॥ Ashtavakra Gita Gujarati Translation Malayalam Lyrics ॥
അഷ്ടാവക്രഗീതാനോ ഗുജരാതീ അനുവാദ
ച്hapter[ശ്രീമത് അഷ്ടാവക്രഗീതാ]ഭാഷാന്തരകർതാ – ശ്രീരജനീകാന്ത മോദീ
അഥ ശ്രീമദഷ്ടാവക്രഗീതാ പ്രാരഭ്യതേ ॥
ശ്രീമത് അഷ്ടാവക്രഗീതാനോ ഗുജരാതീ അനുവാദ പ്രാരംഭ
പ്രകരണ 1 – ഗുരൂപദേശപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
കഥം ജ്ഞാനമവാപ്നോതി കഥം മുക്തിർഭവിഷ്യതി ।
വൈരാഗ്യം ച കഥം പ്രാപ്തം ഏതദ് ബ്രൂഹി മമ പ്രഭോ ॥ 1-1 ॥
ജനക (അഷ്ടാവക മുനിനേ) കഹേ ഛേ. ഭഗവൻ! (മനുഷ്യ)
ആത്മജ്ഞാനനേ കേവീ രീതേ മേളവേ ഛേ, (തേനീ) മുക്തി കേവീ രീതേ ഥായ
ഛേ അനേ വൈരാഗ്യ കേവീ രീതേ പ്രാപ്ത ഥായ ഛേ, തേ മനേ കഹോ. 1
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
മുക്തിം ഇച്ഛസി ചേത്താത വിഷയാൻ വിഷവത്ത്യജ ।
ക്ഷമാർജവദയാതോഷസത്യം പീയൂഷവദ് ഭജ ॥ 1-2 ॥
അഷ്ടാവക മുനി കഹേ ഛേ: പ്രിയ (രാജൻ)! ജോ (തും)
മുക്തിനേ ഇച്ഛതോ ഹോയ തോ (ഇന്ദ്രിയോനാ) വിഷയോനേ വിഷനീ ജേമ
ഛോഡീ ദേ (അനേ) ക്ഷമാ, സരളതാ, ദയാ, സന്തോഷ അനേ സത്യനും
അമൃതനീ ജേമ സേവന കര. 2
ന പൃഥ്വീ ന ജലം നാഗ്നിർന വായുർദ്യൗർന വാ ഭവാൻ ।
ഏഷാം സാക്ഷിണമാത്മാനം ചിദ്രൂപം വിദ്ധി മുക്തയേ ॥ 1-3 ॥
തു പൃഥ്വീ നഥീ, ജള നഥീ, അഗ്നി നഥീ, വായു നഥീ
തേമ ജ ആകാശ പണ നഥീ. മുക്തിനേ മാടേ ആ ബധാനാ സാക്ഷീ-
രൂപേ രഹേലാ ചിദ്രൂപ ആത്മാനേ ജാണ (അഥവാ, ബധാനാ സാക്ഷീരൂപേ
രഹേലാ ചിദ്രൂപനേ പോതാനാ ആത്മാ തരീകേ ജാണ.) 3
യദി ദേഹം പൃഥക് കൃത്യ ചിതി വിശ്രാമ്യ തിഷ്ഠസി ।
അധുനൈവ സുഖീ ശാന്തോ ബന്ധമുക്തോ ഭവിഷ്യസി ॥ 1-4 ॥
ജോ (തും) ദേഹനേ ആത്മാഥീ ഛൂടോ പാഡീനേ ചിദ്രൂപമാം
ഥഈനേ രഹേശേ (തോ) ഹമണാം ജ തും സുഖീ, ശാന്ത അനേ ബന്ധഥീ ബനീശ. 4
ന ത്വം വിപ്രാദികോ വർണോ നാശ്രമീ നാക്ഷഗോചരഃ ।
അസംഗോഽസി നിരാകാരോ വിശ്വസാക്ഷീ സുഖീ ഭവ ॥ 1-5 ॥
തും വിപ്ര അർഥാത് ബാഹ്മണാദി വർണ നഥീ, (ബ്രഹ്മചര്യ ആദി)
ആശ്രമീ പണ നഥീ, അനേ തും ഇന്ദ്രിയഗീചര- ഇന്ദ്രിയോഥീ പമായ
ഏവോ നഥീ. തും തോ അസംഗ, നിരാകാര അനേ (ആഖാ) വിശ്വനോ
ഛേ. (ഏമ വിചാരീനേ) തും സുഖീ ഥാ. പ
ധർമാധർമൗ സുഖം ദുഃഖം മാനസാനി ന തേ വിഭോ ।
ന കർതാസി ന ഭോക്താസി മുക്ത ഏവാസി സർവദാ ॥ 1-6 ॥
രാജൻ! ധർമ അനേ അധർമ, തേമജ സുഖ അനേ ദു:ഖ,
തോ മനനേ താരേ ഛേ അനേ നഹി കേ തനേ. തും കർതാ നഥീ തേമ ജ
ഭോക്താ പണ നഥീ പണ ഹംമേശ മുകത ജ ഛേ. 6
ഏകോ ദ്രഷ്ടാസി സർവസ്യ മുക്തപ്രായോഽസി സർവദാ ।
അയമേവ ഹി തേ ബന്ധോ ദ്രഷ്ടാരം പശ്യസീതരം ॥ 1-7 ॥
തും സർവനോ ഏക ദ്രഷ്ടാ ഛേ അനേ നിരന്തര അത്യന്ത മുക്ത ഛേ.
തും ജേ ബീജാനേ ദ്രഷ്ടാ തരീകേ ജുഏ ഛേ, തേ ജ താരാ ബന്ധനും കാരണ ഛേ. 7
അഹം കർതേത്യഹംമാനമഹാകൃഷ്ണാഹിദംശിതഃ ।
നാഹം കർതേതി വിശ്വാസാമൃതം പീത്വാ സുഖീ ഭവ ॥ 1-8 ॥
“ഹും കർതാ ഛും” ഏവാ അഹംഭാവരൂപീ മോടാ കാളാ സാപ വഡേ ദംശിത
ഥയേലോ തും “ഹും കർതാ നഥീ” ഏവാ വിശ്വാസരൂപീ അമൃതനേ പീ ജാ. 8
ഏകോ വിശുദ്ധബോധോഽഹം ഇതി നിശ്ചയവഹ്നിനാ ।
പ്രജ്വാല്യാജ്ഞാനഗഹനം വീതശോകഃ സുഖീ ഭവ ॥ 1-9 ॥
“ഹും ഏക അനേ വിശുദ്ധ ജ്ഞാനരൂപ ഛും”, ഏവാ നിശ്വയരൂപീ
അഗ്നി വഡേ അജ്ഞാനരൂപ ഗഹന വനനേ സളഗാവീ ദഈ തും ശോകരഹിത
ബനീനേ സുഖീ ഥാ. 9
യത്ര വിശ്വമിദം ഭാതി കൽപിതം രജ്ജുസർപവത് ।
ആനന്ദപരമാനന്ദഃ സ ബോധസ്ത്വം സുഖം ഭവ ॥ 1-10 ॥
ജേമാം ആ കൽപിത വിശ്വ ദോരഡാമാം സർപനീ ജേമ ഭാസമാന
ഥായ ഛേ തേ ആനന്ദനാ പരമ അവധിരൂപ ജ്ഞാന തും ജ ഛേ,
(മാടേ) സുഖപൂർവക വിഹാര കര. 10
മുക്താഭിമാനീ മുക്തോ ഹി ബദ്ധോ ബദ്ധാഭിമാന്യപി ।
കിംവദന്തീഹ സത്യേയം യാ മതിഃ സാ ഗതിർഭവേത് ॥ 1-11 ॥
ജേ പോതാനേ മുകത മാനേ ഛേ തേ മുകത ഛേ, അനേ ജേ
പോതാനേ ബന്ധായേലോ മാനേ ഛേ തേ ബന്ധായേലോ ഛേ; കാരണ കേ അഹീം (ആ
ജഗതമാം) ആ ലോകവാദ സാചോ ഛേ കേ ജേവീ മതി തേവീ ഗതി ഥായ ഛേ. 11
ആത്മാ സാക്ഷീ വിഭുഃ പൂർണ ഏകോ മുക്തശ്ചിദക്രിയഃ ।
അസംഗോ നിഃസ്പൃഹഃ ശാന്തോ ഭ്രമാത്സംസാരവാനിവ ॥ 1-12 ॥
ആത്മാ സാക്ഷീ, വ്യാപക, പൂർണ. ഏക, മുകത, ചൈതന്യസ്വരൂപ,
അക്രിയ, അസംഗ, നിഃസ്പൃഹ അനേ ശാന്ത ഛേ (പരന്തു) ഭ്രമനേ കാരണേ
സംസാരവാളോ ഹോയ തേമ ഭാസേ ഛേ. 12
കൂടസ്ഥം ബോധമദ്വൈതമാത്മാനം പരിഭാവയ ।
ആഭാസോഽഹം ഭ്രമം മുക്ത്വാ ഭാവം ബാഹ്യമഥാന്തരം ॥ 1-13 ॥
“ഹും” ആഭാസാത്മക ഛും” ഏവാ ഭ്രമനേ അനേ ബാഹ്യ തേമ
ജ അന്ദരനാ ഭാവനേ ഛോഡീ ദഈ നേ കൂടസ്ഥ അർഥാത് പർവതനാ ജേവാ
അചല, ബോധരൂപ, അദ്വൈതരുപ ആത്മാനോ വിചാര കര. 13
ദേഹാഭിമാനപാശേന ചിരം ബദ്ധോഽസി പുത്രക ।
ബോധോഽഹം ജ്ഞാനഖംഗേഗേന തന്നികൃത്യ സുഖീ ഭവ ॥ 1-14 ॥
ഹേ പുത്ര. ദേഹാധ്യാസരൂപ ബന്ധന വഡേ ലാംബാ കാളഥീ തും ബന്ധായോ ഛേ.
തേ പാശനേ “ഹും ജ്ഞാനരൂപ ഛും”: ഏവാ ജ്ഞാനരൂപ ഖഡ്ഗ വഡേ ഛേദീ
നാഖീ സുഖീ ഥാ. 14
നിഃസംഗോ നിഷ്ക്രിയോഽസി ത്വം സ്വപ്രകാശോ നിരഞ്ജനഃ ।
അയമേവ ഹി തേ ബന്ധഃ സമാധിമനുതിഷ്ഠതി ॥ 1-15 ॥
തും അസംഗ, അക്രിയ, സ്വയമ്പ്രകാശ അനേ നിർദോഷ ഛേ. ജേ
തും സമാധി കരീ രഹ്യോ ഛേ തേ ജ താരും ബന്ധന ഛേ. 15
ത്വയാ വ്യാപ്തമിദം വിശ്വം ത്വയി പ്രോതം യഥാർഥതഃ ।
ശുദ്ധബുദ്ധസ്വരൂപസ്ത്വം മാ ഗമഃ ക്ഷുദ്രചിത്തതാം ॥ 1-16 ॥
താരാ വഡേ ആ വിശ്വ വ്യാപ്ത ഥയേലും ഛേ അനേ താരാമാം ജ തേ
വണായേലും ഛേ. ഖരും ജോതാം തും ശുദ്ധ ജ്ഞാനസ്വരൂപ ഛേ, (മാടേ)
ക്ഷുദ്ര ചിത്തവൃത്തിനേ വശ ഥാ മാ. 16
നിരപേക്ഷോ നിർവികാരോ നിർഭരഃ ശീതലാശയഃ ।
അഗാധബുദ്ധിരക്ഷുബ്ധോ ഭവ ചിന്മാത്രവാസനഃ ॥ 1-17 ॥
(തും) കശാനീ പണ ഈച്ഛാ വിനാനോ, വികാരരഹിത, ചിന്താ-
രഹിത (നിർ +ഭര = ഭാര വിനാനോ), ശാന്ത അന്തഃകരണവാളോ, ഊണ്ഡീ
ബുദ്ധിവാളോ, ക്ഷോഭരഹിത അനേ മാത്ര ചൈതന്യമാം ജ നിഷ്ഠാ രാഖനാരോ ഥാ.17
സാകാരമനൃതം വിദ്ധി നിരാകാരം തു നിശ്ചലം ।
ഏതത്തത്ത്വോപദേശേന ന പുനർഭവസംഭവഃ ॥ 1-18 ॥
(തും ശരീരാദിക) സാകാര വസ്തുഓ)നേ ഖോടീ മാന അനേ
നിരാകാരനേ നിശ്വല അർഥാത് നിത്യ മാന. ആ തത്വനാ (അർഥാത്
നിരാകാര തത്ത്വനാ) ഉപദേശഥീ ഫരീ സംസാരമാം) ജന്മവാനോ സംഭവ
രഹേതോ നഥീ. 18
യഥൈവാദർശമധ്യസ്ഥേ രൂപേഽന്തഃ പരിതസ്തു സഃ ।
തഥൈവാഽസ്മിൻ ശരീരേഽന്തഃ പരിതഃ പരമേശ്വരഃ ॥ 1-19 ॥
ജേവീ രീതേ ആരസാനീ മധ്യമാം (പ്രതിബിബിത ബനേലാ)
രൂപനീ അന്ദര തേമ ജ (ബഹാര) ചാരേ ബാജുഏ മാത്ര ഏ
(ആരസോ) ജ രഹേലോ ഛേ (അനേ തേനാ സിവായ തേനാഥീ ജുദും ബീജും
കാംഈ നഥീ), തേവീ രീതേ ആ ശരീരമാം പണ അന്ദര തേമ ജ (ബഹാര)
ചാരേ ബാജുഏ ഏക മാത്ര പരമേശ്വര ജ അർഥാത് ചൈതന്യ ജ രഹേലും
ഛേ (അനേ തേനാ സിവായ തേനാഥീ ജുദും ബീജും കാംഈ ജ നഥീ.) 19
ഏകം സർവഗതം വ്യോമ ബഹിരന്തര്യഥാ ഘടേ ।
നിത്യം നിരന്തരം ബ്രഹ്മ സർവഭൂതഗണേ തഥാ ॥ 1-20 ॥
ജേവീ രീതേ ഘഡാമാം ബഹാര തേമ ജ അന്ദര ഏക അനേ
സർവവ്യാപക ആകാശ രഹേലും ഛേ, തേവീ രീതേ സമസ്ത ഭൂതഗണോമാം
(അന്ദര തേമ ജ ബഹാര) നിത്യ, അവിനാശീ ബ്രഹ്മ രഹേലും ഛേ. 20
പ്രകരണ ര – ശിഷ്യാനുഭവപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
അഹോ നിരഞ്ജനഃ ശാന്തോ ബോധോഽഹം പ്രകൃതേഃ പരഃ ।
ഏതാവന്തമഹം കാലം മോഹേനൈവ വിഡംബിതഃ ॥ 2-1 ॥
ജനക കഹേ ഛേ: “ഹും” നിർദോഷ, ശാന്ത, ബോധരൂപ അനേ പ്രകൃതിഥീ
പര ഛും. അഹോ ! (ആശ്ചര്യനീ വാത ഛേ കേ) ആടലാ സമയ സുധീ
മോഹ വഡേ ഠഗായോ ഛും. 1
യഥാ പ്രകാശയാമ്യേകോ ദേഹമേനം തഥാ ജഗത് ।
അതോ മമ ജഗത്സർവമഥവാ ന ച കിഞ്ചന ॥ 2-2 ॥
ജേവീ രീതേ ആ ദേഹനേ ഏക മാത്ര “ഹും” ഛും ജ പ്രകാശമാന കരും
ഛും, തേവീ രീതേ ജഗതനേ പണ “ഹും” ജ പ്രകാശമാന കരു ഛും.
ആഥീ സമസ്ത ജഗത ജ മാരും ഛേ അഥവാ കാംഈ പണ മാരും നഥീ.2
സ ശരീരമഹോ വിശ്വം പരിത്യജ്യ മയാധുനാ ।
കുതശ്ചിത് കൗശലാദ് ഏവ പരമാത്മാ വിലോക്യതേ ॥ 2-3 ॥
അഹോ! (ആശ്ചര്യനീ വാത ഛേ കേ) ശരീര സഹിത വിശ്വനോ
ത്യാഗ കരീനേ അർഥാത് പോതാഥീ ജുദും സമജീനേ കോഈ രീതേ കുശളതാ
അർഥാത് യുക്തി-പ്രയുക്തിഥീ ഹവേ മാരാ വഡേ പരമാത്മാ ജോവായ ഛേ.
(അർഥാത് വിശ്വ പരമാത്മാഥീ ജുദും ന ഹോവാ ഛതാം പഹേലാം തേനേ സത്യവത്
ഗണ്യു, പരന്തു, ഹവേ ജ്ഞാന ഥവാഥീ യുക്തി-പ്രയുക്തി, ഉപദേശ, ഈത്യാദി വഡേ
തേനും മിഥ്യാത്വ പ്രതീത ഥഈ പരമാത്മാനും ദർശന മനേ ഥായ ഛേ.) 3
യഥാ ന തോയതോ ഭിന്നാസ്തരംഗാഃ ഫേനബുദ്ബുദാഃ ।
ആത്മനോ ന തഥാ ഭിന്നം വിശ്വമാത്മവിനിർഗതം ॥ 2-4 ॥
ജേമ (പാണീഥീ ഉത്പന്ന ഗയേലാ) തരംഗോ, ഫീണ അനേ
പോടാ പാണീഥീ ഭിന്ന നഥീ, തേമ ആത്മാമാന്ഥീ ബഹാര നീകലേവും
വിശ്വ ആത്മാഥീ ഭിന്ന നഥീ. 4
തന്തുമാത്രോ ഭവേദ് ഏവ പടോ യദ്വദ് വിചാരിതഃ ।
ആത്മതന്മാത്രമേവേദം തദ്വദ് വിശ്വം വിചാരിതം ॥ 2-5 ॥
ജേമ വിചാര കരതാം ജണായ ഛേ കേ കപഡും താന്തണാരൂപ ജ
(അർഥാത് താന്തണാഥീ കപഡാനും അസ്തിതത്വ ഭിന്ന നഥീ), തേമ വിചാര
കരതാം ജണായ ഛേ കേ ആ വിശ്വ ആത്മാനോ ജ അംശ ഛേ (അർഥാത്
ഭിന്ന നഥീ. 5
യഥൈവേക്ഷുരസേ ക്ലൃപ്താ തേന വ്യാപ്തൈവ ശർകരാ ।
തഥാ വിശ്വം മയി ക്ലൃപ്തം മയാ വ്യാപ്തം നിരന്തരം ॥ 2-6 ॥
ജേമ ശേരഡീനാ രസമാം കൽപായേലീ (അർഥാത് ബനാവേലീ)
സാകര തേനാ (ശേരഡീനാ രസ) വഡേ ജേ വ്യാപ്ത ഹോയ ഛേ തേമ “അഹം” മാം
കൽപായേലും വിശ്വ “അഹം” വഡേ വ്യാപ്ത രഹേ ഛേ. 6
ആത്മജ്ഞാനാജ്ജഗദ് ഭാതി ആത്മജ്ഞാനാന്ന ഭാസതേ ।
രജ്ജ്വജ്ഞാനാദഹിർഭാതി തജ്ജ്ഞാനാദ് ഭാസതേ ന ഹി ॥ 2-7 ॥
ആത്മാനാ (സ്വരൂപനാ) അജ്ഞാനനേ ലഈനേ ജ ജഗത ഭാസ-
മാന ഥായ ഛേ ।പരന്തു ആത്മജ്ഞാന ഥതാം ഭാസതും നഥീ. ദോരഡാനാ
അജ്ഞാനഥീ ജ സർപനീ ഭാന്തി ഥായ ഛേ. പരന്തു തേനും (അർഥാത് ദോരഡാ-
നും) ജ്ഞാന ഥതാം (സർപ) ഭാസനേ നഥീ. 7
പ്രകാശോ മേ നിജം രൂപം നാതിരിക്തോഽസ്മ്യഹം തതഃ ।
യദാ പ്രകാശതേ വിശ്വം തദാഹം ഭാസ ഏവ ഹി ॥ 2-8 ॥
പ്രകാശ ഏജ മാരും പോതാനും സ്വരൂപ ഛേ, തേനാഥീ അതിരികത
(അ്ഥാത ജുദോ) “ഹും” ഛും ജ നഹിം. ജയാരേ വിശ്വ പ്രകാശേ ഛേ (അർഥാത്
ഭാസമാന ഥായ ഛേ,) ത്യാരേ പണ തേ “അഹം” (അർഥാത് “ഹും”) നോ ജ
ഭാസ ഛേ. (ഏടലേ കേ “അഹം” ജ വിശ്വരൂപേ ഭാസേ ഛേ.) 8
അഹോ വികൽപിതം വിശ്വമജ്ഞാനാന്മയി ഭാസതേ ।
രൂപ്യം ശുക്തൗ ഫണീ രജ്ജൗ വാരി സൂര്യകരേ യഥാ ॥ 2-9 ॥
ജേമ അജ്ഞാനഥീ കൽപായേലും രൂപും ഛീപമാം ഭാസേ ഛേ, സർപ
ദോരഡാമാം ഭാസേ ഛേ (അനേ മൃഗ)ജള സൂര്യനാം കിരണീമാം ഭാസേ
ഛേ, തേമ അരേ! അജ്ഞാനഥീ (ജ) കൽപായേലും വിശ്വ മാരാമാം
(അർഥാത്, “ഹും” മാം) ഭാസേ ഛേ. 9
മത്തോ വിനിർഗതം വിശ്വം മയ്യേവ ലയമേഷ്യതി ।
മൃദി കുംഭോ ജലേ വീചിഃ കനകേ കടകം യഥാ ॥ 2-10 ॥
ജേമ (മാടീമാന്ഥീ ഥയേലോ) ധഡോ മാടീമാം, (പാണീമാന്ഥീ
ഉപജേലോ) തരംഗ പാണീമാം, അനേ (സോനാമാന്ഥീ ബനേലും) കഡും
സോനാമാം ലയ പാമേ ഛേ, തേമ മാരാ (അർഥാത് “അഹം”) മാന്ഥീ ഉദ്ദഭവ
പാമേലും വിശ്വ മാരാമാം (അർഥാത് “അഹം” മാം) ജ ലയ പാമശേ. 10
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം വിനാശോ യസ്യ നാസ്തി മേ ।
ബ്രഹ്മാദിസ്തംബപര്യന്തം ജഗന്നാശോഽപി തിഷ്ഠതഃ ॥ 2-11 ॥
ബ്രഹ്മാഥീ മാണ്ഡീനേ. തുണ സുധീനാം ജഗതനോ നാശ ഥതാം പണ
ജേ “ഹും” നോ വിനാശ ഥതോ നഥീ തേവാ “ഹും” നേ നമസ്കാര ഹോ. അഹോ
“അഹം” (അർഥാത് “ഹും”) കേടലോ ആശ്ചര്യഭര്യോ ഛും! 11
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം ഏകോഽഹം ദേഹവാനപി ।
ക്വചിന്ന ഗന്താ നാഗന്താ വ്യാപ്യ വിശ്വമവസ്ഥിതഃ ॥ 2-12 ॥
അഹോ “അഹം” ! മനേ (അർഥാത് “അഹം”) നേ നമസ്കാര ഹോ.
ദേഹധാരീ ഹോവാ ഛതാം ഏക ജ ഛും, നഥീ (കശേ) ജതോ കേ
നഥീ (കശേ) ആവതോ, പരന്തു വിശ്വനേ വ്യാപീനേ രഹ്യോ ഛും. 12
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം ദക്ഷോ നാസ്തീഹ മത്സമഃ ।
അസംസ്പൃശ്യ ശരീരേണ യേന വിശ്വം ചിരം ധൃതം ॥ 2-13 ॥
അഹോ “അഹം” ! മനേ (അർഥാത് “അഹം” നേ) നമസ്കാര
മാരാ ജേവോ ചതുര കോഈ നഥീ കേ ജേനാ വഡേ ശരീര സാഥേ
സാധ്യാ വിനാ ആ വിശ്വ ചിരകാലഥീ ധാരണ കരായും ഛേ. 13
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം യസ്യ മേ നാസ്തി കിഞ്ചന ।
അഥവാ യസ്യ മേ സർവം യദ് വാങ്മനസഗോചരം ॥ 2-14 ॥
അഹോ “അഹം” ! മനേ (അർഥാത് “അഹം” നേ) നമസ്കാര ഹോ കേ
“മാരാ” മാം കാംഈ ജ നഥീ, അഥവാ തോ ജേ “മാരാ”മാം വാണീ
മനനാ വിഷയരൂപ ബനേലും ബധും യ ഛേ. 14
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം തഥാ ജ്ഞാതാ ത്രിതയം നാസ്തി വാസ്തവം ।
അജ്ഞാനാദ് ഭാതി യത്രേദം സോഽഹമസ്മി നിരഞ്ജനഃ ॥ 2-15 ॥
ജ്ഞാന, ജ്ഞേയ, അനേ ജ്ഞാതാ ഏ ത്രിപുടീ ജ്യാം വാസ്തവിക രീതേ നഥീ,
പരന്തു ഏ ജ്യാം അജ്ഞാനനേ ലഈനേ ഭാസേ ഛേ, തേ “ഹും” നിരഞ്ജന ഛും. 15
ദ്വൈതമൂലമഹോ ദുഃഖം നാന്യത്തസ്യാഽസ്തി ഭേഷജം ।
ദൃശ്യമേതൻ മൃഷാ സർവം ഏകോഽഹം ചിദ്രസോമലഃ ॥ 2-16 ॥
അഹോ! ജേ ദ്വൈതഥീ ഉത്പന്ന ഥതും ദുഃഖ ഛേ തേനും (സത്യ
ജ്ഞാന സിവായ) ബീജും കാംഈ ഓസഡ നഥീ. ആ സമസ്ത ദൃശ്യപ്രപഞ്ച
മിഥ്യാ ഛേ. “ഹും” ഏക അനേ ശുദ്ധ ചൈതന്യ രസ ഛും. 16
ബോധമാത്രോഽഹമജ്ഞാനാദ് ഉപാധിഃ കൽപിതോ മയാ ।
ഏവം വിമൃശതോ നിത്യം നിർവികൽപേ സ്ഥിതിർമമ ॥ 2-17 ॥
“ഹും” കേവള ബോധരൂപ ഛും; അജ്ഞാനനേ ലഈനേ ജ മേം (ആ
ദ്വൈത-പ്രപഞ്ചരൂപ) ഉപാധിനീ കൽപനാ കരീ ഛേ. ആമ നിത്യ വിചാര
കരതാം കരതാം നിർവികൽപ അവസ്ഥാമാം മാരീ സ്ഥിതി ഥഈ ഛേ. 17
ന മേ ബന്ധോഽസ്തി മോക്ഷോ വാ ഭ്രാന്തിഃ ശാന്തോ നിരാശ്രയാ ।
അഹോ മയി സ്ഥിതം വിശ്വം വസ്തുതോ ന മയി സ്ഥിതം ॥ 2-18 ॥
അഹോ മാരാമാം രഹേലും വിശ്വ ഖരും ജോതാം മാരാമാം രഹേലും ജ നഥീ.
മനേ ബന്ധ പണ നഥീ കേ മോക്ഷ പണ നഥീ. ആശ്രയ (അഥവാ ആധാര)
വിനാ (ഊഭീ ഥയേലീ ജഗതരൂപ) ഭ്രാന്തി ശാന്ത ഥഈ ഗഈ ഛേ. 18
സശരീരമിദം വിശ്വം ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചിതം ।
ശുദ്ധചിന്മാത്ര ആത്മാ ച തത്കസ്മിൻ കൽപനാധുനാ ॥ 2-19 ॥
ശരീര സാഥേ ആ വിശ്വ കശു ഛേ ജ നഹി അനേ ആത്മാ ശുദ്ധ
ചൈതന്യ മാത്ര ഛേ, തോ പഛീ ജഗതനീ കൽപനാ ശാമാം കരവീ? 19
ശരീരം സ്വർഗനരകൗ ബന്ധമോക്ഷൗ ഭയം തഥാ ।
കൽപനാമാത്രമേവൈതത് കിം മേ കാര്യം ചിദാത്മനഃ ॥ 2-20 ॥
ശരീര, സ്വർഗ-നരക, ബന്ധ-മോക്ഷ അനേ ഭയ ഏ ബധും
കൽപനാമാത്ര ജ ഛേ. തേനീ സാഥേ ചിദാത്മാരൂപ മാരോ ശോ സംബന്ധ ഛേ? 20
അഹോ ജനസമൂഹേഽപി ന ദ്വൈതം പശ്യതോ മമ ।
അരണ്യമിവ സംവൃത്തം ക്വ രതിം കരവാണ്യഹം ॥ 2-21 ॥
അഹോ, (ആ സമരത) ജനസമുദായമാം പണ ദ്വൈത ന
ജോനാരാ ഏവാ മാരേ മാടേ (ബധും യ) ജംഗല ജേവും ഥഈ ഗയും ഛേ,
തേ പഛീ ശാമാം ആസക്തി രാഖും? 21
നാഹം ദേഹോ ന മേ ദേഹോ ജീവോ നാഹമഹം ഹി ചിത് ।
അയമേവ ഹി മേ ബന്ധ ആസീദ്യാ ജീവിതേ സ്പൃഹാ ॥ 2-22 ॥
ഹും ദേഹ നഥീ, തേമ ദേഹ മാരോ നഥീ അനേ “ഹും” ജീവ പണ നഥീ,
കാരണ കേ “ഹും” ചൈതന്യ ഛും. ജീവന പ്രത്യേ ജേ ഈച്ഛാ ഹതീ തേ ജ മാരേ
മാടേ ബന്ധന ഹതും, 22
അഹോ ഭുവനകല്ലോലൈർവിചിത്രൈർദ്രാക് സമുത്ഥിതം ।
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ ചിത്തവാതേ സമുദ്യതേ ॥ 2-23 ॥
അഹോ ! അനന്ത മഹാസാഗരരൂപ മാരാമാം ചിത്തരൂപീ വായു വാതാം
ജഗതരൂപ വിചിത്ര തരംഗോ ഓചിതാ ഊഠയാ. 23
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ ചിത്തവാതേ പ്രശാമ്യതി ।
അഭാഗ്യാജ്ജീവവണിജോ ജഗത്പോതോ വിനശ്വരഃ ॥ 2-24 ॥
അനന്ത മഹാസാഗരരൂപ മാരാമാം ചിത്തരൂപ വായു ശാന്ത ബനീ
ജീവരൂപ വാണിയാ (വേപാരീ)നും ജഗതരൂപ വഹാണ കമനസീബേ ഗയും. 24
മയ്യനന്തമഹാംഭോധാവാശ്ചര്യം ജീവവീചയഃ ।
ഉദ്യന്തി ഘ്നന്തി ഖേലന്തി പ്രവിശന്തി സ്വഭാവതഃ ॥ 2-25 ॥
ആശ്ചര്യ (നീ വാത) ഛേ കേ അനന്ത മഹാസാഗരരൂപ മാരാമാ
ജീവരൂപ മോജാംഓ ആപോആപ ജ ഉത്പന്ന ഥായ ഛേ. അഥഡായ ഛേ,
രമേ ഛേ (അനേ) ലയ പാമേ ഛേ. രപ
പ്രകരണ 3 – ആക്ഷേപോപദേശപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
അവിനാശിനമാത്മാനം ഏകം വിജ്ഞായ തത്ത്വതഃ ।
തവാത്മജ്ഞാനസ്യ ധീരസ്യ കഥമർഥാർജനേ രതിഃ ॥ 3-1 ॥
അഷ്ടാവക്ര ബോല്യാ: ആത്മാനേ വാസ്തവിക രീതേ ഏക അനേ
അവിനാശീ ജാണ്യാ പഛീ, ആത്മജ്ഞ അനേ ധീര ഏവാ തനേ ധനനീ
പ്രാപ്തി പ്രത്യേ പ്രീതി കേമ ഥായ ഛേ? 1
ആത്മാജ്ഞാനാദഹോ പ്രീതിർവിഷയഭ്രമഗോചരേ ।
ശുക്തേരജ്ഞാനതോ ലോഭോ യഥാ രജതവിഭ്രമേ ॥ 3-2 ॥
അഹോ! ജേമ ഛീപനാ അജ്ഞാനഥീ രൂപാരൂപ ഭ്രമമാം ലോഭ
ഊപജേ ഛേ, തേമ ആത്മാനാ അജ്ഞാനഥീ വിഷയോരൂപ ഭ്രമാത്മക വസ്തുമാം
പ്രീതി ഥായ ഛേ. ര
വിശ്വം സ്ഫുരതി യത്രേദം തരംഗാ ഇവ സാഗരേ ।
സോഽഹമസ്മീതി വിജ്ഞായ കിം ദീന ഇവ ധാവസി ॥ 3-3 ॥
ജേമാം വിശ്വ, സമുദ്രമാം തരംഗതീ ജേമ സ്ഫൂരേ ഛേ തേ “ഹും” ജ
ഛും ഏമ ജാണ്യാ പഛീ (പണ) തും പാമര മനുഷ്യനീ ജേമ ശാ
മാടേ ദോഡാദോഡ കരേ ഛേ? 3
ശ്രുത്വാപി ശുദ്ധചൈതന്യ ആത്മാനമതിസുന്ദരം ।
ഉപസ്ഥേഽത്യന്തസംസക്തോ മാലിന്യമധിഗച്ഛതി ॥ 3-4 ॥
ആത്മാനേ ശുദ്ധ ചൈതന്യരൂപ അനേ അത്യന്ത സുന്ദര ജാണവാ
ഛതാം ജേ (മനുഷ്യ) വിഷയോമാം അത്യന്ത ആസക്ത ബനേ ഛേ, തേ
മലിനതാനേ ജ പാമേ ഛേ. 4
സർവഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി ।
മുനേർജാനത ആശ്ചര്യം മമത്വമനുവർതതേ ॥ 3-5 ॥
പോതാനാ ആത്മാനേ സർവ ഭൂതമാം അനേ സർവ ഭൂതോനേ പോതാനാ
ആത്മാംമാം ജാണനാരാ മുനിമാം പണ മമത്വ ചാലു രഹേ ഛേ (ഏ തോ)
ആശ്ചര്യനീ വാത ഛേ. പ
ആസ്ഥിതഃ പരമാദ്വൈതം മോക്ഷാർഥേഽപി വ്യവസ്ഥിതഃ ।
ആശ്ചര്യം കാമവശഗോ വികലഃ കേലിശിക്ഷയാ ॥ 3-6 ॥
പരമ അദ്വൈതമാം സ്ഥിത ഥയേലോ അനേ മോക്ഷനേ മാടേ പ്രയാസ
കരതോ. (മനുഷ്യ) പണ ഭോഗനാ അഭ്യാസനേ ലഈനേ വ്യാകുള ബനേലോ
ഹോഈ കാമനേ വശ ഥായ ഛേ, തേ ആശ്രര്യ ഛേ. 6
ഉദ്ഭൂതം ജ്ഞാനദുർമിത്രമവധാര്യാതിദുർബലഃ ।
ആശ്ചര്യം കാമമാകാങ്ക്ഷേത് കാലമന്തമനുശ്രിതഃ ॥ 3-7 ॥
ഉത്പന്ന ഥയേലാ ജ്ഞാനനാ ശത്രുനേ ജാണതോ ഛതാം അത്യന്ത ദുർബല
അനേ അന്തകാലനേ പ്രാപ്ത ഥയേലോ (മനുഷ്യ) വിഷയഭോഗനീ ഈച്ഛാ
കരേ ഛേ, തേ ആശ്ചര്യ ഛേ 7
ഇഹാമുത്ര വിരക്തസ്യ നിത്യാനിത്യവിവേകിനഃ ।
ആശ്ചര്യം മോക്ഷകാമസ്യ മോക്ഷാദ് ഏവ വിഭീഷികാ ॥ 3-8 ॥
ആ ലോക അനേ പരലോക പ്രത്യേ വിരകത, നിത്യ അനേ അനിത്യ
വസ്തുനാ ഭേദനേ സമജനാര (അനേ) മോക്ഷനീ ഈച്ഛാവാളാ മനുഷ്യനേ
മോക്ഷഥീ ജ ഭയ ഛേ, ഏ ജ ആശ്ചര്യ ഛേ. 8
ധീരസ്തു ഭോജ്യമാനോഽപി പീഡ്യമാനോഽപി സർവദാ ।
ആത്മാനം കേവലം പശ്യൻ ന തുഷ്യതി ന കുപ്യതി ॥ 3-9 ॥
ധീര മനുഷ്യ ഭോഗ ഭോഗവതോ ഛതാം പണ അനേ പീഡായുക്ത
ബനതോ ഹോവാ ഛതാം പണ ഹമേശ കേവള ആത്മാനേ ജ ജോതോ ഹോഈ
പ്രസന്ന ഥതോ നഥീ തേമ ജ കോപ പണ കരതോ നഥീ. 9
ചേഷ്ടമാനം ശരീരം സ്വം പശ്യത്യന്യശരീരവത് ।
സംസ്തവേ ചാപി നിന്ദായാം കഥം ക്ഷുഭ്യേത് മഹാശയഃ ॥ 3-10 ॥
പ്രവൃത്തിയുകത പോതാനാ ശരീരനേ ജേ ബീജാനാ ശരീരനീ ജേമ ജുഏ
ഛേ ഏവോ മഹാത്മാ പുരുഷ സ്തുതിഥീ അഥവാ നിദാഥീ പണ കേമ ക്ഷോഭ പാമേ? 10
മായാമാത്രമിദം വിശ്വം പശ്യൻ വിഗതകൗതുകഃ ।
അപി സന്നിഹിതേ മൃത്യൗ കഥം ത്രസ്യതി ധീരധീഃ ॥ 3-11 ॥
ആ വിശ്വനേ മായാമാത്ര ജോനാര അനേ തേഥീ ജ കുതൂഹല
വിനാനോ, ശാന്ത ബുദ്ധിവാളോ മനുഷ്യ മൃത്യു പാസേ ഹോയ തോ പണ കേവീ
രീതേ ത്രാസ പാമേ? 11
നിഃസ്പൃഹം മാനസം യസ്യ നൈരാശ്യേഽപി മഹാത്മനഃ ।
തസ്യാത്മജ്ഞാനതൃപ്തസ്യ തുലനാ കേന ജായതേ ॥ 3-12 ॥
ജേ മഹാത്മാനും മന നിരാശാനേ പ്രസംഗേ പണ (തദ്ദന)
നി:സ്പൃഹ രഹേ ഛേ തേവാ ആത്മജ്ഞാനഥീ സന്തുഷ്ട (മഹാത്മാ)നീ തുലനാ
കോനീ സാഥേ ഥഈ ശകേ ഛേ? 12
സ്വഭാവാദ് ഏവ ജാനാനോ ദൃശ്യമേതന്ന കിഞ്ചന ।
ഇദം ഗ്രാഹ്യമിദം ത്യാജ്യം സ കിം പശ്യതി ധീരധീഃ ॥ 3-13 ॥
ആ ദൃശ്യ (വിശ്വ) സ്വഭാവഥീ ജ കാംഈ നഥീ ഏമ ജാണ-
നാര ഏ ശാന്ത ബുദ്ധിവാളോ (മനുഷ്യ) ശും ഏമ ജൂഏ ഛേ കേ ആ
ഗ്രഹണ കരവാ യോഗ്യ ഛേ കേ ആ ത്യാഗ കരവാ യോഗ്യ ഛേ? 13
അന്തസ്ത്യക്തകഷായസ്യ നിർദ്വന്ദ്വസ്യ നിരാശിഷഃ ।
യദൃച്ഛയാഗതോ ഭോഗോ ന ദുഃഖായ ന തുഷ്ടയേ ॥ 3-14 ॥
(വിഷയ-വാസനാരൂപ) മളനോ ജേണേ അന്തഃകരണഥീ ത്യാഗ
കരേലോ ഛേ അനേ ജേ ദ്വന്ദഥീ രഹിത ഥയോ ഛേ അനേ ജേ ആശാഥീ രഹിത
ഥയോ ഛേ, തേനേ സഹജ പ്രാപ്ത ഥതോ ഭോഗ ദുഃഖ പണ നഥീ ആപതോ
തേമ ജ ഹർഷ പണ നഥീ പമാഡതോ. 14
പ്രകരണ 4 – പുനഃശിഷ്യാനുഭവപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
ഹന്താത്മജ്ഞാനസ്യ ധീരസ്യ ഖേലതോ ഭോഗലീലയാ ।
ന ഹി സംസാരവാഹീകൈർമൂഢൈഃ സഹ സമാനതാ ॥ 4-1 ॥
ജനക ബോല്യാ: ആ, ഭോഗരൂപ ലീലാഥീ കീഡാ കരതാ അനേ ।
ആത്മജ്ഞാനീ ഏവാ ധീര പുരുഷനീ സാഥേ സംസാരീ ഏവാ മൂഢ
മനുഷ്യനീ സമാനതാ കശീ ഛേ ജ നഹി. 1
യത് പദം പ്രേപ്സവോ ദീനാഃ ശക്രാദ്യാഃ സർവദേവതാഃ ।
അഹോ തത്ര സ്ഥിതോ യോഗീ ന ഹർഷമുപഗച്ഛതി ॥ 4-2 ॥
ജേ (ആത്മ) പദനീ ഈച്ഛാ കരതാ ഇന്ദ്ര ആദി സർവ
(തേ പദനീ പ്രാപ്തി ന ഥതാം) ദീനതാനേ പ്രാപ്ത കരേ ഛേ. (അർഥാത്
ശോകാതുര ബനേ ഛേ), ത്യാം സ്ഥിര ബനേലോ യോഗീ ഹർഷ പാമതോ നഥീ,
ഏ ആശ്വര്യനീ വാത ഛേ. ര
തജ്ജ്ഞസ്യ പുണ്യപാപാഭ്യാം സ്പർശോ ഹ്യന്തർന ജായതേ ।
ന ഹ്യാകാശസ്യ ധൂമേന ദൃശ്യമാനാപി സംഗതിഃ ॥ 4-3 ॥
ഏ (ആത്മ)പദനേ ജാണനാരനേ അന്തഃകരണമാം പുണ്യ അനേ
പാപനോ സ്പർശ ലാഗതോ നഥീ. ബഹാരഥീ ദേഖാതീ ഹോവാ ഛതാം പണ
ആകാശനേ വാസ്തവിക രീതേ ധുമാഡാ സാഥേ സംഗതി (സ്പർശ) ഹോതീ നഥീ. 3
ആത്മൈവേദം ജഗത്സർവം ജ്ഞാതം യേന മഹാത്മനാ ।
യദൃച്ഛയാ വർതമാനം തം നിഷേദ്ധും ക്ഷമേത കഃ ॥ 4-4 ॥
ആ സമസ്ത ജഗത ആത്മരൂപ ജ ഛേ ഏമ ജേണേ ജാണ്യും
ഛേ തേവാ മഹാത്മാനേ സഹജ ക്രിയാ കരതാ അടകാവാ കോണ സമർഥ
ഥായ? (അർഥാത് തേനീ സഹജ ക്രിയാമാം വിധി-നിഷേധരൂപ ബന്ധനോ
കോണ ആരോപിത കരീ ശകേ? കോഈ ജ നഹി.) 4
ആബ്രഹ്മസ്തംബപര്യന്തേ ഭൂതഗ്രാമേ ചതുർവിധേ ।
വിജ്ഞസ്യൈവ ഹി സാമർഥ്യമിച്ഛാനിച്ഛാവിവർജനേ ॥ 4-5 ॥
ബ്രഹ്മാഥീ മാണ്ഡീനേ തുണ സുധീനീ (അണ്ഡജ, സ്വേദജ, ജരായുജ
അനേ ഉദ്ഭിജ്ജ) ചാര പ്രകാരനീ ജീവ-ജാതിഓമാം മാത്ര
ജ്ഞാനീ ജ ഈച്ഛാ അനേ അനിച്ഛാനേ ദൂര ഹഠാവവാമാം സമർഥ ഛേ. പ
ആത്മാനമദ്വയം കശ്ചിജ്ജാനാതി ജഗദീശ്വരം ।
യദ് വേത്തി തത്സ കുരുതേ ന ഭയം തസ്യ കുത്രചിത് ॥ 4-6 ॥
കോഈക ജ (പോതാനാ) ആത്മാനേ അനേ ജഗതനാ ഈശ്വരനേ
അദ്വൈത (ഏകരൂപ) ജാണേ ഛേ. തേ ജേ ജാണേ ഛേ തേനേ ജ ആചരണ
മാം മൂകേ ഛേ. തേനേ കശേഥീ പണ ഭയ ആവതോ നഥീ. 6
പ്രകരണ പ – ലയോപദേശപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ന തേ സംഗോഽസ്തി കേനാപി കിം ശുദ്ധസ്ത്യക്തുമിച്ഛസി ।
സംഘാതവിലയം കുർവന്നേവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-1 ॥
അഷ്ടാവക കഹേ ഛേ: താരോ കശാനീ സാഥേ പണ സംഗ ഛേ ജ
നഹി. (ആഥീ) തും ശുദ്ധ ഹോഈ ശാനോ ത്യാഗ കരവാനീ ഈച്ഛാ രാഖേ
ഛേ? ആ പ്രമാണേ (ദേഹ-)സന്ധാതനോ (അർഥാത് ദേഹാഭിമാനനോ)
വിലയ കരീ സ്വരൂപമാം ലീന ഥഈ ജാ. 1
ഉദേതി ഭവതോ വിശ്വം വാരിധേരിവ ബുദ്ബുദഃ ।
ഇതി ജ്ഞാത്വൈകമാത്മാനം ഏവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-2 ॥
സമുദ്രമാം ജേമ പരപോടോ ഉദയ പാമേ ഛേ തേമ താരാമാന്ഥീ
വിശ്വ ഉദയ പാമേ ഛേ. ഏ പ്രമാണേ ആത്മാനേ ഏകമാത്ര ജാണീനേ
സ്വരൂപമാം ലീന ഥഈ ജാ. ര
പ്രത്യക്ഷമപ്യവസ്തുത്വാദ് വിശ്വം നാസ്ത്യമലേ ത്വയി ।
രജ്ജുസർപ ഇവ വ്യക്തം ഏവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-3 ॥
വ്യകത ബനേലും വഡ പ്രത്യക്ഷ ഹോവാ ഛതാം പണ അവാസ്തവിക
അർഥാത് (മിഥ്യാ) ഹോഈ നിർമല ഏവാ താരാമാം ദോരഡാംമാം ദേഖാതാ
സർപനീ ജേമ ഛേ ജ നഹി. ആഥീ തും സ്വരൂപമാം ലീന ഥഈ ജാ. 3.
സമദുഃഖസുഖഃ പൂർണ ആശാനൈരാശ്യയോഃ സമഃ ।
സമജീവിതമൃത്യുഃ സന്നേവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-4 ॥
സുഖ.-ദു:ഖനേ സരഖാം ഗണീ, പൂർണതാ പ്രാപ്ത കരീ, ആശാ-
നിരാശാനേ സമാന ലേഖീ, തേമ ജ ജീവന അനേ മരണനേ പണ
സരഖാം ഗണീ, തും സ്വരൂപമാം ലീന ഥഈ ജാ. 4
പ്രകരണ 6 – പുനഃ ഗുരൂപദേശപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ആകാശവദനന്തോഽഹം ഘടവത് പ്രാകൃതം ജഗത് ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-1 ॥
അഷ്ടാവക കഹേ ഛേ: “അഹം” (അർഥാത്. “ഹും” ) ആകാശനീ
ജേമ അനന്ത ഛും, അനേ ജഗത ഘഡാനീ ജേമ പ്രകൃതിജന്യ ഛേ, ആ
(ഖരും) ജ്ഞാന ഛേ. തോ പഛീ ആ ജഗത ആദി)നോ ത്യാഗ പണ
നഥീ ഥഈ ശകതോ തേമ തേനും ഗ്രഹണ പണ നഥീ കരീ ശകാതും, കേ തേനോ
ലയ പണ നഥീ സംഭവതോ. 1
മഹോദധിരിവാഹം സ പ്രപഞ്ചോ വീചിസഽന്നിഭഃ ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-2 ॥
“അഹം” (അർഥാത്. “ഹും” ) മഹാസാഗര ജേവോ ഛും. അനേ ആ
ജഗത-പ്രപഞ്ച തരംഗ ജേവോ ഛേ, ആ (ഖരും) ശാന ഛേ. തോ പഛീ
ആ ജഗത ആദി)നോ ത്യാഗ ഗ്രഹണ കേ ലയ സംഭവതോ നഥീ. ര
അഹം സ ശുക്തിസങ്കാശോ രൂപ്യവദ് വിശ്വകൽപനാ ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-3 ॥
ആ “അഹം” (അർഥാത്. “ഹും” ) ഛീപ സമാന ഛും അനേ
വിശ്വനീ കൽപനാ രൂപാ സമാന (വിവർത) ഛേ, ആ (ഖരും) ജ്ഞാന
ഛേ. തോ പഛീ ആ (ജഗത ആദി) തോ ത്യാഗ, ഗ്രഹണ കേ ലയ
സംഭവതോ നഥീ. 3
അഹം വാ സർവഭൂതേഷു സർവഭൂതാന്യഥോ മയി ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-4 ॥
“അഹം” (അർഥാത്. “ഹും” ) ജ സർവ ഭൂതോമാം ഛേ- അനേ സർവ
ഭൂതോ മാരാമാം ഛേ, ആ (ഖരും) ജ്ഞാന ഛേ. തോ പഛീ ആ ജഗത
ആദി ജതോ ത്യാഗ, ഗ്രഹണ കേ ലയ സംഭവതോ നഥീ. 4
പ്രകരണ 7 – ശിഷ്യാനുഭവപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ വിശ്വപോത ഇതസ്തതഃ ।
ഭ്രമതി സ്വാന്തവാതേന ന മമാസ്ത്യസഹിഷ്ണുതാ ॥ 7-1 ॥
ജനക കഹേ ഛേ; “അഹം” (അർഥാത് മാരാ) രൂപ മഹാസാഗരമാം
മനരൂപ പവന വഡേ വിശ്വരൂപ വഹാണ ആമതേമ ഭമേ ഛേ. (പരന്തു)
മനേ (തേനീ) അസഹനശീലതാ (അർഥാത് ഉദ്വേഗ) നഥീ. 1
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ ജഗദ്വീചിഃ സ്വഭാവതഃ ।
ഉദേതു വാസ്തമായാതു ന മേ വൃദ്ധിർന ച ക്ഷതിഃ ॥ 7-2 ॥
“അഹം” (അർഥാത്. മാരാ) രൂപ മഹാസാഗരമാം ഏനീ മേളേ
ജഗതരൂപ തരംഗ ഊഠോ അഥവാ ശാന്ത ഥഈ ജാഓ, പരന്തു (തേഥീ)
നഥീ. മാരാമാം കാംഈ വൃദ്ധി ഥവാനീ കേ നഥീ കാംഈ ഓഛും ഥവാനും. ര
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ വിശ്വം നാമ വികൽപനാ ।
അതിശാന്തോ നിരാകാര ഏതദേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 7-3 ॥
“അഹം” (അർഥാത് മാരാ)രൂപ മഹാസാഗരമാം വിശ്വ തോ
കൽപനാമാത്ര ജ ഛേ, അനേ തേനാ ആശ്രയരൂപ “അഹം” (അർഥാത് ഹും.)
തോ അത്യന്ത ശാന്ത അനേ ആകാരഹിത ജ ഛും. 3
നാത്മാ ഭാവേഷു നോ ഭാവസ്തത്രാനന്തേ നിരഞ്ജനേ ।
ഇത്യസക്തോഽസ്പൃഹഃ ശാന്ത ഏതദേവാഹമാസ്തിതഃ ॥ 7-4 ॥
ആത്മാ വിശ്വമാം നഥീ, തേമ ജ ത്യാം അനന്ത അനേ നിരഞ്ജന
(സ്ഥിതിമാം)മാം വിശ്വ പണ നഥീ. ആഥീ തേനാ ആശ്രയരൂപ
“അഹം” അർഥാത് “ഹും”) തോ ആസക്തിരഹിത, നി:സ്പൃഹ അനേ ശാന്ത ഛും. 4
അഹോ ചിന്മാത്രമേവാഹം ഇന്ദ്രജാലോപമം ജഗത് ।
ഇതി മമ കഥം കുത്ര ഹേയോപാദേയകൽപനാ ॥ 7-5 ॥
അഹോ “അഹം” (അർഥാത് “ഹും”) തോ ചൈതന്യമാത്ര ഛും അനേ ജഗത
ഇന്ദ്രജാല (മായാ) ജേവും ഛേ. ആഥീ മാരേ മാടേ ത്യാജ്യ
അനേ ഗ്രാഹ്യനീ കൽപനാ കേവീ രീതേ അനേ കയാം ഹോയ? പ
പ്രകരണ 8 – ബന്ധമോക്ഷപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
തദാ ബന്ധോ യദാ ചിത്തം കിഞ്ചിദ് വാഞ്ഛതി ശോചതി ।
കിഞ്ചിൻ മുഞ്ചതി ഗൃഹ്ണാതി കിഞ്ചിദ് ദൃഷ്യതി കുപ്യതി ॥ 8-1 ॥
അഷ്ടാവക്ര കഹേ ഛേ: ജ്യാരേ ചിത്ത കാംഇ ഇച്ഛേ, ശോക കരേ, കാംഈ ഛോഡീ (കാംഈ)
ഗ്രഹണ കരേ, കാംഈ ഹർഷ പാമേ, (കേ) കോപ കരേ ത്യാരേ ബന്ധന ഥായ ഛേ. 1
തദാ മുക്തിര്യദാ ചിത്തം ന വാഞ്ഛതി ന ശോചതി ।
ന മുഞ്ചതി ന ഗൃഹ്ണാതി ന ഹൃഷ്യതി ന കുപ്യതി ॥ 8-2 ॥
ജ്യാരേ ചിത്ത ഈച്ഛാ നഥീ കരതും, ശോക നഥീ കരതും, ഛോഡീ
നഥീ ദേതും. ഗ്രഹണ നഥീ കരതും, ഹർഷ നഥീ. പാമതും (കേ) കോപ നഥീ
കരതും ത്യാരേ മോക്ഷ ഥായ ഛേ. ര
തദാ ബന്ധോ യദാ ചിത്തം സക്തം കാശ്വപി ദൃഷ്ടിഷു ।
തദാ മോക്ഷോ യദാ ചിത്തമസക്തം സർവദൃഷ്ടിഷു ॥ 8-3 ॥
ജയാരേ ചിത്ത കോഈ പണ ദൃഷ്ടി (അർഥാത് വിഷയോ)മാം ആസക്ത
ഥഈ ജായ ഛേ, ത്യാരേ ബന്ധന ഥായ ഛേ. ജയാരേ ചിത്ത ബധീയ ദൃഷ്ടി
(അർഥാത് വിഷയോ) മാന്ഥീ അനാസക്ത ഥഈ ജായ ഛേ, ത്യാരേ മോക്ഷ ഥായ ഛേ. 3
യദാ നാഹം തദാ മോക്ഷോ യദാഹം ബന്ധനം തദാ ।
മത്വേതി ഹേലയാ കിഞ്ചിന്മാ ഗൃഹാണ വിമുഞ്ച മാ ॥ 8-4 ॥
ജ്യാരേ “അഹം” നഥീ ത്യാരേ മോക്ഷ ഛേ ജ്യാരേ “അഹം” ഛേ ത്യാരേ
ബന്ധന ഛേ, ഏമ സഹജ വിചാരീ ആശാനും പണ ഗ്രഹണ കേ ത്യാഗ കര നഹി. 4
പ്രകരണ 9 – നിർവേദപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
കൃതാകൃതേ ച ദ്വന്ദ്വാനി കദാ ശാന്താനി കസ്യ വാ ।
ഏവം ജ്ഞാത്വേഹ നിർവേദാദ് ഭവ ത്യാഗപരോഽവ്രതീ ॥ 9-1 ॥
അഷ്ടാവക്രേ കഹ്യും: കൃത അനേ അകൃത കർമോ തേമ ജ സുഖദുഃഖാദി
ദ്വന്ദ്വോ കോനാം അഥവാ കയാരേ ശാന്ത ഥയാം ഛേ? ആമ ജാണീനേ അഹീം
(ആ സംസാരമാം കണ്ടാളീ ജഈനേ വ്രത കർമ രഹിത അനേ ത്യാഗപരായണ ഥാ.1
കസ്യാപി താത ധന്യസ്യ ലോകചേഷ്ടാവലോകനാത് ।
ജീവിതേച്ഛാ ബുഭുക്ഷാ ച ബുഭുത്സോപശമഃ ഗതാഃ ॥ 9-2 ॥
പ്രിയ (ജനക)! കോഈക ജ ധന്യ പുരുഷനീ ജീവവാനീ,
ഭോഗവവാനീ തേമ ജ ബനവാനീ ഈച്ഛാ ലോകചേഷ്ടാനാ
അവലോകന വഡേ (വൈരാഗ്യ ഥതാം) ശാന്ത ബനേ ഛേ. ര
അനിത്യം സർവമേവേദം താപത്രിതയദൂഷിതം ।
അസാരം നിന്ദിതം ഹേയമിതി നിശ്ചിത്യ ശാമ്യതി ॥ 9-3 ॥
ആ ബധും ജ (ദൃശ്യ ജഗത) അനിത്യ, (ആധ്യാത്മിക,
ആധിദൈവിക അനേ ആധിഭൗതിക) ത്രിവിധ താപഥീ ദോഷയുക്ത
സാരഹീന, നിദവായോഗ്യ (അനേ) ത്യാജ്യ ഛേ ഏമ നിശ്ചയ കരീനേ
(തേ ധന്യ പുരുഷ) ശാന്ത ബനേ ഛേ. 3
കോഽസൗ കാലോ വയഃ കിം വാ യത്ര ദ്വന്ദ്വാനി നോ നൃണാം ।
താന്യുപേക്ഷ്യ യഥാപ്രാപ്തവർതീ സിദ്ധിമവാപ്നുയാത് ॥ 9-4 ॥
ജ്യാം മനുഷ്യോനേ (സുഖദുഃഖാദി) ദ്വന്ദ്വോ ജ നഥീ തോ പഛീ ഏ
കാള തോ ഛേ ജ കയാം അനേ ആയുഷ്യ പണ കയാം ഛേ? ഏ ബധാനേ നകാരീ
യഥാപ്രാപ്ത വസ്തുഓമാം വർതവാവാളോ പുരുഷ സിദ്ധിനേ പാമേ ഛേ. 4
നാനാ മതം മഹർഷീണാം സാധൂനാം യോഗിനാം തഥാ ।
ദൃഷ്ട്വാ നിർവേദമാപന്നഃ കോ ന ശാമ്യതി മാനവഃ ॥ 9-5 ॥
മഹർഷിഓനാ, സാധുഓനാ തഥാ യോഗീഓനാ ജൂദാ ജൂദാ
മത (-ഭേദോ) ജോഈ കണ്ടാളോ പാമേലോ കയോ മനുഷ്യ ശാന്ത ഥതോ നഥീ? പ
കൃത്വാ മൂർതിപരിജ്ഞാനം ചൈതന്യസ്യ ന കിം ഗുരുഃ ।
നിർവേദസമതായുക്ത്യാ യസ്താരയതി സംസൃതേഃ ॥ 9-6 ॥
വൈരാഗ്യ, സമത്വ അനേ യുക്തി ദ്രാരാ ചൈതന്യനാ സ്വരൂപനും ജ്ഞാന
കരീ ജേ പോതാനേ സംസാരമാന്ഥീ താരേ ഛേ, തേ ശും (പോതേ.) ഗുരു നഥീ
(കേ ജേഥീ ബീജാ ഗുരുനീ ഏനേ ജരൂര പഡേ) ? 6
പശ്യ ഭൂതവികാരാംസ്ത്വം ഭൂതമാത്രാൻ യഥാർഥതഃ ।
തത്ക്ഷണാദ് ബന്ധനിർമുക്തഃ സ്വരൂപസ്ഥോ ഭവിഷ്യസി ॥ 9-7 ॥
തും (പഞ്ചമഹാ-)ഭൂതനാം കാര്യോനേ വാസ്തവിക രീതേ ഭൂതമാത്ര
ജോ. തേ ക്ഷണേ ജ തും ബന്ധനഥീ മുകത ഥഈ സ്വരൂപമാം സ്ഥിര ബനീശ. 8
വാസനാ ഏവ സംസാര ഇതി സർവാം വിമുഞ്ച താഃ ।
തത്ത്യാഗോ വാസനാത്യാഗാത്സ്ഥിതിരദ്യ യഥാ തഥാ ॥ 9-8 ॥
വാസനാഓ ജ സംസാര ഛേ, തേഥീ തേ ബധീനേ ത്യജീ ദേ;
വാസനാഓനാ ത്യാഗഥീ സംസാരനോ ത്യാഗ ഥഈ ജശേ, (അനേ) ജേ
(പരമ പദമാം) സ്ഥിതി ഥവീ ജോഈഏ തേ ആജേ ജ ഥഈ ജശേ. 8
പ്രകരണ 10 – ഉപശമപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
വിഹായ വൈരിണം കാമമർഥം ചാനർഥസങ്കുലം ।
ധർമമപ്യേതയോർഹേതും സർവത്രാനാദരം കുരു ॥ 10-1 ॥
അഷ്ടാവക്രേ കഹ്യും: ശത്രുരൂപ കാമനേ, അനർഥഥീ ഭരേലാ അർഥനേ തേമ
ജ ഏ ബംനേനാ കാരണരൂപ ധർമനേ പണ ത്യജീ ദഈനേ ബധേയ അനാദര കര.1
സ്വപ്നേന്ദ്രജാലവത് പശ്യ ദിനാനി ത്രീണി പഞ്ച വാ ।
മിത്രക്ഷേത്രധനാഗാരദാരദായാദിസമ്പദഃ ॥ 10-2 ॥
മിത്ര, ജമീന, ധന, ഘര, സീ, സഗാംസംബന്ധീ, ഈത്യാദി സമ്പത്തി
സ്വപ്ന അനേ ഇന്ദ്രജാലനീ (ജാദുഗരീനീ) ജേമ മാത്ര ത്രണ കേ പാഞ്ച
ദിവസനീ ജ ഛേ ഏമ ജോ. ര
യത്ര യത്ര ഭവേത്തൃഷ്ണാ സംസാരം വിദ്ധി തത്ര വൈ ।
പ്രൗഢവൈരാഗ്യമാശ്രിത്യ വീതതൃഷ്ണഃ സുഖീ ഭവ ॥ 10-3 ॥
ജ്യാം ജയാം തൃഷ്ണാ ഛേ ത്യാം സംസാര ഛേ ഏമ സമജ. മാടേ
ബളവാന വൈരാഗ്യനോ ആശയ ലഈനേ തുഷ്ണാ രഹിത ബനീ സുഖീ ഥാ. 3
തൃഷ്ണാമാത്രാത്മകോ ബന്ധസ്തന്നാശോ മോക്ഷ ഉച്യതേ ।
ഭവാസംസക്തിമാത്രേണ പ്രാപ്തിതുഷ്ടിർമുഹുർമുഹുഃ ॥ 10-4 ॥
ബന്ധ തൃഷ്ണാ മാത്ര സ്വരൂപനോ ഛേ, തേമ ജ തേ (തൃഷ്ണാ) നോ
നാശ ജ മോക്ഷ കഹേവായ ഛേ. സംസാര പ്രത്യേ അനാസക്തി മാത്രഥീ ജ
വാരംവാര ആത്മാനീ പ്രാപ്തി അനേ തൃപ്തി ഥായ ഛേ. 4
ത്വമേകശ്ചേതനഃ ശുദ്ധോ ജഡം വിശ്വമസത്തഥാ ।
അവിദ്യാപി ന കിഞ്ചിത്സാ കാ ബുഭുത്സാ തഥാപി തേ ॥ 10-5 ॥
തും ഏക, ശുദ്ധ അനേ ചേതന ഛേ, അനേ വിശ്വ ജഡ അനേ
അസത ഛേ. ജേ അവിദ്യാ കരീനേ കഹേവായ ഛേ തേ പണ കാംഈ ജ നഥീ,
തോ പഛീ (കാംഈ പണ) ബനവാനീ ഈച്ഛാ തനേ കേമ ഹോഈ ശകേ? പ
രാജ്യം സുതാഃ കലത്രാണി ശരീരാണി സുഖാനി ച ।
സംസക്തസ്യാപി നഷ്ടാനി തവ ജന്മനി ജന്മനി ॥ 10-6 ॥
രാജ്യ, പുത്രോ, പത്നീഓ, ശരീരോ അനേ സുഖോ തും ആസക്ത
ഹതോ ഛതാം പണ ജന്മോജന്മമാം നാശ പാമീ ഗയാം. 6
അലമർഥേന കാമേന സുകൃതേനാപി കർമണാ ।
ഏഭ്യഃ സംസാരകാന്താരേ ന വിശ്രാന്തമഭൂൻ മനഃ ॥ 10-7 ॥
അർഥ, കാമ അനേ സുകൃത കർമോ പണ ഹവേ ബസ ഥയാം. ആ
ബധാഥീ (പണ) സംസാരരൂപ വനമാം മന ശാന്ത ഥയും നഹി. 7
കൃതം ന കതി ജന്മാനി കായേന മനസാ ഗിരാ ।
ദുഃഖമായാസദം കർമ തദദ്യാപ്യുപരമ്യതാം ॥ 10-8 ॥
കേടലാക ജന്മോമാം തേ ശരീര, മന (അനേ) വാചാ വഡേ പരിശ്രമ
ആപവാവാളും അനേ ദു:ഖപ്രദ കർമ നഥീ കര്യും തോ ഹവേ തോ ശാന്ത ഥാ! 8
പ്രകരണ 11 – ജ്ഞാനാഷ്ടകപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ഭാവാഭാവവികാരശ്ച സ്വഭാവാദിതി നിശ്ചയീ ।
നിർവികാരോ ഗതക്ലേശഃ സുഖേനൈവോപശാമ്യതി ॥ 11-1 ॥
അഷ്ടാവക്രേ കഹ്യും: ഭാവ അനേ അഭാവരൂപ (അർഥാത് സൃഷ്ടി അനേ
നാശരൂപ) വികാര സ്വഭാവഥീ ജ (അർഥാത് മായാഥീ ജ) ഥായ ഛേ
ഏമ ജേണേ നിശ്ചയ കര്യോ ഛേ, തേവോ നിർവികാര അനേ ക്ലേശരഹിത മനുഷ്യ
സഹേലാഈഥീ ജ ശാന്ത ബനേ ഛേ. 1
ഈശ്വരഃ സർവനിർമാതാ നേഹാന്യ ഇതി നിശ്ചയീ ।
അന്തർഗലിതസർവാശഃ ശാന്തഃ ക്വാപി ന സജ്ജതേ ॥ 11-2 ॥
അഹീം സർവനും നിർമാണ കരനാര ഇശ്വര ജ ഛേ അനേ ബീജോ കോഈ
നഥീ ഏമ ജേണേ നിശ്ചയ കര്യോ ഛേ അനേ ജേനീ ബധീ ആശാ അന്തകരണമാം
നാശ പാമീ ഛേ തേവോ ശാന്ത മനുഷ്യ കശേ പണ ആസക്ത ഥതോ നഥീ. ര
ആപദഃ സമ്പദഃ കാലേ ദൈവാദേവേതി നിശ്ചയീ ।
തൃപ്തഃ സ്വസ്ഥേന്ദ്രിയോ നിത്യം ന വാൻഛതി ന ശോചതി ॥ 11-3 ॥
സമയ (സമയ പര. ആവതീ) ആപാത്ത അനേ സമ്പത്തി
ദൈവഥീ ജ (ആവേ) ഛേ ഏമ ജേണേ നിശ്ചയ കര്യോ ഛേ തേവോ സന്തോഷീ
അനേ ഹമേശാം ശാന്ത ഇന്ദ്രിയോവാളോ (കശാനീ) ഈച്ഛാ കരതോ നഥീ,
തേമ ജ (കശാനോ) ശോക (പണ) കരതോ നഥീ. 3
സുഖദുഃഖേ ജന്മമൃത്യൂ ദൈവാദേവേതി നിശ്ചയീ ।
സാധ്യാദർശീ നിരായാസഃ കുർവന്നപി ന ലിപ്യതേ ॥ 11-4 ॥
സുഖ-ദുഃഖ (അനേ) ജന്മ-മൃത്യു ദൈവഥീ ജ (ആവേ)
ഛേ ഏമ ജേണേ നിശ്ചയ കര്യോ ഛേ, തേവോ സാധ്യ കർമനേ ജോനാരോ അനേ
പരിശ്രമരഹിത ബനേലോ മനുഷ്യ കർമ കരതോ ഛതാം ലേപാതോ നഥീ. 4
ചിന്തയാ ജായതേ ദുഃഖം നാന്യഥേഹേതി നിശ്ചയീ ।
തയാ ഹീനഃ സുഖീ ശാന്തഃ സർവത്ര ഗലിതസ്പൃഹഃ ॥ 11-5 ॥
ആ സംസാരമാം ചിന്താനേ ലഈനേ ജ ദുഃഖ ഉത്പന്ന ഥായ ഛേ അനേ
ബീജീ കോഈ രീതേ ഥതും നഥീ ഏമ ജേണേ നിശ്ചയ കര്യോ ഛേ തേ (ചിതാഥീ)
രഹിത (അനേ) സർവത്ര സ്പൃഹാഹീന മനുഷ്യ സുഖീ അനേ ശാന്ത ബനേ ഛേ.5
നാഹം ദേഹോ ന മേ ദേഹോ ബോധോഽഹമിതി നിശ്ചയീ ।
കൈവല്യം ഇവ സമ്പ്രാപ്തോ ന സ്മരത്യകൃതം കൃതം ॥ 11-6 ॥
’ഹും ദേഹ നഥീ; ദേഹ മാരോ നഥീ, “ഹും” ബോധരൂപ ഛും’ ഏവോ
ഏണേ നിശ്ചയ കര്യോ ഛേ തേവോ മോക്ഷനേ പ്രാപ്ത ഥയേലോ മനുഷ്യ കരേലാം കേ
ന കരേലാം കർമോനേ സംഭാരതോ നഥീ. 6
ആബ്രഹ്മസ്തംബപര്യന്തമഹമേവേതി നിശ്ചയീ ।
നിർവികൽപഃ ശുചിഃ ശാന്തഃ പ്രാപ്താപ്രാപ്തവിനിർവൃതഃ ॥ 11-7 ॥
ബ്രഹ്മാഥീ മാണ്ഡീനേ തുണ സുധീ “ഹും” ജ രഹ്യോ ഛും ഏവോ
നിശ്ചയ കരനാര മനുഷ്യ സങ്കൽപരഹിത, പവിത്ര, ശാന്ത അനേ പ്രാപ്ത നേ
അപ്രാപ്തഥീ രഹിത ബനേ ഛേ. 7
നാശ്ചര്യമിദം വിശ്വം ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചയീ ।
നിർവാസനഃ സ്ഫൂർതിമാത്രോ ന കിഞ്ചിദിവ ശാമ്യതി ॥ 11-8 ॥
ആ അനേക ആശ്ചര്യ (അർഥാത് ചമത്കാര വാളും) വിശ്വ കാംഈ
ജ നഥീ ഏവോ നിശ്ചയ കരനാര, വാസനാരഹിത അനേ കേവള ചൈതന്യരൂപ
മനുഷ്യ ജാണേ കാംഈ ഛേ ജ നഹി ഏമ ശാന്ത ബനേ ഛേ. 8
പ്രകരണ 1ര – ഏവമേവാഷ്ടകപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
കായകൃത്യാസഹഃ പൂർവം തതോ വാഗ്വിസ്തരാസഹഃ ।
അഥ ചിന്താസഹസ്തസ്മാദ് ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-1 ॥
ജനകേ കഹ്യും: പഹേലാം ശാരോരിക കർമോഥീ കണ്ടാളേലോ, പഛീ വാചാനാ
വിസ്താരഥീ കണ്ടാളേലോ അനേ ഛേവടേ (മനനാ) ചിന്തനഥീ കണ്ടാളേലോ
കോഈ ഏവീ ജ സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛും. 1
പ്രീത്യഭാവേന ശബ്ദാദേരദൃശ്യത്വേന ചാത്മനഃ ।
വിക്ഷേപൈകാഗ്രഹൃദയ ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-2 ॥
ശബ്ദ ആദി (വിഷയോമാം) ആസക്തിനാ അഭാവഥീ അനേ
ആത്മാ അദ്ദശ്യ ഹോവാഥീ കദീക വിക്ഷേപയുകത തോ കദീക
ഏകാഗ്ര ഹദയവാളോ ഹോഈ ഏവീ ജ സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛും. ര
സമാധ്യാസാദിവിക്ഷിപ്തൗ വ്യവഹാരഃ സമാധയേ ।
ഏവം വിലോക്യ നിയമം ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-3 ॥ ।
വിക്ഷേപ-ദശാമാം (രഹേലാനേ മാടേ) സമാധി, ആസന ആദി
തേമ ജ സമാധി ദശാ(മാം രഹേനാരാനേ) മാടേ വ്യവഹാര ഏവോ
(ഊലടാ-സുലടീ) നിയമ ജോഈനേ, ഏവീ ജ സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛും. 3
ഹേയോപാദേയവിരഹാദ് ഏവം ഹർഷവിഷാദയോഃ ।
അഭാവാദദ്യ ഹേ ബ്രഹ്മന്ന് ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-4 ॥
ത്യാജ്യ അനേ ഗ്രാഹ്യഥീ രഹിത ഹോഈ തേമ ജ ഹർഷ അനേ
ശോകനോ അഭാവ ഹോഈ, ഹേ ബ്രഹ്മൻ (അഷ്ടാവക്ര)! ആജേ ഏവീ ജ
സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛും. 4
ആശ്രമാനാശ്രമം ധ്യാനം ചിത്തസ്വീകൃതവർജനം ।
വികൽപം മമ വീക്ഷ്യൈതൈരേവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-5 ॥
ആശ്രമമാം രഹേവും കേ ആശ്രമഥീ പര ജവും, ധ്യാന കരവും (കേ
ന കരവും) മന (ഛേ ഏമ) സ്വീകാരവും കേ ന സ്വീകാരവും ഈത്യാദി
വാതോമാം മാരോ വികൽപ ഹോഈ (ഏടലേ കേ ആ ബധീ വാതോ മാരീ
മരജീ അനുസാര ഹോഈ) ഏവീ ജ സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛും. പ
കർമാനുഷ്ഠാനമജ്ഞാനാദ് യഥൈവോപരമസ്തഥാ ।
ബുധ്വാ സമ്യഗിദം തത്ത്വം ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-6 ॥
ജേമ കർമ കരവാം ഏ അജ്ഞാനനും ജ കാര്യ ഛേ തേമ കർമ ന
കരവാം ഏ പണ അജ്ഞാനനും ജ കാര്യ ഛേ. ആ തത്ത്വ ബരാബര ജാണീ
ഏവീ ജ സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛേ. 6
അചിന്ത്യം ചിന്ത്യമാനോഽപി ചിന്താരൂപം ഭജത്യസൗ ।
ത്യക്ത്വാ തദ്ഭാവനം തസ്മാദ് ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-7 ॥
അചിന്ത്യ(ബ്രഹ്മ)നും ചിന്തന കരനാരോ പണ ചിന്തനരൂപ ജ
ഥായ ഛേ. ആഥീ തോ (അചിന്ത്യ)നും പണ ചിതന ഛോഡീ ദഈനേ
ഏവീ ജ സ്ഥിതിമാം “ഹും” സ്ഥിത ഛും. 7
ഏവമേവ കൃതം യേന സ കൃതാർഥോ ഭവേദസൗ ।
ഏവമേവ സ്വഭാവോ യഃ സ കൃതാർഥോ ഭവേദസൗ ॥ 12-8 ॥
ജോ ആ പ്രമാണേ (സ്ഥിതി) കരീ ഛേ. തേ കൃതകൃത്യ ഥായ ഛേ.
ജേനോ ആ പ്രമാണേനോ സ്വഭാവ ജ ബന്യോ ഛേ തേ (പണ) കൃതകൃത്യ ജ ഛേ.
പ്രകരണ 13 – യഥാസുഖപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
അകിഞ്ചനഭവം സ്വാസ്ഥ്യം കൗപീനത്വേഽപി ദുർലഭം ।
ത്യാഗാദാനേ വിഹായാസ്മാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-1 ॥
ജനകേ കഹ്യും: കാംഈ പണ ന ഹോവാഥീ ഉത്പന്ന ഥതീ (മാനസിക)
സ്വസ്ഥതാ കൗപീന ധാരണ കരവാഥീ പണ അപ്രാപ്യ ഛേ. ആഥീ
ത്യാഗ അനേ ഗ്രഹണ (ബംനേനാ വിചാര) ഛോഡീ ദഈനേ “ഹും”
സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. 1
കുത്രാപി ഖേദഃ കായസ്യ ജിഹ്വാ കുത്രാപി ഖേദ്യതേ ।
മനഃ കുത്രാപി തത്ത്യക്ത്വാ പുരുഷാർഥേ സ്ഥിതഃ സുഖം ॥ 13-2 ॥
കശാമാം ശരീരനും ദുഃഖ തോ കശാമാം ജീഭ ദുഃഖീ ഥായ,
തോ വളീ കശാമാം മന ഖേദ പാമേ. ആ (ബധും) ഛോഡീനേ “ഹും”
(ആത്മപ്രാപ്തി) പുരുഷാർഥമാം സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. ര
കൃതം കിമപി നൈവ സ്യാദ് ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ തത്ത്വതഃ ।
യദാ യത്കർതുമായാതി തത് കൃത്വാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-3 ॥
കോഈ പണ കർമ കരാതും ജ നഥീ ഏമ തത്ത്വദൃഷ്ടിഥീ വിചാര
കരീനേ ജേ വഖതേ ജേ കർമ (സഹജ) ആവീ പഡേ ഛേ തേ കരീനേ ഹും
സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. 3
കർമനൈഷ്കർമ്യനിർബന്ധഭാവാ ദേഹസ്ഥയോഗിനഃ ।
സംയോഗായോഗവിരഹാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-4 ॥
കർമ അനേ നൈഷ്കർമ്യരൂപ ബന്ധനനാ ഖ്യാലോ ദേഹാഭിമാനവാളാ
യോഗീനേ ജ (ലാഗേ ഛേ, പരന്തു മനേ. തോ ദേഹ ആദിനാ) സംയോഗ
അഥവാ വിയോഗനീ അഭാവ ഹോഈ “ഹും” സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. 4
അർഥാനർഥൗ ന മേ സ്ഥിത്യാ ഗത്യാ ന ശയനേന വാ ।
തിഷ്ഠൻ ഗച്ഛൻ സ്വപൻ തസ്മാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-5 ॥
ബേസവാഥീ കേ ചാലവാഥീ കേ സൂവാഥീ മനേ ലാഭ കേ ഹാനി ഥതീ നഥീ.
ആഥീ ബേസതാം ചാലതാം അനേ സൂതാം ഛതാം “ഹും” സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. പ
സ്വപതോ നാസ്തി മേ ഹാനിഃ സിദ്ധിര്യത്നവതോ ന വാ ।
നാശോല്ലാസൗ വിഹായാസ്മദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-6 ॥
സൂഈ രഹും തോ മനേ കാംഈ ഹാനി നഥീ. അനേ യത്ന കരു; തോ
മനേ കാംഇ സിദ്ധി പണ പ്രാപ്ത ഥതീ നഥീ. ആഥീ ലാഭ അനേ ഹാനി
ബനേ ത്യജീ ദഈനേ “ഹും” സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. 6
സുഖാദിരൂപാനിയമാം ഭാവേഷ്വാലോക്യ ഭൂരിശഃ ।
ശുഭാശുഭേ വിഹായാസ്മാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-7 ॥
വസ്തുഓമാം സുഖ (ദുഃഖ) ആദിരൂപ. ജേ അനിശ്ചിതപണും
തേ വാരംവാര ജോഈനേ (അനേ) തേഥീ ജ ശുഭ അനേ അശുഭനോ പരി-
ത്യാഗ കരീനേ “ഹും” സുഖപൂർവക സ്ഥിത ഛും. 7
പ്രകരണ 14 – ശാന്തിചതുഷ്കപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
പ്രകൃത്യാ ശൂന്യചിത്തോ യഃ പ്രമോദാദ് ഭാവഭാവനഃ ।
നിദ്രിതോ ബോധിത ഇവ ക്ഷീണസംസരണോ ഹി സഃ ॥ 14-1 ॥
ജനകേ കഹ്യും: ജേ സ്വഭാവഥീ ജ ചിത്തവൃതിവിഹീന ഹോഈ മാത്ര
ആനന്ദ (മഝാ)നേ ഖാതര ജ (ജഗതനീ) വസ്തുഓനീ ഭാവനാ
കരേ ഛേ, തേ ജാഗതാ ജേവോ ലാഗതാം ഛതാം ഊംഘതോ ഹോഈ തേനോ സംസാര
(രൂപീ ബന്ധ) ക്ഷീണ ബനേലോ ഛേ. 1
ക്വ ധനാനി ക്വ മിത്രാണി ക്വ മേ വിഷയദസ്യവഃ ।
ക്വ ശാസ്ത്രം ക്വ ച വിജ്ഞാനം യദാ മേ ഗലിതാ സ്പൃഹാ ॥ 14-2 ॥
ജയാരേ മാരീ കാമനാ നഷ്ട ഥഈ ഛേ ത്യാരേ മാരേ മാടേ ധന
ശും, മിത്രോ ശും, വിഷയോരൂപ ചോര ശും, ശാസ്ത്ര ശും അനേ വിജ്ഞാന ശും? ര
വിജ്ഞാതേ സാക്ഷിപുരുഷേ പരമാത്മനി ചേശ്വരേ ।
നൈരാശ്യേ ബന്ധമോക്ഷേ ച ന ചിന്താ മുക്തയേ മമ ॥ 14-3 ॥
സാക്ഷീപുരുഷ (ജീവാത്മാ) അനേ പരമാത്മാ ഈശ്വര, തേമ ജ
നൈരാശ്യ അനേ ബന്ധമോക്ഷ (മനേ) ജ്ഞാത ഹോഈ മുക്തിനേ മാടേ മനേ
ചിന്താ നഥീ. ര
അന്തർവികൽപശൂന്യസ്യ ബഹിഃ സ്വച്ഛന്ദചാരിണഃ ।
ഭ്രാന്തസ്യേവ ദശാസ്താസ്താസ്താദൃശാ ഏവ ജാനതേ ॥ 14-4 ॥
അന്ദരഥീ വികൽപരഹിത അനേ ബഹാരഥീ സ്വച്ഛന്ദപണേ വിചരനാര
ഭ്രമിത ബനേലാ ജേവാ മാരീ ജൂദീ ജൂദീ അവസ്ഥാഓ മാത്ര
തേനാ ജേവാ ജ (അർഥാത തേ സ്ഥിതിനേ പ്രാപ്ത ഥയേലാ ജ) ജാണേ ഛേ. 4
പ്രകരണ 15 – തത്ത്വോപദേശപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
യഥാതഥോപദേശേന കൃതാർഥഃ സത്ത്വബുദ്ധിമാൻ ।
ആജീവമപി ജിജ്ഞാസുഃ പരസ്തത്ര വിമുഹ്യതി ॥ 15-1 ॥
അഷ്ടാവക ബോല്യാ: സത്ത്വ അനേ ബുദ്ധിയുകത (പുരുഷ) ജേവാ
തേവാ (അർഥാത് ഥോഡാ മാത്ര) ഉപദേശഥീ ജ കൃതാർഥ ബനീ ജായ ഛേ,
ജ്യാരേ ബീജോ ജീവന പര്യത ജിജ്ഞാസു ഹോവാ ഛതാം തേമാം മോഹ പാമേ ഛേ. 1
മോക്ഷോ വിഷയവൈരസ്യം ബന്ധോ വൈഷയികോ രസഃ ।
ഏതാവദേവ വിജ്ഞാനം യഥേച്ഛസി തഥാ കുരു ॥ 15-2 ॥
വിഷയോമാന്ഥീ രസ ജതോ രഹേവോ ഏ ജ മോക്ഷ ഛേ വിഷയോമാം
രസ ഹോവോ ഏ ജ ബന്ധ ഛേ. ആടലും ജ മാത്ര വിജ്ഞാന ഛേ, (മാടേ)
ജേമ ഈച്ഛാമാം ആവേ തേമ. കര. ര
വാഗ്മിപ്രാജ്ഞാമഹോദ്യോഗം ജനം മൂകജഡാലസം ।
കരോതി തത്ത്വബോധോഽയമതസ്ത്യക്തോ ബുഭുക്ഷഭിഃ ॥ 15-3 ॥
ആ തത്ത്വബോധ മൂംഗാ ജഡ അനേ ആളസു മനുഷ്യനേ
(കമശ:) വാചാള, ബുദ്ധിമാന അനേ ഉദ്യോഗീ ബനാവേ ഛേ. ആഥീ
ഭോഗാഭിലാഷീ മനുഷ്യോ വഡേ ഏ ത്യജായേലോ ഛേ. 3
ന ത്വം ദേഹോ ന തേ ദേഹോ ഭോക്താ കർതാ ന വാ ഭവാൻ ।
ചിദ്രൂപോഽസി സദാ സാക്ഷീ നിരപേക്ഷഃ സുഖം ചര ॥ 15-4 ॥
തും ദേഹ നഥീ, തേമ ദേഹ താരോ നഥീ, തും ഭോകതാ കേ കർതാ
പണ നഥീ, (തും തോ) സദാ ചിതസ്വരൂപ സാക്ഷീ അനേ കോഈനാ പര
പണ ആധാര ന രാഖനാരോ ഛേ, മാടേ സുഖപൂർവക വിചര. 4.
രാഗദ്വേഷൗ മനോധർമൗ ന മനസ്തേ കദാചന ।
നിർവികൽപോഽസി ബോധാത്മാ നിർവികാരഃ സുഖം ചര ॥ 15-5 ॥
രാഗ അനേ ദ്വേഷ മനനാ ധർമോ ഛേ അനേ മന തോ താരും കദീ പണ
ഛേ ജ നഹി. തും തോ നിവികൽപ, ബോധസ്വരൂപ, നിർവികാര
ഛേ, (മാടേ) സഖപൂർവക വിചര. പ
സർവഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി ।
വിജ്ഞായ നിരഹങ്കാരോ നിർമമസ്ത്വം സുഖീ ഭവ ॥ 15-6 ॥
സർവ ഭൂതോമാം പോതാനാ ആത്മാ അനേ പോതാനാ ആത്മാമാം
സർവ ഭൂതോ (രഹേലാ) ജാണീനേ അനേ അഹങ്കാര അനേ മമത്വഥീ
രഹിത ബനീനേ തും സുഖീ ഥാ. 6
വിശ്വം സ്ഫുരതി യത്രേദം തരംഗാ ഇവ സാഗരേ ।
തത്ത്വമേവ ന സന്ദേഹശ്ചിന്മൂർതേ വിജ്വരോ ഭവ ॥ 15-7 ॥
സമുദ്രമാം തരംഗോനീ ജേമ ജ്യാം ആ വിശ്വ സ്ഫൂരേ ഛേ, തേ തും ജ
ഛേ, (തേമാം) സന്ദേഹ നഥീ. ഹേ ചിത്സ്വരൂപ! (ജനക) സന്താപ രഹിത ഥാ.
ശ്രദ്ധസ്വ താത ശ്രദ്ധസ്വ നാത്ര മോഽഹം കുരുഷ്വ ഭോഃ ।
ജ്ഞാനസ്വരൂപോ ഭഗവാനാത്മാ ത്വം പ്രകൃതേഃ പരഃ ॥ 15-8 ॥
സൗമ്യ! ശ്രദ്ധാ രാഖ, ശ്രദ്ധാ രാഖ, അഹീം മോഹ ന പാമ.
തും ജ്ഞാനസ്വരൂപ, ഭഗവാന, ആത്മാ, പ്രകൃതിഥീ പര ഛേ. 8
ഗുണൈഃ സംവേഷ്ടിതോ ദേഹസ്തിഷ്ഠത്യായാതി യാതി ച ।
ആത്മാ ന ഗന്താ നാഗന്താ കിമേനമനുശോചസി ॥ 15-9 ॥
ഗുണോ സത്ത്വ, രജസ ആ തമസ) വഡേ ഢങ്കായലാ ദേഹ സ്ഥിത
രഹേ ഛേ, ആവേ ഛേ അനേ ജായ ഛേ. ആത്മാ ജതോ പണ നഥീ അനേ
ആവതോ പണ നഥീ. ശാ മാടേ തും തേനോ ശോക കരേ ഛേ.? 9
ദേഹസ്തിഷ്ഠതു കൽപാന്തം ഗച്ഛത്വദ്യൈവ വാ പുനഃ ।
ക്വ വൃദ്ധിഃ ക്വ ച വാ ഹാനിസ്തവ ചിന്മാത്രരൂപിണഃ ॥ 15-10 ॥
ദേഹ കൽപനാ അന്ത സുധീ രഹോ കേ പഛീ ആജേ ജ പഡോ. തും കേ
ജേ ചിന്മാത്രസ്വരൂപ ഛേ തേനീ (തേഥീ) ശീ വൃദ്ധി ഛേ കേ ശീ ഹാനി ഛേ ?
ത്വയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ വിശ്വവീചിഃ സ്വഭാവതഃ ।
ഉദേതു വാസ്തമായാതു ന തേ വൃദ്ധിർന വാ ക്ഷതിഃ ॥ 15-11 ॥
താരാരൂപീ അനന്ത മഹാസാഗരമാം വിശ്വരൂപീ തരംഗ ആപോആപ
ഉദയ പാമോ കേ അസ്ത പാമോ, തേഥീ താരീ വൃദ്ധി പണ നഥീ
ഥതീ കേ ഹാനി പണ നഥീ ഥതീ. 11
താത ചിന്മാത്രരൂപോഽസി ന തേ ഭിന്നമിദം ജഗത് ।
അതഃ കസ്യ കഥം കുത്ര ഹേയോപാദേയകൽപനാ ॥ 15-12 ॥
സൗമ്യ! തും ചിന്മാത്രസ്വരൂപ ഛേ; ആ ജഗത താരാഥീ ഭിന്ന
നഥീ, തോ പഛീ ത്യാജ്യ അനേ ഗ്രാഹ്യനീ കൽപനാ കോനേ, കേവീ രീതേ അനേ
കയാം ഹോഈ ശകേ? 12
ഏകസ്മിന്നവ്യയേ ശാന്തേ ചിദാകാശേഽമലേ ത്വയി ।
കുതോ ജന്മ കുതോ കർമ കുതോഽഹങ്കാര ഏവ ച ॥ 15-13 ॥
ഏക,അവ്യയ, ശാന്ത, നിർമള, ചിദാകാശ ഏവാ താരാമാം
ജന്മ കയാന്ഥീ, കർമ ക്യാന്ഥീ തേമ ജ അഹങ്കാര പണ കയാന്ഥീ? 13
യത്ത്വം പശ്യസി തത്രൈകസ്ത്വമേവ പ്രതിഭാസസേ ।
കിം പൃഥക് ഭാസതേ സ്വർണാത് കടകാംഗദനൂപുരം ॥ 15-14 ॥
ജേ ജേ തും ജുഏ ഛേ, ത്യാം ത്യാം തും ജ ഏകലോ ഭാസമാന ഥായ
ഛേ. ശും കഹും, ബാജുബന്ധ അനേ ഝാംഝര സോനാഥീ ഭിന്ന ഭാസേ ഛേ ഖരാം?
അയം സോഽഹമയം നാഹം വിഭാഗമിതി സന്ത്യജ ।
സർവമാത്മേതി നിശ്ചിത്യ നിഃസങ്കൽപഃ സുഖീ ഭവ ॥ 15-15 ॥
(ജേ) ആ ഛേ തേ “ഹും” ഛും. അനേ ആ “ഹും” നഥീ ഏവാ ഭേദ-
ഭാവനേ ഛോഡീ ദേ. ബധും യ ആത്മാ ജ ഛേ ഏമ നിശ്ചയ കരീ സങ്കൽപ.
രഹിത ബനീ സുഖീ ഥാ. 15
തവൈവാജ്ഞാനതോ വിശ്വം ത്വമേകഃ പരമാർഥതഃ ।
ത്വത്തോഽന്യോ നാസ്തി സംസാരീ നാസംസാരീ ച കശ്ചന ॥ 15-16 ॥
താരാ അജ്ഞാനഥീ ജ ആ വിശ്വ ഭാസേ ഛേ, പരന്തു വസ്തുതഃ
തോ തും ഏകലോ ജ ഛേ. താരാഥീ ജുദോ ബീജോ കോഈ സംസാരീ (അർഥാത്
ബദ്ധ) നേ അസംസാരീ (അർഥാത് മുകത) ഛേ ജ നഹി. 16
ഭ്രാന്തിമാത്രമിദം വിശ്വം ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചയീ ।
നിർവാസനഃ സ്ഫൂർതിമാത്രോ ന കിഞ്ചിദിവ ശാമ്യതി ॥ 15-17 ॥
ആ ഭ്രാന്തിരൂപ വിശ്വ കാംഈ ജ നഥീ ഏവോ നിശ്ചയ കരനാര,
വാസനാരഹിത അനേ കേവള ചൈതന്യരൂപ മനുഷ്യ ജാണേ കാംഈ ഛേ ജ നഹി,
തേമ ശാന്ത ബനേ ഛേ. 17
ഏക ഏവ ഭവാംഭോധാവാസീദസ്തി ഭവിഷ്യതി ।
ന തേ ബന്ധോഽസ്തി മോക്ഷോ വാ കൃത്യകൃത്യഃ സുഖം ചര ॥ 15-18 ॥
സംസാരസാഗരമാം ഏക തും ജ ഹതോ, ഛേ അനേ ഹോഈശ. തനേ
ബന്ധ പണ നഥീ അനേ മോക്ഷ പണ നഥീ, മാടേ കൃതാർഥ ഹോഈ സുഖീ ഥാ. 18
മാ സങ്കൽപവികൽപാഭ്യാം ചിത്തം ക്ഷോഭയ ചിന്മയ ।
ഉപശാമ്യ സുഖം തിഷ്ഠ സ്വാത്മന്യാനന്ദവിഗ്രഹേ ॥ 15-19 ॥
ചിത്സ്വരൂപ (ജനക)! സങ്കൽപ-വികൽപഥീ താരാ ചിത്തനോ
ക്ഷോഭ ന കര. ശാന്ത ബനീ ആനന്ദ -സ്വരൂപ ആത്മാമാം സ്ഥിത ഥാ. 19
ത്യജൈവ ധ്യാനം സർവത്ര മാ കിഞ്ചിദ് ഹൃദി ധാരയ ।
ആത്മാ ത്വം മുക്ത ഏവാസി കിം വിമൃശ്യ കരിഷ്യസി ॥ 15-20 ॥
ധ്യാനനോ തോ സർവത്ര ത്യാഗ കര അനേ ഹൃദയമാം കാംഈ പണ
സ്മരണ കര നഹി. തും ആത്മാ (ഹോഈ) മുകത ജ ഛേ തോ പഛീ
വിചാര കരീനേ ശും കരവാനോ ഛേ? 10
പ്രകരണ 16 – വിശേഷജ്ഞാനോപദേശപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ആചക്ഷ്വ ശൃണു വാ താത നാനാശാസ്ത്രാണ്യനേകശഃ ।
തഥാപി ന തവ സ്വാസ്ഥ്യം സർവവിസ്മരണാദ് ഋതേ ॥ 16-1 ॥
അഷ്ടാവകേ കഹ്യും: സൗമ്യ! വിവിധ ശാസ്ത്രോനേ തും അനേകവാര കഹേ
അഥവാ സാംഭള, പരന്തു ബധും ഭൂലീ ജവാ വിനാ തനേ ശാന്തി ഥശേ നഹി. 1
ഭോഗം കർമ സമാധിം വാ കുരു വിജ്ഞ തഥാപി തേ ।
ചിത്തം നിരസ്തസർവാശമത്യർഥം രോചയിഷ്യതി ॥ 16-2 ॥
ജ്ഞാനീ (ജനക)! ഭോഗ, കർമ കേ സമാധി ഗമേ തേ കര,
പരന്തു ബധീ ആശാഓഥീ രഹിത ബന്യും ഹോവാ ഛതാം താരു ചിത്ത തനേ
അത്യന്ത ലോഭാവശേ. ര
ആയാസാത്സകലോ ദുഃഖീ നൈനം ജാനാതി കശ്ചന ।
അനേനൈവോപദേശേന ധന്യഃ പ്രാപ്നോതി നിർവൃതിം ॥ 16-3 ॥
പരിശ്രമഥീ ബധായ മനുഷ്യ ദുഃഖീ ഥായ ഛേ (പരന്തു) ഏനേ
കോഈ ജാണീ ശകതും നഥീ. ആ ഉപദേശഥീ ധന്യ (കൃതാർഥ ബനേലോ)
നിർവാണരൂപ പരമസുഖനേ പാമേ ഛേ. 3
വ്യാപാരേ ഖിദ്യതേ യസ്തു നിമേഷോന്മേഷയോരപി ।
തസ്യാലസ്യ ധുരീണസ്യ സുഖം നന്യസ്യ കസ്യചിത് ॥ 16-4 ॥
ജേ (പുരുഷ) ആംഖനീ മീഞ്ചവാ-ഉധാഡവാനീ ക്രിയാഥീ പണ
ഖേദ പാമേ ഛേ, തേവാ ആളസുഓനാ സരദാരനേ ജ സുഖ പ്രാപ്ത ഥായ ഛേ
ബീജാ കോഈനേ നഹി. 4
ഇദം കൃതമിദം നേതി ദ്വന്ദ്വൈർമുക്തം യദാ മനഃ ।
ധർമാർഥകാമമോക്ഷേഷു നിരപേക്ഷം തദാ ഭവേത് ॥ 16-5 ॥
ആ കര്യും അനേ ആ നഹി ആവാ ദ്വന്ദ്വോഥീ മന ജ്യാരേ മുകത ബനേ
ഛേ ത്യാരേ (തേ) ധർമ, അർഥ, കാമ അനേ മോക്ഷ പ്രത്യേ ഉദാസീന ബനേ ഛേ.
വിരക്തോ വിഷയദ്വേഷ്ടാ രാഗീ വിഷയലോലുപഃ ।
ഗ്രഹമോക്ഷവിഹീനസ്തു ന വിരക്തോ ന രാഗവാൻ ॥ 16-6 ॥
വിഷയോനോ ദ്വേഷീ വിരകത ഛേ, വിഷയോമാം ലോലുപ രാഗീ ഛേ;
പരന്തു ഗ്രഹണ കേ ത്യാഗ വിനാനോ (അർഥാത് ബംനേഥീ പര ഗയേലോ
ജീവന്മുകത) വിരകത പണ നഥീ തേമ ജ രാഗീ പണ നഥീ. 6
ഹേയോപാദേയതാ താവത്സംസാരവിടപാങ്കുരഃ ।
സ്പൃഹാ ജീവതി യാവദ് വൈ നിർവിചാരദശാസ്പദം ॥ 16-7 ॥
ജയാം സുധീ സ്പൃഹാ (തൃഷ്ണാ) ജീവതീ ഹോയ ഛേ; ത്യാം സുധീ
ജ ഗ്രഹണ അനേ ത്യാഗനീ ഭാവനാ സംസാരൂപീ വൃക്ഷനോ അങ്കുര ഗണായ
ഛേ. (ഏ സ്പൃഹാ ന ഹോയ തോ തേ ഗ്രഹണ അനേ ത്യാഗനീ ഭാവനാ)
നിർവികൽപ അവസ്ഥാരൂപ ജ ഛേ. 7
പ്രവൃത്തൗ ജായതേ രാഗോ നിർവൃത്തൗ ദ്വേഷ ഏവ ഹി ।
നിർദ്വന്ദ്വോ ബാലവദ് ധീമാൻ ഏവമേവ വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 16-8 ॥
പ്രവൃത്തിമാന്ഥീ ആസക്തി ജന്മേ ഛേ; തേമ ജ നിവൃതിമാന്ഥീ
ദ്വേഷ. ആഥീ ബുദ്ധിമാന അനേ ദ്വന്ദ്വരഹിത പുരുഷ ബാളകനീ പേഠേ ജേമ
നേ തേമ സ്ഥിത രഹേ ഛേ. 8
ഹാതുമിച്ഛതി സംസാരം രാഗീ ദുഃഖജിഹാസയാ ।
വീതരാഗോ ഹി നിർദുഃഖസ്തസ്മിന്നപി ന ഖിദ്യതി ॥ 16-9 ॥
രാഗീ പുരുഷ ദുഃഖഥീ ദൂര ഥവാനീ ഈച്ഛാഥീ സംസാരനേ ഛോഡവാ
ഇച്ഛേ ഛേ; പരന്തു രാഗരഹിത അനേ ദു:ഖരഹിത (വീതരാഗീ) പുരുഷ തേ
(സംസാര) മാം പണ ഖേദ പാമതോ നഥീ. 9
യസ്യാഭിമാനോ മോക്ഷേഽപി ദേഹേഽപി മമതാ തഥാ ।
ന ച ജ്ഞാനീ ന വാ യോഗീ കേവലം ദുഃഖഭാഗസൗ ॥ 16-10 ॥
ജേനേ മോക്ഷ വിഷേ പണ ആസക്തി ഛേ; തേമ ജ ദേഹമാം പണ
മമതാ ഛേ തേ യോഗീ പണ നഥീ അനേ ജ്ഞാനീ പണ നഥീ; പരന്തു
കേവള ദുഃഖനേ ജ പാമേ ഛേ. 10
ഹരോ യദ്യുപദേഷ്ടാ തേ ഹരിഃ കമലജോഽപി വാ ।
തഥാപി ന തവ സ്വാഥ്യം സർവവിസ്മരണാദൃതേ ॥ 16-11 ॥
ജോ ശങ്കര താരാ ഉപദേശക ഥായ കേ വിഷ്ണു അഥവാ കമളമാന്ഥീ
ജന്മേലാ (ബ്രഹ്മ) പണ ഉപദേശക ഥായ, തോപണ ബധും ഭൂലീ ജവാ
സിവായ തനേ ശാന്തി ഥവാനീ നഥീ. 11
പ്രകരണ 17 – തത്വസ്വരൂപപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
തേന ജ്ഞാനഫലം പ്രാപ്തം യോഗാഭ്യാസഫലം തഥാ ।
തൃപ്തഃ സ്വച്ഛേന്ദ്രിയോ നിത്യം ഏകാകീ രമതേ തു യഃ ॥ 17-1 ॥
അഷ്ടാവകേ കഹ്യും: ജേ പുരൂഷ സന്തോഷീ അനേ ശുദ്ധ ഇന്ദ്രിയവാളോ
ഹോഈ സദായ ഏകലോ ജ ആനന്ദമാം രഹേ ഛേ, തേണേ ജ ജ്ഞാനനും ഫള അനേ
യോഗാഭ്യാസനും ഫള പ്രാപ്ത കര്യും ഛേ. 1
ന കദാചിജ്ജഗത്യസ്മിൻ തത്ത്വജ്ഞോ ഹന്ത ഖിദ്യതി ।
യത ഏകേന തേനേദം പൂർണം ബ്രഹ്മാണ്ഡമണ്ഡലം ॥ 17-2 ॥
അഹോ! ആ ജഗതമാം തത്വനേ ജാണനാരോ കദീ പണ ഖേദ
പാമതോ നഥീ, കാരണ കേ തേനാ ഏകലാ വഡേ ജ ആ ബ്രഹ്മാണ്ഡമണ്ഡല
വ്യാപ്ത ഥയും ഛേ. (അർഥാത തേനാ സിവായ ബീജും കാംഈ ഛേ ജ നഹി.) ര
ന ജാതു വിഷയാഃ കേഽപി സ്വാരാമം ഹർഷയന്ത്യമീ ।
സല്ലകീപല്ലവപ്രീതമിവേഭം നിംബപല്ലവാഃ ॥ 17-3 ॥
ശല്ലകീ നാമനീ വനസ്പതിനാം പാന ഖാഈ ആനന്ദിത ഥയേലാ
ഹാഥീനേ ജേമ ലീമഡാനാം (കഡവാം) പാന ഹർഷ പമാഡതാം നഥീ, തേമ
ആത്മാരാമ പുരുഷനേ ആ കോഈ വിഷയോ കദീ പണ ഹർഷ പമാഡതാ നഥീ.3
യസ്തു ഭോഗേഷു ഭുക്തേഷു ന ഭവത്യധിവാസിതഃ ।
അഭുക്തേഷു നിരാകാങ്ക്ഷീ തദൃശോ ഭവദുർലഭഃ ॥ 17-4 ॥
ജേ മനുഷ്യ ഭോഗവായേലാ ഭോഗോമാം ആസക്ത ഥതോ നഥീ അനേ ന
ഭോഗവായേലാ പ്രത്യേ ആകാങ്ക്ഷാരഹിത ഛേ, തേവോ മനുഷ്യ സംസാരമാം
ദുർലഭ ഛേ.4
ബുഭുക്ഷുരിഹ സംസാരേ മുമുക്ഷുരപി ദൃശ്യതേ ।
ഭോഗമോക്ഷനിരാകാങ്ക്ഷീ വിരലോ ഹി മഹാശയഃ ॥ 17-5 ॥
അഹീം സംസാരമാം ഭോഗേച്ഛു തേമ ജ മോക്ഷേച്ഛു ദേഖായ ഛേ;
(പരന്തു) ഭോഗ അനേ മോക്ഷ ബംനേ പ്രത്യേ നിരാകാങ്ക്ഷീ മഹാത്മാ കോഈക
വിരല ജ ഹോയ ഛേ. പ
ധർമാർഥകാമമോക്ഷേഷു ജീവിതേ മരണേ തഥാ ।
കസ്യാപ്യുദാരചിത്തസ്യ ഹേയോപാദേയതാ ന ഹി ॥ 17-6 ॥
കോഈ ഉദാര ബുദ്ധിവാളാനേ ജ ധർമ, അർഥ, കർമ അനേ മോക്ഷ
തേമ ജ ജീവന അനേ മരണനേ മാടേ ത്യാജ്യ കേ ഗ്രാഹ്യഭാവ ഹോതോ നഥീ. 6
വാഞ്ഛാ ന വിശ്വവിലയേ ന ദ്വേഷസ്തസ്യ ച സ്ഥിതൗ ।
യഥാ ജീവികയാ തസ്മാദ് ധന്യ ആസ്തേ യഥാ സുഖം ॥ 17-7 ॥
വിശ്വനാ വിലയനീ ഈച്ഛാ നഥീ അനേ തേ രഹേ തോ ദേഷ നഥീ
ആഥീ ധന്യ (കൃതാർഥ പുരുഷ) സഹജ മളതീ ആജീവികാ വഡേ
സുഖപൂർവക രഹേ ഛേ. 7
കൃതാർഥോഽനേന ജ്ഞാനേനേത്യേവം ഗലിതധീഃ കൃതീ ।
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്ന് അശ്നന്നാസ്തേ യഥാ സുഖം ॥ 17-8 ॥
ആ ജ്ഞാന വഡേ കൃതകൃത്യ ബനേലോ അനേ തേഥീ ജ ജേനീ ബുദ്ധി
ലയ പാമീ ഗഈ ഛേ തേവോ കൃതാർഥ പുരുഷ ജോതോ, സാംഭളതോ, സ്പർശതോ,
സൂന്ധതോ അനേ ഖാതോ (അർഥാത് ഈദ്രിയോനാ വിഷയോനേ ഭോഗവതോ)
സുഖപൂർവക രഹേ ഛേ. 8
ശൂന്യാ ദൃഷ്ടിർവൃഥാ ചേഷ്ടാ വികലാനീന്ദ്രിയാണി ച ।
ന സ്പൃഹാ ന വിരക്തിർവാ ക്ഷീണസംസാരസാഗരേ ॥ 17-9 ॥
ജ്യാരേ സംസാരരൂപ സാഗര ക്ഷീണ ഥായ, ത്യാര ദൃഷ്ടി ശൂന്യ ബനേ
ഛേ; ക്രിയാ നിരർഥക ഥായ ഛേ, അനേ ഇന്ദ്രിയോ ക്ഷുബ്ധ ബനേ ഛേ; ആസക്തി
രഹേതീ നഥീ തേമ ജ വിരക്തി പണ ഥതീ നഥീ. 9
ന ജാഗർതി ന നിദ്രാതി നോന്മീലതി ന മീലതി ।
അഹോ പരദശാ ക്വാപി വർതതേ മുക്തചേതസഃ ॥ 17-10 ॥
നഥീ ജാഗതോ, നഥീ സൂതോ, നഥീ ആംഖ ഖോലതോ കേ നഥീ
ബന്ധ കരതോ. അഹോ, മനഥീ മുകത ബനേലാനീ കേവീ ഉത്കൃഷ്ട ദശാ ഥായ ഛേ. 10
സർവത്ര ദൃശ്യതേ സ്വസ്ഥഃ സർവത്ര വിമലാശയഃ ।
സമസ്തവാസനാ മുക്തോ മുക്തഃ സർവത്ര രാജതേ ॥ 17-11 ॥
ബധീ വാസനാഓമാന്ഥീ മുകത ബനേലോ മുകത പുരുഷ സർവ
ഠേകാണേ സ്വസ്ഥ ദേഖായ ഛേ, സർവത്ര നിർമള അന്തഃകരണവാലോ രഹേ ഛേ
അനേ സർവത്ര ശോഭേ ഛേ. 11
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്ന് അശ്നൻ
ഗൃൺഹൻ വദൻ വ്രജൻ ।
ഈഹിതാനീഹിതൈർമുക്തോ മുക്ത ഏവ മഹാശയഃ ॥ 17-12 ॥
ഈച്ഛാഓ അനേ അനിച്ഛാഓഥീ മുകത മഹാത്മാ ജോതോ
സാംഭളതോ, സ്പർശതോ, മൂകതോ, ഖാതോ, ഗ്രഹണ കരതോ, ബോലതോ, ചാലതേ
(ഛതാം) മുക്ത ജ ഛേ. 12
ന നിന്ദതി ന ച സ്തൗതി ന ഹൃഷ്യതി ന കുപ്യതി ।
ന ദദാതി ന ഗൃൺഹാതി മുക്തഃ സർവത്ര നീരസഃ ॥ 17-13 ॥
സർവ ഠേകാണേ രസരഹിത മുകത പുരുഷ നിദതോ നഥീ, വഖാണതോ
നഥീ, ഖുശ ഥതോ നഥീ, നാഖുശ ഥതോ നഥീ, ആപതോ നഥീ
തേമ ജ ലേതോ പണ നഥീ. 13
സാനുരാഗാം സ്ത്രിയം ദൃഷ്ട്വാ മൃത്യും വാ സമുപസ്ഥിതം ।
അവിഹ്വലമനാഃ സ്വസ്ഥോ മുക്ത ഏവ മഹാശയഃ ॥ 17-14 ॥
പ്രീതിയുക്ത സ്ത്രീ അഥവാ പാസേ ആവേലാ മൃത്യുനേ ജോഈനേ പണ ജേ
മഹാത്മാ അവിഹ്വല ചിത്തവാളോ അനേ സ്വസ്ഥ രഹേ ഛേ, തേ മുകത ജ ഛേ.
സുഖേ ദുഃഖേ നരേ നാര്യാം സമ്പത്സു ച വിപത്സു ച ।
വിശേഷോ നൈവ ധീരസ്യ സർവത്ര സമദർശിനഃ ॥ 17-15 ॥
ബധേയ സമദർശീ, ധീര പുരുഷനേ സുഖമാം അനേ ദുഃഖമാം, സ്ത്രീമാം
അനേ പുരുഷമാം, സമ്പത്തിമാം അനേ വിപത്തിമാം കശോ ജ ഫരക ഹോതോ നഥീ.
ന ഹിംസാ നൈവ കാരുണ്യം നൗദ്ധത്യം ന ച ദീനതാ ।
നാശ്ചര്യം നൈവ ച ക്ഷോഭഃ ക്ഷീണസംസരണേ നരേ ॥ 17-16 ॥
ജന സംസാര നാശ പാമ്യോ ഛേ തേവാ മനുഷ്യമാം നഥീ ഹിംസാ, കേ
കരുണാ, നഥീ ഉദ്ധതാഈ കേ നഥീ നമ്രതാ, നഥീ ഐശ്വര്യ കേ നഥീ ക്ഷോഭ.
ന മുക്തോ വിഷയദ്വേഷ്ടാ ന വാ വിഷയലോലുപഃ ।
അസംസക്തമനാ നിത്യം പ്രാപ്താപ്രാപ്തമുപാശ്നുതേ ॥ 17-17 ॥
മുകത പുരുഷ വിഷയോനേ ധികകാരതോ നഥീ കേ വിഷയോമാം
ആസക്ത പണ ഥതോ നഥീ. സദാ അനാസക്ത ചിത്തവാളോ ബനീ തേ
പ്രാപ്ത അനേ അപ്രാപ്ത വസ്തുനോ ഉപഭോഗ കരേ ഛേ 17
സമാധാനസമാധാനഹിതാഹിതവികൽപനാഃ ।
ശൂന്യചിത്തോ ന ജാനാതി കൈവല്യമിവ സംസ്ഥിതഃ ॥ 17-18 ॥
ജേനു ചിത്ത നാശ പാമ്യു (ശൂന്യ) ഛേ (സമാധാന കേ അസമാധാന,
കേ അഹിത(ഈത്യാദി)നീ കൽപനാനേ ജാണതോ നഥീ, (പരന്തു) കൈവല്യ
(അർഥാത് മോക്ഷ) മാം ജ സ്ഥിര രഹേ ഛേ. 18
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചിതഃ ।
അന്തർഗലിതസർവാശഃ കുർവന്നപി കരോതി ന ॥ 17-19 ॥
മമതാരഹിത, അഹന്താരഹിത, കാംഈ ജ നഥീ ഏവാ നിശ്വയ-
വാളോ അനേ അന്ദരഥീ ജേനീ ബധീ ആശാഓ ലയ പാമീ ഗഈ ഛേ
ഏവോ തേ കർമ കരതോ ഛതാം ലേപാതോ നഥീ. 19
മനഃപ്രകാശസംമോഹസ്വപ്നജാഡ്യവിവർജിതഃ ।
ദശാം കാമപി സമ്പ്രാപ്തോ ഭവേദ് ഗലിതമാനസഃ ॥ 17-20 ॥
ജേനും മന ക്ഷീണ ബന്യും ഛേ അനേ ജേ മനനാ പ്രകാശ
അന്ധകാര, സ്വപ്ന അനേ ജഡതാ (അർഥാത് സുഷുപ്തി)ഥീ രഹിത ഛേ,
തേ കോഈ (അവർണനീയ) ദശാനേ പ്രാപ്ത ഥായ ഛേ. 20
പ്രകരണ 18 – ശമപ്രകരണ
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
യസ്യ ബോധോദയേ താവത്സ്വപ്നവദ് ഭവതി ഭ്രമഃ ।
തസ്മൈ സുഖൈകരൂപായ നമഃ ശാന്തായ തേജസേ ॥ 18-1 ॥
അഷ്ടാവകേ കഹ്യും: ജേനാ ബോധനാ ഉദയഥീ (ജഗതരൂപ) ഭ്രമ
സ്വപ്ന ജേവോ ഥഈ ജായ ഛേ, തേ ഏകമാത്ര ആനന്ദരൂപ അനേ ശാന്ത
തേജനേ നമസ്കാര. ഹോ. 1
അർജയിത്വാഖിലാൻ അർഥാൻ ഭോഗാനാപ്നോതി പുഷ്കലാൻ ।
ന ഹി സർവപരിത്യാഗമന്തരേണ സുഖീ ഭവേത് ॥ 18-2 ॥
സർവ ധന കമാഈനേ പുഷ്കള ഭോഗോനേ (മനുഷ്യ) പ്രാപ്ത കരേ
ഛേ; (പരന്തു) ബധാനാ പരിത്യാഗ വിനാ തേ സുഖീ ഥതോ ജ നഥീ.
കർതവ്യദുഃഖമാർതണ്ഡജ്വാലാദഗ്ധാന്തരാത്മനഃ ।
കുതഃ പ്രശമപീയൂഷധാരാസാരമൃതേ സുഖം ॥ 18-3 ॥
കർമജന്യ ദുഃഖരൂപീ സൂര്യനീ ജവാളാഥീ ജേനും അന്തര ബളീ
ഗയും ഛേ തേനേ ശാന്തിരൂപീ അമൃതധാരാനീ വൃഷ്ടി വിനാ സുഖ കയാന്ഥീ മളേ?
ഭവോഽയം ഭാവനാമാത്രോ ന കിഞ്ചിത് പരമർഥതഃ ।
നാസ്ത്യഭാവഃ സ്വഭാവാനാം ഭാവാഭാവവിഭാവിനാം ॥ 18-4 ॥
ആ സംസാര കൽപനാ മാത്ര ജ ഛേ അനേ പരമാർഥ ദ്രഷ്ടിഥീ
തോ കാംഈ ജ നഥീ. ഭാവരൂപ അനേ അഭാവരൂപ പദാർഥോമാം സ്ഥിത
ബനേലാ സ്വഭാവനോ അഭാവ ഹോതോ നഥീ. 4
ന ദൂരം ന ച സങ്കോചാല്ലബ്ധമേവാത്മനഃ പദം ।
നിർവികൽപം നിരായാസം നിർവികാരം നിരഞ്ജനം ॥ 18-5 ॥
ആത്മാനും സ്വരൂപ ദൂര നഥീ തേമ ജ സമീപമാം പണ നഥീ.
(അർഥാത് പരിച്ഛിന്ന നഥീ.) പരന്തു (തേ) സങ്കൽപ രഹിത, പ്രയത്ന-
രഹിത, വികാരരഹിത അനേ ശുദ്ധ ഏവും ഹമേശ പ്രാപ്ത ജ ഛേ. പ
വ്യാമോഹമാത്രവിരതൗ സ്വരൂപാദാനമാത്രതഃ ।
വീതശോകാ വിരാജന്തേ നിരാവരണദൃഷ്ടയഃ ॥ 18-6 ॥
മാത്ര മോഹനാ നിവൃത ഥവാഥീ പോതാനാം സ്വരൂപനും മാത്ര ഗ്രഹണ ഥതാം
ശോകരഹിത അനേ ആവരണഹീന ദ്രഷ്ടിവാളാ (പുരുഷോ) ശോഭായമാന ഥായ ഛേ. 6
സമസ്തം കൽപനാമാത്രമാത്മാ മുക്തഃ സനാതനഃ ।
ഇതി വിജ്ഞായ ധീരോ ഹി കിമഭ്യസ്യതി ബാലവത് ॥ 18-7 ॥
(ആ) ബധും (ജഗത) കൽപനാ മാത്ര ഛേ അനേ ആത്മാ
മുക്ത (അനേ) നിത്യ ഛേ, ഏമ ജാണ്യാ പഛീ ധീര പുരുഷ ബാളകനീ
ജേമ ശും ചേഷ്ടാ കരേ ഛേ ? 7
ആത്മാ ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ ഭാവാഭാവൗ ച കൽപിതൗ ।
നിഷ്കാമഃ കിം വിജാനാതി കിം ബ്രൂതേ ച കരോതി കിം ॥ 18-8 ॥
ആത്മാ ബ്രഹ്മ ഛേ അനേ ഭാവ തേമ ജ അഭാവ (അർഥാത് സൃഷ്ടി
തേമജ പ്രലയ) കൽപനാ മാത്ര ഛേ, ഏമ നിശ്ചയ കര്യാ പഛീ-
നിഷ്കാമ മനുഷ്യ ജാണേ ഛേ ശും, ബോലേ ഛേ ശു അനേ കരേ ഛേ ശും? 8
അയം സോഽഹമയം നാഹം ഇതി ക്ഷീണാ വികൽപനാ ।
സർവമാത്മേതി നിശ്ചിത്യ തൂഷ്ണീംഭൂതസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-9 ॥
ബധും ആത്മാ ജ ഛേ ഏമ നിശ്ചയ കര്യാ പഛീ ശാന്ത ബനേലാ
യോഗീനീ ആ “ഹും” ഛും, ആ “ഹും” നഥീ, ഏവീ കൽപനാഓ നഷ്ട ബനീ ജായ ഛേ. 9
ന വിക്ഷേപോ ന ചൈകാഗ്ര്യം നാതിബോധോ ന മൂഢതാ ।
ന സുഖം ന ച വാ ദുഃഖം ഉപശാന്തസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-10 ॥
ശാന്ത ബനേലാ യോഗീനേ നഥീ വിക്ഷേപ കേ നഥീ ഏകാഗ്രതാ, നഥീ
ജ്ഞാന കേ നഥീ മൂഢതാ; നഥീ സുഖ കേ നഥീ ദുഃഖ. 10
സ്വാരാജ്യേ ഭൈക്ഷവൃത്തൗ ച ലാഭാലാഭേ ജനേ വനേ ।
നിർവികൽപസ്വഭാവസ്യ ന വിശേഷോഽസ്തി യോഗിനഃ ॥ 18-11 ॥
വികൽപഹീന (ബനേലാ) സ്വഭാവവാളാ യോഗീനേ സ്വരാജ്യമാം
കേ ഭിക്ഷാവൃത്തിമാം, ലാഭമാം കേ ഹാനിമാം, ലോകോമാം കേ ജംഗലമാം കാംഈജ
ഫേര ഹോതോ നഥീ. 11
ക്വ ധർമഃ ക്വ ച വാ കാമഃ ക്വ ചാർഥഃ ക്വ വിവേകിതാ ।
ഇദം കൃതമിദം നേതി ദ്വന്ദ്വൈർമുക്തസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-12 ॥
ദ്വന്ദ്വോഥീ മുകത ബനേലാ യോഗീനേ ധർമ ശോ അനേ കാമ ശോ
അനേ അർഥ ശോ അനേ ’ ആ കര്യും അനേ ആ നഹി ’ ഏവോ വിവേക ശോ? 12
കൃത്യം കിമപി നൈവാസ്തി ന കാപി ഹൃദി രഞ്ജനാ ।
യഥാ ജീവനമേവേഹ ജീവന്മുക്തസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-13 ॥
ജീവന്മുകത യോഗീനേ കശും കർതവ്യ ഛേ ജ നഹി; തേമ ജ അന്തരമാം
കശീ പണ ആസക്ത നഥീ (തേ) അഹീം യഥാപ്രാപ്ത ജീവന (ജീവേ ഛേ.)13
ക്വ മോഹഃ ക്വ ച വാ വിശ്വം ക്വ തദ് ധ്യാനം ക്വ മുക്തതാ ।
സർവസങ്കൽപസീമായാം വിശ്രാന്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 18-14 ॥
സർവ സങ്കൽപനാ അന്ത പര വിശ്രാന്ത ബനേലാ (അർഥാത് സർവ
സങ്കൽപോനാ അന്തനേ പാമേലാ) യോഗീനേ മോഹ കയാം അനേ വിശ്വ കയാം,
ഏനും ധ്യാന ക്യാം അനേ മുക്തി ക്യാം? 14
യേന വിശ്വമിദം ദൃഷ്ടം സ നാസ്തീതി കരോതു വൈ ।
നിർവാസനഃ കിം കുരുതേ പശ്യന്നപി ന പശ്യതി ॥ 18-15 ॥
ജേ ആ വിശ്വ നേ ജോതോ ഹോയ തേ ഭലേ ഏ നഥീ ഏമ കരോ
(അർഥാത് ഗണോ); പരന്തു വാസനാരഹിത പുരുഷ ശും കരേ ഛേ? (അർഥാത്
കാംഈ ജ കരതോ നഥീ); കാരണ കേ (തേ) ജോതോ ഛതാം പണ ജോതോ നഥീ.
യേന ദൃഷ്ടം പരം ബ്രഹ്മ സോഽഹം ബ്രഹ്മേതി ചിന്തയേത് ।
കിം ചിന്തയതി നിശ്ചിന്തോ ദ്വിതീയം യോ ന പശ്യതി ॥ 18-16 ॥
ജേണേ പരബ്രഹ്മ ജോയും ഹോയ തേ ഭണേല “ഹും” ബ്രഹ്മ ഛും ഏമ
ചിന്തന കരേ. (പരന്തു) ജേ ബീജും കശും ജോതോ ജ നഥീ ഏവോ
ചിന്തനരഹിത (മനുഷ്യ) ശാനും ചിതന കരേ? 16
ദൃഷ്ടോ യേനാത്മവിക്ഷേപോ നിരോധം കുരുതേ ത്വസൗ ।
ഉദാരസ്തു ന വിക്ഷിപ്തഃ സാധ്യാഭാവാത്കരോതി കിം ॥ 18-17 ॥
ജേ പോതാനാ ആത്മാനോ വിക്ഷേപ ജോതോ ഹോയ തേ ഭലേ തേനോ
നിരോധ (അർഥാത് ധ്യാന, സമാധി ഈത്യാദി) കരേ; പരന്തു ജ്ഞാനീ
പുരുഷ വിക്ഷിപ്ത ബന്യോ ജ നഥീ തേ സാധ്യനാ അഭാവഥീ (അർഥാത്
തേനേ കാംഈ പണ സാധവാനും രഹേവും ജ ന ഹോവാഥീ) ശും കരേ? 17
ധീരോ ലോകവിപര്യസ്തോ വർതമാനോഽപി ലോകവത് ।
ന സമാധിം ന വിക്ഷേപം ന ലോപം സ്വസ്യ പശ്യതി ॥ 18-18 ॥
ലോകോനീ ജേമ വർതതോ ഛതാം പണ ലോക കരതാം ജൂദോ ഏവോ
ജ്ഞാനീ പോതാനീ സമാധി കേ വിക്ഷേപ കേ ലേപ ജോതോ നഥീ. 18
ഭാവാഭാവവിഹീനോ യസ്തൃപ്തോ നിർവാസനോ ബുധഃ ।
നൈവ കിഞ്ചിത്കൃതം തേന ലോകദൃഷ്ട്യാ വികുർവതാ ॥ 18-19 ॥
ജേ ജ്ഞാനീ ഭാവ അനേ അഭാവഥീ രഹിത ഛേ അനേ തൃപ്ത ഛേ
തേ ലോകോനീ നജരേ കരതോ ഛതാം പണ കാംഈ ജ കരതോ നഥീ. 19
പ്രവൃത്തൗ വാ നിവൃത്തൗ വാ നൈവ ധീരസ്യ ദുർഗ്രഹഃ ।
യദാ യത്കർതുമായാതി തത്കൃത്വാ തിഷ്ഠതഃ സുഖം ॥ 18-20 ॥
ജേ വഖതേ ജേ കരവാനും ആവീ പഡേ തേ കരീനേ ആനന്ദഥീ രഹേതാ
ജ്ഞാനീനേ പ്രവൃത്തിമാം കേ നിവൃത്തിമാം ദുരാഗ്രഹ ഹോതോ ജ നഥീ. 20
നിർവാസനോ നിരാലംബഃ സ്വച്ഛന്ദോ മുക്തബന്ധനഃ ।
ക്ഷിപ്തഃ സംസ്കാരവാതേന ചേഷ്ടതേ ശുഷ്കപർണവത് ॥ 18-21 ॥
വാസനാരഹിത, കോഈനാ ഉപര പണ ആധാര ന രാഖനാരോ,
സ്വച്ഛന്ദ അനേ ബന്ധനോമാന്ഥീ ഛൂടേലോ (മനുഷ്യ) സംസാരരൂപീ പവന
വഡേ പ്രേരിത ബനീ സൂകാം പാന്ദഡാംനീ ജേമ ചേഷ്ടാ കരേ ഛേ. 21
അസംസാരസ്യ തു ക്വാപി ന ഹർഷോ ന വിഷാദതാ ।
സ ശീതലമനാ നിത്യം വിദേഹ ഇവ രാജയേ ॥ 18-22 ॥
അസംസാരീ (അർഥാത് ജ്ഞാനീ)നേ കശേ പണ ഹർഷ നഥീ കേ
ശോക നഥീ ശീതള മനവാളോ തേ ഹംമേശ ദേഹരഹിതനീ ജേമ ശോഭേ ഛേ
കുത്രാപി ന ജിഹാസാസ്തി നാശോ വാപി ന കുത്രചിത് ।
ആത്മാരാമസ്യ ധീരസ്യ ശീതലാച്ഛതരാത്മനഃ ॥ 18-23 ॥
ശാന്ത അനേ ശുദ്ധ ആത്മാവാളാ അനേ ആത്മാമാം ജ സ്ഥിര
ബനേലാ ധീര പുരുഷനേ കശും പണ ത്യജവാനീ ഈച്ഛാ ഹോതീ നഥീ;
തേമ ജ കശും മേളവാനീ പണ ആശാ ഹോതീ നഥീ. 23
പ്രകൃത്യാ ശൂന്യചിത്തസ്യ കുർവതോഽസ്യ യദൃച്ഛയാ ।
പ്രാകൃതസ്യേവ ധീരസ്യ ന മാനോ നാവമാനതാ ॥ 18-24 ॥
സ്വഭാവഥീ ജ ശൂന്യ ചിത്തവാളാ അനേ സഹജ കർമ കരതാ ധീര
പുരുഷനേ സാമാന്യ മനുഷ്യനീ ജേമ മാന കേ അപമാന ലാഗതാം നഥീ.24
കൃതം ദേഹേന കർമേദം ന മയാ ശുദ്ധരൂപിണാ ।
ഇതി ചിന്താനുരോധീ യഃ കുർവന്നപി കരോതി ന ॥ 18-25 ॥
’ആ കർമ ദേഹ വഡേ ഥയും ഛേ അനേ നഹി കേ ശുദ്ധ ആത്മ
സ്വരൂപ ഏവാ മാരാ വഡേ’ ഏമ ജേ സതത ചിതന കരേ ഛേ തേ
(കർമ) കരതോ ഛതാം പണ (കാംഈ ജ) കരതോ നഥീ. 25
അതദ്വാദീവ കുരുതേ ന ഭവേദപി ബാലിശഃ ।
ജീവന്മുക്തഃ സുഖീ ശ്രീമാൻ സംസരന്നപി ശോഭതേ ॥ 18-26 ॥
ഏമ ന കഹേനാരാ (അർഥാത് സാമാന്യ മാണസ)നീ ജേമ തേ
കർമ കരേ ഛേ; ഛതാം പണ തേ നാദാന ഹോതോ നഥീ. ഏവോ സുഖീ അനേ
ശ്രീമാന ജീവന്മുക്ത സംസാരമാം രഹേവാ ഛതാം ശോഭേ ഛേ. 26
നാനാവിചാരസുശ്രാന്തോ ധീരോ വിശ്രാന്തിമാഗതഃ ।
ന കൽപതേ ന ജാതി ന ശൃണോതി ന പശ്യതി ॥ 18-27 ॥
അനേക പ്രകാരനാ വിചാരോഥീ ഥാകീ ഗയേലോ അനേ തേഥീ ജ ശാന്ത ബനേലോ
ധീര പുരുഷകൽപനാ കരതോ നഥീ, ജാണതോ നഥീ,സാംഭളതോ നഥീ, ജോതോ നഥീ.27
അസമാധേരവിക്ഷേപാൻ ന മുമുക്ഷുർന ചേതരഃ ।
നിശ്ചിത്യ കൽപിതം പശ്യൻ ബ്രഹ്മൈവാസ്തേ മഹാശയഃ ॥ 18-28 ॥
ജ്ഞാനീ പുരുഷ സമാധിനാ അഭാവനേ ലീധേ മുമുക്ഷു നഥീ; തേമജ
വിക്ഷേപനാ അഭാവഥീ തേമനാഥീ. ഊലടോ (അർഥാത് ബദ്ധ) പണ നഥീ; പരന്തു
ബ്രഹ്മാശ്രയ കരീനേ (ആ ബധാനേ) കൽപനാമയ ജോതോ ബ്രഹ്മരൂപേ ജ രഹേ ഛേ. 28
യസ്യാന്തഃ സ്യാദഹങ്കാരോ ന കരോതി കരോതി സഃ ।
നിരഹങ്കാരധീരേണ ന കിഞ്ചിദകൃതം കൃതം ॥ 18-29 ॥
ജേനാമാം അഹങ്കാര ഛേ തേ കാംഈ ന കരേ തോപണ കർമ കരേ ജ ഛേ.
ജയാരേ അഹങ്കാരരഹിത ധീര പുരുഷനേ തോ കാംഈ പണ അകൃത അഥവാ
(ന കരേലും അഥവാ കരേലും) ഛേ ജ നഹി. 29
നോദ്വിഗ്നം ന ച സന്തുഷ്ടമകർതൃ സ്പന്ദവർജിതം ।
നിരാശം ഗതസന്ദേഹം ചിത്തം മുക്തസ്യ രാജതേ ॥ 18-30 ॥
ഉദ്വേഗരഹിത തേമ ജ സന്തോഷരഹിത, അകർതൃ, (സങ്കൽപരൂപ)
സ്പന്ദരഹിത നിരാശ അനേ സന്ദേഹഹീന ഏവും മുക്തനും ചിത്ത ശോഭേ ഛേ. 30.
നിർധ്യാതും ചേഷ്ടിതും വാപി യച്ചിത്തം ന പ്രവർതതേ ।
നിർനിമിത്തമിദം കിന്തു നിർധ്യായേതി വിചേഷ്ടതേ ॥ 18-31 ॥
ധീര പുരുഷനും ചിത്ത ധ്യാന കരവാനേ അഥവാ ക്രിയാ കരവാനേ
പ്രവൃത ഥതും നഥീ, പരന്തു തേ കാംഈ പണ നിമിത്ത ന ഹോവാ ഛതാം
(യഥാപ്രാപ്ത) ധ്യാന ।കരേ ഛേ അനേ ക്രിയാ കരേ ഛേ. ।31
തത്ത്വം യഥാർഥമാകർണ്യ മന്ദഃ പ്രാപ്നോതി മൂഢതാം ।
അഥവാ യാതി സങ്കോചമമൂഢഃ കോഽപി മൂഢവത് ॥ 18-32 ॥
സത്യ തത്ത്വനേ സാംഭളീനേ ജഡ മനുഷ്യ മൂഢ ബനേ ഛേ അഥവാ
സങ്കോച (ഗഭരാട)നേ പ്രാപ്ത കരേ ഛേ. കോഈ ബുദ്ധിമാന പുരുഷനീ ദശാ
പണ (ബാഹ്യദഷ്ടിഥീ തോ) മൂഢനാ ജേവീ ജ ഥായ ഛേ. 32
ഏകാഗ്രതാ നിരോധോ വാ മൂഢൈരഭ്യസ്യതേ ഭൃശം ।
ധീരാഃ കൃത്യം ന പശ്യന്തി സുപ്തവത്സ്വപദേ സ്ഥിതാഃ ॥ 18-33 ॥
മൂഢ മനുഷ്യോ ഏകാഗ്രതാ അഥവാ (ചിത്ത) നിരോധനോ വാരംവാര
അഭ്യാസ കരേ ഛേ, പരന്തു ജ്ഞാനീഓ തോ ആത്മപദമാം സൂതേലാനീ ജേമ
സ്ഥിര ബനേലാ ഹോഈ കാംഈ കരവാപണും ജോതാ ജ നഥീ. 33
അപ്രയത്നാത് പ്രയത്നാദ് വാ മൂഢോ നാപ്നോതി നിർവൃതിം ।
തത്ത്വനിശ്ചയമാത്രേണ പ്രാജ്ഞോ ഭവതി നിർവൃതഃ ॥ 18-34 ॥
പ്രയത്ന ന കരവാഥീ അഥവാ പ്രയത്ന വഡേ പണ മൂഢ മനുഷ്യ
സുഖ പാമതോ നഥീ, ജ്യാരേ മാത്ര തത്വനോ നിശ്ചയ ഥതാം ജ ബുദ്ധിമാന
മനുഷ്യ സുഖീ ബനേ ഛേ. 34
ശുദ്ധം ബുദ്ധം പ്രിയം പൂർണം നിഷ്പ്രപഞ്ചം നിരാമയം ।
ആത്മാനം തം ന ജാനന്തി തത്രാഭ്യാസപരാ ജനാഃ ॥ 18-35 ॥
ശുദ്ധ, ശുദ്ധ. പ്രിയ, പൂർണ, പ്രപഞ്ചരഹിത അനേ ദുഃഖരഹിത ഏവാ
ഏ ആത്മാനേ തേനാ അഭ്യാസമാം പരായണ രഹേനാരാ ലോകോ ജാണതാ നഥീ.35
നാപ്നോതി കർമണാ മോക്ഷം വിമൂഢോഽഭ്യാസരൂപിണാ ।
ധന്യോ വിജ്ഞാനമാത്രേണ മുക്തസ്തിഷ്ഠത്യവിക്രിയഃ ॥ 18-36 ॥
മൂഢ പുരുഷ അഭ്യാസരൂപ കർമ വഡേ മോക്ഷനേ പ്രാപ്ത കരീ ശകതോ
നഥീ. ജ്ഞാനീ പുരുഷ വിജ്ഞാന മാത്രഥീ ജ മുകത അനേ നിർവികാര ബനേ ഛേ.36
മൂഢോ നാപ്നോതി തദ് ബ്രഹ്മ യതോ ഭവിതുമിച്ഛതി ।
അനിച്ഛന്നപി ധീരോ ഹി പരബ്രഹ്മസ്വരൂപഭാക് ॥ 18-37 ॥
മൂഢ പുരുഷ ബ്രഹ്മരൂപ ബനവാ ഇച്ഛേ അനേ തേഥീ ജ തേ തേനേ
മേളവീ ശകതോ നഥീ. ജയാരേ ധീര പുരുഷ ഇച്ഛതോ ന ഹോവാ ഛതാം പര-
ബ്രഹ്മസ്വരൂപ ജ ഛേ. 37
നിരാധാരാ ഗ്രഹവ്യഗ്രാ മൂഢാഃ സംസാരപോഷകാഃ ।
ഏതസ്യാനർഥമൂലസ്യ മൂലച്ഛേദഃ കൃതോ ബുധൈഃ ॥ 18-38 ॥
ആധാരഹിത ഏവാ ദുരാഗ്രഹവാളാ മൂഢോ ജ സംസാരനും പോഷണ
കരവാവാളാ ഛേ. ആ അനർഥനാ മൂള (–രൂപ സംസാര)നാ മൂളനോ
ജ്ഞാനീഓഏ ഉച്ഛേദ കര്യോ ഛേ. 38
ന ശാന്തിം ലഭതേ മൂഢോ യതഃ ശമിതുമിച്ഛതി ।
ധീരസ്തത്ത്വം വിനിശ്ചിത്യ സർവദാ ശാന്തമാനസഃ ॥ 18-39 ॥
മൂഢ മനുഷ്യ ശാന്ത ബനവാ ഇച്ഛേ ഛേ, തേഥീ ജ ശാന്തി പാമതോ
നഥീ. ധീര പുരുഷ തത്ത്വനോ നിശ്ചയ കരീനേ സർവദാ ശാന്ത ചിത്തവാളോ ജ രഹേഛേ. 39
ക്വാത്മനോ ദർശനം തസ്യ യദ് ദൃഷ്ടമവലംബതേ ।
ധീരാസ്തം തം ന പശ്യന്തി പശ്യന്ത്യാത്മാനമവ്യയം ॥ 18-40 ॥
(ബാഹ്യ) ദൃശ്യ പദാർഥോനും അവലംബന കരതോ ഹോയ തേ (മൂഢ) നേ
ആത്മാനും ദർശന കയാന്ഥീ ഥായ? പണ ധീര പുരുഷ തേ ദൃശ്യ പദാർഥനേ
ജോതാ നഥീ (തേഥീ) അവ്യയ ആത്മാനേ ജാഏ ഛേ. 40
ക്വ നിരോധോ വിമൂഢസ്യ യോ നിർബന്ധം കരോതി വൈ ।
സ്വാരാമസ്യൈവ ധീരസ്യ സർവദാസാവകൃത്രിമഃ ॥ 18-41 ॥
ജേ ഹഠഥീ പ്രയത്ന കരേ ഛേ, തേ മൂഢ പുരുഷനേ (ചിത്തനോ)
നിരോധ കയാന്ഥീ ഥായ? ആത്മാമാം വിശ്രാന്തി ലേനാര ധീര പുരുഷനേ ജ
ഏ (നിരോധ) സർവദാ അനേ അകൃത്രിമ (സഹജ) ഹോയ ഛേ. 41
ഭാവസ്യ ഭാവകഃ കശ്ചിൻ ന കിഞ്ചിദ് ഭാവകോപരഃ ।
ഉഭയാഭാവകഃ കശ്ചിദ് ഏവമേവ നിരാകുലഃ ॥ 18-42 ॥
കോഈ ഭാവരൂപ(പ്രപഞ്ച) നേ സത്യ മാനവാവാളോ ഛേ, തോ ബീജോ കോഈ
കശും ജ നഥീ ഏമ മാനവാവാളോ ഛേ. കോഈ ഏ ബംനേ (അർഥാത് ഭാവ
അനേ അഭാവ) നേ നഹി മാനവാവാളോ ജേനീ തേ സ്ഥിതിമാം ശാന്ത രഹേ ഛേ. 42
ശുദ്ധമദ്വയമാത്മാനം ഭാവയന്തി കുബുദ്ധയഃ ।
ന തു ജാനന്തി സംമോഹാദ്യാവജ്ജീവമനിർവൃതാഃ ॥ 18-43 ॥
ദുർബുദ്ധി പുരുഷോ ശുദ്ധ അനേ അദ്വിതീയ ആത്മാനീ ഭാവനാ
കരേ ഛേ; പരന്തു മോഹനേ ലീധേ ജാണതാ നഥീ. ആഥീ ജ സാരായേ ജീവന
ഭര തേഓ സുഖരഹിത രഹേ ഛേ. 43
മുമുക്ഷോർബുദ്ധിരാലംബമന്തരേണ ന വിദ്യതേ ।
നിരാലംബൈവ നിഷ്കാമാ ബുദ്ധിർമുക്തസ്യ സർവദാ ॥ 18-44 ॥
മുമുക്ഷുനീ ബുദ്ധി (സാംസാരിക വിഷയനാ) ആലംബന വിനാ
രഹീ ശകതീ നഥീ. മുക്തനീ ബുദ്ധി സർവദാ നിഷ്കാമ അനേ ആലംബന-
രഹിത ജ ഹോയ ഛേ. 44
വിഷയദ്വീപിനോ വീക്ഷ്യ ചകിതാഃ ശരണാർഥിനഃ ।
വിശന്തി ഝടിതി ക്രോഡം നിരോധൈകാഗ്രസിദ്ധയേ ॥ 18-45 ॥
വിഷയോരൂപ ഹാഥീഓനേ ജോഈനേ ഗഭരായേലാ അനേ ശരണനേ
ഇച്ഛതാ (മൂഢോ) ചിത്തനാ നിരോധ അനേ ഏകാഗ്രതാനീ സിദ്ധിനേ മാടേ
ജൽദീഥീ പർവതനീ ഗുഫാമാം പ്രവേശ കരേ ഛേ. 45
നിർവാസനം ഹരിം ദൃഷ്ട്വാ തൂഷ്ണീം വിഷയദന്തിനഃ ।
പലായന്തേ ന ശക്താസ്തേ സേവന്തേ കൃതചാടവഃ ॥ 18-46 ॥
വാസനാരഹിത (പുരുഷരൂപീ) സിംഹനേ ജോഈനേ വിഷയോരൂപ ഹാഥീഓ
ഛാനാമാനാ ഭാഗീ ജായ ഛേ അനേ അസമർഥ അനേ ക്രിയാമാം ആസക്ത
രഹേനാരാ തേ (മൂഢോ) തേ വാസനാരഹിത പുരുഷനീ സേവാ കരേ ഛേ. 46
ന മുക്തികാരികാം ധത്തേ നിഃശങ്കോ യുക്തമാനസഃ ।
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്നശ്നന്നാസ്തേ യഥാസുഖം ॥ 18-47 ॥
നിഃശങ്ക അനേ സ്ഥിര മനവാളോ മനുഷ്യ മോക്ഷനേ മാടേനീ
ക്രിയാഓ (സാധനാഓ) നേ ധാരണ കരതോ നഥീ, പണ ജോതോ, സാംഭളതോ;
സ്പർശതോ, സൂന്ധതോ, ഖാതോ സുഖപൂർവക രഹേ ഛേ. 47
വസ്തുശ്രവണമാത്രേണ ശുദ്ധബുദ്ധിർനിരാകുലഃ ।
നൈവാചാരമനാചാരമൗദാസ്യം വാ പ്രപശ്യതി ॥ 18-48 ॥
യഥാർഥ വസ്തുനാ ശ്രവണമാത്രഥീ ജ ശുദ്ധ ബനേലീ ബുദ്ധിവാളോ
അനേ സ്വസ്ഥ മനുഷ്യ കർമ, വികർമ കേ ഉദാസീനതാ (അകർമ) ജോതോ നഥീ. 48
യദാ യത്കർതുമായാതി തദാ തത്കുരുതേ ഋജുഃ ।
ശുഭം വാപ്യശുഭം വാപി തസ്യ ചേഷ്ടാ ഹി ബാലവത് ॥ 18-49 ॥
ശുഭ കേ അശുഭ ജ്യാരേ ജേ കരവാനും ആവേ തേ ഏ സരള
മനുഷ്യ കരേ ഛേ; കാരണ കേ തേനീ ചേഷ്ടാ ബാളക ജേവീ ഛേ. 49
സ്വാതന്ത്ര്യാത്സുഖമാപ്നോതി സ്വാതന്ത്ര്യാല്ലഭതേ പരം ।
സ്വാതന്ത്ര്യാന്നിർവൃതിം ഗച്ഛേത്സ്വാതന്ത്ര്യാത് പരമം പദം ॥ 18-50 ॥
സ്വതന്ത്രതാഥീ (ജ്ഞാനീ) സുഖനേ പാമേ ഛേ, സ്വതന്ത്രതാഥീ പര-
(ബ്രഹ്മ)നേ മേളവേ ഛേ, സ്വതന്ത്രതാഥീ പരമസുഖനേ പ്രാപ്ത കരേ ഛേ,
സ്വതന്ത്രതാഥീ പരമപദനീ പ്രാപ്തി ഥായ ഛേ. 50
അകർതൃത്വമഭോക്തൃത്വം സ്വാത്മനോ മന്യതേ യദാ ।
തദാ ക്ഷീണാ ഭവന്ത്യേവ സമസ്താശ്ചിത്തവൃത്തയഃ ॥ 18-51 ॥
ജയാരേ (മനുഷ്യ) പോതാനാ ആത്മാനേ അകർതാ അനേ
അഭോകതാ മാനേ ഛേ, ത്യാരേ ബധീ ചിത്തവൃത്തിഓ ക്ഷീണ ബനേ ഛേ. പ1
ഉച്ഛൃംഖലാപ്യകൃതികാ സ്ഥിതിർധീരസ്യ രാജതേ ।
ന തു സസ്പൃഹചിത്തസ്യ ശാന്തിർമൂഢസ്യ കൃത്രിമാ ॥ 18-52 ॥
ധീര പുരുഷനീ, ഉച്ഛൃംഖല ഹോയ തോപണ സ്വാഭാവിക സ്ഥിതി ശോഭേ
ഛേ; പരന്തു സ്പൃഹായുകത ചിത്തവാളാ മൂഢനീ ശാന്തി കൃത്രിമ ഹോഈ ശോഭതീ നഥീ.52
വിലസന്തി മഹാഭോഗൈർവിശന്തി ഗിരിഗഹ്വരാൻ ।
നിരസ്തകൽപനാ ധീരാ അബദ്ധാ മുക്തബുദ്ധയഃ ॥ 18-53 ॥
ജേഓഏ കൽപനാനോ ത്യാഗ കര്യോ ഛേ, ജേഓ ബന്ധനരഹിത ഛേ
അനേ ജേഓനീ ബുദ്ധി മുകത ഛേ, ഏവാ ധീര പുരുഷോ മോടാ ഭോഗോ
ഭോഗവേ ഛേ അനേ പർവതനീ ഗുഫാഓമാം പണ പ്രവേശ കരേ ഛേ. പ3
ശ്രോത്രിയം ദേവതാം തീർഥമംഗനാം ഭൂപതിം പ്രിയം ।
ദൃഷ്ട്വാ സമ്പൂജ്യ ധീരസ്യ ന കാപി ഹൃദി വാസനാ ॥ 18-54 ॥
പണ്ഡിത, ദേവതാ, തീർഥ, സ്ത്രീ, രാജ അനേ പ്രിയജനനേ കോഈനേ
സന്മാന കരതാ ധീര പുരുഷനാ ഹൃദയമാം കോഈ വാസനാ ഹോതീ നഥീ. പ4
ഭൃത്യൈഃ പുത്രൈഃ കലത്രൈശ്ച ദൗഹിത്രൈശ്ചാപി ഗോത്രജൈഃ ।
വിഹസ്യ ധിക്കൃതോ യോഗീ ന യാതി വികൃതിം മനാക് ॥ 18-55 ॥
നോകരോ, പുത്രോ, പത്നീഓ, ഛോകരീനാ ഛോകരാഓ അനേ സഗാം-
ഓഥീ മശ്കരീ കരാഈനേ ധിക്കാര പാമ്യാ ഛതാം യോഗീ ജരാ പണ വികാര
(ക്രോധ കേ ഗ്ലാനി)നേ പാമതോ നഥീ. പപ
സന്തുഷ്ടോഽപി ന സന്തുഷ്ടഃ ഖിന്നോഽപി ന ച ഖിദ്യതേ ।
തസ്യാശ്ചര്യദശാം താം താം താദൃശാ ഏവ ജാനതേ ॥ 18-56 ॥
ധീര പുരുഷ സന്തുഷ്ട ഛേ ഛതാം സന്തുഷ്ട നഥീ, അനേ ഖിന്ന ഹോയ
ഛതാം ഖേദ പാമതോ നഥീ. തേനീ ഏവീ ആശ്ചര്യഭരീ അവസ്ഥാ തോ
തേനാ ജേവാ ജ ജാണേ. 56
കർതവ്യതൈവ സംസാരോ ന താം പശ്യന്തി സൂരയഃ ।
ശൂന്യാകാരാ നിരാകാരാ നിർവികാരാ നിരാമയാഃ ॥ 18-57 ॥
കരവാപണും ഏ ജ സംസാര ഛേ. തേനേ ശൂന്യാകാര, ആകാരരഹിത,
വികാരരഹിത അനേ ദുഃഖരഹിത ജ്ഞാനീഓ ജോതാ നഥീ. പ7
അകുർവന്നപി സങ്ക്ഷോഭാദ് വ്യഗ്രഃ സർവത്ര മൂഢധീഃ ।
കുർവന്നപി തു കൃത്യാനി കുശലോ ഹി നിരാകുലഃ ॥ 18-58 ॥
മൂഢബുദ്ധിവാളോ ന കരതോ ഛതാം പണ ക്ഷോഭനേ ലഈനേ ബധേ വ്യാകുള
ഛേ, പരന്തു കുശള പുരുഷ കർമോ കരതോ ഛതാം ആകുള ഥതോ നഥീ. 58
സുഖമാസ്തേ സുഖം ശേതേ സുഖമായാതി യാതി ച ।
സുഖം വക്തി സുഖം ഭുങ്ക്തേ വ്യവഹാരേഽപി ശാന്തധീഃ ॥ 18-59 ॥
ശാന്ത ബുദ്ധിവാളോ വ്യവഹാരമാം പണ സുഖേ ബേസേ ഛേ. സൂഖേ സുഏ ഛേ,
സുഖേ ആവേ – ജായ ഛേ സുഖേ ബോലേ ഛേ അനേ സുഖേ ഖായ ഛേ പ9
സ്വഭാവാദ്യസ്യ നൈവാർതിർലോകവദ് വ്യവഹാരിണഃ ।
മഹാഹൃദ ഇവാക്ഷോഭ്യോ ഗതക്ലേശഃ സുശോഭതേ ॥ 18-60 ॥
ലോകനീ ജേമ വ്യവഹാര കരനാര (ഹോവാ ഛതാം) ജേനേ സ്വഭാവഥീ
ജ ദുഃഖ ഥതും നഥീ തേ (മനുഷ്യ) മോടാം സരോവരനീ ജേമ ക്ഷോഭരഹിത
ക്ലേശരഹിത ഹോഈ ശോഭേ ഛേ. 60
നിവൃത്തിരപി മൂഢസ്യ പ്രവൃത്തിരുപജായതേ ।
പ്രവൃത്തിരപി ധീരസ്യ നിവൃത്തിഫലഭാഗിനീ ॥ 18-61 ॥
മൂഢനീ നിവൃത്തി പണ പ്രവൃത്തി ജ ബനേ ഛേ, ജ്യാരേ ധീര
പുരുഷനീ പ്രവൃത്തി പണ നിവൃത്തിനും ഫള ആപേ ഛേ. 61
പരിഗ്രഹേഷു വൈരാഗ്യം പ്രായോ മൂഢസ്യ ദൃശ്യതേ ।
ദേഹേ വിഗലിതാശസ്യ ക്വ രാഗഃ ക്വ വിരാഗതാ ॥ 18-62 ॥
(ഗൃഹ, സ്ത്രീ ആദി) പരിഗ്രഹോമാം വൈരാഗ്യ തോ വിശേഷ കരീനേ
മൂഢനോ ജ ദേഖായ ഛേ. ദേഹമാന്ഥീ ജേനീ ആശാ ക്ഷീണ ഥഈ ഗഈ തേവാനേ
രാഗ ശാനോ അനേ വൈരാഗ്യ ശാനോ ? 62
ഭാവനാഭാവനാസക്താ ദൃഷ്ടിർമൂഢസ്യ സർവദാ ।
ഭാവ്യഭാവനയാ സാ തു സ്വസ്ഥസ്യാദൃഷ്ടിരൂപിണീ ॥ 18-63 ॥
മൂഢനീ ദൃഷ്ടി സർവദാ ഭാവനാ അനേ അഭാവനാമാം ലാഗേലീ രഹേ
ഛേ; പരന്തു ശാന്ത മനുഷ്യനീ തേ (ദൃഷ്ടി) ദൃശ്യനീ ഭാവനാ കരവാ ഛതാം
അദൃഷ്ടിരൂപ ജ രഹേ ഛേ. 63
സർവാരംഭേഷു നിഷ്കാമോ യശ്ചരേദ് ബാലവൻ മുനിഃ ।
ന ലേപസ്തസ്യ ശുദ്ധസ്യ ക്രിയമാണേഽപി കർമണി ॥ 18-64 ॥
ജേ മുനി സർവ ആരംഭോമാം (ക്രിയാഓമാം) ബാളകനീ ജേമ
നിഷ്കാമപണേ വർതേ ഛേ, തേ ശുദ്ധ (മുനി)നേ കരാതാം കർമോമാം പണ ലേപ
ഥതോ നഥീ. 64
സ ഏവ ധന്യ ആത്മജ്ഞഃ സർവഭാവേഷു യഃ സമഃ ।
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്ന് അശ്നന്നിസ്തർഷമാനസഃ ॥ 18-65 ॥
തേ ജ ആത്മജ്ഞാനീ ധന്യ ഛേ കേ ജേ സർവ ഭൂതോമാം സമാന
ഛേ അനേ ജേ ജോതോ സാംഭളതോ സ്പർശതോ സൂംഘതോ അനേ ഖാതോ ഛതാം
തൃഷ്ണാരഹിത മനവാളോ ഛേ. 65
ക്വ സംസാരഃ ക്വ ചാഭാസഃ ക്വ സാധ്യം ക്വ ച സാധനം ।
ആകാശസ്യേവ ധീരസ്യ നിർവികൽപസ്യ സർവദാ ॥ 18-66 ॥
ഹമേശ ആകാശനീ ജേമ സങ്കൽപരഹിത ധീര പുരുഷനേ സംസാര
അനേ ആഭാസ കയാം, സാധ്യ കയാം അനേ സാധന കയാം? 66
സ ജയത്യർഥസംന്യാസീ പൂർണസ്വരസവിഗ്രഹഃ ।
അകൃത്രിമോഽനവച്ഛിന്നേ സമാധിര്യസ്യ വർതതേ ॥ 18-67 ॥
തേ കർമഫളനോ ത്യാഗ കരവാവാളോ അനേ പൂർണ ആനന്ദസ്വരൂപ-
മയ (മഹാത്മാ) ജയ പാമേ ഛേ കേ ജേനീ അവച്ഛേദരഹിത ബഹ്മമാം
അകൃത്രിമ സഹജ സമാധി ഹോയ ഛേ. 67
ബഹുനാത്ര കിമുക്തേന ജ്ഞാതതത്ത്വോ മഹാശയഃ ।
ഭോഗമോക്ഷനിരാകാങ്ക്ഷീ സദാ സർവത്ര നീരസഃ ॥ 18-68 ॥
അഹീം വധു കഹീനേ ശോ ഫായദോ? ജേണേ തത്വനേ ജാണ്യും ഛേ
തേവോ മഹാത്മാ ഭോഗ അനേ മോക്ഷ ബംനേ പ്രത്യേ നിസ്പൃഹ അനേ ഹമേശ
ബധേ രസഹീന ഹോയ ഛേ. 68
മഹദാദി ജഗദ്ദ്വൈതം നാമമാത്രവിജൃംഭിതം ।
വിഹായ ശുദ്ധബോധസ്യ കിം കൃത്യമവശിഷ്യതേ ॥ 18-69 ॥
മഹത്തത്വഥീ ശരൂ ഥയേലും ആ ജഗത ദ്വൈത നാമ മാത്രഥീ ജ
ഥയും ഛേ, (തേനീ കൽപനാ) ഛോഡയാ പഛീ ശുദ്ധ ജ്ഞാനരൂപ
ബനേലാ മനുഷ്യനും ശും കർമ ബാകീ രഹേ ഛേ? 69
ഭ്രമഭൂതമിദം സർവം കിഞ്ചിന്നാസ്തീതി നിശ്ചയീ ।
അലക്ഷ്യസ്ഫുരണഃ ശുദ്ധഃ സ്വഭാവേനൈവ ശാമ്യതി ॥ 18-70 ॥
ആ ബധും (ജഗത) ഭ്രമരൂപ ഹോഈ കാംഈ ജ നഥീ ഏവാ
നിശ്ചയവാളോ അനേ അലക്ഷ്യ (ബ്രഹ്മ)നു ജേനേ സ്ഫുരണ ഥയും ഛേ തേവോ
ശുദ്ധ പുരുഷ സ്വഭാവ വഡേ ജ ശാന്ത ബനീ ജായ ഛേ. 70
ശുദ്ധസ്ഫുരണരൂപസ്യ ദൃശ്യഭാവമപശ്യതഃ ।
ക്വ വിധിഃ ക്വ ച വൈരാഗ്യം ക്വ ത്യാഗഃ ക്വ ശമോഽപി വാ ॥ 18-71 ॥
ശുദ്ധ (ആത്മ-) സ്ഫുരണരൂപ അനേ ദൃശ്യഭാവനേ ന ജോനാരനേ
വിധി ശീ അനേ വൈരാഗ്യ ശോ; ത്യാഗ ശോ അനേ ശമ ശോ? 71
സ്ഫുരതോഽനന്തരൂപേണ പ്രകൃതിം ച ന പശ്യതഃ ।
ക്വ ബന്ധഃ ക്വ ച വാ മോക്ഷഃ ക്വ ഹർഷഃ ക്വ വിഷാദിതാ ॥ 18-72 ॥
അനന്തരൂപേ സ്ഫുരതാ അനേ പ്രകൃതിനേ ന ജോതാ യോഗീനേ
ബന്ധ ശോ അനേ മോക്ഷ ശോ, ഹർഷ ശോ അനേ വിഷാദ ശോ? 72
ബുദ്ധിപര്യന്തസംസാരേ മായാമാത്രം വിവർതതേ ।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ നിഷ്കാമഃ ശോഭതേ ബുധഃ ॥ 18-73 ॥
ബുദ്ധി പര്യന്ത സംസാരമാം മായാ മാത്ര ജ ഭാസേ ഛേ. മമതാ-
രഹിത അഹങ്കാരഹിത അനേ നിഷ്കാമ ജ്ഞാനീ ശോഭേ ഛേ. 73
അക്ഷയം ഗതസന്താപമാത്മാനം പശ്യതോ മുനേഃ ।
ക്വ വിദ്യാ ച ക്വ വാ വിശ്വം ക്വ ദേഹോഽഹം മമേതി വാ ॥ 18-74 ॥
ആത്മാനേ അവിനാശീ അനേ സന്താപരഹിത ജോനാരാ മുനിനേ
വിദ്യാ ശീ ആനേ വിശ്വ ശും ? ദേഹ ശോ അഥവാ അഹന്താ-മമതാ ശീ ? 74
നിരോധാദീനി കർമാണി ജഹാതി ജഡധീര്യദി ।
മനോരഥാൻ പ്രലാപാംശ്ച കർതുമാപ്നോത്യതത്ക്ഷണാത് ॥ 18-75 ॥
ജോ ജഡബുദ്ധിവാളോ നിരോധ ഈത്യാദി കർമോനേ ഛോഡീ ദേ ഛേ തോ
തേ ക്ഷണഥീ ജ മനോരഥോ അനേ പ്രലാപ കരവാനോ ആരംഭ കരേ ഛേ 75
മന്ദഃ ശ്രുത്വാപി തദ്വസ്തു ന ജഹാതി വിമൂഢതാം ।
നിർവികൽപോ ബഹിര്യത്നാദന്തർവിഷയലാലസഃ ॥ 18-76 ॥
മൂഢ ഏ (പരമ) വസ്തുനേ സാംഭളീനേ പണ മൂഢതാ ഛോഡതോ
നഥീ; (പരന്തു) ബഹാരഥീ പ്രയത്നേ കരീ നിർവികൽപ ബനേലോ ഹോവാ
ഛതാം അന്ദര വിഷയവാസനാവാളോ രഹേ ഛേ. 76
ജ്ഞാനാദ് ഗലിതകർമാ യോ ലോകദൃഷ്ട്യാപി കർമകൃത് ।
നാപ്നോത്യവസരം കർത്രും വക്തുമേവ ന കിഞ്ചന ॥ 18-77 ॥
ജേ ജ്ഞാന വഡേ ക്ഷീണ ബനേലാ കർമവാളോ ഛേ അനേ മാത്ര ലോക-
ദൃഷ്ടിഥീ കർമ കരനാരോ ലാഗേ ഛേ, തേനേ കാംഈ പണ കരവാനോ കേ ബോലവാനോ
അവസര ജ പ്രാപ്ത ഥതോ നഥീ. 77
ക്വ തമഃ ക്വ പ്രകാശോ വാ ഹാനം ക്വ ച ന കിഞ്ചന ।
നിർവികാരസ്യ ധീരസ്യ നിരാതങ്കസ്യ സർവദാ ॥ 18-78 ॥
ഹംമേശ നിർവികാര അനേ നിർഭയ ധീര പുരുഷ മാടേ അന്ധകാര കയാം
ഛേ അഥവാ പ്രകാശ കയാം ഛേ, അനേ ഹാനി പണ കയാം ഛേ? കാംഈ ജ നഥീ. 78
ക്വ ധൈര്യം ക്വ വിവേകിത്വം ക്വ നിരാതങ്കതാപി വാ ।
അനിർവാച്യസ്വഭാവസ്യ നിഃസ്വഭാവസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-79 ॥
അനിർവചനീയ സ്വഭാവാളാ അനേ നിഃസ്വഭാവ യോഗീനേ ധൈര്യ
ക്യാം അനേ വിവേക ക്യാം അനേ നിർഭയതാ പണ കയാം ? 79
ന സ്വർഗോ നൈവ നരകോ ജീവന്മുക്തിർന ചൈവ ഹി ।
ബഹുനാത്ര കിമുക്തേന യോഗദൃഷ്ട്യാ ന കിഞ്ചന ॥ 18-80 ॥
സ്വർഗ പണ നഥീ അനേ നരക പണ നഥീ; തേമ ജ ജീവന്മുക്തി പണ
നഹി. അഹീം വധു കഹീനേ ശും കാമ? യോഗദൃഷ്ടിഥീ തോ കശും ജ നഥീ.
നൈവ പ്രാർഥയതേ ലാഭം നാലാഭേനാനുശോചതി ।
ധീരസ്യ ശീതലം ചിത്തമമൃതേനൈവ പൂരിതം ॥ 18-81 ॥
ധീര പുരുഷനും അമൃത വഡേ പൂർണ അനേ ശീതള ചിത്ത ലാഭനീ
ഈച്ഛാ രാഖതും നഥീ, തേമ ജ ഹാനിഥീ ശോകാതുര പണ ഥതും നഥീ. 81
ന ശാന്തം സ്തൗതി നിഷ്കാമോ ന ദുഷ്ടമപി നിന്ദതി ।
സമദുഃഖസുഖസ്തൃപ്തഃ കിഞ്ചിത് കൃത്യം ന പശ്യതി ॥ 18-82 ॥
സുഖ അനേ ദുഃഖമാം സമാന, സന്തോഷീ അനേ നിഷ്കാമ പുരുഷ
ശാന്ത (ജ്ഞാനീ)നേ വഖാണതോ നഥീ; തേമ ജ ദുഷ്ടനീ നിദാ പണ
കരതോ നഥീ അനേ കാംഈ കർതവ്യ പണ ജോതോ നഥീ. 82
ധീരോ ന ദ്വേഷ്ടി സംസാരമാത്മാനം ന ദിദൃക്ഷതി ।
ഹർഷാമർഷവിനിർമുക്തോ ന മൃതോ ന ച ജീവതി ॥ 18-83 ॥
ധീര പുരു സംസാരനോ ദ്വേഷ കരതോ നഥീ; തേമ ജ ആത്മാനേ
ജോവാനീ ഈച്ഛാ പണ രാഖതോ നഥീ. (പരന്തു) ഹർഷ അനേ ദോഷഥീ
രഹിത ഹോഈനേ തേ മരേലോ നഥീ അനേ ജീവതോ പണ നഥീ. 83
നിഃസ്നേഹഃ പുത്രദാരാദൗ നിഷ്കാമോ വിഷയേഷു ച ।
നിശ്ചിന്തഃ സ്വശരീരേഽപി നിരാശഃ ശോഭതേ ബുധഃ ॥ 18-84 ॥
പുത്ര, സ്ത്രീ ആദിമാം സ്നേഹരഹിത, വിഷയോ പ്രത്യേ നിഷ്കാമ അനേ
പോതാനാ. ശരീര പ്രത്യേ പണ നിശ്ചിന്ത അനേ നിരാശ ജ്ഞാനീ ശോഭേ ഛേ. 84
തുഷ്ടിഃ സർവത്ര ധീരസ്യ യഥാപതിതവർതിനഃ ।
സ്വച്ഛന്ദം ചരതോ ദേശാൻ യത്രസ്തമിതശായിനഃ ॥ 18-85 ॥
യഥാപ്രാപ്ത വർതന കരതാ, സ്വേച്ഛാനുസാര ദേശോമാം വിചരതാ അനേ
ജ്യാം (സൂര്യ) ആഥമേ ത്യാം സൂതാ ധീര പുരുഷനേ ബധേയ രാന്തോഷ ഛേ. 85
പതതൂദേതു വാ ദേഹോ നാസ്യ ചിന്താ മഹാത്മനഃ ।
സ്വഭാവഭൂമിവിശ്രാന്തിവിസ്മൃതാശേഷസംസൃതേഃ ॥ 18-86 ॥
പോതാനാ സ്വഭാവരൂപീ സ്ഥാനമാം വിശ്രാന്തി ലേവാനേ ലീധേ ജേനേ
സമസ്ത സംസാര ഭുലാഈ ഗയോ ഛേ, । ഏവാ മഹാത്മാനേ ദേഹ പഡോ കേ
പ്രാപ്ത ഥാഓ തേനീ ചിന്താ ഹോതീ നഥീ. 86
അകിഞ്ചനഃ കാമചാരോ നിർദ്വന്ദ്വശ്ഛിന്നസംശയഃ ।
അസക്തഃ സർവഭാവേഷു കേവലോ രമതേ ബുധഃ ॥ 18-87 ॥
ജേനീ പാസേ കശും പണ നഥീ, ജേ ഈച്ഛാനുസാര വിചരേ ഛേ, ജേ
നിർദ്വന്ദ്വ ഛേ, ജേനാ സംശയ നാശ പാമ്യാ ഛേ, ജേ സർവഭാവോമാം അസക്ത
ഛേ അനേ ജേ കേവള ഛേ ഏവോ ജ്ഞാനീ രമണ കരേ ഛേ. 87
നിർമമഃ ശോഭതേ ധീരഃ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ ।
സുഭിന്നഹൃദയഗ്രന്ഥിർവിനിർധൂതരജസ്തമഃ ॥ 18-88 ॥
മമത്വരഹിത, മാടീനാം ഢേഫാം, പഥ്ഥര അനേ സോനാനേ സമ ഗണനാര,
ഹൃദയനീ ഗാണ്ഠോ ജേനീ സദന്തര തൂടീ ഗഈ ഛേ തേവോ അനേ ജേണേ രജോഗുണ
അനേ തമോഗുണനേ തദ്ദന ദൂര കര്യാ ഛേ തേവോ ധീര പുരുഷ ശോഭേ ഛേ. 88
സർവത്രാനവധാനസ്യ ന കിഞ്ചിദ് വാസനാ ഹൃദി ।
മുക്താത്മനോ വിതൃപ്തസ്യ തുലനാ കേന ജായതേ ॥ 18-89 ॥
സർവത്ര അനാസക്ത രഹേനാരനാ ഹൃദയമാം കശീ ജ വാസനാ ഹോതീ
നഥീ. മുക്താത്മാ അനേ സന്തുഷ്ട മനുഷ്യനീ തുലനാ കോനോ സാഥേ ഥായ? 89
ജാനന്നപി ന ജാനാതി പശ്യന്നപി ന പശ്യതി ।
ബ്രുവന്ന് അപി ന ച ബ്രൂതേ കോഽന്യോ നിർവാസനാദൃതേ ॥ 18-90 ॥
വാസനാരഹിത പുരൂഷ സിവായ ബീജോ കോണ ജാണതോ ഹോവാ
ഛതാം ജാണതോ നഥീ; ജോതോ ഹോവാ ഛതാം ജോതോ നഥീ അനേ ബോലതോ
ഹോവാ ഛതാം ബോലതോ നഥീ ? 90
ഭിക്ഷുർവാ ഭൂപതിർവാപി യോ നിഷ്കാമഃ സ ശോഭതേ ।
ഭാവേഷു ഗലിതാ യസ്യ ശോഭനാശോഭനാ മതിഃ ॥ 18-91 ॥
വസ്തുഓമാന്ഥീ ജേനീ സാരീ നരസീ ഭാവനാ ദൂര ഥഈ ഛേ അനേ
ജേ നിഷ്കാമ ഛേ, തേ ഭിഖാരീ ഹോയ കേ രാജാ ഹോയ തോപണ ശോഭേ ഛേ. 91
ക്വ സ്വാച്ഛന്ദ്യം ക്വ സങ്കോചഃ ക്വ വാ തത്ത്വവിനിശ്ചയഃ ।
നിർവ്യാജാർജവഭൂതസ്യ ചരിതാർഥസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-92 ॥
നിഷ്കപട, സരള അനേ കൃതാർഥ യോഗീനേ സ്വച്ഛന്ദതാ ക്യാം
അഥവാ സങ്കോച കയാം അഥവാ തത്ത്വനോ നിശ്ചയ പണ ക്യാം ? 92
ആത്മവിശ്രാന്തിതൃപ്തേന നിരാശേന ഗതാർതിനാ ।
അന്തര്യദനുഭൂയേത തത് കഥം കസ്യ കഥ്യതേ ॥ 18-93 ॥
ആത്മാമാം വിശ്രാന്തി ഥവാഥീ സന്തുഷ്ട ബനേലാ, നിഃസ്പൃഹ അനേ
ദുഃഖരഹിത പുരുഷ വഡേ ജേ അന്ദര അനുഭവാതും ഹോയ തേ കേവീ രീതേ
കോനേ കഹീ ശകായ? 93
സുപ്തോഽപി ന സുഷുപ്തൗ ച സ്വപ്നേഽപി ശയിതോ ന ച ।
ജാഗരേഽപി ന ജാഗർതി ധീരസ്തൃപ്തഃ പദേ പദേ ॥ 18-94 ॥
ധീര പുരുഷ സൂതോ ഛതാം സുഷുപ്തിമാം നഥീ, സ്വപ്നമാം ഛതാം
സൂതേലോ നഥീ, ജാഗതോ ഛതാം ജാഗൃതിമാം നഥീ, (പരന്തു). ദരേക ക്ഷണേ
സന്തഷ്ട രഹേ ഛേ. 94
ജ്ഞഃ സചിന്തോഽപി നിശ്ചിന്തഃ സേന്ദ്രിയോഽപി നിരിന്ദ്രിയഃ ।
സുബുദ്ധിരപി നിർബുദ്ധിഃ സാഹങ്കാരോഽനഹങ്കൃതിഃ ॥ 18-95 ॥
ജ്ഞാനീ ചിതാ സഹിത ഛതാം ചിതാരഹിത ഛേ. ഇന്ദ്രിയോഥീ യുക്ത
ഛതാം ഇന്ദ്രിയരഹിത ഛേ, ബുദ്ധിഥീ യുകത ഛതാം ബുദ്ധിരഹിത ഛേ, അഹങ്കാര
സഹിത ഛതാം അഹങ്കാരരഹിത ഛേ. 9പ
ന സുഖീ ന ച വാ ദുഃഖീ ന വിരക്തോ ന സംഗവാൻ ।
ന മുമുക്ഷുർന വാ മുക്താ ന കിഞ്ചിന്ന്ന ച കിഞ്ചന ॥ 18-96 ॥
ജ്ഞാനീ സുഖീ നഥീ തേമ ദുഃഖീ പണ നഥീ, വിരകത നഥീ
തേമ ആസക്ത നഥീ, മുമുക്ഷു നഥീ തേമ മുക്ത പണ നഥീ, കംഈ ജ
നഥീ തേമ ജ കാംഈ നഥീ. 96
വിക്ഷേപേഽപി ന വിക്ഷിപ്തഃ സമാധൗ ന സമാധിമാൻ ।
ജാഡ്യേഽപി ന ജഡോ ധന്യഃ പാണ്ഡിത്യേഽപി ന പണ്ഡിതഃ ॥ 18-97 ॥
ധന്യ പുരുഷ വിക്ഷേപമാം പണ വിക്ഷിപ്ത നഥീ, സമാധിമാം പണ
സമാധിവാളോ നഥീ, മൂഢതാമാം പണ മൂഢ നഥീ. അനേ പണ്ഡിതാഈമാം
പണ പണ്ഡിത നഥീ. 97
മുക്തോ യഥാസ്ഥിതിസ്വസ്ഥഃ കൃതകർതവ്യനിർവൃതഃ ।
സമഃ സർവത്ര വൈതൃഷ്ണ്യാന്ന സ്മരത്യകൃതം കൃതം ॥ 18-98 ॥
മുക്ത പുരുഷ ജേവീ ഹോയ തേവീ സ്ഥിതിമാം ശാന്ത ഛേ അനേ
കൃതകൃത്യ ഹോഈ സുഖീ ഛേ; തേമ ജ സർവത്ര സമ ഹോഈ തൃഷ്ണാരഹിത
പണാ നേ ലീധേ കരേലും കേ ന കരേലും സംഭാരതോ നഥീ. 98
ന പ്രീയതേ വന്ദ്യമാനോ നിന്ദ്യമാനോ ന കുപ്യതി ।
നൈവോദ്വിജതി മരണേ ജീവനേ നാഭിനന്ദതി ॥ 18-99 ॥
ജ്ഞാനീ കോഈഥീ വന്ദിത ഥതാം ഖുശ ഥതോ നഥീ; തേമ ജ നിന്ദിത
ഥതാം ചിഡാതോ നഥീ. മരണഥീ ഉദ്വേഗ പാമതോ നഥീ, തേമ ജ ജീവനഥീ
ഹർഷ പാമതോ നഥീ. 99
ന ധാവതി ജനാകീർണം നാരണ്യം ഉപശാന്തധീഃ ।
യഥാതഥാ യത്രതത്ര സമ ഏവാവതിഷ്ഠതേ ॥ 18-100 ॥
ശാന്ത ബുദ്ധിവാളോ ലോകോഥീ വ്യാപ്ത ദേശമാം പണ ജതോ നഥീ;
തേമ ജ ജംഗലമാം പണ ഭാഗതോ നഥീ. ജേ ഹോയ തേ സ്ഥിതിമാം അനേ
ജ്യാം ഹോയ ത്യാം തേ സമഭാവഥീ രഹേ ഛേ. 100
പ്രകരണ 19 – ആത്മവിശ്രാന്തിപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
തത്ത്വവിജ്ഞാനസന്ദംശമാദായ ഹൃദയോദരാത് ।
നാവിധപരാമർശശല്യോദ്ധാരഃ കൃതോ മയാ ॥ 19-1 ॥
ജനകേ കഹ്യും: തത്ത്വജ്ഞാനരൂപീ മാണസോ ലഈനേ ഹദയനാ അന്ദരനാ
ഭാഗമാന്ഥീ അനേക പ്രകാരനാ സ്പർശരൂപീ കാണ്ടാഓ മാരാ വഡേ ഖേഞ്ചീ
കഢായാ ഛേ. 1
ക്വ ധർമഃ ക്വ ച വാ കാമഃ ക്വ ചാർഥഃ ക്വ വിവേകിതാ ।
ക്വ ദ്വൈതം ക്വ ച വാഽദ്വൈതം സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-2 ॥
പോതാനാ മഹിമാമാം സ്ഥിത ബനേലാ മാരാ മാടേ ധർമ
കയാം, കാമ കയാം, അർഥ കയാം, വിവേക കയാം, ദ്വൈത കയാം അനേ അദ്വൈത
പണ കയാം? ര
ക്വ ഭൂതം ക്വ ഭവിഷ്യദ് വാ വർതമാനമപി ക്വ വാ ।
ക്വ ദേശഃ ക്വ ച വാ നിത്യം സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-3 ॥
പോതാനാ മഹിമാമാം സ്ഥിത ബനേലാ മാരേ മാടേ ഭൂതകാള കയാം
ഛേ അനേ ഭവിഷ്യ കയാം ഛേ അനേ വർതമാന പണ കയാം ഛേ, തേമ ജ
ദേശ പണ ക്യാം ഛേ? തേമ ജ (ആ ബധീ ദേശകാലാത്മക അനിത്യതാഥീ
ഭിന്ന) നിത്യതാ പണ ക്യാം ഛേ? 3
ക്വ ചാത്മാ ക്വ ച വാനാത്മാ ക്വ ശുഭം ക്വാശുഭം യഥാ ।
ക്വ ചിന്താ ക്വ ച വാചിന്താ സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-4 ॥
പോതാനാ മഹിമാമാം സ്ഥിത ബനേലാ മാരേ മാടേ ആത്മാ കയാം
അനേ അനാത്മാ കയാം, ശുഭ കയാം അനേ അശുഭ കയാം, ചിന്താ കയാം
അനേ ചിന്താരഹിതപണും കയാം? 4
ക്വ സ്വപ്നഃ ക്വ സുഷുപ്തിർവാ ക്വ ച ജാഗരണം തഥാ ।
ക്വ തുരീയം ഭയം വാപി സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-5 ॥
പോതാനാ മഹിമാമാം സ്ഥിത ബനേലാ മാരേ മാടേ സ്വപ്ന ക്യാം
അഥവാ സുഷുപ്തി കയാം അനേ വളീ ജാഗ്രത അവസ്ഥാ പണ ക്യാം, തേമജ
തുരീയ അവസ്ഥാ പണ കയാം അനേ ഭയ പണ കയാം? പ
ക്വ ദൂരം ക്വ സമീപം വാ ബാഹ്യം ക്വാഭ്യന്തരം ക്വ വാ ।
ക്വ സ്ഥൂലം ക്വ ച വാ സൂക്ഷ്മം സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-6 ॥
പോതാനാ മഹിമാമാം സ്ഥിത ബനേലാ മാരേ മാടേ ദൂര ശും
അനേ നജീക ശും, ബാഹ്യ ശും അനേ അന്ദരനും ശും, സ്ഥൂള ശും അഥവാ
സൂക്ഷ്മ ശും ? 6
ക്വ മൃത്യുർജീവിതം വാ ക്വ ലോകാഃ ക്വാസ്യ ക്വ ലൗകികം ।
ക്വ ലയഃ ക്വ സമാധിർവാ സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-7 ॥
പോതാനാ മഹിമാമാം സ്ഥിത ബനേലാ മാരേ മാടേ മൃത്യു കേവും
അനേ ജീവന കേവും., ലോകോ കേവാ അനേ ലൗകിക (വ്യവഹാര) കേവോ, ലയ
കേവോ അഥവാ സമാധി കേവീ? 7
അലം ത്രിവർഗകഥയാ യോഗസ്യ കഥയാപ്യലം ।
അലം വിജ്ഞാനകഥയാ വിശ്രാന്തസ്യ മമാത്മനി ॥ 19-8 ॥
ഹും ആത്മാമാം വിശ്രാന്ത പാമേലോ ഹോഈ (ധർമാർഥകാമരൂപ)
ത്രിവർഗനീ വാത ബസ ഥഈ അനേ യോഗനീ വാത പണ ബസ ഥഈ തേമ
ജ വിജ്ഞാനനീ വാത പണ ബസ ഥഈ. 8
പ്രകരണ 20 – ജീവന്മുക്തിപ്രകരണ
ജനക ഉവാച ॥
ക്വ ഭൂതാനി ക്വ ദേഹോ വാ ക്വേന്ദ്രിയാണി ക്വ വാ മനഃ ।
ക്വ ശൂന്യം ക്വ ച നൈരാശ്യം മത്സ്വരൂപേ നിരഞ്ജനേ ॥ 20-1 ॥
ജനകേ കഹ്യും: മാരും സ്വരൂപ നിരഞ്ജന (നിർമള) ഹോഈ
(പഞ്ചമഹാ-) ഭൂതോ കയാം അനേ ദേഹ കയാം, ഇന്ദ്രിയോ കയാം അനേ
കയാം, ശൂന്യ കശാം അനേ നിരാശാ കയാം? 1
ക്വ ശാസ്ത്രം ക്വാത്മവിജ്ഞാനം ക്വ വാ നിർവിഷയം മനഃ ।
ക്വ തൃപ്തിഃ ക്വ വിതൃഷ്ണാത്വം ഗതദ്വന്ദ്വസ്യ മേ സദാ ॥ 20-2 ॥
ഹമേശ ദ്വന്ദ്വരഹിത ഏവാ മാരേ മാടേ ശാസ്ത്ര കേവും, ആത്മജ്ഞാന
കേവും അഥവാ വിഷയരഹിത മന കേവും, തൃപ്തി കേവീ അഥവാ തൃഷ്ണാ-
രഹിതപണും കേവും ? ര
ക്വ വിദ്യാ ക്വ ച വാവിദ്യാ ക്വാഹം ക്വേദം മമ ക്വ വാ ।
ക്വ ബന്ധ ക്വ ച വാ മോക്ഷഃ സ്വരൂപസ്യ ക്വ രൂപിതാ ॥ 20-3 ॥
വിദ്യാ കേവീ അനേ അവിദ്യാ കേവീ “ഹും” കേവോ അനേ ആ കേവും
അനേ മാരും കേവും, ബന്ധ കേവോ അനേ മോക്ഷ കേവോ (തേമ ജ) സ്വരൂപ-
പണും പണ കേവും? 3
ക്വ പ്രാരബ്ധാനി കർമാണി ജീവന്മുക്തിരപി ക്വ വാ ।
ക്വ തദ് വിദേഹകൈവല്യം നിർവിശേഷസ്യ സർവദാ ॥ 20-4 ॥
ഹമേശ വിശേഷരഹിത,(സമഭാവവാളാ)നേ പ്രാരബ്ധ കർമോ ക്യാം
അഥവാ ജീവന്മുക്തി പണ കയാം (അനേ) വിദേഹമുക്തി പണ കയാം? 4
ക്വ കർതാ ക്വ ച വാ ഭോക്താ നിഷ്ക്രിയം സ്ഫുരണം ക്വ വാ ।
ക്വാപരോക്ഷം ഫലം വാ ക്വ നിഃസ്വഭാവസ്യ മേ സദാ ॥ 20-5 ॥
ഹമേശ സ്വഭാവരഹിത ബനേലാ മാരേ മാടേ കർതാ കേവോ അനേ
വളീ ഭോകതാ കേവോ, തേമ ജ നിഷ്ക്രിയതാ അഥവാ സ്ഫുരണ പണ കേവും
അനേ പ്രത്യക്ഷ ഫള പണ കേവും? പ
ക്വ ലോകം ക്വ മുമുക്ഷുർവാ ക്വ യോഗീ ജ്ഞാനവാൻ ക്വ വാ ।
ക്വ ബദ്ധഃ ക്വ ച വാ മുക്തഃ സ്വസ്വരൂപേഽഹമദ്വയേ ॥ 20-6 ॥
’അഹം’ രൂപ (മാരാരൂപ) അദ്വയ സ്വസ്വരൂപമാം ലോക കയാന്ഥീ
അനേ മുമുക്ഷു കയാം, യോഗീ കയാം അനേ ജ്ഞാനീ കയാം, ബന്ധായേലോ
ക്യാം അനേ മുകത കയാം? 6
ക്വ സൃഷ്ടിഃ ക്വ ച സംഹാരഃ ക്വ സാധ്യം ക്വ ച സാധനം ।
ക്വ സാധകഃ ക്വ സിദ്ധിർവാ സ്വസ്വരൂപേഽഹമദ്വയേ ॥ 20-7 ॥
’അഹം’ (മാരാ) രൂപ അദ്വയ സ്വസ്വരൂപമാം സൃഷ്ടി കേവീ അനേ
സംഹാര കേവോ, സാധ്യ കേവും അനേ സാധന കേവും. സാധക കേവോ അനേ സിദ്ധി
കേവീ ? 7
ക്വ പ്രമാതാ പ്രമാണം വാ ക്വ പ്രമേയം ക്വ ച പ്രമാ ।
ക്വ കിഞ്ചിത് ക്വ ന കിഞ്ചിദ് വാ സർവദാ വിമലസ്യ മേ ॥ 20-8 ॥
ഹമേശ നിർമല ഏവാ മാരേ മാടേ പ്രമാതാ കേവോ അഥവാ
പ്രമാണ കേവും, പ്രമേയ കേവും അനേ പ്രമാ കേവീ, കശും പണ കേവും അനേ
കശും നഹി പണ കേവും ? 8
ക്വ വിക്ഷേപഃ ക്വ ചൈകാഗ്ര്യം ക്വ നിർബോധഃ ക്വ മൂഢതാ ।
ക്വ ഹർഷഃ ക്വ വിഷാദോ വാ സർവദാ നിഷ്ക്രിയസ്യ മേ ॥ 20-9 ॥
ഹമേശ നിഷ്ക്രിയ ഏവാ മാരേ മാടേ വിക്ഷേപ കേവോ അനേ ഏകാഗ്രതാ
കേവീ, ജ്ഞാന കേവും (അനേ) മുക്തി കേവീ, ഹർഷ കേവോ അഥവാ ശോക
കേവോ ? 9
ക്വ ചൈഷ വ്യവഹാരോ വാ ക്വ ച സാ പരമാർഥതാ ।
ക്വ സുഖം ക്വ ച വാ ദുഖം നിർവിമർശസ്യ മേ സദാ ॥ 20-10 ॥
ഹമേശ വിചാരരഹിത ഏവാ മാരേ മാടേ ആ വ്യവഹാര കേവോ
അനേ ഏ പരമാർഥതാ കേവീ, സുഖ കേവും അനേ ദുഃഖ കേവും? 10
ക്വ മായാ ക്വ ച സംസാരഃ ക്വ പ്രീതിർവിരതിഃ ക്വ വാ ।
ക്വ ജീവഃ ക്വ ച തദ്ബ്രഹ്മ സർവദാ വിമലസ്യ മേ ॥ 20-11 ॥
ഹമേശ നിർമല ഏവാ മാരേ മാടേ മായാ കയാം അനേ സംസാര
ക്യാം, പ്രീതി കയാം അനേ അപ്രീതി കയാം, ജീവ കയാം അനേ ഏ ബ്രഹ്മ
ക്യാം? 11
ക്വ പ്രവൃത്തിർനിർവൃത്തിർവാ ക്വ മുക്തിഃ ക്വ ച ബന്ധനം ।
കൂടസ്ഥനിർവിഭാഗസ്യ സ്വസ്ഥസ്യ മമ സർവദാ ॥ 20-12 ॥
ഹമേശ പർവതനീ ജേമ അചല, വിഭാഗരഹിത അനേ സ്വസ്ഥ
ഏവാ മാരേ മാടേ പ്രവൃത്തി ശീ അഥവാ നിവൃത്തി ശീ, മുക്തി ശീ അനേ
ബന്ധന ശും ? 12
ക്വോപദേശഃ ക്വ വാ ശാസ്ത്രം ക്വ ശിഷ്യഃ ക്വ ച വാ ഗുരുഃ ।
ക്വ ചാസ്തി പുരുഷാർഥോ വാ നിരുപാധേഃ ശിവസ്യ മേ ॥ 20-13 ॥
ഉപാധിരഹിത അനേ കല്യാണരൂപ ഏവാ മാരേ മാടേ ഉപദേശ
കയാം അനേ ശാസ്ത്ര കയാം, ശിഷ്യ കയാം അനേ ഗുരു കയാം, അനേ വളീ
പുരഷാർഥ മോക്ഷ പണ കയാം ഛേ? 13
ക്വ ചാസ്തി ക്വ ച വാ നാസ്തി ക്വാസ്തി ചൈകം ക്വ ച ദ്വയം ।
ബഹുനാത്ര കിമുക്തേന കിഞ്ചിന്നോത്തിഷ്ഠതേ മമ ॥ 20-14 ॥
ഛേ പണ കേവും അനേ നഥീ പണ കേവും? ഏകത്വ പണ ക്യാം ഛേ
അനേ ദ്വൈത പണ കയാം ഛേ? അഹീം വധു കഹീനേ ശും? മാരേ മാടേ തോ കാംഈ
പണ ഛേ ജ നഹി. 14
പ്രകരണ 21 – സംഖ്യാക്രമവിജ്ഞാനപ്രകരണ
– Chant Stotra in Other Languages –
Ashtavakra Gita Gujarati Translation in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil