుఃఖయోః॥ 19 ॥
జాతీ మరణతత్త్వజ్ఞం కోవిదం పుణ్యపాపయోః ।
ద్రష్టారముచ్చనీచానాం కర్మభిర్దేహినాం గతిం॥ 20 ॥
చరంతం ముక్తవత్సిద్ధం ప్రశాంతం సంయతేంద్రియం ।
దీప్యమానం శ్రియా బ్రాహ్మ్యా క్రమమాణం చ సర్వశః॥ 21 ॥
అంతర్ధానగతిజ్ఞం చ శ్రుత్వా తత్త్వేన కాశ్యపః ।
తథైవాంతర్హితైః సిద్ధైర్యాంతం చక్రధరైః సహ॥ 22 ॥
సంభాషమాణమేకాంతే సమాసీనం చ తైః సహ ।
యదృచ్ఛయా చ గచ్ఛంతమసక్తం పవనం యథా॥ 23 ॥
తం సమాసాద్య మేధావీ స తదా ద్విజసత్తమః ।
చరణౌ ధర్మకామో వై తపస్వీ సుసమాహితః ।
ప్రతిపేదే యథాన్యాయం భక్త్యా పరమయా యుతః॥ 24 ॥
విస్మితశ్చాద్భుతం దృష్ట్వా కాశ్యపస్తం ద్విజోత్తమం ।
పరిచారేణ మహతా గురుం వైద్యమతోషయత్॥ 25 ॥
ప్రీతాత్మా చోపపన్నశ్చ శ్రుతచారిత్య సంయుతః ।
భావేన తోషయచ్చైనం గురువృత్త్యా పరంతపః॥ 26 ॥
తస్మై తుష్టః స శిష్యాయ ప్రసన్నోఽథాబ్రవీద్గురుః ।
సిద్ధిం పరామభిప్రేక్ష్య శృణు తన్మే జనార్దన॥ 27 ॥
సిద్ధ ఉవాచ
వివిధైః కర్మభిస్తాత పుణ్యయోగైశ్చ కేవలైః ।
గచ్ఛంతీహ గతిం మర్త్యా దేవలోకేఽపి చ స్థితిం॥ 28 ॥
న క్వ చిత్సుఖమత్యంతం న క్వ చిచ్ఛాశ్వతీ స్థితిః ।
స్థానాచ్చ మహతో భ్రంశో దుఃఖలబ్ధాత్పునః పునః॥ 29 ॥
అశుభా గతయః ప్రాప్తాః కష్టా మే పాపసేవనాత్ ।
కామమన్యుపరీతేన తృష్ణయా మోహితేన చ॥ 30 ॥
పునః పునశ్చ మరణం జన్మ చైవ పునః పునః ।
ఆహారా వివిధా భుక్తాః పీతా నానావిధాః స్తనాః॥ 31 ॥
మాతరో వివిధా దృష్టాః పితరశ్చ పృథగ్విధాః ।
సుఖాని చ విచిత్రాణి దుఃఖాని చ మయానఘ॥ 32 ॥
ప్రియైర్వివాసో బహుశః సంవాసశ్చాప్రియైః సహ ।
ధననాశశ్చ సంప్రాప్తో లబ్ధ్వా దుఃఖేన తద్ధనం॥ 33 ॥
అవమానాః సుకష్టాశ్చ పరతః స్వజనాత్తథా ।
శారీరా మానసాశ్చాపి వేదనా భృశదారుణాః॥ 34 ॥
ప్రాప్తా విమాననాశ్చోగ్రా వధబంధాశ్చ దారుణాః ।
పతనం నిరయే చైవ యాతనాశ్చ యమక్షయే॥ 35 ॥
జరా రోగాశ్చ సతతం వాసనాని చ భూరిశః ।
లోకేఽస్మిన్ననుభూతాని ద్వంద్వజాని భృశం మయా॥ 36 ॥
తతః కదా చిన్నిర్వేదాన్నికారాన్నికృతేన చ ।
లోకతంత్రం పరిత్యక్తం దుఃఖార్తేన భృశం మయా ।
తతః సిద్ధిరియం ప్రాప్తా ప్రసాదాదాత్మనో మయా॥ 37 ॥
నాహం పునరిహాగంతా లోకానాలోకయామ్యహం ।
ఆ సిద్ధేరా ప్రజా సర్గాదాత్మనో మే గతిః శుభా॥ 38 ॥
ఉపలబ్ధా ద్విజశ్రేష్ఠ తథేయం సిద్ధిరుత్తమా ।
ఇతః పరం గమిష్యామి తతః పరతరం పునః ।
బ్రహ్మణః పదమవ్యగ్రం మా తేఽభూదత్ర సంశయః॥ 39 ॥
నాహం పునరిహాగంతా మర్త్యలోకే పరంతప ।
ప్రీతోఽస్మి తే మహాప్రాజ్ఞ బ్రూహి కిం కరవాణి తే॥ 40 ॥
యదీప్సురుపపన్నస్త్వం తస్య కాలోఽయమాగతః ।
అభిజానే చ తదహం యదర్థం మా త్వమాగతః ।
అచిరాత్తు గమిష్యామి యేనాహం త్వామచూచుదం॥ 41 ॥
భృశం ప్రీతోఽస్మి భవతశ్చారిత్రేణ విచక్షణ ।
పరిపృచ్ఛ యావద్భవతే భాషేయం యత్తవేప్సితం॥ 42 ॥
బహు మన్యే చ తే బుద్ధిం భృశం సంపూజయామి చ ।
యేనాహం భవతా బుద్ధో మేధావీ హ్యసి కాశ్యప॥ 43 ॥
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఆశ్వమేధికే పర్వణి అనుగీతాపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః॥
అధ్యాయః 17
వాసుదేవ ఉవాచ
తతస్తస్యోపసంగృహ్య పాదౌ ప్రశ్నాన్సుదుర్వచాన్ ।
పప్రచ్ఛ తాంశ్చ సర్వాన్స ప్రాహ ధర్మభృతాం వరః॥ 1 ॥
కాశ్యప ఉవాచ
కథం శరీరం చ్యవతే కథం చైవోపపద్యతే ।
కథం కష్టాచ్చ సంసారాత్సంసరన్పరిముచ్యతే॥ 2 ॥
ఆత్మానం వా కథం యుక్త్వా తచ్ఛరీరం విముంచతి ।
శరీరతశ్చ నిర్ముక్తః కథమన్యత్ప్రపద్యతే॥ 3 ॥
కథం శుభాశుభే చాయం కర్మణీ స్వకృతే నరః ।
ఉపభుంక్తే క్వ వా కర్మ విదేహస్యోపతిష్ఠతి॥ 4 ॥
బ్రాహ్మణ ఉవాచ
ఏవం సంచోదితః సిద్ధః ప్రశ్నాంస్తాన్ప్రత్యభాషత ।
ఆనుపూర్వ్యేణ వార్ష్ణేయ యథా తన్మే వచః శృణు॥ 5 ॥
సిద్ధ ఉవాచ
ఆయుః కీర్తికరాణీహ యాని కర్మాణి సేవతే ।
శరీరగ్రహణేఽన్యస్మింస్తేషు క్షీణేషు సర్వశః॥ 6 ॥
ఆయుః క్షయపరీతాత్మా విపరీతాని సేవతే ।
బుద్ధిర్వ్యావర్తతే చాస్య వినాశే ప్రత్యుపస్థితే॥ 7 ॥
సత్త్వం బలం చ కాలం చాప్యవిదిత్వాత్మనస్తథా ।
అతివేలముపాశ్నాతి తైర్విరుద్ధాన్యనాత్మవాన్॥ 8 ॥
యదాయమతికష్టాని సర్వాణ్యుపనిషేవతే ।
అత్యర్థమపి వా భుంక్తే న వా భుంక్తే కదా చన॥ 9 ॥
దుష్టాన్నం విషమాన్నం చ సోఽన్యోన్యేన విరోధి చ ।
గురు వాపి సమం భుంక్తే నాతిజీర్ణేఽపి వా పునః॥ 10 ॥
వ్యాయామమతిమాత్రం వా వ్యవాయం చోపసేవతే ।
సతతం కర్మ లోభాద్వా ప్రాప్తం వేగవిధారణం॥ 11 ॥
రసాతియుక్తమన్నం వా దివా స్వప్నం నిషేవతే ।
అపక్వానాగతే కాలే స్వయం దోషాన్ప్రకోపయన్॥ 12 ॥
స్వదోషకోపనాద్రోగం లభతే మరణాంతికం ।
అథ చోద్బంధనాదీని పరీతాని వ్యవస్యతి॥ 13 ॥
తస్య తైః కారణైర్జంతోః శరీరాచ్చ్యవతే యథా ।
జీవితం ప్రోచ్యమానం తద్యథావదుపధారయ॥ 14 ॥
ఊష్మా ప్రకుపితః కాయే తీవ్రవాయుసమీరితః ।
శరీరమనుపర్యేతి సర్వాన్ప్రాణాన్రుణద్ధి వై॥ 15 ॥
అత్యర్థం బలవానూష్మా శరీరే పరికోపితః ।
భినత్తి జీవ స్థానాని తాని మర్మాణి విద్ధి చ॥ 16 ॥
తతః స వేదనః సద్యో జీవః ప్రచ్యవతే క్షరన్ ।
శరీరం త్యజతే జంతుశ్ఛిద్యమానేషు మర్మసు ।
వేదనాభిః పరీతాత్మా తద్విద్ధి ద్విజసత్తమ॥ 17 ॥
జాతీమరణసంవిగ్నాః సతతం సర్వజంతవః ।
దృశ్యంతే సంత్యజంతశ్చ శరీరాణి ద్విజర్షభ॥ 18 ॥
గర్భసంక్రమణే చాపి మర్మణామతిసర్పణే ।
తాదృశీమేవ లభతే వేదనాం మానవః పునః॥ 19 ॥
భిన్నసంధిరథ క్లేదమద్భిః స లభతే నరః ।
యథా పంచసు భూతేషు సంశ్రితత్వం నిగచ్ఛతి ।
శైత్యాత్ప్రకుపితః కాయే తీవ్రవాయుసమీరితః॥ 20 ॥
యః స పంచసు భూతేషు ప్రాణాపానే వ్యవస్థితః ।
స గచ్ఛత్యూర్ధ్వగో వాయుః కృచ్ఛ్రాన్ముక్త్వా శరీరిణం॥ 21 ॥
శరీరం చ జహాత్యేవ నిరుచ్ఛ్వాసశ్చ దృశ్యతే ।
నిరూష్మా స నిరుచ్ఛ్వాసో నిఃశ్రీకో గతచేతనః॥ 22 ॥
బ్రహ్మణా సంపరిత్యక్తో మృత ఇత్యుచ్యతే నరః ।
స్రోతోభిర్యైర్విజానాతి ఇంద్రియార్థాఞ్శరీరభృత్ ।
తైరేవ న విజానాతి ప్రాణమాహారసంభవం॥ 23 ॥
తత్రైవ కురుతే కాయే యః స జీవః సనాతనః ।
తేషాం యద్యద్భవేద్యుక్తం సంనిపాతే క్వ చిత్క్వ చిత్ ।
తత్తన్మర్మ విజానీహి శాస్త్రదృష్టం హి తత్తథా॥ 24 ॥
తేషు మర్మసు భిన్నేషు తతః స సముదీరయన్ ।
ఆవిశ్య హృదయం జంతోః సత్త్వం చాశు రుణద్ధి వై ।
తతః స చేతనో జంతుర్నాభిజానాతి కిం చన॥ 25 ॥
తమసా సంవృతజ్ఞానః సంవృతేష్వథ మర్మసు ।
స జీవో నిరధిష్ఠానశ్చావ్యతే మాతరిశ్వనా॥ 26 ॥
తతః స తం మహోచ్ఛ్వాసం భృశముచ్ఛ్వస్య దారుణం ।
నిష్క్రామన్కంపయత్యాశు తచ్ఛరీరమచేతనం॥ 27 ॥
స జీవః ప్రచ్యుతః కాయాత్కర్మభిః స్వైః సమావృతః ।
అంకితః స్వైః శుభైః పుణ్యైః పాపైర్వాప్యుపపద్యతే॥ 28 ॥
బ్రాహ్మణా జ్ఞానసంపన్నా యథావచ్ఛ్రుత నిశ్చయాః ।
ఇతరం కృతపుణ్యం వా తం విజానంతి లక్షణైః॥ 29 ॥
యథాంధ కారే ఖద్యోతం లీయమానం తతస్తతః ।
చక్షుష్మంతః ప్రపశ్యంతి తథా తం జ్ఞానచక్షుషః॥ 30 ॥
పశ్యంత్యేవంవిధాః సిద్ధా జీవం దివ్యేన చక్షుషా ।
చ్యవంతం జాయమానం చ యోనిం చానుప్రవేశితం॥ 31 ॥
తస్య స్థానాని దృష్టాని త్రివిధానీహ శాస్త్రతః ।
కర్మభూమిరియం భూమిర్యత్ర తిష్ఠంతి జంతవః॥ 32 ॥
తతః శుభాశుభం కృత్వా లభంతే సర్వదేహినః ।
ఇహైవోచ్చావచాన్భోగాన్ప్రాప్నువంతి స్వకర్మభిః॥ 33 ॥
ఇహైవాశుభ కర్మా తు కర్మభిర్నిరయం గతః ।
అవాక్స నిరయే పాపో మానవః పచ్యతే భృశం ।
తస్మాత్సుదుర్లభో మోక్ష ఆత్మా రక్ష్యో భృశం తతః॥ 34 ॥
ఊర్ధ్వం తు జంతవో గత్వా యేషు స్థానేష్వవస్థితాః ।
కీర్త్యమానాని తానీహ తత్త్వతః సంనిబోధ మే ।
తచ్ఛ్రుత్వా నైష్ఠికీం బుద్ధిం బుధ్యేథాః కర్మ నిశ్చయాత్॥ 35 ॥
తారా రూపాణి సర్వాణి యచ్చైతచ్చంద్రమండలం ।
యచ్చ విభ్రాజతే లోకే స్వభాసా సూర్యమండలం ।
స్థానాన్యేతాని జానీహి నరాణాం పుణ్యకర్మణాం॥ 36 ॥
కర్మ క్షయాచ్చ తే సర్వే చ్యవంతే వై పునః పునః ।
తత్రాపి చ విశేషోఽస్తి దివి నీచోచ్చమధ్యమః॥ 37 ॥
న తత్రాప్యస్తి సంతోషో దృష్ట్వా దీప్తతరాం శ్రియం ।
ఇత్యేతా గతయః సర్వాః పృథక్త్వే సముదీరితాః॥ 38 ॥
ఉపపత్తిం తు గర్భస్య వక్ష్యామ్యహమతః పరం ।
యథావత్తాం నిగదతః శృణుష్వావహితో ద్విజ॥ 39 ॥
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఆశ్వమేధికే పర్వణి అనుగీతాపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః॥
అధ్యాయః 18
బ్రాహ్మణ ఉవాచ
శుభానామశుభానాం చ నేహ నాశోఽస్తి కర్మణాం ।
ప్రాప్య ప్రాప్య తు పచ్యంతే క్షేత్రం క్షేత్రం తథా తథా॥ 1 ॥
యథా ప్రసూయమానస్తు ఫలీ దద్యాత్ఫలం బహు ।
తథా స్యాద్విపులం పుణ్యం శుద్ధేన మనసా కృతం॥ 2 ॥
పాపం చాపి తథైవ స్యాత్పాపేన మనసా కృతం ।
పురోధాయ మనో హీహ కర్మణ్యాత్మా ప్రవర్తతే॥ 3 ॥
యథా కత్మ సమాదిష్టం కామమన్యుసమావృతః ।
నరో గర్భం ప్రవిశతి తచ్చాపి శృణు చోత్తరం॥ 4 ॥
శుక్రం శోణితసంసృష్టం స్త్రియా గర్భాశయం గతం ।
క్షేత్రం కర్మజమాప్నోతి శుభం వా యది వాశుభం॥ 5 ॥
సౌక్ష్మ్యాదవ్యక్తభావాచ్చ న స క్వ చన సజ్జతే ।
సంప్రాప్య బ్రహ్మణః కాయం తస్మాత్తద్బ్రహ్మ శాశ్వతం ।
తద్బీజం సర్వభూతానాం తేన జీవంతి జంతవః॥ 6 ॥
స జీవః సర్వగాత్రాణి గర్భస్యావిశ్య భాగశః ।
దధాతి చేతసా సద్యః ప్రాణస్థానేష్వవస్థితః ।
తతః స్పందయతేఽఙ్గాని స గర్భశ్చేతనాన్వితః॥ 7 ॥
యథా హి లోహనిష్యందో నిషిక్తో బింబవిగ్రహం ।
ఉపైతి తద్వజ్జానీహి గర్భే జీవ ప్రవేశనం॥ 8 ॥
లోహపిండం యథా వహ్నిః ప్రవిశత్యభితాపయన్ ।
తథా త్వమపి జానీహి గర్భే జీవోపపాదనం॥ 9 ॥
యథా చ దీపః శరణం దీప్యమానః ప్రకాశయేత్ ।
ఏవమేవ శరీరాణి ప్రకాశయతి చేతనా॥ 10 ॥
యద్యచ్చ కురుతే కర్మ శుభం వా యది వాశుభం ।
పూర్వదేహకృతం సర్వమవశ్యముపభుజ్యతే॥ 11 ॥
తతస్తత్క్షీయతే చైవ పునశ్చాన్యత్ప్రచీయతే ।
యావత్తన్మోక్షయోగస్థం ధర్మం నైవావబుధ్యతే॥ 12 ॥
తత్ర ధర్మం ప్రవక్ష్యామి సుఖీ భవతి యేన వై ।
ఆవర్తమానో జాతీషు తథాన్యోన్యాసు సత్తమ॥ 13 ॥
దానం వ్రతం బ్రహ్మచర్యం యథోక్తవ్రతధారణం ।
దమః ప్రశాంతతా చైవ భూతానాం చానుకంపనం॥ 14 ॥
సంయమశ్చానృశంస్యం చ పరస్వాదాన వర్జనం ।
వ్యలీకానామకరణం భూతానాం యత్ర సా భువి॥ 15 ॥
మాతాపిత్రోశ్చ శుశ్రూషా దేవతాతిథిపూజనం ।
గురు పూజా ఘృణా శౌచం నిత్యమింద్రియసంయమః॥ 16 ॥
ప్రవర్తనం శుభానాం చ తత్సతాం వృత్తముచ్యతే ।
తతో ధర్మః ప్రభవతి యః ప్రజాః పాతి శాశ్వతీః॥ 17 ॥
ఏవం సత్సు సదా పశ్యేత్తత్ర హ్యేషా ధ్రువా స్థితిః ।
ఆచారో ధర్మమాచష్టే యస్మిన్సంతో వ్యవస్థితాః॥ 18 ॥
తేషు తద్ధర్మనిక్షిప్తం యః స ధర్మః సనాతనః ।
యస్తం సమభిపద్యేత న స దుర్గతిమాప్నుయాత్॥ 19 ॥
అతో నియమ్యతే లోకః ప్రముహ్య ధర్మవర్త్మసు ।
యస్తు యోగీ చ ముక్తశ్చ స ఏతేభ్యో విశిష్యతే॥ 20 ॥
వర్తమానస్య ధర్మేణ పురుషస్య యథాతథా ।
సంసారతారణం హ్యస్య కాలేన మహతా భవేత్॥ 21 ॥
ఏవం పూర్వకృతం కర్మ సర్వో జంతుర్నిషేవతే ।
సర్వం తత్కారణం యేన నికృతోఽయమిహాగతః॥ 22 ॥
శరీరగ్రహణం చాస్య కేన పూర్వం ప్రకల్పితం ।
ఇత్యేవం సంశయో లోకే తచ్చ వక్ష్యామ్యతః పరం॥ 23 ॥
శరీరమాత్మనః కృత్వా సర్వభూతపితామహః ।
త్రైలోక్యమసృజద్బ్రహ్మా కృత్స్నం స్థావరజంగమం॥ 24 ॥
తతః ప్రధానమసృజచ్చేతనా సా శరీరిణాం ।
యయా సర్వమిదం వ్యాప్తం యాం లోకే పరమాం విదుః॥ 25 ॥
ఇహ తత్క్షరమిత్యుక్తం పరం త్వమృతమక్షరం ।
త్రయాణాం మిథునం సర్వమేకైకస్య పృథక్పృథక్॥ 26 ॥
అసృజత్సర్వభూతాని పూర్వసృష్టః ప్రజాపతిః ।
స్థావరాణి చ భూతాని ఇత్యేషా పౌర్వికీ శ్రుతిః॥ 27 ॥
తస్య కాలపరీమాణమకరోత్స పితామహః ।
భూతేషు పరివృత్తిం చ పునరావృత్తిమేవ చ॥ 28 ॥
యథాత్ర కశ్చిన్మేధావీ దృష్టాత్మా పూర్వజన్మని ।
యత్ప్రవక్ష్యామి తత్సర్వం యథావదుపపద్యతే॥ 29 ॥
సుఖదుఃఖే సదా సమ్యగనిత్యే యః ప్రపశ్యతి ।
కాయం చామేధ్య సంఘాతం వినాశం కర్మ సంహితం॥ 30 ॥
యచ్చ కిం చిత్సుఖం తచ్చ సర్వం దుఃఖమితి స్మరన్ ।
సంసారసాగరం ఘోరం తరిష్యతి సుదుస్తరం॥ 31 ॥
జాతీ మరణరోగైశ్చ సమావిష్టః ప్రధానవిత్ ।
చేతనావత్సు చైతన్యం సమం భూతేషు పశ్యతి॥ 32 ॥
నిర్విద్యతే తతః కృత్స్నం మార్గమాణః పరం పదం ।
తస్యోపదేశం వక్ష్యామి యాథాతథ్యేన సత్తమ॥ 33 ॥
శాశ్వతస్యావ్యయస్యాథ పదస్య జ్ఞానముత్తమం ।
ప్రోచ్యమానం మయా విప్ర నిబోధేదమశేషతః॥ 34 ॥
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఆశ్వమేధికే పర్వణి అనుగీతాపర్వణి షోడషోఽశ్ద్యాయః॥
అధ్యాయః 19
బ్రాహ్మణ ఉవాచ
యః స్యాదేకాయనే లీనస్తూష్ణీం కిం చిదచింతయన్ ।
పూర్వం పూర్వం పరిత్యజ్య స నిరారంభకో భవేత్॥ 1 ॥
సర్వమిత్రః సర్వసహః సమరక్తో జితేంద్రియః ।
వ్యపేతభయమన్యుశ్చ కామహా ముచ్యతే నరః॥ 2 ॥
ఆత్మవత్సర్వభూతేషు యశ్చరేన్నియతః శుచిః ।
అమానీ నిరభీమానః సర్వతో ముక్త ఏవ సః॥ 3 ॥
జీవితం మరణం చోభే సుఖదుఃఖే తథైవ చ ।
లాభాలాభే ప్రియ ద్వేష్యే యః సమః స చ ముచ్యతే॥ 4 ॥
న కస్య చిత్స్పృహయతే నావజానాతి కిం చన ।
నిర్ద్వంద్వో వీతరాగాత్మా సర్వతో ముక్త ఏవ సః॥ 5 ॥
అనమిత్రోఽథ నిర్బంధురనపత్యశ్చ యః క్వ చిత్ ।
త్యక్తధర్మార్థకామశ్చ నిరాకాంక్షీ స ముచ్యతే॥ 6 ॥
నైవ ధర్మీ న చాధర్మీ పూర్వోపచితహా చ యః ।
ధాతుక్షయప్రశాంతాత్మా నిర్ద్వంద్వః స విముచ్యతే॥ 7 ॥
అకర్మా చావికాంక్షశ్చ పశ్యంజగదశాశ్వతం ।
అస్వస్థమవశం నిత్యం జన్మ సంసారమోహితం॥ 8 ॥
వైరాగ్య బుద్ధిః సతతం తాపదోషవ్యపేక్షకః ।
ఆత్మబంధవినిర్మోక్షం స కరోత్యచిరాదివ॥ 9 ॥
అగంధ రసమస్పర్శమశబ్దమపరిగ్రహం ।
అరూపమనభిజ్ఞేయం దృష్ట్వాత్మానం విముచ్యతే॥ 10 ॥
పంచ భూతగుణైర్హీనమమూర్తి మదలేపకం ।
అగుణం గుణభోక్తారం యః పశ్యతి స ముచ్యతే॥ 11 ॥
విహాయ సర్వసంకల్పాన్బుద్ధ్యా శారీర మానసాన్ ।
శనైర్నిర్వాణమాప్నోతి నిరింధన ఇవానలః॥ 12 ॥
విముక్తః సర్వసంస్కారైస్తతో బ్రహ్మ సనాతనం ।
పరమాప్నోతి సంశాంతమచలం దివ్యమక్షరం॥ 13 ॥
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి యోగశాస్త్రమనుత్తమం ।
యజ్జ్ఞాత్వా సిద్ధమాత్మానం లోకే పశ్యంతి యోగినః॥ 14 ॥
తస్యోపదేశం పశ్యామి యథావత్తన్నిబోధ మే ।
యైర్ద్వారైశ్చారయన్నిత్యం పశ్యత్యాత్మానమాత్మని॥ 15 ॥
ఇంద్రియాణి తు సంహృత్య మన ఆత్మని ధారయేత్ ।
తీవ్రం తప్త్వా తపః పూర్వం తతో యోక్తుముపక్రమేత్॥ 16 ॥
తపస్వీ త్యక్తసంకల్పో దంభాహంకారవర్జితః ।
మనీషీ మనసా విప్రః పశ్యత్యాత్మానమాత్మని॥ 17 ॥
స చేచ్ఛక్నోత్యయం సాధుర్యోక్తుమాత్మానమాత్మని ।
తత ఏకాంతశీలః స పశ్యత్యాత్మానమాత్మని॥ 18 ॥
సంయతః సతతం యుక్త ఆత్మవాన్విజితేంద్రియః ।
తథాయమాత్మనాత్మానం సాధు యుక్తః ప్రపశ్యతి॥ 19 ॥
యథా హి పురుషః స్వప్నే దృష్ట్వా పశ్యత్యసావితి ।
తథారూపమివాత్మానం సాధు యుక్తః ప్రపశ్యతి॥ 20 ॥
ఇషీకాం వా యథా ముంజాత్కశ్చిన్నిర్హృత్య దర్శయేత్ ।
యోగీ నిష్కృష్టమాత్మానం యథా సంపశ్యతే తనౌ॥ 21 ॥
ముంజం శరీరం తస్యాహురిషీకామాత్మని శ్రితాం ।
ఏతన్నిదర్శనం ప్రోక్తం యోగవిద్భిరనుత్తమం॥ 22 ॥
యదా హి యుక్తమాత్మానం సమ్యక్పశ్యతి దేహభృత్ ।
తదాస్య నేశతే కశ్చిత్త్రైలోక్యస్యాపి యః ప్రభుః॥ 23 ॥
అన్యోన్యాశ్చైవ తనవో యథేష్టం ప్రతిపద్యతే ।
వినివృత్య జరామృత్యూ న హృష్యతి న శోచతి॥ 24 ॥
దేవానామపి దేవత్వం యుక్తః కారయతే వశీ ।
బ్రహ్మ చావ్యయమాప్నోతి హిత్వా దేహమశాశ్వతం॥ 25 ॥
వినశ్యత్ష్వపి లోకేషు న భయం తస్య జాయతే ।
క్లిశ్యమానేషు భూతేషు న స క్లిశ్యతి కేన చిత్॥ 26 ॥
దుఃఖశోకమయైర్ఘోరైః సంగస్నేహ సముద్భవైః ।
న విచాల్యేత యుక్తాత్మా నిస్పృహః శాంతమానసః॥ 27 ॥
నైనం శస్త్రాణి విధ్యంతే న మృత్యుశ్చాస్య విద్యతే ।
నాతః సుఖతరం కిం చిల్లోకే క్వ చన విద్యతే॥ 28 ॥
సమ్యగ్యుక్త్వా యదాత్మానమాత్మయేవ ప్రపశ్యతి ।
తదైవ న స్పృహయతే సాక్షాదపి శతక్రతోః॥ 29 ॥
నిర్వేదస్తు న గంతవ్యో యుంజానేన కథం చన ।
యోగమేకాంతశీలస్తు యథా యుంజీత తచ్ఛృణు॥ 30 ॥
దృష్టపూర్వా దిశం చింత్య యస్మిన్సంనివసేత్పురే ।
పురస్యాభ్యంతరే తస్య మనశ్చాయం న బాహ్యతః॥ 31 ॥
పురస్యాభ్యంతరే తిష్ఠన్యస్మిన్నావసథే వసేత్ ।
తస్మిన్నావసథే ధార్యం స బాహ్యాభ్యంతరం మనః॥ 32 ॥
ప్రచింత్యావసథం కృత్స్నం యస్మిన్కాయేఽవతిష్ఠతే ।
తస్మిన్కాయే మనశ్చార్యం న కథం చన బాహ్యతః॥ 33 ॥
సంనియమ్యేంద్రియగ్రామం నిర్ఘోషే నిర్జనే వనే ।
కాయమభ్యంతరం కృత్స్నమేకాగ్రః పరిచింతయేత్॥ 34 ॥
దంతాంస్తాలు చ జిహ్వాం చ గలం గ్రీవాం తథైవ చ ।
హృదయం చింతయేచ్చాపి తథా హృదయబంధనం॥ 35 ॥
ఇత్యుక్తః స మయా శిష్యో మేధావీ మధుసూదన ।
పప్రచ్ఛ పునరేవేమం మోక్షధర్మం సుదుర్వచం॥ 36 ॥
భుక్తం భుక్తం కథమిదమన్నం కోష్ఠే విపచ్యతే ।
కథం రసత్వం వ్రజతి శోణితం జాయతే కథం ।
తథా మాంసం చ మేదశ్చ స్నాయ్వస్థీని చ పోషతి॥ 37 ॥
కథమేతాని సర్వాణి శరీరాణి శరీరిణాం ।
వర్ధంతే వర్ధమానస్య వర్ధతే చ కథం బలం ।
నిరోజసాం నిష్క్రమణం మలానాం చ పృథక్పృథక్॥ 38 ॥
కుతో వాయం ప్రశ్వసితి ఉచ్ఛ్వసిత్యపి వా పునః ।
కం చ దేశమధిష్ఠాయ తిష్ఠత్యాత్మాయమాత్మని॥ 39 ॥
జీవః కాయం వహతి చేచ్చేష్టయానః కలేవరం ।
కిం వర్ణం కీదృశం చైవ నివేశయతి వై మనః ।
యాథాతథ్యేన భగవన్వక్తుమర్హసి మేఽనఘ॥ 40 ॥
ఇతి సంపరిపృష్టోఽహం తేన విప్రేణ మాధవ ।
ప్రత్యబ్రువం మహాబాహో యథా శ్రుతమరిందమ॥ 41 ॥
యథా స్వకోష్ఠే ప్రక్షిప్య కోష్ఠం భాండ మనా భవేత్ ।
తథా స్వకాయే ప్రక్షిప్య మనో ద్వారైరనిశ్చలైః ।
ఆత్మానం తత్ర మార్గేత ప్రమాదం పరివర్జయేత్॥ 42 ॥
ఏవం సతతముద్యుక్తః ప్రీతాత్మా నచిరాదివ ।
ఆసాదయతి తద్బ్రహ్మ యద్దృష్ట్వా స్యాత్ప్రధానవిత్॥ 43 ॥
న త్వసౌ చక్షుషా గ్రాహ్యో న చ సర్వైరపీంద్రియైః ।
మనసైవ ప్రదీపేన మహానాత్మని దృశ్యతే॥ 44 ॥
సర్వతః పాణిపాదం తం సర్వతోఽక్షిశిరోముఖం ।
జీవో నిష్క్రాంతమాత్మానం శరీరాత్సంప్రపశ్యతి॥ 45 ॥
స తదుత్సృజ్య దేహం స్వం ధారయన్బ్రహ్మ కేవలం ।
ఆత్మానమాలోకయతి మనసా ప్రహసన్నివ॥ 46 ॥
ఇదం సర్వరహస్యం తే మయోక్తం ద్విజసత్తమ ।
ఆపృచ్ఛే సాధయిష్యామి గచ్ఛ శిష్యయథాసుఖం॥ 47 ॥
ఇత్యుక్తః స తదా కృష్ణ మయా శిష్యో మహాతపాః ।
అగచ్ఛత యథాకామం బ్రాహ్మణశ్ఛిన్నసంశయః॥ 48 ॥
వాసుదేవ ఉవాచ
ఇత్యుక్త్వా స తదా వాక్యం మాం పార్థ ద్విజపుంగవః ।
మోక్షధర్మాశ్రితః సమ్యక్తత్రైవాంతరధీయత॥ 49 ॥
కచ్చిదేతత్త్వయా పార్థ శ్రుతమేకాగ్రచేతసా ।
తదాపి హి రథస్థస్త్వం శ్రుతవానేతదేవ హి॥ 50 ॥
నైతత్పార్థ సువిజ్ఞేయం వ్యామిశ్రేణేతి మే మతిః ।
నరేణాకృత సంజ్ఞేన విదగ్ధేనాకృతాత్మనా॥ 51 ॥
సురహస్యమిదం ప్రోక్తం దేవానాం భరతర్షభ ।
కచ్చిన్నేదం శ్రుతం పార్థ మర్త్యేనాన్యేన కేన చిత్॥ 52 ॥
న హ్యేతచ్ఛ్రోతుమర్హోఽన్యో మనుష్యస్త్వామృతేఽనఘ ।
నైతదద్య సువిజ్ఞేయం వ్యామిశ్రేణాంతరాత్మనా॥ 53 ॥
క్రియావద్భిర్హి కౌంతేయ దేవలోకః సమావృతః ।
న చైతదిష్టం దేవానాం మర్త్యై రూపనివర్తనం॥ 54 ॥
పరా హి సా గతిః పార్థ యత్తద్బ్రహ్మ సనాతనం ।
యత్రామృతత్వం ప్రాప్నోతి త్యక్త్వా దుఃఖం సదా సుఖీ॥ 55 ॥
ఏవం హి ధర్మమాస్థాయ యోఽపి స్యుః పాపయోనయః ।
స్త్రియో వైశ్యాస్తథా శూద్రాస్తేఽపి యాంతి పరాం గతిం॥ 56 ॥
కిం పునర్బ్రాహ్మణాః పార్థ క్షత్రియా వా బహుశ్రుతాః ।
స్వధర్మరతయో నిత్యం బ్రహ్మలోకపరాయణాః॥ 57 ॥
హేతుమచ్చైతదుద్దిష్టముపాయాశ్చాస్య సాధనే ।
సిద్ధేః ఫలం చ మోక్షశ్చ దుఃఖస్య చ వినిర్ణయః ।
అతః పరం సుఖం త్వన్యత్కిం ను స్యాద్భరతర్షభ॥ 58 ॥
శ్రుతవాఞ్శ్రద్దధానశ్చ పరాక్రాంతశ్చ పాండవ ।
యః పరిత్యజతే మర్త్యో లోకతంత్రమసారవత్ ।
ఏతైరుపాయైః స క్షిప్రం పరాం గతిమవాప్నుయాత్॥ 59 ॥
ఏతావదేవ వక్తవ్యం నాతో భూయోఽస్తి కిం చన ।
షణ్మాసాన్నిత్యయుక్తస్య యోగః పార్థ ప్రవర్తతే॥ 60 ॥
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఆశ్వమేధికే పర్వణి అనుగీతాపర్వణి ఏకోనవింషోఽధ్యాయః॥
॥ ఇతి అనుగీతా సమాప్తా॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Anu Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil