॥ Ashtavakra Gita Gujarati Translation Telugu Lyrics ॥
అష్టావక్రగీతానో గుజరాతీ అనువాద
చ్hapter[శ్రీమత్ అష్టావక్రగీతా]భాషాంతరకర్తా – శ్రీరజనీకాంత మోదీ
అథ శ్రీమదష్టావక్రగీతా ప్రారభ్యతే ॥
శ్రీమత్ అష్టావక్రగీతానో గుజరాతీ అనువాద ప్రారంభ
ప్రకరణ 1 – గురూపదేశప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
కథం జ్ఞానమవాప్నోతి కథం ముక్తిర్భవిష్యతి।
వైరాగ్యం చ కథం ప్రాప్తం ఏతద్ బ్రూహి మమ ప్రభో ॥ 1-1 ॥
జనక (అష్టావక మునినే) కహే ఛే. భగవన్! (మనుష్య)
ఆత్మజ్ఞాననే కేవీ రీతే మేళవే ఛే, (తేనీ) ముక్తి కేవీ రీతే థాయ
ఛే అనే వైరాగ్య కేవీ రీతే ప్రాప్త థాయ ఛే, తే మనే కహో. 1
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
ముక్తిం ఇచ్ఛసి చేత్తాత విషయాన్ విషవత్త్యజ।
క్షమార్జవదయాతోషసత్యం పీయూషవద్ భజ ॥ 1-2 ॥
అష్టావక ముని కహే ఛే: ప్రియ (రాజన్)! జో (తుం)
ముక్తినే ఇచ్ఛతో హోయ తో (ఇంద్రియోనా) విషయోనే విషనీ జేమ
ఛోడీ దే (అనే) క్షమా, సరళతా, దయా, సంతోష అనే సత్యనుం
అమృతనీ జేమ సేవన కర. 2
న పృథ్వీ న జలం నాగ్నిర్న వాయుర్ద్యౌర్న వా భవాన్।
ఏషాం సాక్షిణమాత్మానం చిద్రూపం విద్ధి ముక్తయే ॥ 1-3 ॥
తు పృథ్వీ నథీ, జళ నథీ, అగ్ని నథీ, వాయు నథీ
తేమ జ ఆకాశ పణ నథీ. ముక్తినే మాటే ఆ బధానా సాక్షీ-
రూపే రహేలా చిద్రూప ఆత్మానే జాణ (అథవా, బధానా సాక్షీరూపే
రహేలా చిద్రూపనే పోతానా ఆత్మా తరీకే జాణ.) 3
యది దేహం పృథక్ కృత్య చితి విశ్రామ్య తిష్ఠసి।
అధునైవ సుఖీ శాంతో బంధముక్తో భవిష్యసి ॥ 1-4 ॥
జో (తుం) దేహనే ఆత్మాథీ ఛూటో పాడీనే చిద్రూపమాం
థఈనే రహేశే (తో) హమణాం జ తుం సుఖీ, శాంత అనే బంధథీ బనీశ. 4
న త్వం విప్రాదికో వర్ణో నాశ్రమీ నాక్షగోచరః।
అసంగోఽసి నిరాకారో విశ్వసాక్షీ సుఖీ భవ ॥ 1-5 ॥
తుం విప్ర అర్థాత్ బాహ్మణాది వర్ణ నథీ, (బ్రహ్మచర్య ఆది)
ఆశ్రమీ పణ నథీ, అనే తుం ఇంద్రియగీచర- ఇంద్రియోథీ పమాయ
ఏవో నథీ. తుం తో అసంగ, నిరాకార అనే (ఆఖా) విశ్వనో
ఛే. (ఏమ విచారీనే) తుం సుఖీ థా. ప
ధర్మాధర్మౌ సుఖం దుఃఖం మానసాని న తే విభో।
న కర్తాసి న భోక్తాసి ముక్త ఏవాసి సర్వదా ॥ 1-6 ॥
రాజన్! ధర్మ అనే అధర్మ, తేమజ సుఖ అనే దు:ఖ,
తో మననే తారే ఛే అనే నహి కే తనే. తుం కర్తా నథీ తేమ జ
భోక్తా పణ నథీ పణ హంమేశ ముకత జ ఛే. 6
ఏకో ద్రష్టాసి సర్వస్య ముక్తప్రాయోఽసి సర్వదా।
అయమేవ హి తే బంధో ద్రష్టారం పశ్యసీతరం ॥ 1-7 ॥
తుం సర్వనో ఏక ద్రష్టా ఛే అనే నిరంతర అత్యంత ముక్త ఛే.
తుం జే బీజానే ద్రష్టా తరీకే జుఏ ఛే, తే జ తారా బంధనుం కారణ ఛే. 7
అహం కర్తేత్యహంమానమహాకృష్ణాహిదంశితః।
నాహం కర్తేతి విశ్వాసామృతం పీత్వా సుఖీ భవ ॥ 1-8 ॥
“హుం కర్తా ఛుం” ఏవా అహంభావరూపీ మోటా కాళా సాప వడే దంశిత
థయేలో తుం “హుం కర్తా నథీ” ఏవా విశ్వాసరూపీ అమృతనే పీ జా. 8
ఏకో విశుద్ధబోధోఽహం ఇతి నిశ్చయవహ్నినా।
ప్రజ్వాల్యాజ్ఞానగహనం వీతశోకః సుఖీ భవ ॥ 1-9 ॥
“హుం ఏక అనే విశుద్ధ జ్ఞానరూప ఛుం”, ఏవా నిశ్వయరూపీ
అగ్ని వడే అజ్ఞానరూప గహన వననే సళగావీ దఈ తుం శోకరహిత
బనీనే సుఖీ థా. 9
యత్ర విశ్వమిదం భాతి కల్పితం రజ్జుసర్పవత్।
ఆనందపరమానందః స బోధస్త్వం సుఖం భవ ॥ 1-10 ॥
జేమాం ఆ కల్పిత విశ్వ దోరడామాం సర్పనీ జేమ భాసమాన
థాయ ఛే తే ఆనందనా పరమ అవధిరూప జ్ఞాన తుం జ ఛే,
(మాటే) సుఖపూర్వక విహార కర. 10
ముక్తాభిమానీ ముక్తో హి బద్ధో బద్ధాభిమాన్యపి।
కింవదంతీహ సత్యేయం యా మతిః సా గతిర్భవేత్ ॥ 1-11 ॥
జే పోతానే ముకత మానే ఛే తే ముకత ఛే, అనే జే
పోతానే బంధాయేలో మానే ఛే తే బంధాయేలో ఛే; కారణ కే అహీం (ఆ
జగతమాం) ఆ లోకవాద సాచో ఛే కే జేవీ మతి తేవీ గతి థాయ ఛే. 11
ఆత్మా సాక్షీ విభుః పూర్ణ ఏకో ముక్తశ్చిదక్రియః।
అసంగో నిఃస్పృహః శాంతో భ్రమాత్సంసారవానివ ॥ 1-12 ॥
ఆత్మా సాక్షీ, వ్యాపక, పూర్ణ. ఏక, ముకత, చైతన్యస్వరూప,
అక్రియ, అసంగ, నిఃస్పృహ అనే శాంత ఛే (పరంతు) భ్రమనే కారణే
సంసారవాళో హోయ తేమ భాసే ఛే. 12
కూటస్థం బోధమద్వైతమాత్మానం పరిభావయ।
ఆభాసోఽహం భ్రమం ముక్త్వా భావం బాహ్యమథాంతరం ॥ 1-13 ॥
“హుం” ఆభాసాత్మక ఛుం” ఏవా భ్రమనే అనే బాహ్య తేమ
జ అందరనా భావనే ఛోడీ దఈ నే కూటస్థ అర్థాత్ పర్వతనా జేవా
అచల, బోధరూప, అద్వైతరుప ఆత్మానో విచార కర. 13
దేహాభిమానపాశేన చిరం బద్ధోఽసి పుత్రక।
బోధోఽహం జ్ఞానఖంగేగేన తన్నికృత్య సుఖీ భవ ॥ 1-14 ॥
హే పుత్ర. దేహాధ్యాసరూప బంధన వడే లాంబా కాళథీ తుం బంధాయో ఛే.
తే పాశనే “హుం జ్ఞానరూప ఛుం”: ఏవా జ్ఞానరూప ఖడ్గ వడే ఛేదీ
నాఖీ సుఖీ థా. 14
నిఃసంగో నిష్క్రియోఽసి త్వం స్వప్రకాశో నిరంజనః।
అయమేవ హి తే బంధః సమాధిమనుతిష్ఠతి ॥ 1-15 ॥
తుం అసంగ, అక్రియ, స్వయంప్రకాశ అనే నిర్దోష ఛే. జే
తుం సమాధి కరీ రహ్యో ఛే తే జ తారుం బంధన ఛే. 15
త్వయా వ్యాప్తమిదం విశ్వం త్వయి ప్రోతం యథార్థతః।
శుద్ధబుద్ధస్వరూపస్త్వం మా గమః క్షుద్రచిత్తతాం ॥ 1-16 ॥
తారా వడే ఆ విశ్వ వ్యాప్త థయేలుం ఛే అనే తారామాం జ తే
వణాయేలుం ఛే. ఖరుం జోతాం తుం శుద్ధ జ్ఞానస్వరూప ఛే, (మాటే)
క్షుద్ర చిత్తవృత్తినే వశ థా మా. 16
నిరపేక్షో నిర్వికారో నిర్భరః శీతలాశయః।
అగాధబుద్ధిరక్షుబ్ధో భవ చిన్మాత్రవాసనః ॥ 1-17 ॥
(తుం) కశానీ పణ ఈచ్ఛా వినానో, వికారరహిత, చింతా-
రహిత (నిర్ +భర = భార వినానో), శాంత అంతఃకరణవాళో, ఊండీ
బుద్ధివాళో, క్షోభరహిత అనే మాత్ర చైతన్యమాం జ నిష్ఠా రాఖనారో థా.17
సాకారమనృతం విద్ధి నిరాకారం తు నిశ్చలం।
ఏతత్తత్త్వోపదేశేన న పునర్భవసంభవః ॥ 1-18 ॥
(తుం శరీరాదిక) సాకార వస్తుఓ)నే ఖోటీ మాన అనే
నిరాకారనే నిశ్వల అర్థాత్ నిత్య మాన. ఆ తత్వనా (అర్థాత్
నిరాకార తత్త్వనా) ఉపదేశథీ ఫరీ సంసారమాం) జన్మవానో సంభవ
రహేతో నథీ. 18
యథైవాదర్శమధ్యస్థే రూపేఽన్తః పరితస్తు సః।
తథైవాఽస్మిన్ శరీరేఽన్తః పరితః పరమేశ్వరః ॥ 1-19 ॥
జేవీ రీతే ఆరసానీ మధ్యమాం (ప్రతిబిబిత బనేలా)
రూపనీ అందర తేమ జ (బహార) చారే బాజుఏ మాత్ర ఏ
(ఆరసో) జ రహేలో ఛే (అనే తేనా సివాయ తేనాథీ జుదుం బీజుం
కాంఈ నథీ), తేవీ రీతే ఆ శరీరమాం పణ అందర తేమ జ (బహార)
చారే బాజుఏ ఏక మాత్ర పరమేశ్వర జ అర్థాత్ చైతన్య జ రహేలుం
ఛే (అనే తేనా సివాయ తేనాథీ జుదుం బీజుం కాంఈ జ నథీ.) 19
ఏకం సర్వగతం వ్యోమ బహిరంతర్యథా ఘటే।
నిత్యం నిరంతరం బ్రహ్మ సర్వభూతగణే తథా ॥ 1-20 ॥
జేవీ రీతే ఘడామాం బహార తేమ జ అందర ఏక అనే
సర్వవ్యాపక ఆకాశ రహేలుం ఛే, తేవీ రీతే సమస్త భూతగణోమాం
(అందర తేమ జ బహార) నిత్య, అవినాశీ బ్రహ్మ రహేలుం ఛే. 20
ప్రకరణ ర – శిష్యానుభవప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
అహో నిరంజనః శాంతో బోధోఽహం ప్రకృతేః పరః।
ఏతావంతమహం కాలం మోహేనైవ విడంబితః ॥ 2-1 ॥
జనక కహే ఛే: “హుం” నిర్దోష, శాంత, బోధరూప అనే ప్రకృతిథీ
పర ఛుం. అహో ! (ఆశ్చర్యనీ వాత ఛే కే) ఆటలా సమయ సుధీ
మోహ వడే ఠగాయో ఛుం. 1
యథా ప్రకాశయామ్యేకో దేహమేనం తథా జగత్।
అతో మమ జగత్సర్వమథవా న చ కించన ॥ 2-2 ॥
జేవీ రీతే ఆ దేహనే ఏక మాత్ర “హుం” ఛుం జ ప్రకాశమాన కరుం
ఛుం, తేవీ రీతే జగతనే పణ “హుం” జ ప్రకాశమాన కరు ఛుం.
ఆథీ సమస్త జగత జ మారుం ఛే అథవా కాంఈ పణ మారుం నథీ.2
స శరీరమహో విశ్వం పరిత్యజ్య మయాధునా।
కుతశ్చిత్ కౌశలాద్ ఏవ పరమాత్మా విలోక్యతే ॥ 2-3 ॥
అహో! (ఆశ్చర్యనీ వాత ఛే కే) శరీర సహిత విశ్వనో
త్యాగ కరీనే అర్థాత్ పోతాథీ జుదుం సమజీనే కోఈ రీతే కుశళతా
అర్థాత్ యుక్తి-ప్రయుక్తిథీ హవే మారా వడే పరమాత్మా జోవాయ ఛే.
(అర్థాత్ విశ్వ పరమాత్మాథీ జుదుం న హోవా ఛతాం పహేలాం తేనే సత్యవత్
గణ్యు, పరంతు, హవే జ్ఞాన థవాథీ యుక్తి-ప్రయుక్తి, ఉపదేశ, ఈత్యాది వడే
తేనుం మిథ్యాత్వ ప్రతీత థఈ పరమాత్మానుం దర్శన మనే థాయ ఛే.) 3
యథా న తోయతో భిన్నాస్తరంగాః ఫేనబుద్బుదాః।
ఆత్మనో న తథా భిన్నం విశ్వమాత్మవినిర్గతం ॥ 2-4 ॥
జేమ (పాణీథీ ఉత్పన్న గయేలా) తరంగో, ఫీణ అనే
పోటా పాణీథీ భిన్న నథీ, తేమ ఆత్మామాంథీ బహార నీకలేవుం
విశ్వ ఆత్మాథీ భిన్న నథీ. 4
తంతుమాత్రో భవేద్ ఏవ పటో యద్వద్ విచారితః।
ఆత్మతన్మాత్రమేవేదం తద్వద్ విశ్వం విచారితం ॥ 2-5 ॥
జేమ విచార కరతాం జణాయ ఛే కే కపడుం తాంతణారూప జ
(అర్థాత్ తాంతణాథీ కపడానుం అస్తితత్వ భిన్న నథీ), తేమ విచార
కరతాం జణాయ ఛే కే ఆ విశ్వ ఆత్మానో జ అంశ ఛే (అర్థాత్
భిన్న నథీ. 5
యథైవేక్షురసే క్లృప్తా తేన వ్యాప్తైవ శర్కరా।
తథా విశ్వం మయి క్లృప్తం మయా వ్యాప్తం నిరంతరం ॥ 2-6 ॥
జేమ శేరడీనా రసమాం కల్పాయేలీ (అర్థాత్ బనావేలీ)
సాకర తేనా (శేరడీనా రస) వడే జే వ్యాప్త హోయ ఛే తేమ “అహం” మాం
కల్పాయేలుం విశ్వ “అహం” వడే వ్యాప్త రహే ఛే. 6
ఆత్మజ్ఞానాజ్జగద్ భాతి ఆత్మజ్ఞానాన్న భాసతే।
రజ్జ్వజ్ఞానాదహిర్భాతి తజ్జ్ఞానాద్ భాసతే న హి ॥ 2-7 ॥
ఆత్మానా (స్వరూపనా) అజ్ఞాననే లఈనే జ జగత భాస-
మాన థాయ ఛే।పరంతు ఆత్మజ్ఞాన థతాం భాసతుం నథీ. దోరడానా
అజ్ఞానథీ జ సర్పనీ భాంతి థాయ ఛే. పరంతు తేనుం (అర్థాత్ దోరడా-
నుం) జ్ఞాన థతాం (సర్ప) భాసనే నథీ. 7
ప్రకాశో మే నిజం రూపం నాతిరిక్తోఽస్మ్యహం తతః।
యదా ప్రకాశతే విశ్వం తదాహం భాస ఏవ హి ॥ 2-8 ॥
ప్రకాశ ఏజ మారుం పోతానుం స్వరూప ఛే, తేనాథీ అతిరికత
(అ్థాత జుదో) “హుం” ఛుం జ నహిం. జయారే విశ్వ ప్రకాశే ఛే (అర్థాత్
భాసమాన థాయ ఛే,) త్యారే పణ తే “అహం” (అర్థాత్ “హుం”) నో జ
భాస ఛే. (ఏటలే కే “అహం” జ విశ్వరూపే భాసే ఛే.) 8
అహో వికల్పితం విశ్వమజ్ఞానాన్మయి భాసతే।
రూప్యం శుక్తౌ ఫణీ రజ్జౌ వారి సూర్యకరే యథా ॥ 2-9 ॥
జేమ అజ్ఞానథీ కల్పాయేలుం రూపుం ఛీపమాం భాసే ఛే, సర్ప
దోరడామాం భాసే ఛే (అనే మృగ)జళ సూర్యనాం కిరణీమాం భాసే
ఛే, తేమ అరే! అజ్ఞానథీ (జ) కల్పాయేలుం విశ్వ మారామాం
(అర్థాత్, “హుం” మాం) భాసే ఛే. 9
మత్తో వినిర్గతం విశ్వం మయ్యేవ లయమేష్యతి।
మృది కుంభో జలే వీచిః కనకే కటకం యథా ॥ 2-10 ॥
జేమ (మాటీమాంథీ థయేలో) ధడో మాటీమాం, (పాణీమాంథీ
ఉపజేలో) తరంగ పాణీమాం, అనే (సోనామాంథీ బనేలుం) కడుం
సోనామాం లయ పామే ఛే, తేమ మారా (అర్థాత్ “అహం”) మాంథీ ఉద్దభవ
పామేలుం విశ్వ మారామాం (అర్థాత్ “అహం” మాం) జ లయ పామశే. 10
అహో అహం నమో మహ్యం వినాశో యస్య నాస్తి మే।
బ్రహ్మాదిస్తంబపర్యంతం జగన్నాశోఽపి తిష్ఠతః ॥ 2-11 ॥
బ్రహ్మాథీ మాండీనే. తుణ సుధీనాం జగతనో నాశ థతాం పణ
జే “హుం” నో వినాశ థతో నథీ తేవా “హుం” నే నమస్కార హో. అహో
“అహం” (అర్థాత్ “హుం”) కేటలో ఆశ్చర్యభర్యో ఛుం! 11
అహో అహం నమో మహ్యం ఏకోఽహం దేహవానపి।
క్వచిన్న గంతా నాగంతా వ్యాప్య విశ్వమవస్థితః ॥ 2-12 ॥
అహో “అహం” ! మనే (అర్థాత్ “అహం”) నే నమస్కార హో.
దేహధారీ హోవా ఛతాం ఏక జ ఛుం, నథీ (కశే) జతో కే
నథీ (కశే) ఆవతో, పరంతు విశ్వనే వ్యాపీనే రహ్యో ఛుం. 12
అహో అహం నమో మహ్యం దక్షో నాస్తీహ మత్సమః।
అసంస్పృశ్య శరీరేణ యేన విశ్వం చిరం ధృతం ॥ 2-13 ॥
అహో “అహం” ! మనే (అర్థాత్ “అహం” నే) నమస్కార
మారా జేవో చతుర కోఈ నథీ కే జేనా వడే శరీర సాథే
సాధ్యా వినా ఆ విశ్వ చిరకాలథీ ధారణ కరాయుం ఛే. 13
అహో అహం నమో మహ్యం యస్య మే నాస్తి కించన।
అథవా యస్య మే సర్వం యద్ వాఙ్మనసగోచరం ॥ 2-14 ॥
అహో “అహం” ! మనే (అర్థాత్ “అహం” నే) నమస్కార హో కే
“మారా” మాం కాంఈ జ నథీ, అథవా తో జే “మారా”మాం వాణీ
మననా విషయరూప బనేలుం బధుం య ఛే. 14
జ్ఞానం జ్ఞేయం తథా జ్ఞాతా త్రితయం నాస్తి వాస్తవం।
అజ్ఞానాద్ భాతి యత్రేదం సోఽహమస్మి నిరంజనః ॥ 2-15 ॥
జ్ఞాన, జ్ఞేయ, అనే జ్ఞాతా ఏ త్రిపుటీ జ్యాం వాస్తవిక రీతే నథీ,
పరంతు ఏ జ్యాం అజ్ఞాననే లఈనే భాసే ఛే, తే “హుం” నిరంజన ఛుం. 15
ద్వైతమూలమహో దుఃఖం నాన్యత్తస్యాఽస్తి భేషజం।
దృశ్యమేతన్ మృషా సర్వం ఏకోఽహం చిద్రసోమలః ॥ 2-16 ॥
అహో! జే ద్వైతథీ ఉత్పన్న థతుం దుఃఖ ఛే తేనుం (సత్య
జ్ఞాన సివాయ) బీజుం కాంఈ ఓసడ నథీ. ఆ సమస్త దృశ్యప్రపంచ
మిథ్యా ఛే. “హుం” ఏక అనే శుద్ధ చైతన్య రస ఛుం. 16
బోధమాత్రోఽహమజ్ఞానాద్ ఉపాధిః కల్పితో మయా।
ఏవం విమృశతో నిత్యం నిర్వికల్పే స్థితిర్మమ ॥ 2-17 ॥
“హుం” కేవళ బోధరూప ఛుం; అజ్ఞాననే లఈనే జ మేం (ఆ
ద్వైత-ప్రపంచరూప) ఉపాధినీ కల్పనా కరీ ఛే. ఆమ నిత్య విచార
కరతాం కరతాం నిర్వికల్ప అవస్థామాం మారీ స్థితి థఈ ఛే. 17
న మే బంధోఽస్తి మోక్షో వా భ్రాంతిః శాంతో నిరాశ్రయా।
అహో మయి స్థితం విశ్వం వస్తుతో న మయి స్థితం ॥ 2-18 ॥
అహో మారామాం రహేలుం విశ్వ ఖరుం జోతాం మారామాం రహేలుం జ నథీ.
మనే బంధ పణ నథీ కే మోక్ష పణ నథీ. ఆశ్రయ (అథవా ఆధార)
వినా (ఊభీ థయేలీ జగతరూప) భ్రాంతి శాంత థఈ గఈ ఛే. 18
సశరీరమిదం విశ్వం న కించిదితి నిశ్చితం।
శుద్ధచిన్మాత్ర ఆత్మా చ తత్కస్మిన్ కల్పనాధునా ॥ 2-19 ॥
శరీర సాథే ఆ విశ్వ కశు ఛే జ నహి అనే ఆత్మా శుద్ధ
చైతన్య మాత్ర ఛే, తో పఛీ జగతనీ కల్పనా శామాం కరవీ? 19
శరీరం స్వర్గనరకౌ బంధమోక్షౌ భయం తథా।
కల్పనామాత్రమేవైతత్ కిం మే కార్యం చిదాత్మనః ॥ 2-20 ॥
శరీర, స్వర్గ-నరక, బంధ-మోక్ష అనే భయ ఏ బధుం
కల్పనామాత్ర జ ఛే. తేనీ సాథే చిదాత్మారూప మారో శో సంబంధ ఛే? 20
అహో జనసమూహేఽపి న ద్వైతం పశ్యతో మమ।
అరణ్యమివ సంవృత్తం క్వ రతిం కరవాణ్యహం ॥ 2-21 ॥
అహో, (ఆ సమరత) జనసముదాయమాం పణ ద్వైత న
జోనారా ఏవా మారే మాటే (బధుం య) జంగల జేవుం థఈ గయుం ఛే,
తే పఛీ శామాం ఆసక్తి రాఖుం? 21
నాహం దేహో న మే దేహో జీవో నాహమహం హి చిత్।
అయమేవ హి మే బంధ ఆసీద్యా జీవితే స్పృహా ॥ 2-22 ॥
హుం దేహ నథీ, తేమ దేహ మారో నథీ అనే “హుం” జీవ పణ నథీ,
కారణ కే “హుం” చైతన్య ఛుం. జీవన ప్రత్యే జే ఈచ్ఛా హతీ తే జ మారే
మాటే బంధన హతుం, 22
అహో భువనకల్లోలైర్విచిత్రైర్ద్రాక్ సముత్థితం।
మయ్యనంతమహాంభోధౌ చిత్తవాతే సముద్యతే ॥ 2-23 ॥
అహో ! అనంత మహాసాగరరూప మారామాం చిత్తరూపీ వాయు వాతాం
జగతరూప విచిత్ర తరంగో ఓచితా ఊఠయా. 23
మయ్యనంతమహాంభోధౌ చిత్తవాతే ప్రశామ్యతి।
అభాగ్యాజ్జీవవణిజో జగత్పోతో వినశ్వరః ॥ 2-24 ॥
అనంత మహాసాగరరూప మారామాం చిత్తరూప వాయు శాంత బనీ
జీవరూప వాణియా (వేపారీ)నుం జగతరూప వహాణ కమనసీబే గయుం. 24
మయ్యనంతమహాంభోధావాశ్చర్యం జీవవీచయః।
ఉద్యంతి ఘ్నంతి ఖేలంతి ప్రవిశంతి స్వభావతః ॥ 2-25 ॥
ఆశ్చర్య (నీ వాత) ఛే కే అనంత మహాసాగరరూప మారామా
జీవరూప మోజాంఓ ఆపోఆప జ ఉత్పన్న థాయ ఛే. అథడాయ ఛే,
రమే ఛే (అనే) లయ పామే ఛే. రప
ప్రకరణ 3 – ఆక్షేపోపదేశప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
అవినాశినమాత్మానం ఏకం విజ్ఞాయ తత్త్వతః।
తవాత్మజ్ఞానస్య ధీరస్య కథమర్థార్జనే రతిః ॥ 3-1 ॥
అష్టావక్ర బోల్యా: ఆత్మానే వాస్తవిక రీతే ఏక అనే
అవినాశీ జాణ్యా పఛీ, ఆత్మజ్ఞ అనే ధీర ఏవా తనే ధననీ
ప్రాప్తి ప్రత్యే ప్రీతి కేమ థాయ ఛే? 1
ఆత్మాజ్ఞానాదహో ప్రీతిర్విషయభ్రమగోచరే।
శుక్తేరజ్ఞానతో లోభో యథా రజతవిభ్రమే ॥ 3-2 ॥
అహో! జేమ ఛీపనా అజ్ఞానథీ రూపారూప భ్రమమాం లోభ
ఊపజే ఛే, తేమ ఆత్మానా అజ్ఞానథీ విషయోరూప భ్రమాత్మక వస్తుమాం
ప్రీతి థాయ ఛే. ర
విశ్వం స్ఫురతి యత్రేదం తరంగా ఇవ సాగరే।
సోఽహమస్మీతి విజ్ఞాయ కిం దీన ఇవ ధావసి ॥ 3-3 ॥
జేమాం విశ్వ, సముద్రమాం తరంగతీ జేమ స్ఫూరే ఛే తే “హుం” జ
ఛుం ఏమ జాణ్యా పఛీ (పణ) తుం పామర మనుష్యనీ జేమ శా
మాటే దోడాదోడ కరే ఛే? 3
శ్రుత్వాపి శుద్ధచైతన్య ఆత్మానమతిసుందరం।
ఉపస్థేఽత్యంతసంసక్తో మాలిన్యమధిగచ్ఛతి ॥ 3-4 ॥
ఆత్మానే శుద్ధ చైతన్యరూప అనే అత్యంత సుందర జాణవా
ఛతాం జే (మనుష్య) విషయోమాం అత్యంత ఆసక్త బనే ఛే, తే
మలినతానే జ పామే ఛే. 4
సర్వభూతేషు చాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని।
మునేర్జానత ఆశ్చర్యం మమత్వమనువర్తతే ॥ 3-5 ॥
పోతానా ఆత్మానే సర్వ భూతమాం అనే సర్వ భూతోనే పోతానా
ఆత్మాంమాం జాణనారా మునిమాం పణ మమత్వ చాలు రహే ఛే (ఏ తో)
ఆశ్చర్యనీ వాత ఛే. ప
ఆస్థితః పరమాద్వైతం మోక్షార్థేఽపి వ్యవస్థితః।
ఆశ్చర్యం కామవశగో వికలః కేలిశిక్షయా ॥ 3-6 ॥
పరమ అద్వైతమాం స్థిత థయేలో అనే మోక్షనే మాటే ప్రయాస
కరతో. (మనుష్య) పణ భోగనా అభ్యాసనే లఈనే వ్యాకుళ బనేలో
హోఈ కామనే వశ థాయ ఛే, తే ఆశ్రర్య ఛే. 6
ఉద్భూతం జ్ఞానదుర్మిత్రమవధార్యాతిదుర్బలః।
ఆశ్చర్యం కామమాకాంక్షేత్ కాలమంతమనుశ్రితః ॥ 3-7 ॥
ఉత్పన్న థయేలా జ్ఞాననా శత్రునే జాణతో ఛతాం అత్యంత దుర్బల
అనే అంతకాలనే ప్రాప్త థయేలో (మనుష్య) విషయభోగనీ ఈచ్ఛా
కరే ఛే, తే ఆశ్చర్య ఛే 7
ఇహాముత్ర విరక్తస్య నిత్యానిత్యవివేకినః।
ఆశ్చర్యం మోక్షకామస్య మోక్షాద్ ఏవ విభీషికా ॥ 3-8 ॥
ఆ లోక అనే పరలోక ప్రత్యే విరకత, నిత్య అనే అనిత్య
వస్తునా భేదనే సమజనార (అనే) మోక్షనీ ఈచ్ఛావాళా మనుష్యనే
మోక్షథీ జ భయ ఛే, ఏ జ ఆశ్చర్య ఛే. 8
ధీరస్తు భోజ్యమానోఽపి పీడ్యమానోఽపి సర్వదా।
ఆత్మానం కేవలం పశ్యన్ న తుష్యతి న కుప్యతి ॥ 3-9 ॥
ధీర మనుష్య భోగ భోగవతో ఛతాం పణ అనే పీడాయుక్త
బనతో హోవా ఛతాం పణ హమేశ కేవళ ఆత్మానే జ జోతో హోఈ
ప్రసన్న థతో నథీ తేమ జ కోప పణ కరతో నథీ. 9
చేష్టమానం శరీరం స్వం పశ్యత్యన్యశరీరవత్।
సంస్తవే చాపి నిందాయాం కథం క్షుభ్యేత్ మహాశయః ॥ 3-10 ॥
ప్రవృత్తియుకత పోతానా శరీరనే జే బీజానా శరీరనీ జేమ జుఏ
ఛే ఏవో మహాత్మా పురుష స్తుతిథీ అథవా నిదాథీ పణ కేమ క్షోభ పామే? 10
మాయామాత్రమిదం విశ్వం పశ్యన్ విగతకౌతుకః।
అపి సన్నిహితే మృత్యౌ కథం త్రస్యతి ధీరధీః ॥ 3-11 ॥
ఆ విశ్వనే మాయామాత్ర జోనార అనే తేథీ జ కుతూహల
వినానో, శాంత బుద్ధివాళో మనుష్య మృత్యు పాసే హోయ తో పణ కేవీ
రీతే త్రాస పామే? 11
నిఃస్పృహం మానసం యస్య నైరాశ్యేఽపి మహాత్మనః।
తస్యాత్మజ్ఞానతృప్తస్య తులనా కేన జాయతే ॥ 3-12 ॥
జే మహాత్మానుం మన నిరాశానే ప్రసంగే పణ (తద్దన)
ని:స్పృహ రహే ఛే తేవా ఆత్మజ్ఞానథీ సంతుష్ట (మహాత్మా)నీ తులనా
కోనీ సాథే థఈ శకే ఛే? 12
స్వభావాద్ ఏవ జానానో దృశ్యమేతన్న కించన।
ఇదం గ్రాహ్యమిదం త్యాజ్యం స కిం పశ్యతి ధీరధీః ॥ 3-13 ॥
ఆ దృశ్య (విశ్వ) స్వభావథీ జ కాంఈ నథీ ఏమ జాణ-
నార ఏ శాంత బుద్ధివాళో (మనుష్య) శుం ఏమ జూఏ ఛే కే ఆ
గ్రహణ కరవా యోగ్య ఛే కే ఆ త్యాగ కరవా యోగ్య ఛే? 13
అంతస్త్యక్తకషాయస్య నిర్ద్వంద్వస్య నిరాశిషః।
యదృచ్ఛయాగతో భోగో న దుఃఖాయ న తుష్టయే ॥ 3-14 ॥
(విషయ-వాసనారూప) మళనో జేణే అంతఃకరణథీ త్యాగ
కరేలో ఛే అనే జే ద్వందథీ రహిత థయో ఛే అనే జే ఆశాథీ రహిత
థయో ఛే, తేనే సహజ ప్రాప్త థతో భోగ దుఃఖ పణ నథీ ఆపతో
తేమ జ హర్ష పణ నథీ పమాడతో. 14
ప్రకరణ 4 – పునఃశిష్యానుభవప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
హంతాత్మజ్ఞానస్య ధీరస్య ఖేలతో భోగలీలయా।
న హి సంసారవాహీకైర్మూఢైః సహ సమానతా ॥ 4-1 ॥
జనక బోల్యా: ఆ, భోగరూప లీలాథీ కీడా కరతా అనే।
ఆత్మజ్ఞానీ ఏవా ధీర పురుషనీ సాథే సంసారీ ఏవా మూఢ
మనుష్యనీ సమానతా కశీ ఛే జ నహి. 1
యత్ పదం ప్రేప్సవో దీనాః శక్రాద్యాః సర్వదేవతాః।
అహో తత్ర స్థితో యోగీ న హర్షముపగచ్ఛతి ॥ 4-2 ॥
జే (ఆత్మ) పదనీ ఈచ్ఛా కరతా ఇంద్ర ఆది సర్వ
(తే పదనీ ప్రాప్తి న థతాం) దీనతానే ప్రాప్త కరే ఛే. (అర్థాత్
శోకాతుర బనే ఛే), త్యాం స్థిర బనేలో యోగీ హర్ష పామతో నథీ,
ఏ ఆశ్వర్యనీ వాత ఛే. ర
తజ్జ్ఞస్య పుణ్యపాపాభ్యాం స్పర్శో హ్యంతర్న జాయతే।
న హ్యాకాశస్య ధూమేన దృశ్యమానాపి సంగతిః ॥ 4-3 ॥
ఏ (ఆత్మ)పదనే జాణనారనే అంతఃకరణమాం పుణ్య అనే
పాపనో స్పర్శ లాగతో నథీ. బహారథీ దేఖాతీ హోవా ఛతాం పణ
ఆకాశనే వాస్తవిక రీతే ధుమాడా సాథే సంగతి (స్పర్శ) హోతీ నథీ. 3
ఆత్మైవేదం జగత్సర్వం జ్ఞాతం యేన మహాత్మనా।
యదృచ్ఛయా వర్తమానం తం నిషేద్ధుం క్షమేత కః ॥ 4-4 ॥
ఆ సమస్త జగత ఆత్మరూప జ ఛే ఏమ జేణే జాణ్యుం
ఛే తేవా మహాత్మానే సహజ క్రియా కరతా అటకావా కోణ సమర్థ
థాయ? (అర్థాత్ తేనీ సహజ క్రియామాం విధి-నిషేధరూప బంధనో
కోణ ఆరోపిత కరీ శకే? కోఈ జ నహి.) 4
ఆబ్రహ్మస్తంబపర్యంతే భూతగ్రామే చతుర్విధే।
విజ్ఞస్యైవ హి సామర్థ్యమిచ్ఛానిచ్ఛావివర్జనే ॥ 4-5 ॥
బ్రహ్మాథీ మాండీనే తుణ సుధీనీ (అండజ, స్వేదజ, జరాయుజ
అనే ఉద్భిజ్జ) చార ప్రకారనీ జీవ-జాతిఓమాం మాత్ర
జ్ఞానీ జ ఈచ్ఛా అనే అనిచ్ఛానే దూర హఠావవామాం సమర్థ ఛే. ప
ఆత్మానమద్వయం కశ్చిజ్జానాతి జగదీశ్వరం।
యద్ వేత్తి తత్స కురుతే న భయం తస్య కుత్రచిత్ ॥ 4-6 ॥
కోఈక జ (పోతానా) ఆత్మానే అనే జగతనా ఈశ్వరనే
అద్వైత (ఏకరూప) జాణే ఛే. తే జే జాణే ఛే తేనే జ ఆచరణ
మాం మూకే ఛే. తేనే కశేథీ పణ భయ ఆవతో నథీ. 6
ప్రకరణ ప – లయోపదేశప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
న తే సంగోఽస్తి కేనాపి కిం శుద్ధస్త్యక్తుమిచ్ఛసి।
సంఘాతవిలయం కుర్వన్నేవమేవ లయం వ్రజ ॥ 5-1 ॥
అష్టావక కహే ఛే: తారో కశానీ సాథే పణ సంగ ఛే జ
నహి. (ఆథీ) తుం శుద్ధ హోఈ శానో త్యాగ కరవానీ ఈచ్ఛా రాఖే
ఛే? ఆ ప్రమాణే (దేహ-)సంధాతనో (అర్థాత్ దేహాభిమాననో)
విలయ కరీ స్వరూపమాం లీన థఈ జా. 1
ఉదేతి భవతో విశ్వం వారిధేరివ బుద్బుదః।
ఇతి జ్ఞాత్వైకమాత్మానం ఏవమేవ లయం వ్రజ ॥ 5-2 ॥
సముద్రమాం జేమ పరపోటో ఉదయ పామే ఛే తేమ తారామాంథీ
విశ్వ ఉదయ పామే ఛే. ఏ ప్రమాణే ఆత్మానే ఏకమాత్ర జాణీనే
స్వరూపమాం లీన థఈ జా. ర
ప్రత్యక్షమప్యవస్తుత్వాద్ విశ్వం నాస్త్యమలే త్వయి।
రజ్జుసర్ప ఇవ వ్యక్తం ఏవమేవ లయం వ్రజ ॥ 5-3 ॥
వ్యకత బనేలుం వడ ప్రత్యక్ష హోవా ఛతాం పణ అవాస్తవిక
అర్థాత్ (మిథ్యా) హోఈ నిర్మల ఏవా తారామాం దోరడాంమాం దేఖాతా
సర్పనీ జేమ ఛే జ నహి. ఆథీ తుం స్వరూపమాం లీన థఈ జా. 3.
సమదుఃఖసుఖః పూర్ణ ఆశానైరాశ్యయోః సమః।
సమజీవితమృత్యుః సన్నేవమేవ లయం వ్రజ ॥ 5-4 ॥
సుఖ.-దు:ఖనే సరఖాం గణీ, పూర్ణతా ప్రాప్త కరీ, ఆశా-
నిరాశానే సమాన లేఖీ, తేమ జ జీవన అనే మరణనే పణ
సరఖాం గణీ, తుం స్వరూపమాం లీన థఈ జా. 4
ప్రకరణ 6 – పునః గురూపదేశప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
ఆకాశవదనంతోఽహం ఘటవత్ ప్రాకృతం జగత్।
ఇతి జ్ఞానం తథైతస్య న త్యాగో న గ్రహో లయః ॥ 6-1 ॥
అష్టావక కహే ఛే: “అహం” (అర్థాత్. “హుం” ) ఆకాశనీ
జేమ అనంత ఛుం, అనే జగత ఘడానీ జేమ ప్రకృతిజన్య ఛే, ఆ
(ఖరుం) జ్ఞాన ఛే. తో పఛీ ఆ జగత ఆది)నో త్యాగ పణ
నథీ థఈ శకతో తేమ తేనుం గ్రహణ పణ నథీ కరీ శకాతుం, కే తేనో
లయ పణ నథీ సంభవతో. 1
మహోదధిరివాహం స ప్రపంచో వీచిసఽన్నిభః।
ఇతి జ్ఞానం తథైతస్య న త్యాగో న గ్రహో లయః ॥ 6-2 ॥
“అహం” (అర్థాత్. “హుం” ) మహాసాగర జేవో ఛుం. అనే ఆ
జగత-ప్రపంచ తరంగ జేవో ఛే, ఆ (ఖరుం) శాన ఛే. తో పఛీ
ఆ జగత ఆది)నో త్యాగ గ్రహణ కే లయ సంభవతో నథీ. ర
అహం స శుక్తిసంకాశో రూప్యవద్ విశ్వకల్పనా।
ఇతి జ్ఞానం తథైతస్య న త్యాగో న గ్రహో లయః ॥ 6-3 ॥
ఆ “అహం” (అర్థాత్. “హుం” ) ఛీప సమాన ఛుం అనే
విశ్వనీ కల్పనా రూపా సమాన (వివర్త) ఛే, ఆ (ఖరుం) జ్ఞాన
ఛే. తో పఛీ ఆ (జగత ఆది) తో త్యాగ, గ్రహణ కే లయ
సంభవతో నథీ. 3
అహం వా సర్వభూతేషు సర్వభూతాన్యథో మయి।
ఇతి జ్ఞానం తథైతస్య న త్యాగో న గ్రహో లయః ॥ 6-4 ॥
“అహం” (అర్థాత్. “హుం” ) జ సర్వ భూతోమాం ఛే- అనే సర్వ
భూతో మారామాం ఛే, ఆ (ఖరుం) జ్ఞాన ఛే. తో పఛీ ఆ జగత
ఆది జతో త్యాగ, గ్రహణ కే లయ సంభవతో నథీ. 4
ప్రకరణ 7 – శిష్యానుభవప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
మయ్యనంతమహాంభోధౌ విశ్వపోత ఇతస్తతః।
భ్రమతి స్వాంతవాతేన న మమాస్త్యసహిష్ణుతా ॥ 7-1 ॥
జనక కహే ఛే; “అహం” (అర్థాత్ మారా) రూప మహాసాగరమాం
మనరూప పవన వడే విశ్వరూప వహాణ ఆమతేమ భమే ఛే. (పరంతు)
మనే (తేనీ) అసహనశీలతా (అర్థాత్ ఉద్వేగ) నథీ. 1
మయ్యనంతమహాంభోధౌ జగద్వీచిః స్వభావతః।
ఉదేతు వాస్తమాయాతు న మే వృద్ధిర్న చ క్షతిః ॥ 7-2 ॥
“అహం” (అర్థాత్. మారా) రూప మహాసాగరమాం ఏనీ మేళే
జగతరూప తరంగ ఊఠో అథవా శాంత థఈ జాఓ, పరంతు (తేథీ)
నథీ. మారామాం కాంఈ వృద్ధి థవానీ కే నథీ కాంఈ ఓఛుం థవానుం. ర
మయ్యనంతమహాంభోధౌ విశ్వం నామ వికల్పనా।
అతిశాంతో నిరాకార ఏతదేవాహమాస్థితః ॥ 7-3 ॥
“అహం” (అర్థాత్ మారా)రూప మహాసాగరమాం విశ్వ తో
కల్పనామాత్ర జ ఛే, అనే తేనా ఆశ్రయరూప “అహం” (అర్థాత్ హుం.)
తో అత్యంత శాంత అనే ఆకారహిత జ ఛుం. 3
నాత్మా భావేషు నో భావస్తత్రానంతే నిరంజనే।
ఇత్యసక్తోఽస్పృహః శాంత ఏతదేవాహమాస్తితః ॥ 7-4 ॥
ఆత్మా విశ్వమాం నథీ, తేమ జ త్యాం అనంత అనే నిరంజన
(స్థితిమాం)మాం విశ్వ పణ నథీ. ఆథీ తేనా ఆశ్రయరూప
“అహం” అర్థాత్ “హుం”) తో ఆసక్తిరహిత, ని:స్పృహ అనే శాంత ఛుం. 4
అహో చిన్మాత్రమేవాహం ఇంద్రజాలోపమం జగత్।
ఇతి మమ కథం కుత్ర హేయోపాదేయకల్పనా ॥ 7-5 ॥
అహో “అహం” (అర్థాత్ “హుం”) తో చైతన్యమాత్ర ఛుం అనే జగత
ఇంద్రజాల (మాయా) జేవుం ఛే. ఆథీ మారే మాటే త్యాజ్య
అనే గ్రాహ్యనీ కల్పనా కేవీ రీతే అనే కయాం హోయ? ప
ప్రకరణ 8 – బంధమోక్షప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
తదా బంధో యదా చిత్తం కించిద్ వాంఛతి శోచతి।
కించిన్ ముంచతి గృహ్ణాతి కించిద్ దృష్యతి కుప్యతి ॥ 8-1 ॥
అష్టావక్ర కహే ఛే: జ్యారే చిత్త కాంఇ ఇచ్ఛే, శోక కరే, కాంఈ ఛోడీ (కాంఈ)
గ్రహణ కరే, కాంఈ హర్ష పామే, (కే) కోప కరే త్యారే బంధన థాయ ఛే. 1
తదా ముక్తిర్యదా చిత్తం న వాంఛతి న శోచతి।
న ముంచతి న గృహ్ణాతి న హృష్యతి న కుప్యతి ॥ 8-2 ॥
జ్యారే చిత్త ఈచ్ఛా నథీ కరతుం, శోక నథీ కరతుం, ఛోడీ
నథీ దేతుం. గ్రహణ నథీ కరతుం, హర్ష నథీ. పామతుం (కే) కోప నథీ
కరతుం త్యారే మోక్ష థాయ ఛే. ర
తదా బంధో యదా చిత్తం సక్తం కాశ్వపి దృష్టిషు।
తదా మోక్షో యదా చిత్తమసక్తం సర్వదృష్టిషు ॥ 8-3 ॥
జయారే చిత్త కోఈ పణ దృష్టి (అర్థాత్ విషయో)మాం ఆసక్త
థఈ జాయ ఛే, త్యారే బంధన థాయ ఛే. జయారే చిత్త బధీయ దృష్టి
(అర్థాత్ విషయో) మాంథీ అనాసక్త థఈ జాయ ఛే, త్యారే మోక్ష థాయ ఛే. 3
యదా నాహం తదా మోక్షో యదాహం బంధనం తదా।
మత్వేతి హేలయా కించిన్మా గృహాణ విముంచ మా ॥ 8-4 ॥
జ్యారే “అహం” నథీ త్యారే మోక్ష ఛే జ్యారే “అహం” ఛే త్యారే
బంధన ఛే, ఏమ సహజ విచారీ ఆశానుం పణ గ్రహణ కే త్యాగ కర నహి. 4
ప్రకరణ 9 – నిర్వేదప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
కృతాకృతే చ ద్వంద్వాని కదా శాంతాని కస్య వా।
ఏవం జ్ఞాత్వేహ నిర్వేదాద్ భవ త్యాగపరోఽవ్రతీ ॥ 9-1 ॥
అష్టావక్రే కహ్యుం: కృత అనే అకృత కర్మో తేమ జ సుఖదుఃఖాది
ద్వంద్వో కోనాం అథవా కయారే శాంత థయాం ఛే? ఆమ జాణీనే అహీం
(ఆ సంసారమాం కంటాళీ జఈనే వ్రత కర్మ రహిత అనే త్యాగపరాయణ థా.1
కస్యాపి తాత ధన్యస్య లోకచేష్టావలోకనాత్।
జీవితేచ్ఛా బుభుక్షా చ బుభుత్సోపశమః గతాః ॥ 9-2 ॥
ప్రియ (జనక)! కోఈక జ ధన్య పురుషనీ జీవవానీ,
భోగవవానీ తేమ జ బనవానీ ఈచ్ఛా లోకచేష్టానా
అవలోకన వడే (వైరాగ్య థతాం) శాంత బనే ఛే. ర
అనిత్యం సర్వమేవేదం తాపత్రితయదూషితం।
అసారం నిందితం హేయమితి నిశ్చిత్య శామ్యతి ॥ 9-3 ॥
ఆ బధుం జ (దృశ్య జగత) అనిత్య, (ఆధ్యాత్మిక,
ఆధిదైవిక అనే ఆధిభౌతిక) త్రివిధ తాపథీ దోషయుక్త
సారహీన, నిదవాయోగ్య (అనే) త్యాజ్య ఛే ఏమ నిశ్చయ కరీనే
(తే ధన్య పురుష) శాంత బనే ఛే. 3
కోఽసౌ కాలో వయః కిం వా యత్ర ద్వంద్వాని నో నృణాం।
తాన్యుపేక్ష్య యథాప్రాప్తవర్తీ సిద్ధిమవాప్నుయాత్ ॥ 9-4 ॥
జ్యాం మనుష్యోనే (సుఖదుఃఖాది) ద్వంద్వో జ నథీ తో పఛీ ఏ
కాళ తో ఛే జ కయాం అనే ఆయుష్య పణ కయాం ఛే? ఏ బధానే నకారీ
యథాప్రాప్త వస్తుఓమాం వర్తవావాళో పురుష సిద్ధినే పామే ఛే. 4
నానా మతం మహర్షీణాం సాధూనాం యోగినాం తథా।
దృష్ట్వా నిర్వేదమాపన్నః కో న శామ్యతి మానవః ॥ 9-5 ॥
మహర్షిఓనా, సాధుఓనా తథా యోగీఓనా జూదా జూదా
మత (-భేదో) జోఈ కంటాళో పామేలో కయో మనుష్య శాంత థతో నథీ? ప
కృత్వా మూర్తిపరిజ్ఞానం చైతన్యస్య న కిం గురుః।
నిర్వేదసమతాయుక్త్యా యస్తారయతి సంసృతేః ॥ 9-6 ॥
వైరాగ్య, సమత్వ అనే యుక్తి ద్రారా చైతన్యనా స్వరూపనుం జ్ఞాన
కరీ జే పోతానే సంసారమాంథీ తారే ఛే, తే శుం (పోతే.) గురు నథీ
(కే జేథీ బీజా గురునీ ఏనే జరూర పడే) ? 6
పశ్య భూతవికారాంస్త్వం భూతమాత్రాన్ యథార్థతః।
తత్క్షణాద్ బంధనిర్ముక్తః స్వరూపస్థో భవిష్యసి ॥ 9-7 ॥
తుం (పంచమహా-)భూతనాం కార్యోనే వాస్తవిక రీతే భూతమాత్ర
జో. తే క్షణే జ తుం బంధనథీ ముకత థఈ స్వరూపమాం స్థిర బనీశ. 8
వాసనా ఏవ సంసార ఇతి సర్వాం విముంచ తాః।
తత్త్యాగో వాసనాత్యాగాత్స్థితిరద్య యథా తథా ॥ 9-8 ॥
వాసనాఓ జ సంసార ఛే, తేథీ తే బధీనే త్యజీ దే;
వాసనాఓనా త్యాగథీ సంసారనో త్యాగ థఈ జశే, (అనే) జే
(పరమ పదమాం) స్థితి థవీ జోఈఏ తే ఆజే జ థఈ జశే. 8
ప్రకరణ 10 – ఉపశమప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
విహాయ వైరిణం కామమర్థం చానర్థసంకులం।
ధర్మమప్యేతయోర్హేతుం సర్వత్రానాదరం కురు ॥ 10-1 ॥
అష్టావక్రే కహ్యుం: శత్రురూప కామనే, అనర్థథీ భరేలా అర్థనే తేమ
జ ఏ బంనేనా కారణరూప ధర్మనే పణ త్యజీ దఈనే బధేయ అనాదర కర.1
స్వప్నేంద్రజాలవత్ పశ్య దినాని త్రీణి పంచ వా।
మిత్రక్షేత్రధనాగారదారదాయాదిసంపదః ॥ 10-2 ॥
మిత్ర, జమీన, ధన, ఘర, సీ, సగాంసంబంధీ, ఈత్యాది సంపత్తి
స్వప్న అనే ఇంద్రజాలనీ (జాదుగరీనీ) జేమ మాత్ర త్రణ కే పాంచ
దివసనీ జ ఛే ఏమ జో. ర
యత్ర యత్ర భవేత్తృష్ణా సంసారం విద్ధి తత్ర వై।
ప్రౌఢవైరాగ్యమాశ్రిత్య వీతతృష్ణః సుఖీ భవ ॥ 10-3 ॥
జ్యాం జయాం తృష్ణా ఛే త్యాం సంసార ఛే ఏమ సమజ. మాటే
బళవాన వైరాగ్యనో ఆశయ లఈనే తుష్ణా రహిత బనీ సుఖీ థా. 3
తృష్ణామాత్రాత్మకో బంధస్తన్నాశో మోక్ష ఉచ్యతే।
భవాసంసక్తిమాత్రేణ ప్రాప్తితుష్టిర్ముహుర్ముహుః ॥ 10-4 ॥
బంధ తృష్ణా మాత్ర స్వరూపనో ఛే, తేమ జ తే (తృష్ణా) నో
నాశ జ మోక్ష కహేవాయ ఛే. సంసార ప్రత్యే అనాసక్తి మాత్రథీ జ
వారంవార ఆత్మానీ ప్రాప్తి అనే తృప్తి థాయ ఛే. 4
త్వమేకశ్చేతనః శుద్ధో జడం విశ్వమసత్తథా।
అవిద్యాపి న కించిత్సా కా బుభుత్సా తథాపి తే ॥ 10-5 ॥
తుం ఏక, శుద్ధ అనే చేతన ఛే, అనే విశ్వ జడ అనే
అసత ఛే. జే అవిద్యా కరీనే కహేవాయ ఛే తే పణ కాంఈ జ నథీ,
తో పఛీ (కాంఈ పణ) బనవానీ ఈచ్ఛా తనే కేమ హోఈ శకే? ప
రాజ్యం సుతాః కలత్రాణి శరీరాణి సుఖాని చ।
సంసక్తస్యాపి నష్టాని తవ జన్మని జన్మని ॥ 10-6 ॥
రాజ్య, పుత్రో, పత్నీఓ, శరీరో అనే సుఖో తుం ఆసక్త
హతో ఛతాం పణ జన్మోజన్మమాం నాశ పామీ గయాం. 6
అలమర్థేన కామేన సుకృతేనాపి కర్మణా।
ఏభ్యః సంసారకాంతారే న విశ్రాంతమభూన్ మనః ॥ 10-7 ॥
అర్థ, కామ అనే సుకృత కర్మో పణ హవే బస థయాం. ఆ
బధాథీ (పణ) సంసారరూప వనమాం మన శాంత థయుం నహి. 7
కృతం న కతి జన్మాని కాయేన మనసా గిరా।
దుఃఖమాయాసదం కర్మ తదద్యాప్యుపరమ్యతాం ॥ 10-8 ॥
కేటలాక జన్మోమాం తే శరీర, మన (అనే) వాచా వడే పరిశ్రమ
ఆపవావాళుం అనే దు:ఖప్రద కర్మ నథీ కర్యుం తో హవే తో శాంత థా! 8
ప్రకరణ 11 – జ్ఞానాష్టకప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
భావాభావవికారశ్చ స్వభావాదితి నిశ్చయీ।
నిర్వికారో గతక్లేశః సుఖేనైవోపశామ్యతి ॥ 11-1 ॥
అష్టావక్రే కహ్యుం: భావ అనే అభావరూప (అర్థాత్ సృష్టి అనే
నాశరూప) వికార స్వభావథీ జ (అర్థాత్ మాయాథీ జ) థాయ ఛే
ఏమ జేణే నిశ్చయ కర్యో ఛే, తేవో నిర్వికార అనే క్లేశరహిత మనుష్య
సహేలాఈథీ జ శాంత బనే ఛే. 1
ఈశ్వరః సర్వనిర్మాతా నేహాన్య ఇతి నిశ్చయీ।
అంతర్గలితసర్వాశః శాంతః క్వాపి న సజ్జతే ॥ 11-2 ॥
అహీం సర్వనుం నిర్మాణ కరనార ఇశ్వర జ ఛే అనే బీజో కోఈ
నథీ ఏమ జేణే నిశ్చయ కర్యో ఛే అనే జేనీ బధీ ఆశా అంతకరణమాం
నాశ పామీ ఛే తేవో శాంత మనుష్య కశే పణ ఆసక్త థతో నథీ. ర
ఆపదః సంపదః కాలే దైవాదేవేతి నిశ్చయీ।
తృప్తః స్వస్థేంద్రియో నిత్యం న వాన్ఛతి న శోచతి ॥ 11-3 ॥
సమయ (సమయ పర. ఆవతీ) ఆపాత్త అనే సంపత్తి
దైవథీ జ (ఆవే) ఛే ఏమ జేణే నిశ్చయ కర్యో ఛే తేవో సంతోషీ
అనే హమేశాం శాంత ఇంద్రియోవాళో (కశానీ) ఈచ్ఛా కరతో నథీ,
తేమ జ (కశానో) శోక (పణ) కరతో నథీ. 3
సుఖదుఃఖే జన్మమృత్యూ దైవాదేవేతి నిశ్చయీ।
సాధ్యాదర్శీ నిరాయాసః కుర్వన్నపి న లిప్యతే ॥ 11-4 ॥
సుఖ-దుఃఖ (అనే) జన్మ-మృత్యు దైవథీ జ (ఆవే)
ఛే ఏమ జేణే నిశ్చయ కర్యో ఛే, తేవో సాధ్య కర్మనే జోనారో అనే
పరిశ్రమరహిత బనేలో మనుష్య కర్మ కరతో ఛతాం లేపాతో నథీ. 4
చింతయా జాయతే దుఃఖం నాన్యథేహేతి నిశ్చయీ।
తయా హీనః సుఖీ శాంతః సర్వత్ర గలితస్పృహః ॥ 11-5 ॥
ఆ సంసారమాం చింతానే లఈనే జ దుఃఖ ఉత్పన్న థాయ ఛే అనే
బీజీ కోఈ రీతే థతుం నథీ ఏమ జేణే నిశ్చయ కర్యో ఛే తే (చితాథీ)
రహిత (అనే) సర్వత్ర స్పృహాహీన మనుష్య సుఖీ అనే శాంత బనే ఛే.5
నాహం దేహో న మే దేహో బోధోఽహమితి నిశ్చయీ।
కైవల్యం ఇవ సంప్రాప్తో న స్మరత్యకృతం కృతం ॥ 11-6 ॥
’హుం దేహ నథీ; దేహ మారో నథీ, “హుం” బోధరూప ఛుం’ ఏవో
ఏణే నిశ్చయ కర్యో ఛే తేవో మోక్షనే ప్రాప్త థయేలో మనుష్య కరేలాం కే
న కరేలాం కర్మోనే సంభారతో నథీ. 6
ఆబ్రహ్మస్తంబపర్యంతమహమేవేతి నిశ్చయీ।
నిర్వికల్పః శుచిః శాంతః ప్రాప్తాప్రాప్తవినిర్వృతః ॥ 11-7 ॥
బ్రహ్మాథీ మాండీనే తుణ సుధీ “హుం” జ రహ్యో ఛుం ఏవో
నిశ్చయ కరనార మనుష్య సంకల్పరహిత, పవిత్ర, శాంత అనే ప్రాప్త నే
అప్రాప్తథీ రహిత బనే ఛే. 7
నాశ్చర్యమిదం విశ్వం న కించిదితి నిశ్చయీ।
నిర్వాసనః స్ఫూర్తిమాత్రో న కించిదివ శామ్యతి ॥ 11-8 ॥
ఆ అనేక ఆశ్చర్య (అర్థాత్ చమత్కార వాళుం) విశ్వ కాంఈ
జ నథీ ఏవో నిశ్చయ కరనార, వాసనారహిత అనే కేవళ చైతన్యరూప
మనుష్య జాణే కాంఈ ఛే జ నహి ఏమ శాంత బనే ఛే. 8
ప్రకరణ 1ర – ఏవమేవాష్టకప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
కాయకృత్యాసహః పూర్వం తతో వాగ్విస్తరాసహః।
అథ చింతాసహస్తస్మాద్ ఏవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-1 ॥
జనకే కహ్యుం: పహేలాం శారోరిక కర్మోథీ కంటాళేలో, పఛీ వాచానా
విస్తారథీ కంటాళేలో అనే ఛేవటే (మననా) చింతనథీ కంటాళేలో
కోఈ ఏవీ జ స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛుం. 1
ప్రీత్యభావేన శబ్దాదేరదృశ్యత్వేన చాత్మనః।
విక్షేపైకాగ్రహృదయ ఏవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-2 ॥
శబ్ద ఆది (విషయోమాం) ఆసక్తినా అభావథీ అనే
ఆత్మా అద్దశ్య హోవాథీ కదీక విక్షేపయుకత తో కదీక
ఏకాగ్ర హదయవాళో హోఈ ఏవీ జ స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛుం. ర
సమాధ్యాసాదివిక్షిప్తౌ వ్యవహారః సమాధయే।
ఏవం విలోక్య నియమం ఏవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-3 ॥ ।
విక్షేప-దశామాం (రహేలానే మాటే) సమాధి, ఆసన ఆది
తేమ జ సమాధి దశా(మాం రహేనారానే) మాటే వ్యవహార ఏవో
(ఊలటా-సులటీ) నియమ జోఈనే, ఏవీ జ స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛుం. 3
హేయోపాదేయవిరహాద్ ఏవం హర్షవిషాదయోః।
అభావాదద్య హే బ్రహ్మన్న్ ఏవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-4 ॥
త్యాజ్య అనే గ్రాహ్యథీ రహిత హోఈ తేమ జ హర్ష అనే
శోకనో అభావ హోఈ, హే బ్రహ్మన్ (అష్టావక్ర)! ఆజే ఏవీ జ
స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛుం. 4
ఆశ్రమానాశ్రమం ధ్యానం చిత్తస్వీకృతవర్జనం।
వికల్పం మమ వీక్ష్యైతైరేవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-5 ॥
ఆశ్రమమాం రహేవుం కే ఆశ్రమథీ పర జవుం, ధ్యాన కరవుం (కే
న కరవుం) మన (ఛే ఏమ) స్వీకారవుం కే న స్వీకారవుం ఈత్యాది
వాతోమాం మారో వికల్ప హోఈ (ఏటలే కే ఆ బధీ వాతో మారీ
మరజీ అనుసార హోఈ) ఏవీ జ స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛుం. ప
కర్మానుష్ఠానమజ్ఞానాద్ యథైవోపరమస్తథా।
బుధ్వా సమ్యగిదం తత్త్వం ఏవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-6 ॥
జేమ కర్మ కరవాం ఏ అజ్ఞాననుం జ కార్య ఛే తేమ కర్మ న
కరవాం ఏ పణ అజ్ఞాననుం జ కార్య ఛే. ఆ తత్త్వ బరాబర జాణీ
ఏవీ జ స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛే. 6
అచింత్యం చింత్యమానోఽపి చింతారూపం భజత్యసౌ।
త్యక్త్వా తద్భావనం తస్మాద్ ఏవమేవాహమాస్థితః ॥ 12-7 ॥
అచింత్య(బ్రహ్మ)నుం చింతన కరనారో పణ చింతనరూప జ
థాయ ఛే. ఆథీ తో (అచింత్య)నుం పణ చితన ఛోడీ దఈనే
ఏవీ జ స్థితిమాం “హుం” స్థిత ఛుం. 7
ఏవమేవ కృతం యేన స కృతార్థో భవేదసౌ।
ఏవమేవ స్వభావో యః స కృతార్థో భవేదసౌ ॥ 12-8 ॥
జో ఆ ప్రమాణే (స్థితి) కరీ ఛే. తే కృతకృత్య థాయ ఛే.
జేనో ఆ ప్రమాణేనో స్వభావ జ బన్యో ఛే తే (పణ) కృతకృత్య జ ఛే.
ప్రకరణ 13 – యథాసుఖప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
అకించనభవం స్వాస్థ్యం కౌపీనత్వేఽపి దుర్లభం।
త్యాగాదానే విహాయాస్మాదహమాసే యథాసుఖం ॥ 13-1 ॥
జనకే కహ్యుం: కాంఈ పణ న హోవాథీ ఉత్పన్న థతీ (మానసిక)
స్వస్థతా కౌపీన ధారణ కరవాథీ పణ అప్రాప్య ఛే. ఆథీ
త్యాగ అనే గ్రహణ (బంనేనా విచార) ఛోడీ దఈనే “హుం”
సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. 1
కుత్రాపి ఖేదః కాయస్య జిహ్వా కుత్రాపి ఖేద్యతే।
మనః కుత్రాపి తత్త్యక్త్వా పురుషార్థే స్థితః సుఖం ॥ 13-2 ॥
కశామాం శరీరనుం దుఃఖ తో కశామాం జీభ దుఃఖీ థాయ,
తో వళీ కశామాం మన ఖేద పామే. ఆ (బధుం) ఛోడీనే “హుం”
(ఆత్మప్రాప్తి) పురుషార్థమాం సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. ర
కృతం కిమపి నైవ స్యాద్ ఇతి సంచింత్య తత్త్వతః।
యదా యత్కర్తుమాయాతి తత్ కృత్వాసే యథాసుఖం ॥ 13-3 ॥
కోఈ పణ కర్మ కరాతుం జ నథీ ఏమ తత్త్వదృష్టిథీ విచార
కరీనే జే వఖతే జే కర్మ (సహజ) ఆవీ పడే ఛే తే కరీనే హుం
సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. 3
కర్మనైష్కర్మ్యనిర్బంధభావా దేహస్థయోగినః।
సంయోగాయోగవిరహాదహమాసే యథాసుఖం ॥ 13-4 ॥
కర్మ అనే నైష్కర్మ్యరూప బంధననా ఖ్యాలో దేహాభిమానవాళా
యోగీనే జ (లాగే ఛే, పరంతు మనే. తో దేహ ఆదినా) సంయోగ
అథవా వియోగనీ అభావ హోఈ “హుం” సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. 4
అర్థానర్థౌ న మే స్థిత్యా గత్యా న శయనేన వా।
తిష్ఠన్ గచ్ఛన్ స్వపన్ తస్మాదహమాసే యథాసుఖం ॥ 13-5 ॥
బేసవాథీ కే చాలవాథీ కే సూవాథీ మనే లాభ కే హాని థతీ నథీ.
ఆథీ బేసతాం చాలతాం అనే సూతాం ఛతాం “హుం” సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. ప
స్వపతో నాస్తి మే హానిః సిద్ధిర్యత్నవతో న వా।
నాశోల్లాసౌ విహాయాస్మదహమాసే యథాసుఖం ॥ 13-6 ॥
సూఈ రహుం తో మనే కాంఈ హాని నథీ. అనే యత్న కరు; తో
మనే కాంఇ సిద్ధి పణ ప్రాప్త థతీ నథీ. ఆథీ లాభ అనే హాని
బనే త్యజీ దఈనే “హుం” సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. 6
సుఖాదిరూపానియమాం భావేష్వాలోక్య భూరిశః।
శుభాశుభే విహాయాస్మాదహమాసే యథాసుఖం ॥ 13-7 ॥
వస్తుఓమాం సుఖ (దుఃఖ) ఆదిరూప. జే అనిశ్చితపణుం
తే వారంవార జోఈనే (అనే) తేథీ జ శుభ అనే అశుభనో పరి-
త్యాగ కరీనే “హుం” సుఖపూర్వక స్థిత ఛుం. 7
ప్రకరణ 14 – శాంతిచతుష్కప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
ప్రకృత్యా శూన్యచిత్తో యః ప్రమోదాద్ భావభావనః।
నిద్రితో బోధిత ఇవ క్షీణసంసరణో హి సః ॥ 14-1 ॥
జనకే కహ్యుం: జే స్వభావథీ జ చిత్తవృతివిహీన హోఈ మాత్ర
ఆనంద (మఝా)నే ఖాతర జ (జగతనీ) వస్తుఓనీ భావనా
కరే ఛే, తే జాగతా జేవో లాగతాం ఛతాం ఊంఘతో హోఈ తేనో సంసార
(రూపీ బంధ) క్షీణ బనేలో ఛే. 1
క్వ ధనాని క్వ మిత్రాణి క్వ మే విషయదస్యవః।
క్వ శాస్త్రం క్వ చ విజ్ఞానం యదా మే గలితా స్పృహా ॥ 14-2 ॥
జయారే మారీ కామనా నష్ట థఈ ఛే త్యారే మారే మాటే ధన
శుం, మిత్రో శుం, విషయోరూప చోర శుం, శాస్త్ర శుం అనే విజ్ఞాన శుం? ర
విజ్ఞాతే సాక్షిపురుషే పరమాత్మని చేశ్వరే।
నైరాశ్యే బంధమోక్షే చ న చింతా ముక్తయే మమ ॥ 14-3 ॥
సాక్షీపురుష (జీవాత్మా) అనే పరమాత్మా ఈశ్వర, తేమ జ
నైరాశ్య అనే బంధమోక్ష (మనే) జ్ఞాత హోఈ ముక్తినే మాటే మనే
చింతా నథీ. ర
అంతర్వికల్పశూన్యస్య బహిః స్వచ్ఛందచారిణః।
భ్రాంతస్యేవ దశాస్తాస్తాస్తాదృశా ఏవ జానతే ॥ 14-4 ॥
అందరథీ వికల్పరహిత అనే బహారథీ స్వచ్ఛందపణే విచరనార
భ్రమిత బనేలా జేవా మారీ జూదీ జూదీ అవస్థాఓ మాత్ర
తేనా జేవా జ (అర్థాత తే స్థితినే ప్రాప్త థయేలా జ) జాణే ఛే. 4
ప్రకరణ 15 – తత్త్వోపదేశప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
యథాతథోపదేశేన కృతార్థః సత్త్వబుద్ధిమాన్।
ఆజీవమపి జిజ్ఞాసుః పరస్తత్ర విముహ్యతి ॥ 15-1 ॥
అష్టావక బోల్యా: సత్త్వ అనే బుద్ధియుకత (పురుష) జేవా
తేవా (అర్థాత్ థోడా మాత్ర) ఉపదేశథీ జ కృతార్థ బనీ జాయ ఛే,
జ్యారే బీజో జీవన పర్యత జిజ్ఞాసు హోవా ఛతాం తేమాం మోహ పామే ఛే. 1
మోక్షో విషయవైరస్యం బంధో వైషయికో రసః।
ఏతావదేవ విజ్ఞానం యథేచ్ఛసి తథా కురు ॥ 15-2 ॥
విషయోమాంథీ రస జతో రహేవో ఏ జ మోక్ష ఛే విషయోమాం
రస హోవో ఏ జ బంధ ఛే. ఆటలుం జ మాత్ర విజ్ఞాన ఛే, (మాటే)
జేమ ఈచ్ఛామాం ఆవే తేమ. కర. ర
వాగ్మిప్రాజ్ఞామహోద్యోగం జనం మూకజడాలసం।
కరోతి తత్త్వబోధోఽయమతస్త్యక్తో బుభుక్షభిః ॥ 15-3 ॥
ఆ తత్త్వబోధ మూంగా జడ అనే ఆళసు మనుష్యనే
(కమశ:) వాచాళ, బుద్ధిమాన అనే ఉద్యోగీ బనావే ఛే. ఆథీ
భోగాభిలాషీ మనుష్యో వడే ఏ త్యజాయేలో ఛే. 3
న త్వం దేహో న తే దేహో భోక్తా కర్తా న వా భవాన్।
చిద్రూపోఽసి సదా సాక్షీ నిరపేక్షః సుఖం చర ॥ 15-4 ॥
తుం దేహ నథీ, తేమ దేహ తారో నథీ, తుం భోకతా కే కర్తా
పణ నథీ, (తుం తో) సదా చితస్వరూప సాక్షీ అనే కోఈనా పర
పణ ఆధార న రాఖనారో ఛే, మాటే సుఖపూర్వక విచర. 4.
రాగద్వేషౌ మనోధర్మౌ న మనస్తే కదాచన।
నిర్వికల్పోఽసి బోధాత్మా నిర్వికారః సుఖం చర ॥ 15-5 ॥
రాగ అనే ద్వేష మననా ధర్మో ఛే అనే మన తో తారుం కదీ పణ
ఛే జ నహి. తుం తో నివికల్ప, బోధస్వరూప, నిర్వికార
ఛే, (మాటే) సఖపూర్వక విచర. ప
సర్వభూతేషు చాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని।
విజ్ఞాయ నిరహంకారో నిర్మమస్త్వం సుఖీ భవ ॥ 15-6 ॥
సర్వ భూతోమాం పోతానా ఆత్మా అనే పోతానా ఆత్మామాం
సర్వ భూతో (రహేలా) జాణీనే అనే అహంకార అనే మమత్వథీ
రహిత బనీనే తుం సుఖీ థా. 6
విశ్వం స్ఫురతి యత్రేదం తరంగా ఇవ సాగరే।
తత్త్వమేవ న సందేహశ్చిన్మూర్తే విజ్వరో భవ ॥ 15-7 ॥
సముద్రమాం తరంగోనీ జేమ జ్యాం ఆ విశ్వ స్ఫూరే ఛే, తే తుం జ
ఛే, (తేమాం) సందేహ నథీ. హే చిత్స్వరూప! (జనక) సంతాప రహిత థా.
శ్రద్ధస్వ తాత శ్రద్ధస్వ నాత్ర మోఽహం కురుష్వ భోః।
జ్ఞానస్వరూపో భగవానాత్మా త్వం ప్రకృతేః పరః ॥ 15-8 ॥
సౌమ్య! శ్రద్ధా రాఖ, శ్రద్ధా రాఖ, అహీం మోహ న పామ.
తుం జ్ఞానస్వరూప, భగవాన, ఆత్మా, ప్రకృతిథీ పర ఛే. 8
గుణైః సంవేష్టితో దేహస్తిష్ఠత్యాయాతి యాతి చ।
ఆత్మా న గంతా నాగంతా కిమేనమనుశోచసి ॥ 15-9 ॥
గుణో సత్త్వ, రజస ఆ తమస) వడే ఢంకాయలా దేహ స్థిత
రహే ఛే, ఆవే ఛే అనే జాయ ఛే. ఆత్మా జతో పణ నథీ అనే
ఆవతో పణ నథీ. శా మాటే తుం తేనో శోక కరే ఛే.? 9
దేహస్తిష్ఠతు కల్పాంతం గచ్ఛత్వద్యైవ వా పునః।
క్వ వృద్ధిః క్వ చ వా హానిస్తవ చిన్మాత్రరూపిణః ॥ 15-10 ॥
దేహ కల్పనా అంత సుధీ రహో కే పఛీ ఆజే జ పడో. తుం కే
జే చిన్మాత్రస్వరూప ఛే తేనీ (తేథీ) శీ వృద్ధి ఛే కే శీ హాని ఛే ?
త్వయ్యనంతమహాంభోధౌ విశ్వవీచిః స్వభావతః।
ఉదేతు వాస్తమాయాతు న తే వృద్ధిర్న వా క్షతిః ॥ 15-11 ॥
తారారూపీ అనంత మహాసాగరమాం విశ్వరూపీ తరంగ ఆపోఆప
ఉదయ పామో కే అస్త పామో, తేథీ తారీ వృద్ధి పణ నథీ
థతీ కే హాని పణ నథీ థతీ. 11
తాత చిన్మాత్రరూపోఽసి న తే భిన్నమిదం జగత్।
అతః కస్య కథం కుత్ర హేయోపాదేయకల్పనా ॥ 15-12 ॥
సౌమ్య! తుం చిన్మాత్రస్వరూప ఛే; ఆ జగత తారాథీ భిన్న
నథీ, తో పఛీ త్యాజ్య అనే గ్రాహ్యనీ కల్పనా కోనే, కేవీ రీతే అనే
కయాం హోఈ శకే? 12
ఏకస్మిన్నవ్యయే శాంతే చిదాకాశేఽమలే త్వయి।
కుతో జన్మ కుతో కర్మ కుతోఽహంకార ఏవ చ ॥ 15-13 ॥
ఏక,అవ్యయ, శాంత, నిర్మళ, చిదాకాశ ఏవా తారామాం
జన్మ కయాంథీ, కర్మ క్యాంథీ తేమ జ అహంకార పణ కయాంథీ? 13
యత్త్వం పశ్యసి తత్రైకస్త్వమేవ ప్రతిభాససే।
కిం పృథక్ భాసతే స్వర్ణాత్ కటకాంగదనూపురం ॥ 15-14 ॥
జే జే తుం జుఏ ఛే, త్యాం త్యాం తుం జ ఏకలో భాసమాన థాయ
ఛే. శుం కహుం, బాజుబంధ అనే ఝాంఝర సోనాథీ భిన్న భాసే ఛే ఖరాం?
అయం సోఽహమయం నాహం విభాగమితి సంత్యజ।
సర్వమాత్మేతి నిశ్చిత్య నిఃసంకల్పః సుఖీ భవ ॥ 15-15 ॥
(జే) ఆ ఛే తే “హుం” ఛుం. అనే ఆ “హుం” నథీ ఏవా భేద-
భావనే ఛోడీ దే. బధుం య ఆత్మా జ ఛే ఏమ నిశ్చయ కరీ సంకల్ప.
రహిత బనీ సుఖీ థా. 15
తవైవాజ్ఞానతో విశ్వం త్వమేకః పరమార్థతః।
త్వత్తోఽన్యో నాస్తి సంసారీ నాసంసారీ చ కశ్చన ॥ 15-16 ॥
తారా అజ్ఞానథీ జ ఆ విశ్వ భాసే ఛే, పరంతు వస్తుతః
తో తుం ఏకలో జ ఛే. తారాథీ జుదో బీజో కోఈ సంసారీ (అర్థాత్
బద్ధ) నే అసంసారీ (అర్థాత్ ముకత) ఛే జ నహి. 16
భ్రాంతిమాత్రమిదం విశ్వం న కించిదితి నిశ్చయీ।
నిర్వాసనః స్ఫూర్తిమాత్రో న కించిదివ శామ్యతి ॥ 15-17 ॥
ఆ భ్రాంతిరూప విశ్వ కాంఈ జ నథీ ఏవో నిశ్చయ కరనార,
వాసనారహిత అనే కేవళ చైతన్యరూప మనుష్య జాణే కాంఈ ఛే జ నహి,
తేమ శాంత బనే ఛే. 17
ఏక ఏవ భవాంభోధావాసీదస్తి భవిష్యతి।
న తే బంధోఽస్తి మోక్షో వా కృత్యకృత్యః సుఖం చర ॥ 15-18 ॥
సంసారసాగరమాం ఏక తుం జ హతో, ఛే అనే హోఈశ. తనే
బంధ పణ నథీ అనే మోక్ష పణ నథీ, మాటే కృతార్థ హోఈ సుఖీ థా. 18
మా సంకల్పవికల్పాభ్యాం చిత్తం క్షోభయ చిన్మయ।
ఉపశామ్య సుఖం తిష్ఠ స్వాత్మన్యానందవిగ్రహే ॥ 15-19 ॥
చిత్స్వరూప (జనక)! సంకల్ప-వికల్పథీ తారా చిత్తనో
క్షోభ న కర. శాంత బనీ ఆనంద -స్వరూప ఆత్మామాం స్థిత థా. 19
త్యజైవ ధ్యానం సర్వత్ర మా కించిద్ హృది ధారయ।
ఆత్మా త్వం ముక్త ఏవాసి కిం విమృశ్య కరిష్యసి ॥ 15-20 ॥
ధ్యాననో తో సర్వత్ర త్యాగ కర అనే హృదయమాం కాంఈ పణ
స్మరణ కర నహి. తుం ఆత్మా (హోఈ) ముకత జ ఛే తో పఛీ
విచార కరీనే శుం కరవానో ఛే? 10
ప్రకరణ 16 – విశేషజ్ఞానోపదేశప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
ఆచక్ష్వ శృణు వా తాత నానాశాస్త్రాణ్యనేకశః।
తథాపి న తవ స్వాస్థ్యం సర్వవిస్మరణాద్ ఋతే ॥ 16-1 ॥
అష్టావకే కహ్యుం: సౌమ్య! వివిధ శాస్త్రోనే తుం అనేకవార కహే
అథవా సాంభళ, పరంతు బధుం భూలీ జవా వినా తనే శాంతి థశే నహి. 1
భోగం కర్మ సమాధిం వా కురు విజ్ఞ తథాపి తే।
చిత్తం నిరస్తసర్వాశమత్యర్థం రోచయిష్యతి ॥ 16-2 ॥
జ్ఞానీ (జనక)! భోగ, కర్మ కే సమాధి గమే తే కర,
పరంతు బధీ ఆశాఓథీ రహిత బన్యుం హోవా ఛతాం తారు చిత్త తనే
అత్యంత లోభావశే. ర
ఆయాసాత్సకలో దుఃఖీ నైనం జానాతి కశ్చన।
అనేనైవోపదేశేన ధన్యః ప్రాప్నోతి నిర్వృతిం ॥ 16-3 ॥
పరిశ్రమథీ బధాయ మనుష్య దుఃఖీ థాయ ఛే (పరంతు) ఏనే
కోఈ జాణీ శకతుం నథీ. ఆ ఉపదేశథీ ధన్య (కృతార్థ బనేలో)
నిర్వాణరూప పరమసుఖనే పామే ఛే. 3
వ్యాపారే ఖిద్యతే యస్తు నిమేషోన్మేషయోరపి।
తస్యాలస్య ధురీణస్య సుఖం నన్యస్య కస్యచిత్ ॥ 16-4 ॥
జే (పురుష) ఆంఖనీ మీంచవా-ఉధాడవానీ క్రియాథీ పణ
ఖేద పామే ఛే, తేవా ఆళసుఓనా సరదారనే జ సుఖ ప్రాప్త థాయ ఛే
బీజా కోఈనే నహి. 4
ఇదం కృతమిదం నేతి ద్వంద్వైర్ముక్తం యదా మనః।
ధర్మార్థకామమోక్షేషు నిరపేక్షం తదా భవేత్ ॥ 16-5 ॥
ఆ కర్యుం అనే ఆ నహి ఆవా ద్వంద్వోథీ మన జ్యారే ముకత బనే
ఛే త్యారే (తే) ధర్మ, అర్థ, కామ అనే మోక్ష ప్రత్యే ఉదాసీన బనే ఛే.
విరక్తో విషయద్వేష్టా రాగీ విషయలోలుపః।
గ్రహమోక్షవిహీనస్తు న విరక్తో న రాగవాన్ ॥ 16-6 ॥
విషయోనో ద్వేషీ విరకత ఛే, విషయోమాం లోలుప రాగీ ఛే;
పరంతు గ్రహణ కే త్యాగ వినానో (అర్థాత్ బంనేథీ పర గయేలో
జీవన్ముకత) విరకత పణ నథీ తేమ జ రాగీ పణ నథీ. 6
హేయోపాదేయతా తావత్సంసారవిటపాంకురః।
స్పృహా జీవతి యావద్ వై నిర్విచారదశాస్పదం ॥ 16-7 ॥
జయాం సుధీ స్పృహా (తృష్ణా) జీవతీ హోయ ఛే; త్యాం సుధీ
జ గ్రహణ అనే త్యాగనీ భావనా సంసారూపీ వృక్షనో అంకుర గణాయ
ఛే. (ఏ స్పృహా న హోయ తో తే గ్రహణ అనే త్యాగనీ భావనా)
నిర్వికల్ప అవస్థారూప జ ఛే. 7
ప్రవృత్తౌ జాయతే రాగో నిర్వృత్తౌ ద్వేష ఏవ హి।
నిర్ద్వంద్వో బాలవద్ ధీమాన్ ఏవమేవ వ్యవస్థితః ॥ 16-8 ॥
ప్రవృత్తిమాంథీ ఆసక్తి జన్మే ఛే; తేమ జ నివృతిమాంథీ
ద్వేష. ఆథీ బుద్ధిమాన అనే ద్వంద్వరహిత పురుష బాళకనీ పేఠే జేమ
నే తేమ స్థిత రహే ఛే. 8
హాతుమిచ్ఛతి సంసారం రాగీ దుఃఖజిహాసయా।
వీతరాగో హి నిర్దుఃఖస్తస్మిన్నపి న ఖిద్యతి ॥ 16-9 ॥
రాగీ పురుష దుఃఖథీ దూర థవానీ ఈచ్ఛాథీ సంసారనే ఛోడవా
ఇచ్ఛే ఛే; పరంతు రాగరహిత అనే దు:ఖరహిత (వీతరాగీ) పురుష తే
(సంసార) మాం పణ ఖేద పామతో నథీ. 9
యస్యాభిమానో మోక్షేఽపి దేహేఽపి మమతా తథా।
న చ జ్ఞానీ న వా యోగీ కేవలం దుఃఖభాగసౌ ॥ 16-10 ॥
జేనే మోక్ష విషే పణ ఆసక్తి ఛే; తేమ జ దేహమాం పణ
మమతా ఛే తే యోగీ పణ నథీ అనే జ్ఞానీ పణ నథీ; పరంతు
కేవళ దుఃఖనే జ పామే ఛే. 10
హరో యద్యుపదేష్టా తే హరిః కమలజోఽపి వా।
తథాపి న తవ స్వాథ్యం సర్వవిస్మరణాదృతే ॥ 16-11 ॥
జో శంకర తారా ఉపదేశక థాయ కే విష్ణు అథవా కమళమాంథీ
జన్మేలా (బ్రహ్మ) పణ ఉపదేశక థాయ, తోపణ బధుం భూలీ జవా
సివాయ తనే శాంతి థవానీ నథీ. 11
ప్రకరణ 17 – తత్వస్వరూపప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
తేన జ్ఞానఫలం ప్రాప్తం యోగాభ్యాసఫలం తథా।
తృప్తః స్వచ్ఛేంద్రియో నిత్యం ఏకాకీ రమతే తు యః ॥ 17-1 ॥
అష్టావకే కహ్యుం: జే పురూష సంతోషీ అనే శుద్ధ ఇంద్రియవాళో
హోఈ సదాయ ఏకలో జ ఆనందమాం రహే ఛే, తేణే జ జ్ఞాననుం ఫళ అనే
యోగాభ్యాసనుం ఫళ ప్రాప్త కర్యుం ఛే. 1
న కదాచిజ్జగత్యస్మిన్ తత్త్వజ్ఞో హంత ఖిద్యతి।
యత ఏకేన తేనేదం పూర్ణం బ్రహ్మాండమండలం ॥ 17-2 ॥
అహో! ఆ జగతమాం తత్వనే జాణనారో కదీ పణ ఖేద
పామతో నథీ, కారణ కే తేనా ఏకలా వడే జ ఆ బ్రహ్మాండమండల
వ్యాప్త థయుం ఛే. (అర్థాత తేనా సివాయ బీజుం కాంఈ ఛే జ నహి.) ర
న జాతు విషయాః కేఽపి స్వారామం హర్షయంత్యమీ।
సల్లకీపల్లవప్రీతమివేభం నింబపల్లవాః ॥ 17-3 ॥
శల్లకీ నామనీ వనస్పతినాం పాన ఖాఈ ఆనందిత థయేలా
హాథీనే జేమ లీమడానాం (కడవాం) పాన హర్ష పమాడతాం నథీ, తేమ
ఆత్మారామ పురుషనే ఆ కోఈ విషయో కదీ పణ హర్ష పమాడతా నథీ.3
యస్తు భోగేషు భుక్తేషు న భవత్యధివాసితః।
అభుక్తేషు నిరాకాంక్షీ తదృశో భవదుర్లభః ॥ 17-4 ॥
జే మనుష్య భోగవాయేలా భోగోమాం ఆసక్త థతో నథీ అనే న
భోగవాయేలా ప్రత్యే ఆకాంక్షారహిత ఛే, తేవో మనుష్య సంసారమాం
దుర్లభ ఛే.4
బుభుక్షురిహ సంసారే ముముక్షురపి దృశ్యతే।
భోగమోక్షనిరాకాంక్షీ విరలో హి మహాశయః ॥ 17-5 ॥
అహీం సంసారమాం భోగేచ్ఛు తేమ జ మోక్షేచ్ఛు దేఖాయ ఛే;
(పరంతు) భోగ అనే మోక్ష బంనే ప్రత్యే నిరాకాంక్షీ మహాత్మా కోఈక
విరల జ హోయ ఛే. ప
ధర్మార్థకామమోక్షేషు జీవితే మరణే తథా।
కస్యాప్యుదారచిత్తస్య హేయోపాదేయతా న హి ॥ 17-6 ॥
కోఈ ఉదార బుద్ధివాళానే జ ధర్మ, అర్థ, కర్మ అనే మోక్ష
తేమ జ జీవన అనే మరణనే మాటే త్యాజ్య కే గ్రాహ్యభావ హోతో నథీ. 6
వాంఛా న విశ్వవిలయే న ద్వేషస్తస్య చ స్థితౌ।
యథా జీవికయా తస్మాద్ ధన్య ఆస్తే యథా సుఖం ॥ 17-7 ॥
విశ్వనా విలయనీ ఈచ్ఛా నథీ అనే తే రహే తో దేష నథీ
ఆథీ ధన్య (కృతార్థ పురుష) సహజ మళతీ ఆజీవికా వడే
సుఖపూర్వక రహే ఛే. 7
కృతార్థోఽనేన జ్ఞానేనేత్యేవం గలితధీః కృతీ।
పశ్యన్ శృణ్వన్ స్పృశన్ జిఘ్రన్న్ అశ్నన్నాస్తే యథా సుఖం ॥ 17-8 ॥
ఆ జ్ఞాన వడే కృతకృత్య బనేలో అనే తేథీ జ జేనీ బుద్ధి
లయ పామీ గఈ ఛే తేవో కృతార్థ పురుష జోతో, సాంభళతో, స్పర్శతో,
సూంధతో అనే ఖాతో (అర్థాత్ ఈద్రియోనా విషయోనే భోగవతో)
సుఖపూర్వక రహే ఛే. 8
శూన్యా దృష్టిర్వృథా చేష్టా వికలానీంద్రియాణి చ।
న స్పృహా న విరక్తిర్వా క్షీణసంసారసాగరే ॥ 17-9 ॥
జ్యారే సంసారరూప సాగర క్షీణ థాయ, త్యార దృష్టి శూన్య బనే
ఛే; క్రియా నిరర్థక థాయ ఛే, అనే ఇంద్రియో క్షుబ్ధ బనే ఛే; ఆసక్తి
రహేతీ నథీ తేమ జ విరక్తి పణ థతీ నథీ. 9
న జాగర్తి న నిద్రాతి నోన్మీలతి న మీలతి।
అహో పరదశా క్వాపి వర్తతే ముక్తచేతసః ॥ 17-10 ॥
నథీ జాగతో, నథీ సూతో, నథీ ఆంఖ ఖోలతో కే నథీ
బంధ కరతో. అహో, మనథీ ముకత బనేలానీ కేవీ ఉత్కృష్ట దశా థాయ ఛే. 10
సర్వత్ర దృశ్యతే స్వస్థః సర్వత్ర విమలాశయః।
సమస్తవాసనా ముక్తో ముక్తః సర్వత్ర రాజతే ॥ 17-11 ॥
బధీ వాసనాఓమాంథీ ముకత బనేలో ముకత పురుష సర్వ
ఠేకాణే స్వస్థ దేఖాయ ఛే, సర్వత్ర నిర్మళ అంతఃకరణవాలో రహే ఛే
అనే సర్వత్ర శోభే ఛే. 11
పశ్యన్ శృణ్వన్ స్పృశన్ జిఘ్రన్న్ అశ్నన్
గృణ్హన్ వదన్ వ్రజన్।
ఈహితానీహితైర్ముక్తో ముక్త ఏవ మహాశయః ॥ 17-12 ॥
ఈచ్ఛాఓ అనే అనిచ్ఛాఓథీ ముకత మహాత్మా జోతో
సాంభళతో, స్పర్శతో, మూకతో, ఖాతో, గ్రహణ కరతో, బోలతో, చాలతే
(ఛతాం) ముక్త జ ఛే. 12
న నిందతి న చ స్తౌతి న హృష్యతి న కుప్యతి।
న దదాతి న గృణ్హాతి ముక్తః సర్వత్ర నీరసః ॥ 17-13 ॥
సర్వ ఠేకాణే రసరహిత ముకత పురుష నిదతో నథీ, వఖాణతో
నథీ, ఖుశ థతో నథీ, నాఖుశ థతో నథీ, ఆపతో నథీ
తేమ జ లేతో పణ నథీ. 13
సానురాగాం స్త్రియం దృష్ట్వా మృత్యుం వా సముపస్థితం।
అవిహ్వలమనాః స్వస్థో ముక్త ఏవ మహాశయః ॥ 17-14 ॥
ప్రీతియుక్త స్త్రీ అథవా పాసే ఆవేలా మృత్యునే జోఈనే పణ జే
మహాత్మా అవిహ్వల చిత్తవాళో అనే స్వస్థ రహే ఛే, తే ముకత జ ఛే.
సుఖే దుఃఖే నరే నార్యాం సంపత్సు చ విపత్సు చ।
విశేషో నైవ ధీరస్య సర్వత్ర సమదర్శినః ॥ 17-15 ॥
బధేయ సమదర్శీ, ధీర పురుషనే సుఖమాం అనే దుఃఖమాం, స్త్రీమాం
అనే పురుషమాం, సంపత్తిమాం అనే విపత్తిమాం కశో జ ఫరక హోతో నథీ.
న హింసా నైవ కారుణ్యం నౌద్ధత్యం న చ దీనతా।
నాశ్చర్యం నైవ చ క్షోభః క్షీణసంసరణే నరే ॥ 17-16 ॥
జన సంసార నాశ పామ్యో ఛే తేవా మనుష్యమాం నథీ హింసా, కే
కరుణా, నథీ ఉద్ధతాఈ కే నథీ నమ్రతా, నథీ ఐశ్వర్య కే నథీ క్షోభ.
న ముక్తో విషయద్వేష్టా న వా విషయలోలుపః।
అసంసక్తమనా నిత్యం ప్రాప్తాప్రాప్తముపాశ్నుతే ॥ 17-17 ॥
ముకత పురుష విషయోనే ధికకారతో నథీ కే విషయోమాం
ఆసక్త పణ థతో నథీ. సదా అనాసక్త చిత్తవాళో బనీ తే
ప్రాప్త అనే అప్రాప్త వస్తునో ఉపభోగ కరే ఛే 17
సమాధానసమాధానహితాహితవికల్పనాః।
శూన్యచిత్తో న జానాతి కైవల్యమివ సంస్థితః ॥ 17-18 ॥
జేను చిత్త నాశ పామ్యు (శూన్య) ఛే (సమాధాన కే అసమాధాన,
కే అహిత(ఈత్యాది)నీ కల్పనానే జాణతో నథీ, (పరంతు) కైవల్య
(అర్థాత్ మోక్ష) మాం జ స్థిర రహే ఛే. 18
నిర్మమో నిరహంకారో న కించిదితి నిశ్చితః।
అంతర్గలితసర్వాశః కుర్వన్నపి కరోతి న ॥ 17-19 ॥
మమతారహిత, అహంతారహిత, కాంఈ జ నథీ ఏవా నిశ్వయ-
వాళో అనే అందరథీ జేనీ బధీ ఆశాఓ లయ పామీ గఈ ఛే
ఏవో తే కర్మ కరతో ఛతాం లేపాతో నథీ. 19
మనఃప్రకాశసంమోహస్వప్నజాడ్యవివర్జితః।
దశాం కామపి సంప్రాప్తో భవేద్ గలితమానసః ॥ 17-20 ॥
జేనుం మన క్షీణ బన్యుం ఛే అనే జే మననా ప్రకాశ
అంధకార, స్వప్న అనే జడతా (అర్థాత్ సుషుప్తి)థీ రహిత ఛే,
తే కోఈ (అవర్ణనీయ) దశానే ప్రాప్త థాయ ఛే. 20
ప్రకరణ 18 – శమప్రకరణ
అష్టావక్ర ఉవాచ ॥
యస్య బోధోదయే తావత్స్వప్నవద్ భవతి భ్రమః।
తస్మై సుఖైకరూపాయ నమః శాంతాయ తేజసే ॥ 18-1 ॥
అష్టావకే కహ్యుం: జేనా బోధనా ఉదయథీ (జగతరూప) భ్రమ
స్వప్న జేవో థఈ జాయ ఛే, తే ఏకమాత్ర ఆనందరూప అనే శాంత
తేజనే నమస్కార. హో. 1
అర్జయిత్వాఖిలాన్ అర్థాన్ భోగానాప్నోతి పుష్కలాన్।
న హి సర్వపరిత్యాగమంతరేణ సుఖీ భవేత్ ॥ 18-2 ॥
సర్వ ధన కమాఈనే పుష్కళ భోగోనే (మనుష్య) ప్రాప్త కరే
ఛే; (పరంతు) బధానా పరిత్యాగ వినా తే సుఖీ థతో జ నథీ.
కర్తవ్యదుఃఖమార్తండజ్వాలాదగ్ధాంతరాత్మనః।
కుతః ప్రశమపీయూషధారాసారమృతే సుఖం ॥ 18-3 ॥
కర్మజన్య దుఃఖరూపీ సూర్యనీ జవాళాథీ జేనుం అంతర బళీ
గయుం ఛే తేనే శాంతిరూపీ అమృతధారానీ వృష్టి వినా సుఖ కయాంథీ మళే?
భవోఽయం భావనామాత్రో న కించిత్ పరమర్థతః।
నాస్త్యభావః స్వభావానాం భావాభావవిభావినాం ॥ 18-4 ॥
ఆ సంసార కల్పనా మాత్ర జ ఛే అనే పరమార్థ ద్రష్టిథీ
తో కాంఈ జ నథీ. భావరూప అనే అభావరూప పదార్థోమాం స్థిత
బనేలా స్వభావనో అభావ హోతో నథీ. 4
న దూరం న చ సంకోచాల్లబ్ధమేవాత్మనః పదం।
నిర్వికల్పం నిరాయాసం నిర్వికారం నిరంజనం ॥ 18-5 ॥
ఆత్మానుం స్వరూప దూర నథీ తేమ జ సమీపమాం పణ నథీ.
(అర్థాత్ పరిచ్ఛిన్న నథీ.) పరంతు (తే) సంకల్ప రహిత, ప్రయత్న-
రహిత, వికారరహిత అనే శుద్ధ ఏవుం హమేశ ప్రాప్త జ ఛే. ప
వ్యామోహమాత్రవిరతౌ స్వరూపాదానమాత్రతః।
వీతశోకా విరాజంతే నిరావరణదృష్టయః ॥ 18-6 ॥
మాత్ర మోహనా నివృత థవాథీ పోతానాం స్వరూపనుం మాత్ర గ్రహణ థతాం
శోకరహిత అనే ఆవరణహీన ద్రష్టివాళా (పురుషో) శోభాయమాన థాయ ఛే. 6
సమస్తం కల్పనామాత్రమాత్మా ముక్తః సనాతనః।
ఇతి విజ్ఞాయ ధీరో హి కిమభ్యస్యతి బాలవత్ ॥ 18-7 ॥
(ఆ) బధుం (జగత) కల్పనా మాత్ర ఛే అనే ఆత్మా
ముక్త (అనే) నిత్య ఛే, ఏమ జాణ్యా పఛీ ధీర పురుష బాళకనీ
జేమ శుం చేష్టా కరే ఛే ? 7
ఆత్మా బ్రహ్మేతి నిశ్చిత్య భావాభావౌ చ కల్పితౌ।
నిష్కామః కిం విజానాతి కిం బ్రూతే చ కరోతి కిం ॥ 18-8 ॥
ఆత్మా బ్రహ్మ ఛే అనే భావ తేమ జ అభావ (అర్థాత్ సృష్టి
తేమజ ప్రలయ) కల్పనా మాత్ర ఛే, ఏమ నిశ్చయ కర్యా పఛీ-
నిష్కామ మనుష్య జాణే ఛే శుం, బోలే ఛే శు అనే కరే ఛే శుం? 8
అయం సోఽహమయం నాహం ఇతి క్షీణా వికల్పనా।
సర్వమాత్మేతి నిశ్చిత్య తూష్ణీంభూతస్య యోగినః ॥ 18-9 ॥
బధుం ఆత్మా జ ఛే ఏమ నిశ్చయ కర్యా పఛీ శాంత బనేలా
యోగీనీ ఆ “హుం” ఛుం, ఆ “హుం” నథీ, ఏవీ కల్పనాఓ నష్ట బనీ జాయ ఛే. 9
న విక్షేపో న చైకాగ్ర్యం నాతిబోధో న మూఢతా।
న సుఖం న చ వా దుఃఖం ఉపశాంతస్య యోగినః ॥ 18-10 ॥
శాంత బనేలా యోగీనే నథీ విక్షేప కే నథీ ఏకాగ్రతా, నథీ
జ్ఞాన కే నథీ మూఢతా; నథీ సుఖ కే నథీ దుఃఖ. 10
స్వారాజ్యే భైక్షవృత్తౌ చ లాభాలాభే జనే వనే।
నిర్వికల్పస్వభావస్య న విశేషోఽస్తి యోగినః ॥ 18-11 ॥
వికల్పహీన (బనేలా) స్వభావవాళా యోగీనే స్వరాజ్యమాం
కే భిక్షావృత్తిమాం, లాభమాం కే హానిమాం, లోకోమాం కే జంగలమాం కాంఈజ
ఫేర హోతో నథీ. 11
క్వ ధర్మః క్వ చ వా కామః క్వ చార్థః క్వ వివేకితా।
ఇదం కృతమిదం నేతి ద్వంద్వైర్ముక్తస్య యోగినః ॥ 18-12 ॥
ద్వంద్వోథీ ముకత బనేలా యోగీనే ధర్మ శో అనే కామ శో
అనే అర్థ శో అనే ’ ఆ కర్యుం అనే ఆ నహి ’ ఏవో వివేక శో? 12
కృత్యం కిమపి నైవాస్తి న కాపి హృది రంజనా।
యథా జీవనమేవేహ జీవన్ముక్తస్య యోగినః ॥ 18-13 ॥
జీవన్ముకత యోగీనే కశుం కర్తవ్య ఛే జ నహి; తేమ జ అంతరమాం
కశీ పణ ఆసక్త నథీ (తే) అహీం యథాప్రాప్త జీవన (జీవే ఛే.)13
క్వ మోహః క్వ చ వా విశ్వం క్వ తద్ ధ్యానం క్వ ముక్తతా।
సర్వసంకల్పసీమాయాం విశ్రాంతస్య మహాత్మనః ॥ 18-14 ॥
సర్వ సంకల్పనా అంత పర విశ్రాంత బనేలా (అర్థాత్ సర్వ
సంకల్పోనా అంతనే పామేలా) యోగీనే మోహ కయాం అనే విశ్వ కయాం,
ఏనుం ధ్యాన క్యాం అనే ముక్తి క్యాం? 14
యేన విశ్వమిదం దృష్టం స నాస్తీతి కరోతు వై।
నిర్వాసనః కిం కురుతే పశ్యన్నపి న పశ్యతి ॥ 18-15 ॥
జే ఆ విశ్వ నే జోతో హోయ తే భలే ఏ నథీ ఏమ కరో
(అర్థాత్ గణో); పరంతు వాసనారహిత పురుష శుం కరే ఛే? (అర్థాత్
కాంఈ జ కరతో నథీ); కారణ కే (తే) జోతో ఛతాం పణ జోతో నథీ.
యేన దృష్టం పరం బ్రహ్మ సోఽహం బ్రహ్మేతి చింతయేత్।
కిం చింతయతి నిశ్చింతో ద్వితీయం యో న పశ్యతి ॥ 18-16 ॥
జేణే పరబ్రహ్మ జోయుం హోయ తే భణేల “హుం” బ్రహ్మ ఛుం ఏమ
చింతన కరే. (పరంతు) జే బీజుం కశుం జోతో జ నథీ ఏవో
చింతనరహిత (మనుష్య) శానుం చితన కరే? 16
దృష్టో యేనాత్మవిక్షేపో నిరోధం కురుతే త్వసౌ।
ఉదారస్తు న విక్షిప్తః సాధ్యాభావాత్కరోతి కిం ॥ 18-17 ॥
జే పోతానా ఆత్మానో విక్షేప జోతో హోయ తే భలే తేనో
నిరోధ (అర్థాత్ ధ్యాన, సమాధి ఈత్యాది) కరే; పరంతు జ్ఞానీ
పురుష విక్షిప్త బన్యో జ నథీ తే సాధ్యనా అభావథీ (అర్థాత్
తేనే కాంఈ పణ సాధవానుం రహేవుం జ న హోవాథీ) శుం కరే? 17
ధీరో లోకవిపర్యస్తో వర్తమానోఽపి లోకవత్।
న సమాధిం న విక్షేపం న లోపం స్వస్య పశ్యతి ॥ 18-18 ॥
లోకోనీ జేమ వర్తతో ఛతాం పణ లోక కరతాం జూదో ఏవో
జ్ఞానీ పోతానీ సమాధి కే విక్షేప కే లేప జోతో నథీ. 18
భావాభావవిహీనో యస్తృప్తో నిర్వాసనో బుధః।
నైవ కించిత్కృతం తేన లోకదృష్ట్యా వికుర్వతా ॥ 18-19 ॥
జే జ్ఞానీ భావ అనే అభావథీ రహిత ఛే అనే తృప్త ఛే
తే లోకోనీ నజరే కరతో ఛతాం పణ కాంఈ జ కరతో నథీ. 19
ప్రవృత్తౌ వా నివృత్తౌ వా నైవ ధీరస్య దుర్గ్రహః।
యదా యత్కర్తుమాయాతి తత్కృత్వా తిష్ఠతః సుఖం ॥ 18-20 ॥
జే వఖతే జే కరవానుం ఆవీ పడే తే కరీనే ఆనందథీ రహేతా
జ్ఞానీనే ప్రవృత్తిమాం కే నివృత్తిమాం దురాగ్రహ హోతో జ నథీ. 20
నిర్వాసనో నిరాలంబః స్వచ్ఛందో ముక్తబంధనః।
క్షిప్తః సంస్కారవాతేన చేష్టతే శుష్కపర్ణవత్ ॥ 18-21 ॥
వాసనారహిత, కోఈనా ఉపర పణ ఆధార న రాఖనారో,
స్వచ్ఛంద అనే బంధనోమాంథీ ఛూటేలో (మనుష్య) సంసారరూపీ పవన
వడే ప్రేరిత బనీ సూకాం పాందడాంనీ జేమ చేష్టా కరే ఛే. 21
అసంసారస్య తు క్వాపి న హర్షో న విషాదతా।
స శీతలమనా నిత్యం విదేహ ఇవ రాజయే ॥ 18-22 ॥
అసంసారీ (అర్థాత్ జ్ఞానీ)నే కశే పణ హర్ష నథీ కే
శోక నథీ శీతళ మనవాళో తే హంమేశ దేహరహితనీ జేమ శోభే ఛే
కుత్రాపి న జిహాసాస్తి నాశో వాపి న కుత్రచిత్।
ఆత్మారామస్య ధీరస్య శీతలాచ్ఛతరాత్మనః ॥ 18-23 ॥
శాంత అనే శుద్ధ ఆత్మావాళా అనే ఆత్మామాం జ స్థిర
బనేలా ధీర పురుషనే కశుం పణ త్యజవానీ ఈచ్ఛా హోతీ నథీ;
తేమ జ కశుం మేళవానీ పణ ఆశా హోతీ నథీ. 23
ప్రకృత్యా శూన్యచిత్తస్య కుర్వతోఽస్య యదృచ్ఛయా।
ప్రాకృతస్యేవ ధీరస్య న మానో నావమానతా ॥ 18-24 ॥
స్వభావథీ జ శూన్య చిత్తవాళా అనే సహజ కర్మ కరతా ధీర
పురుషనే సామాన్య మనుష్యనీ జేమ మాన కే అపమాన లాగతాం నథీ.24
కృతం దేహేన కర్మేదం న మయా శుద్ధరూపిణా।
ఇతి చింతానురోధీ యః కుర్వన్నపి కరోతి న ॥ 18-25 ॥
’ఆ కర్మ దేహ వడే థయుం ఛే అనే నహి కే శుద్ధ ఆత్మ
స్వరూప ఏవా మారా వడే’ ఏమ జే సతత చితన కరే ఛే తే
(కర్మ) కరతో ఛతాం పణ (కాంఈ జ) కరతో నథీ. 25
అతద్వాదీవ కురుతే న భవేదపి బాలిశః।
జీవన్ముక్తః సుఖీ శ్రీమాన్ సంసరన్నపి శోభతే ॥ 18-26 ॥
ఏమ న కహేనారా (అర్థాత్ సామాన్య మాణస)నీ జేమ తే
కర్మ కరే ఛే; ఛతాం పణ తే నాదాన హోతో నథీ. ఏవో సుఖీ అనే
శ్రీమాన జీవన్ముక్త సంసారమాం రహేవా ఛతాం శోభే ఛే. 26
నానావిచారసుశ్రాంతో ధీరో విశ్రాంతిమాగతః।
న కల్పతే న జాతి న శృణోతి న పశ్యతి ॥ 18-27 ॥
అనేక ప్రకారనా విచారోథీ థాకీ గయేలో అనే తేథీ జ శాంత బనేలో
ధీర పురుషకల్పనా కరతో నథీ, జాణతో నథీ,సాంభళతో నథీ, జోతో నథీ.27
అసమాధేరవిక్షేపాన్ న ముముక్షుర్న చేతరః।
నిశ్చిత్య కల్పితం పశ్యన్ బ్రహ్మైవాస్తే మహాశయః ॥ 18-28 ॥
జ్ఞానీ పురుష సమాధినా అభావనే లీధే ముముక్షు నథీ; తేమజ
విక్షేపనా అభావథీ తేమనాథీ. ఊలటో (అర్థాత్ బద్ధ) పణ నథీ; పరంతు
బ్రహ్మాశ్రయ కరీనే (ఆ బధానే) కల్పనామయ జోతో బ్రహ్మరూపే జ రహే ఛే. 28
యస్యాంతః స్యాదహంకారో న కరోతి కరోతి సః।
నిరహంకారధీరేణ న కించిదకృతం కృతం ॥ 18-29 ॥
జేనామాం అహంకార ఛే తే కాంఈ న కరే తోపణ కర్మ కరే జ ఛే.
జయారే అహంకారరహిత ధీర పురుషనే తో కాంఈ పణ అకృత అథవా
(న కరేలుం అథవా కరేలుం) ఛే జ నహి. 29
నోద్విగ్నం న చ సంతుష్టమకర్తృ స్పందవర్జితం।
నిరాశం గతసందేహం చిత్తం ముక్తస్య రాజతే ॥ 18-30 ॥
ఉద్వేగరహిత తేమ జ సంతోషరహిత, అకర్తృ, (సంకల్పరూప)
స్పందరహిత నిరాశ అనే సందేహహీన ఏవుం ముక్తనుం చిత్త శోభే ఛే. 30.
నిర్ధ్యాతుం చేష్టితుం వాపి యచ్చిత్తం న ప్రవర్తతే।
నిర్నిమిత్తమిదం కింతు నిర్ధ్యాయేతి విచేష్టతే ॥ 18-31 ॥
ధీర పురుషనుం చిత్త ధ్యాన కరవానే అథవా క్రియా కరవానే
ప్రవృత థతుం నథీ, పరంతు తే కాంఈ పణ నిమిత్త న హోవా ఛతాం
(యథాప్రాప్త) ధ్యాన।కరే ఛే అనే క్రియా కరే ఛే.।31
తత్త్వం యథార్థమాకర్ణ్య మందః ప్రాప్నోతి మూఢతాం।
అథవా యాతి సంకోచమమూఢః కోఽపి మూఢవత్ ॥ 18-32 ॥
సత్య తత్త్వనే సాంభళీనే జడ మనుష్య మూఢ బనే ఛే అథవా
సంకోచ (గభరాట)నే ప్రాప్త కరే ఛే. కోఈ బుద్ధిమాన పురుషనీ దశా
పణ (బాహ్యదష్టిథీ తో) మూఢనా జేవీ జ థాయ ఛే. 32
ఏకాగ్రతా నిరోధో వా మూఢైరభ్యస్యతే భృశం।
ధీరాః కృత్యం న పశ్యంతి సుప్తవత్స్వపదే స్థితాః ॥ 18-33 ॥
మూఢ మనుష్యో ఏకాగ్రతా అథవా (చిత్త) నిరోధనో వారంవార
అభ్యాస కరే ఛే, పరంతు జ్ఞానీఓ తో ఆత్మపదమాం సూతేలానీ జేమ
స్థిర బనేలా హోఈ కాంఈ కరవాపణుం జోతా జ నథీ. 33
అప్రయత్నాత్ ప్రయత్నాద్ వా మూఢో నాప్నోతి నిర్వృతిం।
తత్త్వనిశ్చయమాత్రేణ ప్రాజ్ఞో భవతి నిర్వృతః ॥ 18-34 ॥
ప్రయత్న న కరవాథీ అథవా ప్రయత్న వడే పణ మూఢ మనుష్య
సుఖ పామతో నథీ, జ్యారే మాత్ర తత్వనో నిశ్చయ థతాం జ బుద్ధిమాన
మనుష్య సుఖీ బనే ఛే. 34
శుద్ధం బుద్ధం ప్రియం పూర్ణం నిష్ప్రపంచం నిరామయం।
ఆత్మానం తం న జానంతి తత్రాభ్యాసపరా జనాః ॥ 18-35 ॥
శుద్ధ, శుద్ధ. ప్రియ, పూర్ణ, ప్రపంచరహిత అనే దుఃఖరహిత ఏవా
ఏ ఆత్మానే తేనా అభ్యాసమాం పరాయణ రహేనారా లోకో జాణతా నథీ.35
నాప్నోతి కర్మణా మోక్షం విమూఢోఽభ్యాసరూపిణా।
ధన్యో విజ్ఞానమాత్రేణ ముక్తస్తిష్ఠత్యవిక్రియః ॥ 18-36 ॥
మూఢ పురుష అభ్యాసరూప కర్మ వడే మోక్షనే ప్రాప్త కరీ శకతో
నథీ. జ్ఞానీ పురుష విజ్ఞాన మాత్రథీ జ ముకత అనే నిర్వికార బనే ఛే.36
మూఢో నాప్నోతి తద్ బ్రహ్మ యతో భవితుమిచ్ఛతి।
అనిచ్ఛన్నపి ధీరో హి పరబ్రహ్మస్వరూపభాక్ ॥ 18-37 ॥
మూఢ పురుష బ్రహ్మరూప బనవా ఇచ్ఛే అనే తేథీ జ తే తేనే
మేళవీ శకతో నథీ. జయారే ధీర పురుష ఇచ్ఛతో న హోవా ఛతాం పర-
బ్రహ్మస్వరూప జ ఛే. 37
నిరాధారా గ్రహవ్యగ్రా మూఢాః సంసారపోషకాః।
ఏతస్యానర్థమూలస్య మూలచ్ఛేదః కృతో బుధైః ॥ 18-38 ॥
ఆధారహిత ఏవా దురాగ్రహవాళా మూఢో జ సంసారనుం పోషణ
కరవావాళా ఛే. ఆ అనర్థనా మూళ (–రూప సంసార)నా మూళనో
జ్ఞానీఓఏ ఉచ్ఛేద కర్యో ఛే. 38
న శాంతిం లభతే మూఢో యతః శమితుమిచ్ఛతి।
ధీరస్తత్త్వం వినిశ్చిత్య సర్వదా శాంతమానసః ॥ 18-39 ॥
మూఢ మనుష్య శాంత బనవా ఇచ్ఛే ఛే, తేథీ జ శాంతి పామతో
నథీ. ధీర పురుష తత్త్వనో నిశ్చయ కరీనే సర్వదా శాంత చిత్తవాళో జ రహేఛే. 39
క్వాత్మనో దర్శనం తస్య యద్ దృష్టమవలంబతే।
ధీరాస్తం తం న పశ్యంతి పశ్యంత్యాత్మానమవ్యయం ॥ 18-40 ॥
(బాహ్య) దృశ్య పదార్థోనుం అవలంబన కరతో హోయ తే (మూఢ) నే
ఆత్మానుం దర్శన కయాంథీ థాయ? పణ ధీర పురుష తే దృశ్య పదార్థనే
జోతా నథీ (తేథీ) అవ్యయ ఆత్మానే జాఏ ఛే. 40
క్వ నిరోధో విమూఢస్య యో నిర్బంధం కరోతి వై।
స్వారామస్యైవ ధీరస్య సర్వదాసావకృత్రిమః ॥ 18-41 ॥
జే హఠథీ ప్రయత్న కరే ఛే, తే మూఢ పురుషనే (చిత్తనో)
నిరోధ కయాంథీ థాయ? ఆత్మామాం విశ్రాంతి లేనార ధీర పురుషనే జ
ఏ (నిరోధ) సర్వదా అనే అకృత్రిమ (సహజ) హోయ ఛే. 41
భావస్య భావకః కశ్చిన్ న కించిద్ భావకోపరః।
ఉభయాభావకః కశ్చిద్ ఏవమేవ నిరాకులః ॥ 18-42 ॥
కోఈ భావరూప(ప్రపంచ) నే సత్య మానవావాళో ఛే, తో బీజో కోఈ
కశుం జ నథీ ఏమ మానవావాళో ఛే. కోఈ ఏ బంనే (అర్థాత్ భావ
అనే అభావ) నే నహి మానవావాళో జేనీ తే స్థితిమాం శాంత రహే ఛే. 42
శుద్ధమద్వయమాత్మానం భావయంతి కుబుద్ధయః।
న తు జానంతి సంమోహాద్యావజ్జీవమనిర్వృతాః ॥ 18-43 ॥
దుర్బుద్ధి పురుషో శుద్ధ అనే అద్వితీయ ఆత్మానీ భావనా
కరే ఛే; పరంతు మోహనే లీధే జాణతా నథీ. ఆథీ జ సారాయే జీవన
భర తేఓ సుఖరహిత రహే ఛే. 43
ముముక్షోర్బుద్ధిరాలంబమంతరేణ న విద్యతే।
నిరాలంబైవ నిష్కామా బుద్ధిర్ముక్తస్య సర్వదా ॥ 18-44 ॥
ముముక్షునీ బుద్ధి (సాంసారిక విషయనా) ఆలంబన వినా
రహీ శకతీ నథీ. ముక్తనీ బుద్ధి సర్వదా నిష్కామ అనే ఆలంబన-
రహిత జ హోయ ఛే. 44
విషయద్వీపినో వీక్ష్య చకితాః శరణార్థినః।
విశంతి ఝటితి క్రోడం నిరోధైకాగ్రసిద్ధయే ॥ 18-45 ॥
విషయోరూప హాథీఓనే జోఈనే గభరాయేలా అనే శరణనే
ఇచ్ఛతా (మూఢో) చిత్తనా నిరోధ అనే ఏకాగ్రతానీ సిద్ధినే మాటే
జల్దీథీ పర్వతనీ గుఫామాం ప్రవేశ కరే ఛే. 45
నిర్వాసనం హరిం దృష్ట్వా తూష్ణీం విషయదంతినః।
పలాయంతే న శక్తాస్తే సేవంతే కృతచాటవః ॥ 18-46 ॥
వాసనారహిత (పురుషరూపీ) సింహనే జోఈనే విషయోరూప హాథీఓ
ఛానామానా భాగీ జాయ ఛే అనే అసమర్థ అనే క్రియామాం ఆసక్త
రహేనారా తే (మూఢో) తే వాసనారహిత పురుషనీ సేవా కరే ఛే. 46
న ముక్తికారికాం ధత్తే నిఃశంకో యుక్తమానసః।
పశ్యన్ శృణ్వన్ స్పృశన్ జిఘ్రన్నశ్నన్నాస్తే యథాసుఖం ॥ 18-47 ॥
నిఃశంక అనే స్థిర మనవాళో మనుష్య మోక్షనే మాటేనీ
క్రియాఓ (సాధనాఓ) నే ధారణ కరతో నథీ, పణ జోతో, సాంభళతో;
స్పర్శతో, సూంధతో, ఖాతో సుఖపూర్వక రహే ఛే. 47
వస్తుశ్రవణమాత్రేణ శుద్ధబుద్ధిర్నిరాకులః।
నైవాచారమనాచారమౌదాస్యం వా ప్రపశ్యతి ॥ 18-48 ॥
యథార్థ వస్తునా శ్రవణమాత్రథీ జ శుద్ధ బనేలీ బుద్ధివాళో
అనే స్వస్థ మనుష్య కర్మ, వికర్మ కే ఉదాసీనతా (అకర్మ) జోతో నథీ. 48
యదా యత్కర్తుమాయాతి తదా తత్కురుతే ఋజుః।
శుభం వాప్యశుభం వాపి తస్య చేష్టా హి బాలవత్ ॥ 18-49 ॥
శుభ కే అశుభ జ్యారే జే కరవానుం ఆవే తే ఏ సరళ
మనుష్య కరే ఛే; కారణ కే తేనీ చేష్టా బాళక జేవీ ఛే. 49
స్వాతంత్ర్యాత్సుఖమాప్నోతి స్వాతంత్ర్యాల్లభతే పరం।
స్వాతంత్ర్యాన్నిర్వృతిం గచ్ఛేత్స్వాతంత్ర్యాత్ పరమం పదం ॥ 18-50 ॥
స్వతంత్రతాథీ (జ్ఞానీ) సుఖనే పామే ఛే, స్వతంత్రతాథీ పర-
(బ్రహ్మ)నే మేళవే ఛే, స్వతంత్రతాథీ పరమసుఖనే ప్రాప్త కరే ఛే,
స్వతంత్రతాథీ పరమపదనీ ప్రాప్తి థాయ ఛే. 50
అకర్తృత్వమభోక్తృత్వం స్వాత్మనో మన్యతే యదా।
తదా క్షీణా భవంత్యేవ సమస్తాశ్చిత్తవృత్తయః ॥ 18-51 ॥
జయారే (మనుష్య) పోతానా ఆత్మానే అకర్తా అనే
అభోకతా మానే ఛే, త్యారే బధీ చిత్తవృత్తిఓ క్షీణ బనే ఛే. ప1
ఉచ్ఛృంఖలాప్యకృతికా స్థితిర్ధీరస్య రాజతే।
న తు సస్పృహచిత్తస్య శాంతిర్మూఢస్య కృత్రిమా ॥ 18-52 ॥
ధీర పురుషనీ, ఉచ్ఛృంఖల హోయ తోపణ స్వాభావిక స్థితి శోభే
ఛే; పరంతు స్పృహాయుకత చిత్తవాళా మూఢనీ శాంతి కృత్రిమ హోఈ శోభతీ నథీ.52
విలసంతి మహాభోగైర్విశంతి గిరిగహ్వరాన్।
నిరస్తకల్పనా ధీరా అబద్ధా ముక్తబుద్ధయః ॥ 18-53 ॥
జేఓఏ కల్పనానో త్యాగ కర్యో ఛే, జేఓ బంధనరహిత ఛే
అనే జేఓనీ బుద్ధి ముకత ఛే, ఏవా ధీర పురుషో మోటా భోగో
భోగవే ఛే అనే పర్వతనీ గుఫాఓమాం పణ ప్రవేశ కరే ఛే. ప3
శ్రోత్రియం దేవతాం తీర్థమంగనాం భూపతిం ప్రియం।
దృష్ట్వా సంపూజ్య ధీరస్య న కాపి హృది వాసనా ॥ 18-54 ॥
పండిత, దేవతా, తీర్థ, స్త్రీ, రాజ అనే ప్రియజననే కోఈనే
సన్మాన కరతా ధీర పురుషనా హృదయమాం కోఈ వాసనా హోతీ నథీ. ప4
భృత్యైః పుత్రైః కలత్రైశ్చ దౌహిత్రైశ్చాపి గోత్రజైః।
విహస్య ధిక్కృతో యోగీ న యాతి వికృతిం మనాక్ ॥ 18-55 ॥
నోకరో, పుత్రో, పత్నీఓ, ఛోకరీనా ఛోకరాఓ అనే సగాం-
ఓథీ మశ్కరీ కరాఈనే ధిక్కార పామ్యా ఛతాం యోగీ జరా పణ వికార
(క్రోధ కే గ్లాని)నే పామతో నథీ. పప
సంతుష్టోఽపి న సంతుష్టః ఖిన్నోఽపి న చ ఖిద్యతే।
తస్యాశ్చర్యదశాం తాం తాం తాదృశా ఏవ జానతే ॥ 18-56 ॥
ధీర పురుష సంతుష్ట ఛే ఛతాం సంతుష్ట నథీ, అనే ఖిన్న హోయ
ఛతాం ఖేద పామతో నథీ. తేనీ ఏవీ ఆశ్చర్యభరీ అవస్థా తో
తేనా జేవా జ జాణే. 56
కర్తవ్యతైవ సంసారో న తాం పశ్యంతి సూరయః।
శూన్యాకారా నిరాకారా నిర్వికారా నిరామయాః ॥ 18-57 ॥
కరవాపణుం ఏ జ సంసార ఛే. తేనే శూన్యాకార, ఆకారరహిత,
వికారరహిత అనే దుఃఖరహిత జ్ఞానీఓ జోతా నథీ. ప7
అకుర్వన్నపి సంక్షోభాద్ వ్యగ్రః సర్వత్ర మూఢధీః।
కుర్వన్నపి తు కృత్యాని కుశలో హి నిరాకులః ॥ 18-58 ॥
మూఢబుద్ధివాళో న కరతో ఛతాం పణ క్షోభనే లఈనే బధే వ్యాకుళ
ఛే, పరంతు కుశళ పురుష కర్మో కరతో ఛతాం ఆకుళ థతో నథీ. 58
సుఖమాస్తే సుఖం శేతే సుఖమాయాతి యాతి చ।
సుఖం వక్తి సుఖం భుంక్తే వ్యవహారేఽపి శాంతధీః ॥ 18-59 ॥
శాంత బుద్ధివాళో వ్యవహారమాం పణ సుఖే బేసే ఛే. సూఖే సుఏ ఛే,
సుఖే ఆవే – జాయ ఛే సుఖే బోలే ఛే అనే సుఖే ఖాయ ఛే ప9
స్వభావాద్యస్య నైవార్తిర్లోకవద్ వ్యవహారిణః।
మహాహృద ఇవాక్షోభ్యో గతక్లేశః సుశోభతే ॥ 18-60 ॥
లోకనీ జేమ వ్యవహార కరనార (హోవా ఛతాం) జేనే స్వభావథీ
జ దుఃఖ థతుం నథీ తే (మనుష్య) మోటాం సరోవరనీ జేమ క్షోభరహిత
క్లేశరహిత హోఈ శోభే ఛే. 60
నివృత్తిరపి మూఢస్య ప్రవృత్తిరుపజాయతే।
ప్రవృత్తిరపి ధీరస్య నివృత్తిఫలభాగినీ ॥ 18-61 ॥
మూఢనీ నివృత్తి పణ ప్రవృత్తి జ బనే ఛే, జ్యారే ధీర
పురుషనీ ప్రవృత్తి పణ నివృత్తినుం ఫళ ఆపే ఛే. 61
పరిగ్రహేషు వైరాగ్యం ప్రాయో మూఢస్య దృశ్యతే।
దేహే విగలితాశస్య క్వ రాగః క్వ విరాగతా ॥ 18-62 ॥
(గృహ, స్త్రీ ఆది) పరిగ్రహోమాం వైరాగ్య తో విశేష కరీనే
మూఢనో జ దేఖాయ ఛే. దేహమాంథీ జేనీ ఆశా క్షీణ థఈ గఈ తేవానే
రాగ శానో అనే వైరాగ్య శానో ? 62
భావనాభావనాసక్తా దృష్టిర్మూఢస్య సర్వదా।
భావ్యభావనయా సా తు స్వస్థస్యాదృష్టిరూపిణీ ॥ 18-63 ॥
మూఢనీ దృష్టి సర్వదా భావనా అనే అభావనామాం లాగేలీ రహే
ఛే; పరంతు శాంత మనుష్యనీ తే (దృష్టి) దృశ్యనీ భావనా కరవా ఛతాం
అదృష్టిరూప జ రహే ఛే. 63
సర్వారంభేషు నిష్కామో యశ్చరేద్ బాలవన్ మునిః।
న లేపస్తస్య శుద్ధస్య క్రియమాణేఽపి కర్మణి ॥ 18-64 ॥
జే ముని సర్వ ఆరంభోమాం (క్రియాఓమాం) బాళకనీ జేమ
నిష్కామపణే వర్తే ఛే, తే శుద్ధ (ముని)నే కరాతాం కర్మోమాం పణ లేప
థతో నథీ. 64
స ఏవ ధన్య ఆత్మజ్ఞః సర్వభావేషు యః సమః।
పశ్యన్ శృణ్వన్ స్పృశన్ జిఘ్రన్న్ అశ్నన్నిస్తర్షమానసః ॥ 18-65 ॥
తే జ ఆత్మజ్ఞానీ ధన్య ఛే కే జే సర్వ భూతోమాం సమాన
ఛే అనే జే జోతో సాంభళతో స్పర్శతో సూంఘతో అనే ఖాతో ఛతాం
తృష్ణారహిత మనవాళో ఛే. 65
క్వ సంసారః క్వ చాభాసః క్వ సాధ్యం క్వ చ సాధనం।
ఆకాశస్యేవ ధీరస్య నిర్వికల్పస్య సర్వదా ॥ 18-66 ॥
హమేశ ఆకాశనీ జేమ సంకల్పరహిత ధీర పురుషనే సంసార
అనే ఆభాస కయాం, సాధ్య కయాం అనే సాధన కయాం? 66
స జయత్యర్థసంన్యాసీ పూర్ణస్వరసవిగ్రహః।
అకృత్రిమోఽనవచ్ఛిన్నే సమాధిర్యస్య వర్తతే ॥ 18-67 ॥
తే కర్మఫళనో త్యాగ కరవావాళో అనే పూర్ణ ఆనందస్వరూప-
మయ (మహాత్మా) జయ పామే ఛే కే జేనీ అవచ్ఛేదరహిత బహ్మమాం
అకృత్రిమ సహజ సమాధి హోయ ఛే. 67
బహునాత్ర కిముక్తేన జ్ఞాతతత్త్వో మహాశయః।
భోగమోక్షనిరాకాంక్షీ సదా సర్వత్ర నీరసః ॥ 18-68 ॥
అహీం వధు కహీనే శో ఫాయదో? జేణే తత్వనే జాణ్యుం ఛే
తేవో మహాత్మా భోగ అనే మోక్ష బంనే ప్రత్యే నిస్పృహ అనే హమేశ
బధే రసహీన హోయ ఛే. 68
మహదాది జగద్ద్వైతం నామమాత్రవిజృంభితం।
విహాయ శుద్ధబోధస్య కిం కృత్యమవశిష్యతే ॥ 18-69 ॥
మహత్తత్వథీ శరూ థయేలుం ఆ జగత ద్వైత నామ మాత్రథీ జ
థయుం ఛే, (తేనీ కల్పనా) ఛోడయా పఛీ శుద్ధ జ్ఞానరూప
బనేలా మనుష్యనుం శుం కర్మ బాకీ రహే ఛే? 69
భ్రమభూతమిదం సర్వం కించిన్నాస్తీతి నిశ్చయీ।
అలక్ష్యస్ఫురణః శుద్ధః స్వభావేనైవ శామ్యతి ॥ 18-70 ॥
ఆ బధుం (జగత) భ్రమరూప హోఈ కాంఈ జ నథీ ఏవా
నిశ్చయవాళో అనే అలక్ష్య (బ్రహ్మ)ను జేనే స్ఫురణ థయుం ఛే తేవో
శుద్ధ పురుష స్వభావ వడే జ శాంత బనీ జాయ ఛే. 70
శుద్ధస్ఫురణరూపస్య దృశ్యభావమపశ్యతః।
క్వ విధిః క్వ చ వైరాగ్యం క్వ త్యాగః క్వ శమోఽపి వా ॥ 18-71 ॥
శుద్ధ (ఆత్మ-) స్ఫురణరూప అనే దృశ్యభావనే న జోనారనే
విధి శీ అనే వైరాగ్య శో; త్యాగ శో అనే శమ శో? 71
స్ఫురతోఽనంతరూపేణ ప్రకృతిం చ న పశ్యతః।
క్వ బంధః క్వ చ వా మోక్షః క్వ హర్షః క్వ విషాదితా ॥ 18-72 ॥
అనంతరూపే స్ఫురతా అనే ప్రకృతినే న జోతా యోగీనే
బంధ శో అనే మోక్ష శో, హర్ష శో అనే విషాద శో? 72
బుద్ధిపర్యంతసంసారే మాయామాత్రం వివర్తతే।
నిర్మమో నిరహంకారో నిష్కామః శోభతే బుధః ॥ 18-73 ॥
బుద్ధి పర్యంత సంసారమాం మాయా మాత్ర జ భాసే ఛే. మమతా-
రహిత అహంకారహిత అనే నిష్కామ జ్ఞానీ శోభే ఛే. 73
అక్షయం గతసంతాపమాత్మానం పశ్యతో మునేః।
క్వ విద్యా చ క్వ వా విశ్వం క్వ దేహోఽహం మమేతి వా ॥ 18-74 ॥
ఆత్మానే అవినాశీ అనే సంతాపరహిత జోనారా మునినే
విద్యా శీ ఆనే విశ్వ శుం ? దేహ శో అథవా అహంతా-మమతా శీ ? 74
నిరోధాదీని కర్మాణి జహాతి జడధీర్యది।
మనోరథాన్ ప్రలాపాంశ్చ కర్తుమాప్నోత్యతత్క్షణాత్ ॥ 18-75 ॥
జో జడబుద్ధివాళో నిరోధ ఈత్యాది కర్మోనే ఛోడీ దే ఛే తో
తే క్షణథీ జ మనోరథో అనే ప్రలాప కరవానో ఆరంభ కరే ఛే 75
మందః శ్రుత్వాపి తద్వస్తు న జహాతి విమూఢతాం।
నిర్వికల్పో బహిర్యత్నాదంతర్విషయలాలసః ॥ 18-76 ॥
మూఢ ఏ (పరమ) వస్తునే సాంభళీనే పణ మూఢతా ఛోడతో
నథీ; (పరంతు) బహారథీ ప్రయత్నే కరీ నిర్వికల్ప బనేలో హోవా
ఛతాం అందర విషయవాసనావాళో రహే ఛే. 76
జ్ఞానాద్ గలితకర్మా యో లోకదృష్ట్యాపి కర్మకృత్।
నాప్నోత్యవసరం కర్త్రుం వక్తుమేవ న కించన ॥ 18-77 ॥
జే జ్ఞాన వడే క్షీణ బనేలా కర్మవాళో ఛే అనే మాత్ర లోక-
దృష్టిథీ కర్మ కరనారో లాగే ఛే, తేనే కాంఈ పణ కరవానో కే బోలవానో
అవసర జ ప్రాప్త థతో నథీ. 77
క్వ తమః క్వ ప్రకాశో వా హానం క్వ చ న కించన।
నిర్వికారస్య ధీరస్య నిరాతంకస్య సర్వదా ॥ 18-78 ॥
హంమేశ నిర్వికార అనే నిర్భయ ధీర పురుష మాటే అంధకార కయాం
ఛే అథవా ప్రకాశ కయాం ఛే, అనే హాని పణ కయాం ఛే? కాంఈ జ నథీ. 78
క్వ ధైర్యం క్వ వివేకిత్వం క్వ నిరాతంకతాపి వా।
అనిర్వాచ్యస్వభావస్య నిఃస్వభావస్య యోగినః ॥ 18-79 ॥
అనిర్వచనీయ స్వభావాళా అనే నిఃస్వభావ యోగీనే ధైర్య
క్యాం అనే వివేక క్యాం అనే నిర్భయతా పణ కయాం ? 79
న స్వర్గో నైవ నరకో జీవన్ముక్తిర్న చైవ హి।
బహునాత్ర కిముక్తేన యోగదృష్ట్యా న కించన ॥ 18-80 ॥
స్వర్గ పణ నథీ అనే నరక పణ నథీ; తేమ జ జీవన్ముక్తి పణ
నహి. అహీం వధు కహీనే శుం కామ? యోగదృష్టిథీ తో కశుం జ నథీ.
నైవ ప్రార్థయతే లాభం నాలాభేనానుశోచతి।
ధీరస్య శీతలం చిత్తమమృతేనైవ పూరితం ॥ 18-81 ॥
ధీర పురుషనుం అమృత వడే పూర్ణ అనే శీతళ చిత్త లాభనీ
ఈచ్ఛా రాఖతుం నథీ, తేమ జ హానిథీ శోకాతుర పణ థతుం నథీ. 81
న శాంతం స్తౌతి నిష్కామో న దుష్టమపి నిందతి।
సమదుఃఖసుఖస్తృప్తః కించిత్ కృత్యం న పశ్యతి ॥ 18-82 ॥
సుఖ అనే దుఃఖమాం సమాన, సంతోషీ అనే నిష్కామ పురుష
శాంత (జ్ఞానీ)నే వఖాణతో నథీ; తేమ జ దుష్టనీ నిదా పణ
కరతో నథీ అనే కాంఈ కర్తవ్య పణ జోతో నథీ. 82
ధీరో న ద్వేష్టి సంసారమాత్మానం న దిదృక్షతి।
హర్షామర్షవినిర్ముక్తో న మృతో న చ జీవతి ॥ 18-83 ॥
ధీర పురు సంసారనో ద్వేష కరతో నథీ; తేమ జ ఆత్మానే
జోవానీ ఈచ్ఛా పణ రాఖతో నథీ. (పరంతు) హర్ష అనే దోషథీ
రహిత హోఈనే తే మరేలో నథీ అనే జీవతో పణ నథీ. 83
నిఃస్నేహః పుత్రదారాదౌ నిష్కామో విషయేషు చ।
నిశ్చింతః స్వశరీరేఽపి నిరాశః శోభతే బుధః ॥ 18-84 ॥
పుత్ర, స్త్రీ ఆదిమాం స్నేహరహిత, విషయో ప్రత్యే నిష్కామ అనే
పోతానా. శరీర ప్రత్యే పణ నిశ్చింత అనే నిరాశ జ్ఞానీ శోభే ఛే. 84
తుష్టిః సర్వత్ర ధీరస్య యథాపతితవర్తినః।
స్వచ్ఛందం చరతో దేశాన్ యత్రస్తమితశాయినః ॥ 18-85 ॥
యథాప్రాప్త వర్తన కరతా, స్వేచ్ఛానుసార దేశోమాం విచరతా అనే
జ్యాం (సూర్య) ఆథమే త్యాం సూతా ధీర పురుషనే బధేయ రాంతోష ఛే. 85
పతతూదేతు వా దేహో నాస్య చింతా మహాత్మనః।
స్వభావభూమివిశ్రాంతివిస్మృతాశేషసంసృతేః ॥ 18-86 ॥
పోతానా స్వభావరూపీ స్థానమాం విశ్రాంతి లేవానే లీధే జేనే
సమస్త సంసార భులాఈ గయో ఛే,। ఏవా మహాత్మానే దేహ పడో కే
ప్రాప్త థాఓ తేనీ చింతా హోతీ నథీ. 86
అకించనః కామచారో నిర్ద్వంద్వశ్ఛిన్నసంశయః।
అసక్తః సర్వభావేషు కేవలో రమతే బుధః ॥ 18-87 ॥
జేనీ పాసే కశుం పణ నథీ, జే ఈచ్ఛానుసార విచరే ఛే, జే
నిర్ద్వంద్వ ఛే, జేనా సంశయ నాశ పామ్యా ఛే, జే సర్వభావోమాం అసక్త
ఛే అనే జే కేవళ ఛే ఏవో జ్ఞానీ రమణ కరే ఛే. 87
నిర్మమః శోభతే ధీరః సమలోష్టాశ్మకాంచనః।
సుభిన్నహృదయగ్రంథిర్వినిర్ధూతరజస్తమః ॥ 18-88 ॥
మమత్వరహిత, మాటీనాం ఢేఫాం, పథ్థర అనే సోనానే సమ గణనార,
హృదయనీ గాంఠో జేనీ సదంతర తూటీ గఈ ఛే తేవో అనే జేణే రజోగుణ
అనే తమోగుణనే తద్దన దూర కర్యా ఛే తేవో ధీర పురుష శోభే ఛే. 88
సర్వత్రానవధానస్య న కించిద్ వాసనా హృది।
ముక్తాత్మనో వితృప్తస్య తులనా కేన జాయతే ॥ 18-89 ॥
సర్వత్ర అనాసక్త రహేనారనా హృదయమాం కశీ జ వాసనా హోతీ
నథీ. ముక్తాత్మా అనే సంతుష్ట మనుష్యనీ తులనా కోనో సాథే థాయ? 89
జానన్నపి న జానాతి పశ్యన్నపి న పశ్యతి।
బ్రువన్న్ అపి న చ బ్రూతే కోఽన్యో నిర్వాసనాదృతే ॥ 18-90 ॥
వాసనారహిత పురూష సివాయ బీజో కోణ జాణతో హోవా
ఛతాం జాణతో నథీ; జోతో హోవా ఛతాం జోతో నథీ అనే బోలతో
హోవా ఛతాం బోలతో నథీ ? 90
భిక్షుర్వా భూపతిర్వాపి యో నిష్కామః స శోభతే।
భావేషు గలితా యస్య శోభనాశోభనా మతిః ॥ 18-91 ॥
వస్తుఓమాంథీ జేనీ సారీ నరసీ భావనా దూర థఈ ఛే అనే
జే నిష్కామ ఛే, తే భిఖారీ హోయ కే రాజా హోయ తోపణ శోభే ఛే. 91
క్వ స్వాచ్ఛంద్యం క్వ సంకోచః క్వ వా తత్త్వవినిశ్చయః।
నిర్వ్యాజార్జవభూతస్య చరితార్థస్య యోగినః ॥ 18-92 ॥
నిష్కపట, సరళ అనే కృతార్థ యోగీనే స్వచ్ఛందతా క్యాం
అథవా సంకోచ కయాం అథవా తత్త్వనో నిశ్చయ పణ క్యాం ? 92
ఆత్మవిశ్రాంతితృప్తేన నిరాశేన గతార్తినా।
అంతర్యదనుభూయేత తత్ కథం కస్య కథ్యతే ॥ 18-93 ॥
ఆత్మామాం విశ్రాంతి థవాథీ సంతుష్ట బనేలా, నిఃస్పృహ అనే
దుఃఖరహిత పురుష వడే జే అందర అనుభవాతుం హోయ తే కేవీ రీతే
కోనే కహీ శకాయ? 93
సుప్తోఽపి న సుషుప్తౌ చ స్వప్నేఽపి శయితో న చ।
జాగరేఽపి న జాగర్తి ధీరస్తృప్తః పదే పదే ॥ 18-94 ॥
ధీర పురుష సూతో ఛతాం సుషుప్తిమాం నథీ, స్వప్నమాం ఛతాం
సూతేలో నథీ, జాగతో ఛతాం జాగృతిమాం నథీ, (పరంతు). దరేక క్షణే
సంతష్ట రహే ఛే. 94
జ్ఞః సచింతోఽపి నిశ్చింతః సేంద్రియోఽపి నిరింద్రియః।
సుబుద్ధిరపి నిర్బుద్ధిః సాహంకారోఽనహంకృతిః ॥ 18-95 ॥
జ్ఞానీ చితా సహిత ఛతాం చితారహిత ఛే. ఇంద్రియోథీ యుక్త
ఛతాం ఇంద్రియరహిత ఛే, బుద్ధిథీ యుకత ఛతాం బుద్ధిరహిత ఛే, అహంకార
సహిత ఛతాం అహంకారరహిత ఛే. 9ప
న సుఖీ న చ వా దుఃఖీ న విరక్తో న సంగవాన్।
న ముముక్షుర్న వా ముక్తా న కించిన్న్న చ కించన ॥ 18-96 ॥
జ్ఞానీ సుఖీ నథీ తేమ దుఃఖీ పణ నథీ, విరకత నథీ
తేమ ఆసక్త నథీ, ముముక్షు నథీ తేమ ముక్త పణ నథీ, కంఈ జ
నథీ తేమ జ కాంఈ నథీ. 96
విక్షేపేఽపి న విక్షిప్తః సమాధౌ న సమాధిమాన్।
జాడ్యేఽపి న జడో ధన్యః పాండిత్యేఽపి న పండితః ॥ 18-97 ॥
ధన్య పురుష విక్షేపమాం పణ విక్షిప్త నథీ, సమాధిమాం పణ
సమాధివాళో నథీ, మూఢతామాం పణ మూఢ నథీ. అనే పండితాఈమాం
పణ పండిత నథీ. 97
ముక్తో యథాస్థితిస్వస్థః కృతకర్తవ్యనిర్వృతః।
సమః సర్వత్ర వైతృష్ణ్యాన్న స్మరత్యకృతం కృతం ॥ 18-98 ॥
ముక్త పురుష జేవీ హోయ తేవీ స్థితిమాం శాంత ఛే అనే
కృతకృత్య హోఈ సుఖీ ఛే; తేమ జ సర్వత్ర సమ హోఈ తృష్ణారహిత
పణా నే లీధే కరేలుం కే న కరేలుం సంభారతో నథీ. 98
న ప్రీయతే వంద్యమానో నింద్యమానో న కుప్యతి।
నైవోద్విజతి మరణే జీవనే నాభినందతి ॥ 18-99 ॥
జ్ఞానీ కోఈథీ వందిత థతాం ఖుశ థతో నథీ; తేమ జ నిందిత
థతాం చిడాతో నథీ. మరణథీ ఉద్వేగ పామతో నథీ, తేమ జ జీవనథీ
హర్ష పామతో నథీ. 99
న ధావతి జనాకీర్ణం నారణ్యం ఉపశాంతధీః।
యథాతథా యత్రతత్ర సమ ఏవావతిష్ఠతే ॥ 18-100 ॥
శాంత బుద్ధివాళో లోకోథీ వ్యాప్త దేశమాం పణ జతో నథీ;
తేమ జ జంగలమాం పణ భాగతో నథీ. జే హోయ తే స్థితిమాం అనే
జ్యాం హోయ త్యాం తే సమభావథీ రహే ఛే. 100
ప్రకరణ 19 – ఆత్మవిశ్రాంతిప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
తత్త్వవిజ్ఞానసందంశమాదాయ హృదయోదరాత్।
నావిధపరామర్శశల్యోద్ధారః కృతో మయా ॥ 19-1 ॥
జనకే కహ్యుం: తత్త్వజ్ఞానరూపీ మాణసో లఈనే హదయనా అందరనా
భాగమాంథీ అనేక ప్రకారనా స్పర్శరూపీ కాంటాఓ మారా వడే ఖేంచీ
కఢాయా ఛే. 1
క్వ ధర్మః క్వ చ వా కామః క్వ చార్థః క్వ వివేకితా।
క్వ ద్వైతం క్వ చ వాఽద్వైతం స్వమహిమ్ని స్థితస్య మే ॥ 19-2 ॥
పోతానా మహిమామాం స్థిత బనేలా మారా మాటే ధర్మ
కయాం, కామ కయాం, అర్థ కయాం, వివేక కయాం, ద్వైత కయాం అనే అద్వైత
పణ కయాం? ర
క్వ భూతం క్వ భవిష్యద్ వా వర్తమానమపి క్వ వా।
క్వ దేశః క్వ చ వా నిత్యం స్వమహిమ్ని స్థితస్య మే ॥ 19-3 ॥
పోతానా మహిమామాం స్థిత బనేలా మారే మాటే భూతకాళ కయాం
ఛే అనే భవిష్య కయాం ఛే అనే వర్తమాన పణ కయాం ఛే, తేమ జ
దేశ పణ క్యాం ఛే? తేమ జ (ఆ బధీ దేశకాలాత్మక అనిత్యతాథీ
భిన్న) నిత్యతా పణ క్యాం ఛే? 3
క్వ చాత్మా క్వ చ వానాత్మా క్వ శుభం క్వాశుభం యథా।
క్వ చింతా క్వ చ వాచింతా స్వమహిమ్ని స్థితస్య మే ॥ 19-4 ॥
పోతానా మహిమామాం స్థిత బనేలా మారే మాటే ఆత్మా కయాం
అనే అనాత్మా కయాం, శుభ కయాం అనే అశుభ కయాం, చింతా కయాం
అనే చింతారహితపణుం కయాం? 4
క్వ స్వప్నః క్వ సుషుప్తిర్వా క్వ చ జాగరణం తథా।
క్వ తురీయం భయం వాపి స్వమహిమ్ని స్థితస్య మే ॥ 19-5 ॥
పోతానా మహిమామాం స్థిత బనేలా మారే మాటే స్వప్న క్యాం
అథవా సుషుప్తి కయాం అనే వళీ జాగ్రత అవస్థా పణ క్యాం, తేమజ
తురీయ అవస్థా పణ కయాం అనే భయ పణ కయాం? ప
క్వ దూరం క్వ సమీపం వా బాహ్యం క్వాభ్యంతరం క్వ వా।
క్వ స్థూలం క్వ చ వా సూక్ష్మం స్వమహిమ్ని స్థితస్య మే ॥ 19-6 ॥
పోతానా మహిమామాం స్థిత బనేలా మారే మాటే దూర శుం
అనే నజీక శుం, బాహ్య శుం అనే అందరనుం శుం, స్థూళ శుం అథవా
సూక్ష్మ శుం ? 6
క్వ మృత్యుర్జీవితం వా క్వ లోకాః క్వాస్య క్వ లౌకికం।
క్వ లయః క్వ సమాధిర్వా స్వమహిమ్ని స్థితస్య మే ॥ 19-7 ॥
పోతానా మహిమామాం స్థిత బనేలా మారే మాటే మృత్యు కేవుం
అనే జీవన కేవుం., లోకో కేవా అనే లౌకిక (వ్యవహార) కేవో, లయ
కేవో అథవా సమాధి కేవీ? 7
అలం త్రివర్గకథయా యోగస్య కథయాప్యలం।
అలం విజ్ఞానకథయా విశ్రాంతస్య మమాత్మని ॥ 19-8 ॥
హుం ఆత్మామాం విశ్రాంత పామేలో హోఈ (ధర్మార్థకామరూప)
త్రివర్గనీ వాత బస థఈ అనే యోగనీ వాత పణ బస థఈ తేమ
జ విజ్ఞాననీ వాత పణ బస థఈ. 8
ప్రకరణ 20 – జీవన్ముక్తిప్రకరణ
జనక ఉవాచ ॥
క్వ భూతాని క్వ దేహో వా క్వేంద్రియాణి క్వ వా మనః।
క్వ శూన్యం క్వ చ నైరాశ్యం మత్స్వరూపే నిరంజనే ॥ 20-1 ॥
జనకే కహ్యుం: మారుం స్వరూప నిరంజన (నిర్మళ) హోఈ
(పంచమహా-) భూతో కయాం అనే దేహ కయాం, ఇంద్రియో కయాం అనే
కయాం, శూన్య కశాం అనే నిరాశా కయాం? 1
క్వ శాస్త్రం క్వాత్మవిజ్ఞానం క్వ వా నిర్విషయం మనః।
క్వ తృప్తిః క్వ వితృష్ణాత్వం గతద్వంద్వస్య మే సదా ॥ 20-2 ॥
హమేశ ద్వంద్వరహిత ఏవా మారే మాటే శాస్త్ర కేవుం, ఆత్మజ్ఞాన
కేవుం అథవా విషయరహిత మన కేవుం, తృప్తి కేవీ అథవా తృష్ణా-
రహితపణుం కేవుం ? ర
క్వ విద్యా క్వ చ వావిద్యా క్వాహం క్వేదం మమ క్వ వా।
క్వ బంధ క్వ చ వా మోక్షః స్వరూపస్య క్వ రూపితా ॥ 20-3 ॥
విద్యా కేవీ అనే అవిద్యా కేవీ “హుం” కేవో అనే ఆ కేవుం
అనే మారుం కేవుం, బంధ కేవో అనే మోక్ష కేవో (తేమ జ) స్వరూప-
పణుం పణ కేవుం? 3
క్వ ప్రారబ్ధాని కర్మాణి జీవన్ముక్తిరపి క్వ వా।
క్వ తద్ విదేహకైవల్యం నిర్విశేషస్య సర్వదా ॥ 20-4 ॥
హమేశ విశేషరహిత,(సమభావవాళా)నే ప్రారబ్ధ కర్మో క్యాం
అథవా జీవన్ముక్తి పణ కయాం (అనే) విదేహముక్తి పణ కయాం? 4
క్వ కర్తా క్వ చ వా భోక్తా నిష్క్రియం స్ఫురణం క్వ వా।
క్వాపరోక్షం ఫలం వా క్వ నిఃస్వభావస్య మే సదా ॥ 20-5 ॥
హమేశ స్వభావరహిత బనేలా మారే మాటే కర్తా కేవో అనే
వళీ భోకతా కేవో, తేమ జ నిష్క్రియతా అథవా స్ఫురణ పణ కేవుం
అనే ప్రత్యక్ష ఫళ పణ కేవుం? ప
క్వ లోకం క్వ ముముక్షుర్వా క్వ యోగీ జ్ఞానవాన్ క్వ వా।
క్వ బద్ధః క్వ చ వా ముక్తః స్వస్వరూపేఽహమద్వయే ॥ 20-6 ॥
’అహం’ రూప (మారారూప) అద్వయ స్వస్వరూపమాం లోక కయాంథీ
అనే ముముక్షు కయాం, యోగీ కయాం అనే జ్ఞానీ కయాం, బంధాయేలో
క్యాం అనే ముకత కయాం? 6
క్వ సృష్టిః క్వ చ సంహారః క్వ సాధ్యం క్వ చ సాధనం।
క్వ సాధకః క్వ సిద్ధిర్వా స్వస్వరూపేఽహమద్వయే ॥ 20-7 ॥
’అహం’ (మారా) రూప అద్వయ స్వస్వరూపమాం సృష్టి కేవీ అనే
సంహార కేవో, సాధ్య కేవుం అనే సాధన కేవుం. సాధక కేవో అనే సిద్ధి
కేవీ ? 7
క్వ ప్రమాతా ప్రమాణం వా క్వ ప్రమేయం క్వ చ ప్రమా।
క్వ కించిత్ క్వ న కించిద్ వా సర్వదా విమలస్య మే ॥ 20-8 ॥
హమేశ నిర్మల ఏవా మారే మాటే ప్రమాతా కేవో అథవా
ప్రమాణ కేవుం, ప్రమేయ కేవుం అనే ప్రమా కేవీ, కశుం పణ కేవుం అనే
కశుం నహి పణ కేవుం ? 8
క్వ విక్షేపః క్వ చైకాగ్ర్యం క్వ నిర్బోధః క్వ మూఢతా।
క్వ హర్షః క్వ విషాదో వా సర్వదా నిష్క్రియస్య మే ॥ 20-9 ॥
హమేశ నిష్క్రియ ఏవా మారే మాటే విక్షేప కేవో అనే ఏకాగ్రతా
కేవీ, జ్ఞాన కేవుం (అనే) ముక్తి కేవీ, హర్ష కేవో అథవా శోక
కేవో ? 9
క్వ చైష వ్యవహారో వా క్వ చ సా పరమార్థతా।
క్వ సుఖం క్వ చ వా దుఖం నిర్విమర్శస్య మే సదా ॥ 20-10 ॥
హమేశ విచారరహిత ఏవా మారే మాటే ఆ వ్యవహార కేవో
అనే ఏ పరమార్థతా కేవీ, సుఖ కేవుం అనే దుఃఖ కేవుం? 10
క్వ మాయా క్వ చ సంసారః క్వ ప్రీతిర్విరతిః క్వ వా।
క్వ జీవః క్వ చ తద్బ్రహ్మ సర్వదా విమలస్య మే ॥ 20-11 ॥
హమేశ నిర్మల ఏవా మారే మాటే మాయా కయాం అనే సంసార
క్యాం, ప్రీతి కయాం అనే అప్రీతి కయాం, జీవ కయాం అనే ఏ బ్రహ్మ
క్యాం? 11
క్వ ప్రవృత్తిర్నిర్వృత్తిర్వా క్వ ముక్తిః క్వ చ బంధనం।
కూటస్థనిర్విభాగస్య స్వస్థస్య మమ సర్వదా ॥ 20-12 ॥
హమేశ పర్వతనీ జేమ అచల, విభాగరహిత అనే స్వస్థ
ఏవా మారే మాటే ప్రవృత్తి శీ అథవా నివృత్తి శీ, ముక్తి శీ అనే
బంధన శుం ? 12
క్వోపదేశః క్వ వా శాస్త్రం క్వ శిష్యః క్వ చ వా గురుః।
క్వ చాస్తి పురుషార్థో వా నిరుపాధేః శివస్య మే ॥ 20-13 ॥
ఉపాధిరహిత అనే కల్యాణరూప ఏవా మారే మాటే ఉపదేశ
కయాం అనే శాస్త్ర కయాం, శిష్య కయాం అనే గురు కయాం, అనే వళీ
పురషార్థ మోక్ష పణ కయాం ఛే? 13
క్వ చాస్తి క్వ చ వా నాస్తి క్వాస్తి చైకం క్వ చ ద్వయం।
బహునాత్ర కిముక్తేన కించిన్నోత్తిష్ఠతే మమ ॥ 20-14 ॥
ఛే పణ కేవుం అనే నథీ పణ కేవుం? ఏకత్వ పణ క్యాం ఛే
అనే ద్వైత పణ కయాం ఛే? అహీం వధు కహీనే శుం? మారే మాటే తో కాంఈ
పణ ఛే జ నహి. 14
ప్రకరణ 21 – సంఖ్యాక్రమవిజ్ఞానప్రకరణ
– Chant Stotra in Other Languages –
Ashtavakra Gita Gujarati Translation in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil