॥ Brahmana Geetaa Malayalam Lyrics ॥
॥ ബ്രാഹ്മണഗീതാ ॥
അധ്യായഃ 21
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
നിബോധ ദശ ഹോതൄണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം ॥ 1 ॥
സർവമേവാത്ര വിജ്ഞേയം ചിത്തം ജ്ഞാനമവേക്ഷതേ ।
രേതഃ ശരീരഭൃത്കായേ വിജ്ഞാതാ തു ശരീരഭൃത് ॥ 2 ॥
ശരീരഭൃദ്ഗാർഹപത്യസ്തസ്മാദന്യഃ പ്രണീയതേ ।
തതശ്ചാഹവനീയസ്തു തസ്മിൻസങ്ക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ ॥ 3 ॥
തതോ വാചസ്പതിർജജ്ഞേ സമാനഃ പര്യവേക്ഷതേ ।
രൂപം ഭവതി വൈ വ്യക്തം തദനുദ്രവതേ മനഃ ॥ 4 ॥
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
കസ്മാദ്വാഗഭവത്പൂർവം കസ്മാത്പശ്ചാന്മനോഽഭവത് ।
മനസാ ചിന്തിതം വാക്യം യദാ സമഭിപദ്യതേ ॥ 5 ॥
കേന വിജ്ഞാനയോഗേന മതിശ്ചിത്തം സമാസ്ഥിതാ ।
സമുന്നീതാ നാധ്യഗച്ഛത്കോ വൈനാം പ്രതിഷേധതി ॥ 6 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
താമപാനഃ പതിർഭൂത്വാ തസ്മാത്പ്രേഷ്യത്യപാനതാം ।
താം മതിം മനസഃ പ്രാഹുർമനസ്തസ്മാദവേക്ഷതേ ॥ 7 ॥
പ്രശ്നം തു വാന്മനസോർമാം യസ്മാത്ത്വമനുപൃച്ഛസി ।
തസ്മാത്തേ വർതയിഷ്യാമി തയോരേവ സമാഹ്വയം ॥ 8 ॥
ഉഭേ വാന്മനസീ ഗത്വാ ഭൂതാത്മാനമപൃച്ഛതാം ।
ആവയോഃ ശ്രേഷ്ഠമാചക്ഷ്വ ഛിന്ധി നൗ സംശയം വിഭോ ॥ 9 ॥
മന ഇത്യേവ ഭഗവാംസ്തദാ പ്രാഹ സരസ്വതീം ।
അഹം വൈ കാമധുക്തുഭ്യമിതി തം പ്രാഹ വാഗഥ ॥ 10 ॥
സ്ഥാവരം ജംഗമം ചൈവ വിദ്ധ്യുഭേ മനസീ മമ ।
സ്ഥാവരം മത്സകാശേ വൈ ജംഗമം വിഷയേ തവ ॥ 11 ॥
യസ്തു തേ വിഷയം ഗച്ഛേന്മന്ത്രോ വർണഃ സ്വരോഽപി വാ ।
തന്മനോ ജംഗമം നാമ തസ്മാദസി ഗരീയസീ ॥ 12 ॥
യസ്മാദസി ച മാ വോചഃ സ്വയമഭ്യേത്യ ശോഭനേ ।
തസ്മാദുച്ഛ്വാസമാസാദ്യ ന വക്ഷ്യസി സരസ്വതി ॥ 13 ॥
പ്രാണാപാനാന്തരേ ദേവീ വാഗ്വൈ നിത്യം സ്മ തിഷ്ഠതി ।
പ്രേര്യമാണാ മഹാഭാഗേ വിനാ പ്രാണമപാനതീ ।
പ്രജാപതിമുപാധാവത്പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി ॥ 14 ॥
തതഃ പ്രാണഃ പ്രാദുരഭൂദ്വാചമാപ്യായയൻപുനഃ ।
തമാദുച്ഛ്വാസമാസാദ്യ ന വാഗ്വദതി കർഹി ചിത് ॥ 15 ॥
ഘോഷിണീ ജാതനിർഘോഷാ നിത്യമേവ പ്രവർതതേ ।
തയോരപി ച ഘോഷിണ്യോർനിർഘോഷൈവ ഗരീയസീ ॥ 16 ॥
ഗൗരിവ പ്രസ്രവത്യേഷാ രസമുത്തമശാലിനീ ।
സതതം സ്യന്ദതേ ഹ്യേഷാ ശാശ്വതം ബ്രഹ്മവാദിനീ ॥ 17 ॥
ദിവ്യാദിവ്യ പ്രഭാവേന ഭാരതീ ഗൗഃ ശുചിസ്മിതേ ।
ഏതയോരന്തരം പശ്യ സൂക്ഷ്മയോഃ സ്യന്ദമാനയോഃ ॥ 18 ॥
അനുത്പന്നേഷു വാക്യേഷു ചോദ്യമാനാ സിസൃക്ഷയാ ।
കിം നു പൂർവം തതോ ദേവീ വ്യാജഹാര സരസ്വതീ ॥ 19 ॥
പ്രാണേന യാ സംഭവതേ ശരീരേ
പ്രാണാദപാനമ്പ്രതിപദ്യതേ ച ।
ഉദാന ഭൂതാ ച വിസൃജ്യ ദേഹം
വ്യാനേന സർവം ദിവമാവൃണോതി ॥ 20 ॥
തതഃ സമാനേ പ്രതിതിഷ്ഠതീഹ
ഇത്യേവ പൂർവം പ്രജജൽപ ചാപി ।
തസ്മാന്മനഃ സ്ഥാവരത്വാദ്വിശിഷ്ടം
തഥാ ദേവീ ജംഗമത്വാദ്വിശിഷ്ടാ ॥ 21 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 22
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
സുഭഗേ സപ്ത ഹോതൄണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം ॥ 1 ॥
ഘ്രാണം ചക്ഷുശ്ച ജിഹ്വാ ച ത്വക്ഷ്രോത്രം ചൈവ പഞ്ചമം ।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതേ ഹോതാരഃ പൃഥഗാശ്രിതാഃ ॥ 2 ॥
സൂക്ഷ്മേഽവകാശേ സന്തസ്തേ ന പശ്യന്തീതരേതരം ।
ഏതാന്വൈ സപ്ത ഹോതൄംസ്ത്വം സ്വഭാവാദ്വിദ്ധി ശോഭനേ ॥ 3 ॥
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
സൂക്ഷ്മേഽവകാശേ സന്തസ്തേ കഥം നാന്യോന്യ ദർശിനഃ ।
കഥം സ്വഭാവാ ഭഗവന്നേതദാചക്ഷ്വ മേ വിഭോ ॥ 4 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഗുണാജ്ഞാനമവിജ്ഞാനം ഗുണി ജ്ഞാനമഭിജ്ഞതാ ।
പരസ്പരഗുണാനേതേ ന വിജാനന്തി കർഹി ചിത് ॥ 5 ॥
ജിഹ്വാ ചക്ഷുസ്തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന ഗന്ധാനധിഗച്ഛന്തി ഘ്രാണസ്താനധിഗച്ഛതി ॥ 6 ॥
ഘ്രാണം ചക്ഷുസ്തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന രസാനധിഗച്ഛന്തി ജിഹ്വാ താനദിഘച്ഛതി ॥ 7 ॥
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന രൂപാണ്യധിഗച്ഛന്തി ചക്ഷുസ്താന്യധിഗച്ഛതി ॥ 8 ॥
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ശ്രോത്രം ബുദ്ധിർമനസ്തഥാ ।
ന സ്പർശാനധിഗച്ഛന്തി ത്വക്ച താനധിഗച്ഛതി ॥ 9 ॥
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ് ച ത്വന്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന ശബ്ദാനധിഗച്ഛന്തി ശ്രോത്രം താനധിഗച്ഛതി ॥ 10 ॥
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ഷ്രോത്രം ബുദ്ധിരേവ ച ।
സംശയാന്നാധിഗച്ഛന്തി മനസ്താനധിഗച്ഛതി ॥ 11 ॥
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ഷ്രോത്രം മന ഏവ ച ।
ന നിഷ്ഠാമധിഗച്ഛന്തി ബുദ്ധിസ്താം അധിഗച്ഛതി ॥ 12 ॥
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ഇന്ദ്രിയാണാം ച സംവാദം മനസശ്ചൈവ ഭാമിനി ॥ 13 ॥
മന ഉവാച
ന ഘ്രാതി മാമൃതേ ഘ്രാണം രസം ജിഹ്വാ ന ബുധ്യതേ ।
രൂപം ചക്ഷുർന ഗൃഹ്ണാതി ത്വക്സ്പർശം നാവബുധ്യതേ ॥ 14 ॥
ന ശ്രോത്രം ബുധ്യതേ ശബ്ദം മയാ ഹീനം കഥം ചന ।
പ്രവരം സർവഭൂതാനാമഹമസ്മി സനാതനം ॥ 15 ॥
അഗാരാണീവ ശൂന്യാനി ശാന്താർചിഷ ഇവാഗ്നയഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി ന ഭാസന്തേ മയാ ഹീനാനി നിത്യശഃ ॥ 16 ॥
കാഷ്ഠാനീവാർദ്ര ശുഷ്കാണി യതമാനൈരപീന്ദ്രിയൈഃ ।
ഗുണാർഥാന്നാധിഗച്ഛന്തി മാമൃതേ സർവജന്തവഃ ॥ 17 ॥
ഇന്ദ്രിയാണ്യൂചുഃ
ഏവമേതദ്ഭവേത്സത്യം യഥൈതന്മന്യതേ ഭവാൻ ।
ഋതേഽസ്മാനസ്മദർഥാംസ്തു ഭോഗാൻഭുങ്ക്തേ ഭവാന്യദി ॥ 18 ॥
യദ്യസ്മാസു പ്രലീനേഷു തർപണം പ്രാണധാരണം ।
ഭോഗാൻഭുങ്ക്തേ രസാൻഭുങ്ക്തേ യഥൈതന്മന്യതേ തഥാ ॥ 19 ॥
അഥ വാസ്മാസു ലീനേഷു തിഷ്ഠത്സു വിഷയേഷു ച ।
യദി സങ്കൽപമാത്രേണ ഭുങ്ക്തേ ഭോഗാന്യഥാർഥവത് ॥ 20 ॥
അഥ ചേന്മന്യസേ സിദ്ധിമസ്മദർഥേഷു നിത്യദാ ।
ഘ്രാണേന രൂപമാദത്സ്വ രസമാദത്സ്വ ചക്ഷുഷാ ॥ 21 ॥
ശ്രോത്രേണ ഗന്ധമാദത്സ്വ നിഷ്ഠാമാദത്സ്വ ജിഹ്വയാ ।
ത്വചാ ച ശബ്ദമാദത്സ്വ ബുദ്ധ്യാ സ്പർശമഥാപി ച ॥ 22 ॥
ബലവന്തോ ഹ്യനിയമാ നിയമാ ദുർബലീയസാം ।
ഭോഗാനപൂർവാനാദത്സ്വ നോച്ഛിഷ്ടം ഭോക്തുമർഹസി ॥ 23 ॥
യഥാ ഹി ശിഷ്യഃ ശാസ്താരം ശ്രുത്യർഥമഭിധാവതി ।
തതഃ ശ്രുതമുപാദായ ശ്രുതാർഥമുപതിഷ്ഠതി ॥ 24 ॥
വിഷയാനേവമസ്മാഭിർദർശിതാനഭിമന്യസേ ।
അനാഗതാനതീതാംശ്ച സ്വപ്നേ ജാഗരണേ തഥാ ॥ 25 ॥
വൈമനസ്യം ഗതാനാം ച ജന്തൂനാമൽപചേതസാം ।
അസ്മദർഥേ കൃതേ കാര്യേ ദൃശ്യതേ പ്രാണധാരണം ॥ 26 ॥
ബഹൂനപി ഹി സങ്കൽപാന്മത്വാ സ്വപ്നാനുപാസ്യ ച ।
ബുഭുക്ഷയാ പീഡ്യമാനോ വിഷയാനേവ ധാവസി ॥ 27 ॥
അഗാരമദ്വാരമിവ പ്രവിശ്യ
സങ്കൽപഭോഗോ വിഷയാനവിന്ദൻ ।
പ്രാണക്ഷയേ ശാന്തിമുപൈതി നിത്യം
ദാരു ക്ഷയേഽഗ്നിർജ്വലിതോ യഥൈവ ॥ 28 ॥
കാമം തു നഃ സ്വേഷു ഗുണേഷു സംഗഃ
കാമച നാന്യോന്യ ഗുണോപലബ്ധിഃ ।
അസ്മാനൃതേ നാസ്തി തവോപലബ്ധിസ്
ത്വാമപ്യൃതേഽസ്മാന്ന ഭജേത ഹർഷഃ ॥ 29 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 23
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
സുഭഗേ പഞ്ച ഹോതൄണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം ॥ 1 ॥
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച സമാനോ വ്യാന ഏവ ച ।
പഞ്ച ഹോതൄനഥൈതാന്വൈ പരം ഭാവം വിദുർബുധാഃ ॥ 2 ॥
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
സ്വഭാവാത്സപ്ത ഹോതാര ഇതി തേ പൂർവികാ മതിഃ ।
യഥാ വൈ പഞ്ച ഹോതാരഃ പരോ ഭാവസ്തഥോച്യതാം ॥ 3 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
പ്രാണേന സംഭൃതോ വായുരപാനോ ജായതേ തതഃ ।
അപാനേ സംഭൃതോ വായുസ്തതോ വ്യാനഃ പ്രവർതതേ ॥ 4 ॥
വ്യാനേന സംഭൃതോ വായുസ്തദോദാനഃ പ്രവർതതേ ।
ഉദാനേ സംഭൃതോ വായുഃ സമാനഃ സമ്പ്രവർതതേ ॥ 5 ॥
തേഽപൃച്ഛന്ത പുരാ ഗത്വാ പൂർവജാതം പ്രജാപതിം ।
യോ നോ ജ്യേഷ്ഠസ്തമാചക്ഷ്വ സ നഃ ശ്രേഷ്ഠോ ഭവിഷ്യതി ॥ 6 ॥
ബ്രഹ്മോവാച
യസ്മിൻപ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
യസ്മിൻപ്രചീർണേ ച പുനശ് ചരന്തി
സ വൈ ശ്രേഷ്ഠോ ഗച്ഛത യത്ര കാമഃ ॥ 7 ॥
പ്രാണ ഉവാച
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീർണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 8 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
പ്രാണഃ പ്രലീയത തതഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
സമാനശ്ചാപ്യുദാനശ്ച വചോഽബ്രൂതാം തതഃ ശുഭേ ॥ 9 ॥
ന ത്വം സർവമിദം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠസീഹ യഥാ വയം ।
ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി നഃ പ്രാണ അപാനോ ഹി വശേ തവ ।
പ്രചചാര പുനഃ പ്രാണസ്തമപാനോഽഭ്യഭാഷത ॥ 10 ॥
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീർണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 11 ॥
വ്യാനശ്ച തമുദാനശ്ച ഭാഷമാണമഥോചതുഃ ।
അപാന ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി പ്രാണോ ഹി വശഗസ്തവ ॥ 12 ॥
അപാനഃ പ്രചചാരാഥ വ്യാനസ്തം പുനരബ്രവീത് ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സർവേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 13 ॥
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീർണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 14 ॥
പ്രാലീയത തതോ വ്യാനഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച സമാനശ് ച തമബ്രുവൻ ।
ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി നോ വ്യാന സമാനോ ഹി വശേ തവ ॥ 15 ॥
പ്രചചാര പുനർവ്യാനഃ സമാനഃ പുനരബ്രവീത് ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സർവേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 16 ॥
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീർണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 17 ॥
തതഃ സമാനഃ പ്രാലില്യേ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച വ്യാനശ് ചൈവ തമബ്രുവൻ ।
സമാനന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി വ്യാന ഏവ വശേ തവ ॥ 18 ॥
സമാനഃ പ്രചചാരാഥ ഉദാനസ്തമുവാച ഹ ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സർവേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 19 ॥
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീർണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 20 ॥
തതഃ പ്രാലീയതോദാനഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
പ്രാണാപാനൗ സമാനശ്ച വ്യാനശ് ചൈവ തമബ്രുവൻ ।
ഉദാന ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി വ്യാന ഏവ വശേ തവ ॥ 21 ॥
തതസ്താനബ്രവീദ്ബ്രഹ്മാ സമവേതാൻപ്രജാപതിഃ ।
സർവേ ശ്രേഷ്ഠാ ന വാ ശ്രേഷ്ഠാഃ സർവേ ചാന്യോന്യ ധർമിണഃ ।
സർവേ സ്വവിഷയേ ശ്രേഷ്ഠാഃ സർവേ ചാന്യോന്യ രക്ഷിണഃ ॥ 22 ॥
ഏകഃ സ്ഥിരശ്ചാസ്ഥിരശ്ച വിശേഷാത്പഞ്ച വായവഃ ।
ഏക ഏവ മമൈവാത്മാ ബഹുധാപ്യുപചീയതേ ॥ 23 ॥
പരസ്പരസ്യ സുഹൃദോ ഭാവയന്തഃ പരസ്പരം ।
സ്വസ്തി വ്രജത ഭദ്രം വോ ധാരയധ്വം പരസ്പരം ॥ 24 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 24
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
നാരദസ്യ ച സംവാദമൃഷേർദേവമതസ്യ ച ॥ 1 ॥
ദേവമത ഉവാച
ജന്തോഃ സഞ്ജായമാനസ്യ കിം നു പൂർവം പ്രവർതതേ ।
പ്രാണോഽപാനഃ സമാനോ വാ വ്യാനോ വോദാന ഏവ ച ॥ 2 ॥
നാരദ ഉവാച
യേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുസ്തതോഽന്യഃ പൂർവമേതി തം ।
പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച വിജ്ഞേയം തിര്യഗം ചോർധ്വഗം ച യത് ॥ 3 ॥
ദേവമത ഉവാച
കേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുഃ കശ്ചാന്യഃ പൂർവമേതി തം ।
പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച മേ ബ്രൂഹി തിര്യഗൂർധ്വം ച നിശ്ചയാത് ॥ 4 ॥
നാരദ ഉവാച
സങ്കൽപാജ്ജായതേ ഹർഷഃ ശബ്ദാദപി ച ജായതേ ।
രസാത്സഞ്ജായതേ ചാപി രൂപാദപി ച ജായതേ ॥ 5 ॥
സ്പർശാത്സഞ്ജായതേ ചാപി ഗന്ധാദപി ച ജായതേ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ ഹർഷോ മിഥുന സംഭവഃ ॥ 6 ॥
കാമാത്സഞ്ജായതേ ശുക്രം കാമാത്സഞ്ജായതേ രസഃ ।
സമാനവ്യാന ജനിതേ സാമാന്യേ ശുക്രശോണിതേ ॥ 7 ॥
ശുക്രാച്ഛോണിത സംസൃഷ്ടാത്പൂർവം പ്രാണഃ പ്രവർതതേ ।
പ്രാണേന വികൃതേ ശുക്രേ തതോഽപാനഃ പ്രവർതതേ ॥ 8 ॥
പ്രാണാപാനാവിദം ദ്വന്ദ്വമവാക്ചോർധ്വം ച ഗച്ഛതഃ ।
വ്യാനഃ സമാനശ്ചൈവോഭൗ തിര്യഗ്ദ്വന്ദ്വത്വമുച്യതേ ॥ 9 ॥
അഗ്നിർവൈ ദേവതാഃ സർവാ ഇതി വേദസ്യ ശാസനം ।
സഞ്ജായതേ ബ്രാഹ്മണേഷു ജ്ഞാനം ബുദ്ധിസമന്വിതം ॥ 10 ॥
തസ്യ ധൂമസ്തമോ രൂപം രജോ ഭസ്മ സുരേതസഃ ।
സത്ത്വം സഞ്ജായതേ തസ്യ യത്ര പ്രക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ ॥ 11 ॥
ആഘാരൗ സമാനോ വ്യാനശ്ചേതി യജ്ഞവിദോ വിദുഃ ।
പ്രാണാപാനാവാജ്യഭാഗൗ തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 12 ॥
നിർദ്വന്ദ്വമിതി യത്ത്വേതത്തന്മേ നിഗദതഃ ശൃണു ॥ 13 ॥
അഹോരാത്രമിദം ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 14 ॥
ഉഭേ ചൈവായനേ ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 15 ॥
ഉഭേ സത്യാനൃതേ ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 16 ॥
ഉഭേ ശുഭാശുഭേ ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 17 ॥
സച്ചാസച്ചൈവ തദ്ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 18 ॥
പ്രഥമം സമാനോ വ്യാനോ വ്യസ്യതേ കർമ തേന തത് ।
തൃതീയം തു സമാനേന പുനരേവ വ്യവസ്യതേ ॥ 19 ॥
ശാന്ത്യർഥം വാമദേവം ച ശാന്തിർബ്രഹ്മ സനാതനം ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 20 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുർവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 25
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ചാതുർഹോത്ര വിധാനസ്യ വിധാനമിഹ യാദൃശം ॥ 1 ॥
തസ്യ സർവസ്യ വിധിവദ്വിധാനമുപദേക്ഷ്യതേ ।
ശൃണു മേ ഗദതോ ഭദ്രേ രഹസ്യമിദമുത്തമം ॥ 2 ॥
കരണം കർമ കർതാ ച മോക്ഷ ഇത്യേവ ഭാമിനി ।
ചത്വാര ഏതേ ഹോതാരോ യൈരിദം ജഗദാവൃതം ॥ 3 ॥
ഹോതൄണാം സാധനം ചൈവ ശൃണു സർവമശേഷതഃ ।
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ച ശ്രോത്രം ച പഞ്ചമം ।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതേ വിജ്ഞേയാ ഗുണഹേതവഃ ॥ 4 ॥
ഗന്ധോ രസശ്ച രൂപം ച ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച പഞ്ചമഃ ।
മന്തവ്യമഥ ബോദ്ധവ്യം സപ്തൈതേ കർമഹേതവഃ ॥ 5 ॥
ഘ്രാതാ ഭക്ഷയിതാ ദ്രഷ്ടാ സ്പ്രഷ്ടാ ശ്രോതാ ച പഞ്ചമഃ ।
മന്താ ബോദ്ധാ ച സപ്തൈതേ വിജ്ഞേയാഃ കർതൃഹേതവഃ ॥ 6 ॥
സ്വഗുണം ഭക്ഷയന്ത്യേതേ ഗുണവന്തഃ ശുഭാശുഭം ।
അഹം ച നിർഗുണോഽത്രേതി സപ്തൈതേ മോക്ഷഹേതവഃ ॥ 7 ॥
വിദുഷാം ബുധ്യമാനാനാം സ്വം സ്വസ്ഥാനം യഥാവിധി ।
ഗുണാസ്തേ ദേവതാ ഭൂതാഃ സതതം ഭുഞ്ജതേ ഹവിഃ ॥ 8 ॥
അദൻഹ്യവിദ്വാനന്നാനി മമത്വേനോപപദ്യതേ ।
ആത്മാർഥം പാചയന്നിത്യം മമത്വേനോപഹന്യതേ ॥ 9 ॥
അഭക്ഷ്യ ഭക്ഷണം ചൈവ മദ്യ പാനം ച ഹന്തി തം ।
സ ചാന്നം ഹന്തി തച്ചാന്നം സ ഹത്വാ ഹന്യതേ ബുധഃ ॥ 10 ॥
അത്താ ഹ്യന്നമിദം വിദ്വാൻപുനർജനയതീശ്വരഃ ।
സ ചാന്നാജ്ജായതേ തസ്മിൻസൂക്ഷ്മോ നാമ വ്യതിക്രമഃ ॥ 11 ॥
മനസാ ഗമ്യതേ യച്ച യച്ച വാചാ നിരുധ്യതേ ।
ശ്രോത്രേണ ശ്രൂയതേ യച്ച ചക്ഷുഷാ യച്ച ദൃശ്യതേ ॥ 12 ॥
സ്പർശേന സ്പൃശ്യതേ യച്ച ഘ്രാണേന ഘ്രായതേ ച യത് ।
മനഃഷഷ്ഠാനി സംയമ്യ ഹവീംഷ്യേതാനി സർവശഃ ॥ 13 ॥
ഗുണവത്പാവകോ മഹ്യം ദീപ്യതേ ഹവ്യവാഹനഃ ।
യോഗയജ്ഞഃ പ്രവൃത്തോ മേ ജ്ഞാനബ്രഹ്മ മനോദ്ഭവഃ ।
പ്രാണസ്തോത്രോഽപാന ശസ്ത്രഃ സർവത്യാഗസു ദക്ഷിണഃ ॥ 14 ॥
കർമാനുമന്താ ബ്രഹ്മാ മേ കർതാധ്വര്യുഃ കൃതസ്തുതിഃ ।
കൃതപ്രശാസ്താ തച്ഛാസ്ത്രമപവർഗോഽസ്യ ദക്ഷിണാ ॥ 15 ॥
ഋചശ്ചാപ്യത്ര ശംസന്തി നാരായണ വിദോ ജനാഃ ।
നാരായണായ ദേവായ യദബധ്നൻപശൂൻപുരാ ॥ 16 ॥
തത്ര സാമാനി ഗായന്തി താനി ചാഹുർനിദർശനം ।
ദേവം നാരായണം ഭീരു സർവാത്മാനം നിബോധ മേ ॥ 17 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 26
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഏകഃ ശാസ്താ ന ദ്വിതീയോഽസ്തി ശാസ്താ
യഥാ നിയുക്തോഽസ്മി തഥാ ചരാമി ।
ഹൃദ്യേഷ തിഷ്ഠൻപുരുഷഃ ശാസ്തി ശാസ്താ
തേനൈവ യുക്തഃ പ്രവണാദിവോദകം ॥ 1 ॥
ഏകോ ഗുരുർനാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തേനാനുശിഷ്ടാ ഗുരുണാ സദൈവ
പരാഭൂതാ ദാനവാഃ സർവ ഏവ ॥ 2 ॥
ഏകോ ബന്ധുർനാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തേനാനുശിഷ്ടാ ബാന്ധവാ ബന്ധുമന്തഃ
സപ്തർഷയഃ സപ്ത ദിവി പ്രഭാന്തി ॥ 3 ॥
ഏകഃ ശ്രോതാ നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തസ്മിൻഗുരൗ ഗുരു വാസം നിരുഷ്യ
ശക്രോ ഗതഃ സർവലോകാമരത്വം ॥ 4 ॥
ഏകോ ദ്വേഷ്ടാ നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തേനാനുശിഷ്ടാ ഗുരുണാ സദൈവ
ലോകദ്വിഷ്ടാഃ പന്നഗാഃ സർവ ഏവ ॥ 5 ॥
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
പ്രജാപതൗ പന്നഗാനാം ദേവർഷീണാം ച സംവിദം ॥ 6 ॥
ദേവർഷയശ്ച നാഗാശ്ച അസുരാശ്ച പ്രജാപതിം ।
പര്യപൃച്ഛന്നുപാസീനാഃ ശ്രേയോ നഃ പ്രോച്യതാം ഇതി ॥ 7 ॥
തേഷാം പ്രോവാച ഭഗവാഞ്ശ്രേയഃ സമനുപൃച്ഛതാം ।
ഓമിത്യേകാക്ഷരം ബ്രഹ്മ തേ ശ്രുത്വാ പ്രാദ്രവന്ദിശഃ ॥ 8 ॥
തേഷാം പ്രാദ്രവമാണാനാമുപദേശാർഥമാത്മനഃ ।
സർപാണാം ദശനേ ഭാവഃ പ്രവൃത്തഃ പൂർവമേവ തു ॥ 9 ॥
അസുരാണാം പ്രവൃത്തസ്തു ദംഭഭാവഃ സ്വഭാവജഃ ।
ദാനം ദേവാ വ്യവസിതാ ദമമേവ മഹർഷയഃ ॥ 10 ॥
ഏകം ശാസ്താരമാസാദ്യ ശബ്ദേനൈകേന സംസ്കൃതാഃ ।
നാനാ വ്യവസിതാഃ സർവേ സർപദേവർഷിദാനവാഃ ॥ 11 ॥
ശൃണോത്യയം പ്രോച്യമാനം ഗൃഹ്ണാതി ച യഥാതഥം ।
പൃച്ഛതസ്താവതോ ഭൂയോ ഗുരുരന്യോഽനുമന്യതേ ॥ 12 ॥
തസ്യ ചാനുമതേ കർമ തതഃ പശ്ചാത്പ്രവർതതേ ।
ഗുരുർബോദ്ധാ ച ശത്രുശ്ച ദ്വേഷ്ടാ ച ഹൃദി സംശ്രിതഃ ॥ 13 ॥
പാപേന വിചരഁല്ലോകേ പാപചാരീ ഭവത്യയം ।
ശുഭേന വിചരഁല്ലോകേ ശുഭചാരീ ഭവത്യുത ॥ 14 ॥
കാമചാരീ തു കാമേന യ ഇന്ദ്രിയസുഖേ രതഃ ।
വ്രതവാരീ സദൈവൈഷ യ ഇന്ദ്രിയജയേ രതഃ ॥ 15 ॥
അപേതവ്രതകർമാ തു കേവലം ബ്രഹ്മണി ശ്രിതഃ ।
ബ്രഹ്മഭൂതശ്ചരഁല്ലോകേ ബ്രഹ്മ ചാരീ ഭവത്യയം ॥ 16 ॥
ബ്രഹ്മൈവ സമിധസ്തസ്യ ബ്രഹ്മാഗ്നിർബ്രഹ്മ സംസ്തരഃ ।
ആപോ ബ്രഹ്മ ഗുരുർബ്രഹ്മ സ ബ്രഹ്മണി സമാഹിതഃ ॥ 17 ॥
ഏതദേതാദൃശം സൂക്ഷ്മം ബ്രഹ്മചര്യം വിദുർബുധാഃ ।
വിദിത്വാ ചാന്വപദ്യന്ത ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദർശിനഃ ॥ 18 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 27
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
സങ്കൽപദംശ മശകം ശോകഹർഷഹിമാതപം ।
മോഹാന്ധ കാരതിമിരം ലോഭവ്യാല സരീസൃപം ॥ 1 ॥
വിഷയൈകാത്യയാധ്വാനം കാമക്രോധവിരോധകം ।
തദതീത്യ മഹാദുർഗം പ്രവിഷ്ടോഽസ്മി മഹദ്വനം ॥ 2 ॥
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
ക്വ തദ്വനം മഹാപ്രാജ്ഞ കേ വൃക്ഷാഃ സരിതശ്ച കാഃ ।
ഗിരയഃ പർവതാശ് ചൈവ കിയത്യധ്വനി തദ്വനം ॥ 3 ॥
ന തദസ്തി പൃഥഗ്ഭാവേ കിം ചിദന്യത്തതഃ സമം ।
ന തദസ്ത്യപൃഥഗ്ഭാവേ കിം ചിദ്ദൂരതരം തതഃ ॥ 4 ॥
തസ്മാദ്ധ്രസ്വതരം നാസ്തി ന തതോഽസ്തി ബൃഹത്തരം ।
നാസ്തി തസ്മാദ്ദുഃഖതരം നാസ്ത്യന്യത്തത്സമം സുഖം ॥ 5 ॥
ന തത്പ്രവിശ്യ ശോചന്തി ന പ്രഹൃഷ്യന്തി ച ദ്വിജാഃ ।
ന ച ബിഭ്യതി കേഷാം ചിത്തേഭ്യോ ബിഭ്യതി കേ ച ന ॥ 6 ॥
തസ്മിന്വനേ സപ്ത മഹാദ്രുമാശ് ച
ഫലാനി സപ്താതിഥയശ് ച സപ്ത ।
സപ്താശ്രമാഃ സപ്ത സമാധയശ് ച
ദീക്ഷാശ്ച സപ്തൈതദരണ്യരൂപം ॥ 7 ॥
പഞ്ച വർണാനി ദിവ്യാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 8 ॥
സുവർണാനി ദ്വിവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 9 ॥
ചതുർവർണാണി ദിവ്യാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 10 ॥
ശങ്കരാണിത്രി വർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 11 ॥
സുരഭീണ്യേകവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനിച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 12 ॥
ബഹൂന്യവ്യക്തവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനിച ।
വിസൃജന്തൗ മഹാവൃക്ഷൗ തദ്വനം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതഃ ॥ 13 ॥
ഏകോ ഹ്യഗ്നിഃ സുമനാ ബ്രാഹ്മണോഽത്ര
പഞ്ചേന്ദ്രിയാണി സമിധശ്ചാത്ര സന്തി ।
തേഭ്യോ മോക്ഷാഃ സപ്ത ഭവന്തി ദീക്ഷാ
ഗുണാഃ ഫലാന്യതിഥയഃ ഫലാശാഃ ॥ 14 ॥
ആതിഥ്യം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തത്ര സപ്തമഹർഷയഃ ।
അർചിതേഷു പ്രലീനേഷു തേഷ്വന്യദ്രോചതേ വനം ॥ 15 ॥
പ്രതിജ്ഞാ വൃക്ഷമഫലം ശാന്തിച്ഛായാ സമന്വിതം ।
ജ്ഞാനാശ്രയം തൃപ്തിതോയമന്തഃ ക്ഷേത്രജ്ഞഭാസ്കരം ॥ 16 ॥
യോഽധിഗച്ഛന്തി തത്സന്തസ്തേഷാം നാസ്തി ഭയം പുനഃ ।
ഊർധ്വം ചാവാക്ച തിര്യക്ച തസ്യ നാന്തോഽധിഗമ്യതേ ॥ 17 ॥
സപ്ത സ്ത്രിയസ്തത്ര വസന്തി സദ്യോ
അവാങ്മുഖാ ഭാനുമത്യോ ജനിത്ര്യഃ ।
ഊർധ്വം രസാനാം ദദതേ പ്രജാഭ്യഃ
സർവാന്യഥാ സർവമനിത്യതാം ച ॥ 18 ॥
തത്രൈവ പ്രതിതിഷ്ഠന്തി പുനസ്തത്രോദയന്തി ച ।
സപ്ത സപ്തർഷയഃ സിദ്ധാ വസിഷ്ഠപ്രമുഖാഃ സഹ ॥ 19 ॥
യശോ വർചോ ഭഗശ്ചൈവ വിജയഃ സിദ്ധിതേജസീ ।
ഏവമേവാനുവർതന്തേ സപ്ത ജ്യോതീംഷി ഭാസ്കരം ॥ 20 ॥
ഗിരയഃ പർവതാശ്ചൈവ സന്തി തത്ര സമാസതഃ ।
നദ്യശ്ച സരിതോ വാരിവഹന്ത്യോ ബ്രഹ്മ സംഭവം ॥ 21 ॥
നദീനാം സംഗമസ്തത്ര വൈതാനഃ സമുപഹ്വരേ ।
സ്വാത്മ തൃപ്താ യതോ യാന്തി സാക്ഷാദ്ദാന്താഃ പിതാമഹം ॥ 22 ॥
കൃശാശാഃ സുവ്രതാശാശ്ച തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷാഃ ।
ആത്മന്യാത്മാനമാവേശ്യ ബ്രഹ്മാണം സമുപാസതേ ॥ 23 ॥
ഋചമപ്യത്ര ശംസന്തി വിദ്യാരണ്യവിദോ ജനാഃ ।
തദരണ്യമഭിപ്രേത്യ യഥാ ധീരമജായത ॥ 24 ॥
ഏതദേതാദൃശം ദിവ്യമരണ്യം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ।
വിദിത്വാ ചാന്വതിഷ്ഠന്ത ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദർശിതം ॥ 25 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 28
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഗന്ധാന്ന ജിഘ്രാമി രസാന്ന വേദ്മി
രൂപം ന പശ്യാമി ന ച സ്പൃശാമി ।
ന ചാപി ശബ്ദാന്വിവിധാഞ്ശൃണോമി
ന ചാപി സങ്കൽപമുപൈമി കിം ചിത് ॥ 1 ॥
അർഥാനിഷ്ടാൻകാമയതേ സ്വഭാവഃ
സർവാന്ദ്വേഷ്യാൻപ്രദ്വിഷതേ സ്വഭാവഃ ।
കാമദ്വേഷാവുദ്ഭവതഃ സ്വഭാവാത്
പ്രാണാപാനൗ ജന്തു ദേഹാന്നിവേശ്യ ॥ 2 ॥
തേഭ്യശ്ചാന്യാംസ്തേഷ്വനിത്യാംശ്ച ഭാവാൻ
ഭൂതാത്മാനം ലക്ഷയേയം ശരീരേ ।
തസ്മിംസ്തിഷ്ഠന്നാസ്മി ശക്യഃ കഥം ചിത്
കാമക്രോധാഭ്യാം ജരയാ മൃത്യുനാ ച ॥ 3 ॥
അകാമയാനസ്യ ച സർവകാമാൻ
അവിദ്വിഷാണസ്യ ച സർവദോഷാൻ ।
ന മേ സ്വഭാവേഷു ഭവന്തി ലേപാസ്
തോയസ്യ ബിന്ദോരിവ പുഷ്കരേഷു ॥ 4 ॥
നിത്യസ്യ ചൈതസ്യ ഭവന്തി നിത്യാ
നിരീക്ഷമാണസ്യ ബഹൂൻസ്വഭാവാൻ ।
ന സജ്ജതേ കർമസു ഭോഗജാലം
ദിവീവ സൂര്യസ്യ മയൂഖജാലം ॥ 5 ॥
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
അധ്വര്യു യതി സംവാദം തം നിബോധ യശസ്വിനി ॥ 6 ॥
പ്രോക്ഷ്യമാണം പശും ദൃഷ്ട്വാ യജ്ഞകർമണ്യഥാബ്രവീത് ।
യതിരധ്വര്യുമാസീനോ ഹിംസേയമിതി കുത്സയൻ ॥ 7 ॥
തമധ്വര്യുഃ പ്രത്യുവാച നായം ഛാഗോ വിനശ്യതി ।
ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യതേ ജന്തുര്യദി ശ്രുതിരിയം തഥാ ॥ 8 ॥
യോ ഹ്യസ്യ പാർഥിവോ ഭാഗഃ പൃഥിവീം സ ഗമിഷ്യതി ।
യദസ്യ വാരിജം കിം ചിദപസ്തത്പ്രതിപദ്യതേ ॥ 9 ॥
സൂര്യം ചക്ഷുർദിശഃ ശ്രോത്രേ പ്രാണോഽസ്യ ദിവമേവ ച ।
ആഗമേ വർതമാനസ്യ ന മേ ദോഷോഽസ്തി കശ് ചന ॥ 10 ॥
യതിരുവാച
പ്രാണൈർവിയോഗേ ഛാഗസ്യ യദി ശ്രേയഃ പ്രപശ്യസി ।
ഛാഗാർഥേ വർതതേ യജ്ഞോ ഭവതഃ കിം പ്രയോജനം ॥ 11 ॥
അനു ത്വാ മന്യതാം മാതാ പിതാ ഭ്രാതാ സഖാപി ച ।
മന്ത്രയസ്വൈനമുന്നീയ പരവന്തം വിശേഷതഃ ॥ 12 ॥
യ ഏവമനുമന്യേരംസ്താൻഭവാൻപ്രഷ്ടുമർഹതി ।
തേഷാമനുമതം ശ്രുത്വാ ശക്യാ കർതും വിചാരണാ ॥ 13 ॥
പ്രാണാ അപ്യസ്യ ഛാഗസ്യ പ്രാപിതാസ്തേ സ്വയോനിഷു ।
ശരീരം കേവലം ശിഷ്ടം നിശ്ചേഷ്ടമിതി മേ മതിഃ ॥ 14 ॥
ഇന്ധനസ്യ തു തുല്യേന ശരീരേണ വിചേതസാ ।
ഹിംസാ നിർവേഷ്ടു കാമാനാമിന്ധനം പശുസഞ്ജ്ഞിതം ॥ 15 ॥
അഹിംസാ സർവധർമാണാമിതി വൃദ്ധാനുശാസനം ।
യദഹിംസ്രം ഭവേത്കർമ തത്കാര്യമിതി വിദ്മഹേ ॥ 16 ॥
അഹിംസേതി പ്രതിജ്ഞേയം യദി വക്ഷ്യാമ്യതഃ പരം ।
ശക്യം ബഹുവിധം വക്തും ഭവതഃ കാര്യദൂഷണം ॥ 17 ॥
അഹിംസാ സർവഭൂതാനാം നിത്യമസ്മാസു രോചതേ ।
പ്രത്യക്ഷതഃ സാധയാമോ ന പരോക്ഷമുപാസ്മഹേ ॥ 18 ॥
അധ്വര്യുരുവാച
ഭൂമേർഗന്ധഗുണാൻഭുങ്ക്ഷ്വ പിബസ്യാപോമയാന്രസാൻ ।
ജ്യോതിഷാം പശ്യസേ രൂപം സ്പൃശസ്യനിലജാൻഗുണാൻ ॥ 19 ॥
ശൃണോഷ്യാകാശജം ശബ്ദം മനസാ മന്യസേ മതിം ।
സർവാണ്യേതാനി ഭൂതാനി പ്രാണാ ഇതി ച മന്യസേ ॥ 20 ॥
പ്രാണാദാനേ ച നിത്യോഽസി ഹിംസായാം വർതതേ ഭവാൻ ।
നാസ്തി ചേഷ്ടാ വിനാ ഹിംസാം കിം വാ ത്വം മന്യസേ ദ്വിജ ॥ 21 ॥
യതിരുവാച
അക്ഷരം ച ക്ഷരം ചൈവ ദ്വൈധീ ഭാവോഽയമാത്മനഃ ।
അക്ഷരം തത്ര സദ്ഭാവഃ സ്വഭാവഃ ക്ഷര ഉച്യതേ ॥ 22 ॥
പ്രാണോ ജിഹ്വാ മനഃ സത്ത്വം സ്വഭാവോ രജസാ സഹ ।
ഭാവൈരേതൈർവിമുക്തസ്യ നിർദ്വന്ദ്വസ്യ നിരാശിഷഃ ॥ 23 ॥
സമസ്യ സർവഭൂതേഷു നിർമമസ്യ ജിതാത്മനഃ ।
സമന്താത്പരിമുക്തസ്യ ന ഭയം വിദ്യതേ ക്വ ചിത് ॥ 24 ॥
അധ്വര്യുരുവാച
സദ്ഭിരേവേഹ സംവാസഃ കാര്യോ മതിമതാം വര ।
ഭവതോ ഹി മതം ശ്രുത്വാ പ്രതിഭാതി മതിർമമ ॥ 25 ॥
ഭഗവൻഭഗവദ്ബുദ്ധ്യാ പ്രതിബുദ്ധോ ബ്രവീമ്യഹം ।
മതം മന്തും ക്രതും കർതും നാപരാധോഽസ്തി മേ ദ്വിജ ॥ 26 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഉപപത്ത്യാ യതിസ്തൂഷ്ണീം വർതമാനസ്തതഃ പരം ।
അധ്വര്യുരപി നിർമോഹഃ പ്രചചാര മഹാമഖേ ॥ 27 ॥
ഏവമേതാദൃശം മോക്ഷം സുസൂക്ഷ്മം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ।
വിദിത്വാ ചാനുതിഷ്ഠന്തി ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദർശിനാ ॥ 28 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 29
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
കാർതവീര്യസ്യ സംവാദം സമുദ്രസ്യ ച ഭാമിനി ॥ 1 ॥
കാർതവീര്യാർജുനോ നാമ രാജാ ബാഹുസഹസ്രവാൻ ।
യേന സാഗരപര്യന്താ ധനുഷാ നിർജിതാ മഹീ ॥ 2 ॥
സ കദാ ചിത്സമുദ്രാന്തേ വിചരൻബലദർപിതഃ ।
അവാകിരച്ഛരശതൈഃ സമുദ്രമിതി നഃ ശ്രുതം ॥ 3 ॥
തം സമുദ്രോ നമസ്കൃത്യ കൃതാഞ്ജലിരുവാച ഹ ।
മാ മുഞ്ച വീര നാരാചാൻബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ ॥ 4 ॥
മദാശ്രയാണി ഭൂതാനി ത്വദ്വിസൃഷ്ടൈർമഹേഷുഭിഃ ।
വധ്യന്തേ രാജശാർദൂല തേഭ്യോ ദേഹ്യഭയം വിഭോ ॥ 5 ॥
അർജുവ ഉവാച
മത്സമോ യദി സംഗ്രാമേ ശരാസനധരഃ ക്വ ചിത് ।
വിദ്യതേ തം മമാചക്ഷ്വ യഃ സമാസീത മാം മൃധേ ॥ 6 ॥
സമുദ്ര ഉവാച
മഹർഷിർജമദഗ്നിസ്തേ യദി രാജൻപരിശ്രുതഃ ।
തസ്യ പുത്രസ്തവാതിഥ്യം യഥാവത്കർതുമർഹതി ॥ 7 ॥
തതഃ സ രാജാ പ്രയയൗ ക്രോധേന മഹതാ വൃതഃ ।
സ തമാശ്രമമാഗമ്യ രമമേവാന്വപദ്യത ॥ 8 ॥
സ രാമ പ്രതികൂലാനി ചകാര സഹ ബന്ധുഭിഃ ।
ആയാസം ജനയാമാസ രാമസ്യ ച മഹാത്മനഃ ॥ 9 ॥
തതസ്തേജഃ പ്രജജ്വാല രാജസ്യാമിത തേജസഃ ।
പ്രദഹദ്രിപുസൈന്യാനി തദാ കമലലോചനേ ॥ 10 ॥
തതഃ പരശുമാദായ സ തം ബാഹുസഹസ്രിണം ।
ചിച്ഛേദ സഹസാ രാമോ ബാഹുശാഖമിവ ദ്രുമം ॥ 11 ॥
തം ഹതം പതിതം ദൃഷ്ട്വാ സമേതാഃ സർവബാന്ധവാഃ ।
അസീനാദായ ശക്തീശ്ച ഭാർഗവം പര്യവാരയൻ ॥ 12 ॥
രാമോഽപി ധനുരാദായ രഥമാരുഹ്യ സ ത്വരഃ ।
വിസൃജഞ്ശരവർഷാണി വ്യധമത്പാർഥിവം ബലം ॥ 13 ॥
തതസ്തു ക്ഷത്രിയാഃ കേ ചിജ്ജമദഗ്നിം നിഹത്യ ച ।
വിവിശുർഗിരിദുർഗാണി മൃഗാഃ സിംഹാർദിതാ ഇവ ॥ 14 ॥
തേഷാം സ്വവിഹിതം കർമ തദ്ഭയാന്നാനുതിഷ്ഠതാം ।
പ്രജാ വൃഷലതാം പ്രാപ്താ ബ്രാഹ്മണാനാമദർശനാത് ॥ 15 ॥
ത ഏതേ ദ്രമിഡാഃ കാശാഃ പുണ്ഡ്രാശ്ച ശബരൈഃ സഹ ।
വൃഷലത്വം പരിഗതാ വ്യുത്ഥാനാത്ക്ഷത്രധർമതഃ ॥ 16 ॥
തതസ്തു ഹതവീരാസു ക്ഷത്രിയാസു പുനഃ പുനഃ ।
ദ്വിജൈരുത്പാദിതം ക്ഷത്രം ജാമദഗ്ന്യോ ന്യകൃന്തത ॥ 17 ॥
ഏവ വിംശതിമേധാന്തേ രാമം വാഗശരീരിണീ ।
ദിവ്യാ പ്രോവാച മധുരാ സർവലോകപരിശ്രുതാ ॥ 18 ॥
രാമ രാമ നിവർതസ്വ കം ഗുണം താത പശ്യസി ।
ക്ഷത്രബന്ധൂനിമാൻപ്രാണൈർവിപ്രയോജ്യ പുനഃ പുനഃ ॥ 19 ॥
തഥൈവ തം മഹാത്മാനമൃചീകപ്രമുഖാസ്തദാ ।
പിതാമഹാ മഹാഭാഗ നിവർതസ്വേത്യഥാബ്രുവൻ ॥ 20 ॥
പിതുർവധമമൃഷ്യംസ്തു രാമഃ പ്രോവാച താനൃഷീൻ ।
നാർഹന്തീഹ ഭവന്തോ മാം നിവാരയിതുമിത്യുത ॥ 21 ॥
പിതര ഊചുഃ
നാർഹസേ ക്ഷത്രബന്ധൂംസ്ത്വം നിഹന്തും ജയതാം വര ।
ന ഹി യുക്തം ത്വയാ ഹന്തും ബ്രാഹ്മണേന സതാ നൃപാൻ ॥ 22 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 30
പിതര ഊചുഃ
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ശ്രുത്വാ ച തത്തഥാ കാര്യം ഭവതാ ദ്വിജസത്തമ ॥ 1 ॥
അലർകോ നാമ രാജർഷിരഭവത്സുമഹാതപാഃ ।
ധർമജ്ഞഃ സത്യസന്ധശ്ച മഹാത്മാ സുമഹാവ്രതഃ ॥ 2 ॥
സ സാഗരാന്താം ധനുഷാ വിനിർജിത്യ മഹീമിമാം ।
കൃത്വാ സുദുഷ്കരം കർമ മനഃ സൂക്ഷ്മേ സമാദധേ ॥ 3 ॥
സ്ഥിതസ്യ വൃക്ഷമൂലേഽഥ തസ്യ ചിന്താ ബഭൂവ ഹ ।
ഉത്സൃജ്യ സുമഹദ്രാജ്യം സൂക്ഷ്മം പ്രതി മഹാമതേ ॥ 4 ॥
അലർക ഉവാച
മനസോ മേ ബലം ജാതം മനോ ജിത്വാ ധ്രുവോ ജയഃ ।
അന്യത്ര ബാണാനസ്യാമി ശത്രുഭിഃ പരിവാരിതഃ ॥ 5 ॥
യദിദം ചാപലാന്മൂർതേഃ സർവമേതച്ചികീർഷതി ।
മനഃ പ്രതി സുതീക്ഷ്ണാഗ്രാനഹം മോക്ഷ്യാമി സായകാൻ ॥ 6 ॥
മന ഉവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി ॥ 7 ॥
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 8 ॥
അലക ഉവാച
ആഘ്രായ സുബഹൂൻഗന്ധാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാദ്ഘ്രാണം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാമ്യഹം ശിതാൻ ॥ 9 ॥
ഘ്രാണ ഉവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി ॥ 10 ॥
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 11 ॥
അലർക ഉവാച
ഇയം സ്വാദൂന്രസാൻഭുക്ത്വാ താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാജ്ജിഹ്വാം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാമ്യഹം ശിതാൻ ॥ 12 ॥
ജിഹ്വാ ഉവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി ॥ 13 ॥
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 14 ॥
അലർക ഉവാച
സൃഷ്ട്വാ ത്വഗ്വിവിധാൻസ്പർശാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാത്ത്വചം പാടയിഷ്യേ വിവിധൈഃ കങ്കപത്രഭിഃ ॥ 15 ॥
ത്വഗുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി ॥ 16 ॥
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 17 ॥
അലർക ഉവാച
ശ്രുത്വാ വൈ വിവിധാഞ്ശബ്ദാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാച്ഛ്രോത്രം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാമ്യഹം ശിതാൻ ॥ 18 ॥
ശ്രോത്രമുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി തതോ ഹാസ്യസി ജീവിതം ॥ 19 ॥
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 20 ॥
അലർക ഉവാച
ദൃഷ്ട്വാ വൈ വിവിധാൻഭാവാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാച്ചക്ഷുഃ പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാമ്യഹം ശിതാൻ ॥ 21 ॥
ചക്ഷുരുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമാലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി ॥ 22 ॥
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യതി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 23 ॥
അലർക ഉവാച
ഇയം നിഷ്ഠാ ബഹുവിധാ പ്രജ്ഞയാ ത്വധ്യവസ്യതി ।
തസ്മാദ്ബുദ്ധിം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാമ്യഹം ശിതാൻ ॥ 24 ॥
ബുദ്ധിരുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥം ചന ।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി ॥ 25 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
തതോഽലർകസ്തപോ ഘോരമാസ്ഥായാഥ സുദുഷ്കരം ।
നാധ്യഗച്ഛത്പരം ശക്ത്യാ ബാണമേതേഷു സപ്തസു ।
സുസമാഹിത ചിത്താസ്തു തതോഽചിന്തയത പ്രഭുഃ ॥ 26 ॥
സ വിചിന്ത്യ ചിരം കാലമലർകോ ദ്വിജസത്തമ ।
നാധ്യഗച്ഛത്പരം ശ്രേയോ യോഗാന്മതിമതാം വരഃ ॥ 27 ॥
സ ഏകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ നിശ്ചലോ യോഗമാസ്ഥിതഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി ജഘാനാശു ബാണേനൈകേന വീര്യവാൻ ॥ 28 ॥
യോഗേനാത്മാനമാവിശ്യ സംസിദ്ധിം പരമാം യയൗ ।
വിസ്മിതശ്ചാപി രാജർഷിരിമാം ഗാഥാം ജഗാദ ഹ ।
അഹോ കഷ്ടം യദസ്മാഭിഃ പൂർവം രാജ്യമനുഷ്ഠിതം ।
ഇതി പശ്ചാന്മയാ ജ്ഞാതം യോഗാന്നാസ്തി പരം സുഖം ॥ 29 ॥
ഇതി ത്വമപി ജാനീഹി രാമ മാ ക്ഷത്രിയാഞ് ജഹി ।
തപോ ഘോരമുപാതിഷ്ഠ തതഃ ശ്രേയോഽഭിപത്സ്യസേ ॥ 30 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഇത്യുക്തഃ സ തപോ ഘോരം ജാമദഗ്ന്യഃ പിതാമഹൈഃ ।
ആസ്ഥിതഃ സുമഹാഭാഗോ യയൗ സിദ്ധിം ച ദുർഗമാം ॥ 31 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 31
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ത്രയോ വൈ രിപവോ ലോകേ നവ വൈ ഗുണതഃ സ്മൃതാഃ ।
ഹർഷഃ സ്തംഭോഽഭിമാനശ്ച ത്രയസ്തേ സാത്ത്വികാ ഗുണാഃ ॥ 1 ॥
ശോകഃ ക്രോധോഽതിസംരംഭോ രാജസാസ്തേ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ ।
സ്വപ്നസ്തന്ദ്രീ ച മോഹശ്ച ത്രയസ്തേ താമസാ ഗുണാഃ ॥ 2 ॥
ഏതാന്നികൃത്യ ധൃതിമാൻബാണസന്ധൈരതന്ദ്രിതഃ ।
ജേതും പരാനുത്സഹതേ പ്രശാന്താത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3 ॥
അത്ര ഗാഥാഃ കീർതയന്തി പുരാകൽപവിദോ ജനാഃ ।
അംബരീഷേണ യാ ഗീതാ രാജ്ഞാ രാജ്യം പ്രശാസതാ ॥ 4 ॥
സമുദീർണേഷു ദോഷേഷു വധ്യമാനേഷു സാധുഷു ।
ജഗ്രാഹ തരസാ രാജ്യമംബരീഷ ഇതി ശ്രുതിഃ ॥ 5 ॥
സ നിഗൃഹ്യ മഹാദോഷാൻസാധൂൻസമഭിപൂജ്യ ച ।
ജഗാമ മഹതീം സിദ്ധിം ഗാഥാം ചേമാം ജഗാദ ഹ ॥ 6 ॥
ഭൂയിഷ്ഠം മേ ജിതാ ദോഷാ നിഹതാഃ സർവശത്രവഃ ।
ഏകോ ദോഷോഽവശിഷ്ടസ്തു വധ്യഃ സ ന ഹതോ മയാ ॥ 7 ॥
യേന യുക്തോ ജന്തുരയം വൈതൃഷ്ണ്യം നാധിഗച്ഛതി ।
തൃഷ്ണാർത ഇവ നിമ്നാനി ധാവമാനോ ന ബുധ്യതേ ॥ 8 ॥
അകാര്യമപി യേനേഹ പ്രയുക്തഃ സേവതേ നരഃ ।
തം ലോഭമസിഭിസ്തീക്ഷ്ണൈർനികൃന്തന്തം നികൃന്തത ॥ 9 ॥
ലോഭാദ്ധി ജായതേ തൃഷ്ണാ തതശ്ചിന്താ പ്രസജ്യതേ ।
സ ലിപ്സമാനോ ലഭതേ ഭൂയിഷ്ഠം രാജസാൻഗുണാൻ ॥ 10 ॥
സ തൈർഗുണൈഃ സംഹതദേഹബന്ധനഃ
പുനഃ പുനർജായതി കർമ ചേഹതേ ।
ജന്മ ക്ഷയേ ഭിന്നവികീർണ ദേഹഃ
പുനർമൃത്യും ഗച്ഛതി ജന്മനി സ്വേ ॥ 11 ॥
തസ്മാദേനം സമ്യഗവേക്ഷ്യ ലോഭം
നിഗൃഹ്യ ധൃത്യാത്മനി രാജ്യമിച്ഛേത് ।
ഏതദ്രാജ്യം നാന്യദസ്തീതി വിദ്യാദ്
യസ്ത്വത്ര രാജാ വിജിതോ മമൈകഃ ॥ 12 ॥
ഇതി രാജ്ഞാംബരീഷേണ ഗാഥാ ഗീതാ യശസ്വിനാ ।
ആധിരാജ്യം പുരസ്കൃത്യ ലോഭമേകം നികൃന്തതാ ॥ 13 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 32
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ ച സംവാദം ജനകസ്യ ച ഭാമിനി ॥ 1 ॥
ബ്രാഹ്മണം ജനകോ രാജാ സന്നം കസ്മിംശ്ചിദാഗമേ ।
വിഷയേ മേ ന വസ്തവ്യമിതി ശിഷ്ട്യർഥമബ്രവീത് ॥ 2 ॥
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചാഥ ബ്രാഹ്മണോ രാജസത്തമം ।
ആചക്ഷ്വ വിഷയം രാജന്യാവാംസ്തവ വശേ സ്ഥിതഃ ॥ 3 ॥
സോഽന്യസ്യ വിഷയേ രാജ്ഞോ വസ്തുമിച്ഛാമ്യഹം വിഭോ ।
വചസ്തേ കർതുമിച്ഛാമി യഥാശാസ്ത്രം മഹീപതേ ॥ 4 ॥
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ രാജാ ബ്രാഹ്മണേന യശസ്വിനാ ।
മുഹുരുഷ്ണം ച നിഃശ്വസ്യ ന സ തം പ്രത്യഭാഷത ॥ 5 ॥
തമാസീനം ധ്യായമാനം രാജാനമമിതൗജസം ।
കശ്മലം സഹസാഗച്ഛദ്ഭാനുമന്തമിവ ഗ്രഹഃ ॥ 6 ॥
സമാശ്വാസ്യ തതോ രാജാ വ്യപേതേ കശ്മലേ തദാ ।
തതോ മുഹൂർതാദിവ തം ബ്രാഹ്മണം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 7 ॥
ജനക ഉവാച
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വശ്യേ ജനപദേ സതി ।
വിഷയം നാധിഗച്ഛാമി വിചിന്വൻപൃഥിവീമിമാം ॥ 8 ॥
നാധ്യഗച്ഛം യദാ പൃഥ്വ്യാം മിഥിലാ മാർഗിതാ മയാ ।
നാധ്യഗച്ഛം യദാ തസ്യാം സ്വപ്രജാ മാർഗിതാ മയാ ॥ 9 ॥
നാധ്യഗച്ഛം യദാ താസു തദാ മേ കശ്മലോഽഭവത് ।
തതോ മേ കശ്മലസ്യാന്തേ മതിഃ പുനരുപസ്ഥിതാ ॥ 10 ॥
തയാ ന വിഷയം മന്യേ സർവോ വാ വിഷയോ മമ ॥ 11 ॥
ആത്മാപി ചായം ന മമ സർവാ വാ പൃഥിവീ മമ ।
ഉഷ്യതാം യാവദുത്സാഹോ ഭുജ്യതാം യാവദിഷ്യതേ ॥ 11 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വശ്യേ ജനപദേ സതി ।
ബ്രൂഹി കാം ബുദ്ധിമാസ്ഥായ മമത്വം വർജിതം ത്വയാ ॥ 12 ॥
കാം വാ ബുദ്ധിം വിനിശ്ചിത്യ സർവോ വൈ വിഷയസ്തവ ।
നാവൈഷി വിഷയം യേന സർവോ വാ വിഷയസ്തവ ॥ 13 ॥
ജനക ഉവാച
അന്തവന്ത ഇഹാരംഭാ വിദിതാ സർവകർമസു । var ഇഹാവസ്ഥാ
നാധ്യഗച്ഛമഹം യസ്മാന്മമേദമിതി യദ്ഭവേത് ॥ 14 ॥
കസ്യേദമിതി കസ്യ സ്വമിതി വേദ വചസ്തഥാ ।
നാധ്യഗച്ഛമഹം ബുദ്ധ്യാ മമേദമിതി യദ്ഭവേത് ॥ 15 ॥
ഏതാം ബുദ്ധിം വിനിശ്ചിത്യ മമത്വം വർജിതം മയാ ।
ശൃണു ബുദ്ധിം തു യാം ജ്ഞാത്വാ സർവത്ര വിഷയോ മമ ॥ 16 ॥
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി ഗന്ധാൻഘ്രാണഗതാനപി ।
തസ്മാന്മേ നിർജിതാ ഭൂമിർവശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 17 ॥
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി രസാനാസ്യേഽപി വർതതഃ ।
ആപോ മേ നിർജിതാസ്തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠന്തി നിത്യദാ ॥ 18 ॥
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി രൂപം ജ്യോതിശ്ച ചക്ഷുഷാ ।
തസ്മാന്മേ നിർജിതം ജ്യോതിർവശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 19 ॥
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി സ്പർശാംസ്ത്വചി ഗതാശ് ച യേ ।
തസ്മാന്മേ നിർജിതോ വായുർവശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 20 ॥
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി ശബ്ദാഞ്ശ്രോത്രഗതാനപി ।
തസ്മാന്മേ നിർജിതാഃ ശബ്ദാ വശേ തിഷ്ഠന്തി നിത്യദാ ॥ 21 ॥
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി മനോ നിത്യം മനോഽന്തരേ ।
മനോ മേ നിർജിതം തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 22 ॥
ദേവേഭ്യശ്ച പിതൃഭ്യശ്ച ഭൂതേഭ്യോഽതിഥിഭിഃ സഹ ।
ഇത്യർഥം സർവ ഏവേമേ സമാരംഭാ ഭവന്തി വൈ ॥ 23 ॥
തതഃ പ്രഹസ്യ ജനകം ബ്രാഹ്മണഃ പുനരബ്രവീത് ।
ത്വജ്ജിജ്ഞാസാർഥമദ്യേഹ വിദ്ധി മാം ധർമമാഗതം ॥ 24 ॥
ത്വമസ്യ ബ്രഹ്മ നാഭസ്യ ബുദ്ധ്യാരസ്യാനിവർതിനഃ ।
സത്ത്വനേമി നിരുദ്ധസ്യ ചക്രസ്യൈകഃ പ്രവർതകഃ ॥ 25 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 33
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
നാഹം തഥാ ഭീരു ചരാമി ലോകേ
തഥാ ത്വം മാം തർകയസേ സ്വബുദ്ധ്യാ ।
വിപ്രോഽസ്മി മുക്തോഽസ്മി വനേചരോഽസ്മി
ഗൃഹസ്ഥ ധർമാ ബ്രഹ്മ ചാരീ തഥാസ്മി ॥ 1 ॥
നാഹമസ്മി യഥാ മാം ത്വം പശ്യസേ ചക്ഷുഷാ ശുഭേ ।
മയാ വ്യാപ്തമിദം സർവം യത്കിം ചിജ്ജഗതീ ഗതം ॥ 2 ॥
യേ കേ ചിജ്ജന്തവോ ലോകേ ജംഗമാഃ സ്ഥാവരാശ് ച ഹ ।
തേഷാം മാമന്തകം വിദ്ധി ദാരൂണാമിവ പാവകം ॥ 3 ॥
രാജ്യം പൃഥിവ്യാം സർവസ്യാമഥ വാപി ത്രിവിഷ്ടപേ ।
തഥാ ബുദ്ധിരിയം വേത്തി ബുദ്ധിരേവ ധനം മമ ॥ 4 ॥
ഏകഃ പന്ഥാ ബ്രാഹ്മണാനാം യേന ഗച്ഛന്തി തദ്വിദഃ ।
ഗൃഹേഷു വനവാസേഷു ഗുരു വാസേഷു ഭിക്ഷുഷു ।
ലിംഗൈർബഹുഭിരവ്യഗ്രൈരേകാ ബുദ്ധിരുപാസ്യതേ ॥ 5 ॥
നാനാ ലിംഗാശ്രമസ്ഥാനാം യേഷാം ബുദ്ധിഃ ശമാത്മികാ ।
തേ ഭാവമേകമായാന്തി സരിതഃ സാഗരം യഥാ ॥ 6 ॥
ബുദ്ധ്യായം ഗമ്യതേ മാർഗഃ ശരീരേണ ന ഗമ്യതേ ।
ആദ്യന്തവന്തി കർമാണി ശരീരം കർമബന്ധനം ॥ 7 ॥
തസ്മാത്തേ സുഭഗേ നാസ്തി പരലോകകൃതം ഭയം ।
മദ്ഭാവഭാവനിരതാ മമൈവാത്മാനമേഷ്യസി ॥ 8 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രയസ്ത്രിഞ്ചോഽധ്യായഃ ॥
അധ്യായഃ 34
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
നേദമൽപാത്മനാ ശക്യം വേദിതും നാകൃതാത്മനാ ।
ബഹു ചാൽപം ച സങ്ക്ഷിപ്തം വിപ്ലുതം ച മതം മമ ॥ 1 ॥
ഉപായം തു മമ ബ്രൂഹി യേനൈഷാ ലഭ്യതേ മതിഃ ।
തന്മന്യേ കാരണതമം യത ഏഷാ പ്രവർതതേ ॥ 2 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അരണീം ബ്രാഹ്മണീം വിദ്ധി ഗുരുരസ്യോത്തരാരണിഃ ।
തപഃ ശ്രുതേഽഭിമഥ്നീതോ ജ്ഞാനാഗ്നിർജായതേ തതഃ ॥ 3 ॥
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
യദിദം ബ്രഹ്മണോ ലിംഗം ക്ഷേത്രജ്ഞമിതി സഞ്ജ്ഞിതം ।
ഗ്രഹീതും യേന തച്ഛക്യം ലക്ഷണം തസ്യ തത്ക്വ നു ॥ 4 ॥
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
അലിംഗോ നിർഗുണശ്ചൈവ കാരണം നാസ്യ വിദ്യതേ ।
ഉപായമേവ വക്ഷ്യാമി യേന ഗൃഹ്യേത വാ ന വാ ॥ 5 ॥
സമ്യഗപ്യുപദിഷ്ടശ്ച ഭ്രമരൈരിവ ലക്ഷ്യതേ ।
കർമ ബുദ്ധിരബുദ്ധിത്വാജ്ജ്ഞാനലിംഗൈരിവാശ്രിതം ॥ 6 ॥
ഇദം കാര്യമിദം നേതി ന മോക്ഷേഷൂപദിശ്യതേ ।
പശ്യതഃ ശൃണ്വതോ ബുദ്ധിരാത്മനോ യേഷു ജായതേ ॥ 7 ॥
യാവന്ത ഇഹ ശക്യേരംസ്താവതോഽംശാൻപ്രകൽപയേത് ।
വ്യക്താനവ്യക്തരൂപാംശ്ച ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 8 ॥
സർവാന്നാനാത്വ യുക്താംശ്ച സർവാൻപ്രത്യക്ഷഹേതുകാൻ ।
യതഃ പരം ന വിദ്യേത തതോഽഭ്യാസേ ഭവിഷ്യതി ॥ 9 ॥
വാസുദേവ ഉവാഛ
തതസ്തു തസ്യാ ബ്രാഹ്മണ്യാ മതിഃ ക്ഷേത്രജ്ഞസങ്ക്ഷയേ ।
ക്ഷേത്രജ്ഞാദേവ പരതഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോഽന്യഃ പ്രവർതതേ ॥ 10 ॥
അർജുന ഉവാച
ക്വ നു സാ ബ്രാഹ്മണീ കൃഷ്ണ ക്വ ചാസൗ ബ്രാഹ്മണർഷഭഃ ।
യാഭ്യാം സിദ്ധിരിയം പ്രാപ്താ താവുഭൗ വദ മേഽച്യുത ॥ 11 ॥
വാസുദേവ ഉവാച
മനോ മേ ബ്രാഹ്മണം വിദ്ധി ബുദ്ധിം മേ വിദ്ധി ബ്രാഹ്മണീം ।
ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി യശ്ചോക്തഃ സോഽഹമേവ ധനഞ്ജയ ॥ 12 ॥
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
॥ ഇതി ബ്രാഹ്മണഗീതാ സമാപ്താ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Brahmana Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil