॥ Sri Ramana Geetaa Malayalam Lyrics ॥
॥ ശ്രീരമണഗീതാ ॥
അധ്യായ – നാമ
1. ഉപാസനാപ്രാധാന്യനിരൂപണം
2. മാർഗത്രയകഥനം
3. മുഖ്യകർതവ്യ നിരൂപണം
4. ജ്ഞാനസ്വരൂപകഥനം
5. ഹൃദയവിദ്യാ
6. മനോനിഗ്രഹോപായഃ
7. ആത്മവിചാരാധികാരിതദംഗനിരൂപണം
8. ആശ്രമവിചാരഃ
9. ഗ്രന്ഥിഭേദകഥനം
10. സങ്ധവിദ്യാ
11. ജ്ഞാനസിദ്ധിസാമരസ്യകഥനം
12. ശക്തിവിചാരഃ
13. സംന്യാസേ സ്ത്രീപുരുഷയോസ്തുല്യാധികാരനിരൂപണം
14. ജീവന്മുക്തി വിചാരഃ
15. ശ്രവണമനനനിദിധ്യാസനനിരൂപണം
16. ഭക്തിവിചാരഃ
17. ജ്ഞാനപ്രാപ്തിവിചാരഃ
18. സിദ്ധമഹിമാനുകീർതനം
॥ ശ്രീരമണഗീതാ ॥
അഥ പ്രഥമോഽധ്യായഃ । (ഉപാസനാപ്രാധാന്യനിരൂപണം)
മഹർഷി രമണം നത്വാ കാർതികേയം നരാകൃതിം ।
മതം തസ്യ പ്രസന്നേന ഗ്രന്ഥേനോപനിബധ്യതേ ॥ 1 ॥
ഇഷപുത്രശകേ രാമ ഭൂമിനന്ദധരാമിതേ ।
ഏകോന്ത്രിംശദ്ദിവസേ ദ്വാദശേ മാസി ശീതലേ ॥ 2 ॥
ഉപവിഷ്ടേഷു സർവേഷു ശിഷ്യേഷു നിയതാത്മസു ।
ഭഗവന്തമൃഷി സോഽഹമപൃച്ഛം നിർണയാപ്തയേ ॥ 3 ॥
പ്രഥമഃ പ്രശ്നഃ
സത്യാസത്യവിവേകേന മുച്യതേ കേവലേന കിം ।
ഉതാഹോ ബന്ധഹാനായ വിദ്യതേ സാധനാന്തരം ॥ 4 ॥
ദ്വിതീയഃ പ്രശ്നഃ
കിമലം ശാസ്ത്രചർചൈവ ജിജ്ഞാസൂനാം വിമുക്തയേ ।
യഥാ ഗുരുപദേശം കിമുപാസനപേക്ഷതേ ॥ 5 ॥
തൃതീയ പ്രശ്നഃ
സ്ഥിതപ്രജ്ഞഃ സ്ഥിതപ്രജ്ഞമാത്മാനം കിം സമർഥയേത് ।
വിദിത്വാ പരിപൂർണത്വം ജ്ഞാനസ്യോപരതേരുത ॥ 6 ॥
ചതുർഥഃ പ്രശ്നഃ
ജ്ഞാനിനം കേന ലിംഗേന ജ്ഞാതും ശക്ഷ്യന്തി കോവിദാഃ ॥ 7 ॥
പഞ്ചമഃ പ്രശ്നഃ
ജ്ഞാനായൈവ സമാധിഃ കിം കാമായാപ്യുത കൽപതേ ॥ 7 ॥
ഷഷ്ഠഃ പ്രശ്നഃ
കാമേന യോഗമഭ്യസ്യ സ്ഥിതപ്രജ്ഞോ ഭവേദ്യദി ।
സകാമോഽമുഷ്യ സാഫല്യമധിഗച്ഛതി വാ ന വാ ॥ 8 ॥
ഏവം മമ ഗുരുഃ പ്രശ്നാനകർണ്യ കരുണാനിധിഃ ।
അബ്രവീത്സംശയച്ഛേദീ രമണോ ഭഗവാനൃഷിഃ ॥ 9 ॥
പ്രഥമപ്രശ്നസ്യോത്തരം
മോചയേത്സകലാൻ ബന്ധാനാത്മനിഷ്ഠൈവ കേവലം ।
സത്യാസത്യവിവേകം തു പ്രാഹുർവൈരാഗ്യസാധനം ॥ 10 ॥
സദാ തിഷ്ഠതി ഗംഭീരോ ജ്ഞാനീ കേവലമാത്മനി ।
നാസത്യം ചിന്തയേദ്വിശ്വം ന വാ സ്വസ്യ തദന്യതാം ॥ 11 ॥
ദ്വിതീയപ്രശ്നസ്യോത്തരം
ന സംസിദ്ധിർവിജിജ്ഞാസോഃ കേവലം ശാസ്ത്രചർചയാ ।
ഉപാസനം വിനാ സിദ്ധിർനൈവ സ്യാദിതി നിർണയഃ ॥ 12 ॥
അഭ്യാസകാലേ സഹജാം സ്ഥിതിം പ്രാഹുരുപാസനം ।
സിദ്ധിം സ്ഥിരാം യദാ ഗച്ഛേത്സൈവ ജ്ഞാനം തദോച്യതേ ॥ 13 ॥
വിഷയാന്ത്സമ്പരിത്യജ്യ സ്വസ്വഭാവേന സംസ്ഥിതിഃ ।
ജ്ഞാനജ്വാലാകൃതിഃ പ്രോക്ത്താ സഹജാ സ്ഥിതിരാത്മനഃ ॥ 14 ॥
തൃതീയപ്രശ്നസ്യോത്തരം
നിർവാസേന മൗനേന സ്ഥിരായാം സഹജസ്ഥിതൗ ।
ജ്ഞാനീ ജ്ഞാനിനമാത്മാനം നിഃസന്ദേഹഃ സമർഥയേത് ॥ 15 ॥
ചതുർഥപ്രശ്നസ്യോത്തരം
സർവഭൂതസമത്വേന ലിംഗേന ജ്ഞാനമൂഹ്യതാം ।
പഞ്ചമപ്രശ്നസ്യോത്തരം
കാമാരബ്ധസ്സമാധിസ്തു കാമം ഫലൈ നിശ്ചിതം ॥ 16 ॥
ഷഷ്ഠപ്രശ്നസ്യോത്തരം
കാമേന യോഗമഭ്യസ്യ സ്ഥിതപ്രജ്ഞോ ഭവേദ്യദി ।
സ കാമോഽമുഷ്യ സാഫല്യം ഗച്ഛന്നപി ന ഹർഷയേത് ॥ 17 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ഉപാസനപ്രാധാന്യനിരൂപണം
നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥ 1
അഥ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ । (മാർഗത്രയകഥനം)
ഈശപുത്രശകേ ബാണഭൂമിനന്ദധരാമിതേ ।
ചാതുർമാസ്യേ ജഗൗ സാരം സംഗൃഹ്യ ഭഗവാനൃഷി ॥ 1 ॥
ഹൃദയകുഹരമധ്യേ കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രം
ഹ്യഹമഹമിതി സാക്ഷാദാത്മരൂപേണ ഭാതി ।
ഹൃദി വിശ മനസാ സ്വം ചിന്വ്താ മജ്ജതാ വാ
പവനചലനരോധാദാത്മനിഷ്ഠോ ഭവ ത്വം ॥ 2 ॥
ശ്ലോകം ഭഗവതോ വക്ത്രാന്മഹർഷേരിമമുദ്ഗതം ।
ശ്രുത്യന്തസാരം യോ വേദ സംശയോ നാസ്യ ജാതുചിത് ॥ 3 ॥
അത്ര ശ്ലോകേ ഭഗവതാ പൂർവാർധേ സ്ഥാനമീരിതം ।
ശാരീരകസ്യ ദൃശ്യേഽസ്മിഞ്ഛരീരേ പാഞ്ചഭൗതികേ ॥ 4 ॥
തത്രൈവ ലക്ഷണം ചോക്തം ദ്വൈതമീശാ ച വാരിതം ।
ഉക്തം ചാപ്യപരോക്ഷത്വം നാനാലിംഗനിബർഹണം ॥ 5 ॥
ഉപദേശോ ദ്വിതീയാർധേ ശിഷ്യാഭ്യാസകൃതേ കൃതഃ ।
ത്രേധാ ഭിന്നേന മാർഗേണ തത്ത്വാദൈക്യം സമീയുഷാ ॥ 6 ॥
ഉപായോ മാർഗണാഭിഖ്യഃ പ്രഥമഃ സമ്പ്രകീർതിതഃ ।
ദ്വിതീയോ മജ്ജ്നാഭിഖ്യഃ പ്രാണരോധസ്തൃതീയകഃ ॥ 7 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ മാർഗത്രയകഥനം
നാമ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥ 2
അഥ തൃതീയോഽധ്യായഃ । (മുഖ്യകർതവ്യനിരൂപണം)
ദൈവരാതസ്യ സംവാദമാചാര്യരമണസ്യ ച ।
നിബധ്നീമസ്തൃതീയേഽസ്മിന്നധ്യായേ വിദുഷാം മുദേ ॥ 1 ॥
ദൈവരത ഉവാച
കിം കർതവ്യ മനുഷ്യസ്യ പ്രധാനമിഹ സംസൃതൗ ।
ഏകം നിർധായ ഭഗവാംസ്തന്മേ വ്യാഖ്യാതുമർഹതി ॥ 2 ॥
ഭഗവാനുവാച
സ്വസ്യ സ്വരൂപം വിജ്ഞേയം പ്രധാനം മഹദിച്ഛതാ ।
പ്രതിഷ്ഠാ യത്ര സർവേഷാം ഫലാനാമുത കർമണാം ॥ 3 ॥
ദൈവരാത ഉവാച
സ്വസ്യ സ്വരൂപവിജ്ഞാനേ സാധനം കിം സമാസതഃ ।
സിധ്യേത്കേന പ്രയത്നേന പ്രത്യഗ്ദൃഷ്ടിർമഹീയസി ॥ 4 ॥
ഭഗവാനുവാച
വിഷയേഭ്യഃ പരാവൃത്യ വൃത്തീഃ സർവാഃ പ്രയത്നതഃ ।
വിമർശേ കേവലം തിഷ്ഠേദചലേ നിരുപാധികേ ॥ 5 ॥
സ്വസ്യ സ്വരൂപവിജ്ഞാനേ സാധനം തത്സമാസതഃ ।
സിധ്യേത്തേനൈവ യത്നേന പ്രത്യഗ്ദൃഷ്ടിർമഹീയസി ॥ 6 ॥
ദൈവരാത ഉവാച
യാവത്സിദ്ധിർഭവേന്നൄണാം യോഗസ്യ മുനികുഞ്ജര ।
താവന്തം നിയമാഃ കാലം കിം യത്നമുപകുർവതേ ॥ 7 ॥
ഭഗവാനുവാച
പ്രയത്നമുപകുർവന്തി നിയമാ യുഞ്ജതാം സതാം ।
സിദ്ധാനാം കൃതകൃത്യാനാം ഗലന്തി നിയമാസ്സ്വയം ॥ 8 ॥
ദൈവരാത ഉവാച
കേവലേന വിമർശേന സ്ഥിരേണ നിരുപാധിനാ ।
യഥാ സിദ്ധിസ്തഥാ മന്ത്രൈർജപ്തൈഃ സിദ്ധിർഭവേന്ന വാ ॥ 9 ॥
ഭഗവാനുവാച
അചഞ്ചലേന മനസാ മന്ത്രൈർജപ്തൈർനിരന്തരം ।
സിദ്ധിഃ സ്യാച്ഛദ്ദധാനാനാം ജപ്തേന പ്രണവേന വാ ॥ 10 ॥
വൃതിർജപേന മന്ത്രാണാം ശുദ്ധസ്യ പ്രണവസ്യ വാ ।
വിഷയേഭ്യഃ പരാവൃത്താ സ്വസ്വരൂപാത്മികാ ഭവേത് ॥ 11 ॥
ഈശപുത്രശകേ ശൈലഭൂമിനന്ദധരാമിതേ ।
സപ്തമേ സപ്തമേ സോഽയം സംവാദോഽഭവദദ്ഭുതഃ ॥ 12 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ മുഖ്യകർതവ്യനിരൂപണം
നാമ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥ 3
അഥ ചതുർഥോഽധ്യായഃ । (ജ്ഞാനസ്വരൂപകഥനം)
പ്രഥമഃ പ്രശ്നഃ
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മീതി വൃത്തിഃ കിം ജ്ഞാനം മുനികുഞ്ജര ।
ഉത ബ്രഹ്മാഹമിതി ധീർധീരഹം സർവമിത്യുത ॥ 1 ॥
അഥവാ സകലം ചൈതദ്ബ്രഹ്മേതി ജ്ഞാനമുച്യതേ ।
അസ്മാദ്വൃത്തിചതുഷ്കാദ്വാ കിം നു ജ്ഞാനം വിലക്ഷണം ॥ 2 ॥
അസ്യോത്തരം
ഇമം മമ ഗുരുഃ പ്രശ്നമന്തേവാസിന ആദരാത് ।
ആകർണ്യ രമണോ വാക്യമുവാച ഭഗവാന്മുനി ॥ 3 ॥
വൃത്തയോ ഭാവനാ ഏവ സർവാ ഏതാ ന സംശയഃ ।
സ്വരൂപാവസ്ഥിതിം ശുദ്ധാം ജ്ഞാനമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 4 ॥
ഗുരോർവചസ്തദാകർണ്യ സംശയച്ഛേദകാരകം ।
അപൃച്ഛം പുനരേവാഹമന്യം സംശയമുദ്ഗതം ॥ 5 ॥
ദ്വിതീയ പ്രശ്നഃ
വൃത്തിവ്യാപ്യം ഭവേദ്ബ്രഹ്മ ന വാ നാഥ തപസ്വിനാം ।
ഇമം മേ ഹൃദി സഞ്ജാതം സംശയം ഛേത്തുമർഹസി ॥ 6 ॥
തമിമം പ്രശ്നമാകർണ്യ മിത്രമങ്ധ്രിജുഷാമൃഷിഃ ।
അഭിഷിച്യ കടാക്ഷേണ മാമിദം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 7 ॥
അസ്യോത്തരം
സ്വാത്മഭൂതം യദി ബ്രഹ്മ ജ്ഞാതും വൃത്തിഃ പ്രവർതതേ ।
സ്വാത്മാകാരാ തദാ ഭൂത്വാ ന പൃഥക് പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 8 ॥
അയം പ്രാഗുക്ത ഏവാബ്ദേ സപ്തമേ ത്വേകവിംശകേ ।
അഭവന്നോ മിതഗ്രന്ഥഃ സംവാദോ രോമഹർഷണഃ ॥ 9 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ജ്ഞാനസ്വരുപകഥനം
നാമ ചതുർഥോഽധ്യായഃ ॥ 4
അഥ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ । (ഹൃദയവിദ്യാ)
പ്രാഗുക്തേഽബ്ദേഽഷ്ടമേ മാസി നവമേ ദിവസേ നിശി ।
ഉപന്യസിതവാൻ സംയഗുദ്ദിശ്യ ഹൃദയം മുനിഃ ॥ 1 ॥
നിർഗച്ഛന്തി യതഃ സർവാ വൃത്തയോഃ ദേഹധാരിണാം ।
ഹൃദയം തത്സമാഖ്യാതം ഭാവനാഽഽകൃതിവർണനം ॥ 2 ॥
അഹംവൃത്തിഃ സമസ്താനാം വൃത്തീനാം മൂലമുച്യതേ ।
നിർഗച്ഛന്തി യതോഽഹന്ധീർഹൃദയം തത്സമാസതഃ ॥ 3 ॥
ഹൃദയസ്യ യദി സ്ഥാനം ഭവേച്ചക്രമനാഹതം ।
മൂലാധാരം സമാരഭ്യ യോഗസ്യോപക്രമഃ കുതഃ ॥ 4 ॥
അന്യദേവ തതോ രക്തപിണ്ഡാദദൃദയമുച്യതേ
അയം ഹൃദിതി വൃത്ത്യാ തദാത്മനോ രൂപമീരിതം ॥ 5 ॥
തസ്യ ദക്ഷിണതോ ധാമ ഹൃത്പീഠേ നൈവ വാമതഃ ।
തസ്മാത്പ്രവഹതി ജ്യോതിഃ സഹസ്രാരം സുഷുമ്ണയാ ॥ 6 ॥
സർവം ദേഹം സഹസ്രാരാത്തദാ ലോകാനുഭൂതയഃ ।
താഃ പ്രപശ്യൻ വിഭേദേന സംസാരീ മനുജോ ഭവേത് ॥ 7 ॥
ആത്മസ്ഥസ്യ സഹസ്രാരം ശുദ്ധം ജ്യോതിർമയം ഭവേത് ।
തത്ര ജീവേന്ന സങ്കൽപോ യദി സാന്നിധ്യതഃ പതേത് ॥ 8 ॥
വിജ്ഞാനമാനവിഷയം സന്നികർഷേണ യദ്യപി ।
ന ഭവേദ്യോഗഭംഗായ ഭേദസ്യാഗ്രഹണേ മനഃ ॥ 9 ॥
ഗൃഹ്യതോഽപി സ്ഥിരൈകാധീഃ സഹജാ സ്ഥിതിരുച്യതേ ।
നിർവികൽപഃ സമാധിസ്തു വിഷയാസന്നിധൗ ഭവേത് ॥ 10 ॥
അണ്ഡം വപുഷി നിഃശേഷം നിഃശേഷം ഹൃദയേ വപുഃ ।
തസ്മാദണ്ഡസ്യ സർവസ്യ ഹൃദയം രുപസംഗ്രഹഃ ॥ 11.
ഭുവനം മനസോ നാന്യദന്യന്ന ഹൃദയാന്മനഃ ।
അശേഷാ ഹൃദയേ തസ്മാത്കഥാ പരിസമാപ്യതേ ॥ 12 ॥
കീർത്യതേ ഹൃദയം പിണ്ഡേ യഥാണ്ഡേ ഭാനൂമണ്ഡലം ।
മനഃ സഹസ്രാരഗതം ബിംബം ചാന്ദ്രമസം യഥാ ॥ 13 ॥
യഥാ ദദാതി തപനസ്തേജഃ കൈരവബന്ധവേ ।
ഇദം വിതരതി ജ്യോതിർഹ്രദയം മനസേ തഥാ ॥ 14 ॥
ഹ്രദ്യസന്നിഹിതോ മർത്യോ മനഃ കേവലമീക്ഷതേ ।
അസന്നികർഷേ സൂര്യസ്യ രാത്രൗ ചന്ദ്രേ യഥാ മഹഃ ॥ 15 ॥
അപശ്യംസ്തേജസോ മൂലം സ്വരൂപം സത്യമാത്മനഃ ।
മനസാ ച പൃഥക്പശ്യൻ ഭാവാൻ ഭ്രാമ്യതി പാമരഃ ॥ 16 ॥
ഹൃദി സന്നിഹിതോ ജ്ഞാനീ ലീനം ഹൃദയതേജസി ।
ഈക്ഷതേ മാനസം തേജോ ദിവാ ഭാനാവിവൈന്ദവം ॥ 17 ॥
പ്രജ്ഞാനസ്യ പ്രവേത്താരോ വാച്യമർഥം മനോ വിദുഃ
അർഥം തു ലക്ഷ്യം ഹൃദയം ഹൃദയാന്നപരഃ പരഃ ॥ 18 ॥
ദൃഗ്ദൃശ്യഭേദധീരേഷാ മനസി പ്രതിതിഷ്ഠതി ।
ഹൃദയേ വർതമാനാം ദൃഗ്ദൃശ്യേനൈകതാം വ്രജേത് ॥ 19 ॥
മൂർച്ഛാ നിദ്രാതിസന്തോഷശോകാവേശഭയാദിഭിഃ ।
നിമിത്തൈരാഹതാ വൃത്തിഃ സ്വസ്ഥാനം ഹൃദയം വ്രജേത് ॥ 20 ॥
തദാ ന ജ്ഞായതേ പ്രാപ്തിർഹൃദയസ്യ ശരീരിണാ ।
വിജ്ഞായതേ സമാധൗ തു നാമഭേദോ നിമിത്തതഃ ॥ 21 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ഹൃദയവിദ്യാ
നാമ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥ 5
അഥ ഷഷ്ടോഽധ്യായഃ । (മനോനിഗ്രഹോപായഃ)
നിരുപ്യ ഹൃദയസ്യൈവം തത്ത്വം തത്ത്വവിദാം വരഃ ।
മനസോ നിഗ്രഹോപായമവദദ്രമണോ മുനിഃ ॥ 1 ॥
നിത്യവത്തിമതാം നൄണാം വിഷയാസക്ത്തചേതസാം ।
വാസനാനാം ബലിയസ്ത്വാന്മനോ ദുർനിഗ്രഹം ഭവേത് ॥ 2 ॥
ചപലം തന്നിഗൃഹ്ണീയാത്പ്രാണരോധേന മാനവഃ ।
പാശബദ്ധോ യഥാ ജന്തുസ്തഥാ ചേതോ ന ചേഷ്ടതേ ॥ 3 ॥
പ്രാണരോധേന വൃത്തിനാം നിരോധഃ സാധിതോ ഭവേത് ।
വൃത്തിരോധേന വൃത്തിനാം ജന്മസ്ഥാനേ സ്ഥിതോ ഭവേത് ॥ 4 ॥
പ്രാണരോധശ്ച മനസാ പ്രാണസ്യ പ്രത്യവേക്ഷണം ।
കുംഭകം സിധ്യതി ഹ്യേയം സതതപ്രത്യവേക്ഷണാത് ॥ 5 ॥
യേഷാം നൈതേന വിധിനാ ശക്തിഃ കുംഭകസാധനേ ।
ഹഠയോഗവിധാനേന തേഷാം കുംഭകമിഷ്യതേ ॥ 6 ॥
ഏകദാ രേചകം കുര്യാത്കുര്യാത്പൂരകമേകദാ ।
കുംഭകം തു ചതുർവാരം നാഡീശുദ്ധിർഭവേത്തതഃ ॥ 7 ॥
പ്രാണോ നാഡീഷു ശുദ്ധാസു നിരുദ്ധഃ ക്രമശോ ഭവേത് ।
പ്രാണസ്യ സർവധാ രോധഃ ശുദ്ധം കുംഭകമുച്യതേ ॥ 8 ॥
ത്യാഗം ദേഹാത്മഭാവസ്യ രേചകം ജ്ഞാനിനഃ പരേ ।
പൂരകം മാർഗണം സ്വസ്യ കുംഭകം സഹജസ്ഥിതിം ॥ 9 ॥
ജപേന വാഽഥ മന്ത്രാണാം മനസോ നിഗ്രഹോ ഭവേത് ।
മാനസേന തദാ മന്ത്രപ്രാണയോരേകതാ ഭവേത് ॥ 10 ॥
മന്ത്രാക്ഷരാണാം പ്രാണേന സായുജ്യം ധ്യാനമുച്യതേ ।
സഹജസ്ഥിതയേ ധ്യാനം ദൃഢഭൂമിഃ പ്രകൽപതേ ॥ 11 ॥
സഹവാസേന മഹതാം സതാമാരുഢചേതസാം
ക്രിയമാണേന വാ നിത്യം സ്ഥാനേ ലീനം മനോ ഭവേത് ॥ 12 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ മനോനിഗ്രഹോപായഃ
നാമ ഷഷ്ടോഽധ്യായഃ ॥ 6
അഥ സപ്തമോഽധ്യായഃ । (ആത്മവിചാരാധികാരിതദംഗനിരൂപണം)
ഭാരദ്വാജസ്യ വൈ കാർഷ്ണേരാചാര്യരമണസ്യ ച ।
അധ്യായേ കഥ്യതേ ശ്രേഷ്ഠഃ സംവാദ ഇഹ സപ്തമേ ॥ 1 ॥
കാർഷ്ണിരുവാച
രൂപമാത്മവിചാരസ്യ കിം നു കിം വാ പ്രയോജനം ।
ലഭ്യാദാത്മവിചാരേണ ഫലം ഭൂയോഽന്യതോഽസ്തി വാ ॥ 2 ॥
ഭഗവാനുവാച
സർവാസാമപി വൃത്തീനാം സമഷ്ടിര്യാ സമീരിതാ ।
അഹംവൃത്തേരമുഷ്യാസ്തു ജന്മസ്ഥാനം വിമൃശ്യതാം ॥ 3 ॥
ഏഷ ആത്മവിചാരഃ സ്യന്ന ശാസ്ത്രപരിശീലനം ।
അഹങ്കാരോ വിലീനഃ സ്യാന്മൂലസ്ഥാനഗവേഷണേ ॥ 4 ॥
ആത്മാഭാസസ്ത്വഹങ്കാരഃ സ യദാ സമ്പ്രലിയതേ ।
ആത്മാ സത്യോഽഭിതഃ പൂർണഃ കേവലഃ പരിശിഷ്യതേ ॥ 5 ॥
സർവക്ലേശനിവൃത്തിഃ സ്യാത്ഫലമാത്മവിചാരതഃ ।
ഫലാനാമവധിഃ സോഽയമസ്തി നേതോഽധികം ഫലം ॥ 6 ॥
അദ്ഭുതാഃ സിദ്ധയഃ സാധ്യാ ഉപായാന്തരതശ്ച യാഃ ।
താഃ പ്രാപ്തോഽപി ഭവത്യന്തേ വിചാരേണൈവ നിവൃതഃ ॥ 7 ॥
കാർഷ്ണിരുവാച
ഏതസ്യാത്മവിചാരസ്യ പ്രാഹുഃ കമധികാരിണം ।
അധികാരസ്യ സമ്പത്തിഃ കിം ജ്ഞാതും ശക്യതേ സ്വയം ॥ 8 ॥
ഭഗവാനുവാച
ഉപാസനാദിഭിഃ ശുദ്ധം പ്രാഗ്ജമസുകൃതേന വാ ।
ദൃഷ്ടദോഷം മനോ യസ്യ ശരീരേ വിഷയേഷു ച ॥ 9 ॥
മനസാ ചരതോ യസ്യ വിഷ്യേഷ്വരുചിർഭൃശം ।
ദേഹേ ചാനിത്യതാ ബുദ്ധിസ്തം പ്രഹുരധികാരിണം ॥ 10 ॥
ദേഹേ നശ്വരതാബുദ്ധേർവൈരാഗ്യാദ്വിഷയേഷു ച ।
ഏതാഭ്യാമേവ ലിംഗാഭ്യാം ജ്ഞേയാ സ്വസ്യാധികാരിതാ ॥ 11 ॥
കാർഷ്ണിരുവാച
സ്നാനം സന്ധ്യാം ജപോ ഹോമഃ സ്വാധ്യായോ ദേവപൂജനം ।
സങ്കീർതനം തിർഥയാത്രാ യജ്ഞോ ദാനം വ്രതാനി ച ॥ 12 ॥
വിചാരേ സാധികാരസ്യ വൈരാഗ്യാച്ച വിവേകതഃ ।
കിം വാ പ്രയോജനായ സ്യുരുത കാലവിധൂതയേ ॥ 13 ॥
ഭഗവാനുവാച
ആരംഭിണാം ക്ഷീയമാണരാഗാണാമധികാരിണാം ।
കർമാണ്യേതാനി സർവാണി ഭൂയസ്യൈ ചിതശിദ്ധയേ ॥ 14 ॥
യത്കർമ സുകൃതം പ്രോക്തം മനോവാക്കായസംഭവം ।
തത്തു കർമാന്തരം ഹന്തി മനോവാക്കായസംഭവം ॥ 15 ॥
അത്യന്തശുദ്ധമനസാം പക്വാനാമധികാരിണാം ।
ഇദം ലോകോപകാരായ കർമജാലം ഭവിഷ്യതി ॥ 16 ॥
പരേഷാമുപദേശായ് ക്ഷേമായ ച മനീഷിണഃ ।
പക്വാശ്ച കർമ കുർവന്തി ഭയാന്നാദേശശാസ്ത്രതഃ ॥ 17 ॥
വിചാരപ്രതികൂലാനി ന പുണ്യാനി നരർഷഭ ।
ക്രിയമാണാന്യസംഗേന ഭേദബുദ്ധ്യുപമർദിനാ ॥ 18 ॥
ന ചാകൃതാനി പാപായ പക്വനാമധികാരിണാം ।
സ്വവിമർശോ മഹത്പുണ്യം പാവനാനാം ഹി പാവനം ॥ 19 ॥
ദൃശ്യതേ ദ്വിവിധാ നിഷ്ഠാ പക്വാനാമധികാരിണാം ।
ത്യാഗ ഏകാന്തയോഗായ പരാർഥം ച ക്രിയാദരഃ ॥ 20 ॥
കാർഷ്ണിരുവാച
നിർവാണായാസ്തി ചേദന്യോ മാർഗ ആത്മവിചാരതഃ ।
ഏകോ വാ വിവിധസ്തം മേ ഭഗവാന്വക്തുമർഹതി ॥ 21 ॥
ഭഗവാനുവാച
ഏകഃ പ്രാപ്തും പ്രയതതേ പരഃ പ്രാപ്താരമൃച്ഛതി ।
ചിരായ പ്രഥമോ ഗച്ഛൻ പ്രാപ്തോത്യാത്മാന്മന്തതഃ ॥ 22 ॥
ഏകസ്യ ധ്യാനതശ്ചിത്തമേകാകൃതിർഭവിഷ്യതി ।
ഏകാകൃതിത്വം ചിത്തസ്യ സ്വരുപേ സ്ഥിതയേ ഭവേത് ॥ 23 ॥
അനിച്ഛയാപ്യതോ ധ്യായൻ വിന്ദത്യാത്മനി സംസ്ഥിതിം ।
വിചാരകസ്തു വിജ്ഞായ ഭവേദാത്മനി സംസ്ഥിതഃ ॥ 24 ॥
ധ്യായോ ദേവതാം മന്ത്രമന്യദ്വാ ലക്ഷ്യമുത്തമം ।
ധ്യേയമാത്മാത്മമഹാജ്യോതിഷ്യന്തതോ ലീനതാം വ്രജേത് ॥ 25 ॥
ഗതിരേവം ദ്വയോരേകാ ധ്യാതുശ്ചാത്മവിമർശിനഃ ।
ധ്യായന്നേകഃ പ്രശാന്തഃ സ്യാദന്യോ വിജ്ഞായ ശാമ്യതി ॥ 26 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ആത്മവിചാരാധികാരിതദംഗനിരൂപണം
നാമ സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥ 7
അഥ അഷ്ടമോഽധ്യായഃ । (ആശ്രമവിചാരഃ)
കാർഷ്ണേരേവാപരം പ്രശ്നം നിശമ്യ ഭഗവാന്മുനിഃ ।
ചാതുരാശ്രമ്യസംബദ്ധമദികാരം ന്യരൂപയത് ॥ 1 ॥
ബ്രഹ്മചാരീ ഗൃഹീ വാഽപി വാനപ്രസ്ഥോഽഥവാ യതിഃ ।
നാരീ വാ വൃഷലോ വാപി പക്വോ ബ്രഹ്മ വിചാരയേത് ॥ 2 ॥
സോപാനവത്പരം പ്രാപ്തും ഭവിഷ്യത്യാശ്രമക്രമഃ ।
അത്യന്തപക്വചിത്തസ്യ ക്രമാപേക്ഷാ ന വിദ്യതേ ॥ 3 ॥
ഗതയേ ലോകകാര്യാണാമാദിശന്ത്യാശ്രാമക്രമം
ആശ്രമത്രയധർമാണാം ന ജ്ഞാനപ്രതികൂലതാ ॥ 4 ॥
സംന്യാസോ നിർമലം ജ്ഞാനം ന കാഷായോ ന മുണ്ഡനം ॥
പ്രതിബന്ധകബാഹുല്യവാരണായാശ്രമോ മതഃ ॥ 5 ॥
ബ്രഹ്മചയര്യാശ്രമേ യസ്യ ശക്തിരുജ്ജൃംഭതേ വ്രതൈഃ ।
വിദ്യയാ ജ്ഞാനവൃദ്ധയാ ച സ പശ്ചാത്പ്രജ്വലിഷ്യതി ॥ 6 ॥
ബ്രഹ്മചര്യേണ ശുദ്ധേന ഗൃഹിത്വേ നിർമലോ ഭവേത് ।
സർവേഷാമുപകാരായ ഗൃഹസ്ഥാശ്രമ ഉച്യതേ ॥ 7 ॥
സർവഥാ വീതസംഗസ്യ ഗൃഹസ്ഥസ്യാപി ദേഹിനഃ ।
പരം പ്രസ്ഫുരതി ജ്യോതിസ്തത്ര നൈവാസ്തി സംശയഃ ॥ 8 ॥
തപസസ്ത്വാശ്രമഃ പ്രോക്ത്തസ്തൃതീയഃ പണ്ഡിതോത്തമൈഃ ।
അഭാര്യോ വാ സഭാര്യോ വാ തൃതീയാശ്രമഭാഗ്ഭവേത് ॥ 9 ॥
തപസാ ദഗ്ധപാപസ്യ പക്വചിത്തസ്യ യോഗിനഃ ।
ചതുർഥ ആശ്രമഃ കാലേ സ്വയമേവ ഭവിഷ്യതി ॥ 10 ॥
ഏഷ പ്രാഗുക്ത ഏവാബ്ധേ ത്വഷ്ടമേ ദ്വാദശേ പുനഃ ।
ഉപദേശോ ഭഗവതഃ സപ്തമാഷ്ടമയോരഭൂത് ॥ 11 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ആശ്രമവിചാരഃ
നാമ അഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥ 8
അഥ നവമോഽധ്യായഃ । (ഗ്രന്ഥിഭേദകഥനം)
ചതുർദശേഽഷ്ടമേ രാത്രൗ മഹർഷി പൃഷ്ടവാനഹം ।
ഗ്രന്ഥിഭേദം സമുദ്ദിശ്യ വിദുഷാം യത്ര സംശയഃ ॥ 1 ॥
തമാകർണ്യ മമ പ്രശ്നം രമണോ ഭഗവാനൃഷിഃ ।
ധ്യാത്വാ ദിവ്യേന ഭാവേന കിഞ്ചിദാഹ മഹാമഹാഃ ॥ 2 ॥
ശരീരസ്യാത്മനശ്ചാപി സംബന്ധോ ഗ്രന്ഥിരുച്യതേ ।
സംബന്ധേനൈവ ശാരീരം ഭവതി ജ്ഞാനമാത്മനഃ ॥ 3 ॥
ശരീരം ജഡമേതത്സ്യാദാത്മാ ചൈതന്യമിഷ്യതേ ।
ഉഭയോരപി സംബന്ധോ വിജ്ഞാനേനാനുമീയതേ ॥ 4 ॥
ചൈതന്യച്ഛായയാശ്ലിഷ്ടം ശരീരം താത ചേഷ്ടതേ ।
നിദ്രാദൗ ഗ്രഹണാഭാവാദൂഹ്യതേ സ്ഥാനമാത്മനഃ ॥ 5 ॥
സൂക്ഷ്മാണാം വിദ്യുദാദീനാം സ്ഥൂലേ തന്ത്ര്യാദികേ യഥാ ।
തഥാ കലേവരേ നാഡ്യാം ചൈതന്യജ്യോതിഷോ ഗതിഃ ॥ 6 ॥
സ്ഥലമേകമുപാശ്രിത്യ ചൈതന്യജ്യോതിരുജ്ജ്വലം ।
സർവം ഭാസയതേ ദേഹം ഭാസ്കരോ ഭുവനം യഥാ ॥ 7 ॥
വ്യാപ്തേന തത്പ്രകാശേന ശരീരേ ത്വനുഭൂതയഃ ।
സ്ഥലം തദേവ ഹൃദയം സൂരയസ്സമ്പ്രചക്ഷതേ ॥ 8 ॥
നാഡീശക്തിവിലാസേന ചൈതന്യാംശുഗതിർമതാ ।
ദേഹസ്യ ശക്തയസ്സർവാഃ പൃഥങ്നാഡീരൂപാശ്രിതാഃ ॥ 9 ॥
ചൈതന്യം തു പൃഥങ്നാഡ്യാം താം സുഷുമ്ണാം പ്രചക്ഷതേ ।
ആത്മനാഡീം പരാമേകേ പരേത്വമൃതനാഡികാം ॥ 10 ॥
സർവം ദേഹം പ്രകാശേന വ്യാപ്തോ ജീവോഽഭിമാനവാൻ ।
മന്യതേ ദേഹമാത്മാനം തേന ഭിന്നം ച വിഷ്ടപം ॥ 11 ॥
അഭിമാനം പരിത്യജ്യ ദേഹേ ചാത്മധിയം സുധീഃ ।
വിചാരയേച്ചേദേകാഗ്രോ നാഡീനാം മഥനം ഭവേത് ॥ 12 ॥
നാഡീനാം മഥനേനൈവാത്മാ താഭ്യഃ പൃഥക്കൃതഃ ।
കേവലാമമൃതാം നാഡീമാശ്രിത്യ പ്രജ്വലിഷ്യതി ॥ 13 ॥
ആത്മനാഡ്യാം യദാ ഭാതി ചൈതന്യജ്യോതിരുജ്ജ്വലം ।
കേവലായാം തദാ നാന്യദാത്മനസ്സമ്പ്രഭാസതേ ॥ 14 ॥
സാന്നിധ്യാദ്ഭാസമാനം വാ ന പൃഥക്പ്രതിതിഷ്ഠതി ।
ജാനാതി സ്പഷ്ടമാത്മാനം സ ദേഹമിവ പാമരഃ ॥ 15 ॥
ആത്മൈവ ഭാസതേ യസ്യ ബഹിരന്തശ്ച സർവതഃ ।
പാമരസ്യേവ രൂപാദി സ ഭിന്നഗ്രന്ഥിരുച്യതേ ॥ 16 ॥
നാഡീബന്ധോഽഭിമാനശ്ച ദ്വയം ഗ്രന്ഥിരുദീര്യതേ ।
നാഡീബന്ധേന സൂക്ഷമോഽപി സ്ഥൂലം സർവം പ്രപശ്യതി ॥ 17 ॥
നിവൃത്തം സർവനാഡീഭ്യോ യദൈകാം നാഡീകാം ശ്രിതം ।
ഭിന്നഗ്രന്ഥി തദാ ജ്യോതിരാത്മഭാവായ കൽപതേ ॥ 18 ॥
അഗ്നിതപ്തമയോഗോലം ദൃശ്യതേഽഗ്നിമയം യഥാ ।
സ്വവിചാരാഗ്നിസന്തപ്തം തഥേദം സ്വമയം ഭവേത് ॥ 19 ॥
ശരീരാദിജുഷാം പൂർവവാസനാനാം ക്ഷയസ്തദാ ।
കർതൃത്വമശരീരത്വാന്നൈവ തസ്യ ഭവിഷ്യതി ॥ 20 ॥
കർതൃത്വാഭാവതഃ കർമവിനാശോഽസ്യ സമീരിതഃ ।
തസ്യ വസ്ത്വന്തരാഭാവാത്സംശയാനാമനുദ്ഭവഃ ॥ 21 ॥
ഭവിതാ ന പുനർബദ്ധോ വിഭിന്നഗ്രന്ഥിരേകദാ ।
സാ സ്ഥിതിഃ പരമാ ശക്തിസ്സാ ശാന്തിഃ പരമാ മതാ ॥ 22 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ഗ്രന്ഥിഭേദകഥനം
നാമ നവമോഽധ്യായഃ ॥ 9
അഥ ദശമോഽധ്യായഃ । (സംഘവിദ്യാ)
യതിനോ യോഗനാഥസ്യ മഹർഷിരമണസ്യ ച ।
ദശമേഽത്ര നീബഘ്നിമസ്സംവാദം സംഘഹർഷദം ॥ 1 ॥
യോഗനാഥ ഉവാച
സാംഘികസ്യ ച സംഘസ്യ കസ്സംബന്ധോ മഹാമുനേ ।
സംഘസ്യ ശ്രേയസേ നാഥ തമേതം വക്തുമർഹസി ॥ 2 ॥
ഭഗവാനുവാച
ജ്ഞേയശ്ശരീരവത്സംഘസ്തത്തദാചാരശാലിനം ।
അംഗാനീവാത്ര വിജ്ഞേയാസ്സാംഘികാസ്സധുസത്തമ ॥ 3 ॥
അംഗം യഥാ ശരീരസ്യ കരോത്യുപകൃതിം യതേ ।
തഥോപകാരം സംഘസ്യ കുർവൻ ജയതി സാംഘികഃ ॥
സംഘസ്യ വാങ്മനഃകായൈരുപകാരോ യഥാ ഭവേത് ।
സ്വയം തഥാഽഽചരന്നിത്യം സ്വകീയാനപി ബോഘയേത് ॥ 5 ॥
ആനുകൂല്യേന സംഘസ്യ സ്ഥാപയിത്വാ നിജം കുലം ।
സംഘസ്യൈവ തതോ ഭൂത്യൈ കുര്യാദ്ഭുതിയുതം കുലം ॥ 6 ॥
യോഗനാഥ ഉവാച
ശാന്തിം കേചിത്പ്രശംസന്തി ശക്തിം കേചിന്മനീഷിണഃ ।
അനയോഃ കോ ഗുണോ ജ്യായാന്ത്സംഘക്ഷേമകൃതേ വിഭോ ॥ 7 ॥
ഭഗവാനുവാച
സ്വമനശ്ശുദ്ധയേ ശാന്തിശ്ശക്തിസ്സംഘസ്യ വൃദ്ധയേ ।
ശക്ത്യാ സംഘം വിധായോച്ചൈശ്ശാന്തിം സംസ്ഥാപയേത്തതഃ ॥ 8 ॥
യോഗനാഥ ഉവാച
സർവസ്യാപി ച സംഘസ്യ നരാണാണാമൃഷികുഞ്ജര ।
ഗന്തവ്യം സമുദായേന കിം പരം ധരണീതലേ ॥ 9 ॥
ഭഗവാനുവാച
സമുദായേന സർവസ്യ സംഘസ്യ തനുധാരിണാം ।
സൗഭ്രാത്രം സമഭാവേന ഗന്തവ്യം പരമുച്യതേ ॥ 10 ॥
സൗഭ്രാത്രേണ പരാ ശാന്തിരന്യോന്യം ദേഹധാരിണാം ।
തദേത്യം ശോഭതേ സർവാ ഭൂമിരേകം ഗൃഹം യഥാ ॥ 11 ॥
അഭൂത്പഞ്ചദശേ ഘസ്ത്രേ സംവാദസ്സോഽയമഷ്ടമേ ।
യോഗനാഥസ്യ യതിനോ മഹർഷേശ്ച ദയാവതഃ ॥ 12 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ സംഘവിദ്യാ
നാമ ദശമോഽധ്യായഃ ॥ 10
അഥ ഏകാദശോഽധ്യായഃ । (ജ്ഞാനസിദ്ധിസാമരസ്യകഥനം)
ഷോഡശേ ദിവസേ രാത്രൗ വിവിക്തേ മുനിസത്തമം ।
ഗുരും ബ്രഹ്മവിദാം ശ്രേഷ്ഠം നിത്യമാത്മനി സംസ്ഥിതം ॥ 1 ॥
ഉപഗമ്യ മഹാഭാഗം സോഽഹം കൈവതമാനവം ।
രമണം സ്തുതവാനസ്മി ദുർലഭജ്ഞാനലബ്ധയേ ॥ 2 ॥
ത്വയ്യേവ പരമാ നിഷ്ഠാ ത്വയ്യേവ വിശദാ മതിഃ ।
അംഭസാമിവ വാരാശിർവിജ്ഞാനാനാം ത്വമാസ്പദം ॥ 3 ॥
ത്വം തു സപ്തദശേ വർഷേ ബാല്യ ഏവ മഹായശഃ ।
ലബ്ധവാനസി വിജ്ഞാനം യോഗിനാമപി ദുർലഭം ॥ 4 ॥
സർവേ ദൃശ്യാ ഇമേ ഭാവാ യസ്യ ഛായാമയാസ്തവ ।
തസ്യ തേ ഭഗവന്നിഷ്ഠാം കോ നു വർണയിതും ക്ഷമഃ ॥ 5 ॥
മജ്ജതാം ഘോരസംസാരേ വ്യപൃതാനാമിതസ്തതഃ ।
ദുഃഖം മഹത്തിതീഷൂർണാം ത്വമേകാ പരമാ ഗതിഃ ॥ 6 ॥
പശ്യാമി ദേവദത്തേന ജ്ഞാനേന ത്വാം മുഹുർമുഹുഃ ।
ബ്രഹ്മണ്യാനാം വരം ബ്രഹ്മന്ത്സുബ്രഹ്മണ്യം നരാകൃതിം ॥ 7 ॥
ന ത്വം സ്വാമിഗിരൗ നാഥ ന ത്വം ക്ഷണികപർവതേ ।
ന ത്വം വേങ്കടശൈലാഗ്രേ ശോണാദ്രാവസി വസ്തുതഃ ॥ 8 ॥
ഭൂമവിദ്യാം പുരാ നാഥ നാരദായ മഹർശയേ ।
ഭവാൻ ശുശ്രൂഷമാണായ രഹസ്യാമുപദിഷ്ടവാൻ ॥ 9 ॥
സനത്കുമാരം ബ്രഹ്മർഷി ത്വാമാഹുർവേദവേദിനഃ ।
ആഗമാനാം തു വേത്താരസ്സുബ്രഹ്മണ്യം സുരർഷഭം ॥ 10 ॥
കേവലം നാമ ഭേദോഽയം വ്യക്തിഭേദോ ന വിദ്യതേ ।
സനത്കുമാരസ്സ്കന്ദശ്ച പര്യായൗ തവ തത്ത്വതഃ ॥ 11 ॥
പുരാ കുമാരിലോ നാമ ഭൂത്വാ ബ്രാഹ്മണസത്തമഃ ।
ധർമം വേദോദിതം നാഥ ത്വം സംസ്ഥാപിതവാനസി ॥ 12 ॥
ജൈനൈർവ്യാകുലിതേ ധർമേ ഭഗവന്ദ്രവിഡേഷു ച ।
ഭൂത്വാ ത്വം ജ്ഞാനസംബന്ധോ ഭക്തിം സ്ഥാപിതവാനസി ॥ 13 ॥
അധുനാ ത്വം മഹാഭാഗ ബ്രഹ്മജ്ഞാനസ്യ ഗുപ്തയേ ।
ശാസ്ത്രജ്ഞാനേന സന്തൄപ്തൈർനിരുദ്ധസ്യാഗതോ ധരാം ॥ 14 ॥
സന്ദേഹാ ബഹവോ നാഥ ശിഷ്യാണാം വാരിതാസ്ത്വയാ ।
ഇമം ച മമ സന്ദേഹം നിവാരയിതുമർഹസി ॥ 15 ॥
ജ്ഞാനസ്യ ചാപി സിദ്ധീനാം വിരോധഃ കിം പരസ്പരം ।
ഉതാഹോ കോഽപി സംബന്ധോ വർതതേ മുനികുഞ്ജര ॥ 16 ॥
മയൈവം ഭഗവാൻപൃഷ്ടോ രമണോ നുതിപൂർവകം ।
ഗഭിരയാ ദൃശാ വീക്ഷ്യ മാമിദം വാക്യമബ്രവിത് ॥ 17 ॥
സഹജാം സ്ഥിതിമാരുഢഃ സ്വഭാവേന ദിനേ ദിനേ ।
തപശ്ചരതിദുർധർഷം നാലസ്യം സഹജസ്ഥിതൗ ॥ 18 ॥
തപസ്തദേവ ദുർധർഷം യ നിഷ്ഠ സഹജാത്മനി ।
തേന നിത്യേന തപസാ ഭവേത്പാകഃ ക്ഷണേ ക്ഷണേ ॥ 19 ॥
പരിപാകേന കാലേ സ്യുഃ സിദ്ധയസ്താത പശ്യതഃ ।
പ്രാരബ്ധം യദി താഭിഃ സ്യാദ്വിഹാരോ ജ്ഞാനിനോഽപി ച ॥ 20 ॥
യഥാ പ്രപഞ്ചഗ്രഹണേ സ്വരുപാന്നേതരന്മുനേഃ ।
സിദ്ധയഃ ക്രിയമാണാശ്ച സ്വരുപാന്നേതരത്തഥാ ॥ 21 ॥
ഭവേന്ന യസ്യ പ്രാരബ്ധം ശക്തിപൂർണോഽപ്യയം മുനിഃ ।
അതരംഗ ഇവാംഭോധിർന കിഞ്ചിത്ദപി ചേഷ്ടതേ ॥ 22 ॥
നാന്യം മൃഗയതേ മാർഗം നിസർഗാദാത്മനി സ്ഥിതഃ ॥
സർവാസാമപി ശക്തീനാം സമഷ്ടിഃ സ്വാത്മനി സ്ഥിതിഃ ॥ 23 ॥
അപ്രയത്നേന തു തപഃ സഹജാ സ്ഥിതിരുച്യതേ ।
സഹജായാം സ്ഥിതൗ പാകാച്ഛക്ത്തിനാമുദ്ഭവോ മതഃ ॥ 24 ॥
പരീവൃതോഽപി ബഹുഭിർനിത്യമാത്മനി സംസ്ഥിതഃ ।
ഘോരം തപശ്ചരത്യേവ ന തസ്യൈകാന്തകാമിതാ ॥ 25 ॥
ജ്ഞാനം ശക്തേരപേതം യോ മന്യതേ നൈവ വേദ സഃ ।
സർവശക്തേഽഭിതഃ പൂർണേ സ്വസ്വരൂപേ ഹി ബോധവാൻ ॥ 26 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ജ്ഞാനസിദ്ധിസാമരസ്യകഥനം
നാമ ഏകാദശോഽധ്യായഃ ॥ 11
അഥ ദ്വാദശോഽധ്യായഃ । (ശക്തിവിചാരഃ)
ഏകോനവിംശേ ദിവസേ ഭാരദ്വാജോ മഹാമനാഃ ।
കപാലീ കൃതിഷു ജ്യായാനപൃച്ഛദ്രമണം ഗുരും ॥ 1.
കപാല്യുവാച
വിഷയീ വിഷയോ വൃത്തിരിതീദം ഭഗവംസ്ത്രികം ।
ജ്ഞാനിനാം പാമരാണാം ച ലോകയാത്രാസു ദൃശ്യതേ ॥ 2 ॥
അഥ കേന വിശേഷേണ ജ്ഞാനീ പാമരതോഽധികഃ ।
ഇമം മേ നാഥ സന്ദേഹം നിവർതയിതുമർഹസി ॥ 3 ॥
ഭഗവാനുവാച
അഭിന്നോ വിഷയീ യസ്യ സ്വരൂപാന്മനുജർഷഭ ।
വ്യാപാരവിഷയൗ ഭാതസ്തസ്യാഭിന്നൗ സ്വരൂപതഃ ॥ 5 ॥
ഭേദഭാസേ വിജാനാതി ജ്ഞാന്യഭേദം തി താത്ത്വികം ।
ഭേദാഭാസവശം ഗത്വാ പാമരസ്തു വിഭിദ്യതേ ॥ 6 ॥
കപാല്യുവാച
നാഥ യസ്മിന്നിമേ ഭേദ ഭാസന്തേ ത്രിപുടീമയാഃ ।
ശക്തിമദ്വാ സ്വരൂപം തദുതാഹോ ശക്തിവർജിതം ॥ 7 ॥
ഭഗവാനുവാച
വത്സ യസ്മിന്നിമേ ഭേദാ ഭാസന്തേ ത്രിപുടീമയാഃ ।
സർവശക്തം സ്വരൂപം തദാഹുർവേദാന്തവേദിനഃ ॥ 8 ॥
കപാല്യുവാച
ഈശ്വരസ്യ തു യാ ശക്തിർഗീതാ വേദാന്തവേദിഭിഃ ।
അസ്തി വാ ചലനം തസ്യമാഹോസ്വിന്നാഥ നാസ്തി വാ ॥ 9 ॥
ഭഗവാനുവാച
ശക്തേസ്സഞ്ചലനാദേവ ലോകാനാം താത സംഭവഃ ।
ചലനസ്യാശ്രയോ വസ്തു ന സഞ്ചലതി കർഹിചിത് ॥ 10 ॥
അചലസ്യ തു യച്ഛക്തശ്ചലനം ലോകകാരണം ।
താമോവാചക്ഷതേ മായാമനിർവാച്യാം വിപശ്ചിതഃ ॥ 11 ॥
ചഞ്ചലത്വം വിഷയിണോ യഥാർഥമിവ ഭാസതേ ।
ചലനം ന നരശ്രേഷ്ഠ സ്വരൂപസ്യ തു വസ്തുതഃ ॥ 12 ॥
ഈശ്വരസ്യ ച ശക്തേശ്ച ഭേദോ ദൃഷ്തിനിമിത്തകഃ ।
മിഥുനം ത്വിദമേകം സ്യാദ്ദൃഷ്ടിശ്ചേദുപസംഹൃതാ ॥ 13 ॥
കപാല്യുവാച
വ്യാപാര ഈശ്വരസ്യായം ദൃശ്യബ്രഹ്മാണ്ഡകോടികൃത് ।
നിത്യഃ കിമഥവാഽനിത്യോ ഭഗവാന്വക്തുമർഹതി ॥ 14 ॥
ഭഗവാനുവാച
നിജയാ പരയാ ശക്ത്യാ ചലന്നപ്യചലഃ പരഃ ।
കേവലം മുനിസംവേദ്യം രഹസ്യമിദമുത്തമം ॥ 15 ॥
ചലത്വമേവ വ്യാപാരോ വ്യാപാരശ്ശക്തിരുച്യതേ ।
ശക്ത്യാ സർവമിദം ദൃശ്യം സസർജ പരമഃ പുമാൻ ॥ 16 ॥
വ്യാപാരസ്തു പ്രവൃതിശ്ച നിവൃത്തിരിതി ച ദ്വിധാ ।
നിവൃരിസ്ഥാ യത്ര സർവമാത്മൈവാഭൂദിതി ശ്രുതിഃ ॥ 17 ॥
നാനാത്വം ദ്വൈതകാലസ്ഥം ഗമ്യതേ സർവമിത്യതഃ ।
അഭൂദിതി പദേനാത്ര വ്യാപാരഃ കോഽപി ഗമ്യതേ ॥ 18 ॥
ആത്മൈവേതി വിനിർദേശദ്വിശേഷാണാം സമം തതഃ ।
ആത്മന്യേവോപസംഹാരസ്തജ്ജാതാനാം പ്രകീർതിതഃ ॥ 19 ॥
വിനാ ശക്തിം നരശ്രേഷ്ഠ സ്വരൂപം ന പ്രതീയതേ ।
വ്യാപാര ആശ്രയശ്ചേതി ദ്വിനാമാ ശക്തിരുച്യതേ ॥ 20 ॥
വ്യാപാരോ വിശ്വസർഗാദികാര്യമുക്തം മനീഷിഭിഃ ।
ആശ്രയോ ദ്വിപദാം ശ്രേഷ്ഠ സ്വരൂപാന്നാതിരിച്യതേ ॥ 21 ॥
സ്വരൂപമന്യസാപേക്ഷം നൈവ സർവാത്മകത്വതഃ ।
ശക്തിം വൃത്തിം സ്വരൂപം ച യ ഏവം വേദ വേദ സഃ ॥ 22 ॥
വൃത്തേരഭാവേ തു സതോ നാനാഭാവോ ന സിധ്യതി ।
സത്താ ശക്ത്യതിരിക്ത്താ ചേദ് വൃതേർനൈവ സമുദ്ഭവഃ ॥ 23 ॥
യദി കാലേന ഭവിതാ ജഗതഃ പ്രലയോ മഹാൻ ।
അഭേദേന സ്വരൂപേഽയം വ്യാപാരോ ലീനവദ്ഭവേത് ॥ 24 ॥
സർവോപി വ്യവഹാരോഽയം ന ഭവേച്ഛക്തിമന്തരാ ।
ന സൃഷ്ടിർനാപി വിജ്ഞാനം യദേതത് ത്രിപുടീമയം ॥ 25 ॥
സ്വരുപമാശ്രയത്വേന വ്യാപാരസ്സർഗകർമണാ ।
നാമഭ്യാമുച്യതേ ദ്വാഭ്യാം ശക്തിരേകാ പരാത്പരാ ॥ 26 ॥
ലക്ഷണം ചലനം യേഷാം ശക്തേസ്തേഷാം തദാശ്രയഃ ।
യത് കിഞ്ചിത്പരമം വസ്തു വ്യക്തവ്യം സ്യാന്നരർഷഭ ॥ 27 ॥
തദേകം പരമം വസ്തു ശക്തിമേകേ പ്രചക്ഷതേ ।
സ്വരുപം കേഽപി വിദ്വാംസോ ബ്രഹ്മാന്യേ പുരുഷം പരേ ॥ 28 ॥
വത്സ സത്യം ദ്വിധാ ഗമ്യം ലക്ഷണേന ച വസ്തുതഃ ।
ലക്ഷണേനോച്യതേ സത്യം വസ്തുതസ്ത്വനുഭൂയതേ ॥ 29 ॥
തസ്മാത്സ്വരൂപവിജ്ഞാനം വ്യാപാരേണ ച വസ്തുതഃ ।
താടസ്ഥ്യേന ച സാക്ഷാച്ച ദ്വിവിധം സമ്പ്രചക്ഷതേ ॥ 30 ॥
സ്വരുപമാശ്രയം പ്രാഹുർവ്യാപാരം താത ലക്ഷണം ।
വൃത്യാ വിജ്ഞായ തന്മൂലമാശ്രയേ പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 31 ॥
സ്വരൂപം ലക്ഷണോപേതം ലക്ഷണം ച സ്വരുപവത് ।
താദാത്മ്യേനൈവ സംബന്ധസ്ത്വനയോസ്സമ്പ്രകീർതിതഃ ॥ 32 ॥
തടസ്ഥലക്ഷണേനൈവം വ്യാപാരാഖ്യേന മാരിഷ ।
യതോ ലക്ഷ്യം സ്വരൂപം സ്യാന്നിത്യവ്യാപാരവത്തതഃ ॥ 33 ॥
വ്യാപാരോ വസ്തുനോ നാന്യോ യദി പശ്യസി തത്ത്വതഃ ।
ഇദം തു ഭേദവിജ്ഞാനം സർവം കാൽപനികം മതം ॥ 34 ॥
ശക്ത്യുല്ലാസാഹ്യയാ സേയം സൃഷ്ടിഃ സ്യാദീശകൽപനാ ।
കൽപനേയമതീത ചേത് സ്വരൂപമവശിഷ്യതേ ॥ 35 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ശക്തിവിചാരോ
നാമ ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥ 12
അഥ ത്രയോദശോഽധ്യായഃ । (സംന്യാസേ സ്ത്രീപുരുഷയോസ്തുല്യാധികാരനിരൂപണം)
അത്രിണാമന്വയജ്യോത്സ്നാ വസിഷ്ഠാനാം കുലസ്നുഷാ ।
മഹാദേവസ്യ ജനനീ ധീരസ്യ ബ്രഹ്മവേദിനഃ ॥ 1 ॥
പ്രതിമാനം പുരന്ധ്രീണാം ലോകസേവാവ്രതേ സ്ഥിതാ ।
ബിഭ്രാണാ മഹതീം വിദ്യാം ബ്രഹ്മാദിവിബുധസ്തുതാം ॥ 2 ॥
ദക്ഷിണേ വിന്ധ്യതശ്ശ്ക്തേസ്താരിണ്യാ ആദിമാ ഗുരുഃ ।
തപസ്സഖീ മേ ദയിതാ വിശാലാക്ഷീ യശസ്വിനീ ॥ 3 ॥
പ്രശ്നദ്വയേന രമണാഹ്യയം വിശ്വഹിതം മുനിം ।
അഭ്യഗച്ഛദദുഷ്ടാംഗീ നിക്ഷിപ്തേന മുഖേ മമ ॥ 4 ॥
ആത്മസ്ഥിതാനാം നാരീണാമസ്തി ചേത്പ്രതിബന്ധകം ।
ഗൃഹത്യാഗേന ഹംസീത്വം കിമു സ്യാച്ഛാസ്ത്രസമ്മതം ॥ 5 ॥
ജീവന്ത്യാ ഏവ മുക്തായാ ദേഹപാതോ ഭവേദ്യദി ।
ദഹനം വാ സമാധിർവാ കാര്യം യുക്തമനന്തരം ॥ 6 ॥
പ്രശ്നദ്വയമിദം ശ്രുത്വാ ഭഗവാനൃഷിസത്തമഃ ।
അവോചന്നിർണയം തത്ര സർവശാസ്ത്രാർഥതത്ത്വവിത് ॥ 7 ॥
സ്വരൂപേ വർതമാനാനാം പക്വാനാം യോഷിതാമപി ।
നിവൃത്തത്വാന്നിഷേധസ്യ ഹംസീത്വം നൈവ ദുഷ്യതി ॥ 8 ॥
മുക്തത്വസ്യാവിശിഷ്ടത്വദ്ബോധസ്യ ച വധൂരപി ।
ജീവന്മുക്താ ന ദാഹ്യാ സ്യാത് തദ്ദേഹോ ഹി സുരാലയഃ ॥ 9 ॥
യേ ദോഷോ ദേഹദഹനേ പുംസോ മുക്തസ്യ സംസ്മൃതാഃ ।
മുക്തായാസ്സന്തി തേ സർവേ ദേഹദാഹേ ച യോഷിതഃ ॥ 10 ॥
ഏകവിംശേഽഹ്നി ഗീതോഽഭൂദയമർഥോ മനീഷിണാ ।
അധികൃത്യ ജ്ഞാനവതീം രമണേന മഹർഷിണാ ॥ 11 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ സംന്യാസേ സ്ത്രീപുരുഷയോസ്തുല്യാധികാരനിരൂപണം
നാമ ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥ 13
അഥ ചതുർദശോഽധ്യായഃ । (ജീവന്മുക്തിവിചാരഃ)
നിശായാമേകവിംശേഽഹ്നി ഭാരദ്വാജി വിദാം വരഃ ।
പ്രാജ്ഞശ്ശിവകുലോപാധിർവൈദർഭോ വദതാം വരഃ ॥ 1 ॥
ജീവനമുക്തിം സമുദ്ദിശ്യ മഹർഷി പരിപൃഷ്ടവാൻ ।
അഥ സർവേഷു ശൃണ്വത്സു മഹർഷിർവാക്യമബ്രവിത് ॥ 2 ॥
ശാസ്ത്രീയൈർലോകികൈശ്ചാപി പ്രത്യയൈരവിചാലിതാ ।
സ്വരൂപേ സുദൃഢാ നിഷ്ഠാ ജീവന്മുക്തിരുദാഹൃതാ ॥ 3 ॥
മുക്തിരേകവിധൈവ സ്യാത്പ്രജ്ഞാനസ്യാവിശേഷതഃ ।
ശരീരസ്ഥം മുക്തബന്ധം ജീവന്മുക്തം പ്രചക്ഷതേ ॥ 4 ॥
ബ്രഹ്മലോകഗതോ മുക്തശ്ശ്രൂയതേ നിഗമേഷു യഃ ।
അനുഭൂതൗ ന ഭേദോഽസ്തി ജീവന്മുക്തസ്യ തസ്യ ച ॥ 5 ॥
പ്രാണാഃ സമവലീയന്തേ യസ്യാത്രൈവ മഹാത്മനഃ ।
തസ്യാപ്യനുഭവോ വിദ്വന്നേതയോരുഭയോരിവ ॥ 6 ॥
സാമ്യാത്സ്വരൂപനിഷ്ഠായാ ബന്ധഹാനേശ്ച സാമ്യതഃ ।
മുക്തിരേകവിധൈവ സ്യാദ്ഭേദസ്തു പരബുദ്ധിഗഃ ॥ 7 ॥
മുക്തോ ഭവതി ജീവന്യോ മാഹാത്മാത്മനി സംസ്ഥിതഃ ।
പ്രാണാഃ സമവലീയന്തേ തസ്യൈവാത്ര നരർഷഭ ॥ 8 ॥
ജീവന്മുക്തസ്യ കാലേന തപസഃ പരിപാകതഃ ।
സ്പർശാഭാവോഽപി സിദ്ധഃ സ്യാദ്രൂപേ സത്യപി കുത്രചിത് ॥ 9 ॥
ഭൂയശ്ച പരിപാകേന രൂപാഭാവോഽപി സിദ്ധ്യതി ।
കേവലം ചിന്മയോ ഭൂത്വാ സ സിദ്ധോ വിഹരിഷ്യതി ॥ 10 ॥
ശരീരസംശ്രയം സിദ്ധ്യോർദ്വയമേതന്നരോത്തമ ।
അൽപേനാപി ച കാലേന ദേവതാനുഗ്രഹാദ്ഭവേത് ॥ 11 ॥
ഭേദമേതം പുരസ്കൃത്യ താരതമ്യം ന സമ്പദി ।
ദേഹവാനശരീരോ വാ മുക്ത ആത്മനി സംസ്ഥിതഃ ॥ 12 ॥
നാഡീദ്വാരാർചിരോദ്യേന മാർഗേണോർധ്വഗതിർനരഃ ।
തത്രോത്പന്നേന ബോധേന സദ്യോ മുക്തോ ഭവിഷ്യതി ॥ 13 ॥
ഉപാസകസ്യ സുതരാം പക്വചിത്തസ്യ യോഗിനഃ ।
ഈശ്വരാനുഗ്രഹാത്പ്രോക്താ നാഡീദ്വാരോത്തമാ ഗതിഃ ॥ 14 ॥
സർവേഷു കാമചാരോഽസ്യ ലോകേഷു പരികീർതിതഃ ।
ഇച്ഛയാഽനേകദേഹാനാം ഗ്രഹണം ചാപ്യനുഗ്രഹഃ ॥ 15 ॥
കൈലാശം കേഽപി മുക്താനാം ലോകമാഹുർമനീഷിണഃ ।
ഏകേ വദന്തി വൈകുണ്ഠം പരേ ത്വാദിത്യമണ്ഡലം ॥ 16 ॥
മുക്തലോകാശ്ച തേ സർവേ വിദ്വൻഭൂമ്യാദിലോകവത് ।
ചിത്രവൈഭവയാ ശക്ത്യാ സ്വരുപേ പരികൽപിതാഃ ॥ 17 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ജീവന്മുക്തിവിചാരോ
നാമ ചതുർദശോഽധ്യായഃ ॥ 14
അഥ പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ । (ശ്രവണമനനനിദിധ്യാസനനിരൂപണം)
ശ്രവണം നാമ കിം നാഥ മനനം നാമ കിം മതം ।
കിം വാ മുനികുലശ്രേഷ്ഠ നിദിധ്യാസനമുച്യതേ ॥ 1 ॥
ഇത്യേവം ഭഗവാൻപൃഷ്ടോ മയാ ബ്രഹ്മവിദാം വരഃ ।
ദ്വാവിംശേ ദിവസേ പ്രാതരബ്രവീച്ഛിഷ്യസംസദി ॥ 2 ॥
വേദശീർഷസ്ഥവാക്യാനാമർഥവ്യാഖ്യാനപൂർവകം ।
ആചാര്യാച്ഛൃവണം കേചിച്ഛൃവണം പരിചക്ഷതേ ॥ 3 ॥
അപരേ ശ്രവണം പ്രാഹുരാചാര്യാദ്വിദിതാത്മനഃ ।
ഗിരാം ഭാഷാമയീനാം ച സ്വരൂപം ബോധയന്തി യാഃ ॥ 4 ॥
ശ്രുത്വാ വേദാന്തവാക്യാനി നിജവാക്യാനി വാ ഗുരോഃ ।
ജന്മാന്തരീയപുണ്യേന ജ്ഞാത്വാ വോഭയമന്തരാ ॥ 5 ॥
അഹമ്പ്രത്യയമൂലം ത്വം ശരീരാദേർവിലക്ഷണഃ ।
ഇതീദം ശ്രവണം ചിത്താച്ഛൃവണം വസ്തുതോ ഭവേത് ॥ 6 ॥
വദന്തി മനനം കേചിച്ഛാസ്ത്രാത്രർഥസ്യ വിചാരണം ।
വസ്തുതോ മനനം താത സ്വരുപസ്യ വിചാരണം ॥ 7 ॥
വിപര്യാസേന രഹിതം സംശയേന ച മാനദ ।
കൈശ്ചിദ്ബ്രഹ്മാത്മവിജ്ഞാനം നിദിധ്യാസനമുച്യതേ ॥ 8 ॥
വിപര്യാസേന രഹിതം സംശയേന ച യദ്യപി ।
ശാസ്ത്രീയമൈക്യവിജ്ഞാനം കേവലം നാനുഭൂതയേ ॥ 9 ॥
സംശയശ്ച വിപര്യാസോ നിവാര്യേതേ ഉഭാവപി ।
അനുഭൂത്യൈവ വാസിഷ്ഠ ന ശാസ്ത്രശതകൈരപി ॥ 10 ॥
ശാസ്ത്രം ശ്രദ്ധാവതോ ഹന്യാത് സംശയം ച വിപര്യയം ।
ശ്രദ്ധായാഃ കിഞ്ചിദൂനത്വേ പുനരഭ്യുദയസ്തയോഃ ॥ 11 ॥
മൂലച്ഛേദസ്തു വാസിഷ്ഠ സ്വരുപാനുഭവേ തയോഃ ।
സ്വരുപേ സംസ്ഥിതിസ്തസ്മാന്നിദിധ്യാസനമുച്യതേ ॥ 12 ॥
ബഹിസ്സഞ്ചരതസ്താത സ്വരുപേ സംസ്ഥിതിം വിനാ ।
അപരോക്ഷോ ഭവേദ്ബോധോ ന ശാസ്ത്രശതചർചയാ ॥ 13 ॥
സ്വരുപസംസ്ഥിതിഃ സ്യാച്ചേത് സഹജാ കുണ്ഡിനർഷഭ ।
സാ മുക്തിഃ സാ പരാ നിഷ്ഠാ സ സാക്ഷാത്കാര ഈരിതഃ ॥ 14 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ശ്രവണമനനനിദിധ്യാസന നിരൂപണം
നാമ പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥ 15
അഥ ഷോഡശോഽധ്യായഃ । (ഭക്തിവിചാരഃ)
അഥ ഭക്തിം സമുദ്ദിശ്യ പൃഷ്ടഃ പുരുഷസത്തമഃ ।
അഭാഷത മഹാഭാഗോ ഭഗവാൻ രമണോ മുനിഃ ॥ 1 ॥
ആത്മാ പ്രിയഃ സമസ്തസ്യ പ്രിയം നേതരദാത്മനഃ ।
അച്ഛിന്നാ തൈലധാരാവത് പ്രീതിർഭക്തിരുദാഹൃതാ ॥ 2 ॥
അഭിന്നം സ്വാത്മനഃ പ്രീത്യാ വിജാനാതീശ്വരം കവിഃ ।
ജാനന്നപ്യപരോ ഭിന്നം ലീന ആത്മനി തിഷ്ഠതി ॥ 3 ॥
വഹന്തീ തൈലധാരാവദ്യാ പ്രീതിഃ പരമേശ്വരേ ।
അനിച്ഛതോഽപി സാ ബുദ്ധിം സ്വരുപം നയതി ധ്രുവം ॥ 4 ॥
പരിച്ഛിന്നം യദാത്മാനം സ്വൽപജ്ഞം ചാപി മന്യതേ ।
ഭക്തോ വിഷയിരൂപേണ തദാ ക്ലേശനിവൃത്തയേ ॥ 5 ॥
വ്യാപകം പരമം വസ്തു ഭജതേ ദേവതാധിയാ ।
ഭജംശ്ച ദേവതാബുദ്ധ്യാ തദേവാന്തേ സമശ്നുതേ ॥ 6 ॥
ദേവതായാ നരശ്രേഷ്ഠ നാമരൂപപ്രകൽപനാത് ।
താഭ്യാം തു നാമരൂപാഭ്യാം നാമരുപേ വിജേഷ്യതേ ॥ 7 ॥
ഭക്തൗ തു പരിപൂർണായമലം ശ്രവണമേകദാ ।
ജ്ഞാനായ പരിപൂർണായ തദാ ഭക്തിഃ പ്രകൽപതേ ॥ 8 ॥
ധാരാവ്യപേതാ യാ ഭക്തിഃ സാ വിച്ഛിന്നേതി കീർത്യതേ ।
ഭക്തേഃ പരസ്യ സാ ഹേതുർഭവതീതി വിനിർണയഃ ॥ 9 ॥
കാമായ ഭക്തിം കുർവാണഃ കാമം പ്രാപ്യാപ്യനിവൃതഃ ।
ശാശ്വതായ സുഖസ്യാന്തേ ഭജതേ പുനരീശ്വരം ॥ 10 ॥
ഭക്തിഃ കാമസമേതാഽപി കാമാപ്തൗ ന നിവർതതേ ।
ശ്രദ്ധാ വൃദ്ധാ പരേ പുംസി ഭൂയ ഏവാഭിർവർധതേ ॥ 11 ॥
വർധമാനാ ച സാ ഭക്തിഃ കാലേ പൂർണാ ഭവിഷ്യതി ।
പൂർണയാ പരയാ ഭക്ത്യാ ജ്ഞാനേനേവ ഭവം തരേത് ॥ 12 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ഭക്തിവിചാരഃ
നാമ ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥ 16
അഥ സപ്തദശോഽധ്യായഃ । (ജ്ഞാനപ്രാപ്തിവിചാരഃ)
പഞ്ചവിംശേ തു ദിവസേ വൈദർഭോ വിദുഷം വരഃ ।
പ്രശ്രയാനവതോ ഭൂത്വാ മുനിം ഭൂയോഽപി പൃഷ്ടവാൻ ॥ 1 ॥
വൈദർഭ ഉവാച
ക്രമേണായാതി കിം ജ്ഞാനം കിഞ്ചിത്കിഞ്ചിദ്ദിനേ ദിനേ ।
ഏകസ്മിന്നേവ കാലേ കിം പൂർണമാഭാതി ഭാനുവത് ॥ 2 ॥
ഭഗവാനുവാച
ക്രമേണായാതി ന ജ്ഞാനം കിഞ്ചിത്കിഞ്ചിദ്ദിനേ ദിനേ ।
അഭ്യാസപരിപാകേന ഭാസതേ പൂർണമേകദാ ॥ 3 ॥
വൈദർഭ ഉവാച
അഭ്യാസകാലേ ഭഗവൻ വൃത്തിരന്തർബഹിസ്തഥാ ।
യാതായാതം പ്രകുർവാണാ യാതേ കിം ജ്ഞാനമുച്യതേ ॥ 4 ॥
ഭഗവാനുവാച
അന്തര്യാതാ മതിർവിദ്വൻബഹിരായാതി ചേത്പുനഃ ।
അഭ്യാസമേവ താമാഹുർജ്ഞാനം ഹ്യനുഭവോഽച്യുതഃ ॥ 5 ॥
വൈദർഭ ഉവാച
ജ്ഞാനസ്യ മുനിശാർദൂല ഭൂമികാഃ കാശ്ചിദീരിതാഃ ।
ശാസ്ത്രേഷു വിദുഷാം ശ്രേഷ്ഠൈഃ കഥം താസാം സമന്വയഃ ॥ 6 ॥
ഭഗവാനുവാച
ശാസ്ത്രോക്താ ഭൂമികാസ്സർവാ ഭവന്തി പരബുദ്ധിഗാഃ ।
മുക്തിഭേദാ ഇവ പ്രാജ്ഞ ജ്ഞാനമേകം പ്രജാനതാം ॥ 7 ॥
ചര്യാം ദേഹേന്ദ്രിയാദീനാം വീക്ഷ്യാബ്ധാനുസാരിണീം ।
കൽപയന്തി പരേ ഭൂമിസ്താരതമ്യം ന വസ്തുതഃ ॥ 8 ॥
വൈദർഭ ഉവാച
പ്രജ്ഞാനമേകദാ സിദ്ധം സർവാജ്ഞാനനിബർഹണം ।
തിരോധതേ കിമജ്ഞാനാത്സംഗാദങ്കുരിതാത്പുനഃ ॥ 9 ॥
ഭഗവാനുവാച
അജ്ഞാനസ്യ പ്രതിദ്വന്ദി ന പരാഭൂയതേ പുനഃ ।
പ്രജ്ഞാനമേകദാ സിദ്ധം ഭരദ്വാജകുലോദ്വഹ ॥ 10 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ ജ്ഞാനപ്രാപ്തിവിചാരോ
നാമ സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥ 17
അഥ അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ । (സിദ്ധമഹിമാനുകീർതനം)
വരപരാശരഗോത്രസമുദ്ഭവം വസുമതീസുരസംഘയശസ്കരം ।
വിമലസുന്ദരപണ്ഡിതനന്ദനം കമലപത്രവിശാലവിലോചനം ॥ 1 ॥
അരുണശൈലഗതാശ്രമവാസിനം പരമഹംസമനഞ്ജനമച്യുതം ।
കരുണയാ ദധതം വ്യവഹാരിതാം സതതമാത്മനി സംസ്ഥിതമക്ഷരേ ॥ 2 ॥
അഖിലസംശയവാരണഭാഷണം ഭ്രമമദദ്വിരദാങ്കുശവീക്ഷണം ।
അവിരതം പരസൗഖ്യധൃതോദ്യമം നിജതനൂവിഷയേഷ്വലസാലസം ॥ 3 ॥
പരിണതാമ്രഫലപ്രഭവിഗ്രഹം ചലതരേന്ദ്രിയനിഗ്രഹസഗ്രഹം ।
അമൃതചിദ്ധനവല്ലിപരിഗ്രഹം മിതവചോരചിതാഗമസംഗ്രഹം ॥ 4 ॥
അമലദിപ്തതരാത്മമരീചിഭിർനിജകരൈരിവ പങ്കജബാന്ധവം ।
പദജുഷാം ജഡഭാവമനേഹസാ പരിഹരന്തമനന്തഗുണാകരം ॥ 5 ॥
മൃദുതമം വചനേ ദൃശി ശീതലം വികസിതം വദനേ സരസീരുഹേ ।
മനസി ശൂന്യമഹശ്ശശിസന്നിഭേ ഹൃദി ലസന്തമനന്ത ഇവാരുണം ॥ 6 ॥
അദയമാത്മതനൗ കഠിനം വ്രതേ പ്രുഷചിത്തമലം വിഷയവ്രജേ ।
ഋഷിമരോഷമപേതമനോരഥം ധൃതമദം ഘനചില്ലഹരീവശാത് ॥ 7 ॥
വിഗതമോഹമലോഭമഭവനം ശമിതമത്സരമുത്സവിനം സദാ ।
ഭവമഹോദധിതാരണകർമണി പ്രതിഫലേന വിനൈവ സദോദ്യതം ॥ 8 ॥
മാതാമമേതി നഗരാജസുതോരുപീഠം
നാഗാനനേ ഭജതി യാഹി പിതാ മമേതി ।
അങ്കം ഹരസ്യ സമവാപ്യ ശിരസ്യനേന
സഞ്ചുംബിതസ്യ ഗിരിന്ധ്രകൃതോ വിഭൂതിം ॥ 9 ॥
വേദാദിപാകദമനോത്തരകച്ഛപേശൈ-
ര്യുക്തൈർധരാധരസുഷുപ്ത്യമരേശ്വരൈശ്ച ।
സൂക്ഷ്മാമൃതായുഗമൃതേന സഹ പ്രണത്യാ
സമ്പന്നശബ്ദപടലസ്യ രഹസ്യമർഥം ॥ 10 ॥
ദണ്ഡം വിനൈവ യതിനം ബത ദണ്ഡപാണിം
ദുഃഖാബ്ധിതാരകമരിം ബത താരകസ്യ ।
ത്യക്ത്വാ ഭവം ഭവമഹോ സതതം ഭജന്തം
ഹംസം തഥാപി ഗതമാനസസംഗരാഗം ॥ 11 ॥
ധീരത്വസമ്പദി സുവർണഗിരേരനൂനം
വാരന്നിരോധേധികമേവ ഗഭിരതായാം ।
ക്ഷാന്തൗ ജയന്തമചലാമഖിലസ്യ ധാത്രീം
ദാന്തൗ നിർദശനമശന്തികഥാദവിഷ്ഠം ॥ 12 ॥
നീലാരവിന്ദസുഹൃദാ സദൃശം പ്രസാദേ
തുല്യം തഥാ മഹസി തോയജബാന്ധവേന ।
ബ്രാഹ്മ്യാം സ്ഥിതൗ തു പിതരം വടമൂലവാസം
സംസ്മാരയന്തമചലന്തമനൂദിതം മേ ॥ 13 ॥
യസ്യാധുനാപി രമണീ രമണീയഭാവാ
ഗിർവാണലോകപൃതനാ ശുഭവൃത്തിരൂപാ ।
സംശോഭതേ ശിരസി നാപി മനോജഗന്ധ-
സ്തത്താദൃശം ഗൃഹിണമപ്യധിപം യതീനാം ॥ 14 ॥
വന്ദാരുലോകവരദം നരദന്തിനോഽപി
മന്ത്രേശ്വരസ്യ മഹതോ ഗുരുതാം വഹന്തം ।
മന്ദാരവൃക്ഷമിവ സർവജനസ്യ പാദ-
ച്ഛായാം ശ്രിതസ്യ പരിതാപമപാഹരന്തം ॥ 15 ॥
യസ്തന്ത്രവാർതികമനേകവിചിത്രയുക്തി-
സംശോഭിതം നിഗമജീവനമാതതാന ।
ഭുസ്യ തസ്യ ബുധസംഹതിസംസ്തുതസ്യ
വേഷാന്തരം തു നിഗമാനതവചോ വിചാരി ॥ 16 ॥
വേദശീർഷചയസാരസംഗ്രഹം പഞ്ചരത്നമരുണാചലസ്യ യഃ ।
ഗുപ്തമൽപമപി സർവതോമുഖം സൂത്രഭൂതമതനോദിമം ഗുരും ॥ 17 ॥
ദേവവാചി സുതരാമശിക്ഷിതം കാവ്യഗന്ധരഹിതം ച യദ്യപി ।
ഗ്രന്ഥക്രമണി തഥാഽപി സസ്ഫുരദ്ഭാഷിതാനുചരഭാവസഞ്ചയം ॥ 18 ॥
ലോകമാതൃകുചദുഗ്ധപായിനശ്ശങ്കരസ്തവകൃതോ മഹാകവേഃ ।
ദ്രാവിഡദ്വിജശിശോർനടദ്ഗിരോ ഭൂമികാന്തരമപാരമേധസം ॥ 19 ॥
ഭൂതലേ ത്വിഹ തൃതിയമുദ്ഭവം ക്രൗഞ്ചഭൂമിധരരന്ധ്രകാരിണഃ ।
ബ്രഹ്മനിഷ്ഠിതദശാപ്രദർശനാദ്യുക്തിവാദതിമിരസ്യ ശാന്തയേ ॥ 20 ॥
കുംഭയോനിമുഖമൗനിപൂജിതേ ദ്രാവിഡേ വചസി വിശ്രുതം കവിം ।
ദൃഷ്ടവന്തമജരം പരം മഹഃ കേവലം ധിഷണയാ ഗുരും വിനാ ॥ 21 ॥
ബാലകേഽപി ജഡഗോപകേഽപി വ വാനരേഽപി ശുനി വാ ഖലേഽപി വാ ।
പണ്ഡിതേഽപി പദസംശ്രിതേഽപി വാ പക്ഷപാതരഹിതം സമേക്ഷണം ॥ 22 ॥
ശക്തിമന്തമപി ശാന്തിസംയുതം ഭക്തിമന്തമപി ഭേദവർജിതം ।
വീതരാഗമപി ലോകവത്സലം ദേവതാംശമപി നമ്രചേഷ്ടിതം ॥ 23 ॥
ഏഷ യാമി പിതുരന്തികം മമാന്വേഷണം തു ന വിധീയതാമിതി ।
സംവിലിഖ്യ ഗൃഹതോ വിനിർഗതം ശോണശൈലചരണം സമാഗതം ॥ 24 ॥
ഈദൃശം ഗുണഗണൈരഭിരാമം പ്രശ്രയേണ രമണം ഭഗവന്തം ।
സിദ്ധലോകമഹിമാനമപാരം പൃഷ്ടവാനമൃതനാഥയതീന്ദ്രഃ ॥ 25 ॥
ആഹ തം സ ഭഗവാനഗവാസീ സിദ്ധലോകമഹിമാ തു ദുരൂഹഃ ।
തേ ശിവേന സദൃശാഃ ശിവരൂപാഃ ശക്രുവന്തി ച വരാണ്യപി ദാതും ॥ 26 ॥
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാസു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ രമണാന്തേവാസിനോ
വാസിഷ്ഠസ്യ ഗണപതേരുപനിബന്ധേ സിദ്ധമഹിമാനുകീർതനം
നാമ അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥ 18
॥ ഇതി ശ്രീരമണഗീതാ സമാപ്താ ॥
॥ അത്രേമേ ഭവന്ത്യുപസംഹാരശ്ലോകാഃ ॥
ദ്വിതീയേ തു ദ്വിതീയേഽത്ര ശ്ലോകോ ഗ്രന്ഥേ സ്വയം മുനേഃ ।
ദ്വിതീയാധ്യായഗാഃ ശ്ലോകാ അന്യേമേതം വിവൃണ്വതേ ॥ 1 ॥
ഇതരത്ര തു സർവത്ര പ്രശ്നാർഥഃ പ്രശ്നകാരിണഃ ।
ഉത്തരാർഥോ ഭഗവതഃ ശ്ലോകബന്ധോ മമ സ്വയം ॥ 2 ॥
അയം ഗണപതേർഗ്രന്ഥമാലായാമുജ്ജ്വലോ മണിഃ ।
ഗുരോഃ സരസ്വതീ യത്ര വിശുദ്ധേ പ്രതിബിംബിതാ ॥ 3 ॥
॥ ഗ്രന്ഥപ്രശംസാ ॥
ഗലന്തി ഗംഗേയം വിമലതരഗീതൈവ മഹതോ
നഗാധീശാച്ഛ്രിമദ്രമണമുനിരൂപാജ്ജനിമതി ।
പഥോ വാണീരൂപാദ്ഗണപതികവേർഭക്തഹൃദയം
സമുദ്രം സംയാതി പ്രബലമലഹാരിണ്യനുപദം ॥
—പ്രണവാനന്ദഃ
॥ ശ്രീരമണഗീതാപ്രകാശപീഠികാ ॥
ഈശ്വരഃ സർവഭൂതാനമേകോഽസൗ ഹൃദയാശ്രയഃ ।
സ ആത്മാ സാ പരാ ദൃഷ്ടിസ്തദന്യന്നാസ്തി കിഞ്ചന ॥ 1 ॥
സാ വിയോഗാസഹാ ശക്തിരേകാ ശക്തസ്യ ജഗ്രതി ।
ദൃശ്യബ്രഹ്മാണ്ഡകോടിനാം ഭാതി ജന്മാദി ബിഭ്രതീ ॥ 2 ॥
യമിയം വൃണുതേ ദൃഷ്ടിർമാർജാരീവ നിജം ശിശും ।
സ താമന്വേഷതേ പോതഃ കപിഃ സ്വാമിവ മാതരം ॥ 3 ॥
ജയതി സ ഭഗ്വാന്രമണോ വാക്പതിരാചാര്യഗണപതിർജയതി ।
അസ്യ ച വാണീ ഭഗ്വദ് – രമണീയാർഥാനുവർതിനീ ജയതി ॥ 4 ॥
—കപാലി ശാസ്ത്രീ
॥ ശ്രീരമണാഞ്ജലീഃ ॥
അരുണാദ്രിതടേ ദിശോ വസാനം
പരിതഃ പുണ്യഭുവഃ പുനഃ പുനാനം ।
രമണാഖ്യാമഹോ മഹോ വിശേഷം
ജയതി ധ്വാന്തഹരം നരാത്മവേഷം ॥ 1 ॥
ചരിതേന നരാനരേഷു തുല്യം
മഹസാം പുഞ്ജമിദം വിദാമമൂല്യം ।
ദുരിതാപഹമാശ്രിതേഷു ഭാസ്വത്-
കരുണാമൂർതിവരം മഹർഷിമാഹുഃ ॥ 2 ॥
ജ്വലിതേന തപഃപ്രഭാവഭൂമ്നാ
കബലികൃത്യ ജഗദ്വിഹസ്യ ധാമ്നാ ।
വിലസൻ ഭഗവാൻ മഹർഷിരസ്മ-
ത്പരമാചാര്യപുമാൻ ഹരത്വധം നഃ ॥ 3 ॥
പ്രഥമം പുരുഷം തമീശമേകേ
പുരുഷാണാം വിദുരുത്തമം തഥാഽന്യേ ।
സരസീജഭവാണ്ഡമണ്ഡലാനാ-
മപരേ മധ്യമാമനന്തി സന്തഃ ॥ 4 ॥
പുരുഷത്രിയതേഽപി ഭാസമാനം
യമഹന്ധിമലിനോ ന വേദ ജന്തുഃ ।
അജഹത്തമഖണ്ഡമേഷ നൄണാം
നിജവൃത്തേന നിദർശനായ ഭാതി ॥ 5 ॥
മൃദുലോ ഹസിതേന മന്ദമന്ദം
ദുരവേക്ഷഃ പ്രബലോ ദൃശാ ജ്വലന്ത്യാ ।
വിപുലോ ഹൃദയേന വിശ്വഭോക്ത്രാ
ഗഹനോ മൗനഗൃഹിതയാ ച വൃത്ത്യാ ॥ 6 ॥
ഗുരുരാട് കിമു ശങ്കരോഽയമന്യഃ
കിമു വാ ശങ്കരസംഭവഃ കുമാരഃ ।
കിമു കുണ്ഡിനജഃ സ ഏവ ബാലഃ
കിമു വാ സംഹൃതശക്തിരേഷ ശംഭുഃ ॥ 7 ॥
ബഹുധേതി വികൽപനായ വിദുഭി
ര്ബഹുഭാഗസ്തവ മൗനിനോ വിലാശഃ ।
ഹൃദയേഷു തു നഃ സദാഽവികൽപം
രമണ ത്വം രമസേ ഗുരോ ഗുരൂണാം ॥ 8 ॥
ഔപച്ഛന്ദസികൈരേതൈർബന്ധം നീതഃ സ്തവാഞ്ജലിഃ ।
ഉപഹാരായതാമേഷ മഹർഷിചരണാബ്ജയോഃ ॥ 1 ॥
ഗുണോഽത്ര രമണേ ഭക്തിഃ കൃതവിത്ത ച ശാശ്വതീ ।
രമ്യോ രമണനാമ്നോഽയം ധ്വനിശ്ച ഹൃദയംഗമഃ ॥ 2 ॥
മഹർഷേർമൗനിരാജസ്യ യശോഗാനമലങ്കൃതിഃ ।
തദയം ധ്വന്യകങ്കാരഗുണൈരേവം നവോജ്ജ്വലഃ ॥ 3 ॥
രമണസ്യ പദാംഭോജസ്മരണം ഹൃദയംഗമം ।
ഇക്ഷുഖണ്ഡരസാസ്വാദേ കോ വാ ഭൃതിമപേക്ഷതാം ॥ 4 ॥
അയം രമണപാദാബ്ജകിങ്കരസ്യാപി കിങ്കൃതാ ।
കാവ്യകണ്ഠമുനേരന്തേവാസിനാ വാഗ്വിലാസിനാ ॥ 5 ॥
രമണാങ്ധ്രിസരോജാതരസജ്ഞേന കപാലിനാ ।
ഭാരദ്വാജേന ഭക്തേന രചിതോ രമണാഞ്ജലിഃ ॥ 6 ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Ramanagita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil