Chaudhuri Narayan Singh, in his preface to Kurma Purana with Hindi translation 1962 (DLI) says that chapters 12-33 are Vyasa Gita. This is repeated by Anand Swarup Gupta in the critical edition of Kurma Purana (DLI). Some others (V Raghavan’s list, Kurma Purana Calcutta edition 1890) are of the opinion that the complete Uttarabhaga of Kurma Purana is Vyasa Gita. This would mean Ishvara Gita is a part of Vyasa Gita.
॥ Vyasageetaa Kurmapurana 12-46 Telugu Lyrics ॥
॥ వ్యాసగీతా కూర్మపురాణే అధ్యాయ 12-46 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ద్వాదశోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
శృణుధ్వమృషయః సర్వే వక్ష్యమాణం సనాతనం ।
కర్మయోగం బ్రాహ్మణానామాత్యంతికఫలప్రదం ॥ 12.1 ॥
ఆమ్నాయసిద్ధమఖిలం బాహ్మణానాం ప్రదర్శితం ।
ఋషీణాం శృణ్వతాం పూర్వం మనురాహ ప్రజాపతిః ॥ 12.2 ॥
సర్వపాపహరం పుణ్యమృషిసంఘైర్నిషేవితం ।
సమాహితధియో యూయం శృణుధ్వం గదతో మమ ॥ 12.3 ॥
కృతోపనయనో వేదానధీయీత ద్విజోత్తమాః ।
గర్భాష్టమేఽష్టమే వాబ్దే స్వసూత్రోక్తవిధానతః ॥ 12.4 ॥
దండీ చ మేఖలీ సూత్రీ కృష్ణాజినధరో మునిః ।
భిక్షాహారో గురుహితో వీక్షమాణో గురోర్ముఖం ॥ 12.5 ॥
కార్పాసముపవీతార్థం నిర్మితం బ్రహ్మణా పురా ।
బ్రాహ్మణానాం త్రివిత్ సూత్రం కౌశం వా వస్త్రమేవ వా ॥ 12.6 ॥
సదోపవీతీ చైవ స్యాత్ సదా బద్ధశిఖో ద్విజః ।
అన్యథా యత్ కృతం కర్మ తద్ భవత్యయథాకృతం ॥ 12.7 ॥
వసేదవికృతం వాసః కార్పాసం వా కషాయకం ।
తదేవ పరిధానీయం శుక్లమచ్ఛిద్రముత్తమం ॥ 12.8 ॥
ఉత్తరం తు సమాఖ్యాతం వాసః కృష్ణాజినం శుభం ।
అభావే దివ్యమజినం రౌరవం వా విధీయతే ॥ 12.9 ॥
ఉద్ధృత్య దక్షిణం బాహుం సవ్యే బాహౌ సమర్పితం ।
ఉపవీతం భవేన్నిత్యం నివీతం కంఠసజ్జనే ॥ 12.10 ॥
సవ్యం బాహుం సముద్ధృత్య దక్షిణే తు ధృతం ద్విజాః ।
ప్రాచీనావీతమిత్యుక్తం పైత్రే కర్మణి యోజయేత్ ॥ 12.11 ॥
అగ్న్యగారే గవాం గోష్ఠే హోమే జప్యే తథైవ చ ।
స్వాధ్యాయే భోజనే నిత్యం బ్రాహ్మణానాం చ సన్నిధౌ ॥ 12.12 ॥
ఉపాసనే గురూణాం చ సంధ్యయోః సాధుసంగమే ।
ఉపవీతీ భవేన్నిత్యం విధిరేష సనాతనః ॥ 12.13 ॥
మౌంజీ త్రివృత్ సమా శ్లక్ష్ణా కార్యా విప్రస్య మేఖలా ।
ముంజాభావే కుశేనాహుర్గ్రంథినైకేన వా త్రిభిః ॥ 12.14 ॥
ధారయేద్ బైల్వపాలాశౌ దండౌ కేశాంతకౌ ద్విజః ।
యజ్ఞార్హవృక్షజం వాఽథ సౌమ్యమవ్రణమేవ చ ॥ 12.15 ॥
సాయం ప్రాతర్ద్విజః సంధ్యాముపాసీత సమాహితః ।
కామాల్లోభాద్ భయాన్మోహాత్ త్యక్తేన పతితో భవేత్ ॥ 12.16 ॥
అగ్నికార్యం తతః కుర్యాత్ సాయం ప్రాతః ప్రసన్నధీః ।
స్నాత్వా సంతర్పయేద్ దేవానృషీన్ పితృగణాంస్తథా ॥ 12.17 ॥
దేవతాభ్యర్చనం కుర్యాత్ పుష్పైః పత్రేణ చాంబునా ।
అభివాదనశీలః స్యాన్నిత్యం వృద్ధేషు ధర్మతః ॥ 12.18 ॥
అసావహం భో నామేతి సమ్యక్ ప్రణతిపూర్వకం ।
ఆయురారోగ్యసిద్ధ్యర్థం ద్రవ్యాదిపరివర్జితం ॥ 12.19 ॥
ఆయుష్ణాన్ భవ సౌమ్యేతి వాచ్యో విప్రోఽభివాదనే ।
అకారశ్చాస్య నామ్నోఽన్తే వాచ్యః పూర్వాక్షరః ప్లుతః ॥ 12.20 ॥
న కుర్యాద్ యోఽభివాదస్య ద్విజః ప్రత్యభివాదనం ।
నాభివాద్యః స విదుషా యథా శూద్రస్తథైవ సః ॥ 12.21 ॥
సవ్య్స్తపాణినా కార్యముపసంగ్రహణం గురోః ।
సవ్యేన సవ్యః స్ప్రష్టవ్యో దక్షిణేన తు దక్షిణః ॥ 12.22 ॥
లౌకికం వైదికం చాపి తథాధ్యాత్మికమేవ వా ।
ఆదదీత యతో జ్ఞానం తం పూర్వమభివాదయేత్ ॥ 12.23 ॥
నోదకం ధారయేద్ భైక్షం పుష్పాణి సమిధస్తథా ।
ఏవంవిధాని చాన్యాని న దైవాద్యేషు కర్మసు ॥ 12.24 ॥
బ్రాహ్మణం కుశలం పృచ్ఛేత్ క్షత్రబంధుమనామయం ।
వైశ్యం క్షేమం సమాగమ్య శూద్రమారోగ్యమేవ తు ॥ 12.25 ॥
ఉపాధ్యాయః పితా జ్యేష్ఠో భ్రాతా చైవ మహీపతిః ।
మాతులః శ్వశురస్త్రాతా మాతామహపితామహౌ ॥ 12.26 ॥
వర్ణజ్యేష్ఠః పితృవ్యశ్చ పుంసోఽత్ర గురవః స్మృతాః ।
మాతా మాతామహీ గుర్వీ పితుర్మాతుశ్చ సోదరాః ॥ 12.27 ॥
శ్వశ్రూః పితామహీజ్యేష్ఠా ధాత్రీ చ గురవః స్త్రియః ।
ఇత్యుక్తో గురువర్గోఽయం మాతృతః పితృతో ద్విజాః ॥ 12.28 ॥
అనువర్త్తనమేతేషాం మనోవాక్కాయకర్మభిః ।
గురుం దృష్ట్వా సముత్తిష్ఠేదభివాద్య కృతాంజలిః ॥ 12.29 ॥
నైతైరుపవిశేత్ సార్ద్ధం వివదేన్నాత్మకారణాత్ ।
జీవితార్థమపి ద్వేషాద్ గురుభిర్నైవ భాషణం ॥ 12.30 ॥
ఉదితోఽపి గుణైరన్యైర్గురుద్వేషీ పతత్యధః ।
గురూణామపి సర్వేషాం పూజ్యాః పంచ విశేషతః ॥ 12.31 ॥
తేషామాద్యాస్త్రయః శ్రేష్ఠాస్తేషాం మాతా సుపూజితా ।
యో భావయతి యా సూతే యేన విద్యోపదిశ్యతే ॥ 12.32 ॥
జ్యేష్ఠో భ్రాతా చ భర్త్తా చ పంచైతే గురవః స్మృతాః ।
ఆత్మనః సర్వయత్నేన ప్రాణత్యాగేన వా పునః ॥ 12.33 ॥
పూజనీయా విశేషేణ పంచైతే భూతిమిచ్ఛతా ।
యావత్ పితా చ మాతా చ ద్వావేతౌ నిర్వికారిణౌ ॥ 12.34 ॥
తావత్ సర్వం పరిత్యజ్య పుత్రః స్యాత్ తత్పరాయణః ।
పితా మాతా చ సుప్రీతౌ స్యాతాం పుత్రగుణైర్యది ॥ 12.35 ॥
స పుత్రః సకలం ధర్మమాప్నుయాత్ తేన కర్మణా ।
నాస్తి మాతృసమం దైవం నాస్తి పితృసమో గురుః ॥ 12.36 ॥
తయోః ప్రత్యుపకారోఽపి న కథంచన విద్యతే ।
తయోర్నిత్యం ప్రియం కుర్యాత్ కర్మణా మనసా గిరా ॥ 12.37 ॥
న తాభ్యామననుజ్ఞాతో ధర్మమన్యం సమాచరేత్ ।
వర్జయిత్వా ముక్తిఫలం నిత్యం నైమిత్తికం తథా ॥ 12.38 ॥
ధర్మసారః సముద్దిష్టః ప్రేత్యానంతఫలప్రదః ।
సమ్యగారాధ్య వక్తారం విసృష్టస్తదనుజ్ఞయా ॥ 12.39 ॥
శిష్యో విద్యాఫలం భుంక్తే ప్రేత్య వా పూజ్యతే దివి ।
యో భ్రాతరం పితృసమం జ్యేష్ఠం మూర్ఖోఽవమన్యతే ॥ 12.40 ॥
తేన దోషేణ స ప్రేత్య నిరయం ఘోరమృచ్ఛతి ।
పుంసా వర్త్మనితిష్టేత పూజ్యో భర్త్తా తు సర్వదా ॥ 12.41 ॥
అపి మాతరి లోకేఽస్మిన్ ఉపకారాద్ధి గౌరవం ।
యేనరా భర్త్తృపిండార్థం స్వాన్ ప్రాణాన్ సంత్యజంతి హి ॥ 12.42 ॥
తేషామథాక్షయాఀల్లోకాన్ ప్రోవాచ భగవాన్ మనుః ।
మాతులాంశ్చ పితృవ్యాంశ్చ శ్వశురానృత్విజో గురూన్ ॥ 12.43 ॥
అసావహమితి బ్రూయుః ప్రత్యుత్థాయ యవీయసః ।
అవాచ్యో దీక్షితో నామ్నా యవీయానపి యో భవేత్ ॥ 12.44 ॥
భోభవత్పూర్వకత్వేనమభిభాషేత ధర్మవిత్ ।
అభివాద్యశ్చ పూజ్యశ్చ శిరసా వంద్య ఏవ చ ॥ 12.45 ॥
బ్రాహ్మణః క్షత్రియాద్యైశ్చ శ్రీకామైః సాదరం సదా ।
నాభివాద్యాస్తు విప్రేణ క్షత్రియాద్యాః కథంచన ॥ 12.46 ॥
జ్ఞానకర్మగుణోపేతా యద్యప్యేతే బహుశ్రుతాః ।
బ్రాహ్మణః సర్వవర్ణానాం స్వస్తి కుర్యాదితి శ్రుతిః ॥ 12.47 ॥
సవర్ణేషు సవర్ణానాం కామ్యమేవాభివాదనం ।
గురురగ్నిర్ద్విజాతీనాం వర్ణానాం బ్రాహ్మణో గురుః ॥ 12.48 ॥
పతిరేవ గురుః స్త్రీణాం సర్వత్రాభ్యాగతో గురుః ।
విద్యా కర్మ వయో బంధుర్విత్తం భవతి పంచమం ॥ 12.49 ॥
మాన్యస్థానాని పంచాహుః పూర్వం పూర్వం గురూత్తరాత్ ।
పంచానాం త్రిషు వర్ణేషు భూయాంసి బలవంతి చ ॥ 12.50 ॥
యత్ర స్యుః సోఽత్ర మానార్హః శూద్రోఽపి దశమీం గతః ।
పంథా దేయో బ్రాహ్మణాయ స్త్రియై రాజ్ఞే హ్యచక్షుషే ॥ 12.51 ॥
వృద్ధాయ భారమగ్నాయ రోగిణే దుర్బలాయ చ ।
భిక్షామాహృత్య శిష్టానాం గృహేభ్యః ప్రయతోఽన్వహం ॥ 12.52 ॥
నివేద్య గురవేఽశ్నీయాద్ వాగ్యతస్తదనుజ్ఞయా ।
భవత్పూర్వం చరేద్ భైక్ష్యముపనీతో ద్విజోత్తమః ॥ 12.53 ॥
భవన్మధ్యం తు రాజన్యో వైశ్యస్తు భవదుత్తరం ।
మాతరం వా స్వసారం వా మాతుర్వా భగినీం నిజాం ॥ 12.54 ॥
భిక్షేత భిక్షాం ప్రథమం యా చైనం న విమానయేత్ ।
సజాతీయగృహేష్వేవ సార్వవర్ణికమేవ వా ॥ 12.55 ॥
భైక్ష్యస్య చరణం ప్రోక్తం పతితాదిషు వర్జితం ।
వేదయజ్ఞైరహీనానాం ప్రశస్తానాం స్వకర్మసు ॥ 12.56 ॥
బ్రహ్మచారీ హరేద్ భైక్షం గృహేభ్యః ప్రయతోఽన్వహం ।
గురోః కులే న భిక్షేత న జ్ఞాతికులబంధుషు ॥ 12.57 ॥
అలాభే త్వన్యగేహానాం పూర్వం పూర్వం వివర్జయేత్ ॥
సర్వం వా విచరేద్ గ్రామం పూర్వోక్తానామసంభవే ॥ 12.58 ॥
నియమ్య ప్రయతో వాచం దిశస్త్వనవలోకయన్ ।
సమాహృత్య తు తద్ భైక్షం యావదర్థమమాయయా ॥ 12.59 ॥
భుంజీత ప్రయతో నిత్యం వాగ్యతోఽనన్యమానసః ।
భైక్ష్యేణ వర్త్తయేన్నిత్యం నైకాన్నాదీ భవేద్ వ్రతీ ॥ 12.60 ॥
భైక్ష్యేణ వ్రతినో వృత్తిరుపవాససమా స్మృతా ।
పూజయేదశనం నిత్యమద్యాచ్చైతదకుత్సయన్ ॥ 12.61 ॥
దృష్ట్వా హృష్యేత్ ప్రసీదేచ్చ తతో భుంజీత వాగ్యతః 12.62 ॥
అనారోగ్యమనాయుష్యమస్వర్గ్యం చాతిభోజనం ।
అపుణ్యం లోకవిద్విష్టం తస్మాత్ తత్పరివర్జయేత్ ॥ 12.63 ॥
ప్రాఙ్ముఖోఽన్నాని భుంజీత సూర్యాభిముఖ ఏవ వా ।
నాద్యాదుదఙ్ముఖో నిత్యం విధిరేష సనాతనః ॥ 12.64 ॥
ప్రక్షాల్య పాణిపాదౌ చ భుంజానో ద్విరుపస్పృశేత్ ।
శుచౌ దేశే సమాసీనో భుక్త్వా చ ద్విరుపస్పృశేత్ ॥ 12.65 ॥
ఇతీ శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ద్వాదశోఽధ్యాయః ॥12 ॥
కూర్మపురాణే ఉత్తరభాగే త్రయోదశోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
భుక్త్వా పీత్వా చ సుప్త్వా చ స్నాత్వా రథ్యోపసర్పణే ।
ఓష్ఠావలోమోకౌ స్పృష్ట్వా వాసో విపరిధాయ చ ॥ 13.1
రేతోమూత్రపురీషాణాముత్సర్గేఽయుక్తభాషణే ।
ష్ఠీవిత్వాఽధ్యయనారంభే కాసశ్వాసాగమే తథా ॥ 13.2
చత్వరం వా శ్మశానం వా సమాగమ్య ద్విజోత్తమః ।
సంధ్యయోరుభయోస్తద్వదాచాంతోఽప్యాచమేత్ పునః ॥ 13.3
చండాలమ్లేచ్ఛసంభాషే స్త్రీశూద్రోచ్ఛిష్టభాషణే ।
ఉచ్ఛిష్టం పురుషం స్పృష్ట్వా భోజ్యం చాపి తథావిధం ॥ 13.4 ॥
ఆచామేదశ్రుపాతే వా లోహితస్య తథైవ చ ।
భోజనే సంధ్యయోః స్నాత్వా పీత్వా మూత్రపురీషయోః ॥ 13.5 ॥
ఆచాంతోఽప్యాచమేత్ సుప్త్వా సకృత్సకృదథాన్యతః ।
అగ్నేర్గవామథాలంభే స్పృష్ట్వా ప్రయతమేవ వా ॥ 13.6 ॥
స్త్రీణామథాత్మనః స్పర్శే నీవీం వా పరిధాయ చ
ఉపస్పృశేజ్జలం వార్ద్రం తృణం వా భూమిమేవ వా ॥ 13.7 ॥
కేశానాం చాత్మనః స్పర్శే వాససోఽక్షాలితస్య చ ।
అనుష్ణాభిరఫేనాభిః విశుద్ధాద్భిశ్చ ధర్మతః ॥ 13.8 ॥
శౌచేప్సుః సర్వదాచామేదాసీనః ప్రాగుదఙ్ముఖః ।
శిరః ప్రావృత్య కంఠం వా ముక్తకచ్ఛశిఖోఽపి వా ॥ 13.9 ॥
అకృత్వా పాదయోః శౌచమాచాంతోఽప్యశుచిర్భవేత్ ।
సోపానత్కో జలస్థో వా నోష్ణీషీ చాచమేద్బుధః ॥ 13.10 ॥
న చైవ వర్షధారాభిర్న తిష్ఠన్ నోద్ధృతోదకైః ।
నైకహస్తార్పితజలైర్వినా సూత్రేణ వా పునః ॥ 13.11 ॥
న పాదుకాసనస్థో వా బహిర్జానురథాపి వా ।
న జల్పన్ న హసన్ ప్రేక్షన్ శయానః ప్రహ్వ ఏవ చ
నావీక్షితాభిః ఫేనాద్యైరుపేతాభిరథాపి వా ।
శూద్రాశుచికరోన్ముక్తైర్న క్షారాభిస్తథైవ చ ॥ 13.12 ॥
న చైవాంగులిభిః శస్తం న కుర్వన్ నాన్యమానసః ।
న వర్ణరసదుష్టాభిర్న చైవ ప్రదరోదకైః ॥ 13.13 ॥
న పాణిక్షుభితాభిర్వా న బహిష్కక్ష ఏవ వా ।
హృద్గాభిః పూయతే విప్రః కంఠ్యాభిః క్షత్రియః శుచిః ॥ 13.14 ॥
ప్రాశితాభిస్తథావైశ్యః స్త్రీశూద్రౌ స్పర్శతోఽన్తతః ॥
అంగుష్ఠమూలాంతరతో రేఖాయాం బ్రాహ్మముచ్యతే ॥ 13.15 ॥
అంతరాంగుష్ఠదేశిన్యో పితౄణాం తీర్థముత్తమం ॥
కనిష్ఠామూలతః పశ్చాత్ ప్రాజాపత్యం ప్రచక్షతే ॥ 13.16 ॥
అంగుల్యగ్రే స్మృతం దైవం తద్దేవార్థం ప్రకీర్త్తితః ।
మూలే వా దైవమాదిష్టం గ్నేయం మధ్యతః స్మృతం ॥ 13.17 ॥
తదేవ సౌమికం తీర్థమేతజ్జ్ఞాత్వా న ముహ్యతి ।
బ్రాహ్మేణైవ తు తీర్థేన ద్విజో నిత్యముపస్పృశేత్ ॥ 13.18 ॥
కాయేన వాఽథ దైవేన పైత్రేణ న తు వై ద్విజాః ।
త్రిః ప్రాశ్నీయాదపః పూర్వం బ్రాహ్మణః ప్రయతస్తతః ॥ 13.19 ॥
సంమృజ్యాంగుష్ఠమూలేన ముఖం వై సముపస్పృశేత్ ॥
అంగుష్ఠానామికాభ్యాం తు స్పృశేన్నేత్రద్వయం తతః ॥ 13.20 ॥
తర్జన్యంగుష్ఠయోగేన స్పృశేన్నాసాపృటద్వయం ॥
కనిష్ఠాంగుష్ఠయోగేన శ్రవణే సముపస్పృశేత్ ॥ 13.21 ॥
సర్వాసామథ యోగేన హృదయం తు తలేన వా ।
స్పృశేద్వై శిరసస్తద్వదంగుష్ఠేనాథవా ద్వయం ॥ 13.22
త్రిః ప్రాశ్నీయాద్ యదంభస్తు సుప్రీతాస్తేన దేవతాః ।
బ్రహ్మా విష్ణుర్మహేశశ్చ భవంతీత్యనుశుశ్రుమః ॥ 13.23
గంగా చ యమునా చైవ ప్రీయేతే పరిమార్జనాత్ ।
సంస్పృష్టయోర్లోచనయోః ప్రీయేతే శశిభాస్కరౌ ॥ 13.24
నాసత్యదస్రౌ ప్రీయేతే స్పృష్టే నాసాపుటద్వయే ।
శ్రోత్రయోః స్పృష్టయోస్తద్వత్ ప్రీయేతే చానిలానలౌ ॥ 13.25
సంస్పృష్టే హృదయే చాస్య ప్రీయంతే సర్వదేవతాః ।
మూర్ధ్ని సంస్పర్శనాదేవ ప్రీతః స పురుషో భవేత్ ॥ 13.26
నోచ్ఛిష్టం కుర్వతే నిత్యం విప్రుషోఽఙ్గం నయంతి యాః ।
దంతాంతర్దంతలగ్నేషు జిహ్వోష్టైఱశుచిర్భవేత్ ॥ 13.27
స్పృశాంతి బిందవః పాదౌ య ఆచామయతః పరాన్ ।
భూమికాస్తే సమా జ్ఞేయా న తైరప్రయతో భవేత్ ॥ 13.28
మదుపర్కే చ సోమే చ తాంబూలస్య చ భక్షణే ।
ఫలమూలేక్షుదండే న దోషం ప్రాహ వే మనుః ॥ 13.29
ప్రచరాన్నోదపానేషు ద్రవ్యహస్తో భవేన్నరః ।
భూమౌ నిక్షిప్య తద్ ద్రవ్యమాచమ్యాభ్యుక్షయేత్ తు తత్ ॥ 13.30
తైజసం వై సమాదాయ యద్యుచ్ఛిష్టో భవేద్ ద్విజః ।
భూమౌ నిక్షిప్య తద్ ద్రవ్యమాచమ్యాభ్యుక్షయేత్ తు తత్ ॥ 13.31
యద్యమంత్రం సమాదాయ భవేదుచ్ఛేషణాన్వితః ।
అనిధాయైవ తద్ ద్రవ్యమాచాంతః శుచితామియాత్ ॥ 13.32
వస్రాదిషు వికల్పః స్యాత్ తత్సంస్పృష్ట్వాచమేదిహ ।
అరణ్యేఽనుదకే రాత్రౌ చౌరవ్యాఘ్రాకులే పథి ॥ 13.33 ॥
కృత్వా మూత్రం పురీషం వా ద్రవ్యహస్తో న దుష్యతి ।
నిధాయ దక్షిణే కర్ణే బ్రహ్మసూత్రముదఙ్ముఖః ॥ 13.34 ॥
అహ్ని కుర్యాచ్ఛకృన్మూత్రం రాత్రౌ చేద్ దక్షిణాముఖః ॥
అంతర్ధాయ మహీం కాష్ఠైః పత్రైర్లోష్ఠతృణేన వా ॥ 13.35 ॥
ప్రావృత్య చ శిరః కుర్యాద్ విణ్మూత్రస్య విసర్జనం ।
ఛాయాకూపనదీగోష్ఠచైత్యాంభః పథి భస్మసు ॥ 13.36 ॥
అగ్నౌ చైవ శ్మశానే చ విణ్మూత్రే న సమాచరేత్ ॥
న గోమయే న కృష్టే వా మహావృక్షే న శాడ్వలే ॥ 13.37 ॥
న తిష్ఠన్ వా న నిర్వాసా న చ పర్వతమస్తకే ।
న జీర్ణదేవాయతనే న వల్మీకే కదాచన ॥ 13,38 ॥
న ససత్త్వేషు గర్తేషు న గచ్ఛన్ వా సమాచరేత్ ॥
తుషాంగారకపాలేషు రాజమార్గే తథైవ చ ॥ 13.39 ॥
న క్షేత్రే న విమలే వాఽపి న తీర్థే న చతుష్పథే ।
నోద్యానే న సమీపే వా నోషరే న పరాశుచౌ ॥ 13.40 ॥
న సోపానత్పాదుకో వా ఛత్రీ వా నాంతరిక్షకే ॥
న చైవాభిముఖే స్త్రీణాం గురుబ్రాహ్మణయోర్గవాం ॥ 13.41 ॥
న దేవదేవాలయయోరపామపి కదాచన ॥
నదీం జ్యోతీంషి వీక్షిత్వా న వార్యభిముఖోఽథవా ॥ 13.42 ॥
ప్రత్యాదిత్యం ప్రత్యనలం ప్రతిసోమం తథైవ చ ॥
ఆహృత్య మృత్తికాం కూలాల్లేపగంధాపకర్షణాత్ ॥ 13.43 ॥
కుర్యాదతంద్రితః శౌచం విశుద్ధైరుద్ధృతోదకైః ॥
నాహరేన్మృత్తికాం విప్రః పాంశులాన్న చ కర్దమాన్ ॥ 13.44 ॥
న మార్గాన్నోషరాద్ దేశాచ్ఛౌచోచ్ఛిష్టాత్తథైవ చ ।
న దేవాయతనాత్ కూపాద్ గ్రామాన్న చ జలాత్ తథా ॥ 13.45 ॥
ఉపస్పృశేత్ తతో నిత్యం పూర్వోక్తేన విధానతః ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
త్రయోదశోఽధ్యాయః ॥13 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే త్రయోదశోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
ఏవం దండాదిభిర్యుక్తః శౌచాచారసమన్వితః ।
ఆహూతోఽధ్యయనం కుర్యాద్ వీక్షమాణో గురోర్ముఖం ॥ 14.1 ॥
నిత్యముద్యతపాణిః స్యాత్ సంధ్యాచారః సమన్వితః ।
ఆస్యతామితి చోక్తః సన్నాసీతాభిముఖం గురోః ॥ 14.2 ॥
ప్రతిశ్రవణసంభాషే శయానో న సమాచరేత్ ।
నాసీనో న చ భుంజానో న తిష్ఠన్న పరాఙ్ముఖః ॥ 14.3 ॥
నచ శయ్యాసనం చాస్య సర్వదా గురుసన్నిధౌ ।
గురోస్తు చక్షుర్విషయే న యథేష్టాసనో భవేత్ ॥ 14.4 ॥
నోదాహరేదస్య నామ పరోక్షమపి కేవలం ।
న చైవాస్యానుకుర్వీత గతిభాషితచేష్టితం ॥ 14.5 ॥
గురోర్యత్ర ప్రతీవాదో నిందా చాపి ప్రవర్త్తతే ।
కర్ణౌం తత్ర పిధాతవ్యౌ గంతవ్యం వా తతోఽన్యతః ॥ 14.6 ॥
దూరస్థో నార్చయేదేనం న క్రుద్ధో నాంతికే స్త్రియాః ।
న చైవాస్యోత్తరం బ్రూయాత్ స్థితే నాసీత సన్నిధౌ ॥ 14.7 ॥
ఉదకుంభం కుశాన్ పుష్పం సమిధోఽస్యాహరేత్ సదా ।
మార్జనం లేపనం నిత్యమంగానాం వై సమాచరేత్ ॥ 14.8 ॥
నాస్య నిర్మాల్యశయనం పాదుకోపానహావపి ।
ఆక్రమేదాసనం చాస్య ఛాయాదీన్ వా కదాచన ॥ 14.9 ॥
సాధయేద్ దంతకాష్ఠాదీన్ లబ్ధం చాస్మై నివేదయేత్ ।
అనాపృచ్ఛ్య న గంతవ్యం భవేత్ ప్రియహితే రతః ॥ 14.10 ॥
న పాదౌ సారయేదస్య సంనిధానే కదాచన ।
జృంభాహారస్యాదికంచైవ కంఠప్రావరణం తథా ॥ 14.11 ॥
వర్జయేత్ సన్నిధౌ నిత్యమవస్ఫోచనమేవ చ ।
యథాకాలమధీయీత యావన్న విమనా గురుః ॥ 14.12 ॥
ఆసీతాధో గురోర్గచ్ఛేత్ ఫలకే వా సమాహితః ।
ఆసనే శయనే యానే నైవ తిష్ఠేత్ కదాచన ॥ 14.13 ॥
ధావంతమనుధావేత్తం గచ్ఛంతమనుగచ్ఛతి ।
గోఽశ్వోష్ట్రయానప్రాసాదప్రస్తరేషు కటేషు చ ॥ 14.14 ॥
నాసీత గురుణా సార్ద్ధం శిలాఫలకనౌషు చ ।
జితేంద్రియః స్యాత్ సతతం వశ్యాత్మాఽక్రోధనః శుచిః ॥ 14.15 ॥
ప్రయుంజీత సదా వాచం మధురాం హితభాషిణీం ।
గంధమాల్యం రసం భవ్యం శుక్లం ప్రాణివిహింసనం ॥ 14.16 ॥
అభ్యంగం చాంజనోపానచ్ఛత్రధారణమేవ చ ।
కామం లోభం భయం నిద్రాం గీతవాదిత్రనర్త్తనం ॥ 14.17 ॥
ఆతజ్ర్జనం పరీవాదం స్త్రీప్రేక్షాలంభనం తథా ।
పరోపఘాతం పైశున్యం ప్రయత్నేన వివర్జయేత్ ॥ 14.18 ॥
ఉదకుంభం సుమనసో గోశకృన్మృత్తికాం కుశాన్ ।
ఆహరేద్ యావదర్థాని భైక్ష్యం చాహరహశ్చరేత్ ॥ 14.19 ॥
కృతం చ లవణం సర్వం వర్జ్యం పర్యుషితం చ యత్ ।
అనృత్యదర్శీ సతతం భవేద్ గీతాదినిఃస్పృహః ॥ 14.20 ॥
నాదిత్యం వై సమీక్షేత న చరేద్ దంతధావనం ।
ఏకాంతమశుచిస్త్రీభిః శూద్రాంత్యైరభిభాషణం ॥ 14.21 ॥
గురూచ్ఛిష్టం భేషజార్థం ప్రయుంజీత న కామతః ।
కలాపకర్షణస్నానం ఆచరేద్ధి కదాచన ॥ 14.22 ॥
న కుర్యాన్మానసం విప్రో గురోస్త్యాగం కదాచన ।
మోహాద్వా యది వా లోభాత్ త్యక్తేన పతితో భవేత్ ॥ 14.23 ॥
లౌకికం వైదికం చాపి తథాధ్యాత్మికమేవ చ ।
ఆదదీత యతో జ్ఞానం న తం ద్రుహ్యేత్ కదాచన ॥ 14.24 ॥
గురోరప్యవలిప్తస్య కార్యాకార్యమజానతః ।
ఉత్పథంప్రతిపన్నస్య మనుస్త్యాగం సమబ్రవీత్ ॥ 14.25 ॥
గురోర్గురౌ సన్నిహితే గురువద్ భక్తిమాచరేత్ ।
న చాతిసృష్టో గురుణా స్వాన్ గురూనభివాదయేత్ ॥ 14.26 ॥
విద్యాగురుష్వేతదేవ నిత్యా వృత్తిః స్వయోనిషు ।
ప్రతిషేధత్సు చాధర్మాద్ధితం చోపదిశత్స్వపి ॥ 14.27 ॥
శ్రేయత్సు గురువద్ వృత్తిం నిత్యమేవ సమాచరేత్ ।
గురుపుత్రేషు దారేషు గురోశ్చైవ స్వబంధుషు ॥ 14.28 ॥
బాలః సంమానయన్మాన్యాన్ వా శిష్యో వా యజ్ఞకర్మణి ।
అధ్యాపయన్ గురుసుతో గురువన్మానమర్హతి ॥ 14.29 ॥
ఉత్సాదనం వై గాత్రాణాం స్నాపనోచ్ఛిష్టభోజనే ।
న కుర్యాద్ గురుపుత్రస్య పాదయోః శౌచమేవ చ ॥ 14.30 ॥
గురువత్ పరిపూజ్యాస్తు సవర్ణా గురుయోషితః ।
అసవర్ణాస్తు సంపూజ్యాః ప్రత్యుత్థానాభివాదనైః ॥ 14.31 ॥
అభ్యంజనం స్నాపనం చ గాత్రోత్సాదనమేవ చ ।
గురుపత్న్యా న కార్యాణి కేశానాం చ ప్రసాధనం ॥ 14.32 ॥
గురుపత్నీ తు యువతీ నాభివాద్యేహ పాదయోః ।
కుర్వీత వందనం భూమ్యామసావహమితి బ్రువన్ ॥ 14.33 ॥
విప్రోష్య పాదగ్రహణమన్వహం చాభివాదనం ।
గురుదారేషు కుర్వోత సతాం ధర్మమనుస్మరన్ ॥ 14.34 ॥
మాతృష్వసా మాతులానీ శ్వశ్రూశ్చాథ పితృష్వసా ।
సంపూజ్యా గురుపత్నీచ సమస్తా గురుభార్యయా ॥ 14.35 ॥
భ్రాతుర్భార్యాచసంగ్రృహ్యా సవర్ణాఽహన్యహన్యపి ।
విప్రోష్య తూపసంగ్రాహ్యా జ్ఞాతిసంబంధియోషితః ॥ 14.36 ॥
పితుర్భగిన్యా మాతుశ్చ జ్యాయస్యాం చ స్వసర్యపి ।
మాతృవద్ వృత్తిమాతిష్ఠేన్మాత్ తాభ్యో గరీయసీ ॥ 14.37 ॥
ఏవమాచారసంపన్నమాత్మవంతమదాంభికం ।
వేదమధ్యాపయేద్ ధర్మం పురాణాంగాని నిత్యశః ॥ 14.38 ॥
సంవత్సరోషితే శిష్యే గురుర్జ్ఞానమనిర్దిశన్ ।
హరతే దుష్కృతం తస్య శిష్యస్య వసతో గురుః ॥ 14.39 ॥
ఆచార్యపుత్రః శుశ్రూషుర్జ్ఞానదో ధార్మికః శుచిః ।
శక్తోఽన్నదోఽర్థదో సాధుః స్వాధ్యాయ్యా దేశ ధర్మతః ॥ 14.40 ॥
కృతజ్ఞశ్చ తథాఽద్రోహీ మేధావీ శుభకృన్నరః ।
ఆప్తః ప్రియోఽథ విధివత్ షడధ్యాప్యా ద్విజాతయః ॥ 14.41 ॥
ఏతేషు బ్రహ్మణో దానమన్యత్ర తు యథోదితాన్ ।
ఆచమ్య సంయతో నిత్యమధీయీత ఉదఙ్ముఖః ॥ 14.42 ॥
ఉపసంగృహ్య తత్పాదౌ వీక్షమాణో గురోర్ముఖం ।
అధీష్వ భో ఇతి బ్రూయాద్ విరామోఽస్త్వితి నారభేత్ ॥ 14.43 ॥
ప్రాక్కూలాన్ పర్యుపాసీనః పవిత్రైశ్చైవ పావితః ।
ప్రాణాయామైస్త్రిభిః పూతస్తత ఓంకారమర్హతి ॥ 14.44 ॥
బ్రాహ్మణః ప్రణవం కుర్యాదంతే చ విధివద్ ద్విజః ।
కుర్యాదధ్యయనం నిత్యం బ్రహ్మాంజలికరస్థితః ॥ 14.45 ॥
సర్వేషామేవ భూతానాం వేదశ్చక్షుః సనాతనం ।
అధీయీతాప్యయం నిత్యం బ్రాహ్మణ్యాచ్చ్యవతేఽన్యథా ॥ 14.46 ॥
యోఽధీయీత ఋచో నిత్యం క్షీరాహుత్యా స దేవతాః ।
ప్రీణాతి తర్పయంత్యేనం కామైస్తృప్తాః సదైవ హి ॥ 14.47 ॥
యజూంష్యధీతే నియతం దధ్నా ప్రీణాతి దేవతాః ।
సామాన్యధీతే ప్రీణాతి ఘృతాహుతిభిరన్వహం ॥ 14.48 ॥
అథర్వాంగిరసో నిత్యం మధ్వా ప్రీణాతి దేవతాః ।
ధర్మాంగాని పురాణాని మాంసైస్తర్పయేత్సురాన్ ॥ 14.39 ॥
అపాం సమీపే నియతో నైత్యికం విధిమాశ్రితః ।
గాయత్రీమప్యధీయీత గత్వాఽరణ్యం సమాహితః ॥ 14.50 ॥
సహస్రపరమాం దేవీం శతమధ్యాం దశావరాం ।
గాయత్రీం వై జపేన్నిత్యం జపయజ్ఞః ప్రకీర్త్తితః ॥ 14.51 ॥
గాయత్రీం చైవ వేదాంస్తు తులయాఽతోలయత్ ప్రభుః ।
ఏకతశ్చతురో వేదాన్ గాయత్రీం చ తథైకతః ॥ 14.52 ॥
ఓంకారమాదితః కృత్వా వ్యాహృతీస్తదనంతరం ।
తతోఽధీయీత సావిత్రీమేకాగ్రః శ్రద్ధయాన్వితః ॥ 14.53 ॥
పురాకల్పే సముత్పన్నా భూర్భువఃస్వః సనాతనాః ॥ 14.54 ॥
మహావ్యాహృతయస్తిస్త్రః సర్వాశుభనిబర్హణాః ॥ 14.55 ॥
ప్రధానం పురుషః కాలో విష్ణుర్బ్రహ్మా మహేశ్వరః ।
సత్త్వం రజస్తమస్తిస్త్రః క్రమాద్ వ్యాహృతయః స్మృతాః ॥ 14.56 ॥
ఓంకారస్తత్ పరం బ్రహ్మ సావిత్రీ స్యాత్ తదక్షరం ।
ఏష మంత్రో మహాయోగః సారాత్ సార ఉదాహృతః ॥ 14.57 ॥
యోఽధీతేఽహన్యహన్యేతాం గాయత్రీం వేదమాతరం ।
విజ్ఞాయార్థం బ్రహ్మచారీ స యాతి పరమాం గతిం ॥ 14.58 ॥
గాయత్రీ వేదజననీ గాయత్రీ లోకపావనీ ।
న గాయత్ర్యాః పరం జప్యమేతద్ విజ్ఞాయ ముచ్యతే ॥ 14.59 ॥
శ్రావణస్య తు మాసస్య పౌర్ణమాస్యాం ద్విజోత్తమాః ।
ఆషాఢ్యాం ప్రోష్ఠపద్యాం వా వేదోపాకరణం స్మృతం ॥ 14.60 ॥
ఉత్సృజ్య గ్రామనగరం మాసాన్ విప్రోఽర్ద్ధపంచమాన్ ।
అధీయీత శుచౌ దేశే బ్రహ్మచారీ సమాహితః ॥ 14.61 ॥
పుష్యే తు ఛందసాం కుర్యాద్ బహిరుత్సర్జనం ద్విజాః ।
మాఘశుక్లస్య వా ప్రాప్తే పూర్వాహ్ణే ప్రథమేఽహని ॥ 14.62 ॥
ఛందాంస్యూర్ధ్వమథోభ్యస్యేచ్ఛుక్లపక్షేషు వై ద్విజః ।
వేదాంగాని పురాణాని కృష్ణపక్షే చ మానవః ॥ 14.63 ॥
ఇమాన్ నిత్యమనధ్యాయానదీయానో వివర్జయేత్ ।
అధ్యాపనం చ కుర్వాణో హ్యనధ్యాయన్వివర్జయేత్ ॥ 14.64 ॥
కర్ణశ్రవేఽనిలే రాత్రౌ దివా పాంశుసమూహనే ।
విద్యుత్స్తనితవర్షేషు మహోల్కానాం చ సంప్లవే ॥ 14.65 ॥
ఆకాలికమనధ్యాయమేతేష్వాహ ప్రజాపతిః ।
ఏతానభ్యుదితాన్ విద్యాద్ యదా ప్రాదుష్కృతాగ్నిషు ।
తదా విద్యాదనధ్యాయమనృతౌ చాభ్రదర్శనే ।
నిర్ఘాతే భూమిచలనే జ్యోతిషాం చోపసర్జనే ॥ 14.66 ॥
ఏతానాకాలికాన్ విద్యాదనధ్యాయానృతావపి ।
ప్రాదుష్కృతేష్వగ్నిషు తు విద్యుత్స్తనితనిస్వనే ॥ 14.67 ॥
సజ్యోతిః స్యాదనధ్యాయమనృతౌ చాత్రదర్శనే ।
నిత్యానధ్యాయ ఏవ స్యాద్ గ్రామేషు నగరేషు చ ॥ 14.68 ॥
ధర్మనైపుణ్యకామానాం పూతిగంధే చ నిత్యశః ।
అంతః శవగతే గ్రామే వృషలస్య చ సన్నిధౌ ॥ 14.69 ॥
అనధ్యాయో రుద్యమానే సమవాయే జనస్య చ ।
ఉదకే మధ్యరాత్రే చ విణ్మూత్రే చ విసర్జనే ॥ 14.70 ॥
ఉచ్ఛిష్టః శ్రాద్ధబుక్ చైవ మనసాఽపి న చింతయేత్ ।
ప్రతిగృహ్య ద్విజో విద్వానేకోదిష్టస్య కేతనం ॥ 14.71 ॥
త్ర్యహం న కీర్త్తయేద్ బ్రహ్మ రాజ్ఞో రాహోశ్చ సూతకే ।
యావదేకోఽనుదిష్టస్య స్నేహో గంధశ్చ తిష్ఠతి ॥ 14.72 ॥
విప్రస్య విదుషో దేహే తావద్ బ్రహ్మ న కీర్త్తయేత్ ।
శయానః ప్రౌఢపాదశ్చ కృత్వా చైచావసిక్థకాం ॥ 14.73 ॥
నాధీయీతామిషం జగ్ధ్వా సూతకాద్యన్నమేవ చ ।
నీహారే బాణపాతే చ సంధ్యయోరుభయోరపి ॥ 14.74 ॥
అమావాస్యాం చతుర్దశ్యాం పౌర్ణమాస్యష్టమీషు చ ।
ఉపాకర్మణి చోత్సర్గే త్రిరాత్రం క్షపణం స్మృతం ॥ 14.75 ॥
అష్టకాసు త్ర్యహోరాత్రం ఋత్వంతాసు చ రాత్రిషు ।
మార్గశీర్షే తథా పౌషే మాఘమాసే తథైవ చ ॥ 14.76 ॥
తిస్రోఽష్టకాః సమాఖ్యాతా కృష్ణపక్షేతు సూరిభిః ।
శ్లేష్మాతకస్య ఛాయాయాం శాల్మలేర్మధుకస్య చ ॥ 14.77 ॥
కదాచిదపి నాధ్యేయం కోవిదారకపిత్థయోః ।
సమానవిద్యే చ మృతే తథా సబ్రహ్మచారిణి ॥ 14.78 ॥
ఆచార్యే సంస్థితే వాఽపి త్రిరాత్రం క్షపణం స్మృతం ।
ఛిద్రాణ్యేతాని విప్రాణాంయేఽనధ్యాయాః ప్రకీర్తితాః ॥ 14.79 ॥
హింసంతి రాక్షసాస్తేషు తస్మాదేతాన్ వివర్జయేత్ ।
నైత్యకే నాస్త్యనధ్యాయః సంధ్యోపాసన ఏవ చ ॥ 14.80 ॥
ఉపాకర్మణి కర్మాంతే హోమమంత్రేషు చైవ హి ।
ఏకామృచమథైకం వా యజుః సామాథవా పునః ॥ 14.81 ॥
అష్టకాద్యాస్వధీయీత మారుతే చాతివాయతి ।
అనధ్యాయస్తు నాంగేషు నేతిహాసపురాణయోః ॥ 14.82 ॥
న ధర్మశాస్త్రేష్వన్యేషు పర్వాణ్యేతాని వర్జయేత్ ।
ఏష ధర్మః సమాసేన కీర్త్తితో బ్రహ్మచారిణాం ॥ 14.83 ॥
బ్రహ్మణాఽభిహితః పూర్వమృషీణాం భావితాత్మనాం ।
యోఽన్యత్ర కురుతే యత్నమనధీత్య శ్రుతిం ద్విజాః ॥ 14.84 ॥
స సంమూఢో న సంభాష్యో వేదబాహ్యో ద్విజాతిభిః ।
న వేదపాఠమాత్రేణ సంతుష్టో వై భవేద్ ద్విజః ॥ 14.85 ॥
పాఠమాత్రావసన్నస్తు పంకే గౌరివ సీదతి ।
యోఽధీత్య విధివద్ వేదం వేదార్థం న విచారయేత్ ॥ 14.86 ॥
స చాంధః శూద్రకల్పస్తు పదార్థం న ప్రపద్యతే ।
యది త్వాత్యంతికం వాసం కర్త్తుమిచ్ఛతి వై గురౌ ॥ 14.87 ॥
యుక్తః పరిచరేదేనమాశరీరవిమోక్షణాత్ ।
గత్వా వనం వా విధివజ్జుహుయాజ్జాతవేదసం ॥ 14.88 ॥
అభ్యసేత్స తదా నిత్యం బ్రహ్మనిష్ఠః సమాహితః
సావిత్రీం శతరుద్రీయం వేదాంతాంశ్చ విశేషతః ।
అభ్యసేత్ సతతం యుక్తే భస్మస్నానపరాయణః ॥ 14.89 ॥
ఏతద్ విధానం పరమం పురాణం
వేదాగమే సమ్యగిహేరితంచ ।
పురా మహర్షిప్రవరానుపృష్టః
స్వాయంభువో యన్మనురాహ దేవః ॥ 14.90 ॥
ఏవమీశ్వరసమర్పితాంతరో
యోఽనుతిష్ఠతి విధిం విధానవిత్ ।
మోహజాలమపహాయ సోఽమృతో
యాతి తత్ పదమనామయం శివం ॥ 14.91 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
చతుర్దశోఽధ్యాయః ॥14 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే పంచదశోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
వేదం వేదౌ తథా వేదాన్ వింద్యాద్వా చతురో ద్విజాః ।
అధీత్య చాభిగమ్యార్థం తతః స్నాయాద్ ద్విజోత్తమాః ॥ 15.1 ॥
గురవే తు ధనం దత్త్వా స్నాయీత తదనుజ్ఞయా ।
చీర్ణవ్రతోఽథ యుక్తాత్మా సశక్తః స్నాతుమర్హతి ॥ 15.2 ॥
వైణవీం ధారయేద్ యష్టిమంతర్వాసస్తథోత్తరం ।
యజ్ఞోపవీతద్వితయం సోదకం చ కమండలుం ॥ 15.3 ॥
ఛత్రం చోష్ణీషమమలం పాదుకే చాప్యుపానహౌ ।
రౌక్మే చ కుండలే వేదం కృత్తకేశనఖః శుచిః ॥ 15.4 ॥
స్వాధ్యాయే నిత్యయుక్తః స్యాద్ బహిర్మాల్యం న ధారయేత్ ।
అన్యత్రకాంచనాద్ విప్రః నరక్తాం బిభృయాత్ స్త్రజం ॥ 15.5 ॥
శుక్లాంబరధరో నిత్యం సుగంధః ప్రియదర్శనః ।
న జీర్ణమలవద్వాసా భవేద్ వై వైభవే సతి ॥ 15.6 ॥
న రక్తముల్బణం చాన్యధృతం వాసో న కుండికాం ।
నోపానహౌ స్త్రజం చాథ పాదుకే న ప్రయోజయేత్ ॥ 15.7 ॥
ఉపవీతకరాన్ దర్భాన్ తథా కృష్ణాజినాని చ ।
నాపసవ్యం పరీదధ్యాద్ వాసో న వికృతంంచ యత్ ॥ 15.8 ॥
ఆహరేద్ విధివద్ దారాన్ సదృశానాత్మనః శుభాన్ ।
రూపలక్షణసంయుక్తాన్ యోనిదోషవివర్జితాన్ ॥ 15.9 ॥
అమాతృగోత్రప్రభవామసమానర్షిగోత్రజాం ।
ఆహరేద్ బ్రాహ్మణో భార్యాం శీలశౌచసమన్వితాం ॥ 15.10 ॥
ఋతుకాలాభిగామీ స్యాద్ యావత్ పుత్రోఽభిజాయతే ।
వర్జయేత్ ప్రతిషిద్ధాని ప్రయత్నేన దినాని తు ॥ 15.11 ॥
షష్ట్యష్టమీం పంచదశీం ద్వాదశీం చ చతుర్దశీం ।
బ్రహ్మచారీ భవేన్నిత్యం తద్వజ్జన్మత్రయాహని ॥ 15.12 ॥
ఆదధీతావసథ్యాగ్నిం జుహుయాజ్జాతవేదసం ।
వ్రతాని స్నాతకో నిత్యం పావనాని చ పాలయేత్ ॥ 15.13 ॥
వేదోదితం స్వకం కర్మ నిత్యం కుర్యాదతంద్రితః ।
అకుర్వాణః పతత్యాశు నరకానతిభీషణాన్ ॥ 15.14 ॥
అభ్యసేత్ ప్రయతో వేదం మహాయజ్ఞాంశ్చ భావయేత్ ।
కుర్యాద్ గృహ్యాణి కర్మాణి సంధ్యోపాసనమేవ చ ॥ 15.15 ॥
సఖ్యం సమాధికైః కుర్యాదుపేయాదీశ్వరం సదా ।
దైవతాన్యపి గచ్ఛేత కుర్యాద్ భార్యాభిపోషణం ॥ 15.16 ॥
న ధర్మం ఖ్యాపయేద్ విద్వాన్ న పాపం గూహయేదపి ।
కుర్వీతాత్మహితం నిత్యం సర్వభూతానుకంపనం ॥ 15.17 ॥
వయసః కర్మణోఽర్థస్య శ్రుతస్యాభిజనస్య చ ।
వేషవాగ్బుద్ధిసారూప్యమాచరన్ విచరేత్ సదా ॥ 15.18 ॥
శ్రుతిస్మృత్యుదితః సమ్యక్ సాధుభిర్యశ్చ సేవితః ।
తమాచారం నిషేవేత నేహేతాన్యత్ర కర్హిచిత్ ॥ 15.19 ॥
యేనాస్య పితరో యాతా యేన యాతాః పితామహాః ।
తేన యాయాత్ సతాం మార్గం తేన గచ్ఛన్ తరిష్యతి ॥ 15.20 ॥
నిత్యం స్వాధ్యాయశీలః స్యాన్నిత్యం యజ్ఞోపవీతవాన్ ।
సత్యవాదీ జితక్రోధో బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ 15.21 ॥
సంధ్యాస్నానపరో నిత్యం బ్రహ్మయజ్ఞుపరాయణః ।
అనసూయీ మృదుర్దాంతో గృహస్థః ప్రేత్య వర్ద్ధతే ॥ 15.22 ॥
వీతరాగభయక్రోధో లోభమోహవివర్జితః ।
సావిత్రీజాపనిరతః శ్రాద్ధకృన్ముచ్యతే గృహీ ॥ 15.23 ॥
మాతాపిత్రోర్హితే యుక్తో గోబ్రాహ్మణహితే రతః ।
దాంతో యజ్వా దేవభక్తో బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 15.24 ॥
త్రివర్గసేవీ సతతం దేవతానాం చ పూజనం ।
కుర్యాదహరహర్నిత్యం నమస్యేత్ ప్రయతః సురాన్ ॥ 15.25 ॥
విభాగశీలః సతతం క్షమాయుక్తో దయాలుకః ।
గృహస్థస్తు సమాఖ్యాతో న గృహేణ గృహీ భవేత్ ॥ 15.26 ॥
క్షమా దయా చ విజ్ఞానం సత్యం చైవ దమః శమః ।
అధ్యాత్మనిరత జ్ఞానమేతద్ బ్రాహ్మణలక్షణం ॥ 15.27 ॥
ఏతస్మాన్న ప్రమాద్యేత విశేషేణ ద్విజోత్తమః ।
యథాశక్తి చరేత్ కర్మ నిందితాని వివర్జయేత్ ॥ 15.28 ॥
విధూయ మోహకలిలం లబ్ధ్వా యోగమనుత్తమం ।
గృహస్థో ముచ్యతే బంధాత్ నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ 15.29 ॥
విగర్హాతిక్రమాక్షేపహింసాబంధవధాత్మనాం ।
అన్యమన్యుసముత్థానాం దోషాణాం మర్షణం క్షమా ॥ 15.30 ॥
స్వదుఃఖేష్వివ కారుణ్యం పరదుః ఖేషు సౌహృదాత్ ।
దయేతి మునయః ప్రాహుః సాక్షాద్ ధర్మస్య సాధనం ॥ 15.31 ॥
చతుర్దశానాం విద్యానాం ధారణం హి యథార్థతః ।
విజ్ఞానమితి తద్ విద్యాద్ యత్ర ధర్మో వివర్ద్ధతే ॥ 15.32 ॥
అధీత్య విధివద్ విద్యామర్థం చైవోపలభ్య తు ।
ధర్మకార్యాన్నివృత్తశ్చేన్న తద్ విజ్ఞానమిష్యతే ॥ 15.33 ॥
సత్యేన లోకాంజయతి సత్యం తత్పరమం పదం ।
యథాభూతప్రవాదం తు సత్యమాహుర్మనీషిణః ॥ 15.34 ॥
దమః శరీరోపరమః శమః ప్రజ్ఞాప్రసాదజః ।
అధ్యాత్మమక్షరం విద్యాద్ యత్ర గత్వా న శోచతి ॥ 15.35 ॥
యయా స దేవో భగవాన్ విద్యయా వేద్యతే పరః ।
సాక్షాద్ దేవో మహాదేవస్తజ్జ్ఞానమితి కీర్తితం ॥ 15.36 ॥
తన్నిష్ఠస్తత్పరో విద్వాన్నిత్యమక్రోధనః శుచిః ।
మహాయజ్ఞపరో విప్రో భవేత్తదనుత్తమం ॥ 15.37 ॥
ధర్మస్యాయతనం యత్నాచ్ఛరీరం పరిపాలయేత్ ।
న హి దేహం వినా రుద్రః పురుషైర్విద్యతే పరః ॥ 15.38 ॥
నిత్యధర్మార్థకామేషు యుజ్యేత నియతో ద్విజః ।
న ధర్మవర్జితం కామమర్థం వా మనసా స్మరేత్ ॥ 15.39 ॥
సీదన్నపి హి ధర్మేణ న త్వధర్మం సమాచరేత్ ।
ధర్మో హి భగవాన్ దేవో గతిః సర్వేషు జంతుషు ॥ 15.40 ॥
భూతానాం ప్రియకారీ స్యాత్ న పరద్రోహకర్మధీః ।
న వేదదేవతానిందాం కుర్యాత్ తైశ్చ న సంవదేత్ ॥ 15.41 ॥
యస్త్విమం నియతం విప్రో ధర్మాధ్యాయం పఠేచ్ఛుచిః ।
అధ్యాపయేత్ శ్రావయేద్ వా బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 15.42 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
పంచదశోఽధ్యాయః ॥15 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే షోడశోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
న హింస్యాత్ సర్వభూతానినానృతం వా వదేత్ క్వచిత్ ।
నాహితం నాప్రియం వాక్యం న స్తేనః స్యాద్ కదాచన ॥ 16.1 ॥
తృణం వా యది వా శాకం మృదం వా జలమేవ వా ।
పరస్యాపహరంజంతుర్నరకం ప్రతిపద్యతే ॥ 16.2 ॥
న రాజ్ఞః ప్రతిగృహ్ణీయాన్న శూద్రాత్పతితాదపి ।
న చాన్యస్మాదశక్తశ్చ నిందితాన్ వర్జయేద్ బుధః ॥ 16.3 ॥
నిత్యం యాచనకో న స్యాత్ పునస్తం నైవ యాచయేత్ ।
ప్రాణానపహరత్యేష యాచకస్తస్య దుర్మతిః ॥ 16.4 ॥
న దేవద్రవ్యహారీ స్యాద్ విశేషేణ ద్విజోత్తమః ।
బ్రహ్మస్వం వా నాపహరేదాపద్యపి కదాచన ॥ 16.5 ॥
న విషం విషమిత్యాహుర్బ్రహ్మస్వం విషముచ్యతే ।
దేవస్వం చాపి యత్నేన సదా పరిహరేత్ తతః ॥ 16.6 ॥
పుష్పే శాకోదకే కాష్ఠే తథా మూలే ఫలే తృణే ।
అదత్తాదానమస్తేయం మనుః ప్రాహ ప్రజాపతిః ॥ 16.7 ॥
గ్రహీతవ్యాని పుష్పాణి దేవార్చనవిధౌ ద్విజాః ।
నైకస్మాదేవ నియతమననుజ్ఞాయ కేవలం ॥ 16.8 ॥
తృణం కాష్ఠం ఫలం పుష్పం ప్రకాశం వై హరేద్ బుధః ।
ధర్మార్థం కేవలం గ్రాహ్యం హ్యన్యథా పతితో భవేత్ ॥ 16.9 ॥
తిలముద్గయవాదీనాం ముష్టిర్గ్రాహ్యా పథి స్థితైః ।
క్షుధార్తైర్నాన్యథా విప్రా ధర్మవిద్భిరితి స్థితిః ॥ 16.10 ॥
న ధర్మస్యాపదేశేన పాపం కృత్వా వ్రతం చరేత్ ।
వ్రతేన పాపం ప్రచ్ఛాద్య కుర్వన్ స్త్రీశూద్రలంభనం ॥ 16.11 ॥
ప్రేత్యేహ చేదృశో విప్రో గర్హ్యతే బ్రహ్మవాదిభిః ।
ఛద్మనాచరితం యచ్చ వ్రతం రక్షాంసి గచ్ఛతి ॥ 16.12 ॥
అలింగీ లింగివేషేణ యో వృత్తిముపజీవతి ।
స లింగినాం హరేదేనస్తిర్యగ్యోనౌ చ జాయతే ॥ 16.13 ॥
బైడాలవ్రతినః పాపా లోకే ధర్మవినాశకాః ।
సద్యః పతంతి పాపేన కర్మణస్తస్య తత్ ఫలం ॥ 16.14 ॥
పాఖండినో వికర్మస్థాన్ వామాచారాంస్తథైవ చ ।
పంచరాత్రాన్ పాశుపతాన్ వాఙ్మాత్రేణాపి నార్చయేత్ ॥ 16.15 ॥
వేదనిందారతాన్ మర్త్యాన్ దేవనిందారతాంస్తథా ।
ద్విజనిందారతాంశ్చైవ మనసాపి న చింతయేత్ ॥ 16.16 ॥
యాజనం యోనిసంబంధం సహవాసం చ భాషణం ।
కుర్వాణః పతతే జంతుస్తస్మాద్ యత్నేన వర్జయేత్ ॥ 16.17 ॥
దేవద్రోహాద్ గురుద్రోహః కోటికోటిగుణాధికః ।
జ్ఞానాపవాదో నాస్తిక్యం తస్మాత్ కోటిగుణాధికం ॥ 16.18 ॥
గోభిశ్చ దైవతైర్విప్రైః కృష్యా రాజోపసేవయా ।
కులాన్యకులతాం యాంతి యాని హీనాని ధర్మతః ॥ 16.19 ॥
కువివాహైః క్రియాలోపైర్వేదానధ్యయనేన చ ।
కులాన్యకులతాం యాంతి బ్రాహ్మణాతిక్రమేణ చ ॥ 16.20 ॥
అనృతాత్ పారదార్యాచ్చ తథాఽభక్ష్యస్య భక్షణాత్ ।
అశ్రౌతధర్మాచరణాత్ క్షిప్రం నశ్యతి వై కులం ॥ 16.21 ॥
అశ్రోత్రియేషు వై దానాద్ వృషలేషు తథైవ చ ।
విహితాచారహీనేషు క్షిప్రం నశ్యతి వై కులం ॥ 16.22 ॥
నాధార్మికైర్వృతే గ్రామే న వ్యాధిబహులే భృశం ।
న శూద్రరాజ్యే నివసేన్న పాఖండజనైర్వృతే ॥ 16.23 ॥
హిమవద్వింధ్యయోర్మధ్యే పూర్వపశ్చిమయోః శుభం ।
ముక్త్వా సముద్రయోర్దేశం నాన్యత్ర నివసేద్ ద్విజః ॥ 16.24 ॥
కృష్ణో వా యత్ర చరతి మృగో నిత్యం స్వభావతః ।
పుణ్యాశ్చ విశ్రుతా నద్యస్తత్ర వా నివసేద్ ద్విజః ॥ 16.25 ॥
అర్ద్ధక్రోశాన్నదీకూలం వర్జయిత్వా ద్విజోత్తమః ।
నాన్యత్ర నివసేత్ పుణ్యాం నాంత్యజగ్రామసన్నిధౌ ॥ 16.26 ॥
న సంవసేచ్చ పతితైర్న చండాలైర్న పుక్కసైః ।
న మూర్ఖైర్నావలిప్తైశ్చ నాంత్యైర్నాంత్యావసాయిభిః ॥ 16.27 ॥
ఏకశయ్యాసనం పంక్తిర్భాండపక్వాన్నమిశ్రణం ।
యాజనాధ్యాపనం యోనిస్తథైవ సహభోజనం ॥ 16.28 ॥
సహాధ్యాయస్తు దశమః సహయాజనమేవ చ ।
ఏకాదశ సముద్దిష్టా దోషాః సాంకర్యసంజ్ఞితాః ॥ 16.29 ॥
సమీపే వా వ్యవస్థానాత్ పాపం సంక్రమతే నృణాం ।
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన సాంకర్యం పరివర్జయేత్ ॥ 16.30 ॥
ఏకపంక్త్యుపవిష్టా యే న స్పృశంతి పరస్పరం ।
భస్మనా కృతమర్యాదా న తేషాం సంకరో భవేత్ ॥ 16.31 ॥
అగ్నినా భస్మనా చైవ సలిలేన విశేషతః ।
ద్వారేణ స్తంభమార్గేణ షడ్భిః పంక్తిర్విభిద్యతే ॥ 16.32 ॥
న కుర్యాచ్ఛుష్కవైరాణి వివాదం చ న పైశునం ।
పరక్షేత్రే గాం చరంతీం న చాచక్షతి కస్యచిత్ ॥ 16.33 ॥
న సంవసేత్ సూతకినా న కంచిన్మర్మణి స్పృశేత్ ।
న సూర్యపరివేషం వా నేంద్రచాపం శవాగ్నికం ॥ 16.34 ॥
పరస్మై కథయేద్ విద్వాన్ శశినం వా కదాచన ।
న కుర్యాద్ బహుభిః సార్ద్ధం విరోధం బంధుభిస్తయా ॥ 16.35 ॥
ఆత్మనః ప్రతికూలాని పరేషాం న సమాచరేత్ ।
తిథిం పక్షస్య న బ్రూయాత్ నక్షత్రాణి వినిర్దిశేత్ ॥ 16.36 ॥
నోదక్యామభిభాషేత నాశుచిం వా ద్విజోత్తమః ।
న దేవగురువిప్రాణాం దీయమానం తు వారయేత్ ॥ 16.37 ॥
న చాత్మానం ప్రశంసేద్ వా పరనిందాం చ వర్జయేత్ ।
వేదనిందాం దేవనిందాం ప్రయత్నేన వివర్జయేత్ ॥ 16.38 ॥
యస్తు దేవానృషీన్ విప్రాన్వేదాన్ వా నిందతి ద్విజః ।
న తస్య నిష్కృతిర్దృష్టా శాస్త్రేష్విహ మునీశ్వరాః ॥ 16.39 ॥
నిందయేద్ వై గురుం దేవం వేదం వా సోపబృంహణం ।
కల్పకోటిశతం సాగ్రం రౌరవే పచ్యతే నరః ॥ 16.40 ॥
తూష్ణీమాసీత నిందాయాం న బ్రూయాత్ కించిదుత్తరం ।
కర్ణౌ పిధాయ గంతవ్యం న చైతానవలోకయేత్ ॥ 16.41 ॥
వర్జయేద్ వై రహస్యంచ పరేషాం గూహయేద్ బుధః ।
వివాదం స్వజనైః సార్ద్ధం న కుర్యాద్ వై కదాచన ॥ 16.42 ॥
న పాపం పాపినాం బ్రూయాదపాపం వా ద్విజోత్తమాః ।
స తేన తుల్యదోషః స్యాన్మిథ్యా ద్దోషవాన్ భవేత్ ॥ 16.43 ॥
యాని మిథ్యాభిశస్తానాం పతంత్యశ్రూణి రోదనాత్ ।
తానిపుత్రాన్ పశూన్ ఘ్నంతి తేషాం మిథ్యాభిశంసినాం ॥ 16.44 ॥
బ్రిహ్మహత్యాసురాపానే స్తేయగుర్వంగనాగమే ।
దృష్టం విశోధనం వృద్ధైర్నాస్తి మిథ్యాభిశంసనే ॥ 16.45 ॥
నేక్షేతోద్యంతమాదిత్యం శశినం చానిమిత్తతః ।
నాస్తం యాంతం న వారిస్థం నోపసృష్టం న మఘ్యగం ॥ 16.46 ॥
తిరోహితం వాససా వా నాదర్శాంతరగామినం ।
న నగ్నాం స్త్రియమీక్షేత పురుషం వా కదాచన ॥ 16.47 ॥
న చ మూత్రం పురీషం వా న చ సంస్పృష్టమైథునం ।
నాశుచిః సూర్యసోమాదీన్ గ్రహానాలోకయేద్ బుధః ॥ 16.48 ॥
పతితవ్యంగచండాలానుచ్ఛిష్టాన్ నావలోకయేత్ ।
నాభిభాషేత చ పరముచ్ఛిష్టో వాఽవగుంఠితః ॥ 16.49 ॥
న స్పృశేత్ ప్రేతసంస్పర్శం న క్రుద్ధస్య గురోర్ముఖం ।
న తైలోదకయోశ్ఛాయాం న పత్నీం భోజనే సతి ।
నాముక్తబంధనాంగాం వా నోన్మత్తం మత్తమేవ వా ॥ 16.50 ॥
నాశ్నీయాత్ భార్యయా సార్ద్ధంనైనామీక్షేత చాశుచిం ।
క్షువంతీం జృంభమాణాం వా నాసనస్థాం యథాసుఖం ॥ 16.51 ॥
నోదకే చాత్మనో రూపం న కూలం శ్వభ్రమేవ వా ।
న లంఘయేచ్చ మూత్రం వా నాధితిష్ఠేత్ కదాచన ॥ 16.52 ॥
న శూద్రాయ మతిం దద్యాత్ కృశరం పాయసం దధి ।
నోచ్ఛిష్టం వా మధు ఘృతం న చ కృష్ణాజినం హవిః ॥ 16.53 ॥
న చైవాస్మై వ్రతం దద్యాన్న చ ధర్మం వదేద్ బుధః ।
న చ క్రోధవశం గచ్ఛేద్ ద్వేషం రాగం చ వర్జయేత్ ॥ 16.54 ॥
లోభం దంభం తథా యత్నాదసూయాం విజ్ఞానకుత్సనం ।
మానం మోహం తథా క్రోధం ద్వేషంచ పరివర్జయేత్ ॥ 16.55 ॥
న కుర్యాత్ కస్యచిత్ పీడాం సుతం శిష్యం చ తాడయేత్ ।
న హీనానుపసేవేత న చ తీక్ష్ణమతీన్ క్వచిత్ ॥ 16.56 ॥
నాత్మానం చావమన్యేత దైన్యం యత్నేన వర్జయేత్ ।
న విశిష్టానసత్కుర్య్యాత్ నాత్మానం వా శంసయేద్ బుధః ॥ 16.57 ॥
న నఖైర్విలిఖేద్ భూమిం గాం చ సంవేశయేన్న హి ।
న నదీషు నదీం బ్రూయాత్ పర్వతేషు చ పర్వతాన్ ॥ 16.58 ॥
ఆవాసే భోజనే వాఽపి న త్యజేత్ హసయాయినం ।
నావగాహేదపో నగ్నో వహ్నిం నాతివ్రజేత్ పదా ॥ 16.59 ॥
శిరోఽభ్యంగావశిష్టేన తైలేనాంగం న లేపయేత్ ।
న సర్పశస్త్రైః క్రీడేత స్వాని ఖాని న సంస్పృశేత్ ॥ 16.60 ॥
రోమాణి చ రహస్యాని నాశిష్టేన సహ వ్రజేత్ ।
న పాణిపాదావగ్నౌచ చాపలాని సమాశ్రయేత్ ॥ 16.61 ॥
న శిశ్నోదరచాపల్యం న చ శ్రవణయోః క్వచిత్ ।
న చాంగనఖవాదం వై కుర్యాన్నాంజలినా పిబేత్ ॥ 16.62 ॥
నాభిహన్యాజ్జలం పద్భ్యాం పాణినా వా కదాచన ।
న శాతయేదిష్టకాభిః ఫలాని సఫలాని చ ॥ 16.63 ॥
న మ్లేచ్ఛభాషాం శిక్షేత నాకర్షేచ్చ పదాసనం ।
న భేదనమధిస్ఫోటం ఛేదనం వా విలేఖనం ॥ 16.64 ॥
కుర్యాద్ విమర్దనం ధీమాన్ నాకస్మాదేవ నిష్ఫలం ।
నోత్సంగేభక్షయేద్ భక్ష్యాన్ వృథా చేష్టాం చ నాచరేత్ ॥ 16.65 ॥
న నృత్యేదథవా గాయేన్న వాదిత్రాణి వాదయేత్ ।
న సంహతాభ్యాం పాణిభ్యాం కండూయేదాత్మనః శిరః ॥ 16.66 ॥
న లౌకికైః స్తవైర్దేవాంస్తోషయేద్ బాహ్యజైరపి ।
నాక్షైః క్రీడేన్న ధావేత నాప్సు విణ్మూత్రమాచరేత్ ॥ 16.67 ॥
నోచ్ఛిష్టః సంవిశేన్నిత్యం న నగ్నః స్నానమాచరేత్ ।
న గచ్ఛేన్న పఠేద్ వాఽపి న చైవ స్వశిరః స్పృశేత్ ॥ 16.68 ॥
న దంతైర్నఖరోమాణి ఛింద్యాత్ సుప్తం న బోధయేత్ ।
న బాలాతపమాసేవేత్ ప్రేతధూమం వివర్జయేత్ ॥ 16.69 ॥
నైకః సుప్యాచ్ఛూన్యగృహే స్వయం నోపానహౌ హరేత్ ।
నాకారణాద్ వా నిష్ఠీవేన్న బాహుభ్యాం నదీం తరేత్ ॥ 16.70 ॥
న పాదక్షాలనం కుర్యాత్ పాదేనైవ కదాచన ।
నాగ్నౌ ప్రతాపయేత్ పాదౌ న కాంస్యే ధావయేద్ బుధః ॥ 16.71 ॥
నాతిప్రసారయేద్ దేవం బ్రాహ్మణాన్ గామథాపి వా ।
వాయ్వగ్నిగురువిప్రాన్ వా సూర్యం వా శశినం ప్రతి ॥ 16.72 ॥
అశుద్ధః శయనం యానం స్వాధ్యాయం స్నానభోజనం ।
బహిర్నిష్క్రమణం చైవ న కుర్వీత కథంచన ॥ 16.73 ॥
స్వప్నమధ్యయనం స్నానముచ్చారం భోజనం గతిం ।
ఉభయోః సంధ్యయోర్నిత్యం మధ్యాహ్నే చైవ వర్జయేత్ ॥ 16.74 ॥
న స్పృశేత్ పాణినోచ్ఛిష్టో విప్రోగోబ్రాహ్మణానలాన్ ।
న చైవాన్నం పదా వాఽపి న దేవప్రతిమాం స్పృశేత్ ॥ 16.75 ॥
నాశుద్ధోఽగ్నిం పరిచరేన్న దేవాన్ కీర్త్తయేదృషీన్ ।
నావగాహేదగాధాంబు ధారయేన్నాగ్నిమేకతః ॥ 16.76 ॥
న వామహస్తేనోద్ధత్య పిబేద్ వక్త్రేణ వా జలం ।
నోత్తరేదనుపస్పృశ్య నాప్సు రేతః సముత్సృజేత్ ॥ 16.77 ॥
అమేధ్యలిప్తమన్యద్ వా లోహితం వా విషాణి వా ।
వ్యతిక్రమేన్న స్రవంతీం నాప్సు మైథునమాచరేత్ ॥ 16.78 ॥
చైత్యం వృక్షం న వై ఛింద్యాన్నాప్సు ష్ఠీవనమాచరేత్ ।
నాస్థిభస్మకపాలాని న కేశాన్న చ కంటకాన్ ।
ఓషాంంగారకరీషం వా నాధితిష్ఠేత్ కదాచన ॥ 16.79 ॥
న చాగ్నిం లంఘయేద్ ధీమాన్ నోపదధ్యాదధః క్వచిత్ ।
న చైనం పాదతః కుర్యాన్ముఖేన న ధమేద్ బుధః ॥ 16.80 ॥
న కూపమవరోహేత నావేక్షేతాశుచిః క్వచిత్ ।
అగ్నౌ న ప్రక్షిపేదగ్నిం నాద్భిః ప్రశమయేత్ తథా ॥ 16.81 ॥
సుహృన్మరణమార్తిం వా న స్వయం శ్రావయేత్ పరాన్ ।
అపణ్యం కూటపణ్యం వా విక్రయే న ప్రయోజయేత్ ॥ 16.82 ॥
న వహ్నిం ముఖనిశ్వాసైర్జ్వాలయేన్నాశుచిర్బుధః ।
పుణ్యస్నానోదకస్థానే సీమాంతం వా కృషేన్న తు ॥ 16.83 ॥
న భింద్యాత్ పూర్వసమయమభ్యుపేతం కదాచన ।
పరస్పరం పశూన్ వ్యాలాన్ పక్షిణో నావబోధయేత్ ॥ 16.84 ॥
పరబాధాం న కుర్వీత జలవాతాతపాదిభిః ।
కారయిత్వా స్వకర్మాణి కారూన్ పశ్చాన్న వర్జయేత్ ।
సాయంప్రాతర్గృహద్వారాన్ భిక్షార్థం నావఘాటయేత్ ॥ 16.85 ॥
బహిర్మాల్యం బహిర్గంధం భార్యయా సహ భోజనం ।
విగృహ్య వాదం కుద్వారప్రవేశం చ వివర్జయేత్ ॥ 16.86 ॥
న ఖాదన్బ్రాహ్మణస్తిష్ఠేన్న జల్పేద్ వా హసన్ బుధః ।
స్వమగ్నిం నైవ హస్తేన స్పృశేన్నాప్సు చిరం వసేత్ ॥ 16.87 ॥
న పక్షకేణోపధమేన్న శూర్పేణ న పాణినా ।
ముఖేనైవ ధమేదగ్నిం ముఖాదగ్నిరజాయత ॥ 16.88 ॥
పరస్త్రియం న భాషేత నాయాజ్యం యాజయేద్ ద్విజః ।
నైకశ్చరేత్ సభాం విప్రః సమవాయం చ వర్జయేత్ ।
న దేవాయతనం గచ్ఛేత్ కదాచిద్ వాఽప్రదక్షిణం ॥ 16.89 ॥
న వీజయేద్ వా వస్త్రేణ న దేవాయతనే స్వపేత్ ।
నైకోఽధ్వానం ప్రపద్యేత నాధార్మికజనైః సహ ॥ 16.90 ॥
న వ్యాధిదూషితైర్వాపి న శూద్రైః పతితైర్న వా ।
నోపానద్వర్జితోఽధ్వానం జలాదిరహితస్తథా ॥ 16.91 ॥
న రాత్రౌ వారిణా సార్ద్ధం న వినా చ కమండలుం ।
నాగ్నిగోబ్రాహ్మణాదీనామంతరేణ వ్రజేత్ క్వచిత్ ॥ 16.92 ॥
నివత్స్యంతీం న వనితామతిక్రామేత్ క్వచిద్ ద్విజః ।
న నిందేద్ యోగినః సిద్ధాన్ వ్రతినో వా యతీంస్తథా ॥ 16.93 ॥
దేవతాయతనం ప్రాజ్ఞో దేవానాం చైవ మంత్రిణాం ।
నాక్రామేత్ కామతశ్ఛాయాం బ్రాహ్మణానాం చ గోరపి ॥ 16.94 ॥
స్వాం తు నాక్రమయేచ్ఛాయాం పతితాద్యైర్న రోగిభిః ।
నాంగారభస్మకేశాదిష్వధితిష్ఠేత్ కదాచన ॥ 16.95 ॥
వర్జయేన్మార్జనీరేణుం స్నానవస్త్రఘటోదకం ।
న భక్షయేదభక్ష్యాణి నాపేయం చాపిబేద్ ద్విజః ॥ 16.96 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
షోడశోఽధ్యాయః ॥16 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే సప్తదశోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
నాద్యాచ్ఛూద్రస్య విప్రోఽన్నం మోహాద్ వా యది వాఽన్యతః ।
స శూద్రయోనిం వ్రజతి యస్తు భుంక్తే హ్యనాపది ॥ 17.1 ॥
షణ్మాసాన్ యో ద్విజో భుంక్తే శూద్రస్యాన్నం విగర్హితం ।
జీవన్నేవ భవేచ్ఛూద్రో మృతః శ్వా చాభిజాయతే ॥ 17.2 ॥
బ్రాహ్మణక్షత్రియవిశాం శూద్రస్య చ మునీశ్వరాః ।
యస్యాన్నేనోదరస్థేన మృతస్తద్యోనిమాప్నుయాత్ ॥ 17.3 ॥
రాజాన్నం నర్త్తకాన్నం చ తక్ష్ణోఽన్నం కర్మకారిణః ।
గణాన్నం గణికాన్నం చ షంఢాన్నం చైవ వర్జయేత్ ॥ 17.4 ॥
చక్రోపజీవిరజకతస్కరధ్వజినాం తథా ।
గాంధర్వలోహకారాన్నం సూతకాన్నం చ వర్జయేత్ ॥ 17.5 ॥
కులాలచిత్రకర్మాన్నం వార్ధుషేః పతితస్య చ ।
సువర్ణకారశైలూషవ్యాధబద్ధాతురస్యచ ॥ 17.6 ॥
సువర్ణకారశైలూషవ్యాధబద్ధాతురస్య చ ।
చికిత్సకస్య చైవాన్నం పుంశ్చల్యా దండికస్య చ ।
స్తేననాస్తికయోరన్నం దేవతానిందకస్య చ ॥ 17.7 ॥
సోమవిక్రయిణశ్చాన్నం శ్వపాకస్య విశేషతః ॥
భార్యాజితస్య చైవాన్నం యస్య చోపపతిర్గృహే ॥ 17.8 ॥
ఉత్సృష్టస్య కదర్యస్య తథైవోచ్ఛిష్టభోజినః ।
అపాంక్త్యాన్నం చ సంఘాన్నం శస్త్రజీవస్య చైవ హి ॥ 17.9 ॥
క్లీబసంన్యాసినోశ్చాన్నం మత్తోన్మత్తస్య చైవ హి ।
భీతస్య రుదితస్యాన్నమవక్రుష్టం పరిక్షుతం ॥ 17.10 ॥
బ్రహ్మద్విషః పాపరుచేః శ్రాద్ధాన్నం సూతకస్య చ ।
వృథాపాకస్య చైవాన్నం శావాన్నం శ్వశురస్య చ ॥ 17.11 ॥
అప్రజానాం తు నారీణాం భృతకస్య తథైవ చ ।
కారుకాన్నం విశేషేణ శస్త్రవిక్రయిణస్తథా ॥ 17.12 ॥
శౌండాన్నం ఘాటికాన్నం చ భిషజామన్నమేవ చ ।
విద్ధప్రజననస్యాన్నం పరివేత్రన్నమేవ చ ॥ 17.13 ॥
పునర్భువో విశేషేణ తథైవ దిధిషూపతేః ।
అవజ్ఞాతం చావధూతం సరోషం విస్మయాన్వితం ॥ 17.14 ॥
గురోరపి న భోక్తవ్యమన్నం సంస్కారవర్జితం ।
దుష్కృతం హి మనుష్యస్య సర్వమన్నే వ్యవస్థితం ॥ 17.15 ॥
యో యస్యాన్నం సమశ్నాతి స తస్యాశ్నాని కిల్బిషం ।
ఆర్ద్ధికః కులమిత్రశ్చ స్వగోపాలశ్చ నాపితః ॥ 17.16 ॥
కుశీలవః కుంబకారః క్షేత్రకర్మక ఏవ చ
ఏతే శూద్రేషు భోజ్యాన్నం దత్వా స్వల్పం పణం బుధైః ।
పాయసం స్నేహపక్వం యద్ గోరసం చైవ సక్తవః ॥ 17.17 ॥
పిణ్యాకం చైవ తైలం చ శూద్రాద్ గ్రాహ్యం ద్విజాతిభిః ।
వృంతాకం నాలికాశాకం కుసుంభాశ్మంతకం తథా ॥ 17.18 ॥
పలాండుం లసునం శుక్తం నిర్యాసం చైవ వర్జయేత్ ।
ఛత్రాకం విడ్వరాహం చ శేళం పీయూషమేవ చ ॥ 17.19 ॥
విలయం సుముఖం చైవ కవకాని చ వర్జయేత్ ॥
గృంజనం కింశుకం చైవ కకుభంచ తథైవ చ ॥ 17.20 ॥
ఉదుంబరమలాబుం చ జగ్ధ్వా పతతి వై ద్విజః ॥
వృథా కృశరసంయావం పాయసాపూపమేవ చ ॥ 17.21 ॥
అనుపాకృతమాంసం చ దేవాన్నాని హవీంషి చ ।
యవాగూం మాతులింగం చ మత్స్యానప్యనుపాకృతాన్ ॥ 17.22 ॥
నీపం కపిత్థం ప్లక్షం చ ప్రయత్నేన వివర్జయేత్ ॥
పిణ్యాకం చోద్ధృతస్నేహం దేవధాన్య తథైవ చ ॥ 17.23 ॥
రాత్రౌ చ తిలసంబద్ధం ప్రయత్నేన దధి త్యజేత్ ॥
నాశ్నీయాత్ పయసా తక్రం న బీజాన్యుపజీవయేత్ ॥ 17.24 ॥
క్రియాదుష్టం భావదుష్టమసత్సంగం వివర్జయేత్ ॥
కేశకీటావపన్నం చ సుహృల్లేఖం చ నిత్యశః ॥ 17.25 ॥
శ్వాఘ్రాతం చ పునః సిద్ధం చండాలావేక్షితం తథా ।
ఉదక్యయా చ పతితైర్గవా చాఘ్రాతమేవ చ ॥ 17.26 ॥
అనర్చితం పుర్యుంషితం పర్యాభ్రాంతం చ నిత్యశః ।
కాకకుక్కుటసంస్పృష్టం కృమిభిశ్చైవ సంయుతం ॥ 17.27 ॥
మనుష్యైరథవాఘ్రాతం కుష్ఠినా స్పృష్టమేవ చ ।
న రజస్వలయా దత్తం న పుంశ్చాల్యా సరోషయా ॥ 17.28 ॥
మలబద్వాససా వాపి పరవాసోఽథ వర్జయేత్ ।
వివత్సాయాశ్చ గోః క్షీరమౌష్ట్రం వానిర్దశం తథా ॥ 17.29 ॥
ఆవికం సంధినీక్షీరమపేయం మనురబ్రవీత్ ।
బలాకం హంసదాత్యూహం కలవికం శుకం తథా ॥ 17.30 ॥
కురరంచచకారంచ జాలపాదం చ కోకిలం ।
చాషాంశ్చ ఖంజరీటాంశ్చ శ్యేనం గృధ్రం తథైవ చ ॥ 17.31 ॥
ఉలూకం చక్రవాకం చ భాసం పారావతం తథా ।
కపోతం టిట్టిభం చైవ గ్రామకుక్కుటమేవ చ ॥ 17.32 ॥
సింహం వ్యాఘ్రం చ మార్జారం శ్వానం కుక్కురమేవ చ ।
శృగాలం మర్కటం చైవ గర్దభం చ న భక్షయేత్ ।
న భక్షయేత్ సర్వమృగాన్ పక్షిణోఽన్యాన్ వనేచరాన్ ॥ 17.33 ॥
జలేచరాన్ స్థలచరాన్ ప్రాణినశ్చేతి ధారణా ।
గోధా కూర్మః శశః శ్వావిత్ సల్లకీ చేతి సత్తమాః ॥ 17.34 ॥
భక్ష్యాః పంచనఖా నిత్యం మనురాహ ప్రిజాపతిః ।
మత్స్యాన్ సశల్కాన్ భుంజీయాన్ మాంసం రౌరవమేవచ ॥ 17.35 ॥
నివేద్య దేవతాభ్యస్తు బ్రాహ్మణేభ్యస్తు నాన్యథా ।
మయూరం తిత్తిరం చైవ కపోతం చ కపింజలం ॥ 17.36 ॥
వాధ్రీణసం ద్వీపినంచ భక్ష్యానాహ ప్రజాపతిః ।
శఫరం సింహతుండం చ తథా పాఠీనరోహితౌ ॥ 17.37 ॥
మత్స్యేష్వేతే సముద్దిష్టా భక్షణాయా ద్విజోత్తమాః ।
ప్రోక్షితం భక్షయేదేషాం మాంసం చ ద్విజకామ్యయా ॥ 17.38 ॥
యథావిధి నియుక్తం చ ప్రాణానామపి చాత్యయే ।
భక్షయేదేవ మాంసాని శేషభోజీ న లిప్యతే ॥ 17.39 ॥
ఔషధార్థమశక్తౌ వా నియోగాద్యం న కారయేత్ ।
ఆమంత్రితస్తు యః శ్రాద్ధే దైవే వా మాంసముత్సృజేత్ ।
యావంతి పశురోమాణి తావతో నరకాన్ వ్రజేత్ ॥ 17.40 ॥
అపేయం చాప్యపేయం చ తథైవాస్పృశ్యమేవ చ ।
ద్విజాతీనామనాలోక్యం నిత్యం మద్యమితి స్థితిః ॥ 17.41 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రకారేణ మద్యం నిత్యం వివర్జయేత్ ।
పీత్వా పతతి కర్మభ్యస్త్వసంభాష్యో భవేద్ ద్విజైః ॥ 17.42 ॥
భక్షయిత్వా హ్యభక్ష్యాణి పీత్వాఽపేయాన్యపి ద్విజః ।
నాధికారీ భవేత్ తావద్ యావద్ తన్న వ్రజత్యధః ॥ 17.43 ॥
తస్మాత్ పరిహరేన్నిత్యమభక్ష్యాణి ప్రయత్నతః ।
అపేయాని చ విప్రో వై తథా చేద్ యాతి రౌరవం ॥ 17.44 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
సప్తదశోఽధ్యాయః ॥17 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే అష్టాదశోఽధ్యాయః
ఋషయ ఊచుః ।
అహన్యహని కర్త్తవ్యం బ్రాహ్మణానాం మహామునే ।
తదాచక్ష్వాఖిలం కర్మ యేన ముచ్యేత బంధనాత్ ॥ 18.1 ॥
వ్యాస ఉవాచ ।
వక్ష్యే సమాహితా యూయం శృణుధ్వం గదతో మమ ।
అహన్యహని కర్తవ్యం బ్రాహ్మణానాం క్రమాద్ విధిం ॥ 18.2 ॥
బ్రాహ్మే ముహూర్తే తూత్థాయ ధర్మమర్థం చ చింతయేత్ ।
కాయక్లేశం తదుద్భూతం ధ్యాయేత మనసేశ్వరం ॥ 18.3 ॥
ఉషః కాలేఽచ సంప్రాప్తే కృత్వా చావశ్యకం బుధః ।
స్నాయాన్నదీషు సుద్ధాసు శౌచం కృత్వా యథావిధి ॥ 18.4 ॥
ప్రాతః స్నానేన పూయంతే యేఽపి పాపకృతో జనాః ।
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన ప్రాతః స్నానం సమాచరేత్ ॥ 18.5 ॥
ప్రాతః స్నానం ప్రశంసంతి దృష్టాదృష్టకరం శుభం ।
ఋషీణామృషితా నిత్యం ప్రాతః స్నానాన్న సంశయః ॥ 18.6 ॥
ముఖే సుప్తస్య సతతం లాలా యాః సంస్త్రవంతి హి ।
తతో నైవాచరేత్ కర్మ అకృత్వా స్నానమాదితః ॥ 18.7 ॥
అలక్ష్మీః కాలకర్ణీ చ దుఃస్వప్నం దుర్విచింతితం ।
ప్రాతః స్నానేన పాపాని పూయంతే నాత్ర సంశయః ॥ 18.8 ॥
అతః స్నానం వినా పుంసాం పావనం కర్మ సంస్మృతం ।
హోమే జప్యే విశేషేణ తస్మాత్ స్నానం సమాచరేత్ ॥ 18.9 ॥
అశక్తావశిరస్కం వా స్నానమస్య విధీయతే ।
ఆర్ద్రేణ వాససా వాఽథ మార్జనం కాపిలం స్మృతం ॥ 18.10 ॥
అసామర్థ్యే సముత్పన్నే స్నానమేవం సమాచరేత్ ।
బ్రాహ్మాదీనామథాశక్తౌ స్నానాన్యాహుర్మనీషిణః ॥ 18.11 ॥
బ్రాహ్మమాగ్నేయముద్దిష్టం వాయవ్యం దివ్యమేవ చ ।
వారుణం యౌగికం తద్వత్ షోఢా స్నానం ప్రకీర్తితం ॥ 18.12 ॥
బ్రాహ్మం తు మార్జనం మంత్రైః కుశైః సోదకబిందుభిః ।
ఆగ్నేయం భస్మనా పాదమస్తకాద్దేహధూలనం ॥ 18.13 ॥
గవాం హి రజసా ప్రోక్తం వాయవ్యం స్నానముత్తమం ।
యత్తు సాతపవర్షేణ స్నానం తద్ దివ్యముచ్యతే ॥ 18.14 ॥
వారుణం చావగాహస్తు మానసం స్వాత్మవేదనం ।
యౌగినాం స్నానమాఖ్యాతం యోగాత్విష్ణుంవిచింతనం ॥ 18.15 ॥
ఆత్మతీర్థమితి ఖ్యాతం సేవితం బ్రహ్మవాదిభిః ।
మనః శుచికరం పుంసాం నిత్యం తత్ స్నానమాచరేత్ ॥ 18.16 ॥
శక్తశ్చేద్ వారుణం విద్వాన్ ప్రాయశ్చిత్తే తథైవ చ ।
ప్రక్షాల్య దంతకాష్ఠం వై భక్షయిత్వా విధానతః ॥ 18.17 ॥
ఆచమ్య ప్రయతో నిత్యం స్నానం ప్రాతః సమాచరేత్ ।
మధ్యాంగులిసమస్థౌల్యం ద్వాదశాంగులసమ్మితం ॥ 18.18 ॥
సత్వచం దంతకాష్ఠం స్యాత్ తదగ్రేణ తు ధావయేత్ ।
క్షీరవృక్షసముద్భూతం మాలతీసంభవం శుభం ।
అపామార్గం చ బిల్వం చ కరవీరం విశేషతః ॥ 18.19 ॥
వర్జయిత్వా నిందితాని గృహీత్వైకం యథోదితం ।
పరిహృత్య దినం పాపం భక్షయేద్ వై విధానవిత్ ॥ 18.20 ॥
నోత్పాటయేద్దంతకాష్టంనాంగుల్యా ధారయేత్ క్వచిత్ ।
ప్రక్షాల్య భంక్త్వా తజ్జహ్యాచ్ఛుచౌదేశే సమాహితః ॥ 18.21 ॥
స్నాత్వా సంతర్పయేద్ దేవానృషీన్ పితృగణాంస్తథా ।
ఆచమ్య మంత్రవిన్నిత్యం పునరాచమ్య వాగ్యతః ॥ 18.22 ॥
సంమార్జ్య మంత్రైరాత్మానం కుశైః సోదకబిందుభిః ।
ఆపో హిష్ఠా వ్యాహృతిభిః సావిత్ర్యా వారుణైః శుభైః ॥ 18.23 ॥
ఓంకారవ్యాహృతియుతాం గాయత్రీం వేదమాతరం ।
జప్త్వా జలాంజలిం దద్యాద్ భాస్కరం ప్రతి తన్మనాః ॥ 18.24 ॥
ప్రాక్కూలేషు సమాసీనో దర్భేషు సుసమాహితః ।
ప్రాణాయామత్రయం కృత్వా ధ్యాయేత్ సంధ్యామితి శ్రుతిః ॥ 18.25 ॥
యా సంధ్యా సా జగత్సూతిర్మాయాతీతా హి నిష్కలా ।
ఐశ్వరీ తు పరాశక్తిస్తత్త్వత్రయసముద్భవా ॥ 18.26 ॥
ధ్యాత్వాఽర్కమండలగతాం సావిత్రీం వై జపన్ బుధః ।
ప్రాఙ్ముఖః సతతం విప్రః సంధ్యోపాసనమాచరేత్ ॥ 18.27 ॥
సంధ్యాహీనోఽశుచిర్నిత్యమనర్హః సర్వకర్మసు ।
యదన్యత్ కురుతే కించిన్న తస్య ఫలమాప్నుయాత్ ॥ 18.28 ॥
అనన్యచేతసః శాంతా బ్రాహ్మణా వేదపారగాః ।
ఉపాస్య విధివత్ సంధ్యాం ప్రాప్తాః పూర్వేఽపరాం గతిం ॥ 18.29 ॥
యోఽన్యత్ర కురుతే యత్నం ధర్మకార్యే ద్విజోత్తమః ।
విహాయ సంధ్యాప్రణతిం స యాతి నరకాయుతం ॥ 18.30 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన సంధ్యోపాసనమాచరేత్ ।
ఉపాసితో భవేత్ తేన దేవో యోగతనుః పరః ॥ 18.31 ॥
సహస్రపరమాం నిత్యం శతమధ్యాం దశావరాం ।
సావిత్రీం వై జపేద్ విద్వాన్ ప్రాఙ్ముఖః ప్రయతః స్థితః ॥ 18.32 ॥
అథోపతిష్ఠేదాదిత్యముదయంతం సమాహితః ।
మంత్రైస్తు వివిధైః సౌరై ఋగ్యజుః సామసంభవైః ॥ 18.33 ॥
ఉపస్థాయ మహాయోగం దేవదేవం దివాకరం ।
కుర్వీత ప్రణతిం భూమౌ మూర్ధ్నా తేనైవ మంత్రతః ॥ 18.34 ॥
ఓం ఙ్ఖద్యోతాయ చ శాంతాయ కారణత్రయహేతవే ।
నివేదయామి చాత్మానం నమస్తే జ్ఞానరూపిణే ॥ 18.35 ॥
నమస్తే ఘృణినే తుభ్యం సూర్యాయ బ్రహ్మరూపిణే ।
త్వమేవ బ్రహ్మ పరమమాపో జ్యోతీ రసోఽమృతం ।
భూర్భువః స్వస్త్వమోంకారః శర్వ రుద్రః సనాతనః ॥ 18.36 ॥
పురుషః సన్మహోఽన్తస్థం ప్రణమామి కపర్దినం ।
త్వమేవ విశ్వం బహుధా జాత యజ్జాయతే చ యత్ ।
నమో రుద్రాయ సూర్యాయ త్వామహం శరణం గతః ॥ 18.37 ॥
ప్రచేతసే నమస్తుభ్యం నమో మీఢుష్టమాయ తే ।
నమో నమస్తే రుద్రాయ త్వామహం శరణం గతః ।
హిరణ్యబాహవే తుభ్యం హిరణ్యపతయే నమః ॥ 18.38 ॥
అంబికాపతయే తుభ్యముమాయాః పతయే నమః ।
నమోఽస్తు నీలగ్రీవాయ నమస్తుభ్యం పినాకినే ॥ 18.39 ॥
విలోహితాయ భర్గాయ సహస్రాక్షాయ తే నమః ।
నమో హంసాయ తే నిత్యమాదిత్యాయ నమోఽస్తు తే ॥ 18.40 ॥
నమస్తే వజ్రహస్తాయ త్ర్యంబకాయ నమో నమః ।
ప్రపద్యే త్వాం విరూపాక్షం మహాంతం పరమేశ్వరం ॥ 18.41 ॥
హిరణ్మయే గృహే గుప్తమాత్మానం సర్వదేహినాం ।
నమస్యామి పరం జ్యోతిర్బ్రహ్మాణం త్వాం పరాం గతిం ॥ 18.42 ॥
విశ్వం పశుపతిం భీమం నరనారీశరీరిణం ॥
నమః సూర్యాయ రుద్రాయ భాస్వతే పరమేష్ఠినే ॥ 18.43 ॥
ఉగ్రాయ సర్వభక్షాయ త్వాం ప్రపద్యే సదైవ హి ।
ఏతద్ వై సూర్యహృదయం జప్త్వా స్తవమనుత్తమం ॥ 18.44 ॥
ప్రాతః కాలేఽథ మధ్యాహ్నే నమస్కుర్యాద్ దివాకరం ।
ఇదం పుత్రాయ శిష్యాయ ధార్మికాయ ద్విజాతయే ॥ 18.45 ॥
ప్రదేయం సూర్యహృదయం బ్రహ్మణా తు ప్రదర్శితం ।
సర్వపాపప్రశమనం వేదసారసముద్భవం ।
బ్రాహ్మణానాం హితం పుణ్యమృషిసంఘైర్నిషేవితం ॥ 18.46 ॥
అథాగమ్య గృహం విప్రః సమాచమ్య యథావిధి ।
ప్రజ్వాల్య విహ్నిం విధివజ్జుహుయాజ్జాతవేదసం ॥ 18.47 ॥
ఋత్విక్పుత్రోఽథ పత్నీ వా శిష్యో వాఽపి సహోదరః ।
ప్రాప్యానుజ్ఞాం విశేషేణ జుహుయుర్వా యతావిధి ॥ 18.48 ॥
పవిత్రపాణిః పూతాత్మా శుక్లాంబరధరః శుచిః ।
అనన్యమానసో వహ్నిం జుహుయాత్ సంయతేంద్రియః ॥ 18.49 ॥
వినా దర్భేణ యత్కర్మ వినా సూత్రేణ వా పునః ।
రాక్షసం తద్భవేత్ సర్వం నాముత్రేహ ఫలప్రదం ॥ 18.50 ॥
దైవతాని నమస్కుర్యాద్ దేయసారాన్నివేదయేత్ ।
దద్యాత్ పుష్పాదికం తేషాం వృద్ధాంశ్చైవాభివాదయేత్ ॥ 18.51 ॥
గురుం చైవాప్యుపాసీత హితం చాస్య సమాచరేత్ ।
వేదాభ్యాసం తతః కుర్యాత్ ప్రయత్నాచ్ఛక్తితో ద్విజః ॥ 18.52 ॥
జపేదధ్యాపయేచ్ఛిష్యాన్ ధారయేచ్చ విచారయేత్ ।
అవేక్ష్య తచ్చ శాస్త్రాణి ధర్మాదీని ద్విజోత్తమః ॥ 18.53 ॥
వైదికాంశ్చైవ నిగమాన్ వేదాంగాని వేశిషతః ।
ఉపేయాదీశ్వరం చాథ యోగక్షేమప్రసిద్ధయే ॥ 18.54 ॥
సాధయేద్ వివిధానర్థాన్ కుటుంబార్థే తతో ద్విజః
తతో మధ్యాహ్నసమయే స్నానార్థం మృదమాహరేత్ ॥ 18.55 ॥
పుష్పాక్షతాన్ కుశతిలాన్ గోమయం శుద్ధమేవ చ ।
నదీషు దేవఖాతేషు తడాగేషు సరస్సు చ ।
స్నానం సమాచరేన్నిత్యం గర్తప్రస్రవణేషు చ ॥ 18.56 ॥
పరకీయనిపానేషు న స్నాయాద్ వై కదాచన ।
పంచపిండాన్ సముద్ధృత్య స్నాయాద్ వాఽసంభవే పునః ॥ 18.57 ॥
మృదైకయా శిరః క్షాల్యం ద్వాభ్యాం నాభేస్తథోపరి ।
అధశ్చ తిసృభిః కార్యః పాదౌ షడ్భిస్తథైవ చ ॥ 18.58 ॥
మృత్తికా చ సముద్దిష్టా సార్ద్రామలకమాత్రికా ।
గోమయస్య ప్రమాణం తత్ తేనాంగం లేపయేత్ తతః ॥ 18.59 ॥
లేపయిత్వా తు తీరస్థస్తల్లింగైరేవ మంత్రతః ।
ప్రక్షాల్యాచమ్య విధివత్ తతః స్నాయాత్ సమాహితః ॥ 18.60 ॥
అభిమంత్ర్య జలం మంత్రైస్తల్లింగైర్వారుణైః శుభైః ।
భావపూతస్తదవ్యక్తం ధ్యాయన్ వై విష్ణుమవ్యయం ॥ 18.61 ॥
ఆపో నారాయణోద్భూతాస్తా ఏవాస్యాయనం పునః ।
తస్మాన్నారాయణం దేవం స్నానకాలే స్మరేద్ బుధః ॥ 18.62 ॥
ప్రేక్ష్య సోంకారమాదిత్యం త్రిర్నిమజ్జేజ్జలాశయే ॥ 18.63 ॥
ఆచాంతః పునరాచామేన్మంత్రేణానేన మంత్రవిత్ ॥ 18.64 ॥
అంతశ్చరసి భూతేషు గుహాయాం విశ్వతో ముఖః ।
త్వం యజ్ఞస్త్వం వషట్కార ఆపో జ్యోతీ రసోఽమృతం ॥ 18.65 ॥
ద్రుపదాం వా త్రిరభ్యస్యేద్ వ్యాహృతింప్రణవాన్వితాం ।
సావిత్రీం వా జపేద్ విద్వాన్ తథా చైవాఘమర్షణం ॥ 18.66 ॥
తతః సంమార్జనం కుర్యాదాపోహిష్ఠా మయోభువః ।
ఇదమాపః ప్రవహత వ్యాహృతిభిస్తథైవ చ ॥ 18.67 ॥
తతోఽభిమంత్ర్య తత్ తోయం మాపో హిష్ఠాదిమంత్రకైః ।
అంతర్జలగతో మగ్నో జపేత్ త్రిరఘమర్షణం ॥ 18.68 ॥
త్రిపదాం వాఽథ సావిత్రీం తద్విష్ణోః పరమం పదం ।
ఆవర్త్తయేద్ వా ప్రణవం దేవం వా సంస్మరేద్ధరిం ॥ 18.69 ॥
ద్రుపదాదివ యో మంత్రో యజుర్వేదే ప్రతిష్ఠితః ।
అంతర్జలే త్రిరావర్త్య సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 18.70 ॥
అపః పాణౌ సమాదాయ జప్త్వా వై మార్జనే కృతే ।
విన్యస్య మూర్ధ్ని తత్ తోయం ముచ్యతే సర్వపాతకైః ॥ 18.71 ॥
యథాఽశ్వమేధః క్రతురాట్ సర్వపాపాపనోదనః ।
తథాఽఘమర్షణం సూక్తం సర్వపాపాపనోదనం ॥ 18.72 ॥
అథోపతిష్ఠేదాదిత్యం మూర్ధ్ని పుష్పాన్వితాంజలిం ।
ప్రక్షిప్యాలోకయేద్ దేవముద్వయం తమసస్పరి ॥ 18.73 ॥
ఉదుత్యం చిత్రమిత్యేతే తచ్చక్షురితి మంత్రతః ।
హంసః శుచిషదంతేన సావిత్ర్యా సవిశేషతః ॥ 18.74 ॥
అన్యైశ్చ వైదికైర్మంత్రైః సౌరైః పాపప్రణాశనైః ।
సావిత్రీం వై జపేత్ పశ్చాజ్జపయజ్ఞః స వై స్మృతః ॥ 18.75 ॥
వివిధాని పవిత్రాణి గుహ్యవిద్యాస్తథైవ చ ।
శతరుద్రీయమథర్వశిరః సౌరాన్ మంత్రాంశ్చ సర్వతః ॥ 18.76 ॥
ప్రాక్కూలేషు సమాసీనః కుశేషు ప్రాఙ్ముఖః శుచిః ।
తిష్ఠంశ్చేదీక్షమాణోఽర్కం జప్యం కుర్యాత్ సమాహితః ॥ 18.77 ॥
స్ఫాటికేంద్రాక్షరుద్రాక్షైః పుత్రజీవసముద్భవైః ।
కర్తవ్యా త్వక్షమాలా స్యాదుత్తరాదుత్తమా స్మృతా ॥ 18.78 ॥
జపకాలే న భాషేత నాన్యాని ప్రేక్షయేద్ బుధః ।
న కంపయేచ్ఛిరోగ్రీవాం దంతాన్నైవ ప్రకాశయేత్ ॥ 18.79 ॥
గుహ్యకా రాక్షసా సిద్ధా హరంతి ప్రసభం యతః ।
ఏకాంతే సుశుభే దేశే తస్మాజ్జప్యం సమాచరేత్ ॥ 18.80 ॥
చండాలాశౌచపతితాన్ దృష్ట్వాచైవ పునర్జపేత్ ।
తైరేవ భాషణం కృత్వా స్నాత్వా చైవ జపేత్ పునః ॥ 18.81 ॥
ఆచమ్య ప్రయతో నిత్యం జపేదశుచిదర్శనే ।
సౌరాన్ మంత్రాన్ శక్తితో వై పావమానీస్తు కామతః ॥ 18.82 ॥
యది స్యాత్ క్లిన్నవాసా వై వారిమధ్యగతో జపేత్ ।
అన్యథా తు శుచౌ భూమ్యాం దర్భేషు సుసమాహితః ॥ 18.83 ॥
ప్రదక్షిణం సమావృత్య నమస్కృత్య తతః క్షితౌ ।
ఆచమ్య చ యథాశాస్త్రం శక్త్యా స్వాధ్యాయమాచరేత్ ॥ 18.84 ॥
తతః సంతర్పయేద్ దేవానృషీన్ పితృగణాంస్తథా ।
అదావోంకారముచ్చార్య నామాంతే తర్పయామి వః ॥ 18.85 ॥
దేవాన్ బ్రహ్మఋషీంశ్చైవ తర్పయేదక్షతోదకైః ।
తిలోదకైః పితౄన్ భక్త్యా స్వసూత్రోక్తవిధానతః ॥ 18.86 ॥
అన్వారబ్ధేన సవ్యేన పాణినా దక్షిణేన తు ।
దేవర్షీస్తర్పయేద్ ధీమానుదకాంజలిభిః పితన్ ।
యజ్ఞోపవీతీ దేవానాం నివీతీ ఋషీతర్పణే ॥ 18.87 ॥
ప్రాచీనావీతీ పిత్ర్యే తు స్వేన తీర్థేన భావితః ।
నిష్పీడ్య స్నానవస్త్రం తు సమాచమ్య చ వాగ్యతః ।
స్వైర్మంత్రైరర్చయేద్ దేవాన్ పుష్పైః పత్రైరథాంబుభిః ॥ 18.88 ॥
బ్రహ్మాణం శంకరం సూర్యం తథైవ మధుసూదనం ।
అన్యాంశ్చాభిమతాన్ దేవాన్ భక్త్యాచారో నరోత్తమః ॥ 18.89 ॥
ప్రదద్యాద్ వాఽథ పుష్పాణి సూక్తేన పౌరుషేణ తు ।
ఆపో వా దేవతాః సర్వాస్తేన సమ్యక్ సమర్చితాః ॥ 18.90 ॥
ధ్యాత్వా ప్రణవపూర్వం వై దైవతాని సమాహితః ।
నమస్కారేణ పుష్పాణి విన్యసేద్ వై పృథక్ పృథక్ ॥ 18.91 ॥
విష్ణ్వారాధనాత్ పుణ్యం విద్యతే కర్మ వైదికం ।
తస్మాదనాదిమధ్యాంతం నిత్యమారాధయేద్ధరిం ॥ 18.92 ॥
తద్విష్ణోరితి మంత్రేణ సూక్తేన పురుషేణ తు ।
న తాభ్యాం సదృశో మంత్రో వేదేషూక్తశ్చతుర్ష్వపి ।
తదాత్మా తన్మనాః శాంతస్తద్విష్ణోరితి మంత్రతః ॥ 18.93 ॥
అథవా దేవమీశానం భగవంతం సనాతనం ।
ఆరాధయేన్మహాదేవం భావపూతో మహేశ్వరం ॥ 18.94 ॥
మంత్రేణ రుద్రాగాయత్ర్యా ప్రణవేనాథ వా పునః ।
ఈశానేనాథ వా రుద్రైస్త్ర్యంబకేన సమాహితః ॥ 18.97 ॥
పుష్పైః పత్రైరథాద్భిర్వా చందనాద్యైర్మహేశ్వరం ।
ఉక్త్వా నమః శివాయేతి మంత్రేణానేన వా జపేత్ ॥ 18.96 ॥
నమస్కుర్యాన్మహాదేవం ఋతం సత్యమితిశ్వరం ।
నివేదయీత స్వాత్మానం యో బ్రహ్మాణమితీశ్వరం ॥ 18.97 ॥
ప్రదక్షిణం ద్విజః కుర్యాత్ పంచ వర్షాణి వై బుధః ।
ధ్యాయీత దేవమీశానం వ్యోమమధ్యగతం శివం ॥ 18.98 ॥
అథావలోకయేదర్కం హంసః సుచిషదిత్యృచా ।
కుర్యాత్ పంచ మహాయజ్ఞాన్ గృహం గత్వా సమాహితః ॥ 18.99 ॥
దేవయజ్ఞం పితృయజ్ఞం భూతయజ్ఞం తథైవ చ ।
మానుష్యం బ్రహ్మయజ్ఞం చ పంచ యజ్ఞాన్ ప్రచక్షతే ॥ 18.100 ॥
యది స్యాత్ తర్పణాదర్వాక్ బ్రహ్మయజ్ఞః కృతో న హి ।
కృత్వా మనుష్యయజ్ఞం వై తతః స్వాధ్యాయమాచరేత్ ॥ 18.101 ॥
అగ్నేః పశ్చిమతో దేశే భూతయజ్ఞాంత ఏవ వా ।
కుశపుంజే సమాసీనః కుశపాణిః సమాహితః ॥ 18.102 ॥
శాలాగ్నౌ లౌకికే వాఽథ జలే భూభ్యామథాపివా ।
వైశ్వదేవం కర్తవ్యో దేవయజ్ఞః స వై స్మృతః ॥ 18.103 ॥
యది స్యాల్లౌకికే పక్షే తతోఽన్నం తత్ర హూయతే ।
శాలాగ్నౌ తత్పచేదన్నం విధిరేష సనాతనః ॥ 18.104 ॥
దేవేభ్యస్తు హుతాదన్నాచ్ఛేషాద్ భూతబలిం హరేత్ ।
భూతయజ్ఞః స వై జ్ఞేయో భూతిదః సర్వదేహినాం ॥ 18.105 ॥
శ్వభ్యశ్చ శ్వపచేభ్యశ్చ పతితాదిభ్య ఏవ చ ।
దద్యాద్ భూమౌ బలిం త్వన్నం పక్షిభ్యో ద్విజోత్తమః ॥ 18.106 ॥
సాయం చాన్నస్య సిద్ధస్య పత్న్యమంత్రం బలిం హరేత్ ।
భూతయజ్ఞస్త్వయం నిత్యం సాయం ప్రాతర్విధీయతే ॥ 18.107 ॥
ఏకం తు భోజయేద్ విప్రం పితౄనుద్దిశ్య సంతతం ।
నిత్యశ్రాద్ధం తదుద్దిష్టం పితృయజ్ఞో గతిప్రదః ॥ 18.108 ॥
ఉద్ధృత్య వా యథాశక్తి కించిదన్నం సమాహితః ।
వేదతత్త్వార్థవిదుషే ద్విజాయైవోపపాదయేత్ ॥ 18.109 ॥
పూజయేదతిథిం నిత్యం నమస్యేదర్చ్చయేద్ ద్విజం ।
మనోవాక్కర్మభిః శాంతమాగతం స్వగృహం తతః ॥ 18.110 ॥
అన్వారబ్ధేన సవ్యేన పాణినా దక్షిణేన తు ।
హంతకారమథాగ్రం వా భిక్షాం వా శక్తితో ద్విజః ॥ 18.111 ॥
దద్యాదతిథయే నిత్యం బుధ్యేత పరమేశ్వరం ।
భిక్షామాహుర్గ్రాసమాత్రమగ్రం తస్యాశ్చతుర్గుణం ॥ 18.112 ॥
పుష్కలం హంతకారం తు తచ్చతుర్గుణముచ్యతే ।
గోదోహమాత్రం కాలం వై ప్రతీక్ష్యో హ్యతిథిః స్వయం ॥ 18.113 ॥
అభ్యాగతాన్ యథాశక్తి పూజయేదతిథీన్ సదా ।
భిక్షాం వై భిక్షవే దద్యాద్ విధివద్ బ్రహ్మచారిణే ।
దద్యాదన్నం యథాశక్తి త్వర్థిభ్యో లోభవర్జితః ॥ 18.114 ॥
సర్వేషామప్యలాభే త్వన్నం గోభ్యో నివేదయేత్ ।
భుంజీత బంధుభిః సార్ద్ధం వాగ్యతోఽన్నమకుత్సయన్ ॥ 18.115 ॥
అకృత్వా తు ద్విజః పంచ మహాయజ్ఞాన్ ద్విజోత్తమాః ।
భృంజీత చేత్ స మూఢాత్మా తిర్యగ్యోనిం స గచ్ఛతి ॥ 18.116 ॥
వేదాభ్యాసోఽన్వహం శక్త్యా మహాయజ్ఞక్రియాక్షయా ।
నాశయత్యాశు పాపాని దేవానామర్చనం తథా ॥ 18.117 ॥
యో మోహాదథవాలస్యాదకృత్వా దేవతార్చనం ।
భుంక్తే స యాతి నరకం శూకరేష్వభిజాయతే ॥ 18.118 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన కృత్వా కర్మాణి వై ద్విజాః ।
భుంజీత స్వజనైః సార్ద్ధం స యాతి పరమాం గతిం ॥ 18.119 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
అష్టాదశోఽధ్యాయః ॥18 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ఏకోనవింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
ప్రాఙ్ముఖోఽన్నాని భుంజీత సూర్యాభిముఖ ఏవ వా ।
ఆసీనస్వాసనే శుద్ధే భూమ్యాం పాదౌ నిధాయ తు ॥ 19.1 ॥
ఆయుష్యం ప్రాఙ్ముఖో భుంక్తే యశస్యం దక్షిణాముఖః ।
శ్రియం ప్రత్యఙ్ముఖో భుంక్తే ఋతం భుంక్తే
ఉదఙ్ముఖాః ॥ 19.2 ॥
పంచార్ద్రో భోజనం కుర్యాద్ భూమౌ పాత్రం నిధాయ తు ।
ఉపవాసేన తత్తుల్యం మనురాహ ప్రజాపతిః ॥ 19.3 ॥
ఉపలిప్తే శుచౌ దేశే పాదౌ ప్రక్షాల్య వై కరౌ ।
ఆచమ్యార్ద్రాననోఽక్రోధః పంచార్ద్రో భోజనం చరేత్ ॥ 19.4 ॥
మహావ్యహృతిభిస్త్వన్నం పరిధాయోదకేన తు ।
అమృతోపస్తరణమసీత్యాపోశానక్రియాం చరేత్ ॥ 19.5 ॥
స్వాహాప్రణవసంయుక్తాం ప్రాణాయాద్యాహుతిం తతః ।
అపానాయ తతో భుక్త్వా వ్యానాయ తదనంతరం ॥ 19.6 ॥
ఉదానాయ తతః కుర్యాత్ సమానాయేతి పంచమం ।
విజ్ఞాయ తత్త్వమేతేషాం జుహుయాదాత్మని ద్విజః ॥ 19.7 ॥
శేషమన్నం యథాకామం భుంజీత వ్యంజనైర్యుతం ।
ధ్యాత్వా తన్మనసా దేవమాత్మానం వై ప్రజాపతిం ॥ 19.8 ॥
అమృతాపిధానమసీత్యుపరిష్టాదపః పిబేత్ ।
ఆచాంతః పునరాచామేదాయం గౌరితి మంత్రతః ॥ 19.9 ॥
ద్రుపదాం వా త్రిరావర్త్య సర్వపాపప్రణాశనీం ।
ప్రాణానాం గ్రంథిరసీత్యాలభేత హృదయం తతః ॥ 19.10 ॥
ఆచమ్యాంగుష్ఠమాత్రేణ పాదాంగుష్ఠేన దక్షిణే ।
నిఃస్రావయేద్ హస్తజలమూర్ద్ధ్వహస్తః సమాహితః ॥ 19.11 ॥
కృతానుమంత్రణం కుర్యాత్ సంధ్యాయామితి మంత్రతః ।
అథాక్షరేణ స్వాత్మానం యోజయేద్ బ్రహ్మణేతి హి ॥ 19.12 ॥
సర్వేషామేవ యాగానామాత్మయోగః పరః స్మృతః ।
యోఽనేన విధినా కుర్యాత్ స యాతి బ్రహ్మణః క్షయం ॥ 19.13 ॥
యజ్ఞోపవీతీ భుంజీత స్త్రగ్గంధాలంకృతః శుచిః ।
సాయంప్రాపర్నాంతరా వై సంధ్యాయాం తు విశేషతః ॥ 19.14 ॥
నాద్యాత్ సూర్యగ్రహాత్ పూర్వం ప్రతి సాయం శశిగ్రహాత్ ।
గ్రహకాలే చ నాశ్నీయాత్ స్నాత్వాఽశ్నీయాత్విముక్తయే ॥ 19.15 ॥
ముక్తే శశిని భుంజీత యది న స్యాన్మహానిశా ।
అముక్తయోరస్తంగతయోరద్యాద్ దృష్ట్వా పరేఽహని ॥ 19.16 ॥
నాశ్నీయాత్ ప్రేక్షమాణానామప్రదాయైవ దుర్మతిః ।
యజ్ఞావశిష్టమద్యాద్వా న క్రుద్ధో నాన్యమానసః ॥ 19.17 ॥
ఆత్మార్థం భోజనం యస్య రత్యర్థం యస్య మైథునం ।
వృత్యర్థం యస్య చాధీతం నిష్ఫలం తస్య జీవితం ॥ 19.18 ॥
యద్భుంక్తే వేష్టితశిరా యచ్చ భుంక్తే ఉదఙ్ముఖః ।
సోపానత్కశ్చ యద్ భుంక్తే సర్వం విద్యాత్ తదాసురం ॥ 19.19 ॥
నార్ద్ధరాత్రే న మధ్యాహ్నే నాజీర్ణే నార్ద్రవస్త్రధృక్ ।
న చ భిన్నాసనగతో న శయానః స్థితోఽపి వా ॥ 19.20 ॥
న భిన్నభాజనే చైవ న భూమ్యాం న చ పాణిషు ।
నోచ్ఛిష్టో ఘృతమాదద్యాన్న మూర్ద్ధానం స్పృశేదపి ॥ 19.21 ॥
న బ్రహ్మ కీర్తయన్ వాపి న నిః శేషం న భార్యయా ।
నాంధకారే న చాకాశే న చ దేవాలయాదిషు ॥ 19.22 ॥
నైకవస్త్రస్తు భుంజీత న యానశయనస్థితః ।
న పాదుకానిర్గతోఽథ న హసన్ విలపన్నపి ॥ 19.23 ॥
భుక్త్వా వై సుఖమాస్థాయ తదన్నం పరిణామయేత్ ।
ఇతిహాసపురాణాభ్యాం వేదార్థానుపబృంహయేత్ ॥ 19.24 ॥
తతః సంధ్యాముపాసీత పూర్వోక్తవిధినా ద్విజః ।
ఆసీనస్తు జపేద్ దేవీం గాయత్రీం పశ్చిమాం ప్రతి ॥ 19.25 ॥
న తిష్ఠతి తు యః పుర్వాం ఆస్తే సంధ్యాం తు పశ్చిమాం ।
స శూద్రేణ సమో లోకే సర్వధర్మవివర్జితః ॥ 19.26 ॥
హుత్వాఽగ్నిం విధివన్మంత్రైర్భుక్త్వా యజ్ఞావశిష్టకం ।
సభృత్యబాంధవజనః స్వపేచ్ఛుష్కపదో నిశి ॥ 19.27 ॥
నోత్తరాభిముఖః స్వప్యాత్ పశ్చిమాభిముఖో న చ ।
న చాకాశే న నగ్నో వా నాశుచిర్నాసనే క్వచిత్ ॥ 19.28 ॥
న శీర్ణాయాం తు ఖట్వాయాం శూన్యాగారే న చైవ హి ।
నానువంశే న పాలాశే శయనే వా కదాచన ॥ 19.29 ॥
ఇత్యేతదఖిలేనోక్తమహన్యహని వై మయా ।
బ్రాహ్మణానాం కృత్యజాతమపవర్గఫలప్రదం ॥ 19.30 ॥
నాస్తిక్యాదథవాలస్యాత్ బ్రాహ్మణో న కరోతి యః ।
స యాతి నరకాన్ ఘోరాన్ కాకయోనౌ చ జాయతే ॥ 19.31 ॥
నాన్యో విముక్తయే పంథా ముక్త్వాశ్రమవిధిం స్వకం ।
తస్మాత్ కర్మాణి కుర్వీత తుష్టయే పరమేష్ఠినః ॥ 19.32 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ఏకోనవింశోఽధ్యాయః ॥19 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే వింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
అథ శ్రాద్ధమమావాస్యాం ప్రాప్య కార్యం ద్విజోత్తమైః ।
పిండాన్వాహార్యకం భక్త్యా భుక్తిముక్తిఫలప్రదం ॥ 20.1 ॥
పిండాన్వాహార్యకం శ్రాద్ధం క్షీణే రాజని శస్యతే ।
అపరాహ్ణే ద్విజాతీనాం ప్రశస్తేనామిషేణ చ ॥ 20.2 ॥
ప్రతిపత్ప్రభృతి హ్యన్యాస్తిథయః కృష్ణపక్షకే ।
చతుర్దశీం వర్జయిత్వా ప్రశస్తా హ్యుత్తరోత్తరే ॥ 20.3 ॥
అమావాస్యాష్టకాస్తిస్రః పౌషమాసాదిషు త్రిషు ।
తిస్రస్తాస్త్వష్టకాః పుణ్యా మాఘీ పంచదశీ తథా ॥ 20.4 ॥
త్రయోదశీ మఘాయుక్తా వర్షాసు తు విశేషతః ।
శస్యాపాకశ్రాద్ధకాలా నిత్యాః ప్రోక్తా దినే దినే ॥ 20.5 ॥
నైమిత్తికం తు కర్తవ్యం గ్రహణే చంద్రసూర్యయోః ।
బాంధవానాం చ మరణే నారకీ స్యాదతోఽన్యథా ॥ 20.6 ॥
కామ్యాని చైవ శ్రాద్ధాని శస్యంతే గ్రహణాదిషు ।
అయనే విషువే చైవ వ్యతీపాతేఽప్యనంతకం ॥ 20.7 ॥
సంక్రాంత్యామక్షయం శ్రాద్ధం తథా జన్మదినేష్వపి ।
నక్షత్రేషు చ సర్వేషు కార్యం కాలే విశేషతః ॥ 20.8 ॥
స్వర్గం చ లభతే కృత్వా కృత్తికాసు ద్విజోత్తమః ।
అపత్యమథ రోహిణ్యాం సౌమ్యే తు బ్రహ్మవర్చసం ॥ 20.9 ॥
రౌద్రాణాం కర్మణాం సిద్ధిమార్ద్రాయాం శౌర్యమేవ చ ।
పునర్వసౌ తథా భూమిం శ్రియం పుష్యే తథైవ చ ॥ 20.10 ॥
సర్వాన్ కామాంస్తథా సర్ప్యే పిత్ర్యే సౌభాగ్యమేవ చ ।
అర్యమ్ణే తు ధనం వింద్యాత్ ఫాల్గున్యాం పాపనాశనం ॥ 20.11 ॥
జ్ఞాతిశ్రైష్ఠ్యం తథా హస్తే చిత్రాయాం చ బహూన్ సుతాన్ ।
వాణిజ్యసిద్ధిం స్వాతౌ తు విశాఖాసు సువర్ణకం ॥ 20.12 ॥
మైత్రే బహూని మిత్రాణి రాజ్యం శాక్రే తథైవ చ ।
మూలే కృషిం లభేద్ జ్ఞానం సిద్ధిమాప్యే సముద్రతః ॥ 20.13 ॥
సర్వాన్ కామాన్ వైశ్వదేవే శ్రైష్ఠ్యం తు శ్రవణే పునః ।
శ్రవిష్ఠాయాం తథా కామాన్ వారుణే చ పరం బలం ॥ 20.14 ॥
అజైకపాదే కుప్యం స్యాదహిర్బుధ్నే గృహం శుభం ।
రేవత్యాం బహవో గావో హ్యశ్విన్యాం తురగాంస్తథా ।
యామ్యేఽథ జీవితంతు స్యాద్యది శ్రాద్ధం ప్రయచ్ఛతి ॥ 20.15 ॥
ఆదిత్యవారే త్వారోగ్యం చంద్రే సౌభాగ్యమేవ చ ।
కౌజే సర్వత్ర విజయం సర్వాన్ కామాన్ బుధస్య తు ॥ 20.16 ॥
విద్యామభీష్టా జీవే తు ధనం వై భార్గవే పునః ।
శమైశ్వరే లభేదాయుః ప్రతిపత్సు సుతాన్ శుభాన్ ॥ 20.17 ॥
కన్యకా వై ద్వితీయాయాం తృతీయాయాం తు విందతి ।
పశూన్క్షుద్రాంశ్చతుర్థ్యాం తు పంచమ్యాంశోభనాన్ సుతాన్ ॥ 20.18 ॥
షష్ట్యాం ద్యుతిం కృషిం చాపి సప్తమ్యాం చ ధనం నరః ।
అష్టమ్యామపి వాణిజ్యం లభతే శ్రాద్ధదః సదా ॥ 20.19 ॥
స్యాన్నవమ్యామేకఖురం దశమ్యాం ద్విఖురం బహు ।
ఏకాదశ్యాం తథా రూప్యం బ్రహ్మవర్చస్వినః సుతాన్ ॥ 20.20 ॥
ద్వాదశ్యాం జాతరూపం చ రజతం కుప్యమేవ చ ।
జ్ఞాతిశ్రైష్ఠ్యం త్రయోదశ్యాం చతుర్దశ్యాం తు క్రుప్రజాః ।
పంచదశ్యాం సర్వకామానాప్నోతి శ్రాద్ధదః సదా ॥ 20.21 ॥
తస్మాచ్ఛ్రాద్ధం న కర్త్తవ్యం చతుర్దశ్యాం ద్విజాతిభిః ।
శస్త్రేణ తు హతానాం వై తత్ర శ్రాద్ధం ప్రకల్పయేత్ ॥ 20.22 ॥
ద్రవ్యబ్రాహ్మణసంపత్తౌ న కాలనియమః కృతః ।
తస్మాద్ భోగాపవర్గార్థం శ్రాద్ధం కుర్యుర్ద్విజాతయః ॥ 20.23 ॥
కర్మారంభేషు సర్వేషు కుర్యాదాభ్యుదయం పునః ।
పుత్రజన్మాదిషు శ్రాద్ధం పార్వణం పర్వసు స్మృతం ॥ 20.24 ॥
అహన్యహని నిత్యం స్యాత్ కామ్యం నైమిత్తికం పునః ।
ఏకోద్దిష్టాది విజ్ఞేయం వృద్ధిశ్రాద్ధం తు పార్వణం ॥ 20.25 ॥
ఏతత్ పంచవిధం శ్రాద్ధం మనునా పరికీర్తితం ।
యాత్రాయాం షష్ఠమాఖ్యాతం తత్ప్రయత్నేన పాలయేత్ ॥ 20.26 ॥
శుద్ధయే సప్తమం శ్రాద్ధం బ్రహ్మణా పరిభాషితం ।
దైవికం చాష్టమం శ్రాద్ధం యత్కృత్వా ముచ్యతే భయాత్ ॥ 20.27 ॥
సంంధ్యాం రీత్రౌ న కర్త్తవ్యం రాహోరన్యత్ర దర్శనాత్ ।
దేశానాం చ విశేషేణ భవేత్ పుణ్యమనంతకం ॥ 20.28 ॥
గంగాయామక్షయం శ్రాద్ధం ప్రయాగేఽమరకంటకే ।
గాయంతి పితరో గాథాం కీర్త్తయంతి మనీషిణః ॥ 20.29 ॥
ఏష్టవ్యా బహవః పుత్రాః శీలవంతో గుణాన్వితాః ।
తేషాం తు సమవేతానాం యద్యేకోఽపి గాయాం వ్రజేత్ ॥ 20.30 ॥
గయాం ప్రాప్యానుషంగేణ యది శ్రాద్ధం సమాచరేత్ ।
తారితాః పితరస్తేన స యాతి పరమాం గతిం ॥ 20.31 ॥
వరాహపర్వతే చైవ గంగాయాం వై విశేషతః ।
వారాణస్యాం విశేషేణ యత్ర దేవః స్వయం హరః ॥ 20.32 ॥
గంగాద్వారే ప్రభాసే చ బిల్వకే నీలపర్వతే ।
కురుక్షేత్రే చ కుబ్జామ్రే భృగుతుంగే మహాలయే ॥ 20.33 ॥
కేదారే ఫల్గుతీర్థే చ నైమిషారణ్య ఏవ చ ।
సరస్వత్యాం విశేషేణ పుష్కరేషు విశేషతః ॥ 20.34 ॥
నర్మదాయాం కుశావర్త్తే శ్రీశైలే భద్రకర్ణకే ।
వేత్రవత్యాం విశాఖాయాం గోదావర్యాం విశేషతః ॥ 20.35 ॥
ఏవమాదిషు చాన్యేషు తీర్థేషు పులినేషు చ ।
నదీనాం చైవ తీరేషు తుష్యంతి పితరః సదా ॥ 20.36 ॥
వ్రీహిభిశ్చ యవైర్మాషైరద్భిర్మూలఫలేన వా ।
శ్యామాకైశ్చ యవైః శాకైర్నీవారైశ్చ ప్రియంగుభిః ।
గౌధూమైశ్చ తిలైర్ముద్గైర్మాసం ప్రీణయతే పితౄన్ ॥ 20.37 ॥
ఆమ్రాన్ పానే రతానిక్షూన్ మృద్వీకాంశ్చ సదాడిమాన్ ।
విదాశ్వాంశ్చ భరండాశ్చ శ్రాద్ధకాలే ప్రాదపయేత్ ॥ 20.38 ॥
లాజాన్ మధుయుతాన్ దద్యాత్ సక్తూన్ శర్కరయా సహ ।
దద్యాచ్ఛ్రాద్ధే ప్రయత్నేన శృంగాటకకశేరుకాన్ ॥ 20.39 ॥
ద్వౌ మాసౌ మత్స్యమాంసేన త్రీన్ మాసాన్ హారిణేనతు ।
ఔరభ్రేణాథ చతురః శాకునేనేహ పంచ తు ।
షణ్మాసాంశ్ఛాగమాంసేన పార్షతేనాథ సప్త వై ॥ 20.40 ॥
అష్టావేణస్య మాంసేన రౌరవేణ నవైవ తు ।
దశమాసాంస్తు తృప్యంతి వరాహమహిషామిషైః ॥ 20.41 ॥
శశకూర్మర్యోర్మాంసేన మాసానేకాదశైవ తు ।
సంవత్సరం తు గవ్యేన పయసా పాయసేన తు ।
వార్ధ్రీణసస్య మాంసేన తృప్తిర్ద్వాదశవార్షికీ ॥ 20.42 ॥
కాలశాకం మహాశల్కః ఖంగలోహామిషం మధు ।
ఆనంత్యాయైవ కల్పంతే మున్యన్నాని చ సర్వశః ॥ 20.43 ॥
క్రీత్వా లబ్ధ్వా స్వయం వాఽథ మృతానాదృత్య వై ద్విజః ।
దద్యాచ్ఛ్రాద్ధే ప్రయత్నేన తదస్యాక్షయముచ్యతే ॥ 20.44 ॥
పిప్పలీం క్రముకం చైవ తథా చైవ మసూరకం ।
కూష్మాండాలాబువార్త్తాక భూతృణం సురసం తథా ॥ 20.45 ॥
కుసుంభపిండమూలం వై తందులీయకమేవ చ ।
రాజమాషాంస్తథా క్షీరం మాహిషాజం చ వివర్జయేత్ ॥ 20.46 ॥
ఆఢక్యః కోవిదారాంశ్చ పాలక్యా మరిచాంస్తథా ।
వర్జయేత్ సర్వయత్నేన శ్రాద్ధకాలే ద్విజోత్తమః ॥ 20.47 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే విశోఽధ్యాయః ॥20 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ఏకవింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
స్నాత్వా యథోక్తం సంతర్ప్య పితౄంశ్చంద్రక్షయే ద్విజః ।
పిండాన్వాహార్యకం శ్రాద్ధం కుర్యాత్ సౌమ్యమనాః శుచిః ॥ 21.1 ॥
పూర్వమేవ పరీక్షేత బ్రాహ్మణం వేదపారగం ।
తీర్థం తద్ హవ్యకవ్యానాం ప్రదానే చాతిథిః స్మృతః ॥ 21.2 ॥
యే సోమపా విరజసో ధర్మజ్ఞాః శాంతచేతసః ।
వ్రతినో నియమస్థాశ్చ ఋతుకాలాభిగామినః ॥ 21.3 ॥
పంచాగ్నిరప్యధీయానో యజుర్వేదవిదేవ చ ।
బహ్వృచశ్చ త్రిసౌపర్ణస్త్రిమధుర్వాఽథ యోఽభవత్ ॥ 21.4 ॥
త్రిణాచికేతచ్ఛందోగో జ్యేష్ఠసామగ ఏవ చ ।
అథర్వశిరసోఽధ్యేతా రుద్రాధ్యాయీ విశేషతః ॥ 21.5 ॥
అగ్నిహోత్రపరో విద్వాన్ న్యాయవిచ్చ షడంగవిత్ ।
మంత్రబ్రాహ్మణవిచ్చైవ యశ్చ స్యాద్ ధర్మపాఠకః ॥ 21.6 ॥
ఋషివ్రతీ ఋషీకశ్చ తథా ద్వాదశవార్షికః ।
బ్రహ్మదేయానుసంతానో గర్భశుద్ధః సహస్రదః ॥ 21.7 ॥
చాంద్రాయణవ్రతచరః సత్యవాదీ పురాణవిత్ ।
గురుదేవాగ్నిపూజాసు ప్రసక్తో జ్ఞానతత్పరః ॥ 21.8 ॥
విముక్తః సర్వతో ధీరో బ్రహ్మభూతో ద్విజోత్తమః ।
మహాదేవార్చనరతో వైష్ణవః పంక్తిపావనః ॥ 21.9 ॥
అహింసానిరతో నిత్యమప్రతిగ్రహణస్తథా ।
సత్రీ చ దాననిరతా విజ్ఞేయః పంక్తిపావనః ॥ 21.10 ॥
యువానః శ్రోత్రియాః స్వస్థా మహాయజ్ఞపరాయణాః ।
సావిత్రీజాపనిరతా బ్రాహ్మణాః పంక్తిపావనాః ।
కులానాం శ్రుతవంతశ్చ శీలవంతస్తపస్వినః ।
అగ్నిచిత్స్నాతకా విప్రః విజ్ఞేయాః పంక్తిపావనాః ।
మాతాపిత్రోర్హితే యుక్తః ప్రాతః స్నాయీ తథా ద్విజః ।
అధ్యాత్మవిన్మునిర్దాంతో విజ్ఞేయః పంక్తిపావనః ॥ 21.11 ॥
జ్ఞాననిష్ఠో మహాయోగీ వేదాంతార్థవిచింతకః ।
శ్రద్ధాలుః శ్రాద్ధనిరతో బ్రాహ్మణః పంక్తిపావనః ॥ 21.12 ॥
వేదవిద్యారతః స్నాతో బ్రహ్మచర్యపరః సదా ।
అథర్వణో ముముక్షుశ్చ బ్రాహ్మణః పంక్తిపావనః ॥ 21.13 ॥
అసమానప్రవరకో హ్యసగోత్రస్తథైవ చ ।
అసంబంధీ చ విజ్ఞేయో బ్రాహ్మణః పంక్తిపావనః ॥ 21.14 ॥
భోజయేద్ యోగినం శాంతం తత్త్వజ్ఞానరతం యతః ।
అలాభే నైష్ఠికం దాంతముపకుర్వాణకం తథా ॥ 21.15 ॥
తదలాభే గృహస్థం తు ముముక్షుం సంగవర్జితం ।
సర్వాలాభే సాధకం వా గృహస్థమపి భోజయేత్ ॥ 21.16 ॥
ప్రకృతేర్గుణతత్త్వజ్ఞో యస్యాశ్నాతి యతిర్హవిః ।
ఫలం వేదవిదాం తస్య సహస్రాదతిరిచ్యతే ॥ 21.17 ॥
తస్మాద్ యత్నేన యోగీంద్రమీశ్వరజ్ఞానతత్పరం ।
భోజయేద్ హవ్యకవ్యేషు అలాభాదితరాన్ ద్విజాన్ ॥ 21.18 ॥
ఏష వై ప్రథమః కల్పః ప్రదానే హవ్యకవ్యయోః ।
అనుకల్పస్త్వయం జ్ఞేయః సదా సద్భిరనుష్ఠితః ॥ 21.19 ॥
మాతామహం మాతులం చ స్వస్త్రీయం శ్వశురం గురుం ।
దౌహిత్రం విట్పతిం బంధుమృత్విగ్యాజ్యౌ చ భోజయేత్ ॥ 21.20 ॥
న శ్రాద్ధే భోజయేన్మిత్రం ధనైః కార్యోఽస్య సంగ్రహః ।
పైశాచీ దక్షిణాశా హి నైవాముత్ర ఫలప్రదా ॥ 21.21 ॥
కామం శ్రాద్ధేఽర్చ్చయేన్మిత్రం నాభిరూపమపి త్వరిం ।
ద్విషతా హి హవిర్భుక్తం భవతి ప్రేత్య నిష్ఫలం ॥ 21.22 ॥
బ్రాహ్మణో హ్యనధీయానస్తృణాగ్నిరివ శామ్యతి ।
తస్మై హవ్యం న దాతవ్యం న హి భస్మని హూయతే ॥ 21.23 ॥
యథోషరే బీజముప్త్వా న వప్తా లభతే ఫలం ।
తథాఽనృచే హవిర్దత్త్వా న దాతా లభతే ఫలం ॥ 21.24 ॥
యావతో గ్రసతే పిండాన్ హవ్యకవ్యేష్వమంత్రవిత్ ।
తావతో గ్రసతే ప్రేత్య దీప్తాన్ స్థూలాంస్త్వయోగుడాన్ ॥ 21.25 ॥
అపి విద్యాకులైర్యుక్తా హీనవృత్తా నరాధమాః
యత్రైతే భుంజతే హవ్యం తద్ భవేదాసురం ద్విజాః ॥ 21.26 ॥
యస్య వేదశ్చ వేదీ చ విచ్ఛిద్యేతే త్రిపూరుషం ।
స వై దుర్బ్రాహ్మణో నార్హః శ్రాద్ధాదిషు కదాచన ॥ 21.27 ॥
శూద్రప్రేష్యో భృతో రాజ్ఞో వృషలీ గ్రామయాజకః ।
బధబంధోపజీవీ చ షడేతే బ్రహ్మబంధవః ॥ 21.28 ॥
దత్తానుయోగో ద్రవ్యార్థం పతితాన్ మనురబ్రవీత్ ।
వేదవిక్రయిణో హ్యేతే శ్రాద్ధాదిషు విగర్హితాః ॥ 21.29 ॥
సుతవిక్రయిణో యే తు పరపూర్వాసముద్భవాః ।
అసామాన్యాన్ యజంతే యే పతితాస్తే ప్రకీర్తితాః ॥ 21.30 ॥
అసంస్కృతాధ్యాపకా యే భృత్యా వాఽధ్యాపయంతి యే ।
అధీయతే తథా వేదాన్ పతితాస్తే ప్రకీర్తితాః ॥ 21.31 ॥
వృద్ధశ్రావకనిర్గ్రంథాః పంచరాత్రవిదో జనాః ।
కాపాలికాః పాశుపతాః పాషండా యే చ తద్విధాః ॥ 21.32 ॥
యస్యాశ్నంతి హవీంష్యేతే దురాత్మానస్తు తామసాః ।
న తస్య తద్ భవేచ్ఛ్రాద్ధం ప్రేత్య చేహ ఫలప్రదం ॥ 21.33 ॥
అనాశ్రమీ ద్విజో యః స్యాదాశ్రమీ వా నిరర్థకః ।
మిథ్యాశ్రమీ చ తే విప్రా విజ్ఞేయాః పంక్తిదూషకాః ॥ 21.34 ॥
దుశ్చర్మా కునఖీ కుష్ఠీ శ్విత్రీ చ శ్యావదంతకః ।
విద్ధ్యజననశ్చైవ స్తేనః క్లీబోఽథ నాస్తికః ॥ 21.35 ॥
మద్యపో వృషలీసక్తో వీరహా దిధిషూపతిః ।
ఆగారదాహీ కుండాశీ సోమవిక్రయిణో ద్విజాః ॥ 21.36 ॥
పరివేత్తా చ హింస్రః శ్చ పరివిత్తిర్నిరాకృతిః ।
పౌనర్భవః కుసీదశ్చ తథా నక్షత్రదర్శకః ॥ 21.37 ॥
గీతవాదిత్రనిరతో వ్యాధితః కాణ ఏవ చ ।
హీనాంగశ్చాతిరిక్తాంగో హ్యవకీర్ణీస్తథైవ చ ॥ 21.38 ॥
కాంతాదూషీ కుండగోలౌ అభిశస్తోఽథ దేవలః
మిత్రధ్రుక్ పిశునశ్చైవ నిత్యం భార్యానువర్త్తితః ॥ 21.39 ॥
మాతాపిత్రోర్గురోస్త్యాగీ దారత్యాగీ తథైవ చ
గోత్రస్పృక్ భ్రష్టశౌచశ్చ కాండస్పృష్టస్తథైవ చ ॥ 21.40 ॥
అనపత్యః కూటసాక్షీ యాచకో రంగజీవకః ।
సముద్రయాయీ కృతహా తథా సమయభేదకః ॥ 21.41 ॥
దేవనిందాపరశ్చైవ వేదనిందారతస్తథా ।
ద్విజనిందారతశ్చైతే వర్జ్యాః శ్రాద్ధాదికర్మసు ॥ 21.42 ॥
కృతఘ్నః పిశునః క్రూరో నాస్తికో వేదనిందకః ।
మిత్రధ్రుక్ కుహకశ్చైవ విశేషాత్ పంక్తిదూషకాః ॥ 21.43 ॥
సర్వే పునరభోజ్యాన్నః తదానార్హాశ్చ కర్మసు ।
బ్రహ్మభావనిరస్తాశ్చ వర్జనీయాః ప్రయత్నతః ॥ 21.44 ॥
శూద్రాన్నరసపుష్టాంగః సంధ్యోపాసనవర్జితః ।
మహాయజ్ఞవిహీనశ్చ బ్రాహ్మణః పంక్తిదూషకః ॥ 21.45 ॥
అధీతనాశనశ్చైవ స్నానహోమవివర్జితః ।
తామసో రాజసశ్చైవ బ్రాహ్మణః పంక్తిదూషకః ॥ 21.46 ॥
బహునాఽత్ర కిముక్తేన విహితాన్ యే న కుర్వతే ।
నిందితానాచరంత్యేతే వర్జ్యాః శ్రాద్ధే ప్రయత్నతః ॥ 21.47 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ఏకవిశోఽధ్యాయః ॥21 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ద్వావింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
గోమయేనోదకైర్భూమిం శోధయిత్వా సమాహితః ।
సన్నిమంత్ర్య ద్విజాన్ సర్వాన్ సాధుభిః సన్నిమంత్రయేత్ ॥ 22.1 ॥
శ్వో భవిష్యతి మే శ్రాద్ధం పూర్వేద్యురభిపూజ్య చ ।
అసంభవే పరేద్యుర్వా యథోక్తైర్లక్షణైర్యుతాన్ ॥ 22.2 ॥
తస్య తే పితరః శ్రుత్వా శ్రాద్ధకాలముపస్థితం ।
అన్యోన్యం మనసా ధ్యాత్వా సంపతంతి మనోజవాః ॥ 22.3 ॥
బ్రాహ్మణైస్తై సహాశ్నంతి పితరో హ్యంతరిక్షగాః ।
వాయుభూతాస్తు తిష్ఠంతి భుక్త్వా యాంతి పరాం గతిం ॥ 22.4 ॥
ఆమంత్రితాశ్చ తే విప్రాః శ్రాద్ధకాల ఉపస్థితే ।
వసేయుర్నియతాః సర్వే బ్రహ్మచర్యపరాయణాః ॥ 22.5 ॥
అక్రోధనోఽత్వరోఽమత్తః సత్యవాదీ సమాహితః ।
భారం మైథునమధ్వానం శ్రాద్ధకృద్ వర్జయేజ్జపం ॥ 22.6 ॥
ఆమంత్రితో బ్రాహ్మణో వా యోఽన్యస్మై కురుతే క్షణం ।
స యాతి నరకం ఘోరం సూకరత్వాం ప్రాయాతి చ ॥ 22.7 ॥
ఆమంత్రయిత్వా యో మోహాదన్యం చామంత్రయేద్ ద్విజః ।
స తస్మాదధికః పాపీ విష్ఠాకీటోఽభిజాయతే ॥ 22.8 ॥
శ్రాద్ధే నిమంత్రితో విప్రో మైథునం యోఽధిగచ్ఛతి ।
బ్రహ్మహత్యామవాప్నోతి తిర్యగ్యోనౌ చ జాయతే ॥ 22.9 ॥
నిమంత్రితస్తు యో విప్రో హ్యధ్వానం యాతి దుర్మతిః ।
భవంతి పితరస్తస్య తన్మాసం పాపభోజనాః ॥ 22.10 ॥
నిమంత్రితస్తు యః శ్రాద్ధే ప్రకుర్యాత్ కలహం ద్విజః ।
భవంతి తస్య తన్మాసం పితరో మలభోజనాః ॥ 22.11 ॥
తస్మాన్నిమంత్రితః శ్రాద్ధే నియతాత్మా భవేద్ ద్విజః ।
అక్రోధనః శౌచపరః కర్తా చైవ జితేంద్రియః ॥ 22.12 ॥
శ్వోభూతే దక్షిణాం గత్వా దిశం దర్భాన్ సమాహితః ।
సమూలానాహరేద్ వారి దక్షిణాగ్రాన్ సునిర్మలాన్ ॥ 22.13 ॥
దక్షిణాప్రవణం స్నిగ్ధం విభక్తం శుభలక్షణం ।
శుచిం దేశం వివిక్తం చ గోమయేనోపలేపయేత్ ॥ 22.14 ॥
నదీతీరేషు తీర్థేషు స్వభూమౌ చైవ నాంబుషు ।
వివిక్తేషు చ తుష్యంతి దత్తేన పితరః సదా ॥ 22.15 ॥
పారక్యే భూమిభాగే తు పితౄణాం నైవ నిర్వపేత్ ।
స్వామిభిస్తద్ విహన్యేత మోహాద్ యత్ క్రియతే నరైః ॥ 22.16 ॥
అటవ్యః పర్వతాః పుణ్యాస్తీర్థాన్యాయతనాని చ ।
సర్వాణ్యస్వామికాన్యాహుర్న హ్యేతేషు పరిగ్రహః ॥ 22.17 ॥
తిలాన్ ప్రవికిరేత్తత్ర సర్వతో బంధయేదజాం ।
అసురోపహతం శ్రాద్ధం తిలైః శుద్ధ్యత్యజేన వా ॥ 22.18 ॥
తతోఽన్నం బహుసంస్కారం నైకవ్యంజనమచ్యుతం ।
చోష్యం పేయం సమృద్ధం చ యథాశక్త్యా ప్రకల్పయేత్ ॥ 22.19 ॥
తతో నివృత్తే మధ్యాహ్నే లుప్తరోమనఖాన్ ద్విజాన్ ।
అభిగమ్య యథామార్గం ప్రయచ్ఛేద్ దంతధావనం ॥ 22.20 ॥
తైలమభ్యంజనం స్నానం స్నానీయం చ పృథగ్విధం ।
పాత్రైరౌదుంబరైర్దద్యాద్ వైశ్వదైవత్యపూర్వకం ॥ 22.21 ॥
తతఃస్నానాన్నివృత్తేభ్యః ప్రత్యుత్థాయకృతాంజలిః ।
పాద్యమాచమనీయం చ సంప్రయచ్ఛేద్ యథాక్రమం ॥ 22.22 ॥
యే చాత్ర విశ్వేదేవానాం విప్రాః పూర్వం నిమంత్రితాః ।
ప్రాఙ్ముఖాన్యాసనాన్యేషాం త్రిదర్భోపహితాని చ ॥ 22.23 ॥
దక్షిణాముఖముక్తాని పితౄణామాసనాని చ ।
దక్షిణాగ్రేషు దర్భేషు ప్రోక్షితాని తిలోదకైః ॥ 22.24 ॥
తేషూపవేశయేదేతానాసనం సంస్పృశన్నపి ।
ఆసధ్వమితి సంజల్పన్నాసీరంస్తే పృథక్ పృథక్ ॥ 22.25 ॥
ద్వౌ దైవే ప్రాఙ్ముఖౌ పిత్ర్యే త్రయశ్చోదఙ్ముఖాస్తథా ।
ఏకైకం వా భవేత్ తత్ర దేవమాతామహేష్వపి ॥ 22.26 ॥
సత్క్రియాం దేశకాలౌ చ శౌచం బ్రాహ్మణసంపదం ।
పంచైతాన్ విస్తరో హంతి తస్మాన్నేహేత విస్తరం ॥ 22.27 ॥
అపి వా భోజయేదేకం బ్రాహ్మణం వేదపారగం ।
శ్రుతశీలాదిసంపన్నమలక్షణవివర్జితం ॥ 22.28 ॥
ఉద్ధృత్య పాత్రే చాన్నం తత్ సర్వస్మాత్ ప్రకృతాత్ పునః ।
దేవతాయతనే వాసౌ నివేద్యాన్యత్ప్రవర్త్తయేత్ ॥ 22.29 ॥
ప్రాస్యేదగ్నౌ తదన్నం తు దద్యాద్ వా బ్రహ్మచారిణే ।
తస్మాదేకమపి శ్రేష్ఠం విద్వాంసం భోజయేద్ ద్విజం ॥ 22.30 ॥
భిక్షుకో బ్రహ్మచారీ వా భోజనార్థముపస్థితః ।
ఉపవిష్టేషు యః శ్రాద్ధే కామం తమపి భోజయేత్ ॥ 22.31 ॥
అతిథిర్యస్య నాశ్నాతి న తచ్ఛ్రాద్ధం ప్రశస్యతే ।
తస్మాత్ ప్రయత్నాచ్ఛ్రాద్ధేషు పూజ్యా హ్యతిథయో ద్విజైః ॥ 22.32 ॥
ఆతిథ్యరహితే శ్రాద్ధే భుంజతే యే ద్విజాతయః ।
కాకయోనిం వ్రజంత్యేతే దాతా చైవ న సంశయః ॥ 22.33 ॥
హీనాంగః పతితః కుష్ఠీ వ్రణీ పుక్కసనాస్తికౌ ।
కుక్కుటాః శూకరాః శ్వానో వర్జ్యాః శ్రాద్ధేషు దూరతః ॥ 22.34 ॥
బీభత్సుమశుచిం నగ్నం మత్తం ధూర్తం రజస్వలాం ।
నీలకాషాయవసనపాషండాంశ్చ వివర్జయేత్ ॥ 22.35 ॥
యత్ తత్ర క్రియతే కర్మ పైతృకం బ్రాహ్మణాన్ ప్రతి ।
తత్సర్వమేవ కర్త్తవ్యం వైశ్వదైవత్యపూర్వకం ॥ 22.36 ॥
యథోపవిష్టాన్ సర్వాంస్తానలంకుర్యాద్ విభూషణైః ।
స్రగ్దామభిః శిరోవేష్టైర్ధూపవాసోఽనులేపనైః ॥ 22.37 ॥
తతస్త్వావాహయేద్ దేవాన్ బ్రాహ్మణానామనుజ్ఞయా ।
ఉదఙ్ముఖో యథాన్యాయం విశ్వే దేవాస ఇత్యృచా ॥ 22.38 ॥
ద్వే పవిత్రే గృహీత్వాఽథ భాజనే క్షాలితే పునః ।
శంనో దేవీ జలం క్షిప్త్వా యవోఽసీతి యవాంస్తథా ॥ 22.39 ॥
యా దివ్యా ఇతి మంత్రేణ హస్తే త్వర్ఘం వినిక్షిపేత్ ।
ప్రదద్యాద్ గంధమాల్యాని ధూపాదీని చ శక్తితః ॥ 22.40 ॥
అపసవ్యం తతః కృత్వా పితౄణాం దక్షిణాముఖః ।
ఆవాహనం తతః కుర్యాదుశంతస్త్వేత్యృచా బుధః ॥ 22.41 ॥
ఆవాహ్య తదనుజ్ఞాతో జపేదాయంతు నస్తతః ।
శంనో దేవ్యోదకం పాత్రే తిలోఽసీతి తిలాంస్తథా ॥ 22.42 ॥
క్షిప్త్వా చార్ఘం యథాపూర్వం దత్త్వా హస్తేషు వై పునః ।
సంస్రవాంశ్చ తతః సర్వాన్ పాత్రే కుర్యాత్ సమాహితః ॥ 22.43 ॥
పితృభ్యః స్థానమేతచ్చ న్యుబ్జపాత్రం నిధాపయేత్ ।
అగ్నౌ కరిష్యన్నాదాయ పృచ్ఛేదన్నం ఘృతప్లుతం ।
కురుష్వేత్యభ్యనుజ్ఞాతో జుహుయాదుపవీతవాన్ ॥ 22.44 ॥
యజ్ఞోపవీతినా హోమః కర్త్తవ్యః కుశపాణినా ।
ప్రాచీనావీతినా పిత్ర్యం వైశ్వదేవం తు హోమవిత్ ॥ 22.45 ॥
దక్షిణం పాతయేజ్జానుం దేవాన్ పరిచరన్ సదా ।
పితృణాం పరిచర్యాసు పాతయేదితరం తథా ॥ 22.46 ॥
సోమాయ వై పితృమతే స్వధా నమ ఇతి బ్రువన్ ।
అగ్నయే కవ్యవాహనాయ స్వధేతి జుహుయాత్ తతః ॥ 22.47 ॥
అగ్న్యభావే తు విప్రస్య పాణావేవోపపాదయేత్ ।
మహాదేవాంతికే వాఽథ గోష్ఠే వా సుసమాహితః ॥ 22.48 ॥
తతస్తైరభ్యనుజ్ఞాతో గత్వా వై దక్షిణాం దిశం ।
గోమయేనోపలిప్యోర్వీం స్థానం కుర్యాత్ససైకతం ॥ 22.49 ॥
మండలం చతురస్రం వా దక్షిణాప్రవణం శుభం ।
త్రిరుల్లిఖేత్తస్య మధ్యం దర్భేణైకేన చైవ హి ॥ 22.50 ॥
తతః సంస్తీర్య తత్స్థానే దర్భాన్వై దక్షిణాగ్రకాన్ ।
త్రీన్ పిండాన్ నిర్వపేత్ తత్ర హవిః శేషాత్సమాహితః ॥ 22.51 ॥
లుప్త పిండాంస్తు తం హస్తం నిమృజ్యాల్లేపభాగినాం ।
తేషు దర్భేష్వథాచమ్య త్రిరాచమ్య శనైరసూన్ ।
తదన్నం తు నమస్కుర్యాత్ పితౄనేవ చ మంత్రవిత్ ॥ 22.52 ॥
ఉదకం నినయేచ్ఛేషం శనైః పిండాంతికే పునః ।
అవజిఘ్రేచ్చ తాన్ పిండాన్ యథాన్యుప్త్వా సమాహితః ॥ 22.53 ॥
అథ పిండాచ్చ శిష్టాన్నం విధినా భోజయేద్ ద్విజాన్ ।
మాంసాన్యపూపాన్ వివిధాన్ దద్యాత్ కృశరపాయసం ॥ 22.54 ॥
తతోఽన్నముత్సృజేద్భుక్తేష్వగ్రతో వికిరన్భువి ।
పృష్ట్వా తదన్నమిత్యేవ తృప్తానాచామయేత్తతః ॥ 22.55 ॥
ఆచాంతాననుజానీయాదభితో రమ్యతామితి ।
స్వధాస్త్వితి చ తే బ్రూయుర్బ్రాహ్మణాస్తదనంతరం ॥ 22.56 ॥
తతో భుక్తవతాం తేషాం అన్నశేషం నివేదయేత్ ।
యథా బ్రూయుః స్తథా కుర్యాత్ అనుజ్ఞాతస్తు తైర్ద్విజైః ॥ 22.57 ॥
పిత్రే స్వదితమిత్యేవ వాచ్యం గోష్టేషు సుశ్రితం ।
సంపన్నమిత్యభ్యుదయే దేవే సేవితమిత్యపి ॥ 22.58 ॥
విసృజ్య బ్రాహ్మణాన్ తాన్వై పితృపూర్వంతు వాగ్యతః ।
దక్షిణాందిశమాకాంక్షన్యాచేతేమాన్వరాన్ పితౄన్ ॥ 22.59 ॥
దాతారో నోఽభివర్ధంతాం వేదాః సంతతిరేవ చ ।
శ్రద్ధా చ నో మా విగమద్బహుదేయంచ నోస్త్వితి ॥ 22.60 ॥
పిండాంస్తు గోఽజవిప్రేభ్యః దద్యాదగ్నౌ జలేఽపి వా ।
మధ్యమంతు తతః పిండమద్యాత్పత్నీ సుతార్థినీ ॥ 22.61 ॥
ప్రక్షాల్య హస్త వాచమ్య జ్ఞాతిం శేషేణ తోషయేత్ ।
సూపశాకఫలానీక్షూన్ పయో దధి ఘృతం మధు ॥ 22.62 ॥
అన్నం చైవ యథాకామం వివిధం భోజ్యపేయకం ।
యద్ యదిష్టం ద్విజేంద్రాణాం తత్సర్వం వినివేదయేత్ ॥ 22.63 ॥
ధాన్యాంస్తిలాంశ్చ వివిధాన్ శర్కరా వివిధాస్తథా ।
ఉష్ణమన్నం ద్విజాతిభ్యో దాతవ్యం శ్రేయ ఇచ్ఛతా ।
అన్యత్ర ఫలమూలేభ్యః పానకేభ్యస్తథైవ చ ॥ 22.64 ॥
నభూమౌ పాతయేజ్జానుం న కుప్యేన్నానృతం వదేత్ ।
న పాదేన స్పృశేదన్నం న చైవమవధూనయేత్ ॥ 22.65 ॥
క్రోధేనైవచ యత్భుక్తం యద్భుక్తం త్వయథావిధి ।
యాతుధానా విలుంపంతి జల్పతా చోపపాదితం ॥ 22.66 ॥
స్విన్నగాత్రో న తిష్ఠేత సన్నిధౌ తు ద్విజోత్తమాః ।
నచ పశ్యేత కాకాదీన్ పక్షిణః ప్రతిషేధయేత్ ।
తద్రూపాః పితరస్తత్ర సమాయాంతి బుభుక్షవః ॥ 22.67 ॥
న దద్యాత్ తత్ర హస్తేన ప్రత్యక్షం లవణం తథా ।
న చాయసేన పాత్రేణ న చైవాశ్రద్ధయా పునః ॥ 22.68 ॥
కాంచనేన తు పాత్రేణ రాజతోదుంబరేణ వా
దత్తమక్షయతాం యాతి ఖడ్గేన చ విశేషతః ॥ 22.69 ॥
పాత్రే తు మృణ్మయే యో వై శ్రాద్ధే భోజయతే ద్విజాన్ ।
స యాతి నరకం ఘోరం భోక్తా చైవ పురోధసః ॥ 22.70 ॥
న పంక్త్యాం విషమం దద్యాన్న యాచేన్న చ దాపయేత్ ।
యాచితా దాపితా దాతా నరకాన్ యాంతి దారుణాన్ ॥ 22.71 ॥
భుంజీరన్ వాగ్యతాః శిష్టా న బ్రూయుః ప్రాకృతాన్ గుణాన్ ।
తావద్ధి పితరోఽశ్నంతి యావన్నోక్తా హవిర్గుణాః ॥ 22.72 ॥
నాగ్రాసనోపవిష్టస్తు భుంజీత ప్రథమం ద్విజః ।
బహూనాం పశ్యతాం సోఽన్యః పంక్త్యా హరతి కిల్బిషం ॥ 22.73 ॥
న కించిద్ వర్జయేచ్ఛ్రాద్ధే నియుక్తస్తు ద్విజోత్తమః ।
న మాంసం ప్రతిషేధేత న చాన్యస్యాన్నమీక్షయేత్ ॥ 22.74 ॥
యో నాశ్నాతి ద్విజో మాంసం నియుక్తః పితృకర్మణి ।
స ప్రేత్య పశుతాం యాతి సంభవానేకవింశతిం ॥ 22.75 ॥
స్వాధ్యాయాంచ్ఛ్రవయేదేషాం ధర్మశాస్త్రాణి చైవ హి ।
ఇతిహాసపురాణాని శ్రాద్ధకల్పాంశ్చ శోభనాన్ ॥ 22.76 ॥
తతోఽన్నముత్సృజేద్ భుక్తా సాగ్రతో వికిరన్ భువి ।
పృష్ట్వా తృప్తాః స్థ ఇత్యేవం తృప్తానాచామయేత్ తతః ॥ 22.77 ॥
ఆచాంతాననుజానీయాదభితో రమ్యతామితి ।
స్వధాఽస్త్వితి చ తం బ్రూయుర్బ్రాహ్మణాస్తదనంతరం ॥ 22.78 ॥
తతో భుక్తవతాం తేషామన్నశేషం నివేదయేత్ ।
యథా బ్రూయుస్తథా కుర్యాదనుజ్ఞాతస్తు తైర్ద్విజైః ॥ 22.79 ॥
పిత్ర్యే స్వదిత ఇత్యేవ వాక్యం గోష్ఠేషు సూత్రితం ।
సంపన్నమిత్యభ్యుదయే దైవే రోచత ఇత్యపి ॥ 22.80 ॥
విసృజ్య బ్రాహ్మణాన్ ల్తుత్వా వై దైవపూర్వం తు వాగ్యతః ।
దక్షిణాం దిశమాకాంక్షన్యాచేతేమాన్ వరాన్ పితౄన్ ॥ 22.81 ॥
దాతారో నోఽభివర్ద్ధంతాం వేదాః సంతతిరేవ చ ।
శ్రద్ధా చ నో మా వ్యగమద్ బహుదేయం చ నోస్త్త్వితి ॥ 22.82 ॥
పిండాంస్తు గోఽజవిప్రేభ్యో దద్యాదగ్నౌ జలేఽపి వా ।
మధ్యమం తు తతః పిండమద్యాత్ పత్నీ సుతార్థినీ ॥ 22.83 ॥
ప్రక్షాల్య హస్తావాచమ్య జ్ఞాతీన్ శేషేణ తోషయేత్ ।
జ్ఞాతిష్వపి చతుష్టేషు స్వాన్ భృత్యాన్ భోజయోత్ తతః ॥ 22.84 ॥
పశ్చాత్ స్వయం చ పత్నీభిః శేషమన్నం సమాచరేత్ ।
నోద్వాసయేత్ తదుచ్ఛిష్టం యావన్నాస్తంగతో రవిః ॥ 22.85 ॥
బ్రహ్మచారీ భవేతాం తు దంపతీ రజనీం తు తాం ।
దత్త్వా శ్రాద్ధం తథా భుక్త్వా సేవతే యస్తు మైథునం ॥ 22.86 ॥
మహారౌరవమాసాద్య కీటయోనిం వ్రజేత్ పునః ॥ 22.87 ॥
శుచిరక్రోధనః శాంతః సత్యవాదీ సమాహితః ।
స్వాధ్యాయం చ తథాఽధ్వానం కర్త్తా భోక్తా చ వర్జయేత్ ॥ 22.88 ॥
శ్రాద్ధం భుక్త్వా పరశ్రాద్ధం భుంజతే యే ద్విజాతయః ।
మహాపాతికిభిస్తుల్యా యాంతి తే నరకాన్ బహూన్ ॥ 22.89 ॥
ఏష వో విహితః సమ్యక్ శ్రాద్ధకల్పః సనాతనః ।
ఆనేన వర్ద్ధయేన్నిత్యం బ్రాహ్మణో వ్యసనాన్వితః ॥ 22.90 ॥
ఆమశ్రాద్ధం ద్విజః కుర్యాద్ విధిజ్ఞః శ్రద్ధయాన్వితః ।
తేనాగ్నౌ కరణం కుర్యాత్ పిండాంస్తేనైవ నిర్వపేత్ ॥ 22.91 ॥
యోఽనేన విధినా శ్రాద్ధం కుర్యాత్ శాంతమానసః ।
వ్యపేతకల్పషో నిత్యం యోగినాం వర్త్తతే పదం ॥ 22.92 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన శ్రాద్ధం కుర్యాద్ ద్విజోత్తమః ।
ఆరాధితో భవేదీశస్తేన సమ్యక్ సనాతనః ॥ 22.93 ॥
అపి మూలైర్ఫలైర్వాఽపి ప్రకుర్యాన్నిర్ధనో ద్విజః ।
తిలోదకైస్తర్పయిత్వా పితౄన్ స్నాత్వా సమాహితః ॥ 22.94 ॥
న జీవత్పితృకో దద్యాద్ధోమాంతం వా విధీయతే ।
యేషాం వాపి పితా దద్యాత్ తేషాం చైకే ప్రచక్షతే ॥ 22.95 ॥
పితా పితామహశ్చైవ తథైవ ప్రపితామహః ।
యో యస్య ప్రీయతే తస్మై దేయం నాన్యస్య తేన తు ॥ 22.96 ॥
భోజయేద్ వాపి జీవంతం యథాకామం తు భక్తితః ।
న జీవంతమతిక్రమ్య దదాతి ప్రయతః శుచిః ॥ 22.97 ॥
ద్వ్యాముష్యాయణికో దద్యాద్ బీజిక్షేత్రికయోః సమం ।
అధికారీ భవేత్సోఽథ నియోగోత్పాదితో యది ॥ 22.98 ॥
అనియుక్తః సుతో యశ్చ శుక్రతో జాయతే త్విహ ।
ప్రదద్యాద్ వీజినే పిండం క్షేత్రిణే తు తతోఽన్యథా ॥ 22.99 ॥
ద్వౌ పిండౌ నిర్వపేత్ తాభ్యాం క్షేత్రిణే బీజినే తథా ।
కీర్త్తయేదథ చైకస్మిన్ బీజినం క్షేత్రిణం తతః ।
మృతాహని తు కర్త్తవ్యమేకోదిష్టం విధానతః ॥ 22.100 ॥
అశౌచే స్వే పరిక్షీణే కామ్యం వై కామతః పునః ।
పూర్వాహ్ని చైవ కర్త్తవ్యం శ్రాద్ధమభ్యుదయార్థినా ॥ 22.101 ॥
దేవవత్సర్వమేవ స్యాద్ నైవ కార్యాః తిలైః క్రియా ।
దర్భాశ్చ ఋజవః కార్యా యుగ్మాన్ వై భోజయేద్ ద్విజాన్ ॥ 22.101 ॥
నాందీముఖాస్తు పితరః ప్రీయంతామితి వాచయేత్ ।
మాతృశ్రాద్ధం తు పూర్వం స్యాత్ పితౄణాం తదనంతరం ॥ 22.103 ॥
తతో మాతామహానాం తు వృద్ధౌ శ్రాద్ధత్రయం స్మృతం ।
దైవపూర్వం ప్రదద్యాద్ వై న కుర్యాదప్రదక్షిణం ॥ 22.104 ॥
ప్రాఙ్ముఖో నిర్వపేత్ పిండానుపవీతీ సమాహితః ।
పూర్వం తు మాతరః పూజ్యా భక్త్యా వై సగణేశ్వరాః ॥ 22.105 ॥
స్థండిలేషు విచిత్రేషు ప్రతిమాసు ద్విజాతిషు ।
పుష్పైర్ధూపైశ్చ నైవేద్యైర్గంధాద్యైర్భూషణైరపి ॥ 22.106 ॥
పూజయిత్వా మాతృగణం కూర్యాచ్ఛ్రాద్ధత్రయం ద్విజః ।
అకృత్వా మాతృయోగం తు యః శ్రాద్ధం పరివేషయేత్ ।
తస్య క్రోధసమావిష్టా హింసామిచ్ఛంతి మాతరః ॥ 22.107 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ద్వావిశోఽధ్యాయః ॥22 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే త్రయోవింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
దశాహం ప్రాహురాశౌచం సపిండేషు విధీయతే ।
మృతేషు వాఽథ జాతేషు బ్రాహ్మణానాం ద్విజోత్తమాః ॥ 23.1 ॥
నిత్యాని చైవ కర్మాణి కామ్యాని చ విశేషతః ।
నకుర్యాద్ విహితం కించిత్ స్వాధ్యాయం మనసాఽపిచ ॥ 23.2 ॥
శుచీనక్రోధనాన్ భూమ్యాన్ శాలాగ్నౌ భావయేద్ ద్విజాన్ ।
శుష్కాన్నేన ఫలైర్వాపి వైతానాన్ జుహుయాత్ తథా ॥ 23.3 ॥
న స్పృశేదురిమానన్యే న చ తేభ్యః సమాహరేత్ ।
చతుర్థే పంచమే వాఽహ్ని సంస్పర్శః కథితో బుధైః ॥ 23.4 ॥
సూతకే తు సపిండానాం సంస్పర్శో న ప్రదుష్యతి ।
సూతకం సూతికాం చైవ వర్జయిత్వా నృణాం పునః ॥ 23.5 ॥
అధీయానస్తథా వేదాన్ వేదవిచ్చ పితా భవేత్ ।
సంస్పృశ్యాః సర్వ ఏవైతే స్నానాన్మాతా దశాహతః ॥ 23.6 ॥
దశాహం నిర్గుణే ప్రోక్తమశౌచం చాతినిర్గుణే ।
ఏకద్విత్రిగుణైర్యుక్తః చతుస్త్ర్యేకదినైః శుచిః ॥ 23.7 ॥
దశాహ్నాదపరం సమ్యగధీయీత జుహోతి చ ।
చతుర్థే తస్య సంస్పర్శం మనురాహ ప్రజాపతిః ॥ 23.8 ॥
క్రియాహీనస్య మూర్ఖస్య మహారోగిణ ఏవ చ ।
యథేష్టాచరణస్యేహ మరణాంతమశౌచకం ॥ 23.9 ॥
త్రిరాత్రం దశరాత్రం వా బ్రాహ్మణానామశౌచకం ।
ప్రాక్సంవత్సరాత్ త్రిరాత్రం స్యాత్ తస్మాదూర్ధ్వం దశాహకం ॥ 23.10 ॥
ఊనద్వివార్షికే ప్రేతే మాతాపిత్రోస్తదిష్యతే ।
త్రిరాత్రేణ శుచిస్త్వన్యో యది హ్యత్యంతనిర్గుణః ।
అదంతజాతమరణే పిత్రోరేకాహమిష్యతే ।
జాతదంతే త్రిరాత్రం స్యాద్ యది స్యాతాం తు నిర్గుణౌ ॥ 23.11 ॥
ఆదంతజననాత్ సద్య ఆచౌలాదేకరాత్రకం ।
త్రిరాత్రమౌపనయనాత్ సపిండానాముదాహృతం ॥ 23.12 ॥
జాతమాత్రస్య బాలస్య యది స్యాన్మరణం పితుః ।
మాతుశ్చ సూతకం తత్ స్యాత్ పితా స్యాత్ స్పృశ్య ఏవ చ ॥ 23.13 ॥
సదాశౌచం సపిండానాం కర్త్తవ్యం సోదరస్య చ ।
ఊర్ధ్వం దశాహాదేకాహం సోదరో యది నిర్గుణః ॥ 23.14 ॥
అథోర్ధ్వం దంతజననాత్ సపిండానామశౌచకం ।
ఏకరాత్రం నిర్గుణానాం చౌలాదూర్ధ్వం త్రిరాత్రకం ॥ 23.15 ॥
అదంతజాతమరణం సంభవేద్ యది సత్తమాః ।
ఏకరాత్రం సపిండానాం యది తేఽత్యంతనిర్గుణాః ॥ 23.16 ॥
వ్రతాదేశాత్ సపిండానాం గర్భస్రావాత్ స్వపాతతః ।
(సర్వేషామేవ గుణినామూర్ధ్వం తు విషమం పునః ।
అర్వాక్ షణ్మాసతః స్త్రీణాం యది స్యాద్ గర్భసంస్రవః ।
తదా మాససమైస్తాసామశౌచం దివసైః స్మృతం ।
తత ఊర్ధ్వం తు పతనే స్త్రీణాం ద్వాదశరాత్రికం ।
సద్యః శౌచం సపిండానాం గర్భస్రావాచ్చ ధాతుతః ।
గర్భచ్యుతాదహోరాత్రం సపిండేఽత్యంతనిర్గుణే ।)
యథేష్టాచరణే జ్ఞాతౌ త్రిరాత్రమితి నిశ్చయః ॥ 23.17 ॥
యది స్యాత్ సూతకే సూతిర్మరణే వా మృతిర్భవేత్ ।
శేషేణైవ భవేచ్ఛుద్ధిరహః శేషే త్రిరాత్రకం ॥ 23.18 ॥
మరణోత్పత్తియోగేన మరణేన సమాప్యతే ।
అఘ్యంవృద్ధిమదాశౌచమూర్ఘ్వం చేత్తు న శుధ్యతి ॥ 23.19 ॥
అథ చేత్ పంచమీరాత్రిమతీత్య పరతో భవేత్ ।
అఘవృద్ధిమదాశౌచం తదా పూర్వేణ శుధ్యతి ॥
దేశాంతరగతం శ్రుత్వా సూతకం శావమేవ తు ।
తావదప్రయతో మర్త్యో యావచ్ఛేషః సమాప్యతే ॥ 23.20 ॥
అతీతే సూతకే ప్రోక్తం సపిండానాం త్రిరాత్రకం ।
(అథైవ మరణే స్నానమూర్ధ్వం సంవత్సరాద్ యది ॥
వేదాంతవిచ్చాధీయానో యోఽగ్నిమాన్ వృత్తికర్షితః ।
సద్యః శౌచం భవేత్ తస్య సర్వావస్థాసు సర్వదా ॥
స్త్రీణామసంస్కృతానాం తు ప్రదానాత్ పరతః సదా ।
సపిండానాం త్రిరాత్రం స్యాత్ సంస్కారే భర్త్తురేవ హి ।
అహస్త్వదత్తకన్యానామశౌచం మరణే స్మృతం ।
ఊనద్వివర్షాన్మరణే సద్యః శౌచముదాహృతం ॥
ఆదంతాత్ సోదరే సద్య ఆచౌలాదేకరాత్రకం ।)
ఆప్రదానాత్ త్రిరాత్రం స్యాద్ దశరాత్రం తతః పరం ॥ 23.21 ॥
మాతామహానాం మరణే త్రిరాత్రం స్యాదశౌచకం ।
ఏకోదకానాం మరణే సూతకే చైతదేవ హి ॥ 23.22 ॥
పక్షిణీ యోనిసంబంధే బాంధవేషు తథైవ చ ।
ఏకరాత్రం సముద్దిష్టం గురౌ సబ్రహ్మచారిణి ॥ 23.23 ॥
ప్రేతే రాజని సజ్యోతిర్యస్య స్యాద్ విషయే స్థితిః ।
గృహే మృతాసు సర్వాసు కన్యాసు త్ర్యహం పితుః ॥ 23.24 ॥
పరపూర్వాసు భార్యాసు పుత్రేషు కృతకేషు చ ।
త్రిరాత్రం స్యాత్ తథాచార్యాస్వభార్యాస్వన్యగాసు చ ॥ 23.25 ॥
ఆచార్యపుత్రే పత్న్యాం చ అహోరాత్రముదాహృతం ।
ఏకాహం స్యాదుపాధ్యాయే స్వగ్రామే శ్రోత్రియేఽపి చ ॥ 23.26 ॥
త్రిరాత్రమసపిండేషు స్వగృహే సంస్థితేషు చ ।
ఏకాహం చాస్వవర్యే స్యాదేకరాత్రం తదిష్యతే ॥ 23.27 ॥
త్రిరాత్రం శ్వశ్రూమరణాత్ శ్వశురే చై తదేవ హి ।
సద్యః శౌచం సముద్దిష్టం స్వగోత్రే సంస్థితే సతి ॥ 23.28 ॥
శుద్ధ్యేద్ విప్రో దశాహేన ద్వాదశాహేన భూమిపః ।
వైశ్యః పంచదశాహేన శూద్రో మాసేన శుద్యతి ॥ 23.29 ॥
క్షత్రవిట్శూద్రదాయాదా యే స్యుర్విప్రస్య బాంధవాః ।
తేషామశౌచే విప్రస్య దశాహాచ్ఛుద్ధిరిష్యతే ॥ 23.30 ॥
రాజన్యవైశ్యావప్యేవం హీనవర్ణాసు యోనిషు ।
తమేవ శౌచం కుర్యాతాం విశుద్ధ్యర్థమసంశయం ॥ 23.31 ॥
సర్వే తూత్తరవర్ణానామశౌచం కుర్యురాదృతాః ।
తద్వర్ణవిధిదృష్టేన స్వం తు శౌచం స్వయోనిషు ॥ 23.32 ॥
షడ్రాత్రం వా త్రిరాత్రం స్యాదేకరాత్రం క్రమేణ హి ।
వైశ్యక్షత్రియవిప్రాణాం శూద్రేష్వాశౌచమేవ తు ॥ 23.33 ॥
అర్ద్ధమాసోఽథ షడ్రాత్రం త్రిరాత్రం ద్విజపుంగవాః ।
శూద్రక్షత్రియవిప్రాణాం వైశ్యేష్వాశౌచమిష్యతే ॥ 23.34 ॥
షడ్రాత్రం వై దశాహం చ విప్రాణాం వైశ్యశూద్రయోః ।
అశౌచం క్షత్రియే ప్రోక్తం క్రమేణ ద్విజపుంగవాః ॥ 23.35 ॥
శూద్రవిట్క్షత్రియాణాం తు బ్రాహ్మణే సంస్థితే సతి ।
దశరాత్రేణ శుద్ధిః స్యాదిత్యాహ కమలోద్భవః ॥ 23.36 ॥
అసపిండం ద్విజం ప్రేతం విప్రో నిర్ధృత్య బంధువత్ ।
అశిత్వా చ సహోషిత్వా దశరాత్రేణ శుధ్యతి ॥ 23.37 ॥
యద్యన్నమత్తి తేషాం తు త్రిరాత్రేణ తతః శుచిః ।
అన్నదంస్త్వన్నమహ్నా తు న చ తస్మిన్ గృహే వసేత్ ॥ 23.38 ॥
సోదకేష్వేతదేవ స్యాన్మాతురాప్తేషు బంధుషు ।
దశాహేన శవస్పర్శీ సపిండశ్చైవ శుధ్యతి ॥ 23.39 ॥
యది నిర్హరతి ప్రేతం ప్రోలభాక్రాంతమానసః ।
దశాహేన ద్విజః శుధ్యేద్ ద్వాదశాహేన భూమిపః ॥ 23.40 ॥
అర్ద్ధమాసేన వైశ్యస్తు శూద్రో మాసేన శుధ్యతి ।
షడ్రాత్రేణాథవా సర్వే త్రిరాత్రేణాథవా పునః ॥ 23.41 ॥
అనాథం చైవ నిర్ధృత్య బ్రాహ్మణం ధనవర్జితం ।
స్నాత్వా సంప్రాశ్య తు ఘృతం శుధ్యంతి బ్రాహ్మణాదయః ॥ 23.42 ॥
అపరశ్చేద్ పరం వర్ణమపరం వా పరో యది ।
అశౌచే సంస్పృశేత్ స్నేహాత్ తదాశౌచేన శుధ్యతి ॥ 23.43 ॥
ప్రేతీభూతం ద్విజం విప్రో హి అనుగచ్ఛేత కామతః ।
స్నాత్వా సచైలం స్పృష్ట్వాఽగ్నిం ఘృతం ప్రాశ్య విశుధ్యతి ॥ 23.44 ॥
ఏకాహాత్ క్షత్రియే శుద్ధిర్వైశ్యే స్యాచ్చ ద్వ్యహేన తు ।
శూద్రే దినత్రయం ప్రోక్తం ప్రాణాయామశతం పునః ॥ 23.45 ॥
అనస్థిసంచితే శూద్రే రౌతి చేద్ బ్రాహ్మణః స్వకైః ।
త్రిరాత్రం స్యాత్ తథాశౌచమేకాహం త్వన్యథా స్మృతం ॥ 23.46 ॥
అస్థిసంచయనాదర్వాగేకాహం క్షత్రవైశ్యయోః ।
అన్యథా చైవ సజ్యోతిర్బ్రాహ్మణే స్నానమేవ తు ॥ 23.47 ॥
అనస్థిసంచిత్ విప్రో బ్రాహ్మణో రౌతి చేత్ తదా ।
స్నానేనైవ భవేచ్ఛుద్ధిః సచైలేనాత్ర సంశయః ॥ 23.48 ॥
యస్తైః సహాశనం కుర్యాచ్ఛయనాదీని చైవ హి ।
బాంధవో వాఽపరో వాఽపి స దశాహేన శుధ్యతి ॥ 23.49 ॥
యస్తేషాం సమమశ్నాతి సకృదేవాపి కామతః ।
తదాశౌచే నివృత్తేఽసౌ స్నానం కృత్వా విశుధ్యతి ॥ 23.50 ॥
యావత్తదన్నమశ్నాతి దుర్భిక్షోపహతో నరః ।
తావంత్యహాన్యశౌచం స్యాత్ ప్రాయశ్చిత్తం తతశ్చరేత్ ॥ 23.51 ॥
దాహాద్యశౌచం కర్త్తవ్యం ద్విజానామగ్నిహోత్రిణాం ।
సపిండానాం తు మరణే మరణాదితరేషు చ ॥ 23.52 ॥
సపిండతా చ పురుషే సప్తమే వినివర్త్తతే ।
సమానోదకభావస్తు జన్మనామ్నోరవేదనే ॥ 23.53 ॥
పితా పితామహశ్చైవ తథైవ ప్రపితామహః ।
లేపభాజస్రయో జ్ఞేయాః సాపిండ్యం సాప్తపౌరుషణ్ ॥ 23.54 ॥
అప్రత్తానాం తథా స్త్రీణాం సాపిండ్యం సాప్తపౌరుషం ।
తాసాంతు భర్త్తుసాపిండ్యం ప్రాహ దేవః పితామహః ॥ 23.55 ॥
యే చైకజాతా బహవో భిన్నయోనయ ఏవ చ ।
భిన్నవర్ణాస్తు సాపిండ్యం భవేత్ తేషాం త్రిపూరుషం ॥ 23.56 ॥
కారవః శిల్పినో వైద్యా దాసీదాసాస్తథైవ చ ।
దాతారో నియమాచ్చైవ బ్రహ్మవిద్బ్రహ్మచారిణౌ ।
సత్రిణో వ్రతినస్తావత్ సద్యః శౌచం ఉదాహృతం ॥ 23.57 ॥
రాజా చైవాభిషిక్తశ్చ అన్నసత్రిణ ఏవ చ ।
యజ్ఞే వివాహకాలే చ దైవయాగే తథైవ చ ।
సద్యః శౌచం సమాఖ్యాతం దుర్భిక్షే చాప్యుపప్లవే ॥ 23.58 ॥
డింబాహవహతానాం చ విద్యుతా పార్థివైర్ద్విజైః ।
సద్యః శౌచం సమాఖ్యాతం సర్పాదిమరణే తథా ॥ 23.59 ॥
అగ్నిమరుత్ప్రపతనే వీరాధ్వన్యప్యనాశకే ।
గోబ్రాహ్మణార్థే చ సంన్యస్తే సద్యః శౌచం విధీయతే ॥ 23.60 ॥
నైష్ఠికానాం వనస్థానాం యతీనాం బ్రహ్మచారిణాం ।
నాశౌచం కీర్త్యతే సద్భిః పతితే చ తథా మృతే ॥ 23.61 ॥
పతితానాం న దాహః స్యాన్నాంత్యేష్టిర్నాస్థిసంచయః ।
నా శ్రుపాతో నపిండౌ వా కార్యం శ్రాద్ధాది కంక్వచిత్ ॥ 23.62 ॥
వ్యాపాదయేత్ తథాత్మానం స్వయం యోఽగ్నివిషాదిభిః ।
విహితం తస్య నాశౌచం నాగ్నిర్నాప్యుదకాదికం ॥ 23.63 ॥
అథ కించిత్ ప్రమాదేన మ్రియతేఽగ్నివిషాదిభిః ।
తస్యాశౌచం విధాతవ్యం కార్యం చైవోదకాదికం ॥ 23.64 ॥
జాతే కుమారే తదహః కామం కుర్యాత్ ప్రతిగ్రహం ।
హిరణ్యధాన్యగోవాసస్తిలాశ్చ గుడసర్పిషా ॥ 23.65 ॥
ఫలాని పుష్పం శాకం చ లవణం కాష్ఠమేవ చ ।
తక్రం దధి ఘృతం తైలమౌషధం క్షీరమేవ చ ।
ఆశౌచినో గృహాద్ గ్రాహ్యం శుష్కాన్నం చైవ నిత్యశః ॥ 23.66 ॥
ఆహితాగ్నిర్యథాన్యాయం దగ్ధవ్యస్త్రిభిరగ్నిభిః ।
అనాహితాగ్నిర్గృహ్యేణ లౌకికేనేతరో జనః ॥ 23.67 ॥
దేహాభావాత్ పలాశైస్తు కృత్వా ప్రతికృతిం పునః ।
దాహః కార్యో యథాన్యాయం సపిండైః శ్రద్ధయాఽన్వితైః ॥ 23.68 ॥
సకృత్ప్రసించేదుదకం నామగోత్రేణ వాగ్యతాః ।
దశాహం బాంధవైః సార్ధం సర్వే చైవార్ద్రవాససః ॥ 23.69 ॥
పిండం ప్రతిదినం దద్యుః సాయం ప్రాతర్యథావిధి ।
ప్రేతాయ చ గృహద్వారి చతుర్థే భోజయేద్ ద్విజాన్ ॥ 23.70 ॥
ద్వితీయేఽహని కర్త్తవ్యం క్షురకర్మ సబాంధవైః ।
చతుర్థే బాంధవైః సర్వైరస్థ్నాం సంచయనం భవేత్ ।
పూర్వం తు భోజయేద్ విప్రానయుగ్మాన్ సుశ్రద్ధయా శుచీన్ ॥ 23.71 ॥
పంచమే నవమే చైవ తథైవైకాదశేఽహని ।
యుగ్మాన్ భోజయేద్ విప్రాన్ నవశ్రాద్ధం తు తద్విజాః ॥ 23.72 ॥
ఏకాదశేఽహ్ని కుర్వోత ప్రేతముద్దిశ్య భావతః ।
ద్వాదశే వాహ్ని కర్త్తవ్యమనింద్యే త్వథవాఽహని ।
ఏకం పవిత్రమేకోఽర్ఘః పిండపాత్రం తథైవ చ ॥ 23.73 ॥
ఏవం మృతాహ్ని కర్త్తవ్యం ప్రతిమాసం తు వత్సరం ।
సపిండీకరణం ప్రోక్తం పూర్ణే సంవత్సరే పునః ॥ 23.74 ॥
కుర్యాచ్చత్వారి పాత్రాణి ప్రేతాదీనాం ద్విజోత్తమాః ।
ప్రేతార్థం పితృపాత్రేషు పాత్రమాసేచయేత్తతః ॥ 23.75 ॥
యే సమానా ఇతి ద్వాభ్యాం పిండానప్యేవమేవ హి ।
సపిండీకరణ శ్రాద్ధం దేవపూర్వం విధీయతే ॥ 23.76 ॥
పితౄనావాహయేత్ తత్ర పునః ప్రేతం వినిర్దిశేత్ ।
యే సపిండీకృతాః ప్రేతాన తేషాం స్యాత్ పృథక్క్రియాః ।
యస్తు కుర్యాత్ పృథక్ పిండం పితృహా సోఽభిజాయతే ॥ 23.77 ॥
మృతే పితరి వై పుత్రః పిండమబ్దం సమాచరేత్ ।
దద్యాచ్చాన్నం సోదకుంభం ప్రత్యహం ప్రేతధర్మతః ॥ 23.78 ॥
పార్వణేన విధానేన సంవత్సరికమిష్యతే ।
ప్రతిసంవత్సరం కార్యం విధిరేష సనాతనః ॥ 23.79 ॥
మాతాపిత్రోః సుతైః కార్యం పిండదానాదికం చ యత్ ।
పత్నీ కుర్యాత్ సుతాభావే పత్న్యభావే తు సోదరః ॥ 23.80 ॥
అనేనైవ విధానేన జీవః శ్రాద్ధం సమాచరేత్ ।
కృత్వా దానాదికం సర్వం శ్రద్ధాయుక్తః సమాహితః ॥ 23.81 ॥
ఏష వః కథితః సమ్యగ్ గృహస్థానాం క్రియావిధిః ।
స్త్రీణాం భర్త్తృషు శుశ్రూషా ధర్మో నాన్య ఇహోచ్యతే ॥ 23.82 ॥
స్వధర్మతత్పరా నిత్యమీశ్విరార్పితమానసః ।
ప్రాప్నోతి తత్పరం స్థానం యదుక్తం వేదవాదిభిః ॥ 23.83 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
త్రయోవింశోఽధ్యాయః ॥23 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే చతుర్వింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
అగ్నిహోత్రం తు జుహుయాదాద్యంతేఽహర్నిశోః సదా ।
దర్శేన చైవ పక్షాంతే పౌర్ణమాసేన చైవ హి ॥ 24.1 ॥
సస్యాంతే నవసస్యేష్ట్యా తథర్త్వంతే ద్విజోఽధ్వరైః ।
పశునా త్వయనస్యాంతే సమాంతే సోఽగ్నికైర్మఖైః ॥ 24.2 ॥
నానిష్ట్వా నవశస్యేష్ట్యా పశునా వాఽగ్నిమాన్ ద్విజః ।
న చాన్నమద్యన్మాంసం వా దీర్ఘమాయుర్జిజీవిషుః ॥ 24.3 ॥
నవేనాన్నేన చానిష్ట్వా పశుహవ్యేన చాగ్న్యః ।
ప్రాణానేవాత్తుమిచ్ఛంతి నవాన్నామిషగృద్ధినః ॥ 24.4 ॥
సావిత్రాన్ శాంతిహోమాంశ్చ కుర్యాత్ పర్వసు నిత్యశః ।
పితౄంశ్చైవాష్టకాః సర్వే నిత్యమన్వష్టకాసు చ ॥ 24.5 ॥
ఏష ధర్మః పరో నిత్యమపధర్మోఽన్య ఉచ్యతే ।
త్రయాణామిహ వర్ణానాం గృహస్థాశ్రమవాసినాం ॥ 24.6 ॥
నాస్తిక్యాదథవాలస్యాద్ యోఽగ్నీన్ నాధాతుమిచ్ఛతి ।
యజేత వా న యజ్ఞేన స యాతి నరకాన్ బహూన్ ॥ 24.7 ॥
తామిస్రమంధతామిస్రం మహారౌరవరౌరవౌ ।
కుంభీపాకం వైతరణీమసిపత్రవనం తథా ।
అన్యాంశ్చ నరకాన్ ఘోరాన్ సంప్రాప్యాంతే సుదుర్మతిః ।
అంత్యజానాం కులే విప్రాః శూద్రయోనౌ చ జాయతే ।
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన బ్రాహ్మణో హి విశేషతః ।
ఆథాయాగ్నిం విశుద్ధాత్మా యజేత పరమేశ్వరం ॥ 24.8 ॥
అగ్నిహోత్రాత్ పరో ధర్మో ద్విజానాం నేహ విద్యతే ।
తస్మాదారాధయేన్నిత్యమగ్నిహోత్రేణ శాశ్వతం ॥ 24.9 ॥
యస్త్వాధ్యాయాగ్నిమాంశ్చ స్యాన్న యష్టుం దేవమిచ్ఛతి ।
స సంమూఢో న సంభాష్యః కిం పునర్నాస్తికో జనః ॥ 24.10 ॥
యస్య త్రైవార్షికం భక్తం పర్యాప్తం భృత్యవృత్తయే ।
అధికం చాపి విద్యేత స సోమం పాతుమర్హతి ॥ 24.11 ॥
ఏష వై సర్వయజ్ఞానాం సోమః ప్రథమ ఇష్యతే ।
సోమేనారాధయేద్దేవం సోమలోకమహేశ్వరం ॥ 24.12 ॥
న సోమయాగాదధికో మహేశారాధనాత్తతః ।
న సోమో విద్యతే తస్మాత్ సోమేనాభ్యర్చయేత్ పరం ॥ 24.13 ॥
పితామహేన విప్రాణామాదావభిహితః శుభః ।
ధర్మో విముక్తయే సాక్షాచ్ఛ్రౌతః స్మార్త్తో ద్విధా పునః ॥ 24.14 ॥
శ్రౌతస్త్రేతాగ్నిసంబంధాత్ స్మార్త్తః పూర్వం మయోదితః ।
శ్రేయస్కరతమః శ్రౌతస్తస్మాచ్ఛ్రౌతం సమాచరేత్ ॥ 24.15 ॥
ఉభావభిహితౌ ధర్మౌ వేదవేదవినిఃసృతౌ ।
శిష్టాచారస్తృతీయః స్యాచ్ఛ్రతిస్మృత్యోరలాభతః ॥ 24.16 ॥
ధర్మేణాధిగతో యైస్తు వేదః సపరిబృంహణః ।
తే శిష్టా బ్రాహ్మణాః ప్రోక్తా నిత్యమాత్మగుణాన్వితాః ॥ 24.17 ॥
తేషామభిమతో యః స్యాచ్చేతసా నిత్యమేవ హి ।
స ధర్మః కథితః సద్భిర్నాన్యేషామితి ధారణా ॥ 24.18 ॥
పురాణం ధర్మశాస్త్రం చ వేదానాముపబృంహణం ।
ఏకస్మాద్ బ్రహ్మవిజ్ఞానం ధర్మజ్ఞానం తథైకతః ॥ 24.19 ॥
ధర్మం జిజ్ఞాసమానానాం తత్ప్రమాణతరం స్మృతం ।
ధర్మశాస్త్రం పురాణాని బ్రహ్మజ్ఞానేపరాయణా ॥ 24.20 ॥
నాన్యతో జాయతే ధర్మో బ్రహ్మవిద్యా చ వైదికీ ।
తస్మాద్ ధర్మం పురాణం చ శ్రద్ధాతవ్యం ద్విజాతిభిః ॥ 24.21 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
చతుర్విశోఽధ్యాయః ॥24 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే పంచవింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
ఏష వోఽభిహితః కృత్స్నో గృహస్థాశ్రమవాసినః ।
ద్విజాతేః పరమో ధర్మో వర్త్తనాని నిబోధత ॥ 25.1 ॥
ద్వివిధస్తు గృహీ జ్ఞేయః సాధకశ్చాప్యసాధకః ।
అధ్యాపనం యాజనం చ పూర్వస్యాహుః ప్రతిగ్రహం ।
కుసీదకృషివాణిజ్యం ప్రకుర్వంతః స్వయంకృతం ॥ 25.2 ॥
కృషేరభావే వాణిజ్యం తదభావే కుసీదకం ।
ఆపత్కల్పస్త్వయం జ్ఞేయః పూర్వోక్తో ముఖ్య ఇష్యతే ॥ 25.3 ॥
స్వయం వా కర్షణాకుర్యాద్ వాణిజ్యం వా కుసీదకం ।
కష్టా పాపీయసీ వృత్తిః కుసీదం తద్వివర్జయేత్ ॥ 25.4 ॥
క్షాత్రవృత్తిం పరాం ప్రహుర్న స్వయం కర్షణం ద్విజైః ।
తస్మాత్ క్షాత్రేణ వర్త్తేత వర్త్తతేఽనాపది ద్విజః ॥ 25.5 ॥
తేన చావాప్యజీవంస్తు వైశ్యవృత్తిం కృషిం వ్రజేత్ ।
న కథంచన కుర్వీత బ్రాహ్మణః కర్మ కర్షణం ॥ 25.6 ॥
లబ్ధలాభః పితౄన్ దేవాన్ బ్రాహ్మణాంశ్చాపి పూజయేత్ ।
తే తృప్తాస్తస్య తం దోషం శమయంతి న సంశయః ॥ 25.7 ॥
దేవేభ్యశ్చ పితృభ్యశ్చ దద్యాద్ భాగం తు వింశకం ।
త్రింశద్భాగం బ్రాహ్మణానాం కృషిం కుర్వన్ న దుష్యతి ॥ 25.8 ॥
వణిక్ ప్రదద్యాద్ ద్విగుణం కుసీదీ త్రిగుణం పునః ।
కృషీపాలాన్న దోషేణ యుజ్యతే నాత్ర సంశయః ॥ 25.9 ॥
శిలోంఛం వాప్యాదదీత గృహస్థః సాధకః పునః ।
విద్యాశిల్పాదయస్త్వన్యే బహవో వృత్తిహేతవః ॥ 25.10 ॥
అసాధకస్తు యః ప్రోక్తో గృహస్థాశ్రమసంస్థితః ।
శిలోంఛే తస్య కథితే ద్వే వృత్తీ పరమర్షిభిః ॥ 25.11 ॥
అమృతేనాథవా జీవేన్మృతేనాప్యథవా యది ।
అయాచితం స్యాదమృతం మృతం భేక్షం తు యాచితం ॥ 25.12 ॥
కుశూలధాన్యకో వా స్యాత్ కుంభీధాన్యక ఏవ వా ।
త్ర్యహ్నికో వాపి చ భవేదశ్వస్తనిక ఏవ చ ॥ 25.13 ॥
చతుర్ణామపి వై తేషాం ద్విజానాం గృహమేధినాం ।
శ్రేయాన్ పరః పరో జ్ఞేయో ధర్మతో లోకజిత్తమః ॥ 25.14 ॥
షట్కర్మకో భవేత్తేషాం త్రిభిరన్యః ప్రవర్త్తతే ।
ద్వాభ్యామేకశ్చతుర్థస్తు బ్రహ్మసత్రేణ జీవతి ॥ 25.15 ॥
వర్త్తయంస్తు శిలోంఛాభ్యామగ్నిహోత్రపరాయణః ।
ఇష్టిః పార్వాయణాంతాయాః కేవలా నిర్వపేత్ సదా ॥ 25.16 ॥
న లోకవృతిం వర్త్తేత వృత్తిహేతోః కథంచన ।
అజిహ్మామశఠాం శుద్ధాం జీవేద్ బ్రాహ్మణజీవికాం ॥ 25.17 ॥
యాచిత్వా వాఽపి సద్భ్యోఽన్నం పితౄందేవాంస్తు తోషయేత్ ।
యాచయేద్ వా శుచిం దాంతం తేన తృప్యేత స్వయం తతః ॥ 25.18 ॥
యస్తు ద్రవ్యార్జనం కృత్వా గృహస్థస్తోషయేన్న తు ।
దేవాన్ పితృంశ్చ విధినా శునాం యోనిం వ్రజత్యధః ॥ 25.19 ॥
ధర్మశ్చార్థశ్చ కామశ్చ శ్రేయో మోక్షశ్చతుష్టయం ।
ధర్మాద్విరుద్ధః కామః స్యాద్ బ్రాహ్మణానాం తు నేతరః ॥ 25.20 ॥
యోఽర్థో ధర్మాయ నాత్మార్థం సోఽర్థోఽనార్థస్తథేతరః ।
తస్మాదర్థం సమాసాద్య దద్యాద్ వై జుహుయాద్ ద్విజః ॥ 25.21 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
పంచవింశోఽధ్యాయః ॥25 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే షడ్వింశతితమోఽధ్యాయః
అర్థానాముదితే పాత్రే శ్రద్ధయా ప్రతిపాదనం ।
దానమిత్యభినిర్దిష్టం భుక్తిముక్తిఫలప్రదం ॥ 26.2 ॥
యద్ దదాతి విశిష్టేభ్యః శ్రద్ధయా పరయా యుతః ।
తదవిచిత్రమహం మన్యే శేషం కస్యాపి రక్షతి ॥ 26.3 ॥
నిత్యం నైమిత్తికం కామ్యం త్రివిధం దానముచ్యతే ।
చతుర్థం విమలం ప్రోక్తం సర్వదానోత్తమోత్తమం ॥ 26.4 ॥
అహన్యహని యత్ కించిద్ దీయతేఽనుపకారిణే ।
అనుద్దిశ్య ఫలం తస్మాద్ బ్రాహ్మణాయ తు నిత్యకం ॥ 26.5 ॥
యత్ తు పాపోపశాంత్యర్థం దీయతే విదుషాం కరే ।
నైమిత్తికం తదుద్దిష్టం దానం సద్భిరనుష్ఠితం ॥ 26.6 ॥
అపత్యవిజయైశ్వర్యస్వర్గార్థం యత్ ప్రదీయతే ।
దానం తత్ కామ్యమాఖ్యాతమృషిభిర్ధర్మచింతకైః ॥ 26.7 ॥
యదీశ్వరప్రీణనార్థం బ్రహ్మవిత్సు ప్రదీయతే ।
చేతసా ధర్మయుక్తేన దానం తద్ విమలం శివం ॥ 26.8 ॥
దానధర్మం నిషేవేత పాత్రమాసాద్య శక్తితః ।
ఉత్పత్స్యతే హి తత్పాత్రం యత్ తారయతి సర్వతః ॥ 26.9 ॥
కుటుంబభక్తవసనాద్ దేయం యదతిరిచ్యతే ।
అన్యథా దీయతే యద్ధి న తద్ దానం ఫలప్రదం ॥ 26.10 ॥
శ్రోత్రియాయ కులీనాయ వినీతాయ తపస్వినే ।
వృత్తస్థాయ దరిద్రాయ ప్రదేయం భక్తిపూర్వకం ॥ 26.11 ॥
యస్తు దద్యాన్మహీం భక్త్యా బ్రాహ్మణాయాహితాగ్నయే ।
స యాతి పరమం స్థానం యత్ర గత్వా న శోచతి ॥ 26.12 ॥
ఇక్షుభిః సంతతాం భుమిం యవగోధూమశలినీం ।
దదాతి వేదవిదుషే యః స భూయో న జాయతే ॥ 26.13 ॥
గోచర్మమాత్రామపి వా యో భూమిం సంప్రయచ్ఛతి ।
బ్రాహ్మణాయ దరిద్రాయ సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 26.14 ॥
భూమిదానాత్ పరం దానం విద్యతే నేహ కించన ।
అన్నదానం తేన తుల్యం విద్యాదానం తతోఽధికం ॥ 26.15 ॥
యో బ్రాహ్మణాయ శాంతాయ శుచయే ధర్మశాలినే ।
దదాతి విద్యాం విధినా బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 26.16 ॥
దద్యాదహరహస్త్వన్నం శ్రద్ధయా బ్రహ్మచారిణే ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో బ్రహ్మణః స్థానమాప్నుయాత్ ॥ 26.17 ॥
గృహస్థాయాన్నదానేన ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ।
ఆమమేచాస్య దాతవ్యం దత్త్వాప్నోతి పరాం గతిం ॥ 26.18 ॥
వైశాఖ్యాం పౌర్ణమాస్యాం తు బ్రాహ్మణాన్ సప్త పంచ వా ।
ఉపోష్య విధినా శాంతః శుచిః ప్రయతమానసః ॥ 26.19 ॥
పూజయిత్వా తిలైః కృష్ణైర్మధునా చ విశేషతః ।
గంధాదిభిః సమభ్యర్చ్య వాచయేద్ వా స్వ్యం వదేత్ ॥ 26.20 ॥
ప్రీయతాం ధర్మరాజేతి యద్ వా మనసి వర్త్తతే ।
యావజ్జీవకృతం పాపం తత్క్షణాదేవ నశ్యతి ॥ 26.21 ॥
కృష్ణాజినే తిలాన్ కృత్త్వా హిరణ్యం మధుసర్పిషీ ।
దదాతి యస్తు విప్రాయ సర్వం తరతి దుష్కృతం ॥ 26.22 ॥
కృతాన్నముదకుంభం చ వైశాఖ్యాం చ విశేషతః ।
నిర్దిశ్య ధర్మరాజాయ విప్రేభ్యో ముచ్యతే భయాత్ ॥ 26.23 ॥
సువర్ణతిలయుక్తైస్తు బ్రాహ్మణాన్ సప్త పంచ వా ।
తర్పయేదుదపాత్రైస్తు బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ॥ 26.24 ॥
(మాఘమాసే తు విప్రస్తు ద్వాదశ్యాం సముపోషితః ।)
శుక్లామ్వరధరః కృష్ణైస్తిలైర్హుత్వా హుతాశనం ।
ప్రదద్యాద్ బ్రాహ్మణేభ్యస్తు తిలానేవ సమాహితః ।
జన్మప్రభృతి యత్పాపం సర్వం తరతి వై ద్విజః ॥ 26.25 ॥
అమావస్యామనుప్రాప్య బ్రాహ్మణాయ తపస్వినే ।
యత్కిచిద్ దేవదేవేశం దద్యాద్బోద్దిశ్య శంకరం ॥ 26.26 ॥
ప్రీయతామీశ్వరః సోమో మహాదేవః సనాతనః ।
సప్తజన్మకృతం పాపం తత్క్షణాదేవ నశ్యతి ॥ 26.27 ॥
యస్తు కృష్ణచతుర్దశ్యాం స్నాత్వా దేవం పినాకినం ।
ఆరాధయేద్ ద్విజముఖే న తస్యాస్తి పునర్భవః ॥ 26.28 ॥
కృష్ణాష్టమ్యాం విశేషేణ ధార్మికాయ ద్విజాతయే ।
స్నాత్వాఽభ్యర్చ్య యథాన్యాయం పాదప్రక్షాలనాదిభిః ॥ 26.29 ॥
ప్రీయతాం మే మహాదేవో దద్యాద్ద్రవ్యం స్వకీయకం ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తః ప్రాప్నోతి పరమాం గతిం ॥ 26.30 ॥
ద్విజైః కృష్ణచతుర్దశ్యాం కృష్ణాష్టమ్యాం విశేషతః ।
అమావాస్యాయాం వై భక్తైస్తు పూజనీయస్త్రిలోచనః ॥ 26.31 ॥
ఏకాదశ్యాం నిరాహారో ద్వాదశ్యాం పురుషోత్తమం ।
అర్చయేద్ బాహ్మణముఖే స గచ్ఛేత్ పరమం పదం ॥ 26.32 ॥
ఏషా తిథిర్వైష్ణవీం స్యాద్ ద్వాదశీ శుక్లపక్షకే ।
తస్యామారాధయేద్ దేవం ప్రయత్నేన జనార్దనం ॥ 26.33 ॥
యత్కించిద్ దేవమీశానముద్దిశ్య బ్రాహ్మణే శుచౌ ।
దీయతే విష్ణవే వాపి తదనంతఫలప్రదం ॥ 26.34 ॥
యో హి యాం దేవతామిచ్ఛేత్ సమారాధయితుం నరః ।
బ్రాహ్మణాన్ పూజయేద్ యత్నాత్ సతస్యాం తోషహేతుతః ॥ 26.35 ॥
ద్విజానాం వపురాస్థాయ నిత్యం తిష్ఠంతి దేవతాః ।
పూజ్యంతే బ్రాహ్మణాలాభే ప్రతిమాదిష్వపి క్వచిత్ ॥ 26.36 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన తత్ తత్ ఫలమభీప్సుభిః ।
ద్విజేషు దేవతా నిత్యం పూజనీయా విశేషతః ॥ 26.37 ॥
విభూతికామః సతతం పూజయేద్ వై పురందరం ।
బ్రహ్మవర్చసకామస్తు బ్రహ్మాణం బ్రహ్మకాముకః ॥ 26.38 ॥
ఆరోగ్యకామోఽథ రవిం ధనకామో హుతాశనం ।
కర్మణాం సిద్ధికామస్తు పూజయేద్ వై వినాయకం ॥ 26.39 ॥
భోగకామస్తు శశినం బలకామః సమీరణం ।
ముముక్షుః సర్వసంసారాత్ ప్రయత్నేనార్చయేద్ధరిం ॥ 26.40 ॥
యస్తు యోగం తథా మోక్షం ఇచ్ఛేత్తజ్జ్ఞానమైశ్వరం ।
సోఽర్చయేద్ వై విరూపాక్షం ప్రయత్నేన మహేశ్వరం ॥ 26.41 ॥
యే వాంఛంతి మహాయోగాన్ జ్ఞానాని చ మహేశ్వరం ।
తే పూజయంతి భూతేశం కేశవం చాపి భోగినః ॥ 26.42 ॥
వారిదస్తృప్తిమాప్నోతి సుఖమక్షయ్యమన్నదః ।
తిలప్రదః ప్రజామిష్టాం దీపదశ్చక్షురుత్తమం ॥ 26.43 ॥
భూమిదః సర్వమాప్నోతి దీర్ఘమాయుర్హిరణ్యదః ।
గృహదోఽగ్ర్యాణి వేశ్మాని రూప్యదో రూపముత్తమం ॥ 26.44 ॥
వాసోదశ్చంద్రసాలోక్యమశ్విసాలోక్యమశ్వదః ।
అనడుదః శ్రియం పుష్టాం గోదో వ్రధ్నస్య విష్టపం ॥ 26.45 ॥
యానశయ్యాప్రదో భార్యామైశ్వర్యమభయప్రదః ।
ధాన్యదః శాశ్వతం సౌఖ్యం బ్రహ్మదో బ్రహ్మసాత్మ్యతాం ॥ 26.46 ॥
ధాన్యాన్యపి యథాశక్తి విప్రేషు ప్రతిపాదయేత్ ।
వేదవిత్సు విశిష్టేషు ప్రేత్య స్వర్గం సమశ్నుతే ॥ 26.47 ॥
గవాం వా సంప్రదానేన సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ।
ఇంధనానాం ప్రదానేన దీప్తాగ్నిర్జాయతే నరః ॥ 26.48 ॥
ఫలమూలాని శాకాని భోజ్యాని వివిధాని చ ।
ప్రదద్యాద్ బ్రాహ్మణేభ్యస్తు ముదా యుక్తః సదా భవేత్ ॥ 26.49 ॥
ఔషధం స్నేహమాహారం రోగిణే రోగశాంతయే ।
దదానో రోగరహితః సుఖీ దీర్ఘాయురేవ చ ॥ 26.50 ॥
అసిపత్రవనం మార్గం క్షురధారాసమన్వితం ।
తీవ్రితాపం చ తరతి ఛత్రోపానత్ప్రదో నరః ॥ 26.51 ॥
యద్యదిష్టతమం లోకే యచ్చాపి దయితం గృహే ।
తత్తద్ గుణవతే దేయం తదేవాక్ష్యమిచ్ఛతా ॥ 26.52 ॥
అయనే విషువే చైవ గ్రహణే చంద్రసూర్యయోః ।
సంక్రాంత్యాదిషు కాలేషు దత్తం భవతి చాక్షయం ॥ 26.53 ॥
ప్రయాగాదిషు తీర్థేషు పుణ్యేష్వాయతనేషు చ ।
దత్త్వా చాక్షయమాప్నోతి నదీషు చ వనేషు చ ॥ 26.54 ॥
దానధర్మాత్ పరో ధర్మో భూతానాం నేహ విద్యతే ।
తస్మాద్ విప్రాయ దాతవ్యం శ్రోత్రియాయ ద్విజాతిభిః ॥ 26.55 ॥
స్వగాయుర్భూతికామేన తథా పాపోపశాంతయే ।
ముముక్షుణా చ దాతవ్యం బ్రాహ్మణేభ్యస్తథాఽన్వహం ॥ 26.56 ॥
దీయమానం తు యో మోహాద్ గోవిప్రాగ్నిసురేషు చ ।
నివారయతి పాపాత్మా తిర్యగ్యోనిం వ్రజేత్ తు సః ॥ 26.57 ॥
యస్తు ద్రవ్యార్జనం కృత్వా నార్చయేద్ బ్రాహ్మణాన్ సురాన్ ।
సర్వస్వమపహృత్యైనం రాజా రాష్ట్రాత్ ప్రవాసయేత్ ॥ 26.58 ॥
యస్తు దుర్భిక్షవేలాయామన్నాద్యం న ప్రయచ్ఛతి ।
మ్రియమాణేషు విప్రేషు బ్రాహ్మణః స తు గర్హితః ॥ 26.59 ॥
న తస్మాత్ ప్రతిగృహ్ణీయాత్ న వై దేయంచ తస్య హి ।
అంకయిత్వా స్వకాద్ రాష్ట్రాత్ తం రాజా విప్రవాసయేత్ ॥ 26.60 ॥
యస్త్వసద్భ్యో దదాతీహ న ద్రవ్యం ధర్మసాధనం ।
స పూర్వాభ్యధికః పాపీ నరకే పచ్యతే నరః ॥ 26.61 ॥
స్వాధ్యాయవంతో యే విప్రా విద్యావంతో జితేంద్రియాః ।
సత్యసంయమసంయుక్తాస్తేభ్యో దద్యాద్ ద్విజోత్తమాః ॥ 26.62 ॥
సుభుక్తమపి విద్వాంసం ధార్మికం భోజయేద్ ద్విజం ।
న తు మూర్ఖమవృత్తస్థం దశరాత్రముపోషితం ॥ 26.63 ॥
సన్నికృష్టమతిక్రమ్య శ్రోత్రియం యః ప్రయచ్ఛతి ।
స తేన కర్మణా పాపీ దహత్యాసప్తమం కులం ॥ 26.64 ॥
యదిస్యాదధికో విప్రః శీలవిద్యాదిభిః స్వయం ।
తస్మై యత్నేన దాతవ్యం అతిక్రమ్యాపి సన్నిధిం ॥ 26.65 ॥
యోర్చ్చితం ప్రతిగృహ్ణీయాద్ దద్యాదర్చితమేవ చ ।
తావుభౌ గచ్ఛతః స్వర్గం నరకం తు విపర్యయే ॥ 26.66 ॥
న వార్యపి ప్రయచ్ఛేత నాస్తికే హైతుకేఽపి చ ।
పాషండేషు చ సర్వేషు నావేదవిది ధర్మవిత్ ॥ 26.67 ॥
అపూపం చ హిరణ్యం చ గామశ్వం పృథివీం తిలాన్ ।
అవిద్వాన్ ప్రతిగృహ్ణానో భస్మీ భవతి కాష్ఠవత్ ॥ 26.68 ॥
ద్విజాతిభ్యో ధనం లిప్సేత్ ప్రశస్తేభ్యో ద్విజోత్తమః ।
అపి వా జాతిమాత్రేభ్యో న తు శూద్రాత్ కథంచన ॥ 26.69 ॥
వృత్తిసంకోచమన్విచ్ఛేన్నేహేత ధనవిస్తరం ।
ధనలోభే ప్రసక్తస్తు బ్రాహ్మణ్యాదేవ హీయతే ॥ 26.70 ॥
వేదానధీత్య సకలాన్ యజ్ఞాంశ్చావాప్య సర్వశః ।
న తాం గతిమవాప్నోతి సంకోచాద్ యామవాప్నుయాత్ ॥ 26.71 ॥
ప్రతిగ్రహరుచిర్న స్యాత్ యాత్రార్థం తు ధనం హరేత్ ।
స్థిత్యర్థాదధికం గృహ్ణన్ బ్రాహ్మణో యాత్యధోగతిం ॥ 26.72 ॥
యస్తు యాచనకో నిత్యం న స స్వర్గస్య భాజనం ।
ఉద్వేజయతి భూతాని యథా చౌరస్తథైవ సః ॥ 26.73 ॥
గురూన్ భృత్యాంశ్చోజ్జిహీర్షన్ అర్చిష్యన్ దేవతాతిథీన్ ।
సర్వతః ప్రతిగృహ్ణీయాన్న తు తృప్యేత్ స్వయంతతః ॥ 26.74 ॥
ఏవం గృహస్థో యుక్తాత్మా దేవతాఽతిథిపూజకః ।
వర్త్తమానః సంయాతాత్మా యాతి తత్ పరమం పదం ॥ 26.75 ॥
పుత్రే నిధాయ వా సర్వం గత్వాఽరణ్యం తు తత్త్వవిత్ ।
ఏకాకీ విచరేన్నిత్యముదాసీనః సమాహితః ॥ 26.76 ॥
ఏష వః కథితో ధర్మో గృహస్థానాం ద్విజోత్తమాః ।
జ్ఞాత్వాఽతు తిష్ఠేన్నియతం తథాఽనుష్ఠాపయేద్ ద్విజాన్ ॥ 26.77 ॥
ఇతి దేవమనాదిమేకమీశం
గృహధర్మేణ సమర్చయేదజస్రం
సమతీత్య స సర్వభూతయోనిం
ప్రకృతిం వై స పరం న యాతి జన్మ ॥ 26.78 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
షడ్వింశోఽధ్యాయః ॥26 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే సప్తవింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
ఏవం గృహాశ్రమే స్థిత్వా ద్వితీయం భాగమాయుషః ।
వానప్రస్థాశ్రమం గచ్ఛేత్ సదారః సాగ్నిరేవ చ ॥ 27.2 ॥
నిక్షిప్య భార్యాం పుత్రేషు గచ్ఛేద్ వనమథాపి వా ।
దృష్ట్వాఽపత్యస్య చాపత్యం జర్జరీకృతవిగ్రహః ॥ 27.2 ॥
శుక్లపక్షస్య పూర్వాహ్ణే ప్రశస్తే చోత్తరాయణే ।
గత్వాఽరణ్యం నియమవాంస్తపః కుర్యాత్ సమాహితః ॥ 27.3 ॥
ఫలమూలాని పూతాని నిత్యమాహారమాహరేత్ ।
యతాహారో భవేత్ తేన పూజయేత్ పితృదేవతాః ॥ 27.4 ॥
పూజయిత్వాఽతిథిం నిత్యం స్నాత్వా చాభ్యర్చయేత్ సురాన్ ।
గృహాదాదాయ చాశ్నీయాదష్టౌ గ్రాసాన్ సమాహితః ॥ 27.5 ॥
జటాశ్చ బిభృయాన్నిత్యం నఖరోమాణి నోత్సృజేత్ ।
స్వాధ్యాయం సర్వదా కుర్యాన్నియచ్ఛేద్ వాచమన్యతః ॥ 27.6 ॥
అగ్నిహోత్రం చ జుహుయాత్ పంచయజ్ఞాన్ సమాచరేత్ ।
మున్యన్నైర్వివిధైర్వన్యైః శాకమూలఫలేన చ ॥ 27.7 ॥
చీరవాసా భవేన్నిత్యం స్నాయాత్ త్రిషవణం శుచిః ।
సర్వభూతానుకంపీ స్యాత్ ప్రతిగ్రహవివర్జితః ॥ 27.8 ॥
దర్శేన పౌర్ణమాసేన యజేత్ నియతం ద్విజః ।
ఋక్షేష్వాగ్రయణే చైవ చాతుర్మాస్యాని చాహరేత్ ॥ 27.9 ॥
ఉత్తరాయణం చ క్రమశో దక్షస్యాయనమేవ చ ।
వాసంతైః శారదైర్మేధ్యైర్మున్యన్నైః స్వయమాహృతైః ॥ 27.10 ॥
పురోడాశాంశ్చరూంశ్చైవ ద్వివిధం నిర్వపేత్ పృథక్ ।
దేవతాభ్యశ్చ తద్ హుత్వా వన్యం మేధ్యతరం హవిః ॥ 27.11 ॥
శేషం సముపభుంజీత లవణం చ స్వయం కృతం ॥
వర్జయేన్మధుమాంసాని భౌమాని కవచాని చ ॥ 27.12 ॥
భూస్తృణం శిశుకం చైవ శ్లేష్మాతకఫలాని చ ।
న ఫాలకృష్టమశ్నీయాదుత్సృష్టమపి కేనచిత్ ॥ 27.13 ॥
న గ్రామజాతాన్యార్త్తోఽపి పుష్పాణి చ ఫలాని చ ।
శ్రావణేనైవ విధినా వహ్నిం పరిచరేత్ సదా ॥ 27.14 ॥
న ద్రుహ్యేత్ సర్వభూతాని నిర్ద్వంద్వో నిర్భయో భవేత్ ।
న నక్తం కించిదశ్నీయాద్ రాత్రౌ ధ్యానపరో భవేత్ ॥ 27.15 ॥
జితేంద్రియో జితక్రోధస్తత్త్వజ్ఞానవిచింతకః ।
బ్రహ్మచారీ భవేన్నిత్యం న పత్నీమపి సంశ్రయేత్ ॥ 27.16 ॥
యస్తు పత్న్యా వనం గత్వా మైథునం కామతశ్చరేత్ ।
తద్ వ్రతం తస్య లుప్యేత ప్రాయశ్చిత్తీయతే ద్విజః ॥ 27.17 ॥
తత్ర యో జాయతే గర్భో న సంస్పృశ్యో ద్విజాతిభిః ।
న హి వేదేఽధికారోఽస్య తద్వంశేప్యేవమేవ హి ॥ 27.18 ॥
అధః శయీత సతతం సావిత్రీజాప్యతత్పరః
శరణ్యః సర్వభూతానాం సంవిభాగపరః సదా ॥ 27.19 ॥
పరివాదం మృషావాదం నిద్రాలస్యం వివర్జయేత్ ।
ఏకాగ్నిరనికేతః స్యాత్ ప్రోక్షితాం భూమిమాశ్రయేత్ ॥ 27.20 ॥
మృగైః సహ చరేద్ వాసం తైః సహైవ చ సంవసేత్ ।
శిలాయాం శర్కరాయాం వా శయీత సుసమాహితః ॥ 27.21 ॥
సద్యః ప్రక్షాలకో వా స్యాన్మాససంచయికోఽపి వా ।
షణ్మాసనిచయో వా స్యాత్ సమానిచయ ఏవ వా ॥ 27.22 ॥
త్యజేదాశ్వయుజే మాసి సంపన్నం పూర్వసంచితం ।
జీర్ణాని చైవ వాసాంసి శాకమూలఫలాని చ ॥ 27.23 ॥
దంతోలూఖలికో వాస్యాత్ కాపోతీం వృత్తిమాశ్రయేత్ ।
అశ్మకుట్టో భవేద్ వాఽపి కాలపక్వభుగేవ వా ॥ 27.24 ॥
నక్తం చాన్నం సమశ్నీయాద్ దివా చాహృత్య శక్తితః ।
చతుర్థకాలికో వా స్యాత్ స్యాద్వాచాష్టమకాలికః ॥ 27.25 ॥
చాంద్రాయణవిధానైర్వా శుక్లే కృష్ణే చ వర్త్తయేత్ ।
పక్షే పక్షే సమశ్నీయాద్ ద్విజాగ్రాన్ కథితాన్ సకృత్ ॥ 27.26 ॥
పుష్పమూలఫలైర్వాపి కేవలైర్వర్త్తయేత్ సదా ।
స్వాభావికైః స్వయం శీర్ణైర్వైఖానసమతే స్థితః ॥ 27.27 ॥
భూమౌ వా పరివర్త్తేత తిష్ఠేద్ వా ప్రపదైర్దినం ।
స్థానాసనాభ్యాం విహరేన్న క్వచిద్ ధైర్యముత్సృజేత్ ॥ 27.28 ॥
గ్రీష్మే పంచతపాస్తద్వత్ వర్షాస్వభ్రావకాశకః ।
ఆర్ద్రవాసాస్తు హేమంతే క్రమశో వర్ద్ధయంస్తపః ॥ 27.29 ॥
ఉపస్పృశ్య త్రిషవణం పితృదేవాంశ్చ తర్పయేత్ ।
ఏకపాదేన తిష్ఠేత మరీచీన్ వా పిబేత్ తదా ॥ 27.30 ॥
పంచాగ్నిర్ధూమపో వా స్యాదుష్మపః సోమపోఽథ వా ।
పయః పిబేచ్ఛుక్లపక్షే కృష్ణాపక్షే తు గోమయం ॥ 27.31 ॥
శీర్ణపర్ణాశనో వా స్యాత్ కృచ్ఛ్రైర్వా వర్త్తయేత్ సదా ।
యోగాభ్యాసరతశ్చ స్యాద్ రుద్రాధ్యాయీ భవేత్ సదా ॥ 27.32 ॥
అథర్వశిరసోఽధ్యేతా వేదాంతాభ్యాసతత్పరః ।
యమాన్ సేవేత సతతం నియమాంశ్చాప్యతంద్రితః ॥ 27.33 ॥
కృష్ణాజినః సోత్తరీయః శుక్లయజ్ఞోపవీతవాన్ ॥
అథ చాగ్నీన్ సమారోప్య స్వాత్మని ధ్యానతత్పరః ॥ 27.34 ॥
అనగ్నిరనికేతః స్యాన్మునిర్మోక్షపరో భవేత్ ।
తాపసేష్వేవ విప్రేషు యాత్రికం భైక్షమాహరేత్ ॥ 27.35 ॥
గృహమేధిషు చాన్యేషు ద్విజేషు వనవాసిషు ॥
గ్రామాదాహృత్య చాశ్నీయాదష్టౌ గ్రాసాన్ వనే వసన్ ॥ 27.36 ॥
ప్రతిగృహ్య పుటేనైవ పాణినా శకలేన వా ।
వివిధాశ్చోపనిషద ఆత్మసంసిద్ధయే జపేత్ ॥ 27.37 ॥
విద్యావిశేషాన్ సావిత్రీం రుద్రాధ్యాయం తథైవ చ ।
మహాప్రాస్థానికం వాసౌ కుర్యాదనశనం తు వా ।
అగ్నిప్రవేశమన్యద్ వా బ్రర్హ్మార్పణవిధౌ స్థితః ॥ 27.38 ॥
యస్తు సమ్యగిమమాశ్రమం శివం
సంశ్రయంత్యశివపుంజనాశనం ।
తే విశంతి పరమైశ్వరం పదం
యాంతి యత్ర గతమస్య సంస్థితేః ॥ 27.39 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
సప్తవిశోఽధ్యాయః ॥27 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే అష్టావింశతితమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
ఏవం వనాశ్రమే స్థిత్వా తృతీయం భాగమాయుషః ।
చతుర్థమాయుషో భాగం సంన్యాసేన నయేత్ క్రమాత్ ॥ 28.1 ॥
అగ్నీనాత్మనీ సంస్థాప్య ద్విజః ప్రవ్రజితో భవేత్ ।
యోగాభ్యాసరతః శాంతో బ్రహ్మవిద్యాపరాయణః ॥ 28.2 ॥
యదా మనసి సంజాతం వైతృష్ణ్యం సర్వవస్తుషు ।
తదా సంన్యాసమిచ్ఛంతి పతితః స్యాద్ విపర్యయే ॥ 28.3 ॥
ప్రాజాపత్యాం నిరూప్యేష్టిమాగ్నేయీమథవా పునః ।
దాంతః పక్వకషాయోఽసౌ బ్రహ్మాశ్రమముపాశ్రయేత్ ॥ 28.4 ॥
జ్ఞానసంన్యాసినః కేచిద్ వేదసంన్యాసినః పరే ।
కర్మసంన్యాసినస్త్వన్యే త్రివిధాః పరికీర్తితాః ॥ 28.5 ॥
యః సర్వసంగనిర్ముక్తో నిర్ద్వంద్వశ్చైవ నిర్భయః ।
ప్రోచ్యతే జ్ఞానసంన్యాసీ స్వాత్మన్యేవ వ్యవస్థితః ॥ 28.6 ॥
వేదమేవాభ్యసేన్నిత్యం నిర్ద్వందో నిష్పరిగ్రహః ।
ప్రోచ్యతే వేదసంన్యాసీ ముముక్షుర్విజితేంద్రియః ॥ 28.7 ॥
యస్త్వగ్నీనాత్మసాత్కృత్వా బ్రహ్మార్పణపరో ద్విజః ।
జ్ఞేయః స కర్మసంన్యాసీ మహాయజ్ఞపరాయణః ॥ 28.8 ॥
త్రయాణామపి చైతేషాం జ్ఞానీ త్వభ్యధికో మతః ।
న తస్య విద్యతే కార్యం న లింగం వా విపశ్చితః ॥ 28.9 ॥
నిర్మమో నిర్భయః శాంతో నిర్ద్వంద్వః పర్ణభోజనః ।
జీర్ణకౌపీనవాసాః స్యాన్నగ్నో వా ధ్యానతత్పరః ॥ 28.10 ॥
బ్రహ్మచారీ మితాహారో గ్రామాదన్నం సమాహరేత్ ।
అధ్యాత్మమతిరాసీత నిరపేక్షో నిరామిషః ॥ 28.11 ॥
ఆత్మనైవ సహాయేన సుఖార్థీ విచరేదిహ ।
నాభినందేత మరణం నాభినందేత జీవితం ॥ 28.12 ॥
కాలమేవ ప్రతీక్షేత నిదేశం భృతకో యథా ।
నాధ్యేతవ్యం న వక్తవ్యం శ్రోతవ్యం న కదాచన ॥ 28.13 ॥
ఏవం జ్ఞాత్వా పరో యోగీ బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ।
ఏకవాసాఽథవా విద్వాన్ కౌపీనాచ్ఛాదనస్తథా ॥ 28.14 ॥
ముండీ శిఖీ వాఽథ భవేత్ త్రిదండీ నిష్పరిగ్రహః ।
కాషాయవాసాః సతతం ధ్యానయోగపరాయణః ॥ 28.15 ॥
గ్రామాంతే వృక్షమూలే వా వసేద్ దేవాలయేఽపి వా ।
సమః శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మానాపమానయోః ॥ 28.16 ॥
భైక్ష్యేణ వర్త్తయేన్నిత్యం నైకాన్నాదీ భవేత్ క్వచిత్ ।
యస్తు మోహేన వాన్యస్మాదేకాన్నాదీ భవేద్ యతిః ॥ 28.17 ॥
న తస్య నిష్కృతిః కాచిద్ ధర్మశాస్త్రేషు కథ్యతే ।
రాగద్వేషవిముక్తాత్మా సమలోష్టాశ్మకాంచనః ॥ 28.18 ॥
ప్రాణిహంసానివృత్తశ్చ మౌనీ స్యాత్ సర్వనిస్పృహః ।
దృష్టిపూతం న్యసేత్ పాదం వస్త్రపూతం జలం పిబేత్ ।
శాస్త్రపూతాం వదేద్ వాణీం మనః పూతం సమాచరేత్ ॥ 28.19 ॥
నైకత్ర నివసేద్ దేశే వర్షాభ్యోఽన్యత్ర భిక్షుకః ।
స్నానశౌచరతో నిత్యం కమండలుకరః శుచిః ॥ 28.20 ॥
బ్రహ్మచర్యరతో నిత్యం వనవాసరతో భవేత్ ।
మోక్షశాస్త్రేషు నిరతో బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః ॥ 28.21 ॥
దంభాహంకారనిర్ముక్తో నిందాపైశున్యవర్జితః ।
ఆత్మజ్ఞానగుణోపేతో యతిర్మోక్షమవాప్నుయాత్ ॥ 28.22 ॥
అభ్యసేత్ సతతం వేదం ప్రణవాఖ్యం సనాతనం ।
స్నాత్వాచమ్య విధానేన శుచిర్దేవాలయాదిషు ॥ 28.23 ॥
యజ్ఞోపవీతీ శాంతాత్మా కుశపాణిః సమాహితః ।
ధౌతకాషాయవసనో భస్మచ్ఛన్నతనూరహః ॥ 28.24 ॥
అధియజ్ఞం బ్రహ్మ జపేదాధిదైవికమేవ వా ।
ఆధ్యాత్మికం చ సతతం వేదాంతాభిహితం చ యత్ ॥ 28.25 ॥
పుత్రేషు చాఽథ నివసన్ బ్రహ్మచారీ యతిర్మునిః ।
వేదమేవాభ్యసేన్నిత్యం స యాతి పరమాం గతిం ॥ 28.26 ॥
అహింసా సత్యమస్తేయం బ్రహ్మచర్యం తపః పరం ।
క్షమా దయా చ సంతోషో వ్రతాన్యస్య విశేషతః ॥ 28.27 ॥
వేదాంతజ్ఞాననిష్ఠో వా పంచ యజ్ఞాన్ సమాహితః ।
జ్ఞాన ధ్యాన సమాయుక్తో భిక్షార్థే నైవ తేన హి ॥ 28.28 ॥
హోమమంత్రాంజపేన్నిత్యం కాలే కాలే సమాహితః ।
స్వాధ్యాయం చాన్వహం కుర్యాత్ సావిత్రీం సంధ్యయోర్జపేత్ ॥ 28.29 ॥
ధ్యాయీత సతతం దేవమేకాంతే పరమేశ్వరం ।
ఏకాన్నం వర్జయేన్నిత్యం కామం క్రోధం పరిగ్రహం ॥ 28.30 ॥
ఏకవాసా ద్వివాసా వా శిఖీ యజ్ఞోపవీతవాన్ ।
కమండలుకరో విద్వాన్ త్రిదండీ యాతి తత్పరం ॥ 28.31 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం
సంహితాయాముపరివిభాగేఽష్టావింశోఽధ్యాయః ॥28 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే నవవింశతితమోఽధ్యాయః
ఏవం స్వాశ్రమనిష్ఠానాం యతీనాం నియతాత్మనాం ।
భైక్షేణ వర్త్తనం ప్రోక్తం ఫలమూలైరథాపి వా ॥ 29.1 ॥
ఏకకాలం చరేద్ భైక్షం న ప్రసజ్యేత విస్తరే ।
భైక్ష్య ప్రసక్తో హి యతిర్విషయేష్వపి సజ్జతి ॥ 29.2 ॥
సప్తాగారం చరేద్ భైక్షమలాభాత్ తు పునశ్చరేత్ ।
ప్రక్షాల్య పాత్రే భుంజీయాదద్భిః ప్రక్షాలయేత్ తు పునః ॥ 29.3 ॥
అథవాఽన్యదుపాదాయ పాత్రే భుంజీత నిత్యశః ।
భుక్త్వా తత్ సంత్యజేత్ పాత్రం యాత్రామాత్రమలోలుపః ॥ 29.4 ॥
విధూమే సన్నముసలే వ్యంగారే భుక్తవజ్జనే ।
వృత్తే శరావసంపాతే భిక్షాం నిత్యం యతిశ్చరేత్ ॥ 29.5 ॥
గోదోహమాత్రం తిష్ఠేత కాలం భిక్షురధోముఖః ।
భిక్షేత్యుక్త్వా సకృత్ తూష్ణీమశ్నీయాద్ వాగ్యతః శుచిః ॥ 29.6 ॥
ప్రక్షాల్య పాణిపాదౌ చ సమాచమ్య యథావిధి ।
ఆదిత్యే దర్శయిత్వాన్నం భుంజీత ప్రాఙ్ముఖోత్తరః ॥ 29.7 ॥
హుత్వా ప్రాణాహుతీః పంచ గ్రాసానష్టౌ సమాహితః ।
ఆచమ్య దేవం బ్రహ్మాణం ధ్యాయీత పరమేశ్వరం ॥ 29.8 ॥
అలాబుం దారుపాత్రం చ మృణ్మయం వైణవం తతః ।
చత్వారి యతిపాత్రాణి మనురాహ ప్రజాపతిః ॥ 29.9 ॥
ప్రాగ్రాత్రే పరరాత్రే చ మధ్యరాత్రే తథైవ చ ।
సంధ్యాస్వగ్ని విశేషేణ చింతయేన్నిత్యమీశ్వరం ॥ 29.10 ॥
కృత్వా హృత్పద్మనిలయే విశ్వాఖ్యం విశ్వసంభవం ।
ఆత్మానం సర్వభూతానాం పరస్తాత్ తమసః స్థితం ॥ 29.11 ॥
సర్వస్యాధారభూతానామానందం జ్యోతిరవ్యయం ।
ప్రధానపురుషాతీతమాకాశం దహనం శివం ॥ 29.12 ॥
తదంతః సర్వభావానామీశ్వరం బ్రహ్మరూపిణం ।
ధ్యాయేదనాదిమధ్యాంతమానందాదిగుణాలయం ॥ 29.13 ॥
మహాంతం పురుషం బ్రహ్మ బ్రహ్మాణం సత్యమవ్యయం ।
తరుణాదిత్యసంకాశం మహేశం విశ్వరూపిణం ॥ 29.14 ॥
ఓంకారాంతేఽథ చాత్మానం సంస్థాప్య పరమాత్మని ।
ఆకాశే దేవమీశానం ధ్యాయీతాకాశమధ్యగం ॥ 29.15 ॥
కారణం సర్వభావానామానందైకసమాశ్రయం ।
పురాణం పురుషం శుభ్రం ధ్యాయన్ ముచ్యేత బంధనాత్ ॥ 29.16 ॥
యద్వా గుహాయాం ప్రకృతం జగత్సంమోహనాలయే ।
విచింత్య పరమం వ్యోమ సర్వభూతైకకారణం ॥ 29.17 ॥
జీవనం సర్వభూతానాం యత్ర లోకః ప్రలీయతే ।
ఆనందం బ్రహ్మణః సూక్ష్మం యత్ పశ్యంతి ముముక్షవః ॥ 29.18 ॥
తన్మధ్యే నిహితం బ్రహ్మ కేవలం జ్ఞానలక్షణం ।
అనంతం సత్యమీశానం విచింత్యాసీత సంయతః ॥ 29.19 ॥
గుహ్యాద్ గుహ్యతమం జ్ఞానం యతీనామేతదీరితం ।
యోఽనుతిష్ఠేన్మహేశేన సోఽశ్నుతే యోగమైశ్వరం ॥ 29.20 ॥
తస్మాద్ ధ్యానరతో నిత్యమాత్మవిద్యాపరాయణః ।
జ్ఞానం సమభ్యసేద్ బ్రాహ్మం యేన ముచ్యేత బంధనాత్ ॥ 29.21 ॥
గత్వా పృథక్ స్వమాత్మానం సర్వస్మాదేవ కేవలం ।
ఆనందమజరం జ్ఞానం ధ్యాయీత చ పునః పరం ॥ 29.22 ॥
యస్మాత్ భవంతి భూతాని యద్ గత్వా నేహ జాయతే ।
స తస్మాదీశ్వరో దేవః పరస్మాద్ యోఽధితిష్ఠతి ॥ 29.23 ॥
యదంతరే తద్ గగనం శాశ్వతం శివమచ్యుతం ।
యదాహుస్తత్పరో యః స్యాత్ స దేవః స్యాన్మహేశ్వరః ॥ 29.24 ॥
వ్రతాని యాని భిక్షూణాం తథైవోపవ్రతాని చ ।
ఏకైకాతిక్రమే తేషాం ప్రాయశ్చిత్తం విధీయతే ॥ 29.25 ॥
ఉపేత్య చ స్త్రియం కామాత్ ప్రాయశ్చిత్తం సమాహితః ।
ప్రాణాయామసమాయుక్తః కుర్యాత్ సాంతపనం శుచిః ॥ 29.26 ॥
తతశ్చరేత నియమాత్ కృచ్ఛ్రం సంయతమానసః ।
పునరాశ్రమమాగమ్య చరేద్ భిశ్రురతంద్రితః ॥ 29.27 ॥
న నర్మయుక్తమనృతం హినస్తీతి మనీషిణః ।
తథాపి చ న కర్త్తవ్యం ప్రసంగో హ్యేష దారుణః ॥ 29.28 ॥
ఏకరాత్రోపవాసశ్చ ప్రాణాయామశతం తథా ।
ఉక్త్వా నూనం ప్రకర్తవ్యం యతినా ధర్మలిప్సునా ॥ 29.29 ॥
పరమాపద్గతేనాపి న కార్యం స్తేయమన్యతః ।
స్తేయాదభ్యధికః కశ్చిన్నాస్త్యధర్మ ఇతి స్మృతిః ॥ 29.30 ॥
హింసా చైషాపరా దిష్టా యా చాత్మజ్ఞాననాశికా ।
యదేతద్ ద్రవిణం నామ ప్రాణ హ్యేతే బహిశ్వరాః ॥ 29.31 ॥
స తస్య హరతి ప్రాణాన్ యో యస్య హరతే ధనం ।
ఏవం కృత్వా స దుష్టాత్మా భిన్నవృత్తో వ్రతాహతః ।
భూయో నిర్వేదమాపన్నశ్చరేచ్చాంద్రాయణవ్రతం ॥ 29.32 ॥
విధినా శాస్త్రదృష్టేన సంవత్సరమితి శ్రుతిః ।
భూయో నిర్వేదమాపన్నశ్చరేద్ భిక్షురతంద్రితః ॥ 29.33 ॥
అకస్మాదేవ హింసాం తు యది భిక్షుః సమాచరేత్ ।
కుర్యాత్కృఛ్రాతికృచ్ఛ్రం తు చాంద్రాయణమథాపి వా ॥ 29.34 ॥
స్కన్నమింద్రియదౌర్బల్యాత్ స్త్రియం దృష్ట్వా యతిర్యది ।
తేన ధారయితవ్యా వై ప్రాణాయామాస్తు షోడశ ॥ 29.35 ॥
దివాస్కన్నే త్రిరాత్రం స్యాత్ ప్రాణాయామశతం తథా ।
ఏకాంతే మధుమాంసే చ నవశ్రాద్ధే తథైవ చ ।
ప్రత్యక్షలవణే చోక్తం ప్రాజాపత్యం విశోధనం ॥ 29.36 ॥
ధ్యాననిష్ఠస్య సతతం నశ్యతే సర్వపాతకం ।
తస్మాన్మహేశ్వరం జ్ఞాత్వా తస్య ధ్యానపరో భవేత్ ॥ 29.37 ॥
యద్ బ్రహ్మ పరమం జ్యోతిః ప్రతిష్ఠాక్షరమద్వయం ।
యోఽన్తరా పరం బ్రహ్మ స విజ్ఞేయో మహేశ్వరః ॥ 29.38 ॥
ఏష దేవో మహాదేవః కేవలః పరమః శివః ।
తదేవాక్షరమద్వైతం తదాదిత్యాంతరం పరం ॥ 29.39 ॥
యస్మాన్మహీయసో దేవః స్వధాగ్ని జ్ఞానసంస్థితే ।
ఆత్మయోగాహ్వయే తత్త్వే మహాదేవస్తతః స్మృతః ॥ 29.40 ॥
నాన్యం దేవంమహాదేవాద్ వ్యతిరిక్తం ప్రపశ్యతి ।
తమేవాత్మానమాత్మేతి యః స యాతి పరమం పదం ॥ 29.41 ॥
మన్యతే యే స్వమాత్మానం విభిన్నం పరమేశ్వరాత్ ।
న తే పశ్యంతి తం దేవం వృథా తేషాం పరిశ్రమః ॥ 29.42 ॥
ఏకమేవ పరం బ్రహ్మ విజ్ఞేయం తత్త్వమవ్యయం ।
స దేవస్తు మహాదేవో నైతద్ విజ్ఞాయ బధ్యతే ॥ 29.43 ॥
తస్మాద్ యతేత నియతం యతిః సంయతమానసః ।
జ్ఞానయోగరతః శాంతో మహాదేవపరాయణః ॥ 29.44 ॥
ఏష వః కథితో విప్రో యతీనామాశ్రమః శుభః ।
పితామహేన విభునా మునీనాం పూర్వమీరితం ॥ 29.45 ॥
నాపుత్రశిష్యయోగిభ్యో దద్యాదిదమనుత్తమం ।
జ్ఞానం స్వయంభునా ప్రోక్తం యతిధర్మాశ్రయం శివం ॥ 29.46 ॥
ఇతి యతినియమానామేతదుక్తం విధానం
పశుపతిపరితోషే యద్ భవేదేకహేతుః ।
న భవతి పునరేషాముద్భవో వా వినాశః
ప్రణిహితమనసో యే నిత్యమేవాచరంతి ॥ 29.47 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః ॥29 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే త్రింశత్తమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
అతః పరం ప్రవలక్ష్యామి ప్రాయశ్చిత్తవిధిం శుభం ।
హితాయ సర్వవిప్రాణాం దోషాణామపనుత్తయే ॥ 30.1 ॥
అకృత్వా విహితం కర్మ కృత్వా నిందితమేవ చ ।
దోషమాప్నోతి పురుషః ప్రాయశ్చిత్తం విశోధనం ॥ 30.2 ॥
ప్రాయశ్చిత్తమకృత్వా తు న తిష్ఠేద్ బ్రాహ్మణః క్వచిత్ ।
యద్ బ్రూయుర్బ్రాహ్మణాః శాంతా విద్వాంసస్తత్సమాచరేత్ ॥ 30.3 ॥
వేదార్థవిత్తమః శాంతో ధర్మకామోఽగ్నిమాన్ ద్విజః ।
స ఏవ స్యాత్ పరో ధర్మో యమేకోఽపి వ్యవస్యతి ॥ 30.4 ॥
అనాహితాగ్నయో విప్రాస్త్రయో వేదార్థపారగాః ।
యద్ బ్రూయుర్ధర్మకామాస్తే తజ్జ్ఞేయం ధర్మసాధనం ॥ 30.5 ॥
అనేకధర్మశాస్త్రజ్ఞా ఊహాపోహవిశారదాః ।
వేదాధ్యయనసంపన్నాః సప్తైతే పరికీర్త్తితాః ॥ 30.6 ॥
మీమాంసాజ్ఞానతత్త్వజ్ఞా వేదాంతకుశలా ద్విజాః ।
ఏకవింశతివిఖ్యాతాః ప్రయాశ్చిత్తం వదంతి వై ॥ 30.7 ॥
బ్రహ్మహా మద్యపః స్తేనో గురుతల్పగ ఏవ చ ।
మహాపాతకినస్త్వేతే యశ్చైతైః సహ సంవసేత్ ॥ 30.8 ॥
సంవత్సరం తు పతితైః సంసర్గం కురుతే తు యః ।
యానశయ్యాసనైర్నిత్యం జానన్ వై పతితో భవేత్ ॥ 30.9 ॥
యాజనం యోనిసంబంధం తథైవాధ్యాపనం ద్విజః ।
కృత్వా సద్యః పతత్యేవ సహ భోజనమేవ చ ॥ 30.10 ॥
అవిజ్ఞాయాథ యో మోహాత్ కుర్యాదధ్యాపనం ద్విజః ।
సంవత్సరేణ పతతి సహాధ్యయనమేవ చ ॥ 30.11 ॥
బ్రహ్మాహా ద్వాదశాబ్దాని కుటిం కృత్వా వనే వసేత్ ।
భైక్షమాత్మవిశుద్ధ్యర్థే కృత్వా శవశిరోర్ధ్వజం ॥ 30.12 ॥
బ్రాహ్మణావసథాన్ సర్వాన్ దేవాగారాణి వర్జయేత్ ।
వినిందన్ స్వయమాత్మానం బ్రాహ్మణం తం చ సంస్మరన్ ॥ 30.13 ॥
అసంకల్పితయోగ్యాని సప్తాగారాణి సంవిశేత్ ।
విధూమే శనకైర్నిత్యం వ్యంగారే భుక్తవజ్జనే ॥ 30.14 ॥
ఏకకాలం చరేద్ భైక్షం దోషం విఖ్యాపయన్ నృణాం ।
వన్యమూలఫలైర్వాపి వర్త్తయేద్ వై సమాశ్రితః ॥ 30.15 ॥
కపాలపాణిః ఖట్వాంగీ బ్రహ్మచర్యపరాయణః ।
పూర్ణే తు ద్వాదశే వర్షే బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ॥ 30.16 ॥
అకామతః కృతే పాపే ప్రాయశ్చిత్తమిదం శుభం ।
కామతో మరణాచ్ఛుద్ధిర్జ్ఞేయా నాన్యేన కేనచిత్ ॥ 30.17 ॥
కుర్యాదనశనం వాఽథ భృగోః పతనమేవ వా ।
జ్వలంతం వా విశేదగ్నిం జలం వా ప్రవిశేత్ స్వయం ॥ 30.18 ॥
బ్రాహ్మణార్థే గవార్థే వా సమ్యక్ ప్రాణాన్ పరిత్యజేత్ ।
బ్రహ్మహత్యాపనోదార్థమంతరా వా మృతస్య తు ॥ 30.19 ॥
దీర్ఘామయావినం విప్రం కృత్వానామయమేవ వా ।
దత్త్వా చాన్నం సువిదుషే బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ॥ 30.20 ॥
అశ్వమేధావభృథకే స్నాత్వా వా శుధ్యతే ద్విజః ।
సర్వస్వం వా వేదవిదే బ్రాహ్మణాయ ప్రదాయ తు ॥ 30.21 ॥
సరస్వత్యాస్త్వరుణయా సంగమే లోకవిశ్రుతే ।
శుధ్యేత్ త్రిషవణస్నానాత్ త్రిరాత్రోపోషితో ద్విజః ॥ 30.22 ॥
గత్వా రామేశ్వరం పుణ్యం స్నాత్వా చైవ మహోదధౌ ।
బ్రహ్మచర్యాదిభిర్యుక్తో దృష్ట్వా రుద్రం విముచ్యతే ॥ 30.23 ॥
కపాలమోచనం నామ తీర్థం దేవస్య శూలినః ।
స్నాత్వాఽభ్యర్చ్య పితౄన్ దేవాన్ బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ॥ 30.24 ॥
యత్ర దేవాదిదేవేన భైరవేణామితౌజసా ।
కపాలం స్థాపితం పూర్వం బ్రహ్మణః పరమేష్ఠినః ॥ 30.25 ॥
సమభ్యర్చ్య మహాదేవం తత్ర భైరవరూపిణం ।
తర్పపిత్వా పితౄన్ స్నాత్వా ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 30.26 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే త్రిశోఽధ్యాయః ॥30 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ఏకత్రింశత్తమోఽధ్యాయః
ఋషయ ఊచుః ।
కథం దేవేన రుద్రేణ శంకరేణాతితేజసా ।
కపాలం బ్రహ్మణః పూర్వం స్థాపితం దేహజం భువి ॥ 31.1 ॥
సూత ఉవాచ ।
శృణుధ్వమృషయః పుణ్యాం కథాం పాపప్రణాశనీం ।
మాహాత్మ్యం దేవదేవస్య మహాదేవస్య ధీమతః ॥ 31.2 ॥
పురా పితామహం దేవం మేరుశృంగే మహర్షయః ।
ప్రోచుః ప్రణమ్య లోకాదిం కిమేకం తత్త్వమవ్యయం ॥ 31.3 ॥
స మాయయా మహేశస్య మోహితో లోకసంభవః ।
అవిజ్ఞాయ పరం భావం స్వాత్మానం ప్రాహ ధర్షిణం ॥ 31.4 ॥
అహం ధాతా జగద్యోనిః స్వయంభూరేక ఈశ్వరః ।
అనాదిమత్పరం బ్రహ్మ మామభ్యర్చ్య విముచ్యతే ॥ 31.5 ॥
అహం హి సర్వదేవానాం ప్రవర్త్తకనివర్త్తకః ।
న విద్యతే చాభ్యధికో మత్తో లోకేషు కశ్చన ॥ 31.6 ॥
తస్యైవం మన్యమానస్య జజ్ఞే నారాయణాంశజః ।
ప్రోవాచ ప్రహసన్ వాక్యం రోషతామ్రవిలోచనః ॥ 31.7 ॥
కిం కారణమిదం బ్రహ్మన్ వర్త్తతే తవ సాంప్రతం ।
అజ్ఞానయోగయుక్తస్య న త్వేతదుచితం తవ ॥ 31.8 ॥
అహం ధాతా హి లోకానాం జజ్ఞే నారాయణాత్ప్రభోః ।
న మామృతేఽస్య జగతో జీవనం సర్వదా క్వచిత్ ॥ 31.9 ॥
అహమేవ పరం జ్యోతిరహమేవ పరా గతిః ।
మత్ప్రేరితేన భవతా సృష్టం భువనమండలం ॥ 31.10 ॥
ఏవం వివదతోర్మోహాత్ పరస్పరజయైషిణోః ।
ఆజగ్ముర్యత్ర తౌ దేవౌ వేదాశ్చత్వార ఏవ హి ॥ 31.11 ॥
అన్వీక్ష్య దేవం బ్రహ్మాణం యజ్ఞాత్మానం చ సంస్థితం ।
ప్రోచుః సంవిగ్నహృదయా యాథాత్మ్యం పరమేష్ఠినః ॥ 31.12 ॥
ఋగ్వేద ఉవాచ ।
యస్యాంతః స్థాని భూతాని యస్మాత్సర్వం ప్రవర్త్తతే ।
యదాహుస్తత్పరం తత్త్వం స దేవః స్యాన్మహేశ్వరః ॥ 31.13 ॥
యజుర్వేద ఉవాచ ।
యో యజ్ఞైరఖిలైరీశో యోగేన చ సమర్చ్యతే ।
యమాహురీశ్వరం దేవం స దేవః స్యాత్ పినాకధృక్ ॥ 31.14 ॥
సామవేద ఉవాచ ।
యేనేదం భ్రామ్యతే విశ్వం యదాకాశాంతరం శివం ।
యోగిభిర్విద్యతే తత్త్వం మహాదేవః స శంకరః ॥ 31.15 ॥
అథర్వవేద ఉవాచ ।
యం ప్రపశ్యంతి దేవేశం యతంతో యతయః పరం ।
మహేశం పురుషం రుద్రం స దేవో భగవాన్ భవః ॥ 31.16 ॥
ఏవం స భగవాన్ బ్రహ్మా వేదానామీరితం శుభం ।
శ్రుత్వాహ ప్రహసన్ వాక్యం విశ్వాత్మాఽపి విమోహితః ॥ 31.17 ॥
కథం తత్పరమం బ్రహ్మ సర్వసంగవివర్జితం ।
రమతే భార్యయా సార్ద్ధం ప్రమథైశ్చాతిగర్వితైః ॥ 31.18 ॥
ఇతిరితేఽథ భగవాన్ ప్రణవాత్మా సనాతనః ।
అమూర్త్తో మూర్తిమాన్ భూత్వా వచః ప్రాహ పితామహం ॥ 31.19 ॥
ప్రణవ ఉవాచ ।
న హ్యేష భగవానీశః స్వాత్మనో వ్యతిరిక్తయా ।
కదాచిద్ రమతే రుద్రస్తాదృశో హి మహేశ్వరః ॥ 31.20 ॥
అయం స భగవానీశః స్వయంజ్యోతిః సనాతనః ।
స్వానందభూతా కథితా దేవీ ఆగంతుకా శివా ॥ 31.21 ॥
ఇత్యేవముక్తేఽపి తదా యజ్ఞమూర్త్తేరజస్య చ ।
నాజ్ఞానమగమన్నాశమీశ్వరస్యైవ మాయయా ॥ 31.22 ॥
తదంతరే మహాజ్యోతిర్విరించో విశ్వభావనః ।
ప్రాపశ్యదద్భుతం దివ్యం పూరయన్ గగనాంతరం ॥ 31.23 ॥
తన్మధ్యసంస్థం విమలం మండలం తేజసోజ్జ్వలం ।
వ్యోమమధ్యగతం దివ్యం ప్రాదురాసీద్ ద్విజోత్తమాః ॥ 31.24 ॥
స దృష్ట్వా వదనం దివ్యం మూర్ధ్ని లోకపితామహః ।
తైజసం మణ్జలం ఘోరమాలోకయదనిందితం ॥ 31.25 ॥
ప్రజజ్వాలాతికోపేన బ్రహ్మణః పంచమం శిరః ।
క్షణాదపశ్యత మహాన్ పురుషో నీలలోహితః ॥ 31.26 ॥
త్రిశూలపింగలో దేవో నాగయజ్ఞోపవీతవాన్ ।
తం ప్రాహ భగవాన్ బ్రహ్మా శంకరం నీలలోహితం ॥ 31.27 ॥
జానామి భగవాన్ పూర్వం లలాటాదద్య శంకరం ।
ప్రాదుర్భూతం మహేశానం మామతః శరణం వ్రజ ॥ 31.28 ॥
శ్రుత్వా సగర్వవచనం పద్మయోనేరథేశ్వరః ।
ప్రాహిణోత్ పురుషం కాలం భైరవం లోకదాహకం ॥ 31.29 ॥
స కృత్వా సుమహద్ యుద్ధం బ్రహ్మణా కాలభైరవః ।
చకర్త్త తస్య వదనం విరించస్యాథ పంచమం ॥ 31.30 ॥
నికృత్తవదనో దేవో బ్రహ్మా దేవేన శంభునా ।
మమార చేశో యోగేన జీవితం ప్రాప విశ్వసృక్ ॥ 31.31 ॥
అథాన్వపశ్యద్ గిరిశం మండలాంతరసంస్థితం ।
సమాసీనం మహాదేవ్యా మహాదేవం సనాతనం ॥ 31.32 ॥
భుజంగరాజవలయం చంద్రావయవభూషణం ।
కోటిసూర్యప్రతీకాశం జటాజూటవిరాజితం ॥ 31.33 ॥
శార్దూలచర్మవసనం దివ్యమాలాసమన్వితం ।
త్రిశూలపాణిం దుష్ప్రేక్ష్యం యోగినం భూతిభూషణం ॥ 31.34 ॥
యమంతరా యోగనిష్ఠాః ప్రపశ్యంతి హృదీశ్వరం ।
తమాదిమేకం బ్రహ్మాణం మహాదేవం దదర్శ హ ॥ 31.35 ॥
యస్య సా పరమా దేవీ శక్తిరాకాశసంస్థితా ।
సోఽనంతైశ్వర్యయోగాత్మా మహేశో దృశ్యతే కిల ॥ 31.36 ॥
యస్యాశేషజగద్ బీజం విలయం యాతి మోహనం ।
సకృత్ప్రణామమాత్రేణ స రుద్రః ఖలు దృశ్యతే ॥ 31.37 ॥
యోఽథ నాచారనిరతాస్తద్భక్తానేవ కేవలం ।
విమోచయతి లోకాత్మా నాయకో దృశ్యతే కిల ॥ 31.38 ॥
యస్య బ్రహ్మాదయో దేవా ఋషయో బ్రహ్మవాదినః ।
అర్చయంతి సదా లింగం విశ్వేశః ఖలు దృశ్యతే ॥ 31.39 ॥
యస్యాశేషజగత్సూతిః విజ్ఞానతనురీశ్వరః ।
న ముంచతి సదా పార్శ్వం శంకరోఽసౌ చ దృశ్యతే ॥31.40 ॥
విద్యాసహాయో భగవాన్ యస్యాసౌ మండలాంతరం ।
హిరణ్యగర్భపుత్రోఽసావీశ్వరో దృశ్యతే పరః ॥31.41 ॥
పుష్పం వా యది వా పత్రం యత్పాదయుగలే జలం ।
దత్త్వా తరతి సంసారం రుద్రోఽసౌ దృశ్యతే కిల ॥ 31.42 ॥
తత్సన్నిధానే సకలం నియచ్ఛతి సనాతనః ।
కాలం కిల స యోగాత్మా కాలకాలో హి దృశ్యతే ॥ 31.43 ॥
జీవనం సర్వలోకానాం త్రిలోకస్యైవ భూషణం ।
సోమః స దృశ్యతే దేవః సోమో యస్య విభూషణం ॥ 31.44 ॥
దేవ్యా సహ సదా సాక్షాద్ యస్య యోగః స్వభావతః ।
గీయతే పరమా ముక్తిః మహాదేవః స దృశ్యతే ॥ 31.45 ॥
యోగినో యోగతత్త్వజ్ఞా వియోగాభిముఖోఽనిశం ।
యోగం ధ్యాయంతి దేవ్యాఽసౌ స యోగీ దృశ్యతే కిల ॥ 31.46 ॥
సోఽనువీక్ష్య మహాదేవం మహాదేవ్యా సనాతనం ।
వరాసనే సమాసీనమవాప పరమాం స్మృతిం ॥ 31.47 ॥
లబ్ధ్వా మాహేశ్వరీం దివ్యాం సంస్మృతిం భగవానజః ।
తోషయామాస వరదం సోమం సోమవిభూషణం ॥ 31.48 ॥
బ్రహ్మోవాచ ।
నమో దేవాయ మహతే మహాదేవ్యై నమో నమః ।
నమః శివాయ శాంతాయ శివాయై సతతం నమః ॥ 31.49 ॥
ఓం నమో బ్రహ్మణే తుభ్యం విద్యాయై తే నమో నమః ।
మూలప్రకృతయే తుభ్యం మహేశాయ నమో నమః ॥ 31.50 ॥
నమో విజ్ఞానదేహాయ చింతాయై తే నమో నమః ।
నమోఽస్తు కాలకాలాయ ఈశ్వరాయై నమో నమః ॥ 31.51 ॥
నమో నమోఽస్తు రుద్రాయ రుద్రాణ్యై తే నమో నమః ।
నమో నమస్తే కామాయ మాయాయై చ నమో నమః ॥ 31.52 ॥
నియంత్రే సర్వకార్యాణాం క్షోభికాయై నమో నమః ।
నమోఽస్తు తే ప్రకృతయే నమో నారాయణాయ చ ॥ 31.53 ॥
యోగాదాయ నమస్తుభ్యం యోగినాం గురవే నమః ।
నమః సంసారనాశాయ సంసారోత్పత్తయే నమః ॥ 31.56 ॥
నిత్యానందాయ విభవే నమోఽస్త్వానందమూర్త్తయే ।
నమః కార్యవిహీనాయ విశ్వప్రకృతయే నమః ॥ 31.57 ॥
ఓంకారమూర్త్తయే తుభ్యం తదంతః సంస్థితాయ చ ।
నమస్తే వ్యోమసంస్థాయ వ్యోమశక్త్యై నమో నమః ॥ 31.58 ॥
ఇతి సోమాష్టకేనేశం ప్రణిపత్య పితామహః ।
పపాత దండవద్ భూమౌ గృణన్ వై శతరుద్రియం ॥ 31.59 ॥
అథ దేవో మహాదేవః ప్రణతార్తిహరో హరః ।
ప్రోవాచోత్థాప్య హస్తాభ్యాం ప్రీతోఽస్మి తవ సాంప్రతం ॥ 31.60 ॥
దత్త్వాఽస్మై పరమం యోగమైశ్వర్యమతులం మహత్ ।
ప్రోవాచాంతే స్థితం దేవం నీలలోహితమీశ్వరం ॥ 31.59 ॥
ఏష బ్రహ్మాఽస్య జగతః సంపూజ్యః ప్రథమః స్థితః ।
ఆత్మనా రక్షణీయస్తే గురుర్జ్యేష్ఠః పితా తవ ॥ 31.60 ॥
అయం పురాణపురుషో న హంతవ్యస్త్వయాఽనఘ ।
స్వయోగైశ్వర్యమాహాత్మ్యాన్మామేవ శరణం గతః ॥ 31.61 ॥
అయం చ యజ్ఞో భగవాన్ సగర్వో భవతాఽనఘ ।
శాసితవ్యో విరించస్య ధారణీయం శిరస్త్వయా ॥ 31.62 ॥
బ్రహ్మహత్యాపనోదార్థం వ్రతం లోకే ప్రదర్శయన్ ।
చరస్వ సతతం భిక్షాం సంస్థాపయ సురద్విజాన్ ॥ 31.63 ॥
ఇత్యేతదుక్త్వా వచనం భగవాన్ పరమేశ్వరం ।
స్థానం స్వాభావికం దివ్యం యయౌ తత్పరమం పదం ॥ 31.64 ॥
తతః స భగవానీశః కపర్దీ నీలలోహితః ।
గ్రాహయామాస వదనం బ్రహ్మణః కాలభైరవం ॥ 31.65 ॥
చర త్వం పాపనాశార్థం వ్రతం లోకహితావహం ।
కపాలహస్తో భగవాన్ భిక్షాం గృహ్ణాతు సర్వతః ॥ 31.66 ॥
ఉక్త్వైవం ప్రాహిణోత్ కన్యాం బ్రహ్మహత్యేతి విశ్రుతాం ।
దంష్ట్రాకరాలవదనాం జ్వాలామాలావిభూషణాం ॥ 31.67 ॥
యావద్ వారాణసీం దివ్యాం పురీమేష గమిష్యతి ।
తావత్ విభీషణాకారా హ్యనుగచ్ఛ త్రిశూలి8మ్ ॥ 31.68 ॥
ఏవమాభాష్య కాలాగ్నిం ప్రాహ దేవో మహేశ్వరం ।
అటస్వ నిఖిలం లోకం భిక్షార్థీ మన్నియోగతః ॥ 31.69 ॥
యదా ద్రక్ష్యసి దేవేశం నారాయణమనామయం ।
తదాఽసౌ వక్ష్యతి స్పష్టముపాయం పాపశోధనం ॥ 31.70 ॥
స దేవదేవతావాక్యమాకర్ణ్య భగవాన్ హరః ।
కపాలపాణిర్విశ్వాత్మా చచార భువనత్రయం ॥ 31.71 ॥
ఆస్థాయ వికృతం వేషం దీప్యమానం స్వతేజసా ।
శ్రీమత్ పవిత్రం రుచిరం లేచనత్రయసంయుతం 31.72 ॥
కోటిసూర్యప్రతీకాశైః ప్రమథైశ్చాతిగర్వితైః ।
భాతి కాలాగ్నినయనో మహాదేవః సమావృతః ॥ 31.73 ॥
పీత్వా తదమృతం దివ్యమానందం పరమేష్ఠినః ।
లీలావిలాసూబహులో లోకానాగచ్ఛతీశ్వరః ॥ 31.74 ॥
తం దృష్ట్వా కాలవదనం శంకరం కాలభైరవం ।
రూపలావణ్యసంపన్నం నారీకులమగాదను ॥ 31.75 ॥
గాయంతి వివిధం గీతం నృత్యంతి పురతః ప్రభోః ।
సస్మితం ప్రేక్ష్య వదనం చక్రుర్భ్రూభంగమేవ చ ॥ 31.76 ॥
స దేవదానవాదీనాం దేశానభ్యేత్య శూలధృక్ ।
జగామ విష్ణోర్భవనం యత్రాస్తే మధుసూదనః ॥ 31.77 ॥
నిరీక్ష్య దివ్యభవనం శంకరో లోకశంకరః ।
సహైవ భూతప్రవరైః ప్రవేష్టుముపచక్రమే ॥ 31.78 ॥
అవిజ్ఞాయ పరం భావం దివ్యం తత్పారమేశ్వరం ।
న్యవారయత్ త్రిశూలాంకం ద్వారపాలో మహాబలః ॥ 31.79 ॥
శంఖచక్రగదాపాణిః పీతవాసా మహాభుజః ।
విష్వక్సేన ఇతి ఖ్యాతో విష్ణోరంశసముద్భవః ॥ 31.80 ॥
(అథైనం శంకరగణం యుయుధే విష్ణుసంభవః ।
భీషణో భైరవాదేశాత్ కాలవేగ ఇతి శ్రుతః ) ॥
విజిత్య తం కాలవేగం క్రోధసంరక్తలోచనః ।
దుద్రావాభిముఖం రుద్రం చిక్షేప చ సుదర్శనం ॥ 31.81 ॥
అథ దేవో మహాదేవస్త్రిపురారిస్త్రిశూలభృత్ ।
తమాపతంతం సావజ్ఞమాలోకయదమిత్రజిత్ ॥ 31.82 ॥
తదంతరే మహద్భూతం యుగాంతదహనోపమం ।
శూలేనోరసి నిర్భిద్య పాతయామాస తం భువి ॥ 31.83 ॥
స శూలాభిహతోఽత్యర్థం త్యక్త్వా స్వం పరమం బలం ।
తత్యాజ జీవితం దృష్ట్వా మృత్యుం వ్యాధిహతా ఇవ ॥ 31.84 ॥
నిహత్య విష్ణుపురుషం సార్ధం ప్రమథపుంగవైః ।
వివేశ చాంతరగృహం సమాదాయ కలేవరం ॥ 31.85 ॥
నిరీక్ష్య జగతో హేతుమీశ్వరం భగవాన్ హరిః ।
శిరో లలాటాత్ సంభిద్య రక్తధారామపాతయత్ ॥ 31.86 ॥
గృహాణ భగవన్ భిక్షాం మదీయామమితద్యుతే ।
న విద్యతేఽన్యా హ్యుచితా తవ త్రిపురమర్దన ॥ 31.87 ॥
న సంపూర్ణం కపాలం తద్ బ్రహ్మణః పరమేష్ఠినః ।
దివ్యం వర్షసహస్రం తు సా చ ధారా ప్రవాహితా ॥ 31.88 ॥
అథాబ్రవీత్ కాలరుద్రం హరిర్నారాయణః ప్రభుః ।
సంస్తూయ వైదికైర్మంత్రైర్బహుమానపురః సరం ॥ 31.89 ॥
కిమర్థమేతద్ వదనం బ్రహ్మణో భవతా ధృతం ।
ప్రోవాచ వృత్తమఖిలం భగవాన్ పరమేశ్వరః ॥ 31.90 ॥
సమాహూయ హృషీకేశో బ్రహ్మహత్యామథాచ్యుతః ।
ప్రార్థయామాస దేవేశో విముంచేతి త్రిశూలినం ॥ 31.91 ॥
న తత్యాజాథ సా పార్శ్వం వ్యాహృతాఽపి మురారిణా ।
చిరం ధ్యాత్వా జగద్యోనిం శంకరం ప్రాహ సర్వవిత్ ॥ 31.92 ॥
వ్రజస్వ భగవన్ దివ్యాం పురీం వారాణసీం శుభాం ।
యత్రాఖిలజగద్దోషాత్ క్షిప్రం నాశయతీశ్వరః ॥ 31.93 ॥
తతః సర్వాణి భూతాని తీర్థాన్యాయతనాని చ ।
జగామ లీలయా దేవో లోకానాం హితకామ్యయా ॥ 31.94 ॥
సంస్తూయమానః ప్రమథైర్మహాయోగైరితస్తతః ।
నృత్యమానో మహాయోగీ హస్తన్యస్తకలేవరః ॥ 31.95 ॥
తమభ్యధావద్ భగవాన్ హరిర్నారాయణః ప్రభుః ।
అథాస్థాయాపరం రూపం నృత్యదర్శనలాలసః ॥ 31.96 ॥
నిరీక్షమాణో నోవిందం వృషేంద్రాంకితశాసనః ।
సస్మితోఽనంతయోగాత్మా నృత్యతి స్మ పునః పునః ॥ 31.97 ॥
అథ సానుచరో రుద్రః సహరిర్ధర్మవాహనః ।
భేజే మహాదేవపురీం వారాణసీతి విశ్రుతాం ॥ 31.98 ॥
ప్రవిష్టమాత్రే దేవేశే బ్రహ్మహత్యా కపర్దిని ।
హా హేత్యుక్త్వా సనాదం వై పాతాలం ప్రాప దుఃఖితా ॥ 31.99 ॥
ప్రవిశ్య పరమం స్థానం కపాలం బ్రహ్మణో హరః ।
గణానామగ్రతో దేవః స్థాపయామాస శంకరః ॥ 31.100 ॥
స్థాపయిత్వా మహాదేవో దదౌ తచ్చ కలేవరం ।
ఉక్త్వా సజీవమస్త్వితి విష్ణవేఽసౌ ఘృణానిధిః ॥ 31.101 ॥
యే స్మరంతి మమాజస్రం కాపాలం వేషముత్తమం ।
తేషాం వినశ్యతి క్షిప్రమిహాముత్ర చ పాతకం ॥ 31.102 ॥
ఆగమ్య తీర్థప్రవరే స్నానం కృత్వా విధానతః ।
తర్పయిత్వా పితౄన్ దేవాన్ ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 31.103 ॥
అశాశ్వతం జగజ్జ్ఞాత్వా యేఽస్మిన్ స్థానే వసంతి వై ।
దేహాంతే తత్ పరం జ్ఞానం దదామి పరమం పదం ॥ 31.104 ॥
ఇతీదముక్త్వా భగవాన్ సమాలింగ్య జనార్దనం ।
సహైవ ప్రమథేశానైః క్షణాదంతరధీయత ॥ 31.105 ॥
స లబ్ధ్వా భగవాన్ కృష్ణో విష్వక్సేనం త్రిశూలినః ।
స్వందేశమగత్ తూష్ణీం గృహీత్వా పరమం బుధః ॥ 31.106 ॥
ఏతద్ వః కథితం పుణ్యం మహాపాతకనాశనం ।
కపాలమోచనం తీర్థం స్థాణోః ప్రియకరం శుభం ॥ 31.107 ॥
య ఇమం పఠతేఽధ్యాయం బ్రాహ్మణానాం సమీపతః ।
వాచికైర్మానసైః పాపైః కాయికైశ్చ విముచ్యతే ॥ 31.108 ॥
తి శ్రీకూర్మపారాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ఏకత్రిశోఽధ్యాయః ॥31 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ద్వాత్రింశత్తమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
సురాపస్తు సురాం తప్తామగ్నివర్ణాం స్వయం పిబేత్ ।
తయా స కాయే నిర్దగ్ధే ముచ్యతే తు ద్విజోత్తమః ॥ 32.1 ॥
గోమూత్రమగ్నివర్ణం వా గోశకృద్రసమేవ వా ।
పయో ఘృతం జలం వాఽథ ముచ్యతే పాతకాత్ తతః ॥ 32.2 ॥
జలార్ద్రవాసాః ప్రయతో ధ్యాత్వా నారాయణం హరిం ।
బ్రహ్మహత్యావ్రతం చాథ చరేత్ పాపప్రశాంతయే ॥ 32.3 ॥
సువర్ణస్తేయకృద్ విప్రో రాజానమభిగమ్య తు ।
స్వకర్మ ఖ్యాపయన్ బ్రూయాన్మా భవాననుశాస్త్వితి ॥ 32.4 ॥
గృహీత్వా ముసలం రాజా సకృద్ హన్యాత్ తతః స్వయం ।
వధే తు శుద్ధ్యతే స్తేనో బ్రాహ్మణస్తపసాథవా ॥ 32.5 ॥
స్కంధేనాదాయ ముసలం లకుడం వాఽపి ఖాదిరం ।
శక్తించాదాయతీక్ష్ణాగ్రామాయసం దండమేవ వా ॥ 32.6 ॥
రాజా తేన చ గంతవ్యో ముక్తకేశేన ధావతా ।
ఆచక్షాణేన తత్పాపమేవంకర్మాఽస్మి శాధి మాం ॥ 32.7 ॥
శాసనాద్ వా విమోక్షాద్ వా స్తేనః స్తేయాద్ విముచ్యతే ।
అశాసిత్వా తు తం రాజాస్తేనస్యాప్నోతి కిల్బిషం ॥ 32.8 ॥
తపసాపనోతుమిచ్ఛస్తు సువర్ణస్తేయజం మలం ।
చీరవాసా ద్విజోఽరణ్యే చరేద్ బ్రహ్మహణో వ్రతం ॥ 32.9 ॥
స్నాత్వాఽశ్వమేధావభృథే పూతః స్యాదథవా ద్విజః ।
ప్రదద్యాద్ వాఽథ విప్రేభ్యః స్వాత్మతుల్యం హిరణ్యకం ॥ 32.10 ॥
చరేద్ వా వత్సరం కృచ్ఛ్రం బ్రహ్మచర్యపరాయణః ।
బ్రాహ్మణః స్వర్ణహారీ తు తత్పాపస్యాపనుత్తయే ॥ 32.11 ॥
గురోర్భార్యాం సమారుహ్య బ్రాహ్మణః కామమోహితః ।
అవగూహేత్ స్త్రియం తప్తాం దీప్తాం కార్ష్ణాయసీం కృతాం ॥ 32.12 ॥
స్వయం వా శిశ్నవృషణావుత్కృత్యాధాయ చాంచలౌ ।
ఆతిష్ఠేద్ దక్షిణామాశామానిపాతాదజిహ్మగః ॥ 32.13 ॥
గుర్వహ్గనాగమః శుద్ధ్యై చరేద్ వా బ్రహ్మహణో వ్రతం ।
శాఖాం వా కంటకోపేతాం పరిష్వజ్యాథ వత్సరం ॥ 32.14 ॥
అధః శయీత నియతో ముచ్యతే గురుతల్పగః ।
కృచ్ఛ్రం వాబ్దం చరేద్ విప్రశ్చీరవాసాః సమాహితః ॥ 32.15 ॥
అశ్వమేధావభృథకే స్నాత్వా వా శుద్ధ్యతే నరః ।
కాలేఽష్టమే వా భుంజానో బ్రహ్మచారీ సదావ్రతీ ॥ 32.16 ॥
స్థానాశనాభ్యాం విహరంస్త్రిరహ్నోఽభ్యుపయత్నతః ।
అధః శాయీ త్రిభిర్వర్షైస్తద్ వ్యపోహతి పాతకం ॥ 32.17 ॥
చాంద్రాయణాని వా కుర్యాత్ పంచ చత్వారి వా పునః ।
పతితైః సంప్రయుక్తాత్మా అథ వక్ష్యామి నిష్కృతిం ॥ 32.18 ॥
పతితేన తు సంసర్గం యో యేన కురుతే ద్విజః ।
స తత్పాపాపనోదార్థం తస్యైవ వ్రతమాచరేత్ ॥ 32.19 ॥
తప్తకృచ్ఛ్రం చరేద్ వాఽథ సంవత్సరమతంద్రితః ।
షాణ్మాసికే తు సంసర్గే ప్రాయశ్చిత్తార్థంమాచరేత్ ॥ 32.20 ॥
ఏభిర్వ్రతైరపోహంతి మహాపాతకినో మలం ।
పుణ్యతీర్థాభిగమనాత్ పృథివ్యాం వాఽథ నిష్కృతిః ॥ 32.21 ॥
బ్రహ్మహత్యా సురాపానం స్తేయం గుర్వంగనాగమః ।
కృత్వా తైశ్చాపి సంసర్గం బ్రాహ్మణః కామకారతః ॥ 32.22 ॥
కుర్యాదనశనం విప్రః పుణ్యతీర్థే సమాహితః ।
జ్వలంతం వా విశేదగ్నిం ధ్యాత్వా దేవం కపర్దినం ॥ 32.23 ॥
న హ్యన్యా నిష్కృతిర్దృష్టా మునిభిర్ధర్మవాదిభిః ।
తస్మాత్ పుణ్యేషు తీర్థేషు దహన్వాపి స్వదేహకం ॥ 32.24 ॥
ఇతి శ్రీ కూర్మపురాణే ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః ॥32 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే త్రయస్త్రింశత్తమోఽధ్యాయః
గత్వా దుహితరం విప్రః స్వసారం వా స్నుషామపి ।
ప్రవిశేజ్జ్వలనం దీప్తం మతిపూర్వమితి స్థితిః ॥ 33.1 ॥
మాతృష్వసాం మాతులానీం తథైవ చ పితృష్వసాం ।
భాగినేయీం సమారుహ్య కుర్యాత్ కృచ్ఛ్రాతికృచ్ఛ్రకౌ ॥ 33.2 ॥
చాంద్రాయణం చ కుర్వీత తస్య పాపస్య శాంతయే ।
ధ్యాయన్ దేవం జగద్యోనిమనాదినిధనం పరం ॥ 33.3 ॥
భ్రాతృభార్యాం సమారుహ్య కుర్యాత్ తత్పాపశాంతయే ।
చాంద్రాయణాని చత్వారి పంచ వా సుసమాహితః ॥ 33.4 ॥
పైతృష్వస్త్రేయీం గత్వా తు స్వస్త్రీయాం మాతురేవ చ ।
మాతులస్య సుతాం వాఽపి గత్వా చాంద్రాయణం చరేత్ ॥ 33.5 ॥
సఖిభార్యాం సమారుహ్య గత్వా శ్యాలీం తథైవ చ ।
అహోరాత్రోషితో భూత్వా తతః కృచ్ఛ్రం సమాచరేత్ ॥ 33.6 ॥
ఉదక్యాగమనే విప్రస్త్రిరాత్రేణ విశుధ్యతి ।
చాండాలీగమనే చైవ తప్తకృచ్ఛ్రత్రయం విదుః ॥ 33.7 ॥
శుద్ధి సాంతపనేనాస్యాన్నాన్యథా నిష్కృతిః స్మృతా ।
మాతృగోత్రాం సమారుహ్య సమానప్రవరాం తథా ॥ 33.8 ॥
చాద్రాయణేన శుధ్యేత ప్రయతాత్మా సమాహితః ।
బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణీం గత్వా గృచ్ఛ్రమేకం సమాచరేత్ ॥ 33.9 ॥
కన్యకాన్ దూషయిత్వా తు చరేచ్చాంద్రాయణవ్రతం ।
అమానుషీషు పురుష ఉదక్యాయామయోనిషు ॥ 33.10 ॥
రేతః సిక్త్వా జలే చైవ కృచ్ఛ్రం సాంతపనం చరేత్ ।
వార్ద్ధికీగమనే విప్రస్త్రిరాత్రేణ విశుద్ధ్యతి ॥ 33.11 ॥
గవి మైథునమాసేవ్య చరేచ్చాంద్రాయణవ్రతం ।
వేశ్యాయాం మైథునం కృత్వా ప్రాజాపత్యం చరేద్ ద్విజః ॥ 33.12 ॥
పతితాం చ స్త్రియం గత్వా త్రిభిః కృచ్ఛ్రైర్విశుద్ధ్యతి ।
పుల్కసీగమనే చైవ క్రచ్ఛ్రం చాంద్రాయణం చరేత్ ॥ 33.13 ॥
నటీం శైలూషకీం చైవ రజకీం వేణుజీవినీం ।
గత్వా చాంద్రాయణం కుర్యాత్ తథా చర్మోపజీవినీం ॥ 33.14 ॥
బ్రహమచారీ స్త్రియం గచ్ఛేత్ కథంచిత్కామమోహితః ।
సప్తాగారం చరేద్ భైక్షం వసిత్వా గర్దభాజినం ॥ 33.15 ॥
ఉపస్పృశేత్ త్రిషవణం స్వపాపం పరికీర్త్తయన్ ।
సంవత్సరేణ చైకేన తస్మాత్ పాపాత్ ప్రముచ్యతే ॥ 33.16 ॥
బ్రహ్మహత్యావ్రతశ్చాపి షణ్మాసానాచరేద్ యమీ ।
ముచ్యతే హ్యవకీర్ణీ తు బ్రాహ్మణానుమతే స్థితః ॥ 33.17 ॥
సప్తరాత్రమకృత్వా తు భైక్షచర్యాగ్నిపూజనం ।
రేతసశ్చ సముత్సర్గే ప్రాయశ్చిత్తం సమాచరేత్ ॥ 33.18 ॥
ఓంకారపూర్వికాభిస్తు మహావ్యాహృతిభిః సదా ।
సంవత్సరం తు భుంజానో నక్తం భిక్షాశనః శుచిః ॥ 33.19 ॥
సావిత్రీం చ జపేచ్చైవ నిత్యం క్రోధవివర్జితః ।
నదీతీరేషు తీర్థేషు తస్మాత్ పాపాద్ విముచ్యతే ॥ 33.20 ॥
హత్వా తు క్షత్రియం విప్రః కుర్యాద్ బ్రహ్మహణో వ్రతం ।
అకామతో వై షణ్మాసాన్ దద్యాన్ పంచశతం గవాం ॥ 33.21 ॥
అబ్దం చరేద్యానయతో వనవాసీ సమాహితః ।
ప్రాజాపత్యం సాంతపనం తప్తకృచ్ఛ్రం తు వా స్వయం ॥ 33.22 ॥
ప్రమాదాత్కామతో వైశ్యం కుర్యాత్ సంవత్సరత్రయం ।
గోసహస్రంతు పాదం చ దద్యాద్ బ్రహ్మహణో వ్రతం ॥ 33.23 ॥
కృచ్ఛ్రాతికృచ్ఛ్రౌ వా కుర్యాచ్చాంద్రాయణమథావి వా ।
సంవత్సరం వ్రతం కుర్యాచ్ఛూద్రం హత్వా ప్రమాదతః ॥ 33.24 ॥
గోసహస్రార్ద్ధపాదం చ దద్యాత్ తత్పాపశాంతయే ।
అష్టౌ వర్షాణి వా త్రీణి కుర్యాద్ బ్రహ్మహణో వ్రతం ।
హత్వా తు క్షత్రియం వైశ్యం శూద్రం చైవ యథాక్రమం ॥ 33.25 ॥
నిహత్య బ్రాహ్మణీం విప్రస్త్వష్టవర్షం వ్రతం చరేత్ ।
రాజన్యాం వర్షషట్కం తు వైశ్యాం సంవత్సరత్రయం ॥ 33.26 ॥
వత్సరేణ విశుద్ధ్యేత శూదీం హత్వా ద్విజోత్తమః ।
వైశ్యాం హత్వా ద్విజాతిస్తు కించిద్ దద్యాద్ ద్విజాతయే ॥ 33.27 ॥
అంత్యజానాం వధే చైవ కుర్యాచ్చాంద్రాయణం వ్రతం ।
పరాకేణాథవా శుద్ధిరిత్యాహ భగవానజః ॥ 33.28 ॥
మండూకం నకులం కాకం బిడాలం ఖరమూషకౌ ।
శ్వానం హత్వా ద్విజః కుర్యాత్ షోడశాంశం వ్రతం తతః ॥ 33.29 ॥
పయః పిబేత్ త్రిరాత్రం తు శ్వానం హత్వా హ్యయంత్రితః ।
మార్జారం వాఽథ నకులం యోజనం వాధ్వనో వ్రజేత్ ॥ 33.30 ॥
కృచ్ఛ్రం ద్వాదశరాత్రం తు కుర్యాదశ్వవధే ద్విజః ।
అర్చ్చాం కార్ష్ణాయసీం దద్యాత్ సర్పం హత్వా ద్విజోత్తమః ॥ 33.31 ॥
పలాలభారకం షండే సీసకం చైకమాషకం ।
ధృతకుంభం వరాహే తు తిలద్రోణం చ తిత్తిరే ॥ 33.32 ॥
శుకం ద్విహాయనం వత్సం క్రౌంచం హత్వా త్రిహాయనం ।
హత్వా హంసం బలాకాం చ బకం బర్హిణమేవ చ ॥ 33.33 ॥
వానరం శ్యేనభాసౌ చ స్పర్శయేద్ బ్రాహ్మణాయ గాం ।
క్రవ్యాదాంస్తు మృగాన్ హత్వా ధేనుం దద్యాత్ పయస్వినీం ॥ 33.34 ॥
అక్రవ్యాదాన్ వత్సతరీముష్ట్రం హత్వా తు కృష్ణలం ।
కించిద్దేయంతు విప్రాయ దద్యాదస్థిమతాం వధే ॥ 33.35 ॥
అనస్థ్నాం చైవ హింసాయాం ప్రాణాయామేన శుధ్యతి ।
ఫలదానాం తు వృక్షాణాం ఛేదనే జప్యమృక్షతం ॥ 33.36 ॥
గుల్మవల్లీలతానాం తు పుష్పితానాం చ వీరుధాం ।
అన్యేషాం చైవ వృక్షాణాం సరసానాం చ సర్వశః ॥33.37 ॥
ఫలపుష్పోద్భవానాం చ ఘృతప్రాశో విశోధనం ।
హస్తినాం చ వధే దృష్టం తప్తకృచ్ఛ్రం విశోధనం ॥ 33.38 ॥
చాంద్రాయణం పరాకం వా గాం హత్వా తు ప్రమాదతః ।
మతిపూర్వవధే చాస్యాః ప్రాయశ్చిత్తం న విద్యతే ॥ 33.39 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥33 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే చతుస్త్రింశత్తమోఽధ్యాయః
వ్యాస ఉవాచ ।
మనుష్యాణాం తు హరణం కృత్వా స్త్రీణాం గృహస్య చ ।
వాపీకూపజలానాం చ శుధ్యేచ్చాంద్రాయణేన తు ॥ 34.1 ॥
ద్రవ్యాణామల్పసారాణాం స్తేయం కృత్వాఽన్యవేశ్మనః ।
చరేత్ సాంతపనం కృచ్ఛ్రం తన్నిర్యాత్యాత్మశుద్ధయే ॥ 34.2 ॥
ధాన్యాన్నధనచౌర్యం తు కృత్వా కామాద్ ద్విజోత్తమః ।
స్వజాతీయగృహాదేవ కృచ్ఛ్రార్ద్ధేన విశుద్ధ్యతి ॥ 34.3 ॥
భక్ష్యభోజ్యోపహరణే యానశయ్యాసనస్య చ ।
పుష్పమూలఫలానాం చ పంచగవ్యం విశోధనం ॥ 34.4 ॥
తృణకాష్ఠద్రుమాణాం చ శుష్కాన్నస్య గుడస్య చ ।
చైలచర్మామిషాణాం చ త్రిరాత్రం స్యాదభోజనం ॥ 34.5 ॥
మణిముక్తాప్రవాలానాం తామ్రస్య రజతస్య చ ।
అయః స్కాంతోపలానాం చ ద్వాదశాహం కాణాశనం ॥ 34.6 ॥
కార్పాసకీటజోర్ణానాం ద్విశఫైకశఫస్య చ ।
పుష్పగంధౌషధీనాం చ పిబేచ్చైవ త్ర్యహం పయః ॥ 34.7 ॥
నరమాంసాశనం కృత్వా చాంద్రాయణమథాచరేత్ ।
కాకం చైవ తథా శ్వానం జగ్ధ్వా హస్తినమేవ చ ॥ 34.8 ॥
వరాహం కుక్కుటం చాథ తప్తకృచ్ఛ్రేణ శుధ్యతి ।
క్రవ్యాదానాం చ మాంసాని పురీషం మూత్రమేవ చ ॥ 34.9 ॥
గోగోమాయుకపీనాం చ తదేవ వ్రతమాచరేత్ ।
శిశుమారం తథాచాషం మత్యమాంసం తథైవ చ ॥34.10 ॥
ఉపోష్య ద్వాదశాహం తు కూష్మాండైర్జుహుయాద్ ఘృతం ।
నకులోలూకమార్జారం జగ్ధ్వా సాంతపనం చరేత్ ॥ 34.11 ॥
శ్వాపదోష్ట్రఖరాంజగ్ధ్వా తప్తకృచ్ఛ్రేణ శుద్ధ్యతి ।
వ్రతవచ్చైవ సంస్కారం పూర్వేణ విధినైవ తు ॥ 34.12 ॥
బకం చైవ బలాకాంచ హంసం కారండవం తథా ।
చక్రవాకపలం జగ్ఘ్వా ద్వాదశాహమభోజనం ॥ 34.13 ॥
కపోతం టిట్టిభాంచైవ శుకం సారసమేవ చ ।
ఉలూకం జాలపాదం చ జగ్ధ్వాఽప్యేతద్ వ్రతం చరేత్ ॥ 34.14 ॥
శిశుమారం తథా చాషం మత్స్యమాంసం తథైవ చ ।
జగ్ధ్వా చైవ కటాహారమేతదేవ చరేద్ వ్రతం ॥ 34.15 ॥
కోకిలం చైవ మత్స్యాంశ్చ మండుకం భుజగం తథా ।
గోమూత్రయావకాహారో మాసేనైకేన శుద్ధ్యతి ॥ 34.16 ॥
జలేచరాంశ్చ జలజాన్ ప్రణుదానథవిష్కిరాన్ ।
రక్తపాదాంస్తథా జగ్ధ్వా సప్తాహం చైతదాచరేత్ ॥ 34.17 ॥
శునో మాంసం శుష్కమాంసమాత్మార్థం చ తథా కృతం ।
భుక్త్వా మాసం చరేదేతత్ తత్పాపస్యాపనుత్తయే ॥ 34.18 ॥
వృంతాకం భుస్తృణం శిగ్రుం కుభాండం కరకం తథా ।
ప్రాజాపత్యం చరేజ్జగ్ధ్వా ఖడ్గం కుంభీకమేవ చ ॥ 34.19 ॥
పలాండుం లశునం చైవ భుక్త్వా చాంద్రాయణం చరేత్ ।
నాలికాం తండులీయం చ ప్రాజాపత్యేన శుద్ధ్యతి ॥ 34.20 ॥
అశ్మాంతకం తథా పోతం తప్తకృచ్ఛ్రేణ శుద్ధ్యతి ।
ప్రాజాపత్యేన శుద్ధిః స్యాత్ కుసుంభస్య చ భక్షణే ॥ 34.21 ॥
అలాబు కింశుకం చైవ భుక్త్వా చైతద్ వ్రతం చరేత్ ।
ఉదుంబరం చ కామేన తప్తకృచ్ఛ్రేణ శుద్ధ్యతి ॥
వృథా కృసరసంయావం పాయసాపూపసంకులం ।
భుక్త్వా చైవం విధం త్వన్నం త్రిరాత్రేణ విశుద్ధ్యతి ॥
పీత్వా క్షీరాణ్యపేయాని బ్రహ్మచారీ సమాహితః ।
గోమూత్రయావకాహారో మాసేనైకేన శుద్ధ్యతి ॥
అనిర్దశాహం గోక్షీరం మాహిషం చాజమేవ చ ।
సంధిన్యాశ్చ వివత్సాయాః పిబన్ క్షీరమిదం చరేత్ ।
ఏతేషాం చ వికారాణి పీత్వా మోహేన వా పునః ॥ 34.22 ॥
గోమూత్రయావకాహారః సప్తరాత్రేణ శుద్ధ్యతి ।
భుక్త్వా చైవ నవశ్రాద్ధే మృతకే సూతకే తథా ॥ 34.23 ॥
చాంద్రాయణేన శుద్ధ్యేత బ్రాహ్మణస్తు సమాహితః ।
యస్యాగ్నౌ హూయతే నిత్యమన్నస్యాగ్రం న దీయతే ॥ 34.24 ॥
చాంద్రాయణం చరేత్ సమ్యక్ తస్యాన్నప్రాశనే ద్విజః ।
అభోజ్యానాం తు సర్వేషాం భుక్త్వా చాన్నముపస్కృతం ॥ 34.25 ॥
అంతావసాయినాం చైవ తప్తకృచ్ఛ్రేణ శుద్ధ్యతి ॥
చాండాలాన్నం ద్విజో భుక్త్వా సమ్యక్ చాంద్రాయణం చరేత్ ॥ 34.26 ॥
బుద్ధిపూర్వం తు కృచ్ఛ్రాబ్దం పునః సంస్కారమేవ చ ।
అసురామద్యపానేన కుర్యాచ్చాంద్రాయణవ్రతం ॥ 34.27 ॥
అభోజ్యాన్నం తు భుక్త్వా చ ప్రాజాపత్యేన శుద్ధ్యతి ।
విణ్మూత్రప్రాశనం కృత్వా రేతసశ్చైతదాచరేత్ ॥ 34.28 ॥
అనాదిష్టేషు చైకాహం సర్వత్ర తు యథార్థతః ।
విడ్వరాహఖరోష్ట్రాణాం గోమాయోః కపికాకయోః ॥ 34.29 ॥
ప్రాశ్య మూత్రపురీషాణి ద్విజశ్చాంద్రాయణం చరేత్ ।
అజ్ఞానాత్ ప్రాశ్య విణ్మూత్రం సురాసంస్పృష్టమేవ చ ॥ 34.30 ॥
పునః సంస్కారమర్హంతి త్రయో వర్ణా ద్విజాతయః ।
క్రవ్యాదాం పక్షిణాం చైవ ప్రాశ్య మూత్రపురీషకం ॥ 34.31 ॥
మహాసాంతపనం మోహాత్ తథా కుర్యాద్ ద్విజోత్తమః ।
భాసమండూకకురరే విష్కిరే కృచ్ఛ్రమాచరేత్ ॥ 34.32 ॥
ప్రాజాపత్యేన శుద్ధ్యేత బ్రాహామణోచ్ఛిష్టభోజనే ।
క్షత్రియే తప్తకృచ్ఛ్రం స్యాద్ వైశ్యే చైవాతికృచ్ఛ్రకం ॥ 34.33 ॥
శూద్రోచ్ఛిష్టం ద్విజో భుక్త్వా కుర్యాచ్చాంద్రాయణవ్రతం ।
సురాభాండోదరే వారి పీత్వా చాంద్రాయణం చరేత్ ॥ 34.34 ॥
సముచ్ఛిష్టం ద్విజో భుక్త్వా త్రిరాత్రేణ విశుద్ధ్యతి ।
గోమూత్రయావకాహారః పీతశేషం చ వా గవాం ॥ 34.35 ॥
అపో మూత్రపురీషాద్యైర్దూషితాః ప్రాశయేద్ యదా ।
తదా సాంతపనం ప్రోక్తం వ్రతం పాపవిశోధనం ॥ 34.36 ॥
చాండాలకూపభాండేషు యది జ్ఞానాత్ పిబేజ్జలం ।
చరేత్ సాంతపనం కృచ్ఛ్రం బ్రాహ్మణః పాపశోధనం ॥ 34.37 ॥
చాండాలేన తు సంస్పృష్టం పీత్వా వారి ద్విజోత్తమః ।
త్రిరాత్రేణ విశుద్ధ్యేత పంచగవ్యేన చైవ హి ॥ 34.38 ॥
మహాపాతకిసంస్పర్శే భుక్త్వా స్నాత్వా ద్విజో యది ।
బుద్ధిపూర్వం తు మూఢాత్మా తప్తకృచ్ఛ్రం సమాచరేత్ ॥ 34.39 ॥
స్పృష్ట్వా మహాపాతకినం చాండాలం వా రజస్వలాం ।
ప్రమాదాద్ భోజనం కృత్వా త్రిరాత్రేణ విశుద్ధ్యతి ॥ 34.40 ॥
స్నానార్హో యది భుంజీత అహోరాత్రేణ శుద్ధ్యతి ।
బుద్ధిపూర్వం తు కృచ్ఛ్రేణ భగవానాహ పద్మజః ॥ 34.41 ॥
శుష్కపర్యుషితాదీని గవాదిప్రతిదూషితాః ।
భుక్త్వోపవాసం కుర్వీత కృచ్ఛ్రపాదమథాపి వా ॥ 34.42 ॥
సంవత్సరాంతే కృచ్ఛ్రం తు చరేద్ విప్రః పునః పునః ।
అజ్ఞాతభుక్తశుద్ధ్యర్థం జ్ఞాతస్య తు విశేషతః ॥ 34.43 ॥
వ్రాత్యానాం యజనం కృత్వా పరేషామంత్యకర్మ చ ।
అభిచారమహీనం చ త్రిభిః కృచ్ఛ్రైర్విశుద్ధ్యతి ॥ 34.44 ॥
బ్రాహ్మణాదిహతానాం తు కృత్వా దాహాదికాః క్రియాః ।
గోమూత్రయావకాహారః ప్రాజాపత్యేన శుద్ధ్యతి ॥ 34.45 ॥
తైలాభ్యక్తోఽథవా కుర్యాద్ యది మూత్రపురీషకే ।
అహోరాత్రేణ శుద్ధ్యేత శ్మశ్రుకర్మాణి మైథునే ॥ 34.46 ॥
ఏకాహేన విహాయాగ్నిం పరిహార్య ద్విజోత్తమః ।
త్రిరాత్రేణ విశద్ధ్యేత త్రిరాత్రాత్ షడహం పునః ॥ 34.47 ॥
దశాహం ద్వాదశాహం వా పరిహార్య ప్రమాదతః ।
కృచ్ఛ్రం చాంద్రాయణం కుర్యాత్ తత్పాపస్యాపనుత్తయే ॥ 34.48 ॥
పతితాద్ ద్రవ్యమాదాయ తదుత్సర్గేణ శుద్ధ్యతి ।
చరేత్ సాంతపనం కృచ్ఛ్రమిత్యాహ భగవాన్ మనుః ॥ 34.49 ॥
అనాశకాన్నివృత్తాస్తు ప్రవ్రజ్యావసితాస్తథా ।
చరేయుస్త్రీణి కృచ్ఛ్రాణి త్రీణి చాంద్రాయణాని చ ॥ 34.50 ॥
పునశ్చ జాతకర్మాదిసంస్కారైః సంస్కృతా ద్విజాః ।
శుద్ధ్యేయుస్తద్ వ్రతం సమ్యక్ చరేయుర్ధర్మవర్ద్ధనాః ॥ 34.51 ॥
అనుపాసితసంధ్యస్తు తదహర్యావకే వసేత్ ।
అనశ్నన్ సంయతమనా రాత్రౌ చేద్ రాత్రిమేవ హి ॥ 34.52 ॥
అకృత్వా సమిదాధానం శుచిః స్నాత్వా సమాహితః ।
గాయత్ర్యష్టసహస్రస్య జప్యం కుర్యాద్ విశుద్ధయే ॥ 34.53 ॥
ఉపవాసీ చరేత్ సంధ్యాం గృహస్థోఽపి ప్రమాదతః ।
స్నాత్వా విశుద్ధ్యతే సద్యః పరిశ్రాంతస్తు సంయమాత్ ॥ 34.54 ॥
వేదోదితాని నిత్యాని కర్మాణి చ విలోప్య తు ।
స్నాతకవ్రతలోపం తు కృత్వా చోపవసేద్ దినం ॥ 34.55 ॥
సంవత్సరం చరేత్ కృచ్ఛ్రమన్యోత్సాదీ ద్విజోత్తమః ।
చాంద్రాయణం చరేద్ వ్రాత్యో గోప్రదానేన శుద్ధ్యతి ॥ 34.56 ॥
నాస్తిక్యం యది కుర్వీత ప్రాజాపత్యం చరేద్ ద్విజః ।
దేవద్రోహం గురుద్రోహం తప్తకృచ్ఛ్రేణ శుద్ధ్యతి ॥ 34.57 ॥
ఉష్ట్రయానం సమారుహ్య ఖరయానం చ కామతః ।
త్రిరాత్రేణ విశుద్ధ్యేత్ తు నగ్నో వా ప్రవిశేజ్జలం ॥ 34.58 ॥
షష్ఠాన్నకాలతామాసం సంహితాజప ఏవ చ ।
హోమాశ్చ శాకలా నిత్యమపాంక్తానాం విశోధనం ॥ 34.59 ॥
నీలం రక్తం వసిత్వా చ బ్రాహ్మణో వస్త్రమేవ హి ।
అహోరాత్రోషితః స్నాతః పంచగవ్యేన శుద్ధ్యతి ॥ 34.60 ॥
వేదధర్మపురాణానాం చండాలస్య తు భాషణే ।
చాంద్రాయణేన శుద్ధిః స్యాన్న హ్యన్యా తస్య నిష్కృతిః ॥ 34.61 ॥
ఉద్బంధనాదినిహతం సంస్పృశ్య బ్రాహ్మణః క్వచిత్ ।
చాంద్రాయణేన శుద్ధిః స్యాత్ ప్రాజాపత్యేన వా పునః ॥ 34.62 ॥
ఉచ్ఛిష్టో యద్యనాచాంతశ్చాండాలాదీన్ స్పృశేద్ ద్విజః ।
ప్రమాదాద్ వై జపేత్ స్నాత్వా గాయత్ర్యష్టసహస్రకం ॥ 34.63 ॥
ద్రుపదానాం శతం వాపి బ్రహ్మచారీ సమాహితః ।
త్రిరాత్రోపోషితః సమ్యక్ పంచగవ్యేన శుద్ధ్యతి ॥ 34.64 ॥
చండాలపతితాదీంస్తు కామాద్ యః సంస్పృశేద్ ద్విజః ।
ఉచ్ఛిష్టస్తత్ర కుర్వీత ప్రాజాపత్యం విశుద్ధయే ॥ 34.65 ॥
చాండాలసూతకశవాంస్తథా నారీం రజస్వలాం ।
స్పృష్ట్వా స్నాయాద్ విశుద్ధ్యర్థం తత్స్పృష్టపతితితాస్తథా ॥ 34.66 ॥
చాండాలసూతకశవైః సంస్పృష్టం సంస్పృశేద్ యది ।
ప్రమాదాత్ తత ఆచమ్య జపం కుర్యాత్ సమాహితః ॥ 34.67 ॥
తత్ స్పృష్టస్పర్శినం స్పృష్ట్వా బుద్ధిపూర్వం ద్విజోత్తమః ।
ఆచమేత్ తద్ విశుద్ధ్యర్థం ప్రాహ దేవః పితామహః ॥ 34.68 ॥
భుంజానస్య తు విప్రస్య కదాచిత్ సంస్పృశేత్ యది ।
కృత్వా శౌచం తతః స్నాయాదుపోష్య జుహుయాద్ వ్రతం ॥ 34.69 ॥
చాండాలాంత్యశవం స్పృష్ట్వా కృచ్ఛ్రం కుర్యాద్ విశుద్ధయే ।
స్పృష్ట్వాఽభ్యక్తస్త్వసంస్పృశ్యమహోరాత్రేణ శుద్ధ్యతి ॥ 34.70 ॥
సురాం స్పృష్ట్వా ద్విజః కుర్యాత్ ప్రాణాయామత్రయం శుచిః ।
పలాండుం లశునం చైవ ఘృతం ప్రాశ్య తతః శుచిః ॥ 34.71 ॥
బ్రాహ్మణస్తు శునా దష్టస్త్ర్యహం సాయం పయః పిబేత్ ।
నాభేరూర్ధ్వం తు దష్టస్య తదేవ ద్విగుణం భవేత్ ॥ 34.72 ॥
స్యాదేతత్ త్రిగుణం బాహ్వోర్మూర్ధ్ని చ స్యాచ్చతుర్గుణం ।
స్నాత్వా జపేద్ వా సావిత్రీం శ్వభిర్దష్టో ద్విజోత్తమః ॥ 34.73 ॥
అనిర్వర్త్య మహాయజ్ఞాన్ యో భుంక్తే తు ద్విజోత్తమః ।
అనాతురః సతి ధనే కృచ్ఛ్రార్ద్ధేన స శుద్ధ్యతి ॥ 34.74 ॥
ఆహితాగ్నిరుపస్థానం న కుర్యాద్ యస్తు పర్వణి ।
ఋతౌ న గచ్ఛేద్ భార్యాం వా సోఽపి కృచ్ఛ్రార్ద్ధమాచరేత్ ॥ 34.75 ॥
వినాఽద్భిరప్సు నాప్యార్త్తః శరీరం సన్నివేశ్య చ ।
సచైలో జలమాప్లుత్య గామాలభ్య విశుద్ధ్యతి ॥ 34.76 ॥
బుద్ధిపూర్వం త్వభ్యుదితో జపేదంతర్జలే ద్విజః ।
గాయత్ర్యష్టసహస్రం తు త్ర్యహం చోపవసేద్ వ్రతీ ॥ 34.77 ॥
అనుగమ్యేచ్ఛయా శూద్రం ప్రేతీభూతం ద్విజోత్తమః ।
గాయత్ర్యష్టసహస్రం చ జప్యం కుర్యాన్నదీషు చ ॥ 34.78 ॥
కృత్వా తు శపథం విప్రో విప్రస్య వధసంయుతం ।
సచైవ యావకాన్నేన కుర్యాచ్చాంద్రాయణం వ్రతం ॥ 34.79 ॥
పంక్త్యాం విషమదానం తు కృత్వా కృచ్ఛ్రేణ శుద్ధ్యతి ।
ఛాయాం శ్వపాకస్యారుహ్య స్నాత్వా సంప్రాశయేద్ ఘృతం ॥ 34.80 ॥
ఈక్షేదాదిత్యమశుచిర్దృష్ట్వాగ్నిం చంద్రమేవ వా ।
మానుషం చాస్థి సంస్పృశ్య స్నానం కృత్వా విశుద్ధ్యతి ॥ 34.81 ॥
కృత్వా తు మిథ్యాధ్యయనం చరేద్ భైక్షం తు వత్సరం ।
కృతఘ్నో బ్రాహ్మణగృహే పంచ సంవత్సరం వ్రతీ ॥ 34.82 ॥
హుంకారం బ్రాహ్మణస్యోక్త్వా త్వంకారం చ గరీయసః ।
స్నాత్వాఽనశ్నన్నహః శేషం ప్రణిపత్య ప్రసాదయేత్ ॥ 34.83 ॥
తాడయిత్వా తృణేనాపి కంఠం బద్ధ్వాపి వాససా ।
వివాదే వాపి నిర్జిత్య ప్రణిపత్య ప్రసాదయేత్ ॥ 34.84 ॥
అవగూర్య చరేత్ కృచ్ఛ్రమతికృచ్ఛ్రం నిపాతనే ।
కృచ్ఛ్రాతికృచ్ఛ్రౌ కుర్వీత విప్రస్యోత్పాద్య శోణితం ॥ 34.85 ॥
గురోరాక్రోశమనృతం కృత్వా కుర్యాద్ విశోధనం ।
ఏకరాత్రం త్రిరాత్రం వా తత్పాపస్యాపనుత్తయే ॥ 34.86 ॥
దేవర్షీణామభిముఖం ష్ఠీవనాక్రోశనే కృతే ।
ఉల్ముకేన దహేజ్జిహ్వాం దాతవ్యం చ హిరణ్యకం ॥ 34.87 ॥
దేవోద్యానే తు యః కుర్యాన్మూత్రోచ్చారం సకృద్ ద్విజః ।
ఛింద్యాచ్ఛిశ్నం తు శుద్ధ్యర్థం చరేచ్చాంద్రాయణం తు వా ॥ 34.88 ॥
దేవతాయతనే మూత్రం కృత్వా మోహాద్ ద్విజోత్తమః ।
శిశ్నస్యోత్కర్త్తనం కృత్వా చాంద్రాయణమథాచరేత్ ॥ 34.89 ॥
దేవతానామృషీణాం చ దేవానాం చైవ కుత్సనం ।
కృత్వా సమ్యక్ ప్రకుర్వీత ప్రాజాపత్యం ద్విజోత్తమః ॥ 34.90 ॥
తైస్తు సంభాషణం కృత్వా స్నాత్వా దేవాన్ సమర్చయేత్ ।
దృష్ట్వా వీక్షేత భాస్వంతం స్మృత్వా విశేశ్వరం స్మరేత్ ॥ 34.91 ॥
యః సర్వభూతాధిపతిం విశ్వేశానం వినిందతి ।
న తస్య నిష్కృతిః శక్యా కర్త్తుం వర్షశతైరపి ॥ 34.92 ॥
చాంద్రాయణం చరేత్ పూర్వం కృచ్ఛ్రం చైవాతికృచ్ఛ్రక్ ।
ప్రపన్నః శరణం దేవం తస్మాత్ పాపాద్ విముచ్యతే ॥ 34.93 ॥
సర్వస్వదానం విధివత్ సర్వపాపవిశోధన ।
చాంద్రాయణం చవిధినా కృచ్ఛ్రం చైవాతికృచ్ఛ్రకం ॥ 34.94 ॥
పుణ్యక్షేత్రాభిగమనం సర్వపాపవినాశన ।
అమావస్యాం తిథిం ప్రాప్య యః సమారాధయేచ్ఛివం ॥ 34.95 ॥
బ్రాహ్మణాన్ పూజయిత్వా తు సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 34.96 ॥
కృష్ణాష్టమ్యాం మహాదేవం తథా కృష్ణచతుర్దశీం ।
సంపూజ్య బ్రాహ్మణముఖే సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 34.97 ॥
త్రయోదశ్యాం తథా రాత్రౌ సోపహారం త్రిలోచనం ।
దృష్ట్వేశం ప్రథమే యామే ముచ్యతే సర్వపాతకైః ॥ 34.98 ॥
ఉపోషితశ్చతుర్దశ్యాం కృష్ణపక్షే సమాహ44తః ।
యమాయ ధర్మరాజాయ మృత్యవే చాంతకాయ చ ॥ 34.99 ॥
వైవస్వతాయ కాలాయ సర్వప్రహరణాయ చ ।
ప్రత్యేకం తిలసంయుక్తాన్ దద్యాత్ సప్తోదకాంజలీన్ ॥ 34.100 ॥
స్నాత్వా దద్యాచ్చ పూర్వాహ్ణే ముచ్యతే సర్వపాతకైః ।
బ్రహ్మచర్యమధః శయ్యాముపవాసం ద్విజార్చనం ॥ 34.101 ॥
వ్రతేష్వేతేషు కుర్వీత శాంతః సంయతమానసః ।
అమావస్యాయాం బ్రహ్మాణం సముద్దిశ్య పితామహం ॥ 34.102 ॥
బ్రాహ్మణాంస్త్రీన్ సమభ్యర్చ్య ముచ్యతే సర్వపాతకైః ।
షష్ఠ్యాముపోషితో దేవం శుక్లపక్షే సమాహితః ॥ 34.103 ॥
సప్తమ్యామర్చయేద్ భానుం ముచ్యతే సర్వపాతకైః ।
భరణ్యాం చ చతుర్థ్యాం చ శనైశ్చరదినే యమం ॥ 34.104 ॥
పూజయేత్ సప్తజన్మోత్థైర్ముచ్యతే పాతకైర్నరః ॥
ఏకాదశ్యాం నిరాహారః సమభ్యర్చ్య జనార్దనం ॥ 34.105 ॥
ద్వాదశ్యాం శుక్లపక్షస్య మహాపాపైః ప్రముచ్యతే ।
తపో జపస్తీర్థసేవా దేవబ్రాహ్మణపూజనం 344.106 ॥
గ్రహణాదిషు కాలేషు మహాపాతకశోధనం ।
యః సర్వపాపయుక్తోఽపి పుణ్యతీర్థేషు మానవః ॥ 34.107 ॥
నియమేన త్యజేత్ ప్రాణాన్ స ముచ్యేత్ సర్వపాతకైః ।
బ్రహ్మఘ్నం వా కృతఘ్నం వా మహాపాతకదూషితం ॥ 34.108 ॥
భర్త్తారముద్ధరేన్నారీ ప్రవిష్టా సహ పావకం ।
ఏతదేవ పరం స్త్రీణాం ప్రాయశ్చిత్తం విదుర్బుధాః ॥ 34.109 ॥
సర్వపాపసముద్భూతౌ నాత్ర కార్యా విచారణా ।
పతివ్రతా తు యా నారీ భర్తృశుశ్రూషణోత్సుకా ।
న తస్యా విద్యతే పాపమిహ లోకే పరత్ర చ ॥ 34.110 ॥
పతివ్రతా ధర్మరతా భద్రాణ్యేవ సభేత్ సదా ।
నాస్యాః పరాభవం కర్త్తుం శక్నోతీహ జనః క్వచిత్ ॥ 34.111 ॥
యథా రామస్య సుభగా సీతా త్రైలోక్యవిశ్రుతా ।
పత్నీ దాశరథేర్దేవీ విజిగ్యే రాక్షసేశ్వరం ॥ 34.112 ॥
రామస్య భార్యాం విమలాం రావణో రాక్షసేశ్వరః ।
సీతాం విశాలనయనాం చకమే కాలచోదితః ॥ 34.113 ॥
గృహీత్వా మాయయా వేషం చరంతీం విజనే వనే ।
సమాహర్త్తుం మతిం చక్రే తాపసః కిల కామినీం ॥ 34.114 ॥
విజ్ఞాయ సా చ తద్భావం స్మృత్వా దాశరథిం పతిం ।
జగామ శరణం వహ్నిమావసథ్యం శుచిస్మితః ॥ 34.115 ॥
ఉపతస్థే మహాయోగం సర్వదోషవినాశనం ।
కృతాంజలీ రామపత్నీ శాక్షాత్ పతిమివాచ్యుతం ॥ 34.116 ॥
నమస్యామి మహాయోగం కృతాంతం గహనం పరం ।
దాహకం సర్వభూతానామీశానం కాలరూపిణం ॥ 34.117 ॥
నమస్యే పావకం దేవం శాశ్వతం విశ్వతోముఖం ।
యోగనం కృత్తివసనం భూతేశం పరమంపదం ॥34.118 ॥
ఆత్మానం దీప్తవపుషం సర్వభూతహృదీ స్థితం ।
తం ప్రపద్యే జగన్మూర్త్తిం ప్రభవం సర్వతేజసాం ।
మహాయోగేశ్వరం వహ్నిమాదిత్యం పరమేష్ఠినం ॥ 34.119 ॥
ప్రపద్యే శరణం రుద్రం మహాగ్రాసం త్రిశూలినం ।
కాలాగ్నిం యోగినామీశం భోగమోక్షఫలప్రదం ॥ 34.120 ॥
ప్రపద్యే త్వాం విరూపాక్షం భుర్భువః స్వః స్వరూపిణం ।
హిరణ్యమయే గృహే గుప్తం మహాంతమమితౌజసం ॥ 34.121 ॥
వైశ్వానరం ప్రపద్యేఽహం సర్వభూతేష్వవస్థితం ।
హవ్యకవ్యవహం దేవం ప్రపద్యే వహ్నిమీశ్వరం ॥ 34.122 ॥
ప్రపద్యే తత్పరం తత్త్వం వరేణ్యం సవితుః శివం ।
భార్గవాగ్నిపరం జ్యోతిః రక్ష మాం హవ్యవాహన ॥ 34.123 ॥
ఇతి వహ్న్యష్టకం జప్త్వా రామపత్నీ యశస్వినీ ।
ధ్యాయంతీ మనసా తస్థౌ రామమున్మీలితేక్షణా ॥ 34.124 ॥
అథావసథ్యాద్ భగవాన్ హవ్యవాహో మహేశ్వరః ।
ఆవిరాసీత్ సుదీప్తాత్మా తేజసా నిర్దహన్నివ ॥ 34.125 ॥
సృష్ట్వా మాయామయీం సీతాం స రావణవధేప్సయా ।
సీతామాదాయ ధర్మిష్ఠాం పావకోఽన్తరధీయత ॥ 34.126 ॥
తాం దృష్ట్వా తాదృశీం సీతాం రావణో రాక్షసేశ్వరః ।
సమాదాయ యయౌ లంకాం సాగరాంతరసంస్థితాం ॥ 34.127 ॥
కృత్వాఽథ రావణవధం రామో లక్ష్మణసంయుతః ।
సమాదాయాభవత్ సీతాం శంకాకులితమానసః ॥ 34.128 ॥
సా ప్రత్యయాయ భూతానాం సీతా మాయామయీ పునః ।
వివేశ పావకం దీప్తం దదాహ జ్వలనోఽపి తాం ॥ 34.129 ॥
దగ్ధ్వా మాయామయీం సీతాం భగవానుగ్రదీధితిః ।
రామాయాదర్శయత్ సీతాం పావకోఽభూత్ సురప్రియః ॥ 34.130 ॥
ప్రగృహ్య భర్త్తుశ్చరణౌ కరాభ్యాం సా సుమధ్యమా ।
చకార ప్రణతిం భూమౌ రామాయ జనకాత్మజా ॥ 34.131 ॥
దృష్ట్వా హృష్టమనా రామో విస్మయాకులలోచనః ।
ననామ వహ్నిం సిరసా తోషయామాస రాఘవః ॥ 34.132 ॥
ఉవాచ వహ్నిర్భగవాన్ కిమేషా వరవర్ణినీ ।
దగ్ధా భగవతా పూర్వం దృష్టా మత్పార్శ్వమాగతా ॥ 34.133 ॥
తమాహ దేవో లోకానాం దాహకో హవ్యవాహనః ।
యథావృత్తం దాశరథిం భూతానామేవ సన్నిధౌ ॥ 34.134 ॥
ఇయం సా మిథిలేశేన పార్వతీం రుద్రవల్లభాం ।
ఆరాధ్య లబ్ధ్వా తపసా దేవ్యాశ్చాత్యంతవల్లభా ॥ 34.135 ॥
భర్త్తుః శుశ్రూషణోపేతా సుశీలేయం పతివ్రతా ।
భవానీపార్శ్వమానీతా మయా రావణకామితా ॥ 34.136 ॥
యా నీతా రాక్షసేశేన సీతా భగవతాహృతా ।
మయా మాయామయీ సృష్టా రావణస్య వధాయ సా ॥ 34.137 ॥
తదర్థం భవతా దుష్టో రావణో రాక్షసేశ్వరః ।
మయోపసంహృతా చైవ హతో లోకవినాశనం ॥ 34.138 ॥
గృహాణ విమలామేనాం జానకీం వచనాన్మమ ।
పశ్య నారాయణం దేవం స్వాత్మానం ప్రభవావ్యయం ॥ 34.139 ॥
ఇత్యుక్త్వా భగవాంశ్చండో విశ్చార్చిర్విశ్వతోముఖః ।
మానితో రాఘవేణాగ్నిర్భూతైశ్చాంతరధీయత ॥ 34.140 ॥
ఏతత్ పతివ్రతానాం వైం మాహాత్మ్యం కథితం మయా ।
స్త్రీణాం సర్వాఘశమనం ప్రాయశ్చిత్తమిదం స్మృతం ॥ 34.141 ॥
అశేషపాపయుక్తస్తు పురుషోఽపి సుసంయతః ।
స్వదేహం పుణ్యతీర్థేషు త్యక్త్వా ముచ్యేత కిల్బిషాత్ ॥ 34.142 ॥
పృథివ్యాం సర్వతీర్థేషు స్నాత్వా పుణ్యేషు వా ద్విజః ।
ముచ్యతే పాతకైః సర్వైః సమస్తైరపి పూరుషః ॥ 34.143 ॥
వ్యాస ఉవాచ ।
ఇత్యేష మానవో ధర్మో యుష్మాకం కథితో మయా ।
మహేశారాధనార్థాయ జ్ఞానయోగం చ శాశ్వతం ॥ 34.144 ॥
యోఽనేన విధినా యుక్తో జ్ఞానయోగం సమాచరేత్ ।
స పశ్యతి మహాదేవం నాన్యః కల్పశతైరపి ॥ 34.145 ॥
స్థాపయేద్ యః పరం ధర్మం జ్ఞానం తత్పారమేశ్వరం ।
న తస్మాదధికో లోకే స యోగీ పరమో మతః ॥ 34.146 ॥
య సంస్థాపయితుం శక్తో న కుర్యాన్మోహితో జనః ।
స యోగయుక్తోఽపి మునిర్నాత్యర్థం భగవత్ప్రియః ॥ 34.147 ॥
తస్మాత్ సదైవ దాతవ్యం బ్రాహ్మణేషు విశేషతః ।
ధర్మయుక్తేషు శాంతేషు శ్రద్ధయా చాన్వితేషు వై ॥ 34.148 ॥
యః పఠేద్ భవతాం నిత్యం సంవాదం మమ చైవ హి ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో గచ్ఛేత పరమాం గతిం ॥ 34.149 ॥
శ్రాద్ధే వా దైవికే కార్యే బ్రాహ్మణానాం చ సన్నిధౌ ।
పఠేత నిత్యం సుమనాః శ్రోతవ్యం చ ద్విజాతిభిః ॥ 34.150 ॥
యోఽర్థం విచార్య యుక్తాత్మా శ్రావయేద్ బ్రాహ్మణాన్ శుచీన్ ।
స దోషకంచుకం త్యక్త్వా యాతి దేవం మహేశ్వరం ॥ 34.151 ॥
ఏతావదుక్త్వా భగవాన్ వ్యాసః సత్యవతీసుతః ।
సమాశ్వాస్య మునీన్ సూతం జగామ చ యథాగతం ॥ 34.152 ॥
ఇతీ శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
త్రయస్త్రిశోఽధ్యాయః ॥34 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే పంచత్రింశత్తమోఽధ్యాయః
ఋషయ ఊచుః ।
తీర్థాని యాని లోకేఽస్మిన్ విశ్రుతాని మాహంతి చ ।
తాని త్వం కథయాస్మాకం రోమహర్షణ సాంప్రతం ॥ 35.1 ॥
రోమహర్షణ ఉవా ।
శృణుధ్వం కథయిష్యేఽహం తీర్థాని వివిధాని చ ।
కథితాని పురాణేషు మునిభిర్బ్రహ్మవాదిభిః ॥ 35.2 ॥
యత్ర స్నానం జపో హోమః శ్రాద్ధదానాదికం కృతం ।
ఏకైకశో మునిశ్రేష్ఠాః పునాత్యాసప్తమం కులం ॥ 35.3 ॥
పంచయోజనవిస్తీర్ణం బ్రహ్మణః పరమేష్ఠినః ।
ప్రయాగం ప్రథితం తీర్థం తస్య మాహాత్మ్యమీరితం ॥ 35.4 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం కురూణాం దేవవందితం ।
ఋషీణామాశ్రమైర్జుష్టం సర్వపాపవిశోధనం ॥ 35.5 ॥
తత్ర స్నాత్వా విశుద్ధాత్మా దంభమాత్సర్యవర్జితః ।
దదాతి యత్కించిదపి పునాత్యుభయతః కులం ॥ 35.6 ॥
గయాతీర్థం పరం గుహ్యం పితౄణాం చాతి దుర్ల్లభం ।
కృత్వా పిండప్రదానం తు న భూయో జాయతే నరః ॥ 35.7 ॥
సకృద్ గయాభిగమనం కృత్వా పిండం దదాతి యః ।
తారితాః పితరస్తేన యాస్యంతి పరమాం గతిం ॥ 35.8 ॥
తత్ర లోకహితార్థాయ రుద్రేణ పరమాత్మనా ।
శిలాతలే పదం న్యస్తం తత్ర పితౄన్ ప్రసాదయేత్ ॥ 35.9 ॥
గయాఽభిగమనం కర్త్తుం యః శక్తో నాభిగచ్ఛతి ।
శోచంతి పితరస్తం వై వృథా తస్య పరిశ్రమః ॥ 35.10 ॥
గాయంతి పితరో గాథాః కీర్త్తయంతి మహర్షయః ।
గయాంయాస్యతియః కశ్చిత్ సోఽస్మాన్ సంతారయిష్యతి ॥ 35.11 ॥
యది స్యాత్ పాతకోపేతః స్వధర్మపరివర్జితః ।
గయాం యాస్యతి వంశ్యో యః సోఽస్మాన్ సంతారయిష్యతి ॥ 35.12 ॥
ఏష్టవ్యా బహవః పుత్రాః శీలవంతో గుణాన్వితాః ।
తేషాం తు సమవేతానాం యద్యేకోఽపి గయాం వ్రజేత్ ॥ 35.13 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన బ్రాహ్మణస్తు విశేషతః ।
ప్రదద్యాద్ విధివత్ పిండాన్ గయాం గత్వా సమాహితః ॥ 35.14 ॥
గధన్యాస్తు ఖలు తే మర్త్యా గయాయాం పిండదాయినః ।
కులాన్యుభయతః సప్త సముద్ధృత్యాప్నుయుః పరం ॥ 35.15 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం సిద్ధావాసముదాహృతం ।
ప్రభాసమితి విఖ్యాతం యత్రాస్తే భగవాన్ భవః ॥ 35.16 ॥
తత్ర స్నానం తపః శ్రాద్ధం బ్రాహ్మణానాం చ పూజనం ।
కృత్వా లోకమవాప్నోతి బ్రహ్మణోఽక్షయ్యముత్తమం ॥ 35.17 ॥
తీర్థం త్రైయంబకం నామ సర్వదేవనమస్కృతం ।
పూజయిత్వా తత్ర రుద్రం జ్యోతిష్టోమఫలం లభేత్ ॥ 35.18 ॥
సువర్ణాక్షం మహాదేవం సమభ్యర్చ్య కపర్దినం ।
బ్రాహ్మణాన్ పూజయిత్వా తు గాణపత్యం లభేద్ ధ్రువం ॥ 35.19 ॥
సోమేశ్వరం తీర్థవరం రుద్రస్య పరమేష్ఠినః ।
సర్వవ్యాధిహరం పుణ్యం రుద్రసాలోక్యకారణం ॥ 35.20 ॥
తీర్థానాం పరమం తీర్థం విజయం నామ శోభనం ।
తత్ర లింగం మహేశస్య విజయం నామ విశ్రుతం ॥ 35.21 ॥
షణ్మాసనియతాహారో బ్రహ్మచారీ సమాహితః ।
ఉషిత్వా తత్ర విప్రేంద్రా యాస్యంతి పరమం పదం ॥ 35.22 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం పూర్వదేశేషు శోభనం ।
ఏకాంతం దేవదేవస్య గాణపత్యఫలప్రదం ॥ 35.23 ॥
దత్త్వాత్ర శివభక్తానాం కించిచ్ఛశ్వన్మహీం శుభాం ।
సార్వభౌమో భవేద్ రాజా ముముక్షుర్మోక్షమాప్నుయాత్ ॥ 35.24 ॥
మహానదీజలం పుణ్యం సర్వపాపవినాశనం ।
గ్రహణే సముపస్పృశ్య ముచ్యతే సర్వపాతకైః ॥ 35.25 ॥
అన్యా చ విరజా నామ నదీ త్రైలోక్యవిశ్రుతా ।
తస్యాం స్నాత్వా నరో విప్రా బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 35.26 ॥
తీర్థం నారాయణస్యాన్యన్నామ్నా తు పురుషోత్తమం ।
తత్ర నారాయణః శ్రీమానాస్తే పరమపూరుషః ॥ 35.27 ॥
పూజయిత్వా పరం విష్ణుం స్నాత్వా తత్ర ద్విజోత్తమః ।
బ్రాహ్మణాన్ పూజయిత్వా తు విష్ణులోకమవాప్నుయాత్ ॥ 35.28 ॥
తీర్థానాం పరమం తీర్థం గోకర్ణం నామ విశ్రుతం ।
సర్వపాపహరం శంభోర్నివాసః పరమేష్ఠినః ॥ 35.29 ॥
దృష్ట్వా లింంగం తు దేవస్య గోకర్ణేశ్వరముత్తమం ।
ఈప్సితాఀల్లభతే కామాన్ రుద్రస్య దయితో భవేత్ ॥ 35.30 ॥
ఉత్తరం చాపి గోకర్ణం లింగం దేవస్య శూలినః ।
మహాదేవం అర్చయిత్వా శివసాయుజ్యమాప్నుయాత్ ॥ 35.31 ॥
తత్ర దేవో మహాదేవః స్థాణురిత్యభివిశ్రుతః ।
తం దృష్ట్వా సర్వపాపేభ్యో ముచ్యతే తత్క్షణాన్నరః ॥ 35.32 ॥
అన్యత్ కుబ్జామ్రమతులం స్థానం విష్ణోర్మహాత్మనః ।
సంపూజ్య పురుషం విష్ణుం శ్వేతద్వీపే మహీయతే ॥ 35.33 ॥
యత్ర నారాయణో దేవో రుద్రేణ త్రిపురారిణా ।
కృత్వా యజ్ఞస్య మథనం దక్షస్య తు విసర్జితః ॥ 35.34 ॥
సమంతాద్ యోజనం క్షేత్రం సిద్ధర్షిగణవందితం ।
పుణ్యమాయతనం విష్ణోస్తత్రాస్తే పురుషోత్తమః ॥ 35.35 ॥
అన్యత్ కోకాముఖే విష్ణోస్తీర్థమద్భుతకర్మణః ।
మృతోఽత్ర పాతకైర్ముక్తో విష్ణుసారూప్యమాప్నుయాత్ ॥ 35.36 ॥
శాలగ్రామం మహాతీర్థం విష్ణోః ప్రీతివివర్ధనం ।
ప్రాణాంస్తత్ర నరస్త్యక్త్వా హృషీకేషం ప్రపశ్యతి ॥ 35.37 ॥
అశ్వతీర్థమితి ఖ్యాతం సిద్ధావాసం సుపావనం ।
ఆస్తే హయశిరా నిత్యం తత్ర నారాయణః స్వయం ॥ 35.38 ॥
తీర్థం త్రైలోక్యవిఖ్యాతం సిద్దవాసం సుశోబనం ।
తత్రాస్తి పుణ్యదం తీర్థం బ్రహ్మణః పరమేష్టినః ॥35.39 ॥
పుష్కరం సర్వపాపఘ్నం మృతానాం బ్రహ్మలోకదం ।
మనసా సంస్మరేద్ యస్తు పుష్కరం వై ద్విజోత్తమః ॥ 35.40 ॥
పూయతే పాతకైః సర్వైః శక్రేణ సహ మోదతే ।
తత్ర దేవాః సగంధర్వాః సయక్షోరగరాక్షసాః ॥ 35.41 ॥
ఉపాసతే సిద్ధసంఘా బ్రహ్మాణం పద్మసంభవం ।
తత్ర స్నాత్వా భవేచ్ఛుద్ధో బ్రహ్మాణం పరమేష్ఠినం ॥35.42 ॥
పూజయిత్వా ద్విజవరం బ్రహ్మాణం సంప్రపష్యతి ।
తత్రాభిగమ్య దేవేశం పురుహూతమనిందితం ॥ 35.43 ॥
సురూపో జాయతే మర్త్యః సర్వాన్ కామానవాప్నుయాత్ ।
సప్తసారస్వతం తీర్థం బ్రహ్మాద్యైః సేవితం పరం ॥ 35.44 ॥
పూజయిత్వా తత్ర రుద్రమశ్వమేధఫలం లభేత్ ।
యత్ర మంకణకో రుద్రం ప్రపన్నః పరమేశ్వరం ॥ 35.45 ॥
ఆరాధయామాస శివం తపసా గోవృషధ్వజం ।
ప్రజజ్వాలాథ తపసా మునిర్మంకణకస్తదా ॥ 35.46 ॥
ననర్త్త హర్షవేగేన జ్ఞాత్వా రుద్రం సమాగతం ।
తం ప్రాహ భగవాన్ రుద్రః కిమర్థం నర్తితం త్వయా ॥ 35.47 ॥
దృష్ట్వాఽపి దేవమీశానం నృత్యతి స్మ పునః పునః ।
సోఽన్వీక్ష్య భగవానీశః సగర్వం గర్వశాంతయే ॥ 35.48 ॥
స్వకం దేహం విదార్యాస్మై భస్మరాశిమదర్శయత్ ।
పశ్యేమం మచ్ఛరీరోత్థం భస్మరాశిం ద్విజోత్తమ ॥ 35.49 ॥
మాహాత్మ్యమేతత్ తపసస్త్వాదృశోఽన్యోఽపి విద్యతే ।
యత్ సగర్వం హి భవతా నర్తితం మునిపుంగవ ॥ 35.50 ॥
న యుక్తం తాపసస్యైతత్ త్వత్తోఽప్యత్రాధికో హ్యహం ।
ఇత్యాభాష్య మునిశ్రేష్ఠం స రుద్రః కిల విశ్వదృక్ ॥ 35.51 ॥
ఆస్థాయ పరమం భావం ననర్త్త జగతో హరః ।
సహస్రశీర్షా భూత్వా సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ ॥ 35.52 ॥
దంష్ట్రాకరాలవదనో జ్వాలామాలీ భయంకరః ।
సోఽన్వపశ్యదథేషస్య పార్శ్వే తస్య త్రిశూలినః ॥ 35.53 ॥
విశాలలోచనమేకాం దేవీం చారువిలాసినీం ।
సూర్యాయుతసమప్రఖ్యాం ప్రసన్నవదనాం శివాం ॥ 35.54 ॥
సస్మితం ప్రేక్ష్య విశ్వేశం తిష్ఠంతమమితద్యుతిం ।
దృష్ట్వా సంత్రస్తహృదయో వేపమానో మునీశ్వరః ॥ 35.55 ॥
ననామ శిరసా రుద్రం రుద్రాధ్యాయం జపన్ వశీ ।
ప్రసన్నో భగవానీశస్త్ర్యంబకో భక్తవత్సలః ॥ 35.56 ॥
పూర్వవేషం స జగ్రాహ దేవీ చాంతర్హితాఽభవత్ ।
ఆలింగ్య భక్తం ప్రణతం దేవదేవః స్వయంశివః ॥ 35.57 ॥
న భేతవ్యం త్వయా వత్స ప్రాహ కిం తే దదామ్యహం ।
ప్రణమ్య మూర్ధ్నా గిరిశం హరం త్రిపురసూదనం ॥ 35.58 ॥
విజ్ఞాపయామాస తదా హృష్టః ప్రష్టుమనా మునిః ।
నమోఽస్తు తే మహాదేవ మహేశ్వర నమోఽస్తు తే ॥ 35.59 ॥
కిమేతద్ భగవద్రూపం సుఘోరం విశ్వతోముఖం ।
కా చ సా భగవత్పార్శ్వే రాజమానా వ్యవస్థితా ॥ 35.60 ॥
అంతర్హితేవ చ సహసా సర్వమిచ్ఛామి వేదితుం ।
ఇత్యుక్తే వ్యాజహారేశస్తదా మంకణకం హరః ॥ 35.61 ॥
మహేశః స్వాత్మనో యోగం దేవీం చ త్రిపురానలః ।
అహం సహస్రనయనః సర్వాత్మా సర్వతోముఖః ॥ 35.62 ॥
దాహకః సర్వపాపానాం కాలః కాలకరో హరః ।
మయైవ ప్రేర్యతే కృత్స్నం చేతనాచేతనాత్మకం ॥ 35.63 ॥
సోఽన్తర్యామీ స పురుషో హ్యహం వై పురుషోత్తమః ।
తస్య సా పరమా మాయా ప్రకృతిస్త్రిగుణాత్మికా ॥ 35.64 ॥
ప్రోచ్యతే మునిర్భిశక్తిర్జగద్యోనిః సనాతనీ ।
స ఏష మాయయా విశ్వం వ్యామోహయతి విశ్వవిత్ ॥ 35.65 ॥
నారాయణః పరోఽవ్యక్తో మాయారూప ఇతి శ్రుతిః ।
ఏవమేతజ్జగత్ సర్వం సర్వదా స్థాపయామ్యహం ॥ 35.66 ॥
యోజయామి ప్రకృత్యాఽహం పురుషం పంచవింశకం ।
తథా వై సంగతో దేవః కూటస్థః సర్వగోఽమలః ॥ 35.67 ॥
సృజత్యశేషమేవేదం స్వమూర్త్తేః ప్రకృతేరజః ॥
స దేవో భగవాన్ బ్రహ్మా విశ్వరూపః పితామహః ॥ 35.68 ॥
తవైతత్ కథితం సమ్యక్ స్రష్ట్వృత్వం పరమాత్మనః ।
ఏకోఽహం భగవాన్ కలో హ్యనాదిశ్చాంతకృద్ విభుః ॥ 35.69 ॥
సమాస్థాయ పరం భావం ప్రోక్తో రుద్రో మనీషిభిః ।
మమ వై సాఽపరా శక్తిర్దేవీ విద్యేతి విశ్రుతా ॥ 35.70 ॥
దృష్టా హి భవతా నూనం విద్యాదేహస్త్వహం తతః ।
ఏవమేతాని తత్త్వాని ప్రధానపురుషేశ్వరాః ॥ 35.71 ॥
విష్ణుర్బ్రహ్మా చ భగవాన్ రుద్రః కాల ఇతి శ్రుతిః ।
త్రయమేతదనాద్యంతం బ్రహ్మణ్యేవ వ్యవస్థితం ॥ 35.72 ॥
తదాత్మకం తదవ్యక్తం తదక్షరమితి శ్రుతిః ।
ఆత్మానందపరం తత్త్వం చిన్మాత్రం పరమం పదం ॥ 35.73 ॥
ఆకాశం నిష్కలం బ్రహ్మ తస్మాదన్యన్న విద్యతే ।
ఏవం విజ్ఞాయ భవతా భక్తియోగాశ్రయేణ తు ॥ 35.74 ॥
సంపూజ్యో వందనీయోఽహం తతస్తం పశ్య శాశ్వతం ।
ఏతావదుక్త్వా భగవాంజగామాదర్శనం హరః ॥ 35.75 ॥
తత్రైవ భక్తియోగేన రుద్రామారాధయన్మునిః ।
ఏతత్ పవిత్రమతులం తీర్థం బ్రహ్మర్షిసేవితం ।
సంసేవ్య బ్రాహ్మణో విద్వాన్ ముచ్యతే సర్వపాతకైః ॥ 35.76 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
పంచత్రింశోఽధ్యాయః ॥35 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే షడ్త్రింశత్తమోఽధ్యాయః
సూత ఉవాచ ।
అన్యత్ పవిత్రం విపులం తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం ।
రుద్రకోటిరితి ఖ్యాతం రుద్రస్య పరమేష్ఠినః ॥ 36.1 ॥
పురా పుణ్యతమే కాలే దేవదర్శనతత్పరాః ।
కోటిబ్రహ్మర్షయో దాంతాస్తం దేశమగమన్ పరం ॥ 36.2 ॥
అహం ద్రక్ష్యామి గిరిశం పూర్వమేవ పినాకినం ।
అన్యోఽన్యం భక్తియుక్తానాం వ్యాఘాతో జాయతే కిల ॥ 36.3 ॥
తేషాం భక్తిం తదా దృష్ట్వా గిరిశో యోగినాం గురుః ।
కోటిరూపోఽభవద్ రుద్రో రుద్రకోటిస్తతః స్మృతః ॥ 36.4 ॥
తే స్మ సర్వే మహాదేవం హరం గిరిగుహాశయం ।
పశ్యంతః పార్వతీనాథం హృష్టపుష్టధియోఽభవన్ ॥ 36.5 ॥
అనాద్యంతం మహాదేవం పూర్వమేవాహమీశ్వరం ।
దృష్టవానితి భక్త్యా తే రుద్రన్యస్తధియోఽభవన్ ॥ 36.6 ॥
అథాంతరిక్షే విమలం పశ్యంతి స్మ మహత్తరం ।
జ్యోతిస్తత్రైవ తే సర్వేఽభిలషంతః పరం పదం ॥ 36.7 ॥
ఏతత్ స్వదేశాధ్యుషితం తీర్థం పుణ్యతమం శుభం ।
దృష్ట్వా రుద్రం సమభ్యర్చ్య రుద్రసామీప్యమాప్నుయాత్ ॥ 36.8 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం నామ్నా మధువనం స్మృతం ।
తత్ర గత్వా నియమవానింద్రస్యార్ద్ధాసనం లభేత్ ॥ 36.9 ॥
అథాన్యా పుష్పనగరీ దేశః పుణ్యతమః శుభః ।
తత్ర గత్వా పితౄన్ పూజ్య కులానాం తారయేచ్ఛతం ॥ 36.10 ॥
కాలంజరం మహాతీర్థం రుద్రలోకే మహేశ్వరః ।
కాలంజరం భవందేవో యత్ర భక్తప్రియో హరః ॥ 36.11 ॥
శ్వేతో నామ శివే భక్తో రాజర్షిప్రవరః పురా ।
తదాశీస్తన్నమస్కారైః పూజయామాస శూలినం ॥ 36.12 ॥
సంస్థాప్య విధినా లింగం భక్తియోగపురః సరః ।
జజాప రుద్రమనిశం తత్ర సంన్యస్తమానసః ॥ 36.13 ॥
సితం కలోజినం దీప్తం శూలమాదాయ భీషణం ।
నేతుమభ్యాగతో దేశం స రాజా యత్ర తిష్ఠతి ॥ 36.14 ॥
వీక్ష్య రాజా భయావిష్టః శూలహస్తం సమాగతం ।
కాలం కాలకరం ఘోరం భీషణం చండదీపితం ॥ 36.15 ॥
ఉబాభ్యామథ హస్తాభ్యాం స్పృట్వాఽసౌ లింగమైశ్వరం ।
ననామ శిరసా రుద్రం జజాప శతరుద్రియం ॥ 36.16 ॥
జపంతమాహ రాజానం నమంతం మనసా భవం ।
ఏహ్యేహీతి పురః స్థిత్వా కృతాంతః ప్రహసన్నివ ॥ 36.17 ॥
తమువాచ భయావిష్టో రాజా రుద్రపరాయణః ।
ఏకమీశార్చనరతం విహాయాన్యన్నిషూదయ ॥ 36.18 ॥
ఇత్యుక్తవంతం భగవానబ్రవీద్ భీతమానసం ।
రుద్రార్చనరతో వాఽన్యో మద్వశే కో న తిష్ఠతి ॥ 36.19 ॥
ఏవముక్త్వా స రాజానం కాలో లోకప్రకాలనః ।
బబంధ పాశై రాజాఽపి జజాప శతరుద్రియం ॥ 36.20 ॥
అథాంతరిక్షే విమలం దీప్యమానంతేజోరాశిం భూతభర్త్తుః పురాణం ।
జ్వాలామాలాసంవృతం వ్యాప్య విశ్వం ప్రాదుర్భూతం సంస్థితం సందదర్శ ॥ 36.21 ॥
తన్మధ్యేఽసౌ పురుషం రుక్మవర్ణం దేవ్యా దేవం చంద్రలేఖోజ్జ్వలాంగం ।
తేజోరూపం పశ్యతి స్మాతిహృష్టో మేనే చాత్మానమప్యాగచ్ఛతీతి ॥ 36.22 ॥
ఆగచ్ఛంతం నాతిదూరేఽథ దృష్ట్వాకాలో రుద్రం దేవదేవ్యా మహేశం ।
వ్యపేతభీరఖిలేశైకనాథంరాజర్షిస్తం నేతుమభ్యాజగామ ॥ 36.23 ॥
ఆలోక్యాసౌ భగవానుగ్రకర్మాదేవో రుద్రో భూతభర్త్తా పురాణః ।
ఏవం భక్తం సత్వరం మాం స్మరంతం దేహీతీమం కాలరూపం మమేతి ॥ 36.24 ॥
శ్రుత్వా వాఖ్యం గోపతేరుద్రభావః కాలాత్మాఽసౌ మన్యమానః స్వభావం ।
బద్ధ్వా భక్తం పునరేవాఽథ పాశైః రుద్రో రౌద్రమభిదుద్రావ వేగాత్ ॥ 36.25 ॥
ప్రేక్ష్యాయాంతం శైలపుత్రీమథేశః సోఽన్వీక్ష్యాంతే విశ్వమాయావిధిజ్ఞః ।
సావజ్ఞం వై వామపాదేన కాలంత్వేతస్యైనం పశ్యతో వ్యాజఘాన ॥ 36.26 ॥
మమార సోఽతిభీషణో మహేశపాదఘాతితః ।
రరాజ దేవతాపతిః సహోమయా పినాకధృక్ ॥ 36.27 ॥
నిరీక్ష్య దేవమీశ్వరం ప్రహృష్టమానసో హరం ।
ననామ సాంబమవ్యయం స రాజపుంగవస్తదా ॥ 36.28 ॥
నమో భవాయ హేతవే హరాయ విశ్వసంభవే ।
నమః శివాయ ధీమతే నమోఽపవర్గదాయినే ॥ 36.29 ॥
నమో నమో నమో నమో మహావిభూతయే నమః ।
విభాగహీనరూపిణే నమో నరాధిపాయ తే ॥ 36.30 ॥
నమోఽస్తు తే గణేశ్వర ప్రపన్నదుఃఖనాశన ।
అనాదినిత్యభూతయే వరాహశృంగధారిణే ॥ 36.31 ॥
నమో వృషధ్వజాయ తే కపాలమాలినే నమః ।
నమో మహానటాయ తే శివాయ శంకరాయ తే ॥ 36.32 ॥
అథానుగృహ్య శంకరః ప్రణామతత్పరం నృపం ।
స్వగాణపత్యమవ్యయం సరూపతామథో దదౌ ॥ 36.33 ॥
సహోమయా సపార్షదః సరాజపుంగవో హరః ।
మునీశసిద్ధవందితః క్షణాదదృశ్యతామగాత్ ॥ 36.34 ॥
కాలే మహేశాభిహతే లోకనాథః పితామహః ।
అయాచత వరం రుద్రం సజీవోఽయం భవత్వితి ॥ 36.35 ॥
నాస్తి కశ్చిదపీశాన దోషలేశో వృషధ్వజ ।
కృతాంతస్యైవ భవతా తత్కార్యే వినియోజితః ॥ 36.36 ॥
స దేవదేవవచనాద్ దేవదేవేశ్వరో హరః ।
తథాస్త్విత్యాహ విశ్వాత్మా సోఽపి తాదృగ్విధోఽభవత్ ॥ 36.37 ॥
ఇత్యేతత్ పరమం తీర్థం కాలంజరమితి శ్రుతం ।
గత్వాఽభ్యర్చ్య మహాదేవం గాణపత్యం స విందతి ॥ 36.38 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
షట్త్రింశోఽధ్యాయః ॥36 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే సప్తత్రింశత్తమోఽధ్యాయః
సూత ఉవాచ ।
ఇదమన్యత్ పరం స్థానం గుహ్యాద్ గుహ్యతమం మహత్ ।
మహాదేవస్య దేవస్య మహాలయమితి శ్రుతం ॥ 37.1 ॥
తత్ర దేవాదిదేవేన రుద్రేణ త్రిపురారిణా ।
శిలాతలే పదం న్యస్తం నాస్తికానాం నిదర్శనం ॥ 37.2 ॥
తత్ర పాశుపతాః శాంతా భస్మోద్ధూలితవిగ్రహాః ।
ఉపాసతే మహాదేవం వేదాధ్యయనతత్పరాః ॥ 37.3 ॥
స్నాత్వా తత్ర పదం శార్వం దృష్ట్వా భక్తిపురః సరం ।
నమస్కృత్వాఽథ శిరసా రుద్రసామీప్యమాప్నుయాత్ ॥ 37.4 ॥
అన్యచ్చ దేవదేవస్య స్థానం శంభోర్మహాత్మనః ।
కేదారమితి విఖ్యాతం సిద్ధానామాలయం శుభం ॥ 37.5 ॥
తత్ర స్నాత్వా మహాదేవమభ్యర్చ్య వృషకేతనం ।
పీత్వా చైవోదకం శుద్ధం గాణపత్యమవాప్నుయాత్ ॥ 37.6 ॥
శ్రాద్ధదానాదికం కృత్వా హ్యక్ష్యం లభతే ఫలం ।
ద్విజాతిప్రవరైర్జుష్టం యోగిభిర్జ్జితమానసైః ॥ 37.7 ॥
తీర్థం ప్లక్షావతరణం సర్వపాపవినాశనం ।
తత్రాభ్యర్చ్య శ్రీనివాసం విష్ణులోకే మహీయతే ॥ 37.8 ॥
అన్యచ్చ మగధారణ్యం సర్వలోకగతిప్రదం ।
అక్షయం విందతే స్వర్గం తత్ర గత్వా ద్విజోత్తమః ॥ 37.9 ॥
తీర్థం కనఖలం పుణ్యం మహాపాతకనాశనం ।
యత్ర దేవేన రుద్రేణ యజ్ఞో దక్షస్య నాశితః ॥ 37.10 ॥
తత్ర గంగాముపస్పృశ్య శుచిర్భావసమన్వితః ।
ముచ్యతే సర్వపాపైస్తు బ్రహ్మలోకం లభేన్మృతః ॥ 37.11 ॥
మహాతీర్థమితి ఖ్యాతం పుణ్యం నారాయణప్రియం ।
తత్రాభ్యర్చ్య హృషీకేశం శ్వేతద్వీపం సగచ్ఛతి ॥ 37.12 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం నామ్నా శ్రీపర్వతం శుభం ।
తత్ర ప్రాణాన్ పరిత్యజ్య రుద్రస్య దయితో భవేత్ ॥ 37.13 ॥
తత్ర సన్నిహితో రుద్రో దేవ్యా సహ మహేశ్వరః ।
స్నానపిండాదికం తత్ర కృతమక్షయ్యముత్తమం ॥ 37.14 ॥
గోదావరీ నదీ పుణ్యా సర్వపాపవినాశనీ ।
తత్ర స్నాత్వా పితౄన్ దేవాంస్తర్పయిత్వా యథావిధి ॥ 37.15 ॥
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా గోసహస్రఫలం లభేత్ ।
పవిత్రసలిలా పుణ్యా కావేరీ విపులా నదీ ॥ 37.16 ॥
తస్యాం స్నాత్వోదకం కృత్వా ముచ్యతే సర్వపాతకైః ।
త్రిరాత్రోపోషితేనాథ ఏకరాత్రోషితేన వా ॥ 37.17 ॥
ద్విజాతీనాం తు కథితం తీర్థానామిహ సేవనం ।
యస్య వాఙ్మనసీ శుద్ధే హస్తపాదౌ చ సంస్థితౌ ॥ 37.18 ॥
అలోలుపో బ్రహ్మచారీ తీర్థానాం ఫలమాప్నుయాత్ ।
స్వామితీర్థం మహాతీర్థం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం ॥ 37.19 ॥
తత్ర సన్నిహితో నిత్యం స్కందోఽమరనమస్కృతః ।
స్నాత్వా కుమారధారాయాం కృత్వా దేవాదితర్పణం ॥ 37.20 ॥
ఆరాధ్య షణ్ముఖం దేవం స్కందేన సహ మోదతే ।
నదీ త్రైలోక్యవిఖ్యాతా తామ్రపర్ణోతి నామతః ॥ 37.21 ॥
తత్ర స్నాత్వా పితౄన్ భక్త్యా తర్పయిత్వా యథావిధి ।
పాపకర్తౄనపి పితౄస్తారయేన్నాత్ర సంశయః ॥ 37.22 ॥
చంద్రతీర్థమితి ఖ్యాతం కావేర్యాః ప్రభవేఽక్షయం ।
తీర్థే తత్రభవేద్ధత్తం మృతానాం స్వర్గతిర్ధ్రువా ॥ 37.23 ॥
వింధ్యపాదే ప్రపశ్యంతి దేవదేవం సదాశివం ।
భక్త్యా యే తే న పశ్యంతి యమస్య సదనం ద్విజాః ॥ 37.24 ॥
దేవికాయాం వృషో నామ తీర్థం సిద్ధనిషేవితం ।
తత్ర స్నాత్వోదకం దత్వా యోగసిద్ధిం చ విందతి ॥ 37.25 ॥
దశాశ్వమేధికం తీర్థం సర్వపాపవినాశకం ।
దశానామశ్వమేధానాం తత్రాప్నోతి ఫలం నరః ॥ 37.26 ॥
పుండరీకం మహాతీర్థం బ్రాహ్మణైరుపసేవితం ।
తత్రాభిగమ్య యుక్తాత్మా పుండరీకఫలం లభేత్ ॥ 37.27 ॥
తీర్థేభ్యః పరమం తీర్థం బ్రహ్మతీర్థమితి శ్రుతం ।
బ్రహ్మాణమర్చయిత్వా తు బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 33.28 ॥
సరస్వత్యా వినశనం ప్లక్షప్రస్రవణం శుభం ।
వ్యాసతీర్థం పరం తీర్థం మైనాకం చ నగోత్తమం ॥ 37.29 ॥
యమునాప్రభవం చైవ సర్వపాపవినాశనం ।
పితౄణాం దుహితా దేవీ గంధకాలీతి విశ్రుతా ॥ 37.30 ॥
తస్యాం స్నాత్వా దివం యాతి మృతో జాతిస్మరో భవేత్ ।
కుబేరతుంగం పాపఘ్నం సిద్ధచారణసేవితం ॥ 37.31 ॥
ప్రాణాంస్తత్ర పరిత్యజ్య కుబేరానుచరో భవేత్ ।
ఉమాతుంగమితి ఖ్యాతం యత్ర సా రుద్రవల్లభా ॥ 37.32 ॥
తత్రాభ్యర్చ్య మహాదేవీం గోసహస్రఫలం లభేత్ ।
భృగుతుంగే తపస్తప్తం శ్రాద్ధం దానం తథా కృతం ॥ 37.33 ॥
కులాన్యుభయతః సప్త పునాతీతి మతిర్మమ ।
కాశ్యపస్య మహాతీర్థం కాలసర్పిరితి శ్రుతం ॥ 37.34 ॥
తత్ర శ్రాద్ధాని దేయాని నిత్యం పాపక్షయేచ్ఛయా ।
దశార్ణాయాం తథా దానం శ్రాద్ధం హోమస్తపో జపః ॥37.35 ॥
అక్షయం చావ్యయం చైవ కృతం భవతి సర్వదా ।
తీర్థం ద్విజాతిభిర్జుష్టం నామ్నా వై కురుజాంగలం ॥ 37.36 ॥
దత్త్వా తు దానం విధివద్ బ్రహ్మలోకే మహీయతే ।
వైతరణ్యాం మహాతీర్థే స్వర్ణవేద్యాం తథైవ చ ॥ 37.37 ॥
ధర్మపృష్ఠే చ సరసి బ్రహ్మణః పరమే శుభే ।
భరతస్యాశ్రమే పుణ్యే పుణ్యే శ్రాద్ధవటే శుభే ॥ 37.38 ।
మహాహ్రదే చ కౌశిక్యాం దత్తం భవతి చాక్షయం ।
ముండపృష్ఠే పదం న్యస్తం మహాదేవేన ధీమతా ॥ 37.39 ॥
హితాయ సర్వభూతానాం నాస్తికానాం నిదర్శనం ।
అల్పేనాపి తు కాలేన నరో ధర్మపరాయణః ॥37.40 ॥
పాప్మానముత్సృజత్యాశు జీర్ణాం త్వచమివోరగః ।
నామ్నా కనకనందేతి తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం ॥ 37.41 ॥
ఉదీచ్యాం ముంజపృష్ఠస్య బ్రహ్మర్షిగణసేవితం ।
తత్ర స్నాత్వా దివం యాంతి సశరీరా ద్విజాతయః ॥ 37.42 ॥
దత్తం చాపి సదా శ్రాద్ధమక్షయం సముదాహృతం ।
ఋణైస్త్రిభిర్నరః స్నాత్వా ముచ్యతే క్షీణకల్మషః ॥ 37.43 ॥
మానసే సరసి స్నాత్వా శక్రస్యార్ద్ధాసనం లభేత్ ।
ఉత్తరం మానసం గత్వా సిద్ధిం ప్రాప్నోత్యనుత్తమాం ॥ 37.44 ॥
తస్మాన్నిర్వర్త్తయేచ్ఛ్రాద్ధం యథాశక్తి యథాబలం ।
కామాన్ సలభతే దివ్యాన్ మోక్షోపాయం చ విందతి ॥ 37.45 ॥
పర్వతో హిమవాన్నామ నానాధాతువిభూషితః ।
యోజనానాం సహస్రాణి సాశీతిస్త్వాయతో గిరిః ॥ 37.46 ॥
సిద్ధచారణసంకీర్ణా దేవర్షిగణసేవితః ।
తత్ర పుష్కరిణీ రమ్యా సుషుమ్నా నామ నామతః ॥ 37.47 ॥
తత్ర గత్వా ద్విజో విద్వాన్ బ్రహ్మహత్యాం విముంచతి ।
శ్రాద్ధం భవతి చాక్షయ్యం తత్ర దత్తం మహోదయం ॥ 37.48 ॥
తారయేచ్చ పితౄన్ సమ్యగ్ దశ పూర్వాన్ దశాపరాన్ ।
సర్వత్ర హిమవాన్ పుణ్యో గంగా పుణ్యా సమంతతః ॥ 37.49 ॥
నద్యః సముద్రగాః పుణ్యాః సముద్రశ్చ విశేషతః ।
బదర్యాశ్రమమాసాద్య ముచ్యతే కలికల్బిషాత్ ॥37.50 ॥
తత్ర నారాయణో దేవో నరేణాస్తే సనాతనః ।
అక్షయం తత్ర దానం స్యాత్ జప్యం వాఽపి తథావిధం ॥ 37.51 ॥
మహాదేవప్రియం తీర్థం పావనం తద్ విశేషతః ।
తారయేచ్చ పితౄన్ సర్వాన్ దత్త్వా శ్రాద్ధం సమాహితః ॥ 37.52 ॥
దేవదారువనం పుణ్యం సిద్ధగంధర్వసేవితం ।
మహాదేవేన దేవేన తత్ర దత్తం మహద్ వరం ॥ 37.53 ॥
మోహయిత్వా మునీన్ సర్వాన్ సమస్తైః సంప్రపూజితః ।
ప్రసన్నో భగవానీశో మునీంద్రాన్ ప్రాహ భావితాన్ ॥ 37.54 ॥
ఇహాశ్రమవరే రమ్యే నివసిష్యథ సర్వదా ।
మద్భావనాసమాయుక్తాస్తతః సిద్ధిమవాప్స్యథ ॥ 37.55 ॥
యేఽత్ర మామర్చయంతీహ లోకే ధర్మపరా జనాః ।
తేషాం దదామి పరమం గాణపత్యం హి శాశ్వతం ॥ 37.56 ॥
అత్ర నిత్యం వసిష్యామి సహ నారాయణేన చ ।
ప్రాణానిహ నరస్త్యక్త్వా న భూయో జన్మ విందతి ॥ 37.57 ॥
సంస్మరంతి చ యే తీర్థం దేశాంతరగతా జనాః ।
తేషాం చ సర్వపాపాని నాశయామి ద్విజోత్తమాః ॥ 37.58 ॥
శ్రాద్ధం దానం తపో హోమః పిండనిర్వపణం తథా ।
ధ్యానం జపశ్చ నియమః సర్వమత్రాక్షయం కృతం ॥ 37.59 ॥
తస్మాత్ సర్వప్రయత్నేన ద్రష్టవ్యం హి ద్విజాతిభిః ॥
దేవదారువనం పుణ్యం మహాదేవనిషేవితం ॥ 37.60 ॥
యత్రేస్వరో మహాదేవో విష్ణుర్వా పురుషోత్తమః ।
తత్ర సన్నిహితా గంగాతీర్థాన్యాయతనాని చ ॥ 37.61 ॥
ఇతీ శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
సప్తత్రింశోఽధ్యాయః ॥37 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే అష్టత్రింశత్తమోఽధ్యాయః
ఋషయ ఊచుః ।
కథం దారువనం ప్రాప్తో భగవాన్ గోవృషధ్వజః ।
మోహయామాస విప్రేంద్రాన్ సూత వక్తుమిహార్హసి ॥ 38.1 ॥
సూత ఉవాచ ।
పురా దారువనే రమ్యే దేవసిద్ధనిషేవితే ।
సపుత్రదారతనయాస్తపశ్చేరుః సహస్రశః ॥ 38.2 ॥
ప్రవృత్తం వివిధం కర్మ ప్రకుర్వాణా యథావిధి ।
యజంతి వివిధైర్యజ్ఞైస్తపంతి చ మహర్షయః ॥ 38.3 ॥
తేషాం ప్రవృత్తివిన్యస్తచేతసామథ శూలధృక్ ।
వ్యాఖ్యాపయన్ స మహాదోషం యయౌ దారువనం హరః ॥ 38.4 ॥
కృత్వా విశ్వగురుం విష్ణుం పార్శ్వే దేవో మహేశ్వరః ।
యయౌ నివృత్తవిజ్ఞానస్థాపనార్థం చ శంకరః ॥ 38.5 ॥
ఆస్థాయ విపులంచైష జనం వింశతివత్సరం ।
లీలాలసో మహాబాహుః పీనాంగశ్చారులోచనః ॥ 38.6 ॥
చామీకరవపుః శ్రీమాన్ పూర్ణచంద్రనిభాననః ।
మత్తమాతంగగామనో దిగ్వాసా జగదీశ్వరః ॥ 38.7 ॥
కుశేశయమయీం మాలాం సర్వరత్నైరలంకృతాం ।
దధానో భగవానీశః సమాగచ్ఛతి సస్మితః ॥ 38.8 ॥
యోఽనంతః పురుషో యోనిర్లోకానామవ్యయో హరిః ।
స్త్రీవేషం విష్ణురాస్థాయ సోఽనుగచ్ఛతి శూలినం ॥ 38.9 ॥
సంపూర్ణచంద్రవదనం పీనోన్నతపయోధరం ।
శుచిస్మితం సుప్రసన్నం రణన్నుపురకద్వయం ॥ 38.10 ॥
సుపీతవసనం దివ్యం శ్యామలం చారులోచనం ।
ఉదారహంసచలనం విలాసి సుమనోహరం ॥ 38.11 ॥
ఏవం స భగవానీశో దేవదారువనే హరః ।
చచార హరిణా సార్ద్ధం మాయయా మోహయన్ జగత్ ॥ 38.12 ॥
దృష్ట్వా చరంతం విశ్వేశం తత్ర తత్ర పినాకినం ।
మాయయా మోహితా నార్యో దేవదేవం సమన్వయుః ॥ 38.13 ॥
విస్త్రస్తవస్త్రాభరణాస్త్యక్త్వా లజ్జాం పతివ్రతాః ।
సహైవ తేన కామార్త్తా విలాసిన్యశ్చరంతిహి ॥ 38.14 ॥
ఋషీణాం పుత్రకా యే స్యుర్యువానో జితమానసాః ।
అన్వగచ్ఛన్ హృషీకేశం సర్వే కామప్రపీడితాః ॥ 38.15 ॥
గాయంతి నృత్యంతి విలాసయుక్తా
నారీగణా నాయికమేకమీశం ।
దృష్ట్వా సపత్నీకమతీవకాంత-
మిచ్ఛంత్యథాలింగనమాచరంతి ॥ 38.16 ॥
పార్శ్వే నిపేతుః స్మితమాచరంతి
గాయంతి గీతాని మునీశపుత్రాః ।
ఆలోక్య పద్మాపతిమాదిదేవం
భ్రూభంగమన్యే విచరంతి తేన ॥ 38.17 ॥
ఆసామథైషామపి వాసుదేవో
మాయీ మురారిర్మనసి ప్రవిష్టః ।
కరోతి భోగాన్ మనసి ప్రవృత్తిం
మాయానుభూయంత ఇతివ సమ్యక్ ॥ 38.18 ॥
విభాతి విశ్వామరభూతభర్త్తా
స మాధవః స్త్రీగణమధ్యవిష్టః ।
అశేషశక్త్యాసనసంనివిష్టో
యథైకశక్త్యా సహ దేవదేవః ॥ 38.19 ॥
కరోతి నృత్యం పరమం ప్రధానం
తదా విరూఢః పునరేవ భూయః ।
యయౌ సమారుహ్య హరిః స్వభావం
తదీశవృత్తామృతమాదిదేవః ॥ 38.20 ॥
దృష్ట్వా నారీకులం రుద్రం పుత్రానపి చ కేశవం ।
మోహయంతం మునిశ్రేష్ఠాః కోపం సందధిరే భృశం ॥ 38.21 ॥
అతీవ పరుషం వాక్యం ప్రోచుర్దేవం కపర్దినం ।
శేపుశ్చర్వివిధైర్వాక్యైర్మాయయా తస్య మోహితాః ॥ 38.22 ॥
తపాంసి తేషాం సర్వేషాం ప్రత్యాహన్యంత శంకరే ।
యథాదిత్యప్రకాశేన తారకా నభసి స్థితాః ॥ 38.23 ॥
తే భగ్నతపసో విప్రాః సమేత్య వృషభధ్వజం ।
కో భవానితి దేవేశం పృచ్ఛంతి స్మ విమోహితాః ॥ 38.24 ॥
సోఽబ్రవీద్ భగవానీశస్తపశ్చర్తుమిహాగతః ।
ఇదానీం భార్యయా దేశే భవద్భిరిహ సువ్రతాః ॥ 38.25 ॥
తస్య తే వాక్యమాకర్ణ్య భృగ్వాద్యా మునిపుంగవాః ।
ఊచుర్గృహీత్వా వసనం త్యక్త్వా భార్యాం తపశ్చర ॥ 38.26 ॥
అథోవాచ విహస్యేశః పినాకీ నీలలోహితః ।
సంప్రేక్ష్య జగతాం యోనిం పార్శ్వస్థం చ జనార్దనం ॥ 38.27 ॥
కథం భవద్భిరుదితం స్వభార్యాపోషణోత్సుకైః ।
త్యక్తవ్యా మమ భార్యేతి ధర్మజ్ఞైః శాంతమానసైః ॥ 38.28 ॥
ఋషయ ఊచుః ।
వ్యభిచారరతా భార్యాః సంత్యాజ్యాః పతినేరితాః ।
అస్మాభిరేషా సుభగా తాదృశీ త్యాగమర్హతి ॥ 38.29 ॥
మహాదేవ ఉవాచ ।
న కదాచిదియం విప్రా మనసాప్యన్యమిచ్ఛతి ।
నాహమేనామపి తథా విముంచామి కదాచన ॥ 38.30 ॥
ఋషయ ఊచుః ।
దృష్ట్వా వ్యభిచరంతీహ హ్యస్మాభిః పురుషాధమ ।
ఉక్తం హ్యసత్యం భవతా గమ్యతాం క్షిప్రమేవ హి ॥ 38.31 ॥
ఏవముక్తే మహాదేవః సత్యమేవ మయేరితం ।
భవతాం ప్రతిభాత్యేషేత్యుక్త్వాసౌ విచచార హ ॥ 38.32 ॥
సోఽగచ్ఛద్ధరిణా సార్ద్ధం మునింద్రస్య మహాత్మనః ।
వసిష్ఠస్యాశ్రమం పుణ్యం భిక్షార్థీ పరమేశ్వరః ॥ 38.33 ॥
దృష్ట్వా సమాగతం దేవం భిక్షమాణమరుంధతీ ।
వసిష్ఠస్య ప్రియా భార్యా ప్రత్యుద్గమ్య ననామ నం ॥ 38.34 ॥
ప్రక్షాల్య పాదౌ విమలం దత్త్వా చాసనముత్తమం ।
సంప్రేక్ష్య శిథిలం గాత్రమభిఘాతహతం ద్విజైః ।
సంధయామాస భైషజ్యైర్విషణ్ణ వదనా సతీ ॥ 38.35 ॥
చకార మహతీం పూజాం ప్రార్థయామాస భార్యయా ।
కో భవాన్ కుత ఆయాతః కిమాచారో భవానితి ।
ఉవాచ తాం మహాదేవః సిద్ధానాం ప్రవరోఽస్మ్యహం ॥ 38.36 ॥
యదేతన్మండలం శుద్ధం భాతి బ్రహ్మమయం సదా ।
ఏషైవ దేవతా మహ్యం ధారయామి సదైవ తత్ ॥ 38.37 ॥
హత్యుక్త్వా ప్రయయౌ శ్రీమాననుగృహ్య పతివ్రతాం ।
తాడయాంచక్రిరే దండైర్లోష్టిభిర్ముష్టిభిద్విజాః ॥ 38.38 ॥
దృష్ట్వా చరంతం గిరిశం నగ్నం వికృతలక్షణం ।
ప్రోచురేతద్ భవాఀల్లింగముత్పాటయతు దుర్మతే ॥ 38.39 ॥
తానబ్రవీన్మహాయోగీ కరిష్యామీతి శంకరః ।
యుష్మాకం మామకే లింగే యది ద్వేషోఽభిజాయతే ॥ 38.40 ॥
ఇత్యుక్త్వోత్పాటయామాస భగవాన్ భగనేత్రహా ।
నాపశ్యంస్తత్క్షణేనేశం కేశవం లింగమేవ చ ॥ 38.41 ॥
తదోత్పాతా బభూవుర్హి లోకానాం భయశంసినః ।
న రాజతే సహస్రాంశుశ్చచాల పృథివీ పునః ।
నిష్ప్రభాశ్చ గ్రహాః సర్వే చుక్షుభే చ మహోదధిః ॥ 38.42 ॥
అపశ్యచ్చానుసూయాత్రేః స్వప్నం భార్యా పతివ్రతా ।
కథయామాస విప్రాణాం భయాదాకులితేక్షణా ॥ 38.43 ॥
తేజసా భాసయన్ కృత్స్నం నారాయణసహాయవాన్ ।
భిక్షమాణః శివో నూనం దృష్టోఽస్మాకం గృహేష్వితి ॥ 38.44 ॥
తస్యా వచనమాకర్ణ్య శంకమానా మహర్షయః ।
సర్వే జగ్ముర్మహాయోగం బ్రహ్మాణం విశ్వసంభవం ॥ 38.45 ॥
ఉపాస్యమానమమలైర్యోగిభిర్బ్రహ్మవిత్తమైః ।
చతుర్వేదైర్మూర్తిమద్భిః సావిత్ర్యా సహితం ప్రభుం ॥ 38.46 ॥
ఆసీనమాసనే రమ్యే నానాశ్చర్యసమన్వితే ।
ప్రభాసహస్రకలిలే జ్ఞానైశ్వర్యాదిసంయుతే ॥ 38.47 ॥
విభ్రాజమానం వపుషా సస్మితం శుభ్రలోచనం ।
చతుర్ముఖం మహాబాహుం ఛందోమయమజం పరం ॥ 38.48 ॥
విలోక్య దేవపురుషం ప్రసన్నవదనం శుభం ।
శిరోభిర్ధరణీం గత్వా తోషయామాసురీశ్వరం ॥ 38.49 ॥
తాన్ ప్రసన్నమనా దేవశ్చతుర్మూర్త్తిశ్చతుర్ముఖః ।
వ్యాజహార మునిశ్రేష్ఠాః కిమాగమనకారణం ॥ 38.50 ॥
తస్య తే వృత్తమఖిలం బ్రహ్మణః పరమాత్మనః ।
జ్ఞాపయాంచక్రిరే సర్వే కృత్వా శిరసి చాంజలిం ॥ 38.51 ॥
ఋషయ ఊచుః ।
కశ్చిద్ దారువనం పుణ్యం పురుషోఽతీవశోభనః ।
భార్యయా చారుసర్వాంగ్యా ప్రవిష్టో నగ్న ఏవ హి ॥ 38.52 ॥
మోహయామాస వపుషా నారీణాం కులమీశ్వరః ।
కన్యకానాం ప్రియా చాస్య దూషయామాస పుత్రకాన్ ॥ 38.53 ॥
అస్మాభిర్వివిధాః శాపాః ప్రదత్తాశ్చ పరాహతాః ।
తాడితోఽస్మాభిరత్యర్థం లింగంతు వినిపాతితం ॥ 38.54 ॥
అంతర్హితశ్చ భగవాన్ సభార్యో లింగమేవ చ ।
ఉత్పాతాశ్చాభవన్ ఘోరాః సర్వభూతభయంకరాః ॥ 38.55 ॥
క ఏష పురుషో దేవ భీతాః స్మ పురుషోత్తమ ।
భవంతమేవ శరణం ప్రపన్నా వయమచ్యుత ॥ 38.56 ॥
త్వం హి వేత్సి జగత్యస్మిన్ యత్కించిదపి చేష్టితం ।
అనుగ్రహేణ విశ్వేశ తదస్మాననుపాలయ ॥ 38.57 ॥
విజ్ఞాపితో మునిగణైర్విశ్వాత్మా కమలోద్భవః ।
ధ్యాత్వా దేవం త్రిశూలాంకం కృతాంజలిరభాషత ॥ 38.58 ॥
బ్రహ్మోవాచ ।
హా కష్టం భవతామద్య జాతం సర్వార్థనాశనం ।
ధిగ్బలం ధిక్ తపశ్చర్యా మిథ్యైవ భవతామిహ ॥ 38.59 ॥
సంప్రాప్య పుణ్యసంస్కారాన్నిధీనాం పరమం నిధిం ।
ఉపేక్షితం వృథాచారైర్భవద్భిరిహ మోహితైః ॥ 38.60 ॥
కాంక్షంతే యోగినో నిత్యం యతంతో యతయో నిధిం ।
యమేవ తం సమాసాద్య హా భవద్భిరుపేక్షితం ॥ 38.61 ॥
యజంతి యజ్ఞైర్వివిధైర్యత్ప్రాప్త్యైర్వేదవాదినః ।
మహానిధిం సమాసాద్య హా భవద్భిరుపేక్షితం ॥ 38.62 ॥
యం సమాసాద్య దేవానైమైశ్వర్యమఖిలం జగత్ ।
తమాసాద్యాక్షయనిధిం హా భవద్భిరుపేక్షితం ।
యత్సమాపత్తిజనితం విశ్వేశత్వమిదం మమ ।
తదేవోపేక్షితం దృష్ట్వా నిధానం భాగ్యవర్జితైః ॥ 38.63 ॥
యస్మిన్ సమాహితం దివ్యమైశ్వర్యం యత్ తదవ్యయం ।
తమాసాద్య నిధిం బ్రాహ్మ హా భవద్భిర్వృథాకృతం ॥ 38.64 ॥
ఏష దేవో మహాదేవో విజ్ఞేయస్తు మహేశ్వరః ।
న తస్య పరమం కించిత్ పదం సమధిగమ్యతే ॥ 38.65 ॥
దేవతానామృషీణాం చ పితౄణాం చాపి శాశ్వతః ।
సహస్రయుగపర్యంతే ప్రలయే సర్వదేహినాం ॥ 38.66 ॥
సంహరత్యేష భగవాన్ కాలో భూత్వా మహేశ్వరః ।
ఏష చైవ ప్రజాః సర్వాః సృజత్యేషః స్వతేజసా ॥ 38.67 ॥
ఏష చక్రీ చక్రవర్తీ శ్రీవత్సకృతలక్షణః ।
యోగీ కృతయుగే దేవస్త్రేతాయాం యజ్ఞ ఉచ్యతే ।
ద్వాపరే భగవాన్ కాలో ధర్మకేతుః కలౌ యుగే ॥ 38.68 ॥
రుద్రస్య మూర్త్తయస్తిస్త్రో యాభిర్విశ్వమిదం తతం ।
తమో హ్యగ్నీ రజో బ్రహ్మా సత్త్వం విష్ణురితి ప్రభుః ॥ 38.69 ॥
మూర్త్తిరన్యా స్మృతా చాస్య దిగ్వాసా వై శివా ధ్రువా ।
యత్ర తిష్ఠతి తద్ బ్రహ్మ యోగేన తు సమన్వితం ॥ 38.70 ॥
యా చాస్య పార్శ్వగా భార్యా భవద్భిరభివీక్షితా ।
సా హి నారాయణో దేవః పరమాత్మా సనాతనః ॥ 38.71 ॥
తస్మాత్ సర్వమిదం జాతం తత్రైవ చ లయం వ్రజేత్ ।
స ఏష మోచయేత్ కృత్స్నం స ఏష పరమా గతిః ॥ 38.72 ॥
సహస్రశీర్షా పురుషః సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ ।
ఏకశృంగో మహానాత్మా పురాణోఽష్టాక్షరో హరిః ॥ 38.73 ॥
చతుర్వేదశ్చతుర్మూర్త్తిస్త్రిమూర్త్తిస్త్రిగుణః పరః ।
ఏకమూర్త్తిరమేయాత్మా నారాయణ ఇతి శ్రుతిః ।
రేతోఽస్య గర్భో భగవానాపో మాయాతనుః ప్రభుః ।
స్తూయతే వివిధైర్మంత్రైర్బ్రాహ్మణైర్మోక్షకాంక్షిభిః ॥ 38.74 ॥
సంహృత్య సకలం విశ్వం కల్పాంతే పురుషోత్తమః ।
శేతే యోగామృతం పీత్వా యత్ తద్ విష్ణోః పరం పదం ॥ 38.75 ॥
న జాయతే న మ్రియతే వర్ద్ధతే న చ విశ్వసృక్ ।
మూలప్రకృతిరవ్యక్తా గీయతే వైదికైరజః ॥ 38.76 ॥
తతో నిశాయాం వృత్తాయాం సిసృక్షురఖిలంజగత్ ।
అజస్య నాభౌ తద్ బీజం క్షిపత్యేష మహేశ్వరః ॥ 38.77 ॥
తం మాం విత్త మహాత్మానం బ్రహ్మాణం విశ్వతో ముఖం ।
మహాంతం పురుషం విశ్వమపాం గర్భమనుత్తమం ॥ 38.78 ॥
న తం జానీథ జనకం మోహితాస్తస్య మాయయా ।
దేవదేవం మహాదేవం భూతానామీశ్వరం హరం ॥ 38.79 ॥
ఏష దేవో మహాదేవో హ్యనాదిర్భగవాన్ హరః ।
విష్ణునా సహ సంయుక్తః కరోతి వికరోతి చ ॥ 38.80 ॥
న తస్య విద్యతే కార్యం న తస్మాద్ విద్యతే పరం ।
స వేదాన్ ప్రదదౌ పూర్వం యోగమాయాతనుర్మమ ॥ 38.81 ॥
స మాయీ మాయయా సర్వం కరోతి వికరోతి చ ।
తమేవ ముక్తయే జ్ఞాత్వా వ్రజేత శరణం భవం ॥ 38.82 ॥
ఇతీరితా భగవతా మరీచిప్రముఖా విభుం ।
ప్రణమ్య దేవం బ్రహ్మాణం పృచ్ఛంతి స్మ సుదుః ఖితాః ॥ 38.83 ॥
ఇతి అష్టాచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥38 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే నవత్రింశత్తమోఽధ్యాయః
మునయ ఊచుః ।
కథం పశ్యేమ తం దేవం పునరేవ పినాకినం ।
బ్రూహి విశ్వామరేశాన త్రాతా త్వం శరణైషిణాం ॥ 39.1 ॥
పితామహ ఉవాచ ।
యద్ దృష్టం భవతా తస్య లింగం భువి నిపాతితం ।
తల్లింగానుకృతీశస్య కృత్వా లింగమనుత్తమం ॥ 39.2 ॥
పూజయధ్వం సపత్నీకాః సాదరం పుత్రసంయుతాః ।
వైదికైరేవ నియమైర్వివిధైర్బ్రహ్మచారిణః ॥39.3 ॥
సంస్థాప్య శాంకరైర్మంత్రైరృగ్యజుః సామసంభవైః ।
తపః పరం సమాస్థాయ గృణంతః శతరుద్రియం ॥ 39.4 ॥
సమాహితాః పూజయధ్వం సపుత్రాః సహ బంధుభిః ।
సర్వే ప్రాంజలయో భూత్వా శూలపాణిం ప్రపద్యథ ॥ 39.5 ॥
తతో ద్రక్ష్యథ దేవేశం దుర్దర్శమకృతాత్మభిః ।
యం దృష్ట్వా సర్వమజ్ఞానమధర్మశ్చ ప్రణశ్యతి ॥ 39.6 ॥
తతః ప్రణమ్య వరదం బ్రహ్మాణమమితౌజసం ।
జగ్ముః సంహృష్టమనసో దేవదారువనం పునః ॥ 39.7 ॥
ఆరాధయితుమారబ్ధా బ్రహ్మణా కథితం యథా ।
అజానంతః పరం దేవం వీతరాగా విమత్సరాః ॥ 39.8 ॥
స్థండిలేషు విచిత్రేషు పర్వతానాం గుహాసు చ ।
నదీనాం చ వివిక్తేషు పులినేషు శుభేషు చ ॥ 39.9 ॥
శైవాలభోజనాః కేచిత్ కేచిదంతర్జలేశయాః ।
కేచిదభ్రావకాశాస్తు పాదాంగుష్ఠే హ్యధిష్ఠితాః ॥ 39.10 ॥
దంతోఽలూఖలినస్త్వన్యే హ్యశ్మకుట్టాస్తథా పరే ।
శాకపర్ణాశనః కేచిత్ సంప్రక్షాలా మరీచిపాః ॥ 39.11 ॥
వృక్షమూలనికేతాశ్చ శిలాశయ్యాస్తథా పరే ।
కాలం నయంతి తపసా పూజయంతో మహేశ్వరం ॥ 39.12 ॥
తతస్తేషాం ప్రసాదార్థం ప్రపన్నార్త్తిహరో హరః ।
చకార భగవాన్ బుద్ధిం ప్రబోధాయ వృషధ్వజః ॥ 39.13 ॥
దేవః కృతయుగే హ్యస్మిన్ శృంగే హిమవతః శుభే ।
దేవదారువనం ప్రాప్తః ప్రసన్నః పరమేశ్వరః ॥ 39.14 ॥
భస్మపాండురదిగ్ధాంగో నగ్నో వికృతలక్షణః ।
ఉల్ముకవ్యగ్రహస్తశ్చ రక్తపింగలలోచనః ॥ 39.15 ॥
క్వచిచ్చ హసతే రౌద్రం క్వచిద్ గాయతి విస్మితః ।
క్వచిన్నృత్యతి శృంగారీ క్వచిద్రౌతి ముహుర్ముహుః ॥ 39.16 ॥
ఆశ్రమే హ్యటతే భిక్షుః యాచతే చ పునః పునః ।
మాయాం కృత్వాత్మనో రూపం దేవస్తద్ వనమాగతః ॥ 39.17 ॥
కృత్వా గిరిసుతాం గౌరీం పార్శ్వేదేవః పినాకధృక్ ।
సా చ పూర్వవద్ దేవేశీ దేవదారువనం గతా ॥ 39.18 ॥
దృష్ట్వా సమాగతం దేవం దేవ్యా సహ కపర్దినం ।
ప్రణేముః శిరసా భూమౌ తోషయామాసురీశ్వరం ॥ 39.19 ॥
వైదికైర్వివిధైర్మంత్రైః సూక్తైర్మాహేశ్వరైః శుభైః ।
అథర్వశిరసా చాన్యే రుద్రాద్యైరర్చ్చయన్భవం ॥ 39.20 ॥
నమో దేవాదిదేవాయ మహాదేవాయ తే నమః ।
త్ర్యంబకాయ నమస్తుభ్యం త్రిశూలవరధారిణే ॥ 39.21 ॥
నమో దిగ్వాససే తుభ్యం వికృతాయ పినాకినే ।
సర్వప్రణతదేవాయ స్వయమప్రణతాత్మనే ॥ 39.22 ॥
అంతకాంతకృతే తుభ్యం సర్వసంహరణాయ చ ।
నమోఽస్తు నృత్యశీలాయ నమో భైరవరూపిణే ॥ 39.23 ॥
నరనారీశరీరాయ యోగినాం గురవే నమః ।
నమో దాంతాయ శాంతాయ తాపసాయ హరాయ చ ॥ 39.24 ॥
విభీషణాయ రుద్రాయ నమస్తే కృత్తివాససే ।
నమస్తే లేలిహానాయ శితికంఠాయ తే నమః ॥ 39.25 ॥
అఘోరఘోరరూపాయ వామదేవాయ వై నమః ।
నమః కనకమాలాయ దేవ్యాః ప్రియకరాయ చ ॥ 39.26 ॥
గంగాసలిలధారాయ శంభవే పరమేష్ఠినే ।
నమో యోగాధిపతయే బ్రహ్మాధిపతయే నమః ॥ 39.27 ॥
ప్రాణాయ చ నమస్తుభ్యం నమో భస్మాగధారిణే ।
నమస్తే హవ్యవాహాయ దంష్ట్రిణే హవ్యరేతసే ॥ 39.28 ॥
బ్రహ్మణశ్చ శిరో హర్త్రే నమస్తే కాలరూపిణే ।
ఆగతిం తే న జనీమో గతిం నైవ చ నైవ చ ॥ 39.29 ॥
విశ్వేశ్వర మహాదేవ యోఽసి సోఽసి నమోఽస్తు తే ।
నమః ప్రమథనాథాయ దాత్రే చ శుభసంపదాం ॥ 39.30 ॥
కపాలపాణయే తుభ్యం నమో మీఢుష్టమాయ తే ।
నమః కనకలింగాయ వారిలింగాయ తే నమః ॥ 39.31 ॥
నమో వహ్న్యర్కలింగాయ జ్ఞానలింగాయ తే నమః ।
నమో భుజంగహారాయ కర్ణికారప్రియాయ చ ।
కిరీటినే కుండలినే కాలకాలాయ తే నమః ॥ 39.32 ॥
వామదేవ మహేశాన దేవదేవ త్రిలోచన ।
క్షమ్యతాం యత్కృతం మోహాత్ త్వమేవ శరణం హి నః ॥ 39.33 ॥
చరితాని విచిత్రాణి గుహ్యాని గహనాని చ ।
బ్రహ్మాదీనాం చ సర్వేషాం దుర్విజ్ఞేయోఽసి శంకర ॥ 39.34 ॥
అజ్ఞానాద్ యది వా జ్ఞానాద్ యత్కించిత్కురుతే నరః ।
తత్సర్వం భగవానేన కురుతే యోగమాయయా ॥ 39.35 ॥
ఏవం స్తుత్వా మహాదేవం ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా ।
ఊచుః ప్రణమ్య గిరిశం పశ్యామస్త్వాం యథా పురా ॥ 39.36 ॥
తేషాం సంస్తవమాకర్ణ్య సోమః మోమవిభూషణః ।
స్వమేవ పరమం రూపం దర్శయామాస శంకరః ॥ 39.37 ॥
తం తే దృష్ట్వాఽథ గిరిశం దేవ్యా సహ పినాకినం ।
యథా పూర్వం స్థితా విప్రాః ప్రణేముర్హృష్టమానసాః ॥ 39.38 ॥
తతస్తే మునయః సర్వే సంస్తూయ చ మహేశ్వరం ।
భృగ్వంగిరోవసిష్ఠాస్తు విశ్వామిత్రస్తథైవ చ ॥ 39.39 ॥
గౌతమోఽత్రిః సుకేశశ్చ పులస్త్యః పులహః క్రతుః ।
మరీచిః కశ్యపశ్చాపి సంవర్త్తకమహాతపాః ।
ప్రణమ్య దేవదేవేశమిదం వచనమబ్రువన్ ॥ 39.40 ॥
కథం త్వాం దేవదేవేశ కర్మయోగేన వా ప్రభో ।
జ్ఞానేన వాఽథ యోగేన పూజయామః సదైవ హి ॥ 39.41 ॥
కేన వా దేవమార్గేణ సంపూజ్యో భగవానిహ ।
కిం తత్ సేవ్యమసేవ్యం వా సర్వమేతద్ బ్రవీహి నః ॥ 39.42 ॥
దేవదేవ ఉవాచ ।
ఏతద్ వః సంప్రవక్ష్యామి గూఢం గహనముత్తమం ।
బ్రహ్మణే కథితం పూర్వమాదావేవ మహర్షయః ॥ 39.43 ॥
సాంఖ్యయోగో ద్విధా జ్ఞేయః పురుషాణాం హి సాధనం ।
యోగేన సహితం సాంఖ్యం పురుషాణాం విముక్తిదం ॥ 39.44 ॥
న కేవలేన యోగేన దృశ్యతే పురుషః పరః ।
జ్ఞానం తు కేవలం సమ్యగపవర్గఫలప్రదం ॥ 39.45 ॥
భవంతః కేవలం యోగం సమాశ్రిత్య విముక్తయే ।
విహాయ సాంఖ్యం విమలమకుర్వత పరిశ్రమం ॥ 39.46 ॥
ఏతస్మాత్ కారణాద్ విప్రానృణాం కేవలధర్మిణాం ।
ఆగతోఽహమిమం దేశం జ్ఞాపయన్ మోహసంభవం ॥ 39.47 ॥
తస్మాద్ భవద్భిర్విమలం జ్ఞానం కైవల్యసాధనం ।
జ్ఞాతవ్యం హి ప్రయత్నేన శ్రోతవ్యం దృశ్యమేవ చ ॥ 39.48 ॥
ఏకః సర్వత్రగో హ్యాత్మా కేవలశ్చితిమాత్రకః ।
ఆనందో నిర్మలో నిత్యం స్యాదేతత్ సాంఖ్యదర్శనం ॥ 39.49 ॥
ఏతదేవ పరం జ్ఞానమేష మోక్షోఽత్ర గీయతే ।
ఏతత్ కైవల్యమమలం బ్రహ్మభావశ్చ వర్ణితః ॥ 39.50 ॥
ఆశ్రిత్య చైతత్ పరమం తన్నిష్ఠాస్తత్పరాయణాః ।
పశ్యంతి మాం మహాత్మానో యతయో విశ్వమీశ్వరం ॥ 39.51 ॥
ఏతత్ తత్ పరమం జ్ఞానం కేవలం సన్నిరంజనం ।
అహం హి వేద్యో భగవాన్ మమ మూర్త్తిరియం శివా ॥ 39.52 ॥
బహూని సాధనానీహ సిద్ధయే కథితాని తు ।
తేషామభ్యధికం జ్ఞానం మామకం ద్విజపుంగవాః ॥ 39.53 ॥
జ్ఞానయోగరతాః శాంతా మామేవ శరణం గతాః ।
యే హి మాం భస్మనిరతా ధ్యాయంతి సతతం హృది ॥ 39.54 ॥
మద్భక్తిపరమా నిత్యం యతయః క్షీణకల్మషాః ।
నాశయామ్యచిరాత్ తేషాం ఘోరం సంసారసాగరం ॥ 39.55 ॥
ప్రశాంతః సంయతమనా భస్మోద్ధూలితవిగ్రహః ।
బ్రహ్మచర్యరతో నగ్నో వ్రతం పాశుపతం చరేత్ ॥ 39.56 ॥
నిర్మితం హి మయా పూర్వం వ్రతం పాశుపతం పరం ।
గుహ్యాద్ గుహ్యతమం సూక్ష్మం వేదసారం విముక్తయే ॥ 39.57 ॥
యద్ వా కౌపీనవసనః స్యాద్వాదిగ్వసనో మునిః ।
వేదాభ్యాసరతో విద్వాన్ ధ్యాయేత్ పశుపతిం శివం ॥ 39.58 ॥
ఏష పాశుపతో యోగః సేవనీయో ముముక్షుభిః ।
భస్మచ్ఛన్నైర్హి సతతం నిష్కామైరితి శ్రుతం ॥ 39.59 ॥
వీతరాగభయక్రోధా మన్మయా మాముపాశ్రితాః ।
బహవోఽనేన యోగేన పూతా మద్భావమాగతాః ॥ 39.60 ॥
అన్యాని చైవ శాస్త్రాణి లోకేఽస్మిన్ మోహనానితు ।
వేదవాదవిరుద్ధాని మయైవ కథితాని తు ॥ 39.61 ॥
వామం పాశుపతం సోమం లాకులం చైవ భైరవం ।
అసేవ్యమేతత్ కథితం వేదబాహ్యం తథేతరం ॥ 39.62 ॥
వేదముర్త్తిరహం విప్రా నాన్యశాస్త్రార్థవేదిభిః ।
జ్ఞాయతే మత్స్వరూపం తు ముక్త్వా వేదం సనాతనం ॥ 39.63 ॥
స్థాపయధ్వమిదం మార్గం పూజయధ్వం మహేశ్వరం ।
అచిరాదైశ్వరం జ్ఞానముత్పత్స్యతి న సంశయః ॥ 39.64 ॥
మయి భక్తిశ్చ విపులా భవతామస్తు సత్తమాః ।
ధ్యాతమాత్రో హి సాన్నిధ్యం దాస్యామి మునిసత్తమాః ॥ 39.65 ॥
ఇత్యుక్త్వా భగవాన్ సోమస్తత్రైవాంతరధీయత ।
తోఽపి దారువనే తస్మిన్ పూజయంతి స్మ శంకరం ॥ 39.66 ॥
బ్రహ్మచర్యరతాః శాంతా జ్ఞానయోగపరాయణాః ।
సమేత్య తే మహాత్మానో మునయో బ్రహ్మవాదినః ॥ 39.67 ॥
విచక్రిరే బహూన్ వాదాన్నధ్యాత్మజ్ఞానసమాశ్రయాన్ ।
కిమస్య జగతో మూలమాత్మా చాస్మాకమేవ హి ॥ 39.68 ॥
కోఽపి స్యాత్ సర్వభావానాం హేతురీశ్వర ఏవ చ ।
ఇత్యేవం మన్యమానానాం ధ్యానమార్గావలంబినాం ।
ఆవిరాసీన్మహాదేవీ దేవీ గిరివరాత్మజా ॥ 39.69 ॥
కోటిసూర్యప్రతీకాశా జ్వాలామాలాసమావృతా ।
స్వభాభిర్విమలాభిస్తు పూరయంతీ నభస్తలం ॥ 39.70 ॥
తామన్వపశ్యన్ గిరిజామమేయాంజ్వాలాసహస్రాంతరసన్నివిష్టాం ।
ప్రణేమురేతామఖిలేశపత్నీంజానంతి చైతత్ పరమస్య బీజం ॥ 39.71 ॥
అస్మాకమేషా పరమేశపత్నీగతిస్తథాత్మా గగనాభిధానా ।
పశ్యంత్యథాత్మానమిదం చ కృత్స్నంతస్యామథైతే మునయశ్చ విప్రాః ॥ 39.72 ॥
నిరీక్షితాస్తే పరమేశపత్న్యాతదంతరే దేవమశేషహేతుం ।
పశ్యంతి శంభుం కవిమీశితారం రుద్రం బృహంతం పురుషం పురాణం ॥ 39.73 ॥
ఆలోక్య దేవీమథ దేవమీశంప్రణేమురానందమవాపురగ్ర్యం ।
జ్ఞానం తదీశం భగవత్ప్రసాదా-దావిర్బభౌ జన్మవినాశహేతు ॥ 39.74 ॥
ఇయం హి సా జగతో యోనిరేకాసర్వాత్మికా సర్వనియామికా చ ।
మాహేశ్వరీశక్తిరనాదిసిద్ధా వ్యోమాభిధానా దివి రాజతీవ ॥ 39.75 ॥
అస్యాం మహత్పరమేష్ఠీ పరస్తా-న్మహేశ్వరః శివ ఏకః స రుద్రః ।
చకార విశ్వం పరశక్తినిష్ఠంమాయామథారుహ్య చ దేవదేవః ॥ 39.76 ॥
ఏకో దేవః సర్వభూతేషు గూఢోమాయీ రుద్రః సకలో నిష్కలశ్చ ।
స ఏవ దేవీ న చ తద్విభిన్న-మేతజ్జ్ఞాత్వా హ్యమృతత్వం వ్రజంతి ॥ 39.77 ॥
అంతర్హితోఽభూద్ భగవాన్మహేశోదేవ్యా తయా సహ దేవాదిదేవః ।
ఆరాధయంతి స్మ తమాధిదేవంవనౌకసస్తే పునరేవ రుద్రం ॥ 39.78 ॥
ఏతద్ వః కథితం సర్వం దేవదేవస్య చేష్టితం ।
దేవదారువనే పూర్వం పురాణే యన్మయా శ్రుతం ॥ 39.79 ॥
యః పఠేచ్ఛృణుయాన్నిత్యం ముచ్యతే సర్వపాతకైః ।
శ్రావయేద్ వా ద్విజాన్ శాంతాన్ స యాతి పరమాం గతిం ॥ 39.80 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
నవత్రింశోఽధ్యాయః ॥39 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే చత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
సూత ఉవాచ ।
ఏషా పుణ్యతమా దేవీ దేవగంధర్వసేవితా ।
నర్మదా లోకవిఖ్యాతా తీర్థానాముత్తమా నదీ ॥ 40.1 ॥
తస్యాః శృణుధ్వం మాహాత్మ్యం మార్కండేయేన భాషితం ।
యుధిష్ఠిరాయ తు శుభం సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 40.2 ॥
యుధిష్ఠిర ఉవాచ ।
శ్రుతాస్తే వివిధా ధర్మాస్తత్ప్రసాదాన్మహామునే ।
మాహాత్మ్యం చ ప్రయాగస్య తీర్థాని వివిధాని చ ॥ 40.3 ॥
నర్మదా సర్వతీర్థానాం ముఖ్యా హి భవతేరితా ।
తస్యాస్త్విదానీం మాహాత్మ్యం వక్తుమర్హసి సత్తమ ॥ 40.4 ॥
మార్కండేయ ఉవాచ
నర్మదా సరితాం శ్రేష్ఠా రుద్రదేహాద్ వినిః సృతా ।
తారయేత్ సర్వభూతాని స్థావరాణి చరాణి చ ॥ 40.5 ॥
నర్మదాయాస్తు మాహాత్మ్యం పురాణే యన్మయా శ్రుతం ।
ఇదానీం తత్ప్రవక్ష్యామి శృణుష్వైకమనాః శుభం ॥ 40.6 ॥
పుణ్యా కనఖలే గంగా కురుక్షేత్రే సరస్వతీ ।
గ్రామే వా యది వాఽరణ్యే పుణ్యా సర్వత్ర నర్మదా ॥ 40.7 ॥
త్రిభిః సారస్వతం తోయం సప్తాహేన తు యామునం ।
సద్యః పునాతి గాంగేయం దర్శనాదేవ నార్మదం ॥ 40.8 ॥
కలింగదేశపశ్చార్ద్ధే పర్వతేఽమరకంటకే ।
పుణ్యా చ త్రిషు లోకేషు రమణీయా మనోరమా ॥ 40.9 ॥
సదేవాసురగంధర్వా ఋషయశ్చ తపోధనాః ।
తపస్తప్త్వా తు రాజేంద్ర సిద్ధిం తు పరమాం గతాః ॥ 40.10 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ నియమస్థో జితేంద్రియః ।
ఉపోష్య రజనీమేకాం కులానాం తారయేచ్ఛతం ॥ 440.11 ॥
యోజనానాం శతం సాగ్రం శ్రూయతే సరిదుత్తమా ।
విస్తారేణ తు రాజేంద్ర యోజనద్వయమాయతా ॥ 40.12 ॥
షష్టితీర్థసహస్రాణి షష్టికోట్యస్తథైవ చ ।
పర్వతస్య సమంతాత్ తు తిష్ఠంత్యమరకంటకే ॥ 40.13 ॥
బ్రహ్మచారీ శుచిర్భూత్వా జితక్రోధో జితేంద్రియః ।
సర్వహింసానివృత్తస్తు సర్వభూతహితే రతః ॥ 40.14 ॥
ఏవం శుద్ధసమాచారో యస్తు ప్రాణాన్ సముత్సృజేత్ ।
తస్య పుణ్యఫలం రాజన్ శృణుష్వావహితో నృప ॥ 40.15 ॥
శతవర్షసహస్రాణి స్వర్గే మోదతి పాండవ ।
సప్సరోగణసంకీర్ణో దివ్యస్త్రీపరివారితః ॥ 40.16 ॥
దివ్యగంధానులిప్తశ్చ దివ్యపుష్పోపశోభితః ।
క్రీడతే దేవలోకే తు దైవతైః సహ మోదతే ॥ 40.17 ॥
తతః స్వర్గాత్ పరిభ్రష్టో రాజా భవతి ధార్మికః ।
గృహం తు లభతేఽసౌ వై నానారత్నసమన్వితం ॥ 40.18 ॥
స్తంభైర్మణిమయైర్దివ్యైర్వజ్రవైఢూర్యభూషితం ।
ఆలేఖ్యవాహనైః శుభ్రైర్దాసీదాససమన్వితం ॥ 40.19 ॥
రాజరాజేశ్వరః శ్రీమాన్ సర్వస్త్రీజనవల్లభః ।
జీవేద్ వర్షశతం సాగ్రం తత్ర భోగసమన్వితః ॥ 40.20 ॥
అగ్నిప్రవేశేఽథ జలే అథవాఽనశనే కృతే ।
అనివర్త్తికా గతిస్తస్య పవనస్యాంబరే యథా ॥ 40.21 ॥
పశ్చిమే పర్వతతటే సర్వపాపవినాశనః ।
హ్రదో జలేశ్వరో నామ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః ॥ 40.22 ॥
తత్ర పిండప్రదానేన సంధ్యోపాసనకర్మణా ।
దశవర్షసహస్రాణి తర్పితాః స్యుర్న సంశయః ॥ 40.23 ॥
దక్షిణే నర్మదాకూలే కపిలాఖ్యా మహానదీ ।
సరలార్జునసంచ్ఛన్నా నాతిదూరే వ్యవస్థితా ॥ 40.24 ॥
సా తు పుణ్యా మహాభాగా త్రిషు లోకేషు విశ్రుతా ।
తత్ర కోటిశతం సాగ్రం తీర్థానాం తు యుధిష్ఠిర ॥ 40.25 ॥
తస్మింస్తీర్థే తు యే వృక్షాః పతితాః కాలపర్యయాత్ ।
నర్మదాతోయసంస్పృష్టాస్తే యాంతి పరమాం గతిం ॥ 40.26 ॥
ద్వితీయా తు మహాభాగా విశల్యకరణీ శుభా ।
తత్ర తీర్థే నరః స్నాత్వా విశల్యో భవతి క్షణాత్ ॥ 40.27 ॥
కపిలా చ విశల్యా చ శ్రూయతే రాజసత్తమ ।
ఈశ్వరేణ పురా ప్రోక్తా లోకానాం హితకామ్యయా ॥ 40.28 ॥
అనాశకం తు యః కుర్యాత్ తస్మింస్తీర్థే నరాధిప ।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా రుద్రలోకం స గచ్ఛతి ॥ 40.29 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్నశ్వమేధఫలం లభేత్ ।
యే వసంత్యుత్తరే కూలే రుద్రలోకే వసంతి తే ॥ 40.30 ॥
సరస్వత్యాం చ గంగాయాం నర్మదాయాం యుధిష్ఠిర ।
సమం స్నానం చ దానం చ యథా మే శంకరోఽబ్రవీత్ ॥ 40.31 ॥
పరిత్యజతి యః ప్రణాన్ పర్వతేఽమరకంటకే ।
వర్షకోటిశతం సాగ్రం రుద్రలోకే మహీయతే ॥ 40.32 ॥
నర్మదాయాం జలం పుణ్యం ఫేనోర్మిసమలీకృతం ।
పవిత్రం శిరసా ధృత్వా సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 40.33 ॥
నర్మదా సర్వతః పుణ్యా బ్రహ్మహత్యాపహారిణీ ।
అహోరాత్రోపవాసేన ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 40.34 ॥
జాలేశ్వరం తీర్థవరం సర్వపాపవినాశనం ।
తత్ర గత్వా నియమవాన్ సర్వకామాంల్లభేన్నరః ॥ 40.35 ॥
చంద్రసూర్యోపరాగే తు గత్వా హ్యమరకంటకం ।
అశ్వమేధాద్ దశగుణం పుణ్యమాప్నోతి మానవః ॥ 40.36 ॥
ఏష పుణ్యో గిరివరో దేవగంధర్వసేవితః ।
నానాద్రుమలతాకీర్ణో నానాపుష్పోపశోభితః ॥ 40.37 ॥
తత్ర సంనిహితో రాజన్ దేవ్యా సహ మహేశ్వరః ।
బ్రహ్మా విష్ణుస్తథా చేంద్రో విద్యాధరగణైః సహ ॥ 40.38 ॥
ప్రదక్షిణం తు యః కుర్యాత్ పర్వతం హ్యమరకంటకం ।
పౌండరీకస్య యజ్ఞస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానః ॥ 40.39 ॥
కావేరీ నామ విపులా నదీ కల్మషనాశినీ ।
తత్ర స్నాత్వా మహాదేవమర్చయేద్ వృషభధ్వజం ।
సంగమే నర్మదాయాస్తు రుద్రలోకే మహీయతే ॥ 40.40 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥40 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ఏకచత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
మార్కండేయ ఉవాచ
నర్మదా సరితాం శ్రేష్ఠా సర్వపాపవినాశినీ ।
మునిభిః కథితా పూర్వమీశ్వరేణ స్వయంభువా ॥ 41.1 ॥
మునిభిః సంస్తుతా హ్యేషా నర్మదా ప్రవరా నదీ ।
రుద్రగాత్రాద్ వినిష్క్రాంతా లోకానాం హితకామ్యయా ॥ 41.2 ॥
సర్వపాపహరా నిత్యం సర్వదేవనమస్కృతా ।
సంస్తుతా దేవగంధర్వైరప్యరోభిస్తథైవ చ ॥ 41.3 ॥
ఉత్తరే చైవ తత్కూలే తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతే ।
నామ్నా భద్రేశ్వరం పుణ్యం సర్వపాపహరం శుభం ॥ 41.4 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ దైవతైః సహ మోహతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థమామ్రాతకేశ్వరం ॥ 41.5 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ గోసహస్రఫలం లభేత్ ।
తతోఽఙ్గారకేశ్వరం గచ్ఛేన్నియతో నియతాయనః ॥ 41.6 ॥
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా రుద్రలోకే మహీయతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర కేదారం నామ పుణ్యదం ॥ 41.7 ॥
తత్ర స్నాత్వోదకం కృత్వా సర్వాన్ కామానవాప్నుయాత్ ।
నిష్ఫలేశంతతో గచ్ఛేత్ సర్వపాపవినాశనం ॥ 41.8 ॥
తత్ర స్నాత్వా మహారాజ రుద్రలోకే మహీయతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర బాణతీర్థమనుత్తమం ॥ 41.9 ॥
తత్ర ప్రాణాన్ పరిత్యజ్య రుద్రలోకమవాప్నుయాత్ ।
తతః పుష్కరిణీం గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ॥ 41.10 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ సింహాసనపతిర్భవేత్ ।
శక్రతీర్థం తతో గచ్ఛేత్కూలే చైవ తు దక్షిణే ॥ 41.11 ॥
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర ఇంద్రస్యార్ద్ధాసనం లభేత్ ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర శూలభేదమితి శ్రుతం ॥ 41.12 ॥
తత్ర స్నాత్వార్చయేద్ దేవం గోసహస్రఫలం లభేత్ ।
ఉపోష్య రజనీమేకాం స్నానం కృత్వా యథావిధి ॥ 41.13 ॥
ఆరాధయేన్మహాయోగం దేవం నారాయణం హరిం ।
గోసహస్రఫలం ప్రాప్య విష్ణులోకం స గచ్ఛతి ॥ 41.14 ॥
ఋషితీర్థం తతో గత్వా సర్వపాపహరం నృణాం ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర శివలోకే మహీయతే ॥ 41.15 ॥
నారదస్య తు తత్రైవ తీర్థం పరమశోభనం ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 41.16 ॥
యత్ర తప్తం తపః పూర్వం నారదేన సురర్షిణా ।
ప్రతీస్తస్య దదౌ యోగం దేవదేవో మహేశ్వరః ॥ 41.17 ॥
బ్రహ్మణా నిర్మితం లింగం బ్రహ్మేశ్వరమితి శ్రుతం ।
యత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 41.18 ॥
ఋణతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ స ఋణాన్ముచ్యతే ధ్రువం ।
వటేశ్వరం తతో గచ్ఛేత్ పర్యాప్తం జన్మనః ఫలం ॥ 41.19 ॥
భీమేశ్వరం తతో గచ్ఛేత్ సర్వవ్యాధివినాశనం ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర సర్వదుఃఖైః ప్రముచ్యతే ॥ 41.20 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర పింగలేశ్వరముత్తమం ।
అహోరాత్రోపవాసేన త్రిరాత్రఫలమాప్నుయాత్ ॥ 41.21 ॥
తస్మింమస్తీర్థే తు రాజేంద్ర కపిలాం యః ప్రయచ్ఛతి ।
యావంతి తస్యా రోమాణి తత్ప్రసూతికులేషు చ ॥ 41.22 ॥
తావద్ వర్షసహస్రాణి రుద్రలోకే మహీయతే ॥
యస్తు ప్రాణపరిత్యాగం కుర్యాత్ తత్ర నరాధిప ॥ 41.23 ॥
అక్షయం మోదతే కాలం యావచ్చంద్రదివాకరౌ ।
నర్మదాతటమాశ్రిత్య యే చ తిష్ఠంతి మానవాః ॥ 41.24 ॥
తే మృతాః స్వర్గమాయాంతి సంతః సుకృతినో యథా ।
తతో దీప్తేశ్వరం గచ్ఛేద్ వ్యాసతీర్థం తపోవనం ॥ 41.25 ॥
నివర్త్తితా పురా తత్ర వ్యాసభీతా మహానదీ ।
హుంకారితా తు వ్యాసేన దక్షిణేన తతో గతా ॥ 41.26 ॥
ప్రదక్షిణం తు యః కుర్యాత్ తస్మింస్తీర్థే యుధిష్ఠిర ।
ప్రీతస్తస్య భవేద్ వ్యాసో వాంఛితం లభతే ఫలం ॥ 41.27 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ఇక్షునద్యాస్తు సంగమం ।
త్రైలోక్యవిశ్రుతం పుణ్యం తత్ర సన్నిహితః శివః ॥ 41.28 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ గాణపత్యమవాప్నుయాత్ ।
స్కందతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 41.29 ॥
ఆజన్మనః కృతం పాపం స్నాతస్తత్ర వ్యపోహతి ।
తత్ర దేవాః సగంధర్వా భర్గాత్మజమనుత్తమం ॥ 41.30 ॥
ఉపాసతే మహాత్మానం స్కందం శక్తిధిరం ప్రభుం ।
తతో గచ్ఛేదాంగిరసం స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ॥ 41.31 ॥
గోసహస్రఫలం ప్రాప్య రుద్రలోకం స గచ్ఛతి ।
అంగిరా యత్ర దేవేశం బ్రహ్మపుత్రో వృషధ్వజం ॥ 41.32 ॥
తపసారాధ్య విశ్వేశం లబ్ధవాన్ యోగముత్తమం ।
కుశతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 41.33 ॥
స్నానం తత్ర ప్రకుర్వీత అశ్వమేధఫలం లభేత్ ।
కోటితీర్థం తతో గచ్ఛేత్ సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 41.34 ॥
ఆజన్మనః కృతం పాపం స్నాతస్తత్ర వ్యపోహతి ।
చంద్రభాగాం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ॥ 41.35 ॥
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర సోమలోకే మహీయతే ।
నర్మదాదక్షిణే కూలే సంగమేశ్వరముత్తమం ॥ 41.36 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ సర్వయజ్ఞఫలం లభేత్ ।
నర్మదాయోత్తరే కూలే తీర్థం పరమశోభనం ॥ 41.37 ॥
ఆదిత్యాయతనం రమ్యమీశ్వరేణ తు భాషితం ।
తత్ర స్నాత్వా తు రాజేంద్ర దత్త్వా దానం తు శక్తితః ॥ 41.38 ॥
తస్య తీర్థప్రభావేణ లభతే చాక్షయం ఫలం ।
దరిద్రా వ్యాధితా యే తు యే చ దుష్కృతకర్మిణః ॥ 41.39 ॥
ముచ్యంతే సర్వపాపేభ్యః సూర్యలోకం ప్రయాంతి చ ।
మాతృతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ॥ 41.40 ॥
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర స్వర్గలోకమవాప్నుయాత్ ।
తతః పశ్చిమతో గచ్ఛేన్మరుదాలయముత్తమం ॥ 41.41 ॥
తత్ర స్నాత్వా తు రాజేంద్ర శుచిర్భూత్వా సమాహితః ।
కాంచనం తు ద్విజో దద్యాద్ యథావిభవవిస్తరం ॥ 41.42 ॥
పుష్పకేణ విమానేన వాయులోకం స గచ్ఛతి ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర అహల్యాతీర్థముత్తమం ।
స్నానమాత్రాదప్సరోభిర్మోదతే కాలమక్షయం ॥ 41.43 ॥
చైత్రమాసే తు సంప్రాప్తే శుక్లపక్షే త్రయోదశీ ।
కామదేవదినే తస్మిన్నహల్యాం యస్తు పూజయేత్ ॥ 41.44 ॥
యత్ర తత్ర సముత్పన్నో వరస్తత్ర ప్రియో భవేత్ ।
స్త్రీవల్లభో భవేచ్ఛ్రీమాన్ కామదేవ ఇవాపరః ॥ 41.45 ॥
అయోధ్యాం తు సమాసాద్య తీర్థం శక్రస్య విశ్రుతం ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 41.46 ॥
సోమతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 41.47 ॥
సోమగ్రహే తు రాజేంద్ర పాపక్షయకరం భవేత్ ।
త్రైలోక్యవిశ్రుతం రాజన్ సోమతీర్థం మహాఫలం ॥ 41.48 ॥
యస్తు చాంద్రాయణం కుర్యాత్ తత్ర తీర్థే సమాహితః ।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా సోమలోకం స గచ్ఛతి ॥ 41.49 ॥
అగ్నిప్రవేశం యః కుర్యాత్ సోమతీర్థే నరాధిప ।
జలే చానశనం వాపి నాసౌ మర్త్యోఽభిజాయతే ॥ 41.50 ॥
స్తంభతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర సోమలోకే మహీయతే ॥ 41.51 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర విష్ణుతీర్థమనుత్తమం ।
యోధనీపురమాఖ్యాతం విష్ణోః స్థానమనుత్తమం ॥ 41.52 ॥
అసురా యోధితాస్తత్ర వాసుదేవేన కోటిశః ।
తత్ర తీర్థం సముత్పన్నం విష్ణుశ్రీకో భవేదిహ ॥ 41.53 ॥
అహోరాత్రోపవాసేన బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ।
నర్మదాదక్షిణే కూలే తీర్థం పరమశోభనం ॥ 41.54 ॥
కామతీర్థమితి ఖ్యాతం యత్ర కామోఽర్చయద్ హరిం ।
తస్మింస్తీర్థే నరః స్నాత్వా ఉపవాసపరాయణః ॥ 41.55 ॥
కుసుమాయుధరూపేణ రుద్రోలోకే మహీయతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర బ్రహ్మతీర్థమనుత్తమం ॥ 41.56 ॥
ఉమాహకమితి ఖ్యాతం తత్ర సంతర్పయేత్ పితౄన్ ।
పౌర్ణమాస్యామమావాస్యాం శ్రాద్ధం కుర్యాద్ యథావిధి ॥ 41.57 ॥
గజరూపా శిలా తత్ర తోయమధ్యే వ్యవస్థితా ।
తస్మింస్తు దాపయేత్ పిండాన్ వైశాఖ్యాంతు విశేషతః ॥ 41.58 ॥
స్నాత్వా సమాహితమనా దంభమాత్సర్యవర్జితః ।
తృప్యంతి పితరస్తస్య యావత్ తిష్ఠతి మేదినీ ॥ 41.59 ॥
విశ్వేశ్వరం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర గాణపత్యపదం లభేత్ ॥ 41.60 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర లింగో యత్ర జనార్దనః ।
తత్ర స్నాత్వా తు రాజేంద్ర విష్ణులోకే మహీయతే ॥ 41.61 ॥
యత్ర నారాయణో దేవో మునోనాం భావితాత్మనాం ।
స్వాత్మానం దర్శయామాస లింగం తత్ పరమం పదం ॥ 41.62 ॥
అకోల్లంతు తతో గచ్ఛేత్ సర్వపాపవినాశనం ।
స్నానం దానం చ తత్రైవ బ్రాహ్మణానాం చ భోజనం ॥ 41.63 ॥
పిండప్రిదానం చ కృతం ప్రేత్యానంతఫలప్రదం ।
త్రియంబకేన తోయేన యశ్చరుం శ్రపయేత్ తతః ॥ 41.64 ॥
అకోల్లమూలే దద్యాచ్చ పిండాంశ్చైవ యథావిధి ।
తారితాః పితరస్తేన తృప్యంత్యాచంద్రతారకం ॥ 41.65 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తాపసేశ్వరముత్తమం ।
తత్ర స్నాత్వా తు రాజేంద్ర ప్రాప్నుయాత్ తపసః ఫలం ॥ 41.66 ॥
శుక్లతీర్థం తతో గచ్ఛేత్ సర్వపాపవినాశనం ।
నాస్తి తేన సమంతీర్థం నర్మదాయాం యుధిష్ఠిర ॥ 41.67 ॥
దర్శనాత్ స్పర్శనాత్ తస్య స్నానదానతపోజపాత్ ।
హోమాచ్చైవోపవాసాచ్చ శుక్లతీర్థే మహత్ఫలం ॥ 41.68 ॥
యోజనం తత్ స్మృతం క్షేత్రం దేవగంధర్వసేవితం ।
శుక్లతీర్థమితి ఖ్యాతం సర్వపాపవినాశనం ॥ 41.69 ॥
పాదపాగ్రేణ దృష్టేన బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ।
దేవ్యా సహ సదా భర్గస్తత్ర తిష్ఠతి శంకరః ॥ 41.70 ॥
కృష్ణపక్షే చతుర్దశ్యాం వైశాఖే మాసి సువ్రత ।
కైలాసాచ్చాభినిష్క్రమ్య తత్ర సన్నిహితో హరః ॥ 41.71 ॥
దేవదానవగంధర్వాః సిద్ధవిద్యాధరాస్తథా ।
గణాశ్చాప్సరసో నాగాస్తత్ర తిష్ఠంతి పుంగవాః ॥ 41.72 ॥
రంజితం హి యథా వస్త్రం శుక్లం భవతి వారిణా ।
ఆజన్మని కృతం పాపం శుక్లతీర్థే వ్యపోహతి ॥ 41.73 ॥
స్నానం దానం తపః శ్రాద్ధమనంతం తత్ర దృశ్యతే ॥
శుక్లతీర్థాత్ పరం తీర్థం న భవిష్యతి పావనం ॥ 41.74 ॥
పూర్వే వయసి కర్మాణి కృత్వా పాపాని మానవః ।
అహోరాత్రోపవాసేన శుక్లతీర్థే వ్యపోహతి ॥ 41.75 ॥
కార్త్తికస్య తు మాసస్య కృష్ణపక్షే చతుర్దశీ ।
ఘృతేన స్నాపయేద్ దేవముపోష్య పరమేశ్వరం ॥ 41.76 ॥
ఏకవింశత్కులోపేతో న చ్యవేదీశ్వరాలయాత్ ।
తపసా బ్రహ్మచర్యేణ యజ్ఞదానేన వా పునః ॥ 41.77 ॥
న తాం గతిమవాప్నోతి శుక్లతీర్థే తు యాం లభేత్ ।
శుక్లతీర్థం మహాతీర్థమృషిసిద్ధనిషేవితం ॥ 41.78 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ పునర్జన్మ న విందతి ।
అయనే వా చతుర్దశ్యాం సంక్రాంతౌ విషువే తథా ॥ 41.79 ॥
స్నాత్వా తు సోపవాసః సన్ విజితాత్మా సమాహితః ।
దానం దద్యాద్ యథాశక్తి ప్రీయేతాం హరిశంకరౌ ॥ 41.80 ॥
ఏతత్ తీర్థప్రభావేణ సర్వం భవతి చాక్షయం ।
అనాథం దుర్గతం విప్రం నాథవంతమథాపి వా ॥ 41.81 ॥
ఉద్వాదయతి యస్తీర్థే తస్య పుణ్యఫలం శృణు ।
యావత్ తద్రోమసంఖ్యా తు తత్ప్రసూతికులేషు చ ॥ 41.82 ॥
తావద్ వర్షసహస్రాణి రుద్రలోకే మహీయతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర యమతీర్థ మనుత్తమం ॥ 41.83 ॥
కృష్ణపక్షే చతుర్దశ్యాం మాఘమాసే యుధిష్ఠిర ।
స్నానం కృత్వా నక్తభోజీ న పశ్యేద్ యోనిసంకటం ॥ 41.84 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర ఏరండీతీర్థముత్తమం ।
సంగమే తు నరః స్నాయాదుపవాసపరాయణః ॥ 41.85 ॥
బ్రాహ్మణం భోజయేదేకం కోటిర్భవతి భోజితాః ।
ఏరండీసంగమే స్నాత్వా భక్తిభావాత్తు రంజితః ॥ 41.86 ॥
మృత్తికాం శిరసి స్థాప్య అవగాహ్య చ తజ్జలం ।
నర్మదోదకసంమిశ్రం ముచ్యతే సర్వకిల్బిషైః ॥ 41.87 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థం కల్లోలకేశ్వరం ।
గంగావతరతే తత్ర దినే పుణ్యే న సంశయః ॥ 41.88 ॥
తత్ర స్నాత్వా చ పీత్వా చ దత్త్వా చైవ యథావిధి ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 41.89 ॥
నందితీర్థం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ।
ప్రీయతే తస్య నందీశః సోమలోకే మహీయతే ॥ 41.90 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థం త్వనరకం శుభం ।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ నరకం నైవ పశ్యతి ॥ 41.91 ॥
తస్మింస్తీర్థే తు రాజేంద్ర స్వాన్యస్థీని వినిక్షిపేత్ ।
రూపవాన్ జాయతే లోకే ధనభోగసమన్వితః ॥ 41.92 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర కపిలాతీర్థముత్తమం ।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 41.93 ॥
జ్యేష్ఠమాసే తు సంప్రాప్తే చతుర్దశ్యాం విశేషతః ।
తత్రోపోష్య నరో భక్త్యా దద్యాద్ దీపం ఘృతేన తు ॥ 41.94 ॥
ఘృతేన స్నాపయేద్ రుద్రం సఘృతం శ్రీఫలం దహేత్ ।
ఘంటాభరణసంయుక్తాం కపిలాం వై ప్రదాపయేత్ ॥ 41.95 ॥
సర్వాభరణసంయుక్తః సర్వదేవనమస్కృతః ।
శివతుల్యబలో భూత్వా శివవత్ క్రీడతే చిరం ॥ 41.96 ॥
అంగారకదినే ప్రాప్తే చతుర్థ్యాం తు విశేషతః ।
స్నాపయిత్వా శివం దద్యాద్ బ్రాహ్మణేభ్యస్తు భోజనం ॥ 41.97 ॥
సర్వభోగసమాయుక్తో విమానే సర్వకామికే ।
గత్వా శక్రస్య భవనం శక్రేణ సహ మోదతే ॥ 41.98 ॥
తతః స్వర్గాత్ పరిభ్రష్టో ధనవాన్ భోగవాన్ భవేత్ ।
అంగారకనవమ్యాం తు అమావాస్యాం తథైవ చ ॥ 41.99 ॥
స్నాపయేత్ తత్ర యత్నేన రూపవాన్ సుభగో భవేత్ ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర గణేశ్వరమనుత్తమం ॥ 41.100 ॥
శ్రావణే మాసీ సంప్రాప్తే కృష్ణపక్షే చతుర్దశీ ।
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర రుద్రలోకే మహీయతే ॥ 41.101 ॥
పితౄణాం తర్పణం కృత్వా ముచ్యతే స? ఋణత్రయాత్ ।
గంగేశ్వరసమీపే తు గంగావదనముత్తమం ॥ 41.102 ॥
అకామో వా సకామో వా తత్ర స్నాత్వా తు మానవః ।
ఆజన్మజనితైః పాపైర్ముచ్యతే నాత్ర సంశయః ॥ 41.103 ॥
తస్య వై పశ్చిమే దేశే సమీపే నాతిదూరతః ।
దశాశ్వమేధికం తీర్థం త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం ॥ 41.104 ॥
ఉపోష్య రజనీమేకాం మాసి భాద్రపదే శుభే ।
అమావస్యాం నరః స్నాత్వా పూజయేద్ వృషభధ్వజం ॥ 41.105 ॥
కాంచనేన విమానేన కింకిణీజాలమాలినా ।
గత్వా రుద్రపురం రమ్యం రుద్రేణ సహ మోదతే ॥ 41.106 ॥
సర్వత్ర సర్వదివసే స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ।
పితౄణాం తర్పణం కుర్యాదశ్వమేధఫలం లభేత్ ॥ 41.107 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ఏకచత్వారిశోఽధ్యాయః ॥41 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే ద్విచత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
మార్కండేయ ఉవాచ
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర భృగుతీర్థ మనుత్తమం ।
తత్ర దేవో భృగుః పుర్వం రుద్రమారాధయత్ పురా ॥ 42.1 ॥
దర్శనాత్ తస్య దేవస్య సద్యః పాపాత్ ప్రముచ్యతే ।
ఏతత్ క్షేత్రం సువిపులం సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 42.2 ॥
తత్ర స్నాత్వా దివం యాంతి యే మృతాస్తేఽపునర్భవాః ।
ఉపానహోస్తథా యుగ్మం దేయమన్నం సకాంచనం ॥ 42.3 ॥
భోజనం చ యథాశక్తి తదస్యాక్షయముచ్యతే ।
క్షరంతి సర్వదానాని యజ్ఞదానం తపః క్రియా ॥ 42.4 ॥
అక్షయం తత్ తపస్తప్తం భృగుతీర్థే యుధిష్ఠిర ।
తస్యైవ తపసోగ్రేణ తుష్టేన త్రిపురారిణా ॥ 42.5 ॥
సాన్నిధ్యం తత్ర కథితం భృగుతీర్థే యుధిష్ఠిర ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర గౌతమేశ్వరముత్తమం ॥ 42.6 ॥
యత్రారాధ్య త్రిశూలాంకం గౌతమః సిద్ధిమాప్తవాన్ ।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ ఉపవాసపరాయణః ॥ 42.7 ॥
కాంచనేన విమానేన బ్రహ్మలోకే మహీయతే ।
వృషోత్సర్గం తతో గచ్ఛేచ్ఛాశ్వతం పదమాప్నుయాత్ ॥ 42.8 ॥
న జానంతి నరా మూఢా విష్ణోర్మాయావిమోహితాః ।
ధౌతపాపం తతో గచ్ఛేద్ ధౌతం యత్ర వృషేణ తు ॥ 42.9 ॥
నర్మదాయాం స్థితం రాజన్ సర్వపాతకనాశనం ।
తత్ర తీర్థే నరః స్నాత్వా బ్రహ్మహత్యాం వ్యపోహతి ॥ 42.10 ॥
తత్ర తీర్థే తు రాజేంద్ర ప్రాణత్యాగం కరోతి యః ।
చతుర్భుజస్త్రినేత్రశ్చ హరతుల్యబలో భవేత్ ॥ 42.11 ॥
వసేత్ కల్పాయుతం సాగ్రం శివతుల్యపరాక్రమః ।
కాలేన మహతా జాతః పృథివ్యామేకరాడ్ భవేత్ ॥ 42.12 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర హంసతీర్థ మనుత్తమం ।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 42.13 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర సిద్ధో యత్ర జనార్దనః ।
వరాహతీర్థ మాఖ్యాతం విష్ణులోకగతిప్రదం ॥ 42.14 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర చంద్రతీర్థమనుత్తమం ।
పౌర్ణమాస్యాం విశేషేణ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ॥ 42.15 ॥
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర పృథివ్యామేకరాడ్ భవేత్ ।
దేవతీర్థ తతో గచ్ఛేత్ సర్వదేవనమకృతం ॥ 42.16 ॥
తత్ర స్నాత్వా చ రాజేంద్ర దైవతైః సహ మోదతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర శంకితీర్థమనుత్తమం ॥ 42.17 ॥
యత్ తత్ర దీయతే దానం సర్వం కోటిగుణం భవేత్ ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర తీర్థం పైతామహం శుభం ॥ 42.18 ॥
యత్తత్ర క్రియతే శ్రాద్ధం సర్వం తదక్షయం భవేత్ ।
సావిత్రీతీర్థమాసాద్య యస్తు ప్రాణాన్ పరిత్యజేత్ ॥ 42.19 ॥
విధూయ సర్వపాపాని బ్రహ్మలోకే మహీయతే ।
మనోహరం తు తత్రైవ తీర్థం పరమశోభనం ॥ 42.20 ॥
స్నాత్వా తత్ర నరో రాజన్ రుద్రలోకే మహీయతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర కన్యాతీర్థమనుత్తమం ॥ 42.21 ॥
స్నాత్వా తత్ర నరో రాజన్సర్వపారైః ప్రముచ్యతే ।
శుక్లపక్షే తృతీయాయాం స్నానమాత్రం సమాచరేత్ ॥ 42.22 ॥
స్నాతమాత్రో నరస్తత్ర పృతివ్యామేకరాడ్ భవేత్ ।
స్వర్గబిందుం తతో గచ్ఛేత్తీర్థం దేవనమస్కృతం ॥ 42.23 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ దుర్గతిం నైవ గచ్ఛతి ।
అప్సరేశం తతో గచ్ఛేత్ స్నానం తత్ర సమాచరేత్ ॥ 42.24 ॥
క్రీడతే నాకలోకస్థో హ్యప్సరోభిః స మోదతే ।
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర భారభూతిమనుత్తమం ॥ 42.25 ॥
ఉపోషితోఽర్చయేదీశం రుద్రలోకే మహీయతే ।
అస్మింస్తీర్థే మృతో రాజన్ గాణపత్యమవాప్నుయాత్ ॥ 42.26 ॥
కార్త్తికే మాసి దేవేశమర్చయేత్ పార్వతీపతిం ।
అశ్వమేధాద్ దశగుణం ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 42.27 ॥
వృషభం యః ప్రయచ్ఛేత తత్ర కుందేందుసప్రభం ।
వృషయుక్తేన యానేన రుద్రలోకం స గచ్ఛతి ॥ 42.28 ॥
ఏతత్ తీర్థం సమాసాద్య యస్తు ప్రాణాన్ పరిత్యజేత్ ।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా రుద్రలోకం స గచ్ఛతి ॥ 42.29 ॥
జలప్రవేశం యః కుర్యాత్ తస్మింస్తీర్థే నరాధిప ।
హంసయుక్తేన యానేన స్వర్గలోకం స గచ్ఛతి ॥ 42.30 ॥
ఏరండ్యా నర్మదాయాస్తు సంగమం లోకవిశ్రుతం ।
తచ్చ తీర్థం మహాపుణ్యం సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 42.31 ॥
ఉపవాసకృతో భూత్వా నిత్యం వ్రతపరాయణః ।
తత్ర స్నాత్వా తు రాజేంద్ర ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 42.32 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర నర్మదోదధిసంగమం ।
జమదగ్నిరితి ఖ్యాతః సిద్ధో యత్ర జనార్దనః ॥ 42.33 ॥
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ నర్మదోదధిసంగమే ।
త్రిగుణం చాశ్వమేధస్య ఫలం ప్రాప్నోతి మానవః ॥ 42.34 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర పింగలేశ్వరముత్తమం ।
తత్ర స్నాత్వా నరో రాజన్ రుద్రలోకే మహీయతే ॥ 42.35 ॥
తత్రోపవాసం యః కృత్వా పశ్యేత విమలేశ్వరం ।
సప్తజన్మకృతం పాపం హిత్వా యాతి శివాలయం ॥ 42.36 ॥
తతో గచ్ఛేత రాజేంద్ర అలికాతీర్థముత్తమం ।
ఉపోష్య రజనీమేకాం నియతో నియతాశనః ॥ 42.37 ॥
అస్య తీర్థస్య మాహాత్మ్యాన్ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ।
ఏతాని తవ సంక్షేపాత్ ప్రాధాన్యాత్ కథితాని తు ॥ 42.38 ॥
న శక్యా విస్తరాద్ వక్తుం సంఖ్యా తీర్థేషు పాండవ ।
ఏషా పవిత్రా విమలా నదీ త్రైలోక్యవిశ్రుతా ॥ 42.39 ॥
నర్మదా సరితాం శ్రేష్ఠా మహాదేవస్య వల్లభా ।
మనసా సంస్మరేద్యస్తు నర్మదాం వై యుధిష్ఠిర ॥ 42.40 ॥
చాంద్రాయణశతం సాగ్రం లభతే నాత్ర సంశయః ।
అశ్రద్దధానాః పురుషా నాస్తిక్యం ఘోరమాశ్రితాః ॥ 42.41 ॥
పతంతి నరకే ఘోరే ఇత్యాహ పరమేశ్వరః ।
నర్మదాం సేవతే నిత్యం స్వయం దేవో మహేశ్వరః ।
తేన పుణ్యా నదీ జ్ఞేయా బ్రహ్మహత్యాపహారిణీ ॥ 42.42 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥42 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే త్రిచత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
ఇదం త్రైలోక్యవిఖ్యాతం తీర్థం నైమిశముత్తమం ।
సూత ఉవాచ
మహాదేవప్రియకరం మహాపాతకనాశనం ॥ 43.1 ॥
మహాదేవం దిదృక్షూణామృషీణణా పరమేష్ఠినాం ।
బ్రహామణా నిర్మితం స్థానం తపస్తప్తుం ద్విజోత్తమాః ॥ 43.2 ॥
మరీచయోఽత్రయే విప్రా వసిష్ఠాః క్రతవస్తథా ।
భృగవోఽఙ్గిరసః పూర్వం బ్రహ్మాణం కమలోద్భవం ॥ 43.3 ॥
సమేత్య సర్వవరదం చతుర్మూర్తి చతుర్ముఖం ।
పృచ్ఛంతి ప్రణిపత్యైనం విశ్వకర్మాణమచ్యుతం ॥ 43.4 ॥
షట్కులీయా ఊచుః ।
భగవన్ దేవమీశానం తమేవైకం కపర్దినం ।
కేనోపాయేన పశ్యామో బ్రూహి దేవనమస్తవ ॥ 43.5 ॥
బ్రహ్మోవాచ ।
సత్రం సహస్రమాసధ్వం వాఙ్మనోదోషవర్జితాః ।
దేశం చ వః ప్రవక్ష్యామి యస్మిన్ దేశే చరిష్యథ ॥ 43.6 ॥
ముక్త్వా మనోమయం చక్రం సంసృష్ట్వా తానువాచ హ ।
క్షిప్తమేతన్మయా చక్రమనువ్రజత మా చిరం ॥ 43.7 ॥
యత్రాస్య నేమిః శీర్యేత స దేశః పురుషర్షభాః ।
తతో ముమోచ తచ్చక్రం తే చ తత్సమనువ్రజన్ ॥ 43.8 ॥
తస్య వై వ్రజతః క్షిప్రం యత్ర నేమిరశీర్యత ।
నైమిశం తత్స్మృతం నామ్నా పుణ్యం సర్వత్ర పూజితం ॥ 43.9 ॥
సిద్ధచారణసంకీర్ణం యక్షగంధర్వసేవితం ।
స్థానం భగవతః శంభోరేతన్నైమిశముత్తమం ॥ 43.10 ॥
అత్ర దేవాః సగంధర్వాః సయక్షోరగరాక్షసాః ।
తపస్తప్త్వా పురా దేవా లేభిరే ప్రవరాన్ వరాన్ ॥ 43.11 ॥
ఇమం దేశం సమాశ్రిత్య షట్కులీయాః సమాహితాః ।
సత్రేణారాధ్య దేవేశం దృష్టవంతో మహేశ్వరం ॥ 43.12 ॥
అత్ర దానం తపస్తప్తం స్నానం జప్యాదికం చ యత్ ।
ఏకైకం పావయేత్ పాపం సప్తజన్మకృతం ద్విజాః ॥ 43.13 ॥
అత్ర పూర్వం స భగవానృషీణాం సత్రమాసతాం ।
స వై ప్రోవాచ బ్రహ్మాండం పురాణం బ్రహ్మభాషితం ॥ 43.14 ॥
అత్ర దేవో మహాదేవో రుద్రాణ్యా కిల విశ్వకృత్ ।
రమతేఽధ్యాపి భగవాన్ ప్రమథైః పరివారితః ॥ 43.15 ॥
అత్ర ప్రాణాన్ పరిత్యజ్య నియమేన ద్విజాతయః ।
బ్రహ్మలోకం గమిష్యంతి యత్ర గత్వా న జాయతే ॥ 43.16 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం జాప్యేశ్వరమితిశ్రుతం ।
జజాప రుద్రమనిశం యత్ర నందీ మహాగణః ॥ 43.17 ॥
ప్రీతస్తస్య మహాదేవో దేవ్యా సహ పినాకధృక్ ।
దదావాత్మసమానత్వం మృత్యువంచనమేవ చ ॥ 43.18 ॥
అభూదృషిః స ధర్మాత్మా శిలాదో నామ ధర్మవిత్ ।
ఆరాధయన్మహాదేవం పుత్రార్థం వృషభధ్వజం ॥ 43.19 ॥
స్య వర్షసహస్రాంతే తప్యమానస్య విశ్వకృత్ ।
శర్వః సోమో గణవృతో వరదోఽస్మీత్యభాషత ॥ 43.20 ॥
స వవ్రే వరమీశానం వరేణ్యం గిరిజాపతిం ।
అయోనిజం మృత్యుహీనం దేహి పుత్రం త్వయా సమం ॥ 43.21 ॥
తథాస్త్విత్యాహ భగవాన్ దేవ్యా సహ మహేశ్వరః ।
పశ్యతస్తస్య విప్రర్షేరంతర్ద్ధానం గతో హరః ॥ 43.22 ॥
తతో యుయోజితాం భూమిం శిలాదో ధర్మవిత్తమః ।
చకర్ష లాంగలేనోర్వాం భిత్త్వాదృశ్యత శోభనః ॥ 43.23 ॥
సంవర్త్తకోఽనలప్రఖ్యః కుమారః ప్రహసన్నివ ।
రూపలావణ్యసంపన్నస్తేజసా భాసయన్ దిశః ॥ 43.24 ॥
కుమారతుల్యోఽప్రతిమో మేఘగంభీరయా గిరా ।
శిలాదం తాత తాతేతి ప్రాహ నందీ పునః పునః ॥ 43.25 ॥
తం దృష్ట్వా నందనం జాతం శిలాదః పరిషస్వజే ।
మునీనాం దర్శయామాస యే తదాశ్రమవాసినః ॥ 43.26 ॥
జాతకర్మాదికాః సర్వాః క్రియాస్తస్య చకార హ ।
ఉపనీయ యథాశాస్త్రం వేదమధ్యాపయత్ సుతం ॥ 43.27 ॥
అధీతవేదో భగవాన్ నందీ మతిమనుత్తమాం ।
చక్రే మహేశ్వరం దృష్ట్వా జేష్యే మృత్యుమితి ప్రభుం ॥ 43.28 ॥
స గత్వా సరితం పుణ్యామేకాగ్రశ్రద్ధయాన్వితః ।
జజాప రుద్రమనిశం మహేశాసక్తమానసః ॥ 43.29 ॥
తస్య కోట్యాం తు పూర్ణాయాం శంకరో భక్తవత్సలః ।
ఆగత్య సాంబః సగణో వరదోఽస్మీత్యువాచ హ ॥ 43.30 ॥
స వవ్రే పునరేవేశం జపేయం కోటిమీశ్వరం ।
భవదాహంమహాదేవ దేహీతి పరమేశ్వర ॥ 43.31 ॥
ఏవమస్త్వితి సంప్రోచ్య దేవోఽప్యంతరధీయత ।
జజాప కోటిం భగవాన్ భూయస్తద్గతమానసః ॥ 43.32 ॥
ద్వితీయాయాం చ కోట్యాం వై సంపూర్ణాయాం వృషధ్వజః ।
ఆగత్య వరదోఽస్మీతి ప్రాహ భూతగణైర్వృతః ॥ 43.33 ॥
తృతీయాం జప్తుమిచ్ఛామి కోటిం భూయోఽపి శంకర ।
తథాస్త్విత్యాహ విశ్వాత్మా దేవోఽప్యంతరధీయత ॥ 43.34 ॥
కోటిత్రయేఽథ సంపూర్ణే దేవః ప్రీతమనా భృశం ।
ఆగత్య వరదోఽస్మీతి ప్రాహ భూతగణైర్వృతః ॥ 43.35 ॥
జపేయం కోటిమన్యాం వై భూయోఽపి తవ తేజసా ।
ఇత్యుక్తే భగవానాహ న జప్తవ్యం త్వయా పునః ॥ 43.36 ॥
అమరో జరయా త్యక్తో మమ పార్శ్వగతః సదా ।
మహాగణపతిర్దేవ్యాః పుత్రో భవ మహేశ్వరః ॥ 43.37 ॥
యోగీశ్వరో మహాయోగీ గణానామీశ్వరేశ్వరః ।
సర్వలోకాధిపః శ్రీమాన్ సర్వజ్ఞో మద్బలాన్వితః ॥ 43.38 ॥
జ్ఞానం తన్మామకం దివ్యం హస్తామలకవత్తవ ।
ఆభూతసంప్లవస్థాయీ తతో యాస్యసి తత్పదం ॥ 43.39 ॥
ఏతదుక్త్వా మహాదేవో గణానాహూయ శంకరః ।
అభిషేకేణ యుక్తేన నందీశ్వరమయోజయత్ ॥ 43.40 ॥
ఉద్వాహయామాస చ తం స్వయమేవ పినాకధృక్ ।
మరుతాం చ శుభాం కన్యాం స్వయమేతి చ విశ్రుతాం ॥ 43.41 ॥
ఏతజ్జప్యేశ్వరం స్థానం దేవదేవస్య శూలినః ।
యత్ర తత్ర మృతో మర్త్త్యో రుద్రలోకే మహీయతే ॥ 43.42 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥43 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే చతుశ్చత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
సూత ఉవాచ
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం జప్యేశ్వరసమీపతః ।
నామ్నా పంచనదం పుణ్యం సర్వపాపప్రణాశనం ॥ 44.1 ॥
త్రిరాత్రముషితస్తత్ర పూజయిత్వా మహేశ్వరం ।
సర్వపాపవిశుద్ధాత్మా రుద్రలోకే మహీయతే ॥ 44.2 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం శంకరస్యామితౌజసః ।
మహాభైరవమిత్యుక్తం మహాపాతకనాశనం ॥ 44.3 ॥
తీర్థానాం చ పరం తీర్థం వితస్తా పరమా నదీ ।
సర్వపాపహరా పుణ్యా స్వయమేవ గిరీంద్రజా ॥ 44.4 ॥
తీర్థం పంచతపో నామ శంభోరమితతేజసః ।
యత్ర దేవాదిదేవేన శక్రార్థే పూజితో భవః ॥ 44.5 ॥
పిండదానాదికం తత్ర ప్రేత్యానంతఫలప్రదం ।
మృతస్తత్రాపి నియమాద్ బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 44.6 ॥
కాయావరోహణం నామ మహాదేవాలయం శుభం ।
యత్ర మాహేశ్వరా ధర్మా మునిభిః సంప్రవర్త్తితాః ॥ 44.7 ॥
శ్రాద్ధం దానం తపో హోమ ఉపవాసస్తథాఽక్షయః ।
పరిత్యజతి యః ప్రాణాన్ రుద్రలోకం స గచ్ఛతి ॥ 44.8 ॥
అన్యచ్చ తీర్థప్రవరం కన్యాతీర్థమితి శ్రుతం ।
తత్ర గత్వా త్యజేత్ ప్రాణాఀల్లోకాన్ ప్రాప్నోతి శాశ్వతాన్ ॥ 44.9 ॥
జామదగ్న్యస్య తు శుభం రామస్యాక్లిష్టకర్మణః ।
తత్ర స్నాత్వా తీర్థ వరే గోసహస్రఫలం లభేత్ ॥ 44.10 ॥
మహాకాలమితి ఖ్యాతం తీర్థం త్రైలోక్యవిశ్రుతం ।
గత్వా ప్రాణాన్ పరిత్యజ్య గాణపత్యమవాప్నుయాత్ ॥ 44.11 ॥
గుహ్యాద్ గుహ్యతమం తీర్థం నకులీశ్వరముత్తమం ।
తత్ర సన్నిహితః శ్రీమాన్ భగవాన్ నకులీశ్వరః ॥ 44.12 ॥
హిమవచ్ఛిఖరే రమ్యే గంగాద్వారే సుశోభనే ।
దేవ్యా సహ మహాదేవో నిత్యం శిష్యైశ్చ సంవృతః ॥ 44.13 ॥
తత్ర స్నాత్వా మహాదేవం పూజయిత్వా వృషధ్వజం ।
సర్వపాపైర్విముచ్యేత మృతస్తజ్జ్ఞానమాప్నుయాత్ ॥ 44.14 ॥
అన్యచ్చ దేవదేవస్య స్థానం పుణ్యతమం శుభం ।
భీమేశ్వరమితి ఖ్యాతం గత్వా ముంచతి పాతకం ॥ 44.15 ॥
తథాన్యచ్చండవేగాయాః సంభేదః పాపనాశనః ।
తత్ర స్నాత్వా చ పీత్వా చ ముచ్యతే బ్రహ్మహత్యయా ॥ 44.16 ॥
సర్వేషామపి చైతేషాం తీర్థానాం పరమా పురీ ।
నామ్నా వారాణసీ దివ్యా కోటికోట్యయుతాధికా ॥ 44.17 ॥
తస్యాః పురస్తాన్మాహాత్మ్యం భాషితం వో మయా త్విహ ।
నాన్యత్ర లభ్యతే ముక్తిం ర్యోగేనాప్యేకజన్మనా ॥ 44.18 ॥
ఏతే ప్రాధాన్యతః ప్రోక్తా దేశాః పాపహరా నృణాం ।
గత్వా సంక్షాలయేత్ పాపం జన్మాంతరశతైః కృతం ॥ 44.19 ॥
యః స్వధర్మాన్ పరిత్యజ్య తీర్థసేవాం కరోతి హి ।
న తస్య ఫలతే తీర్థమహి లోకే పరత్ర చ ॥ 44.20 ॥
ప్రాయశ్చిత్తీ చ విధురస్తథా యాయావరో గృహీ ।
ప్రకుర్యాత్ తీర్థసంసేవాం యే చాన్యస్తాదృశా జనాః ॥ 44.21 ॥
సహాగ్నిర్వా సపత్నీకో గచ్ఛేత్ తీర్థాని యత్నతః ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో యథోక్తాం గతిమాప్నుయాత్ ॥ 44.22 ॥
ఋణాని త్రీణ్యపాకృత్య కుర్వన్వా తీర్థసేవనం ।
విధాయ వృత్తిం పుత్రాణాం భార్యాం తేషు విధాయ చ ॥ 44.23 ॥
ప్రాయశ్చిత్తప్రసంగేన తీర్థమాహాత్మ్యమీరితం ।
యః పఠేచ్ఛృణుయాద్ వాఽపి ముచ్యతే సర్వపాతకైః ॥ 44.24 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
చతుష్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥44 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే పంచచత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
సూత ఉవాచ
ఏతదాకర్ణ్య విజ్ఞానం నారాయణముఖేరితం ।
కూర్మరూపధరం దేవం పప్రచ్ఛుర్మునయః ప్రభుం ॥ 45.1 ॥
మునయః ఊచుః
కథితా భవతా ధర్మో మోక్షజ్ఞానం సవిస్తరం ।
లోకానాం సర్గవిస్తారో వంశమన్వంతరాణి చ ॥ 45.2 ॥
ప్రతిసర్గమిదానీం నో వక్తుమర్హసీ మాధవ ।
భూతానాం భూతభవ్యేశ యథా పూర్వం త్వయోదితం ॥ 45.3 ॥
సూత ఉవాచ
శ్రుత్వా తేషాం తదా వాక్యం భగవాన్ కూర్మరూపధృక్ ।
వ్యాజహార మహాయోగీ భూతానాం ప్రతిసంచరం ॥ 45.4 ॥
కూర్మ ఉవాచ
నిత్యో నైమిత్తికశ్చైవ ప్రాకృతోఽత్యంతికాస్తథా ।
చతుర్ద్ధాఽయం పురాణేఽస్మిన్ ప్రోచ్యతే ప్రతిసంచరః ॥ 45.5 ॥
యోఽయం సందృశ్యతే నిత్యం లోకే భూతక్షయస్త్విహ ।
నిత్యః సంకీర్త్యతే నామ్నా మునిభిః ప్రతిసంచరః ॥ 45.6 ॥
బ్రాహ్మో నైమిత్తికో నామ కల్పాంతే యో భవిష్యతి ।
త్రైలోక్యస్యాస్య కథితః ప్రతిసర్గో మనీషిభిః ॥ 45.7 ॥
మహాదాద్యాం విశేషాంతం యదా సంయాతి సంక్షయం ।
ప్రాకృతః ప్రతిసర్గోఽయం ప్రోచ్యతే కాలచింతకైః ॥ 45.8 ॥
జ్ఞానాదాత్యంతికః ప్రోక్తో యోగినః పరమాత్మని ।
ప్రలయః ప్రతిసర్గోఽయం కాలచింతాపరైర్ద్విజైః ॥ 45.9 ॥
ఆత్యంతికశ్చ కథితః ప్రలయోఽత్ర లయసాధనః ।
నైమిత్తికమిదానీం వః కథయిష్యే సమాసతః ॥ 45.10 ॥
చతుర్యుగసహస్రాంతే సంప్రాప్తే ప్రతిసంచరే ।
స్వాత్మసంస్థాః ప్రజాః కర్తుం ప్రతిపేదే ప్రజాపతిః ॥ 45.11 ॥
తతో భవత్యనావృష్టిస్తీవ్రా సా శతవార్షికీ ।
భూతక్షయకరీ ఘోరా సర్వభూతక్షయంకరీ ॥ 45.12 ॥
తతో యాన్యల్పసారాణి సత్త్వాని పృథివీపతే ।
తాని చాగ్రే ప్రలీయంతే భూమిత్వముపయాంతి చ ॥ 45.13 ॥
సప్తరశ్మిరథో భూత్వా సముత్తిష్ఠన్ దివాకరః ।
అసహ్యరశ్మిర్భవతి పిబన్నంభో గభస్తిభిః ॥ 45.14 ॥
తస్య తే రశ్మయః సప్త పిబంత్యంబు మహార్ణవే ।
ఛతేనాహారేణ తా దీప్తాః సూర్యాః సప్త భవంత్యుత ॥ 45.15 ॥
తతస్తే రశ్మయః సప్త సూర్యా భూత్వా చతుర్దిశం ।
చతుర్లోకమిదం సర్వం దహంతి శిఖినస్తథా ॥ 45.16 ॥
వ్యాప్నువంతశ్చ తే విప్రాస్తూర్ధ్వం చాధశ్చ రశ్మిభిః ।
దీప్యంతే భాస్కరాః సప్త యుగాంతాగ్నిప్రదీపితాః ॥ 45.17 ॥
తే సూర్యా వారిణా దీప్తా బహుసాహస్రరశ్మయః ।
ఖం సమావృత్య తిష్ఠంతి నిర్దహంతో వసుంధరాం ॥ 45.18 ॥
తతస్తేషాం ప్రతాపేన దహ్యమానా వసుంధరా ।
సాద్రినద్యర్ణవద్వీపా నిస్నేహా సమపద్యతే ॥ 45.19 ॥
దీప్తాభిః సంతతాభిశ్చ రశ్మిభిర్వై సమంతతః ।
అధశ్చోర్ధ్వం చ లగ్నాభిస్తిర్యక్ చైవ సమావృతం ॥ 45.20 ॥
సూర్యాగ్నినా ప్రమృష్టానాం సంసృష్టానాం పరస్పరం ।
ఏకత్వముపయాతానామేకజ్వాలం భవత్యుత ॥ 45.21 ॥
సర్వలోకప్రణాశశ్చ సోఽగ్నిర్భూత్వా సుకుండలీ ।
చతుర్లోకమిదం సర్వం నిర్దహత్యాత్మతేజసా ॥ 45.22 ॥
తతః ప్రలీనే సర్వస్మింజంగమే స్థావరే తథా ।
నిర్వృక్షా నిస్తృణా భూమిః కూర్మపృష్ఠా ప్రకాశతే ॥ 45.23 ॥
అంబరీషమివాభాతి సర్వమాపూరితం జగత్ ।
సర్వమేవ తదర్చిర్భిః పూర్ణం జాజ్వల్యతే పునః ॥ 45.24 ॥
పాతాలే యాని సత్త్వాని మహోదధిగతాని చ ।
తతస్తాని ప్రలీయంతే భూమిత్వముపయాంతి చ ॥ 45.25 ॥
ద్వీపాంశ్చ పర్వతాంశ్చైవ వర్షాణ్యథ మహోదధీన్ ।
తాన్ సర్వాన్ భస్మసాత్ చక్రే సప్తాత్మా పావకః ప్రభుః ॥ 45.26 ॥
సముద్రేభ్యో నదీభ్యశ్చ ఆప శుష్కాశ్చ సర్వశః ।
పిబన్నపః సమిద్ధోఽగ్నిః పృథివీమాశ్రితో జ్వలన్ ॥ 45.27 ॥
తతః సంవర్త్తకః శైలానతిక్రమ్య మహాంస్తథా ।
లోకాన్ దహతి దీప్తాత్మా రుద్రతేజోవిజౄంభితః ॥ 45.28 ॥
స దగ్ధ్వా పృథివీం దేవో రసాతలమశోషయత్ ।
అధస్తాత్ పృథివీం దగ్ధ్వా దివమూర్ధ్వం దహిష్యతి ॥ 45.29 ॥
యోజనానాం శతానీహ సహస్రాణ్యయుతాని చ ।
ఉత్తిష్ఠంతి శిఖాస్తస్య వహ్నేః సంవర్త్తకస్య తు ॥ 45.30 ॥
గంధర్వాంశ్చ పిశాచాంశ్చ సయక్షోరగరాక్షసాన్ ।
తదా దహత్యసౌ దీప్తః కాలరుద్రప్రచోదితః ॥ 45.31 ॥
భూర్లోకం చ భువర్లోకం స్వర్లోకం చ తథా మహః ।
దహేదశేషం కాలాగ్నిః కాలావిష్టతనుః స్వయం ॥ 45.32 ॥
వ్యాప్తేష్వేతేషు లోకేషు తిర్యగూర్ధ్వమథాగ్నినా ।
తత్ తేజః సమనుప్రాప్య కృత్స్నం జగదిదం శనైః ॥ 45.33 ॥
అతో గూడమిదం సర్వం తదా చైకం ప్రకాశతే ।
తతో గజకులాకారాస్తడిద్భిః సమలంకృతాః ॥ 45.34 ॥
ఉత్తిష్ఠంతి తదా వ్యోమ్ని ఘోరాః సంవర్త్తకా ఘనాః ।
కేచిన్నీలోత్పలశ్యామాః కేచిత్ కుముదసన్నిభాః ॥45.35 ॥
ధూమ్రవర్ణాస్తథా కేచిత్ కేచిత్ పీతాః పయోధరాః ।
కేచిద్ రాసభవర్ణాస్తు లాక్షారసనిభాః పరే ॥ 45.36 ॥
శంఖకుందనిభాశ్చాన్యే జాత్యంజననిభాస్తథా ।
మనః శిలాభాస్త్వన్యే చ కపోతసదృశాః పరే ॥ 45.37 ॥
ఇంద్రగోపనిభాః కేచిద్ధరితాలనిభాస్తథా ।
ఇంద్రచాపనిభాః కేచిదుత్తిష్ఠంతి ఘనా దివి ॥ 45.38 ॥
కేచిత్ పర్వతసంకాశాః కేచిద్ గజకులోపమాః ।
కూటాంగారనిభాశ్చాన్యే కేచిన్మీనకులోద్వహాః ॥ 45.39 ॥
బహూరూపా ఘోరరూపా ఘోరస్వరనినాదినః ।
తదా జలధరాః సర్వే పూరయంతి నభః స్థలం ॥ 45.40 ॥
తతస్తే జలదా ఘోరా రావిణో భాస్కరాత్మజాః ।
సప్తధా సంవృతాత్మానం తమగ్నిం శమయంతి తే ॥ 45.41 ॥
తతస్తే జలదా వర్షం ముంచంతీహ మహౌఘవత్ ।
సుఘోరమశివం వర్షం నాశయంతి చ పావకం ॥ 45.42 ॥
ప్రవృద్ధైస్తైస్తదాత్యర్థమంభసా పూర్యతే జగత్ ।
అద్భిస్తేజోభిభూతత్వాత్ తదగ్నిః ప్రవిశత్యపః ॥ 45.43 ॥
నష్టే చాగ్నౌ వర్షశతైః పయోదాః క్షయసంభవాః ।
ప్లావయంతోఽథ భువనం మహాజలపరిస్రవైః ॥ 45.44 ॥
ధారాభిః పూరయంతీదం చోద్యమానాః స్వయంభువా ।
అత్యంతసలిలౌఘైశ్చ వేలా ఇవ మహోదధేః ॥ 45.45 ॥
సాద్రిద్వీపా తథా పృథ్వీ జలైః సంచ్ఛాద్యతే శనైః ।
ఆదిత్యరశ్మిభిః పీతం జలమభ్రేషు తిష్ఠతి ॥ 45.46 ॥
పునః పతతి తద్ భూమౌ పూర్యంతే తేన చార్ణవాః ।
తతః సముద్రాః స్వాం వేలామతిక్రాంతాస్తు కృత్స్నశః ॥ 45.47 ॥
పర్వతాశ్చ విలీయంతే మహీ చాప్సు నిమజ్జతి ।
తస్మిన్నేకార్ణవే ఘోరే నష్టే స్థావరజంగమే ॥ 45.48 ॥
యోగనింద్రాం సమాస్థాయ శేతే దేవః ప్రజాపతిః ।
చతుర్యుగసహస్రాంతం కల్పమాహుర్మహర్షయః ॥ 45.49 ॥
వారాహో వర్త్తతే కల్పో యస్య విస్తార ఈరితః ।
అసంఖ్యాతాస్తథా కల్పా బ్రహ్మవిష్ణుశివాత్మకాః ॥ 45.50 ॥
కథితా హి పురాణేషు మునిభిః కాలచింతకైః ।
సాత్త్వికేష్వథ కల్పేషు మాహాత్మ్యమధికం హరేః ॥ 45.51 ॥
తామసేషు హరస్యోక్తం రాజసేషు ప్రజాపతేః ॥
యోఽయం ప్రవర్త్తతే కల్పో వారాహః సాత్త్వికో మతః ॥ 45.52 ॥
అన్యే చ సాత్త్వికాః కల్పా మమ తేషు పరిగ్రహః ।
ధ్యానం తపస్తథా జ్ఞానం లబ్ధ్వా తేష్వేవ యోగినః ॥ 45.53 ॥
ఆరాధ్య గిరిశం మాం చ యాంతి తత్ పరమం పదం ।
సోఽహం తత్త్వం సమాస్థాయ మాయీ మాయామయీం స్వయం ॥ 45.54 ॥
ఏకార్ణవే జగత్యస్మిన్ యోగనిద్రాం వ్రజామి తు ।
మాం పశ్యంతి మహాత్మానః సుప్తికాలే మహర్షయః ॥ 45.55 ॥
జనలోకే వర్త్తమానాస్తపసా యోగచక్షుషా ।
అహం పురాణపురుషో భూర్భువః ప్రభవో విభుః ॥ 45.56 ॥
సహస్రచరణః శ్రీమాన్ సహస్రాంశుః సహస్రపాత్ ।
మంత్రోఽగ్నిర్బ్రాహ్మిణా గావః కుశాశ్చ సమిధో హ్యహం ॥ 45.57 ॥
ప్రోక్షణీ చ శ్రువశ్చైవ సోమో ఘృతమథాస్మ్యహం ।
సంవర్త్తకో మహానాత్మా పవిత్రం పరమం యశః ॥ 45.58 ॥
మేధాప్యహం ప్రభుర్గోప్తా గోపతిర్బ్రహ్మణో ముఖం ।
అనంతస్తారకో యోగీ గతిర్గతిమతాం వరః ॥ 45.59 ॥
హంసః ప్రాణోఽథ కపిలో విశ్వమూర్త్తిః సనాతనః ।
క్షేత్రజ్ఞః ప్రకృతిః కాలో జగద్బీజమథామృతం ॥ 45.60 ॥
మాతా పితా మహాదేవో మత్తో హ్యన్యన్న విద్యతే ।
ఆదిత్యవర్ణో భువనస్య గోప్తా
నారాయణః పురుషో యోగమూర్త్తిః ।
తం పశ్యంతి యతయో యోగనిష్ఠా
ఞఞజ్ఞాత్వాత్మానమమృతత్వం వ్రజంతి ॥ 45.61 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥45 ॥
కూర్మపురాణఏ ఉత్తరభాగే షడ్చత్వారింశత్తమోఽధ్యాయః
కూర్మ ఉవాచ
అతః పరం ప్రవక్ష్యామి ప్రతిసర్గమనుత్తమం ।
ప్రాకృతం తత్సమాసేన శృణుధ్వం గదతో మమ ॥ 46.1 ॥
గతే పరార్ద్ధద్వితయే కాలో లోకప్రకాలనః ।
కాలాగ్నిర్భస్మసాత్ కర్త్తుం కరోతి నికిలం గతిం ॥ 46.2 ॥
స్వాత్మన్యాత్మానమావేశ్య భూత్వా దేవో మహేశ్వరః ।
దహేదశేషం బ్రహ్మాండం సదేవాసురమానుషం ॥ 46.3 ॥
తమావిశ్య మహాదేవో భగవాన్నీలలోహితః ।
కరోతి లోకసంహారం భీషణం రూపమాశ్రితః ॥ 46.4 ॥
ప్రవిశ్య మండలం సౌరం కృత్వాఽసౌ బహుధా పునః ।
నిర్దహత్యఖిలం లోకం సప్తసప్తిస్వరూపధృక్ ॥ 46.5 ॥
స దగ్ధ్వా సకలం విశ్వమస్త్రం బ్రహ్మశిరో మహత్ ।
దేవతానాం శరీరేషు క్షిపత్యఖిలదాహకం ॥ 46.6 ॥
దగ్ధేష్వశేషదేవేషు దేవీ గిరివరాత్మజా ।
ఏషాసా సాక్షిణీ శంభోస్తిష్ఠతే వైదికీ శ్రుతిః ॥ 46.7 ॥
శిరః కపాలైర్దేవానాం కృతస్రగ్వరభూషణః ।
ఆదిత్యచంద్రాదిగణైః పూరయన్ వ్యోమమండలం ॥ 46.8 ॥
సహస్రనయనో దేవః సహస్రాకృతిరీశ్వరః ।
సహస్రహస్తచరణః సహస్రార్చిర్మహాభుజః ॥ 46.9 ॥
దంష్ట్రాకరాలవదనః ప్రదీప్తానలలోచనః ।
త్రిశూలకృత్తివసనో యోగమైశ్వరమాస్థితః ॥ 46.10 ॥
పీత్వా తత్పరమానందం ప్రభూతమమృతం స్వయం ।
కరోతి తాండవం దేవీమాలోక్య పరమేశ్వరః ॥ 46.11 ॥
పీత్వా నృత్యామృతం దేవీ భర్త్తుః పరమమంగలం ।
యోగమాస్థాయ దేవస్య దేహమాయాతి శూలినః ॥ 46.12 ॥
స భుక్త్వా తాండవరసం స్వేచ్ఛయైవ పినాకధృక్ ।
జ్యోతిః స్వభావం భగవాన్ దగ్ధ్వా బ్రహ్మాండమండలం ॥ 46.13 ॥
సంస్థితేష్వథ దేవేషు బ్రహ్మవిష్ణుపినాకధృక్ ।
గుణైరశేషైః పృథివీవిలయం యాతి వారిషు ॥ 46.14 ॥
స వారితత్త్వం సగుణం గ్రసతే హవ్యవాహనః ।
తైజసం గుణసంయుక్తం వాయౌ సంయాతి సంక్షయం ॥ 46.15 ॥
ఆకాశే సగుణో వాయుః ప్రలయం యాతి విశ్వభృత్ ।
భూతాదౌ చ తథాకాశం లీయతే గుణసంయుతః ॥ 46.16 ॥
ఇంద్రియాణి చ సర్వాణి తైజసే యాతి సంక్షయం ।
వైకారికో దేవగణాః ప్రలంయ యాంతి సత్తమాః ॥ 46.17 ॥
త్రివిధోఽయమహంకారో మహతి ప్రలయే వ్రజేత్ ।
మహాంతమేభిః సహితం బ్రహ్మాణమమితౌజసం ॥ 46.18 ॥
అవ్యక్తం జగతో యోనిః సంహరేదేకమవ్యయం ।
ఏవం సంహృత్య భూతాని తత్త్వాని చ మహేశ్వరః ॥ 46.19 ॥
వియోజయతి చాన్యోన్యం ప్రధానం పురుషం పరం ।
ప్రధానపుంసోరజయోరేష సంహార ఈరితః ॥ 46.20 ॥
మహేశ్వరేచ్ఛాజనితో న స్వయం విద్యతే లయః ।
గుణసామ్యం తదవ్యక్తం ప్రకృతిః పరిగీయతే ॥ 46.21 ॥
ప్రధానం జగతో యోనిర్మాయాతత్త్వమచేతనం ।
కూటస్థశ్చిన్మయో హ్యాత్మా కేవలః పంచవింశకః ॥ 46.22 ॥
గీయతే మునిభిః సాక్షీ మహానేషః పితామహః ॥
ఏవం సంహారకరణీ శక్తిర్మాహేశ్వరీ ధ్రువా ॥ 46.23 ॥
ప్రధానాద్యం విశేషాంతం దేహే రుద్ర ఇతి శ్రుతిః ।
యోగినామథ సర్వేషాం జ్ఞానవిన్యస్తచేతసాం ॥ 46.24 ॥
ఆత్యంతికం చైవ లయం విదధాతీహ శంకరః ।
ఇత్యేష భగవాన్ రుద్రః సంహారం కురుతే వశీ ॥ 46.25 ॥
స్థాపికా మోహనీ శక్తిర్నారాయణ ఇతి శ్రుతిః ।
హిరణ్యగర్భో భగవాన్ జగత్ సదసదాత్మకం ॥ 46.26 ॥
సృజేదశేషం ప్రకృతేస్తన్మయః పంచవింశకః ।
సర్వతః సర్వగాః శాంతాః స్వాత్మన్యేవవ్యవస్థితాః ।
శక్తయో బ్రహ్మవిణ్వీశా భుక్తిముక్తిఫలప్రదాః ॥ 46.27 ॥
సర్వేశ్వరాః సర్వవంద్యాః శాశ్వతానంతభోగినః
ఏకమేవాక్షరం తత్త్వం పుంప్రధానేశ్వరాత్మకం ॥ 46.28 ॥
అన్యాశ్చ శక్తయో దివ్యాః సంతి తత్ర సహస్రశః ।
ఇజ్యంతే వివిధైర్యజ్ఞైః శక్రాదిత్యాదయోఽమరాః ।
ఏకైకస్య సహస్రాణి దేహానాం వై శతాని చ ॥ 46.29 ॥
కథ్యంతే చైవ మాహాత్మ్యాచ్ఛక్తిరేకైవ నిర్గుణాః ।
తాం తాం శక్తిం సమాధాయ స్వయం దేవో మహేశ్వరః ॥ 46.30 ॥
కరోతి దేహాన్ వివిధాన్ దృశ్యతే చైవ లీలయా ।
ఇజ్యతే సర్వయజ్ఞేషు బ్రాహ్మణైర్వేదవాదిభిః ॥ 46.31 ॥
సర్వకామప్రదో రుద్ర ఇత్యేషా వైదికీ శ్రుతిః ।
సర్వాసామేవ శక్తీనాం బ్రహ్మవిష్ణుమహేశ్వరాః ॥ 46.32 ॥
ప్రాధాన్యేన స్మృతా దేవాః శక్తయః పరమాత్మనః ।
ఆభ్యః పరస్తాద్ భగవాన్ పరమాత్మా సనాతనః ॥ 46.33 ॥
గీయతే సర్వశక్త్యాత్మా శూలపాణిర్మహేశ్వరః ।
ఏనమేకే వదంత్యగ్నిం నారాయణమథాపరే ॥ 46.34 ॥
ఇంద్రమేకే పరే ప్రాణం బ్రహ్మాణమపరే జగుః ।
బ్రహ్మవిష్ణవగ్నివరుణాః సర్వే దేవాస్తథర్షయః ॥ 46.35 ॥
ఏకస్యైవాథ రుద్రస్య భేదాస్తే పరికీర్త్తితాః ।
యం యం భేదం సమాశ్రిత్య యజంతి పరమేశ్వరం ॥ 46.36 ॥
తత్ తద్ రూపం సమాస్థాయ ప్రదదాతి ఫలం శివః ।
తస్మాదేకతరం భేదం సమాశ్రిత్యాపి శాశ్వతం ॥ 46.37 ॥
ఆరాధయన్మహాదేవం యాతి తత్పరమం పదం ।
కింతు దేవం మహాదేవం సర్వశక్తిం సనాతనం ॥ 46.38 ॥
ఆరాధయేద్ వై గిరిశం సగుణం వాఽథ నిర్గుణం ।
మయా ప్రోక్తో హి భవతాం యోగః ప్రాగేవ నిర్గుణః ॥ 46.39 ॥
ఆరురుక్షుస్తు సగుణం పూజయేత్ పరమేశ్వరం ।
పినాకినం త్రినయనం జటిలం కృత్తివాససం ॥ 46.40 ॥
పద్మాసనస్థం రుక్మాభం చింతయేద్ వైదికీ శ్రుతిః ।
ఏష యోగః సముద్దిష్టః సబీజో మునిసత్తమాః ॥ 46.41 ॥
అత్రాప్యశక్తోఽథ హరం విశ్వం బ్రహ్మాణర్చయేత్ ।
అథ చేదసమర్థః స్యాత్తత్రాపి మనిపుంగవాః ॥ 46.42 ॥
తతో వాయగ్నిశక్రాదీన్ పూజయేత్భక్తిసంయుతః ।
తస్మాత్ సర్వాన్ పరిత్యజ్య దేవాన్ బ్రహ్మపురోగమాన్ ॥ 46.43 ॥
ఆరాధయేద్ విరూపాక్షమాదిమధ్యాంతసంస్థితం ।
భక్తియోగసమాయుక్తః స్వధర్మనిరతః శుచిః ॥ 46.44 ॥
తాదృశం రూపమాస్థాయ ఆసాద్యాత్యంతికం శివం ।
ఏష యోగః సముద్దిష్టః సబీజోఽత్యంతభావనః ॥ 46.45 ॥
యథావిధి ప్రకుర్వాణః ప్రాప్నుయాదైశ్వరం పదం ।
యే చాన్యే భావనే శుద్ధే ప్రాగుక్తే భవతామిహ ॥ 46.46 ॥
అథాపి కథితో యోగో నిర్బీజశ్చ సబీజకః ।
జ్ఞానం తదుక్తం నిర్బీజం పూర్వం హి భవతాం మయా ॥ 46.47 ॥
విష్ణుం రుద్రం విరంచింంచ సబీజం సాధయేద్బుధః ।
అథ వాయ్వాదికాన్ దేవాంస్తత్పరః సంయతేంద్రియః ॥ 46.48 ॥
పూజయేత్ పురుషం విష్ణుం చతుర్మూర్త్తిధరం హరిం ।
అనాదినిధనం దేవం వాసుదేవం సనాతనం ॥ 46.49 ॥
నారాయణం జగద్యోనిమాకాశం పరమం పదం ।
తల్లింగధారీ నియతం తద్భక్తస్తదుపాశ్రయః ॥ 46.50 ॥
ఏష ఏవ విధిర్బ్రాహ్మే భావనే చాంతికే మతః ।
ఇత్యేతత్ కథితం జ్ఞానం భావనాసంశ్రయం పరం ॥ 46.51 ॥
ఇంద్రద్యుమ్నాయ మునయే కథితం యన్మయా పురా ।
అవ్యక్తాత్మకమేవేదం చేతనాచేతనం జగత్ ॥ 46.52 ॥
తదీశ్వరః పరం బ్రహ్మ తస్మాద్ బ్రహ్మమయం జగత్ ।
సూత ఉవాచ
ఏతావదుక్త్వా భగవాన్ విరరామ జనార్దనః ।
తుష్టువుర్మునయో విష్ణుం శక్రేణ సహ మాధవం ॥ 46.53 ॥
మునయః ఊచుః
నమస్తే కూర్మరూపాయ విష్ణవే పరమాత్మనే ।
నారాయణాయ విశ్వాయ వాసుదేవాయ తే నమః ॥ 46.54 ॥
నమో నమస్తే కృష్ణాయ గోవిందాయ నమో నమః ।
మాధవాయ నమస్తుభ్యం నమో యజ్ఞేశ్వరాయ చ ॥ 46.55 ॥
సహస్రశిరసే తుభ్యం సహస్రాక్షాయ తే నమః ।
నమః సహస్రహస్తాయ సహస్రచరణాయ చ ॥ 46.56 ॥
ఓం నమో జ్ఞానరూపాయ పరమాత్మస్వరూపిణే ।
ఆనందాయ నమస్తుభ్యం మాయాతీతాయ తే నమః ॥ 46.57 ॥
నమో గూఢశరీరాయ నిర్గుణాయ నమోఽస్తు తే ।
పురుషాయ పురాణాయ సత్తామాత్రస్వరూపిణే ॥ 46.58 ॥
నమః సాంఖ్యాయ యోగాయ కేవలాయ నమోఽస్తు తే ।
ధర్మజ్ఞానాధిగమ్యాయ నిష్కలాయ నమోఽస్తు తే ॥ 46.59 ॥
నమస్తే వ్యోమరూపాయ మహాయోగేశ్వరాయ చ ।
పరావరాణాం ప్రభవే వేదవేద్యాయ తే నమః ॥ 46.60 ॥
నమో బుద్ధాయ శుద్ధాయ నమో యుక్తాయ హేతవే ।
నమో నమో నమస్తుభ్యం మాయినే వేధసే నమః ॥ 46.61 ॥
నమోఽస్తు తే వరాహాయ నారసింహాయ తే నమః ।
వామనాయ నమస్తుభ్యం హృషీకేశాయ తే నమః ॥ 46.62 ॥
స్వర్గాపవర్గదాత్రే చ నమోఽప్రతిహతాత్మనే ।
నమో యోగాధిగమ్యాయ యోగినే యోగదాయినే ॥ 46.63 ॥
దేవానాం పతయే తుభ్యం దేవార్త్తిశమనాయ తే ।
భగవంస్త్వత్ప్రసాదేన సర్వసంసారనాశనం ॥ 46.64 ॥
అస్మాభిర్విదితం జ్ఞానం యజ్జ్ఞాత్వామృతమశ్నుతే ।
శ్రుతాస్తు వివిధా ధర్మా వంశా మన్వంతరాణి చ ॥ 46.65 ॥
సర్గశ్చ ప్రతిసర్గశ్చ బ్రహ్మాణ్యస్యాస్య విస్తరః ।
త్వం హి సర్వజగత్సాక్షీ విశ్వో నారాయణః పరః ॥ 46.66 ॥
త్రాతుమర్హస్యనంతాత్మా త్వామేవ శరణం గతాః ।
సూత ఉవాచ
ఏతద్ వః కథితం విప్రా భోగమోక్షప్రదాయకం ॥ 46.67 ॥
కౌర్మం పురాణమఖిలం యజ్జగాద గదాధరః ।
అస్మిన్ పురాణే లక్ష్మ్యాస్తు సంభవః కథితః పురా ॥ 46.68 ॥
మోహాయాశేషభూతానాం వాసుదేవేన యోజితః ।
ప్రజాపతీనాం సర్గస్తు వర్ణధర్మాశ్చ వృత్తయః ॥ 46.69 ॥
ధర్మార్థకామమోక్షాణాం యథావల్లక్షణం శుభం ।
పితామహస్య విష్ణోశ్చ మహేశస్య చ ధీమతః ॥ 46.70 ॥
ఏకత్వం చ పృథక్త్వం చ విశేషశ్చోపవర్ణితః ।
భక్తానాం లక్షణం ప్రోక్తం సమాచారశ్చ భోజనం ॥ 46.71 ॥
వర్ణాశ్రమాణాం కథితం యథావదిహ లక్షణం ।
ఆదిసర్గస్తతః పశ్చాదండావరణసప్తకం ॥ 46.72 ॥
హిరణ్యగర్భసర్గశ్చ కీర్త్తితో మునిపుంగవాః ।
కాలసంఖ్యాప్రకథనం మాహాత్మ్యం చేశ్వరస్య చ ॥ 46.73 ॥
బ్రహ్మణః శయనం చాప్సు నామనిర్వచనం తథా ।
వరాహవపుషా భూయో భూమేరుద్ధరణం పునః ॥ 46.74 ॥
ముఖ్యాదిసర్గకథనం మునిసర్గస్తథాపరః ।
వ్యాఖ్యతో రుద్రసర్గశ్చ ఋషిసర్గశ్చ తాపసః ॥ 46.75 ॥
ధర్మస్య చ ప్రజాసర్గస్తామసాత్ పూర్వమేవ తు ।
బ్రహ్మవిష్ణోర్వివాదః స్యాదంతర్దేహప్రవేశనం ॥ 46.76 ॥
పద్మోద్భవత్వం దేవస్య మోహస్తస్య చ ధీమతః ।
దర్శనం చ మహేశస్య మాహాత్మ్యం విష్ణునేరితం ॥ 46.77 ॥
దివ్యదృష్టిప్రదానం చ బ్రహ్మణః పరమేష్ఠినా ।
సంస్తవో దేవదేవస్య బ్రహ్మణా పరమేష్ఠినా ॥ 46.78 ॥
ప్రసాదో గిరిశస్యాథ వరదానం తథైవ చ ।
సంవాదో విష్ణునా సార్ధం శంకరస్య మహాత్మనః ॥ 46.79 ॥
వరదానం తథాపూర్వమంతర్ద్ధానం పినాకినః ।
వధశ్చ కథితో విప్రా మధుకైటభయోః పురా ॥ 46.80 ॥
అవతారోఽథ దేవస్య బ్రహ్మణో నాభిపంకజాత్ ।
ఏకీభావశ్చ దేవస్య విష్ణునా కథితస్తతః ॥ 46.81 ॥
విమోహో బ్రహ్మణశ్చాథ సంజ్ఞాలాభో హరేస్తతః ।
తపశ్చరణమాఖ్యాతం దేవదేవస్య ధీమతః ॥ 46.82 ॥
ప్రాదుర్భావో మహేశస్య లలాటాత్ కథితస్తతః ।
రుద్రాణాం కథితా సృష్టిర్బ్రహ్మణః ప్రతిషేధనం ॥ 46.83 ॥
భూతిశ్చ దేవదేవస్య వరదానోపదేశకౌ ।
అంతర్ద్ధానం చ రుద్రస్య తపశ్చర్యాండజస్య చ ॥ 46.84 ॥
దర్శనం దేవదేవస్య నరనారీశరీరతా ।
దేవ్యా విభాగకథనం దేవదేవాత్ పినాకినః ॥ 46.85 ॥
దేవ్యాశ్చ పశ్చాత్ కథితం దక్షపుత్రీత్వమేవ చ ।
హిమవద్దుహితృత్వం చ దేవ్యా యాథాత్మ్యమేవ చ ॥ 46.86 ॥
దర్శనం దివ్యరూపస్య వైశ్వరూపస్య దర్శనం ।
నామ్నాం సహస్రం కథితం పిత్రా హిమవతా స్వయం ॥ 46.87 ॥
ఉపదేశో మహాదేవ్యా వరదానం తథైవ చ ।
భృగ్వాదీనాం ప్రజాసర్గో రాజ్ఞాం వంశస్య విస్తరః ॥ 46.88 ॥
ప్రాచేతసత్వం దక్షస్య దక్షయజ్ఞవిమర్దనం ।
దధీచస్య చ దక్షస్య వివాదః కథితస్తదా ॥ 46.89 ॥
తతశ్చ శాపః కథితో మునీనాం మునిపుంగవాః ।
రుద్రాగతిః ప్రసాదశ్చ అంతర్ద్ధానం పినాకినః ॥ 46.90 ॥
పితామహస్యోపదేశః కీర్త్త్యతే రక్షణాయ తు ।
దక్షస్య చ ప్రజాసర్గః కశ్యపస్య మహాత్మనః ॥ 46.91 ॥
హిరణ్యకశిపోర్నాశో హిరణ్యాక్షవధస్తథా ।
తతశ్చ శాపః కథితో దేవదారువనౌకసాం ॥ 46.92 ॥
నిగ్రహశ్చాంధకస్యాథ గాణపత్యమనుత్తమం ।
ప్రహ్రాదనిగ్రహశ్చాథ బలేః సంయమనం తతః ॥ 46.93 ॥
బాణస్య నిగ్రహశ్చాథ ప్రసాదస్తస్య శూలినః ।
ఋషీణాం వంశవిస్తారో రాజ్ఞాం వంశాః ప్రకీర్త్తితాః ॥ 46.94 ॥
వసుదేవాత్ తతో విష్ణోరుత్పత్తిః స్వేచ్ఛయా హరేః ।
దర్శనం చోపమన్యోర్వై తపశ్చరణమేవ చ ॥ 46.95 ॥
వరలాభో మహాదేవం దృష్ట్వా సాంబం త్రిలోచనం ।
కైలాసగమనంచాథ నివాసస్తస్య శార్ఙ్గిణః ॥ 46.96 ॥
తతశ్చ కథ్యతే భీతిర్ద్వారవత్యాం నివాసినాం ।
రక్షణం గరుడేనాథ జిత్వా శత్రూన్ మహాబలాన్ ॥ 46.97 ॥
నారాదాగమనం చైవ యాత్రా చైవ గరుత్మతః ।
తతశ్చ కృష్ణాగమనం మునీనామాగతిస్తతః ॥ 46.98 ॥
నైత్యకం వాసుదేవస్య శివలింగార్చనం తథా ।
మార్కండేయస్య చ మునేః ప్రశ్నః ప్రోక్తస్తతః పరం ॥ 46.99 ॥
లింగార్చననిమిత్తం చ లింగస్యాపి సలింగినః ।
యథార్థంకథితంచాథ లింగావిర్భావ ఏవ చ ॥ 46.100 ॥
బ్రహ్మవిష్ణోస్తథా మధ్యే కీర్త్తితా మునిపుంగవాః ।
మోహస్తయోస్తు కథితో గమనం చోర్ధ్వతో హ్యధః ॥ 46.101 ॥
సంస్తవో దేవదేవస్య ప్రసాదః పరమేష్ఠినః ।
అంతర్ధానం చ లింగస్య సాంబోత్పత్తిస్తతః పరం ॥ 46.102 ॥
కీర్తితా చానిరుద్ధస్య సముత్పత్తిర్ద్విజోత్తమాః ।
కృష్ణస్య గమనే బుద్ధిరృషీణామాగతిస్తథా ॥ 46.103 ॥
అనువశాసనంచ కృష్ణేన వరదానం మహాత్మనః ।
గమనం చైవ కృష్ణస్య పార్థస్యాపి చ దర్శనం ॥ 46.104 ॥
కృష్ణద్వైపాయనస్యోక్తం యుగధర్మాః సనాతనాః ॥
అనుగ్రహోఽథ పార్థస్య వారాణస్యాం గతిస్తతః ॥ 46.105 ॥
పారాశర్యస్య చ మునేర్వ్యాసస్యాద్భుతకర్మణః ।
వారాణస్యాశ్చ మాహాత్మ్యం తీర్థానాం చైవ వర్ణనం ॥ 46.106 ॥
తీర్థయాత్రా చ వ్యాసస్య దేవ్యాశ్చైవాథ దర్శనం ।
ఉద్వాసనం చ కథితం వరదానం తథైవ చ ॥ 46.107 ॥
ప్రయాగస్య చ మాహాత్మ్యం క్షేత్రాణామథ కీర్త్తినం ।
ఫలం చ విపులం విప్రా మార్కండేయస్య నిర్గమః ॥ 46.108 ॥
భువనానాం స్వరూపం చ జ్యోతిషాం చ నివేశనం ।
కీర్త్యంతే చైవ వర్షాణి నదీనాం చైవ నిర్ణయః ॥ 46.109 ॥
పర్వతానాం చ కథనం స్థానాని చ దివౌకసాం ।
ద్వీపానాం ప్రవిభాగశ్చ శ్వేతద్వీపోపవర్ణనం ॥ 46.110 ॥
శయనం కేశవస్యాథ మాహాత్మ్యం చ మహాత్మనః ।
మన్వంతరాణాం కథనం విష్ణోర్మాహాత్మ్యమేవ చ ॥ 46.111 ॥
వేదశాఖాప్రణయనం వ్యాసానాం కథనం తతః ।
అవేదస్య చ వేదానాం కథితం మునిపుంగవాః ॥ 46.112 ॥
యోగేశ్వరాణాం చ కథా శిష్యాణాం చాథ కీర్త్తనం ।
గీతాశ్చ వివిధాగుహ్యా ఈశ్వరస్యాథ కీర్త్తితాః ॥ 46.113 ॥
వర్ణాశ్రమాణామాచారాః ప్రాయశ్చిత్తవిధిస్తతః ।
కపాలిత్వం చ రుద్రస్య భిక్షాచరణమేవ చ ॥ 46.114 ॥
పతివ్రతాయాశ్చాఖ్యానం తీర్థానాం చ వినిర్ణయః ।
తథా మంకణకస్యాథ నిగ్రహః కీర్తితో ద్విజాః ॥ 46.115 ॥
వధశ్చ కథితో విప్రాః కాలస్య చ సమాసతః ।
దేవదారువనే శంభోః ప్రవేశో మాధవస్య చ ॥ 46.116 ॥
దర్శనం షట్కులీయానాం దేవదేవస్య ధీమతః ।
వరదానం చ దేవస్య నందినే తు ప్రకీర్తితం ॥ 46.117 ॥
నైమిత్తికశ్చ కథితః ప్రతిసర్గస్తతః పరం ।
ప్రాకృతః ప్రలయశ్చోర్ద్ధ్వం సబీజో యోగ ఏవ చ ॥ 46.118 ॥
ఏవం జ్ఞాత్వా పురాణస్య సంక్షేపం కీర్త్తయేత్తు యః ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 46.119 ॥
ఏవముక్త్వా శ్రియం దేవీమాదాయ పురుషోత్తమః ।
సంత్యజ్య కూర్మసంస్థానం స్వస్థానం చ జగామ హ ॥ 46.120 ॥
దేవాశ్చ సర్వే మునయః స్వాని స్థానాని భేజిరే ।
ప్రణమ్య పురుషం విష్ణుం గృహీత్వా హ్యమృతం ద్విజాః ॥ 46.121 ॥
ఏతత్ పురాణం సకలం భాషితం కూర్మరూపిణా ।
సాక్షాద్ దేవాదిదేనేన విష్ణునా విశ్వయోనినా ॥ 46.122 ॥
యః పఠేత్ సతతం మర్త్యః నియమేన సమాసతః ।
సర్వపాపవినిర్ముక్తో బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ 46.123 ॥
లిఖిత్వా చైవ యో దద్యాద్ వైశాఖే మాసి సువ్రతః ।
విప్రాయ వేదవిదుషే తస్య పుణ్యం నిబోధత ॥ 46.124 ॥
సర్వపాపవినిర్ముక్తః సర్వైశ్వర్యసమన్వితః ।
భుక్త్వా చ విపులాన్మర్త్యో భోగాందివ్యాన్సుశోభనాన్ ॥ 46.125 ॥
తతః స్వర్గాత్ పరిభ్రష్టో విప్రాణాం జాయతే కులే ।
పూర్వసంస్కారమాహాత్మ్యాద్ బ్రహ్మవిద్యామవాప్నుయాత్ ॥ 46.126 ॥
పఠిత్వాధ్యాయమేవైకం సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ।
యోఽర్థం విచారయేత్ సమ్యక్ ప్రాప్నోతి పరం పదం ॥ 46.127 ॥
అధ్యేతవ్యమిదం నిత్యం విప్రైః పర్వణి పర్వణి ।
శ్రోతవ్యం చ ద్విజశ్రేష్ఠా మహాపాతకనాశనం ॥ 46.128 ॥
ఏకతస్తు పురాణాని సేతిహాసాని కృత్స్నశః ।
ఏకత్ర చేదం పరమమేతదేవాతిరిచ్యతే ॥ 46.129 ॥
ఇదం పురాణం ముక్త్వైకం నాస్త్యన్యత్ సాధనం పరం ।
యథావదత్ర భగవాన్ దేవో నారాయణో హరిః ॥ 46.130 ॥
కీర్త్యతే హి యథా విష్ణుర్న తథాఽన్యేషు సువ్రతాః ।
బ్రాహ్మీ పౌరాణికీ చేయం సంహితా పాపనాశనీ ॥ 46.131 ॥
అత్ర తత్ పరమం బ్రహ్మ కీర్త్యతే హి యథార్థతః ।
తీర్థానాం పరమం తీర్థం తపసాం చ పరం తపః ॥ 46.132 ॥
జ్ఞానానాం పరమం జ్ఞానం వ్రతానాం పరమం వ్రతం ।
నాధ్యేతవ్యమిదం శాస్త్రం వృషలస్య చ సన్నిధౌ ॥ 46.133 ॥
యోఽధీతే స తు మోహాత్మా స యాతి నరకాన్ బహూన్ ।
శ్రాద్ధే వా దైవికే కార్యే శ్రావణీయం ద్విజాతిభిః ॥ 46.134 ॥
యజ్ఞాంతే తు విశేషేణ సర్వదోషవిశోధనం ।
ముముక్షూణామిదం శాస్త్రమధ్యేతవ్యం విశేషతః ॥ 46.135 ॥
శ్రోతవ్యం చాథ మంతవ్యం వేదార్థపరిబృంహణం ।
జ్ఞాత్వా యథావద్ విప్రేంద్రాన్ శ్రావయేద్ భక్తిసంయుతాన్ ॥ 46.136 ॥
సర్వపాపవినిర్ముక్తో బ్రహ్మసాయుజ్యమాప్నుయాత్ ।
యోఽశ్రద్దధానే పురుషే దద్యాచ్చాధార్మికే తథా ॥ 46.137 ॥
స ప్రేత్య గత్వా నిరయాన్ శునాం యోనిం వ్రజత్యధః ।
నమస్కృత్య హరిం విష్ణుం జగద్యోనిం సనాతనం ॥ 46.138 ॥
అధ్యేతవ్యమిదం శాస్త్రం కృష్ణద్వైపాయనం తథా ।
ఇత్యాజ్ఞా దేవదేవస్య విష్ణోరమితతేజసః ॥ 46.139 ॥
పారాశర్యస్య విప్రర్షేర్వ్యాసస్య చ మహాత్మనః ।
శ్రుత్వా నారాయణాద్దేవాన్ నారదో భగవానృషిః ॥ 46.140 ॥
గౌతమాయ దదౌ పూర్వం తస్మాచ్చైవ పరాశరః ।
పరాశరోఽపి భగవాన గంగాద్వారే మునీశ్వరాః ॥ 46.141 ॥
మునిభ్యః కథయామాస ధర్మకామార్థమోక్షదం ।
బ్రహ్మణా కథితం పూర్వం సనకాయ చ ధీమతే ॥ 46.142 ॥
సనత్కుమారాయ తథా సర్వపాపప్రణాశనం ।
సనకాద్ భగవాన్ సాక్షాద్ దేవలో యోగవిత్తమః ॥ 46.143 ॥
అవాప్తవాన్ పంచశిఖో దేవలాదిదముత్తమం ।
సనత్కుమారాద్ భగవాన్ మునిః సత్యవతీసుతః ॥ 46.144 ॥
ఏతత్ పురాణం పరమం వ్యాసః సర్వార్థసంచయం ।
తస్మాద్ వ్యాసాదహం శ్రుత్వా భవతాం పాపనాశనం ॥ 46.145 ॥
ఊచివాన్ వై భవద్భిశ్చ దాతవ్యం ధార్మికే జనే ।
తస్మై వ్యాసాయ మునయే సర్వజ్ఞాయ మహర్షయే ॥ 46.146 ॥
పారాశర్యాయ శాంతాయ నమో నారాయణాత్మనే ।
యస్మాత్ సంజాయతే కృత్సనం యత్ర చైవ ప్రలీయతే ।
నమస్తస్మై సురేశాయ విష్ణవే కూర్మరూపిణే ॥ 46.147 ॥
ఇతి శ్రీకూర్మపురాణే షట్సాహస్త్ర్యాం సంహితాయాముపరివిభాగే
షట్శ్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥46 ॥
ఉత్తరభాగః సమాప్తః ॥
॥ ఇతి శ్రీకూర్మపురాణం సమాప్తం ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Vritra Gita from Adhyatma Ramayana in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil