॥ Ashtavakra Geetaa Malayalam Lyrics ॥
॥ അഷ്ടാവക്രഗീതാ ॥
॥ ശ്രീ ॥
അഥ ശ്രീമദഷ്ടാവക്രഗീതാ പ്രാരഭ്യതേ ॥
1
ജനക ഉവാച ॥
കഥം ജ്ഞാനമവാപ്നോതി കഥം മുക്തിർഭവിഷ്യതി ।
വൈരാഗ്യം ച കഥം പ്രാപ്തമേതദ് ബ്രൂഹി മമ പ്രഭോ ॥ 1-1 ॥
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
മുക്തിമിച്ഛസി ചേത്താത വിഷയാൻ വിഷവത്ത്യജ ।
ക്ഷമാർജവദയാതോഷസത്യം പീയൂഷവദ് ഭജ ॥ 1-2 ॥
ന പൃഥ്വീ ന ജലം നാഗ്നിർന വായുർദ്യൗർന വാ ഭവാൻ ।
ഏഷാം സാക്ഷിണമാത്മാനം ചിദ്രൂപം വിദ്ധി മുക്തയേ ॥ 1-3 ॥
യദി ദേഹം പൃഥക് കൃത്യ ചിതി വിശ്രാമ്യ തിഷ്ഠസി ।
അധുനൈവ സുഖീ ശാന്തോ ബന്ധമുക്തോ ഭവിഷ്യസി ॥ 1-4 ॥
ന ത്വം വിപ്രാദികോ വർണോ നാശ്രമീ നാക്ഷഗോചരഃ ।
അസംഗോഽസി നിരാകാരോ വിശ്വസാക്ഷീ സുഖീ ഭവ ॥ 1-5 ॥
ധർമാധർമൗ സുഖം ദുഃഖം മാനസാനി ന തേ വിഭോ ।
ന കർതാസി ന ഭോക്താസി മുക്ത ഏവാസി സർവദാ ॥ 1-6 ॥
ഏകോ ദ്രഷ്ടാസി സർവസ്യ മുക്തപ്രായോഽസി സർവദാ ।
അയമേവ ഹി തേ ബന്ധോ ദ്രഷ്ടാരം പശ്യസീതരം ॥ 1-7 ॥
അഹം കർതേത്യഹംമാനമഹാകൃഷ്ണാഹിദംശിതഃ ।
നാഹം കർതേതി വിശ്വാസാമൃതം പീത്വാ സുഖീ ഭവ ॥ 1-8 ॥
ഏകോ വിശുദ്ധബോധോഽഹമിതി നിശ്ചയവഹ്നിനാ ।
പ്രജ്വാല്യാജ്ഞാനഗഹനം വീതശോകഃ സുഖീ ഭവ ॥ 1-9 ॥
യത്ര വിശ്വമിദം ഭാതി കൽപിതം രജ്ജുസർപവത് ।
ആനന്ദപരമാനന്ദഃ സ ബോധസ്ത്വം സുഖം ഭവ ॥ 1-10 ॥
മുക്താഭിമാനീ മുക്തോ ഹി ബദ്ധോ ബദ്ധാഭിമാന്യപി ।
കിംവദന്തീഹ സത്യേയം യാ മതിഃ സാ ഗതിർഭവേത് ॥ 1-11 ॥
ആത്മാ സാക്ഷീ വിഭുഃ പൂർണ ഏകോ മുക്തശ്ചിദക്രിയഃ ।
അസംഗോ നിഃസ്പൃഹഃ ശാന്തോ ഭ്രമാത്സംസാരവാനിവ ॥ 1-12 ॥
കൂടസ്ഥം ബോധമദ്വൈതമാത്മാനം പരിഭാവയ ।
ആഭാസോഽഹം ഭ്രമം മുക്ത്വാ ഭാവം ബാഹ്യമഥാന്തരം ॥ 1-13 ॥
ദേഹാഭിമാനപാശേന ചിരം ബദ്ധോഽസി പുത്രക ।
ബോധോഽഹം ജ്ഞാനഖഡ്ഗേന തന്നികൃത്യ സുഖീ ഭവ ॥ 1-14 ॥
നിഃസംഗോ നിഷ്ക്രിയോഽസി ത്വം സ്വപ്രകാശോ നിരഞ്ജനഃ ।
അയമേവ ഹി തേ ബന്ധഃ സമാധിമനുതിഷ്ഠതി ॥ 1-15 ॥
ത്വയാ വ്യാപ്തമിദം വിശ്വം ത്വയി പ്രോതം യഥാർഥതഃ ।
ശുദ്ധബുദ്ധസ്വരൂപസ്ത്വം മാ ഗമഃ ക്ഷുദ്രചിത്തതാം ॥ 1-16 ॥
നിരപേക്ഷോ നിർവികാരോ നിർഭരഃ ശീതലാശയഃ ।
അഗാധബുദ്ധിരക്ഷുബ്ധോ ഭവ ചിന്മാത്രവാസനഃ ॥ 1-17 ॥
സാകാരമനൃതം വിദ്ധി നിരാകാരം തു നിശ്ചലം ।
ഏതത്തത്ത്വോപദേശേന ന പുനർഭവസംഭവഃ ॥ 1-18 ॥
യഥൈവാദർശമധ്യസ്ഥേ രൂപേഽന്തഃ പരിതസ്തു സഃ ।
തഥൈവാഽസ്മിൻ ശരീരേഽന്തഃ പരിതഃ പരമേശ്വരഃ ॥ 1-19 ॥
ഏകം സർവഗതം വ്യോമ ബഹിരന്തര്യഥാ ഘടേ ।
നിത്യം നിരന്തരം ബ്രഹ്മ സർവഭൂതഗണേ തഥാ ॥ 1-20 ॥
2
ജനക ഉവാച ॥
അഹോ നിരഞ്ജനഃ ശാന്തോ ബോധോഽഹം പ്രകൃതേഃ പരഃ ।
ഏതാവന്തമഹം കാലം മോഹേനൈവ വിഡംബിതഃ ॥ 2-1 ॥
യഥാ പ്രകാശയാമ്യേകോ ദേഹമേനം തഥാ ജഗത് ।
അതോ മമ ജഗത്സർവമഥവാ ന ച കിഞ്ചന ॥ 2-2 ॥
സ ശരീരമഹോ വിശ്വം പരിത്യജ്യ മയാധുനാ ।
കുതശ്ചിത് കൗശലാദ് ഏവ പരമാത്മാ വിലോക്യതേ ॥ 2-3 ॥
യഥാ ന തോയതോ ഭിന്നാസ്തരംഗാഃ ഫേനബുദ്ബുദാഃ ।
ആത്മനോ ന തഥാ ഭിന്നം വിശ്വമാത്മവിനിർഗതം ॥ 2-4 ॥
തന്തുമാത്രോ ഭവേദ് ഏവ പടോ യദ്വദ് വിചാരിതഃ ।
ആത്മതന്മാത്രമേവേദം തദ്വദ് വിശ്വം വിചാരിതം ॥ 2-5 ॥
യഥൈവേക്ഷുരസേ ക്ലൃപ്താ തേന വ്യാപ്തൈവ ശർകരാ ।
തഥാ വിശ്വം മയി ക്ലൃപ്തം മയാ വ്യാപ്തം നിരന്തരം ॥ 2-6 ॥
ആത്മജ്ഞാനാജ്ജഗദ് ഭാതി ആത്മജ്ഞാനാന്ന ഭാസതേ ।
രജ്ജ്വജ്ഞാനാദഹിർഭാതി തജ്ജ്ഞാനാദ് ഭാസതേ ന ഹി ॥ 2-7 ॥
പ്രകാശോ മേ നിജം രൂപം നാതിരിക്തോഽസ്മ്യഹം തതഃ ।
യദാ പ്രകാശതേ വിശ്വം തദാഹം ഭാസ ഏവ ഹി ॥ 2-8 ॥
അഹോ വികൽപിതം വിശ്വമജ്ഞാനാന്മയി ഭാസതേ ।
രൂപ്യം ശുക്തൗ ഫണീ രജ്ജൗ വാരി സൂര്യകരേ യഥാ ॥ 2-9 ॥
മത്തോ വിനിർഗതം വിശ്വം മയ്യേവ ലയമേഷ്യതി ।
മൃദി കുംഭോ ജലേ വീചിഃ കനകേ കടകം യഥാ ॥ 2-10 ॥
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം വിനാശോ യസ്യ നാസ്തി മേ ।
ബ്രഹ്മാദിസ്തംബപര്യന്തം ജഗന്നാശോഽപി തിഷ്ഠതഃ ॥ 2-11 ॥
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യമേകോഽഹം ദേഹവാനപി ।
ക്വചിന്ന ഗന്താ നാഗന്താ വ്യാപ്യ വിശ്വമവസ്ഥിതഃ ॥ 2-12 ॥
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം ദക്ഷോ നാസ്തീഹ മത്സമഃ ।
അസംസ്പൃശ്യ ശരീരേണ യേന വിശ്വം ചിരം ധൃതം ॥ 2-13 ॥
അഹോ അഹം നമോ മഹ്യം യസ്യ മേ നാസ്തി കിഞ്ചന ।
അഥവാ യസ്യ മേ സർവം യദ് വാങ്മനസഗോചരം ॥ 2-14 ॥
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം തഥാ ജ്ഞാതാ ത്രിതയം നാസ്തി വാസ്തവം ।
അജ്ഞാനാദ് ഭാതി യത്രേദം സോഽഹമസ്മി നിരഞ്ജനഃ ॥ 2-15 ॥
ദ്വൈതമൂലമഹോ ദുഃഖം നാന്യത്തസ്യാഽസ്തി ഭേഷജം ।
ദൃശ്യമേതൻ മൃഷാ സർവമേകോഽഹം ചിദ്രസോമലഃ ॥ 2-16 ॥
ബോധമാത്രോഽഹമജ്ഞാനാദ് ഉപാധിഃ കൽപിതോ മയാ ।
ഏവം വിമൃശതോ നിത്യം നിർവികൽപേ സ്ഥിതിർമമ ॥ 2-17 ॥
ന മേ ബന്ധോഽസ്തി മോക്ഷോ വാ ഭ്രാന്തിഃ ശാന്തോ നിരാശ്രയാ ।
അഹോ മയി സ്ഥിതം വിശ്വം വസ്തുതോ ന മയി സ്ഥിതം ॥ 2-18 ॥
സശരീരമിദം വിശ്വം ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചിതം ।
ശുദ്ധചിന്മാത്ര ആത്മാ ച തത്കസ്മിൻ കൽപനാധുനാ ॥ 2-19 ॥
ശരീരം സ്വർഗനരകൗ ബന്ധമോക്ഷൗ ഭയം തഥാ ।
കൽപനാമാത്രമേവൈതത് കിം മേ കാര്യം ചിദാത്മനഃ ॥ 2-20 ॥
അഹോ ജനസമൂഹേഽപി ന ദ്വൈതം പശ്യതോ മമ ।
അരണ്യമിവ സംവൃത്തം ക്വ രതിം കരവാണ്യഹം ॥ 2-21 ॥
നാഹം ദേഹോ ന മേ ദേഹോ ജീവോ നാഹമഹം ഹി ചിത് ।
അയമേവ ഹി മേ ബന്ധ ആസീദ്യാ ജീവിതേ സ്പൃഹാ ॥ 2-22 ॥
അഹോ ഭുവനകല്ലോലൈർവിചിത്രൈർദ്രാക് സമുത്ഥിതം ।
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ ചിത്തവാതേ സമുദ്യതേ ॥ 2-23 ॥
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ ചിത്തവാതേ പ്രശാമ്യതി ।
അഭാഗ്യാജ്ജീവവണിജോ ജഗത്പോതോ വിനശ്വരഃ ॥ 2-24 ॥
മയ്യനന്തമഹാംഭോധാവാശ്ചര്യം ജീവവീചയഃ ।
ഉദ്യന്തി ഘ്നന്തി ഖേലന്തി പ്രവിശന്തി സ്വഭാവതഃ ॥ 2-25 ॥
3
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
അവിനാശിനമാത്മാനമേകം വിജ്ഞായ തത്ത്വതഃ ।
തവാത്മജ്ഞാനസ്യ ധീരസ്യ കഥമർഥാർജനേ രതിഃ ॥ 3-1 ॥
ആത്മാജ്ഞാനാദഹോ പ്രീതിർവിഷയഭ്രമഗോചരേ ।
ശുക്തേരജ്ഞാനതോ ലോഭോ യഥാ രജതവിഭ്രമേ ॥ 3-2 ॥
വിശ്വം സ്ഫുരതി യത്രേദം തരംഗാ ഇവ സാഗരേ ।
സോഽഹമസ്മീതി വിജ്ഞായ കിം ദീന ഇവ ധാവസി ॥ 3-3 ॥
ശ്രുത്വാപി ശുദ്ധചൈതന്യ ആത്മാനമതിസുന്ദരം ।
ഉപസ്ഥേഽത്യന്തസംസക്തോ മാലിന്യമധിഗച്ഛതി ॥ 3-4 ॥
സർവഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി ।
മുനേർജാനത ആശ്ചര്യം മമത്വമനുവർതതേ ॥ 3-5 ॥
ആസ്ഥിതഃ പരമാദ്വൈതം മോക്ഷാർഥേഽപി വ്യവസ്ഥിതഃ ।
ആശ്ചര്യം കാമവശഗോ വികലഃ കേലിശിക്ഷയാ ॥ 3-6 ॥
ഉദ്ഭൂതം ജ്ഞാനദുർമിത്രമവധാര്യാതിദുർബലഃ ।
ആശ്ചര്യം കാമമാകാങ്ക്ഷേത് കാലമന്തമനുശ്രിതഃ ॥ 3-7 ॥
ഇഹാമുത്ര വിരക്തസ്യ നിത്യാനിത്യവിവേകിനഃ ।
ആശ്ചര്യം മോക്ഷകാമസ്യ മോക്ഷാദ് ഏവ വിഭീഷികാ ॥ 3-8 ॥
ധീരസ്തു ഭോജ്യമാനോഽപി പീഡ്യമാനോഽപി സർവദാ ।
ആത്മാനം കേവലം പശ്യൻ ന തുഷ്യതി ന കുപ്യതി ॥ 3-9 ॥
ചേഷ്ടമാനം ശരീരം സ്വം പശ്യത്യന്യശരീരവത് ।
സംസ്തവേ ചാപി നിന്ദായാം കഥം ക്ഷുഭ്യേത് മഹാശയഃ ॥ 3-10 ॥
മായാമാത്രമിദം വിശ്വം പശ്യൻ വിഗതകൗതുകഃ ।
അപി സന്നിഹിതേ മൃത്യൗ കഥം ത്രസ്യതി ധീരധീഃ ॥ 3-11 ॥
നിഃസ്പൃഹം മാനസം യസ്യ നൈരാശ്യേഽപി മഹാത്മനഃ ।
തസ്യാത്മജ്ഞാനതൃപ്തസ്യ തുലനാ കേന ജായതേ ॥ 3-12 ॥
സ്വഭാവാദ് ഏവ ജാനാനോ ദൃശ്യമേതന്ന കിഞ്ചന ।
ഇദം ഗ്രാഹ്യമിദം ത്യാജ്യം സ കിം പശ്യതി ധീരധീഃ ॥ 3-13 ॥
അന്തസ്ത്യക്തകഷായസ്യ നിർദ്വന്ദ്വസ്യ നിരാശിഷഃ ।
യദൃച്ഛയാഗതോ ഭോഗോ ന ദുഃഖായ ന തുഷ്ടയേ ॥ 3-14 ॥
4
ജനക ഉവാച ॥
ഹന്താത്മജ്ഞാനസ്യ ധീരസ്യ ഖേലതോ ഭോഗലീലയാ ।
ന ഹി സംസാരവാഹീകൈർമൂഢൈഃ സഹ സമാനതാ ॥ 4-1 ॥
യത് പദം പ്രേപ്സവോ ദീനാഃ ശക്രാദ്യാഃ സർവദേവതാഃ ।
അഹോ തത്ര സ്ഥിതോ യോഗീ ന ഹർഷമുപഗച്ഛതി ॥ 4-2 ॥
തജ്ജ്ഞസ്യ പുണ്യപാപാഭ്യാം സ്പർശോ ഹ്യന്തർന ജായതേ ।
ന ഹ്യാകാശസ്യ ധൂമേന ദൃശ്യമാനാപി സംഗതിഃ ॥ 4-3 ॥
ആത്മൈവേദം ജഗത്സർവം ജ്ഞാതം യേന മഹാത്മനാ ।
യദൃച്ഛയാ വർതമാനം തം നിഷേദ്ധും ക്ഷമേത കഃ ॥ 4-4 ॥
ആബ്രഹ്മസ്തംബപര്യന്തേ ഭൂതഗ്രാമേ ചതുർവിധേ ।
വിജ്ഞസ്യൈവ ഹി സാമർഥ്യമിച്ഛാനിച്ഛാവിവർജനേ ॥ 4-5 ॥
ആത്മാനമദ്വയം കശ്ചിജ്ജാനാതി ജഗദീശ്വരം ।
യദ് വേത്തി തത്സ കുരുതേ ന ഭയം തസ്യ കുത്രചിത് ॥ 4-6 ॥
5
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ന തേ സംഗോഽസ്തി കേനാപി കിം ശുദ്ധസ്ത്യക്തുമിച്ഛസി ।
സംഘാതവിലയം കുർവന്നേവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-1 ॥
ഉദേതി ഭവതോ വിശ്വം വാരിധേരിവ ബുദ്ബുദഃ ।
ഇതി ജ്ഞാത്വൈകമാത്മാനമേവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-2 ॥
പ്രത്യക്ഷമപ്യവസ്തുത്വാദ് വിശ്വം നാസ്ത്യമലേ ത്വയി ।
രജ്ജുസർപ ഇവ വ്യക്തമേവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-3 ॥
സമദുഃഖസുഖഃ പൂർണ ആശാനൈരാശ്യയോഃ സമഃ ।
സമജീവിതമൃത്യുഃ സന്നേവമേവ ലയം വ്രജ ॥ 5-4 ॥
6
ജനക ഉവാച ॥
ആകാശവദനന്തോഽഹം ഘടവത് പ്രാകൃതം ജഗത് ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-1 ॥
മഹോദധിരിവാഹം സ പ്രപഞ്ചോ വീചിസഽന്നിഭഃ ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-2 ॥
അഹം സ ശുക്തിസങ്കാശോ രൂപ്യവദ് വിശ്വകൽപനാ ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-3 ॥
അഹം വാ സർവഭൂതേഷു സർവഭൂതാന്യഥോ മയി ।
ഇതി ജ്ഞാനം തഥൈതസ്യ ന ത്യാഗോ ന ഗ്രഹോ ലയഃ ॥ 6-4 ॥
7
ജനക ഉവാച ॥
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ വിശ്വപോത ഇതസ്തതഃ ।
ഭ്രമതി സ്വാന്തവാതേന ന മമാസ്ത്യസഹിഷ്ണുതാ ॥ 7-1 ॥
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ ജഗദ്വീചിഃ സ്വഭാവതഃ ।
ഉദേതു വാസ്തമായാതു ന മേ വൃദ്ധിർന ച ക്ഷതിഃ ॥ 7-2 ॥
മയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ വിശ്വം നാമ വികൽപനാ ।
അതിശാന്തോ നിരാകാര ഏതദേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 7-3 ॥
നാത്മാ ഭാവേഷു നോ ഭാവസ്തത്രാനന്തേ നിരഞ്ജനേ ।
ഇത്യസക്തോഽസ്പൃഹഃ ശാന്ത ഏതദേവാഹമാസ്തിതഃ ॥ 7-4 ॥
അഹോ ചിന്മാത്രമേവാഹമിന്ദ്രജാലോപമം ജഗത് ।
ഇതി മമ കഥം കുത്ര ഹേയോപാദേയകൽപനാ ॥ 7-5 ॥
8
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
തദാ ബന്ധോ യദാ ചിത്തം കിഞ്ചിദ് വാഞ്ഛതി ശോചതി ।
കിഞ്ചിൻ മുഞ്ചതി ഗൃൺഹാതി കിഞ്ചിദ് ദൃഷ്യതി കുപ്യതി ॥ 8-1 ॥
തദാ മുക്തിര്യദാ ചിത്തം ന വാഞ്ഛതി ന ശോചതി ।
ന മുഞ്ചതി ന ഗൃൺഹാതി ന ഹൃഷ്യതി ന കുപ്യതി ॥ 8-2 ॥
തദാ ബന്ധോ യദാ ചിത്തം സക്തം കാശ്വപി ദൃഷ്ടിഷു ।
തദാ മോക്ഷോ യദാ ചിത്തമസക്തം സർവദൃഷ്ടിഷു ॥ 8-3 ॥
യദാ നാഹം തദാ മോക്ഷോ യദാഹം ബന്ധനം തദാ ।
മത്വേതി ഹേലയാ കിഞ്ചിന്മാ ഗൃഹാണ വിമുഞ്ച മാ ॥ 8-4 ॥
9
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
കൃതാകൃതേ ച ദ്വന്ദ്വാനി കദാ ശാന്താനി കസ്യ വാ ।
ഏവം ജ്ഞാത്വേഹ നിർവേദാദ് ഭവ ത്യാഗപരോഽവ്രതീ ॥ 9-1 ॥
കസ്യാപി താത ധന്യസ്യ ലോകചേഷ്ടാവലോകനാത് ।
ജീവിതേച്ഛാ ബുഭുക്ഷാ ച ബുഭുത്സോപശമഃ ഗതാഃ ॥ 9-2 ॥
അനിത്യം സർവമേവേദം താപത്രിതയദൂഷിതം ।
അസാരം നിന്ദിതം ഹേയമിതി നിശ്ചിത്യ ശാമ്യതി ॥ 9-3 ॥
കോഽസൗ കാലോ വയഃ കിം വാ യത്ര ദ്വന്ദ്വാനി നോ നൃണാം ।
താന്യുപേക്ഷ്യ യഥാപ്രാപ്തവർതീ സിദ്ധിമവാപ്നുയാത് ॥ 9-4 ॥
നാനാ മതം മഹർഷീണാം സാധൂനാം യോഗിനാം തഥാ ।
ദൃഷ്ട്വാ നിർവേദമാപന്നഃ കോ ന ശാമ്യതി മാനവഃ ॥ 9-5 ॥
കൃത്വാ മൂർതിപരിജ്ഞാനം ചൈതന്യസ്യ ന കിം ഗുരുഃ ।
നിർവേദസമതായുക്ത്യാ യസ്താരയതി സംസൃതേഃ ॥ 9-6 ॥
പശ്യ ഭൂതവികാരാംസ്ത്വം ഭൂതമാത്രാൻ യഥാർഥതഃ ।
തത്ക്ഷണാദ് ബന്ധനിർമുക്തഃ സ്വരൂപസ്ഥോ ഭവിഷ്യസി ॥ 9-7 ॥
വാസനാ ഏവ സംസാര ഇതി സർവാ വിമുഞ്ച താഃ ।
തത്ത്യാഗോ വാസനാത്യാഗാത്സ്ഥിതിരദ്യ യഥാ തഥാ ॥ 9-8 ॥
10
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
വിഹായ വൈരിണം കാമമർഥം ചാനർഥസങ്കുലം ।
ധർമമപ്യേതയോർഹേതും സർവത്രാനാദരം കുരു ॥ 10-1 ॥
സ്വപ്നേന്ദ്രജാലവത് പശ്യ ദിനാനി ത്രീണി പഞ്ച വാ ।
മിത്രക്ഷേത്രധനാഗാരദാരദായാദിസമ്പദഃ ॥ 10-2 ॥
യത്ര യത്ര ഭവേത്തൃഷ്ണാ സംസാരം വിദ്ധി തത്ര വൈ ।
പ്രൗഢവൈരാഗ്യമാശ്രിത്യ വീതതൃഷ്ണഃ സുഖീ ഭവ ॥ 10-3 ॥
തൃഷ്ണാമാത്രാത്മകോ ബന്ധസ്തന്നാശോ മോക്ഷ ഉച്യതേ ।
ഭവാസംസക്തിമാത്രേണ പ്രാപ്തിതുഷ്ടിർമുഹുർമുഹുഃ ॥ 10-4 ॥
ത്വമേകശ്ചേതനഃ ശുദ്ധോ ജഡം വിശ്വമസത്തഥാ ।
അവിദ്യാപി ന കിഞ്ചിത്സാ കാ ബുഭുത്സാ തഥാപി തേ ॥ 10-5 ॥
രാജ്യം സുതാഃ കലത്രാണി ശരീരാണി സുഖാനി ച ।
സംസക്തസ്യാപി നഷ്ടാനി തവ ജന്മനി ജന്മനി ॥ 10-6 ॥
അലമർഥേന കാമേന സുകൃതേനാപി കർമണാ ।
ഏഭ്യഃ സംസാരകാന്താരേ ന വിശ്രാന്തമഭൂൻ മനഃ ॥ 10-7 ॥
കൃതം ന കതി ജന്മാനി കായേന മനസാ ഗിരാ ।
ദുഃഖമായാസദം കർമ തദദ്യാപ്യുപരമ്യതാം ॥ 10-8 ॥
11
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ഭാവാഭാവവികാരശ്ച സ്വഭാവാദിതി നിശ്ചയീ ।
നിർവികാരോ ഗതക്ലേശഃ സുഖേനൈവോപശാമ്യതി ॥ 11-1 ॥
ഈശ്വരഃ സർവനിർമാതാ നേഹാന്യ ഇതി നിശ്ചയീ ।
അന്തർഗലിതസർവാശഃ ശാന്തഃ ക്വാപി ന സജ്ജതേ ॥ 11-2 ॥
ആപദഃ സമ്പദഃ കാലേ ദൈവാദേവേതി നിശ്ചയീ ।
തൃപ്തഃ സ്വസ്ഥേന്ദ്രിയോ നിത്യം ന വാൻഛതി ന ശോചതി ॥ 11-3 ॥
സുഖദുഃഖേ ജന്മമൃത്യൂ ദൈവാദേവേതി നിശ്ചയീ ।
സാധ്യാദർശീ നിരായാസഃ കുർവന്നപി ന ലിപ്യതേ ॥ 11-4 ॥
ചിന്തയാ ജായതേ ദുഃഖം നാന്യഥേഹേതി നിശ്ചയീ ।
തയാ ഹീനഃ സുഖീ ശാന്തഃ സർവത്ര ഗലിതസ്പൃഹഃ ॥ 11-5 ॥
നാഹം ദേഹോ ന മേ ദേഹോ ബോധോഽഹമിതി നിശ്ചയീ ।
കൈവല്യമിവ സമ്പ്രാപ്തോ ന സ്മരത്യകൃതം കൃതം ॥ 11-6 ॥
ആബ്രഹ്മസ്തംബപര്യന്തമഹമേവേതി നിശ്ചയീ ।
നിർവികൽപഃ ശുചിഃ ശാന്തഃ പ്രാപ്താപ്രാപ്തവിനിർവൃതഃ ॥ 11-7 ॥
നാശ്ചര്യമിദം വിശ്വം ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചയീ ।
നിർവാസനഃ സ്ഫൂർതിമാത്രോ ന കിഞ്ചിദിവ ശാമ്യതി ॥ 11-8 ॥
12
ജനക ഉവാച ॥
കായകൃത്യാസഹഃ പൂർവം തതോ വാഗ്വിസ്തരാസഹഃ ।
അഥ ചിന്താസഹസ്തസ്മാദ് ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-1 ॥
പ്രീത്യഭാവേന ശബ്ദാദേരദൃശ്യത്വേന ചാത്മനഃ ।
വിക്ഷേപൈകാഗ്രഹൃദയ ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-2 ॥
സമാധ്യാസാദിവിക്ഷിപ്തൗ വ്യവഹാരഃ സമാധയേ ।
ഏവം വിലോക്യ നിയമമേവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-3 ॥ ।
ഹേയോപാദേയവിരഹാദ് ഏവം ഹർഷവിഷാദയോഃ ।
അഭാവാദദ്യ ഹേ ബ്രഹ്മന്ന് ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-4 ॥
ആശ്രമാനാശ്രമം ധ്യാനം ചിത്തസ്വീകൃതവർജനം ।
വികൽപം മമ വീക്ഷ്യൈതൈരേവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-5 ॥
കർമാനുഷ്ഠാനമജ്ഞാനാദ് യഥൈവോപരമസ്തഥാ ।
ബുധ്വാ സമ്യഗിദം തത്ത്വമേവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-6 ॥
അചിന്ത്യം ചിന്ത്യമാനോഽപി ചിന്താരൂപം ഭജത്യസൗ ।
ത്യക്ത്വാ തദ്ഭാവനം തസ്മാദ് ഏവമേവാഹമാസ്ഥിതഃ ॥ 12-7 ॥
ഏവമേവ കൃതം യേന സ കൃതാർഥോ ഭവേദസൗ ।
ഏവമേവ സ്വഭാവോ യഃ സ കൃതാർഥോ ഭവേദസൗ ॥ 12-8 ॥
13
ജനക ഉവാച ॥
അകിഞ്ചനഭവം സ്വാസ്ഥം കൗപീനത്വേഽപി ദുർലഭം ।
ത്യാഗാദാനേ വിഹായാസ്മാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-1 ॥
കുത്രാപി ഖേദഃ കായസ്യ ജിഹ്വാ കുത്രാപി ഖേദ്യതേ ।
മനഃ കുത്രാപി തത്ത്യക്ത്വാ പുരുഷാർഥേ സ്ഥിതഃ സുഖം ॥ 13-2 ॥
കൃതം കിമപി നൈവ സ്യാദ് ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ തത്ത്വതഃ ।
യദാ യത്കർതുമായാതി തത് കൃത്വാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-3 ॥
കർമനൈഷ്കർമ്യനിർബന്ധഭാവാ ദേഹസ്ഥയോഗിനഃ ।
സംയോഗായോഗവിരഹാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-4 ॥
അർഥാനർഥൗ ന മേ സ്ഥിത്യാ ഗത്യാ ന ശയനേന വാ ।
തിഷ്ഠൻ ഗച്ഛൻ സ്വപൻ തസ്മാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-5 ॥
സ്വപതോ നാസ്തി മേ ഹാനിഃ സിദ്ധിര്യത്നവതോ ന വാ ।
നാശോല്ലാസൗ വിഹായാസ്മദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-6 ॥
സുഖാദിരൂപാ നിയമം ഭാവേഷ്വാലോക്യ ഭൂരിശഃ ।
ശുഭാശുഭേ വിഹായാസ്മാദഹമാസേ യഥാസുഖം ॥ 13-7 ॥
14
ജനക ഉവാച ॥
പ്രകൃത്യാ ശൂന്യചിത്തോ യഃ പ്രമാദാദ് ഭാവഭാവനഃ ।
നിദ്രിതോ ബോധിത ഇവ ക്ഷീണസംസ്മരണോ ഹി സഃ ॥ 14-1 ॥
ക്വ ധനാനി ക്വ മിത്രാണി ക്വ മേ വിഷയദസ്യവഃ ।
ക്വ ശാസ്ത്രം ക്വ ച വിജ്ഞാനം യദാ മേ ഗലിതാ സ്പൃഹാ ॥ 14-2 ॥
വിജ്ഞാതേ സാക്ഷിപുരുഷേ പരമാത്മനി ചേശ്വരേ ।
നൈരാശ്യേ ബന്ധമോക്ഷേ ച ന ചിന്താ മുക്തയേ മമ ॥ 14-3 ॥
അന്തർവികൽപശൂന്യസ്യ ബഹിഃ സ്വച്ഛന്ദചാരിണഃ ।
ഭ്രാന്തസ്യേവ ദശാസ്താസ്താസ്താദൃശാ ഏവ ജാനതേ ॥ 14-4 ॥
15
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
യഥാതഥോപദേശേന കൃതാർഥഃ സത്ത്വബുദ്ധിമാൻ ।
ആജീവമപി ജിജ്ഞാസുഃ പരസ്തത്ര വിമുഹ്യതി ॥ 15-1 ॥
മോക്ഷോ വിഷയവൈരസ്യം ബന്ധോ വൈഷയികോ രസഃ ।
ഏതാവദേവ വിജ്ഞാനം യഥേച്ഛസി തഥാ കുരു ॥ 15-2 ॥
വാഗ്മിപ്രാജ്ഞാമഹോദ്യോഗം ജനം മൂകജഡാലസം ।
കരോതി തത്ത്വബോധോഽയമതസ്ത്യക്തോ ബുഭുക്ഷഭിഃ ॥ 15-3 ॥
ന ത്വം ദേഹോ ന തേ ദേഹോ ഭോക്താ കർതാ ന വാ ഭവാൻ ।
ചിദ്രൂപോഽസി സദാ സാക്ഷീ നിരപേക്ഷഃ സുഖം ചര ॥ 15-4 ॥
രാഗദ്വേഷൗ മനോധർമൗ ന മനസ്തേ കദാചന ।
നിർവികൽപോഽസി ബോധാത്മാ നിർവികാരഃ സുഖം ചര ॥ 15-5 ॥
സർവഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി ।
വിജ്ഞായ നിരഹങ്കാരോ നിർമമസ്ത്വം സുഖീ ഭവ ॥ 15-6 ॥
വിശ്വം സ്ഫുരതി യത്രേദം തരംഗാ ഇവ സാഗരേ ।
തത്ത്വമേവ ന സന്ദേഹശ്ചിന്മൂർതേ വിജ്വരോ ഭവ ॥ 15-7 ॥
ശ്രദ്ധസ്വ താത ശ്രദ്ധസ്വ നാത്ര മോഽഹം കുരുഷ്വ ഭോഃ ।
ജ്ഞാനസ്വരൂപോ ഭഗവാനാത്മാ ത്വം പ്രകൃതേഃ പരഃ ॥ 15-8 ॥
ഗുണൈഃ സംവേഷ്ടിതോ ദേഹസ്തിഷ്ഠത്യായാതി യാതി ച ।
ആത്മാ ന ഗന്താ നാഗന്താ കിമേനമനുശോചസി ॥ 15-9 ॥
ദേഹസ്തിഷ്ഠതു കൽപാന്തം ഗച്ഛത്വദ്യൈവ വാ പുനഃ ।
ക്വ വൃദ്ധിഃ ക്വ ച വാ ഹാനിസ്തവ ചിന്മാത്രരൂപിണഃ ॥ 15-10 ॥
ത്വയ്യനന്തമഹാംഭോധൗ വിശ്വവീചിഃ സ്വഭാവതഃ ।
ഉദേതു വാസ്തമായാതു ന തേ വൃദ്ധിർന വാ ക്ഷതിഃ ॥ 15-11 ॥
താത ചിന്മാത്രരൂപോഽസി ന തേ ഭിന്നമിദം ജഗത് ।
അതഃ കസ്യ കഥം കുത്ര ഹേയോപാദേയകൽപനാ ॥ 15-12 ॥
ഏകസ്മിന്നവ്യയേ ശാന്തേ ചിദാകാശേഽമലേ ത്വയി ।
കുതോ ജന്മ കുതോ കർമ കുതോഽഹങ്കാര ഏവ ച ॥ 15-13 ॥
യത്ത്വം പശ്യസി തത്രൈകസ്ത്വമേവ പ്രതിഭാസസേ ।
കിം പൃഥക് ഭാസതേ സ്വർണാത് കടകാംഗദനൂപുരം ॥ 15-14 ॥
അയം സോഽഹമയം നാഹം വിഭാഗമിതി സന്ത്യജ ।
സർവമാത്മേതി നിശ്ചിത്യ നിഃസങ്കൽപഃ സുഖീ ഭവ ॥ 15-15 ॥
തവൈവാജ്ഞാനതോ വിശ്വം ത്വമേകഃ പരമാർഥതഃ ।
ത്വത്തോഽന്യോ നാസ്തി സംസാരീ നാസംസാരീ ച കശ്ചന ॥ 15-16 ॥
ഭ്രാന്തിമാത്രമിദം വിശ്വം ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചയീ ।
നിർവാസനഃ സ്ഫൂർതിമാത്രോ ന കിഞ്ചിദിവ ശാമ്യതി ॥ 15-17 ॥
ഏക ഏവ ഭവാംഭോധാവാസീദസ്തി ഭവിഷ്യതി ।
ന തേ ബന്ധോഽസ്തി മോക്ഷോ വാ കൃത്യകൃത്യഃ സുഖം ചര ॥ 15-18 ॥
മാ സങ്കൽപവികൽപാഭ്യാം ചിത്തം ക്ഷോഭയ ചിന്മയ ।
ഉപശാമ്യ സുഖം തിഷ്ഠ സ്വാത്മന്യാനന്ദവിഗ്രഹേ ॥ 15-19 ॥
ത്യജൈവ ധ്യാനം സർവത്ര മാ കിഞ്ചിദ് ഹൃദി ധാരയ ।
ആത്മാ ത്വം മുക്ത ഏവാസി കിം വിമൃശ്യ കരിഷ്യസി ॥ 15-20 ॥
16
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
ആചക്ഷ്വ ശൃണു വാ താത നാനാശാസ്ത്രാണ്യനേകശഃ ।
തഥാപി ന തവ സ്വാസ്ഥ്യം സർവവിസ്മരണാദ് ഋതേ ॥ 16-1 ॥
ഭോഗം കർമ സമാധിം വാ കുരു വിജ്ഞ തഥാപി തേ ।
ചിത്തം നിരസ്തസർവാശമത്യർഥം രോചയിഷ്യതി ॥ 16-2 ॥
ആയാസാത്സകലോ ദുഃഖീ നൈനം ജാനാതി കശ്ചന ।
അനേനൈവോപദേശേന ധന്യഃ പ്രാപ്നോതി നിർവൃതിം ॥ 16-3 ॥
വ്യാപാരേ ഖിദ്യതേ യസ്തു നിമേഷോന്മേഷയോരപി ।
തസ്യാലസ്യ ധുരീണസ്യ സുഖം നന്യസ്യ കസ്യചിത് ॥ 16-4 ॥
ഇദം കൃതമിദം നേതി ദ്വന്ദ്വൈർമുക്തം യദാ മനഃ ।
ധർമാർഥകാമമോക്ഷേഷു നിരപേക്ഷം തദാ ഭവേത് ॥ 16-5 ॥
വിരക്തോ വിഷയദ്വേഷ്ടാ രാഗീ വിഷയലോലുപഃ ।
ഗ്രഹമോക്ഷവിഹീനസ്തു ന വിരക്തോ ന രാഗവാൻ ॥ 16-6 ॥
ഹേയോപാദേയതാ താവത്സംസാരവിടപാങ്കുരഃ ।
സ്പൃഹാ ജീവതി യാവദ് വൈ നിർവിചാരദശാസ്പദം ॥ 16-7 ॥
പ്രവൃത്തൗ ജായതേ രാഗോ നിർവൃത്തൗ ദ്വേഷ ഏവ ഹി ।
നിർദ്വന്ദ്വോ ബാലവദ് ധീമാൻ ഏവമേവ വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 16-8 ॥
ഹാതുമിച്ഛതി സംസാരം രാഗീ ദുഃഖജിഹാസയാ ।
വീതരാഗോ ഹി നിർദുഃഖസ്തസ്മിന്നപി ന ഖിദ്യതി ॥ 16-9 ॥
യസ്യാഭിമാനോ മോക്ഷേഽപി ദേഹേഽപി മമതാ തഥാ ।
ന ച ജ്ഞാനീ ന വാ യോഗീ കേവലം ദുഃഖഭാഗസൗ ॥ 16-10 ॥
ഹരോ യദ്യുപദേഷ്ടാ തേ ഹരിഃ കമലജോഽപി വാ ।
തഥാപി ന തവ സ്വാഥ്യം സർവവിസ്മരണാദൃതേ ॥ 16-11 ॥
17
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
തേന ജ്ഞാനഫലം പ്രാപ്തം യോഗാഭ്യാസഫലം തഥാ ।
തൃപ്തഃ സ്വച്ഛേന്ദ്രിയോ നിത്യമേകാകീ രമതേ തു യഃ ॥ 17-1 ॥
ന കദാചിജ്ജഗത്യസ്മിൻ തത്ത്വജ്ഞോ ഹന്ത ഖിദ്യതി ।
യത ഏകേന തേനേദം പൂർണം ബ്രഹ്മാണ്ഡമണ്ഡലം ॥ 17-2 ॥
ന ജാതു വിഷയാഃ കേഽപി സ്വാരാമം ഹർഷയന്ത്യമീ ।
സല്ലകീപല്ലവപ്രീതമിവേഭം നിംബപല്ലവാഃ ॥ 17-3 ॥
യസ്തു ഭോഗേഷു ഭുക്തേഷു ന ഭവത്യധിവാസിതഃ ।
അഭുക്തേഷു നിരാകാങ്ക്ഷീ തദൃശോ ഭവദുർലഭഃ ॥ 17-4 ॥
ബുഭുക്ഷുരിഹ സംസാരേ മുമുക്ഷുരപി ദൃശ്യതേ ।
ഭോഗമോക്ഷനിരാകാങ്ക്ഷീ വിരലോ ഹി മഹാശയഃ ॥ 17-5 ॥
ധർമാർഥകാമമോക്ഷേഷു ജീവിതേ മരണേ തഥാ ।
കസ്യാപ്യുദാരചിത്തസ്യ ഹേയോപാദേയതാ ന ഹി ॥ 17-6 ॥
വാഞ്ഛാ ന വിശ്വവിലയേ ന ദ്വേഷസ്തസ്യ ച സ്ഥിതൗ ।
യഥാ ജീവികയാ തസ്മാദ് ധന്യ ആസ്തേ യഥാ സുഖം ॥ 17-7 ॥
കൃതാർഥോഽനേന ജ്ഞാനേനേത്യേവം ഗലിതധീഃ കൃതീ ।
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്ന്
അശ്നന്നാസ്തേ യഥാ സുഖം ॥ 17-8 ॥
ശൂന്യാ ദൃഷ്ടിർവൃഥാ ചേഷ്ടാ വികലാനീന്ദ്രിയാണി ച ।
ന സ്പൃഹാ ന വിരക്തിർവാ ക്ഷീണസംസാരസാഗരേ ॥ 17-9 ॥
ന ജാഗർതി ന നിദ്രാതി നോന്മീലതി ന മീലതി ।
അഹോ പരദശാ ക്വാപി വർതതേ മുക്തചേതസഃ ॥ 17-10 ॥
സർവത്ര ദൃശ്യതേ സ്വസ്ഥഃ സർവത്ര വിമലാശയഃ ।
സമസ്തവാസനാ മുക്തോ മുക്തഃ സർവത്ര രാജതേ ॥ 17-11 ॥
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്ന് അശ്നൻ
ഗൃൺഹൻ വദൻ വ്രജൻ ।
ഈഹിതാനീഹിതൈർമുക്തോ മുക്ത ഏവ മഹാശയഃ ॥ 17-12 ॥
ന നിന്ദതി ന ച സ്തൗതി ന ഹൃഷ്യതി ന കുപ്യതി ।
ന ദദാതി ന ഗൃൺഹാതി മുക്തഃ സർവത്ര നീരസഃ ॥ 17-13 ॥
സാനുരാഗാം സ്ത്രിയം ദൃഷ്ട്വാ മൃത്യും വാ സമുപസ്ഥിതം ।
അവിഹ്വലമനാഃ സ്വസ്ഥോ മുക്ത ഏവ മഹാശയഃ ॥ 17-14 ॥
സുഖേ ദുഃഖേ നരേ നാര്യാം സമ്പത്സു ച വിപത്സു ച ।
വിശേഷോ നൈവ ധീരസ്യ സർവത്ര സമദർശിനഃ ॥ 17-15 ॥
ന ഹിംസാ നൈവ കാരുണ്യം നൗദ്ധത്യം ന ച ദീനതാ ।
നാശ്ചര്യം നൈവ ച ക്ഷോഭഃ ക്ഷീണസംസരണേ നരേ ॥ 17-16 ॥
ന മുക്തോ വിഷയദ്വേഷ്ടാ ന വാ വിഷയലോലുപഃ ।
അസംസക്തമനാ നിത്യം പ്രാപ്താപ്രാപ്തമുപാശ്നുതേ ॥ 17-17 ॥
സമാധാനസമാധാനഹിതാഹിതവികൽപനാഃ ।
ശൂന്യചിത്തോ ന ജാനാതി കൈവല്യമിവ സംസ്ഥിതഃ ॥ 17-18 ॥
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ ന കിഞ്ചിദിതി നിശ്ചിതഃ ।
അന്തർഗലിതസർവാശഃ കുർവന്നപി കരോതി ന ॥ 17-19 ॥
മനഃപ്രകാശസംമോഹസ്വപ്നജാഡ്യവിവർജിതഃ ।
ദശാം കാമപി സമ്പ്രാപ്തോ ഭവേദ് ഗലിതമാനസഃ ॥ 17-20 ॥
18
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച ॥
യസ്യ ബോധോദയേ താവത്സ്വപ്നവദ് ഭവതി ഭ്രമഃ ।
തസ്മൈ സുഖൈകരൂപായ നമഃ ശാന്തായ തേജസേ ॥ 18-1 ॥
അർജയിത്വാഖിലാൻ അർഥാൻ ഭോഗാനാപ്നോതി പുഷ്കലാൻ ।
ന ഹി സർവപരിത്യാഗമന്തരേണ സുഖീ ഭവേത് ॥ 18-2 ॥
കർതവ്യദുഃഖമാർതണ്ഡജ്വാലാദഗ്ധാന്തരാത്മനഃ ।
കുതഃ പ്രശമപീയൂഷധാരാസാരമൃതേ സുഖം ॥ 18-3 ॥
ഭവോഽയം ഭാവനാമാത്രോ ന കിഞ്ചിത് പരമർഥതഃ ।
നാസ്ത്യഭാവഃ സ്വഭാവാനാം ഭാവാഭാവവിഭാവിനാം ॥ 18-4 ॥
ന ദൂരം ന ച സങ്കോചാല്ലബ്ധമേവാത്മനഃ പദം ।
നിർവികൽപം നിരായാസം നിർവികാരം നിരഞ്ജനം ॥ 18-5 ॥
വ്യാമോഹമാത്രവിരതൗ സ്വരൂപാദാനമാത്രതഃ ।
വീതശോകാ വിരാജന്തേ നിരാവരണദൃഷ്ടയഃ ॥ 18-6 ॥
സമസ്തം കൽപനാമാത്രമാത്മാ മുക്തഃ സനാതനഃ ।
ഇതി വിജ്ഞായ ധീരോ ഹി കിമഭ്യസ്യതി ബാലവത് ॥ 18-7 ॥
ആത്മാ ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ ഭാവാഭാവൗ ച കൽപിതൗ ।
നിഷ്കാമഃ കിം വിജാനാതി കിം ബ്രൂതേ ച കരോതി കിം ॥ 18-8 ॥
അയം സോഽഹമയം നാഹമിതി ക്ഷീണാ വികൽപനാ ।
സർവമാത്മേതി നിശ്ചിത്യ തൂഷ്ണീംഭൂതസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-9 ॥
ന വിക്ഷേപോ ന ചൈകാഗ്ര്യം നാതിബോധോ ന മൂഢതാ ।
ന സുഖം ന ച വാ ദുഃഖമുപശാന്തസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-10 ॥
സ്വാരാജ്യേ ഭൈക്ഷവൃത്തൗ ച ലാഭാലാഭേ ജനേ വനേ ।
നിർവികൽപസ്വഭാവസ്യ ന വിശേഷോഽസ്തി യോഗിനഃ ॥ 18-11 ॥
ക്വ ധർമഃ ക്വ ച വാ കാമഃ ക്വ ചാർഥഃ ക്വ വിവേകിതാ ।
ഇദം കൃതമിദം നേതി ദ്വന്ദ്വൈർമുക്തസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-12 ॥
കൃത്യം കിമപി നൈവാസ്തി ന കാപി ഹൃദി രഞ്ജനാ ।
യഥാ ജീവനമേവേഹ ജീവന്മുക്തസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-13 ॥
ക്വ മോഹഃ ക്വ ച വാ വിശ്വം ക്വ തദ് ധ്യാനം ക്വ മുക്തതാ ।
സർവസങ്കൽപസീമായാം വിശ്രാന്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 18-14 ॥
യേന വിശ്വമിദം ദൃഷ്ടം സ നാസ്തീതി കരോതു വൈ ।
നിർവാസനഃ കിം കുരുതേ പശ്യന്നപി ന പശ്യതി ॥ 18-15 ॥
യേന ദൃഷ്ടം പരം ബ്രഹ്മ സോഽഹം ബ്രഹ്മേതി ചിന്തയേത് ।
കിം ചിന്തയതി നിശ്ചിന്തോ ദ്വിതീയം യോ ന പശ്യതി ॥ 18-16 ॥
ദൃഷ്ടോ യേനാത്മവിക്ഷേപോ നിരോധം കുരുതേ ത്വസൗ ।
ഉദാരസ്തു ന വിക്ഷിപ്തഃ സാധ്യാഭാവാത്കരോതി കിം ॥ 18-17 ॥
ധീരോ ലോകവിപര്യസ്തോ വർതമാനോഽപി ലോകവത് ।
ന സമാധിം ന വിക്ഷേപം ന ലോപം സ്വസ്യ പശ്യതി ॥ 18-18 ॥
ഭാവാഭാവവിഹീനോ യസ്തൃപ്തോ നിർവാസനോ ബുധഃ ।
നൈവ കിഞ്ചിത്കൃതം തേന ലോകദൃഷ്ട്യാ വികുർവതാ ॥ 18-19 ॥
പ്രവൃത്തൗ വാ നിവൃത്തൗ വാ നൈവ ധീരസ്യ ദുർഗ്രഹഃ ।
യദാ യത്കർതുമായാതി തത്കൃത്വാ തിഷ്ഠതഃ സുഖം ॥ 18-20 ॥
നിർവാസനോ നിരാലംബഃ സ്വച്ഛന്ദോ മുക്തബന്ധനഃ ।
ക്ഷിപ്തഃ സംസ്കാരവാതേന ചേഷ്ടതേ ശുഷ്കപർണവത് ॥ 18-21 ॥
അസംസാരസ്യ തു ക്വാപി ന ഹർഷോ ന വിഷാദതാ ।
സ ശീതലമനാ നിത്യം വിദേഹ ഇവ രാജയേ ॥ 18-22 ॥
കുത്രാപി ന ജിഹാസാസ്തി നാശോ വാപി ന കുത്രചിത് ।
ആത്മാരാമസ്യ ധീരസ്യ ശീതലാച്ഛതരാത്മനഃ ॥ 18-23 ॥
പ്രകൃത്യാ ശൂന്യചിത്തസ്യ കുർവതോഽസ്യ യദൃച്ഛയാ ।
പ്രാകൃതസ്യേവ ധീരസ്യ ന മാനോ നാവമാനതാ ॥ 18-24 ॥
കൃതം ദേഹേന കർമേദം ന മയാ ശുദ്ധരൂപിണാ ।
ഇതി ചിന്താനുരോധീ യഃ കുർവന്നപി കരോതി ന ॥ 18-25 ॥
അതദ്വാദീവ കുരുതേ ന ഭവേദപി ബാലിശഃ ।
ജീവന്മുക്തഃ സുഖീ ശ്രീമാൻ സംസരന്നപി ശോഭതേ ॥ 18-26 ॥
നാനാവിചാരസുശ്രാന്തോ ധീരോ വിശ്രാന്തിമാഗതഃ ।
ന കൽപതേ ന ജാതി ന ശൃണോതി ന പശ്യതി ॥ 18-27 ॥
അസമാധേരവിക്ഷേപാൻ ന മുമുക്ഷുർന ചേതരഃ ।
നിശ്ചിത്യ കൽപിതം പശ്യൻ ബ്രഹ്മൈവാസ്തേ മഹാശയഃ ॥ 18-28 ॥
യസ്യാന്തഃ സ്യാദഹങ്കാരോ ന കരോതി കരോതി സഃ ।
നിരഹങ്കാരധീരേണ ന കിഞ്ചിദകൃതം കൃതം ॥ 18-29 ॥
നോദ്വിഗ്നം ന ച സന്തുഷ്ടമകർതൃ സ്പന്ദവർജിതം ।
നിരാശം ഗതസന്ദേഹം ചിത്തം മുക്തസ്യ രാജതേ ॥ 18-30 ॥
നിർധ്യാതും ചേഷ്ടിതും വാപി യച്ചിത്തം ന പ്രവർതതേ ।
നിർനിമിത്തമിദം കിന്തു നിർധ്യായേതി വിചേഷ്ടതേ ॥ 18-31 ॥
തത്ത്വം യഥാർഥമാകർണ്യ മന്ദഃ പ്രാപ്നോതി മൂഢതാം ।
അഥവാ യാതി സങ്കോചമമൂഢഃ കോഽപി മൂഢവത് ॥ 18-32 ॥
ഏകാഗ്രതാ നിരോധോ വാ മൂഢൈരഭ്യസ്യതേ ഭൃശം ।
ധീരാഃ കൃത്യം ന പശ്യന്തി സുപ്തവത്സ്വപദേ സ്ഥിതാഃ ॥ 18-33 ॥
അപ്രയത്നാത് പ്രയത്നാദ് വാ മൂഢോ നാപ്നോതി നിർവൃതിം ।
തത്ത്വനിശ്ചയമാത്രേണ പ്രാജ്ഞോ ഭവതി നിർവൃതഃ ॥ 18-34 ॥
ശുദ്ധം ബുദ്ധം പ്രിയം പൂർണം നിഷ്പ്രപഞ്ചം നിരാമയം ।
ആത്മാനം തം ന ജാനന്തി തത്രാഭ്യാസപരാ ജനാഃ ॥ 18-35 ॥
നാപ്നോതി കർമണാ മോക്ഷം വിമൂഢോഽഭ്യാസരൂപിണാ ।
ധന്യോ വിജ്ഞാനമാത്രേണ മുക്തസ്തിഷ്ഠത്യവിക്രിയഃ ॥ 18-36 ॥
മൂഢോ നാപ്നോതി തദ് ബ്രഹ്മ യതോ ഭവിതുമിച്ഛതി ।
അനിച്ഛന്നപി ധീരോ ഹി പരബ്രഹ്മസ്വരൂപഭാക് ॥ 18-37 ॥
നിരാധാരാ ഗ്രഹവ്യഗ്രാ മൂഢാഃ സംസാരപോഷകാഃ ।
ഏതസ്യാനർഥമൂലസ്യ മൂലച്ഛേദഃ കൃതോ ബുധൈഃ ॥ 18-38 ॥
ന ശാന്തിം ലഭതേ മൂഢോ യതഃ ശമിതുമിച്ഛതി ।
ധീരസ്തത്ത്വം വിനിശ്ചിത്യ സർവദാ ശാന്തമാനസഃ ॥ 18-39 ॥
ക്വാത്മനോ ദർശനം തസ്യ യദ് ദൃഷ്ടമവലംബതേ ।
ധീരാസ്തം തം ന പശ്യന്തി പശ്യന്ത്യാത്മാനമവ്യയം ॥ 18-40 ॥
ക്വ നിരോധോ വിമൂഢസ്യ യോ നിർബന്ധം കരോതി വൈ ।
സ്വാരാമസ്യൈവ ധീരസ്യ സർവദാസാവകൃത്രിമഃ ॥ 18-41 ॥
ഭാവസ്യ ഭാവകഃ കശ്ചിൻ ന കിഞ്ചിദ് ഭാവകോപരഃ ।
ഉഭയാഭാവകഃ കശ്ചിദ് ഏവമേവ നിരാകുലഃ ॥ 18-42 ॥
ശുദ്ധമദ്വയമാത്മാനം ഭാവയന്തി കുബുദ്ധയഃ ।
ന തു ജാനന്തി സംമോഹാദ്യാവജ്ജീവമനിർവൃതാഃ ॥ 18-43 ॥
മുമുക്ഷോർബുദ്ധിരാലംബമന്തരേണ ന വിദ്യതേ ।
നിരാലംബൈവ നിഷ്കാമാ ബുദ്ധിർമുക്തസ്യ സർവദാ ॥ 18-44 ॥
വിഷയദ്വീപിനോ വീക്ഷ്യ ചകിതാഃ ശരണാർഥിനഃ ।
വിശന്തി ഝടിതി ക്രോഡം നിരോധൈകാഗ്രസിദ്ധയേ ॥ 18-45 ॥
നിർവാസനം ഹരിം ദൃഷ്ട്വാ തൂഷ്ണീം വിഷയദന്തിനഃ ।
പലായന്തേ ന ശക്താസ്തേ സേവന്തേ കൃതചാടവഃ ॥ 18-46 ॥
ന മുക്തികാരികാം ധത്തേ നിഃശങ്കോ യുക്തമാനസഃ ।
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്നശ്നന്നാസ്തേ യഥാസുഖം ॥ 18-47 ॥
വസ്തുശ്രവണമാത്രേണ ശുദ്ധബുദ്ധിർനിരാകുലഃ ।
നൈവാചാരമനാചാരമൗദാസ്യം വാ പ്രപശ്യതി ॥ 18-48 ॥
യദാ യത്കർതുമായാതി തദാ തത്കുരുതേ ഋജുഃ ।
ശുഭം വാപ്യശുഭം വാപി തസ്യ ചേഷ്ടാ ഹി ബാലവത് ॥ 18-49 ॥
സ്വാതന്ത്ര്യാത്സുഖമാപ്നോതി സ്വാതന്ത്ര്യാല്ലഭതേ പരം ।
സ്വാതന്ത്ര്യാന്നിർവൃതിം ഗച്ഛേത്സ്വാതന്ത്ര്യാത് പരമം പദം ॥ 18-50 ॥
അകർതൃത്വമഭോക്തൃത്വം സ്വാത്മനോ മന്യതേ യദാ ।
തദാ ക്ഷീണാ ഭവന്ത്യേവ സമസ്താശ്ചിത്തവൃത്തയഃ ॥ 18-51 ॥
ഉച്ഛൃംഖലാപ്യകൃതികാ സ്ഥിതിർധീരസ്യ രാജതേ ।
ന തു സസ്പൃഹചിത്തസ്യ ശാന്തിർമൂഢസ്യ കൃത്രിമാ ॥ 18-52 ॥
വിലസന്തി മഹാഭോഗൈർവിശന്തി ഗിരിഗഹ്വരാൻ ।
നിരസ്തകൽപനാ ധീരാ അബദ്ധാ മുക്തബുദ്ധയഃ ॥ 18-53 ॥
ശ്രോത്രിയം ദേവതാം തീർഥമംഗനാം ഭൂപതിം പ്രിയം ।
ദൃഷ്ട്വാ സമ്പൂജ്യ ധീരസ്യ ന കാപി ഹൃദി വാസനാ ॥ 18-54 ॥
ഭൃത്യൈഃ പുത്രൈഃ കലത്രൈശ്ച ദൗഹിത്രൈശ്ചാപി ഗോത്രജൈഃ ।
വിഹസ്യ ധിക്കൃതോ യോഗീ ന യാതി വികൃതിം മനാക് ॥ 18-55 ॥
സന്തുഷ്ടോഽപി ന സന്തുഷ്ടഃ ഖിന്നോഽപി ന ച ഖിദ്യതേ ।
തസ്യാശ്ചര്യദശാം താം താം താദൃശാ ഏവ ജാനതേ ॥ 18-56 ॥
കർതവ്യതൈവ സംസാരോ ന താം പശ്യന്തി സൂരയഃ ।
ശൂന്യാകാരാ നിരാകാരാ നിർവികാരാ നിരാമയാഃ ॥ 18-57 ॥
അകുർവന്നപി സങ്ക്ഷോഭാദ് വ്യഗ്രഃ സർവത്ര മൂഢധീഃ ।
കുർവന്നപി തു കൃത്യാനി കുശലോ ഹി നിരാകുലഃ ॥ 18-58 ॥
സുഖമാസ്തേ സുഖം ശേതേ സുഖമായാതി യാതി ച ।
സുഖം വക്തി സുഖം ഭുങ്ക്തേ വ്യവഹാരേഽപി ശാന്തധീഃ ॥ 18-59 ॥
സ്വഭാവാദ്യസ്യ നൈവാർതിർലോകവദ് വ്യവഹാരിണഃ ।
മഹാഹൃദ ഇവാക്ഷോഭ്യോ ഗതക്ലേശഃ സുശോഭതേ ॥ 18-60 ॥
നിവൃത്തിരപി മൂഢസ്യ പ്രവൃത്തി രുപജായതേ ।
പ്രവൃത്തിരപി ധീരസ്യ നിവൃത്തിഫലഭാഗിനീ ॥ 18-61 ॥
പരിഗ്രഹേഷു വൈരാഗ്യം പ്രായോ മൂഢസ്യ ദൃശ്യതേ ।
ദേഹേ വിഗലിതാശസ്യ ക്വ രാഗഃ ക്വ വിരാഗതാ ॥ 18-62 ॥
ഭാവനാഭാവനാസക്താ ദൃഷ്ടിർമൂഢസ്യ സർവദാ ।
ഭാവ്യഭാവനയാ സാ തു സ്വസ്ഥസ്യാദൃഷ്ടിരൂപിണീ ॥ 18-63 ॥
സർവാരംഭേഷു നിഷ്കാമോ യശ്ചരേദ് ബാലവൻ മുനിഃ ।
ന ലേപസ്തസ്യ ശുദ്ധസ്യ ക്രിയമാണേഽപി കർമണി ॥ 18-64 ॥
സ ഏവ ധന്യ ആത്മജ്ഞഃ സർവഭാവേഷു യഃ സമഃ ।
പശ്യൻ ശൃണ്വൻ സ്പൃശൻ ജിഘ്രന്ന് അശ്നന്നിസ്തർഷമാനസഃ ॥ 18-65 ॥
ക്വ സംസാരഃ ക്വ ചാഭാസഃ ക്വ സാധ്യം ക്വ ച സാധനം ।
ആകാശസ്യേവ ധീരസ്യ നിർവികൽപസ്യ സർവദാ ॥ 18-66 ॥
സ ജയത്യർഥസംന്യാസീ പൂർണസ്വരസവിഗ്രഹഃ ।
അകൃത്രിമോഽനവച്ഛിന്നേ സമാധിര്യസ്യ വർതതേ ॥ 18-67 ॥
ബഹുനാത്ര കിമുക്തേന ജ്ഞാതതത്ത്വോ മഹാശയഃ ।
ഭോഗമോക്ഷനിരാകാങ്ക്ഷീ സദാ സർവത്ര നീരസഃ ॥ 18-68 ॥
മഹദാദി ജഗദ്ദ്വൈതം നാമമാത്രവിജൃംഭിതം ।
വിഹായ ശുദ്ധബോധസ്യ കിം കൃത്യമവശിഷ്യതേ ॥ 18-69 ॥
ഭ്രമഭൂതമിദം സർവം കിഞ്ചിന്നാസ്തീതി നിശ്ചയീ ।
അലക്ഷ്യസ്ഫുരണഃ ശുദ്ധഃ സ്വഭാവേനൈവ ശാമ്യതി ॥ 18-70 ॥
ശുദ്ധസ്ഫുരണരൂപസ്യ ദൃശ്യഭാവമപശ്യതഃ ।
ക്വ വിധിഃ ക്വ ച വൈരാഗ്യം ക്വ ത്യാഗഃ ക്വ ശമോഽപി വാ ॥ 18-71 ॥
സ്ഫുരതോഽനന്തരൂപേണ പ്രകൃതിം ച ന പശ്യതഃ ।
ക്വ ബന്ധഃ ക്വ ച വാ മോക്ഷഃ ക്വ ഹർഷഃ ക്വ വിഷാദിതാ ॥ 18-72 ॥
ബുദ്ധിപര്യന്തസംസാരേ മായാമാത്രം വിവർതതേ ।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ നിഷ്കാമഃ ശോഭതേ ബുധഃ ॥ 18-73 ॥
അക്ഷയം ഗതസന്താപമാത്മാനം പശ്യതോ മുനേഃ ।
ക്വ വിദ്യാ ച ക്വ വാ വിശ്വം ക്വ ദേഹോഽഹം മമേതി വാ ॥ 18-74 ॥
നിരോധാദീനി കർമാണി ജഹാതി ജഡധീര്യദി ।
മനോരഥാൻ പ്രലാപാംശ്ച കർതുമാപ്നോത്യതത്ക്ഷണാത് ॥ 18-75 ॥
മന്ദഃ ശ്രുത്വാപി തദ്വസ്തു ന ജഹാതി വിമൂഢതാം ।
നിർവികൽപോ ബഹിര്യത്നാദന്തർവിഷയലാലസഃ ॥ 18-76 ॥
ജ്ഞാനാദ് ഗലിതകർമാ യോ ലോകദൃഷ്ട്യാപി കർമകൃത് ।
നാപ്നോത്യവസരം കർത്രും വക്തുമേവ ന കിഞ്ചന ॥ 18-77 ॥
ക്വ തമഃ ക്വ പ്രകാശോ വാ ഹാനം ക്വ ച ന കിഞ്ചന ।
നിർവികാരസ്യ ധീരസ്യ നിരാതങ്കസ്യ സർവദാ ॥ 18-78 ॥
ക്വ ധൈര്യം ക്വ വിവേകിത്വം ക്വ നിരാതങ്കതാപി വാ ।
അനിർവാച്യസ്വഭാവസ്യ നിഃസ്വഭാവസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-79 ॥
ന സ്വർഗോ നൈവ നരകോ ജീവന്മുക്തിർന ചൈവ ഹി ।
ബഹുനാത്ര കിമുക്തേന യോഗദൃഷ്ട്യാ ന കിഞ്ചന ॥ 18-80 ॥
നൈവ പ്രാർഥയതേ ലാഭം നാലാഭേനാനുശോചതി ।
ധീരസ്യ ശീതലം ചിത്തമമൃതേനൈവ പൂരിതം ॥ 18-81 ॥
ന ശാന്തം സ്തൗതി നിഷ്കാമോ ന ദുഷ്ടമപി നിന്ദതി ।
സമദുഃഖസുഖസ്തൃപ്തഃ കിഞ്ചിത് കൃത്യം ന പശ്യതി ॥ 18-82 ॥
ധീരോ ന ദ്വേഷ്ടി സംസാരമാത്മാനം ന ദിദൃക്ഷതി ।
ഹർഷാമർഷവിനിർമുക്തോ ന മൃതോ ന ച ജീവതി ॥ 18-83 ॥
നിഃസ്നേഹഃ പുത്രദാരാദൗ നിഷ്കാമോ വിഷയേഷു ച ।
നിശ്ചിന്തഃ സ്വശരീരേഽപി നിരാശഃ ശോഭതേ ബുധഃ ॥ 18-84 ॥
തുഷ്ടിഃ സർവത്ര ധീരസ്യ യഥാപതിതവർതിനഃ ।
സ്വച്ഛന്ദം ചരതോ ദേശാൻ യത്രസ്തമിതശായിനഃ ॥ 18-85 ॥
പതതൂദേതു വാ ദേഹോ നാസ്യ ചിന്താ മഹാത്മനഃ ।
സ്വഭാവഭൂമിവിശ്രാന്തിവിസ്മൃതാശേഷസംസൃതേഃ ॥ 18-86 ॥
അകിഞ്ചനഃ കാമചാരോ നിർദ്വന്ദ്വശ്ഛിന്നസംശയഃ ।
അസക്തഃ സർവഭാവേഷു കേവലോ രമതേ ബുധഃ ॥ 18-87 ॥
നിർമമഃ ശോഭതേ ധീരഃ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ ।
സുഭിന്നഹൃദയഗ്രന്ഥിർവിനിർധൂതരജസ്തമഃ ॥ 18-88 ॥
സർവത്രാനവധാനസ്യ ന കിഞ്ചിദ് വാസനാ ഹൃദി ।
മുക്താത്മനോ വിതൃപ്തസ്യ തുലനാ കേന ജായതേ ॥ 18-89 ॥
ജാനന്നപി ന ജാനാതി പശ്യന്നപി ന പശ്യതി ।
ബ്രുവന്ന് അപി ന ച ബ്രൂതേ കോഽന്യോ നിർവാസനാദൃതേ ॥ 18-90 ॥
ഭിക്ഷുർവാ ഭൂപതിർവാപി യോ നിഷ്കാമഃ സ ശോഭതേ ।
ഭാവേഷു ഗലിതാ യസ്യ ശോഭനാശോഭനാ മതിഃ ॥ 18-91 ॥
ക്വ സ്വാച്ഛന്ദ്യം ക്വ സങ്കോചഃ ക്വ വാ തത്ത്വവിനിശ്ചയഃ ।
നിർവ്യാജാർജവഭൂതസ്യ ചരിതാർഥസ്യ യോഗിനഃ ॥ 18-92 ॥
ആത്മവിശ്രാന്തിതൃപ്തേന നിരാശേന ഗതാർതിനാ ।
അന്തര്യദനുഭൂയേത തത് കഥം കസ്യ കഥ്യതേ ॥ 18-93 ॥
സുപ്തോഽപി ന സുഷുപ്തൗ ച സ്വപ്നേഽപി ശയിതോ ന ച ।
ജാഗരേഽപി ന ജാഗർതി ധീരസ്തൃപ്തഃ പദേ പദേ ॥ 18-94 ॥
ജ്ഞഃ സചിന്തോഽപി നിശ്ചിന്തഃ സേന്ദ്രിയോഽപി നിരിന്ദ്രിയഃ ।
സുബുദ്ധിരപി നിർബുദ്ധിഃ സാഹങ്കാരോഽനഹങ്കൃതിഃ ॥ 18-95 ॥
ന സുഖീ ന ച വാ ദുഃഖീ ന വിരക്തോ ന സംഗവാൻ ।
ന മുമുക്ഷുർന വാ മുക്താ ന കിഞ്ചിന്ന്ന ച കിഞ്ചന ॥ 18-96 ॥
വിക്ഷേപേഽപി ന വിക്ഷിപ്തഃ സമാധൗ ന സമാധിമാൻ ।
ജാഡ്യേഽപി ന ജഡോ ധന്യഃ പാണ്ഡിത്യേഽപി ന പണ്ഡിതഃ ॥ 18-97 ॥
മുക്തോ യഥാസ്ഥിതിസ്വസ്ഥഃ കൃതകർതവ്യനിർവൃതഃ ।
സമഃ സർവത്ര വൈതൃഷ്ണ്യാന്ന സ്മരത്യകൃതം കൃതം ॥ 18-98 ॥
ന പ്രീയതേ വന്ദ്യമാനോ നിന്ദ്യമാനോ ന കുപ്യതി ।
നൈവോദ്വിജതി മരണേ ജീവനേ നാഭിനന്ദതി ॥ 18-99 ॥
ന ധാവതി ജനാകീർണം നാരണ്യമുപശാന്തധീഃ ।
യഥാതഥാ യത്രതത്ര സമ ഏവാവതിഷ്ഠതേ ॥ 18-100 ॥
19
ജനക ഉവാച ॥
തത്ത്വവിജ്ഞാനസന്ദംശമാദായ ഹൃദയോദരാത് ।
നാവിധപരാമർശശല്യോദ്ധാരഃ കൃതോ മയാ ॥ 19-1 ॥
ക്വ ധർമഃ ക്വ ച വാ കാമഃ ക്വ ചാർഥഃ ക്വ വിവേകിതാ ।
ക്വ ദ്വൈതം ക്വ ച വാഽദ്വൈതം സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-2 ॥
ക്വ ഭൂതം ക്വ ഭവിഷ്യദ് വാ വർതമാനമപി ക്വ വാ ।
ക്വ ദേശഃ ക്വ ച വാ നിത്യം സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-3 ॥
ക്വ ചാത്മാ ക്വ ച വാനാത്മാ ക്വ ശുഭം ക്വാശുഭം യഥാ ।
ക്വ ചിന്താ ക്വ ച വാചിന്താ സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-4 ॥
ക്വ സ്വപ്നഃ ക്വ സുഷുപ്തിർവാ ക്വ ച ജാഗരണം തഥാ ।
ക്വ തുരീയം ഭയം വാപി സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-5 ॥
ക്വ ദൂരം ക്വ സമീപം വാ ബാഹ്യം ക്വാഭ്യന്തരം ക്വ വാ ।
ക്വ സ്ഥൂലം ക്വ ച വാ സൂക്ഷ്മം സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-6 ॥
ക്വ മൃത്യുർജീവിതം വാ ക്വ ലോകാഃ ക്വാസ്യ ക്വ ലൗകികം ।
ക്വ ലയഃ ക്വ സമാധിർവാ സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതസ്യ മേ ॥ 19-7 ॥
അലം ത്രിവർഗകഥയാ യോഗസ്യ കഥയാപ്യലം ।
അലം വിജ്ഞാനകഥയാ വിശ്രാന്തസ്യ മമാത്മനി ॥ 19-8 ॥
20
ജനക ഉവാച ॥
ക്വ ഭൂതാനി ക്വ ദേഹോ വാ ക്വേന്ദ്രിയാണി ക്വ വാ മനഃ ।
ക്വ ശൂന്യം ക്വ ച നൈരാശ്യം മത്സ്വരൂപേ നിരഞ്ജനേ ॥ 20-1 ॥
ക്വ ശാസ്ത്രം ക്വാത്മവിജ്ഞാനം ക്വ വാ നിർവിഷയം മനഃ ।
ക്വ തൃപ്തിഃ ക്വ വിതൃഷ്ണാത്വം ഗതദ്വന്ദ്വസ്യ മേ സദാ ॥ 20-2 ॥
ക്വ വിദ്യാ ക്വ ച വാവിദ്യാ ക്വാഹം ക്വേദം മമ ക്വ വാ ।
ക്വ ബന്ധ ക്വ ച വാ മോക്ഷഃ സ്വരൂപസ്യ ക്വ രൂപിതാ ॥ 20-3 ॥
ക്വ പ്രാരബ്ധാനി കർമാണി ജീവന്മുക്തിരപി ക്വ വാ ।
ക്വ തദ് വിദേഹകൈവല്യം നിർവിശേഷസ്യ സർവദാ ॥ 20-4 ॥
ക്വ കർതാ ക്വ ച വാ ഭോക്താ നിഷ്ക്രിയം സ്ഫുരണം ക്വ വാ ।
ക്വാപരോക്ഷം ഫലം വാ ക്വ നിഃസ്വഭാവസ്യ മേ സദാ ॥ 20-5 ॥
ക്വ ലോകം ക്വ മുമുക്ഷുർവാ ക്വ യോഗീ ജ്ഞാനവാൻ ക്വ വാ ।
ക്വ ബദ്ധഃ ക്വ ച വാ മുക്തഃ സ്വസ്വരൂപേഽഹമദ്വയേ ॥ 20-6 ॥
ക്വ സൃഷ്ടിഃ ക്വ ച സംഹാരഃ ക്വ സാധ്യം ക്വ ച സാധനം ।
ക്വ സാധകഃ ക്വ സിദ്ധിർവാ സ്വസ്വരൂപേഽഹമദ്വയേ ॥ 20-7 ॥
ക്വ പ്രമാതാ പ്രമാണം വാ ക്വ പ്രമേയം ക്വ ച പ്രമാ ।
ക്വ കിഞ്ചിത് ക്വ ന കിഞ്ചിദ് വാ സർവദാ വിമലസ്യ മേ ॥ 20-8 ॥
ക്വ വിക്ഷേപഃ ക്വ ചൈകാഗ്ര്യം ക്വ നിർബോധഃ ക്വ മൂഢതാ ।
ക്വ ഹർഷഃ ക്വ വിഷാദോ വാ സർവദാ നിഷ്ക്രിയസ്യ മേ ॥ 20-9 ॥
ക്വ ചൈഷ വ്യവഹാരോ വാ ക്വ ച സാ പരമാർഥതാ ।
ക്വ സുഖം ക്വ ച വാ ദുഖം നിർവിമർശസ്യ മേ സദാ ॥ 20-10 ॥
ക്വ മായാ ക്വ ച സംസാരഃ ക്വ പ്രീതിർവിരതിഃ ക്വ വാ ।
ക്വ ജീവഃ ക്വ ച തദ്ബ്രഹ്മ സർവദാ വിമലസ്യ മേ ॥ 20-11 ॥
ക്വ പ്രവൃത്തിർനിർവൃത്തിർവാ ക്വ മുക്തിഃ ക്വ ച ബന്ധനം ।
കൂടസ്ഥനിർവിഭാഗസ്യ സ്വസ്ഥസ്യ മമ സർവദാ ॥ 20-12 ॥
ക്വോപദേശഃ ക്വ വാ ശാസ്ത്രം ക്വ ശിഷ്യഃ ക്വ ച വാ ഗുരുഃ ।
ക്വ ചാസ്തി പുരുഷാർഥോ വാ നിരുപാധേഃ ശിവസ്യ മേ ॥ 20-13 ॥
ക്വ ചാസ്തി ക്വ ച വാ നാസ്തി ക്വാസ്തി ചൈകം ക്വ ച ദ്വയം ।
ബഹുനാത്ര കിമുക്തേന കിഞ്ചിന്നോത്തിഷ്ഠതേ മമ ॥ 20-14 ॥
ഇതി അഷ്ടാവക്രഗീതാ സമാപ്താ ।
॥ ഓം തത്സത് ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Ashtavakra Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil