Gita – Sandhi Vigraha And Anvaya In Telugu

॥ Gita – Sandhi-Vigraha and Anvaya Telugu Lyrics ॥

॥ గీతా సంధివిగ్రహ అన్వయ ॥

అథ ప్రథమోఽధ్యాయః । అర్జునవిషాదయోగః ।
అథ ప్రథమః అధ్యాయః । అర్జున-విషాద యోగః ।

ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ ।
ధృతరాష్ట్రః ఉవాచ ।

ధర్మక్షేత్రే కురుక్షేత్రే సమవేతా యుయుత్సవః ।
మామకాః పాండవాశ్చైవ కిమకుర్వత సంజయ ॥ 1-1 ॥

ధర్మ-క్షేత్రే కురు-క్షేత్రే సమవేతాః యుయుత్సవః ।
మామకాః పాండవాః చ ఏవ కిం అకుర్వత సంజయ ॥ 1-1 ॥

హే సంజయ! ధర్మ-క్షేత్రే, కురు-క్షేత్రే, యుయుత్సవః సమవేతాః
మామకాః పాండవాః చ ఏవ కిం అకుర్వత ?

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

దృష్ట్వా తు పాండవానీకం వ్యూఢం దుర్యోధనస్తదా ।
ఆచార్యముపసంగమ్య రాజా వచనమబ్రవీత్ ॥ 1-2 ॥

దృష్ట్వా తు పాండవ-అనీకం వ్యూఢం దుర్యోధనః తదా ।
ఆచార్యం ఉపసంగమ్య రాజా వచనం అబ్రవీత్ ॥ 1-2 ॥

తదా తు పాండవ-అనీకం వ్యూఢం దృష్ట్వా, రాజా దుర్యోధనః
ఆచార్యం ఉపసంగమ్య, (ఇదం) వచనం అబ్రవీత్ ॥

పశ్యైతాం పాండుపుత్రాణామాచార్య మహతీం చమూం ।
వ్యూఢాం ద్రుపదపుత్రేణ తవ శిష్యేణ ధీమతా ॥ 1-3 ॥

పశ్య ఏతాం పాండు-పుత్రాణాం ఆచార్య మహతీం చమూం ।
వ్యూఢాం ద్రుపద-పుత్రేణ తవ శిష్యేణ ధీమతా ॥ 1-3 ॥

హే ఆచార్య! తవ ధీమతా శిష్యేణ, ద్రుపద-పుత్రేణ వ్యూఢాం
పాండు-పుత్రాణాం ఏతాం మహతీం చమూం పశ్య ।

అత్ర శూరా మహేష్వాసా భీమార్జునసమా యుధి ।
యుయుధానో విరాటశ్చ ద్రుపదశ్చ మహారథః ॥ 1-4 ॥

అత్ర శూరాః మహా-ఇషు-ఆసాః భీమ-అర్జున-సమాః యుధి ।
యుయుధానః విరాటః చ ద్రుపదః చ మహారథః ॥ 1-4 ॥

అత్ర, భీమ-అర్జున-సమాః యుధి శూరాః మహా-ఇషు-ఆసాః,
మహారథః యుయుధానః, విరాటః చ ద్రుపదః చ ।

ధృష్టకేతుశ్చేకితానః కాశిరాజశ్చ వీర్యవాన్ ।
పురుజిత్కుంతిభోజశ్చ శైబ్యశ్చ నరపుంగవః ॥ 1-5 ॥

ధృష్టకేతుః చేకితానః కాశిరాజః చ వీర్యవాన్ ।
పురుజిత్ కుంతిభోజః చ శైబ్యః చ నర-పుంగవః ॥ 1-5 ॥

ధృష్టకేతుః, చేకితానః చ, వీర్యవాన్ కాశిరాజః చ,
పురుజిత్ కుంతిభోజః చ, నర-పుంగవః శైబ్యః చ ।

యుధామన్యుశ్చ విక్రాంత ఉత్తమౌజాశ్చ వీర్యవాన్ ।
సౌభద్రో ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వ ఏవ మహారథాః ॥ 1-6 ॥

యుధామన్యుః చ విక్రాంతః ఉత్తమౌజాః చ వీర్యవాన్ ।
సౌభద్రః ద్రౌపదేయాః చ సర్వే ఏవ మహారథాః ॥ 1-6 ॥

విక్రాంతః యుధామన్యుః చ, వీర్యవాన్ ఉత్తమౌజాః
సౌభద్రః చ, ద్రౌపదేయాః చ, సర్వే మహారథాః ఏవ ।

అస్మాకం తు విశిష్టా యే తాన్నిబోధ ద్విజోత్తమ ।
నాయకా మమ సైన్యస్య సంజ్ఞార్థం తాన్బ్రవీమి తే ॥ 1-7 ॥

అస్మాకం తు విశిష్టాః యే తాన్ నిబోధ ద్విజ-ఉత్తమ ।
నాయకాః మమ సైన్యస్య సంజ్ఞార్థం తాన్ బ్రవీమి తే ॥ 1-7 ॥

హే ద్విజ-ఉత్తమ! అస్మాకం తు యే విశిష్టాః, మమ సైన్యస్య
నాయకాః, తాన్ నిబోధ । తాన్ సంజ్ఞార్థం తే బ్రవీమి ।

భవాన్భీష్మశ్చ కర్ణశ్చ కృపశ్చ సమితింజయః ।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ సౌమదత్తిర్జయద్రథః ॥ 1-8 ॥

భవాన్ భీష్మః చ కర్ణః చ కృపః చ సమితింజయః ।
అశ్వత్థామా వికర్ణః చ సౌమదత్తిః తథా ఏవ చ ॥ 1-8 ॥

భవాన్ భీష్మః చ, కర్ణః చ, సమితింజయః కృపః చ,
అశ్వత్థామా వికర్ణః చ, తథా ఏవ చ సౌమదత్తిః ।

అన్యే చ బహవః శూరా మదర్థే త్యక్తజీవితాః ।
నానాశస్త్రప్రహరణాః సర్వే యుద్ధవిశారదాః ॥ 1-9 ॥

అన్యే చ బహవః శూరాః మదర్థే త్యక్త-జీవితాః ।
నానా-శస్త్ర-ప్రహరణాః సర్వే యుద్ధ-విశారదాః ॥ 1-9 ॥

అన్యే చ బహవః శూరాః, సర్వే మదర్థే త్యక్త-జీవితాః,
నానా-శస్త్ర-ప్రహరణాః యుద్ధ-విశారదాః [సంతి].

అపర్యాప్తం తదస్మాకం బలం భీష్మాభిరక్షితం ।
పర్యాప్తం త్విదమేతేషాం బలం భీమాభిరక్షితం ॥ 1-10 ॥

అపర్యాప్తం తత్ అస్మాకం బలం భీష్మ-అభిరక్షితం ।
పర్యాప్తం తు ఇదం ఏతేషాం బలం భీమ-అభిరక్షితం ॥ 1-10 ॥

అస్మాకం భీష్మ-అభిరక్షితం తత్ బలం అపర్యాప్తం,
ఏతేషాం తు భీమ-అభిరక్షితం ఇదం బలం పర్యాప్తం (అస్తి).
అయనేషు చ సర్వేషు యథాభాగమవస్థితాః ।
భీష్మమేవాభిరక్షంతు భవంతః సర్వ ఏవ హి ॥ 1-11 ॥

అయనేషు చ సర్వేషు యథా-భాగం అవస్థితాః ।
భీష్మం ఏవ అభిరక్షంతు భవంతః సర్వే ఏవ హి ॥ 1-11 ॥

భవంతః సర్వే ఏవ హి సర్వేషు అయనేషు చ యథా-భాగం అవస్థితాః
భీష్మం ఏవ అభిరక్షంతు ।

తస్య సంజనయన్హర్షం కురువృద్ధః పితామహః ।
సింహనాదం వినద్యోచ్చైః శంఖం దధ్మౌ ప్రతాపవాన్ ॥ 1-12 ॥

తస్య సంజనయన్ హర్షం కురు-వృద్ధః పితామహః ।
సింహనాదం వినద్య ఉచ్చైః శంఖం దధ్మౌ ప్రతాపవాన్ ॥ 1-12 ॥

తస్య హర్షం సంజనయన్ ప్రతాపవాన్ కురు-వృద్ధః
పితామహః, ఉచ్చైః సింహనాదం వినద్య శంఖం దధ్మౌ ।

తతః శంఖాశ్చ భేర్యశ్చ పణవానకగోముఖాః ।
సహసైవాభ్యహన్యంత స శబ్దస్తుములోఽభవత్ ॥ 1-13 ॥

తతః శంఖాః చ భేర్యః చ పణవ-ఆనక-గోముఖాః ।
సహసా ఏవ అభ్యహన్యంత సః శబ్దః తుములః అభవత్ ॥ 1-13 ॥

తతః శంఖాః చ భేర్యః చ పణవ-ఆనక-గోముఖాః
సహసా ఏవ అభ్యహన్యంత । సః శబ్దః తుములః అభవత్ ।

తతః శ్వేతైర్హయైర్యుక్తే మహతి స్యందనే స్థితౌ ।
మాధవః పాండవశ్చైవ దివ్యౌ శంఖౌ ప్రదధ్మతుః ॥ 1-14 ॥

తతః శ్వేతైః హయైః యుక్తే మహతి స్యందనే స్థితౌ ।
మాధవః పాండవః చ ఏవ దివ్యౌ శంఖౌ ప్రదధ్మతుః ॥ 1-14 ॥

తతః శ్వేతైః హయైః యుక్తే మహతి స్యందనే స్థితౌ మాధవః
పాండవః చ ఏవ దివ్యౌ శంఖౌ ప్రదధ్మతుః ।

పాంచజన్యం హృషీకేశో దేవదత్తం ధనంజయః ।
పౌండ్రం దధ్మౌ మహాశంఖం భీమకర్మా వృకోదరః ॥ 1-15 ॥

పాంచజన్యం హృషీకేశః దేవదత్తం ధనంజయః ।
పౌండ్రం దధ్మౌ మహా-శంఖం భీమ-కర్మా వృక-ఉదరః ॥ 1-15 ॥

హృషీకేశః పాంచజన్యం, ధనంజయః దేవదత్తం,
భీమ-కర్మా వృక-ఉదరః పౌండ్రం మహా-శంఖం దధ్మౌ ।

అనంతవిజయం రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ।
నకులః సహదేవశ్చ సుఘోషమణిపుష్పకౌ ॥ 1-16 ॥

అనంతవిజయం రాజా కుంతీ-పుత్రః యుధిష్ఠిరః ।
నకులః సహదేవః చ సుఘోష-మణి-పుష్పకౌ ॥ 1-16 ॥

కుంతీ-పుత్రః రాజా యుధిష్ఠిరః అనంతవిజయం, నకులః సహదేవః చ
సుఘోష-మణి-పుష్పకౌ ।

కాశ్యశ్చ పరమేష్వాసః శిఖండీ చ మహారథః ।
ధృష్టద్యుమ్నో విరాటశ్చ సాత్యకిశ్చాపరాజితః ॥ 1-17 ॥

కాశ్యః చ పరమ-ఇషు-ఆసః శిఖండీ చ మహారథః ।
ధృష్టద్యుమ్నః విరాటః చ సాత్యకిః చ అపరాజితః ॥ 1-17 ॥

పరమ-ఇషు-ఆసః కాశ్యః చ, మహారథః శిఖండీ చ
ధృష్టద్యుమ్నః విరాటః చ, అపరాజితః సాత్యకిః చ ।

ద్రుపదో ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వశః పృథివీపతే ।
సౌభద్రశ్చ మహాబాహుః శంఖాందధ్ముః పృథక్పృథక్ ॥ 1-18 ॥

ద్రుపదః ద్రౌపదేయాః చ సర్వశః పృథివీ-పతే ।
సౌభద్రః చ మహా-బాహుః శంఖాన్ దధ్ముః పృథక్ పృథక్ ॥ 1-18 ॥

ద్రుపదః ద్రౌపదేయాః చ, మహా-బాహుః సౌభద్రః చ,
హే పృథివీ-పతే! పృథక్ పృథక్ సర్వశః శంఖాన్ దధ్ముః ।

స ఘోషో ధార్తరాష్ట్రాణాం హృదయాని వ్యదారయత్ ।
నభశ్చ పృథివీం చైవ తుములో వ్యనునాదయన్ ॥ 1-19 ॥

సః ఘోషః ధార్తరాష్ట్రాణాం హృదయాని వ్యదారయత్ ।
నభః చ పృథివీం చ ఏవ తుములః అభ్యనునాదయన్ ॥ 1-19 ॥

సః తుములః ఘోషః నభః చ పృథివీం చ ఏవ వ్యనునాదయన్,
ధార్త్రరాష్ట్రాణాం హృదయాని వ్యదారయత్ ।

అథ వ్యవస్థితాందృష్ట్వా ధార్త్రరాష్ట్రాన్ కపిధ్వజః ।
ప్రవృత్తే శస్త్రసంపాతే ధనురుద్యమ్య పాండవః ॥ 1-20 ॥

హృషీకేశం తదా వాక్యమిదమాహ మహీపతే ।

అథ వ్యవస్థితాన్ దృష్ట్వా ధార్త్రరాష్ట్రాన్ కపి-ధ్వజః ।
ప్రవృత్తే శస్త్ర-సంపాతే ధనుః ఉద్యమ్య పాండవః ॥ 1-20 ॥

హృషీకేశం తదా వాక్యం ఇదం ఆహ మహీపతే ।

అథ కపి-ధ్వజః పాండవః ధార్త్రరాష్ట్రాన్ వ్యవస్థితాన్ దృష్ట్వా,
శస్త్ర-సంపాతే ప్రవృత్తే (సతి) ధనుః ఉద్యమ్య
హే మహీపతే! తదా హృషీకేశం ఇదం వాక్యం ఆహ ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

సేనయోరుభయోర్మధ్యే రథం స్థాపయ మేఽచ్యుత ॥ 1-21 ॥

సేనయోః ఉభయోః మధ్యే రథం స్థాపయ మే అచ్యుత ॥ 1-21 ॥

హే అచ్యుత! ఉభయోః సేనయోః మధ్యే మే రథం స్థాపయ ।

యావదేతాన్నిరీక్షేఽహం యోద్ధుకామానవస్థితాన్ ।
కైర్మయా సహ యోద్ధవ్యమస్మిన్ రణసముద్యమే ॥ 1-22 ॥ ॥

యావత్ ఏతాన్ నిరీక్షే అహం యోద్ధు-కామాన్ అవస్థితాన్ ।
కైః మయా సహ యోద్ధవ్యం అస్మిన్ రణ-సముద్యమే ॥ 1-22 ॥

యావత్ అహం యోద్ధు-కామాన్ అవస్థితాన్ ఏతాన్ నిరీక్షే;
అస్మిన్ రణ-సముద్యమే మయా కైః సహ యోద్ధవ్యం ?

యోత్స్యమానానవేక్షేఽహం య ఏతేఽత్ర సమాగతాః ।
ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్బుద్ధేర్యుద్ధే ప్రియచికీర్షవః ॥ 1-23 ॥ ॥

యోత్స్యమానాన్ అవేక్షే అహం యే ఏతే అత్ర సమాగతాః ।
ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్బుద్ధేః యుద్ధే ప్రియ-చికీర్షవః ॥ 1-23 ॥

దుర్బుద్ధేః ధార్తరాష్ట్రస్య యుద్ధే ప్రియ-చికీర్షవః
యే ఏతే అత్ర సమాగతాః యోత్స్యమానాన్ అహం అవేక్షే ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఏవముక్తో హృషీకేశో గుడాకేశేన భారత ।
సేనయోరుభయోర్మధ్యే స్థాపయిత్వా రథోత్తమం ॥ 1-24 ॥

భీష్మద్రోణప్రముఖతః సర్వేషాం చ మహీక్షితాం ।
ఉవాచ పార్థ పశ్యైతాన్సమవేతాన్కురూనితి ॥ 1-25 ॥

ఏవం ఉక్తః హృషీకేశః గుడాకేశేన భారత ।
సేనయోః ఉభయోః మధ్యే స్థాపయిత్వా రథ-ఉత్తమం ॥ 1-24 ॥

భీష్మ-ద్రోణ-ప్రముఖతః సర్వేషాం చ మహీ-క్షితాం ।
ఉవాచ పార్థ పశ్య ఏతాన్ సమవేతాన్ కురూన్ ఇతి ॥ 1-25 ॥

హే భారత! ఏవం గుడాకేశేన ఉక్తః హృషీకేశః, ఉభయోః సేనయోః మధ్యే,
భీష్మ-ద్రోణ-ప్రముఖతః సర్వేషాం చ మహీ-క్షితాం
రథ-ఉత్తమం స్థాపయిత్వా, హే ‘పార్థ! ఏతాన్ సమవేతాన్ కురూన్
పశ్య’, ఇతి ఉవాచ ।

తత్రాపశ్యత్స్థితాన్పార్థః పితౄనథ పితామహాన్ ।
ఆచార్యాన్మాతులాన్భ్రాతౄన్పుత్రాన్పౌత్రాన్సఖీంస్తథా ॥ 1-26 ॥

శ్వశురాన్సుహృదశ్చైవ సేనయోరుభయోరపి ।
తాన్సమీక్ష్య స కౌంతేయః సర్వాన్బంధూనవస్థితాన్ ॥ 1-27 ॥

కృపయా పరయావిష్టో విషీదన్నిదమబ్రవీత్ ।

తత్ర అపశ్యత్ స్థితాన్ పార్థః పితౄన్ అథ పితామహాన్ ।
ఆచార్యాన్ మాతులాన్ భ్రాతౄన్ పుత్రాన్ పౌత్రాన్ సఖీన్ తథా ॥ 1-26 ॥

శ్వశురాన్ సుహృదః చ ఏవ సేనయోః ఉభయోః అపి ।
తాన్ సమీక్ష్య సః కౌంతేయః సర్వాన్ బంధూన్ అవస్థితాన్ ॥ 1-27 ॥

కృపయా పరయావిష్టః విషీదన్ ఇదం అబ్రవీత్ ।

అథ పార్థః ఉభయోః సేనయోః అపి, తత్ర స్థితాన్ పితౄన్,
పితామహాన్, ఆచార్యాన్, మాతులాన్, భ్రాతౄన్, పుత్రాన్,
పౌత్రాన్ తథా సఖీన్, శ్వశురాన్ సుహృదః, చ ఏవ అపశ్యత్ సః కౌంతేయః ।
తాన్ సర్వాన్ బంధూన్ అవస్థితాన్ సమీక్ష్య పరయా కృపయా ఆవిష్టః,
విషీదన్ ఇదం అబ్రవీత్ ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

దృష్ట్వేమం స్వజనం కృష్ణ యుయుత్సుం సముపస్థితం ॥ 1-28 ॥

సీదంతి మమ గాత్రాణి ముఖం చ పరిశుష్యతి ।
వేపథుశ్చ శరీరే మే రోమహర్షశ్చ జాయతే ॥ 1-29 ॥

దృష్ట్వా ఇమం స్వజనం కృష్ణ యుయుత్సుం సముపస్థితం ॥ 1-28 ॥

సీదంతి మమ గాత్రాణి ముఖం చ పరిశుష్యతి ।
వేపథుః చ శరీరే మే రోమ-హర్షః చ జాయతే ॥ 1-29 ॥

హే కృష్ణ! ఇమం స్వజనం యుయుత్సుం సముపస్థితం దృష్ట్వా
మమ గాత్రాణి సీదంతి ముఖం చ పరిశుష్యతి, మే శరీరే
వేపథుః చ రోమ-హర్షః చ జాయతే ।

గాండీవం స్రంసతే హస్తాత్త్వక్చైవ పరిదహ్యతే ।
న చ శక్నోమ్యవస్థాతుం భ్రమతీవ చ మే మనః ॥ 1-30 ॥

గాండీవం స్రంసతే హస్తాత్ త్వక్ చ ఏవ పరిదహ్యతే ।
న చ శక్నోమి అవస్థాతుం భ్రమతి ఇవ చ మే మనః ॥ 1-30 ॥

హస్తాత్ గాండీవం స్రంసతే, త్వక్ చ ఏవ పరిదహ్యతే,
అవస్థాతుం చ న శక్నోమి మే మనః చ భ్రమతి ఇవ ।
నిమిత్తాని చ పశ్యామి విపరీతాని కేశవ ।
న చ శ్రేయోఽనుపశ్యామి హత్వా స్వజనమాహవే ॥ 1-31 ॥

నిమిత్తాని చ పశ్యామి విపరీతాని కేశవ ।
న చ శ్రేయః అనుపశ్యామి హత్వా స్వజనం ఆహవే ॥ 1-31 ॥

హే కేశవ! నిమిత్తాని విపరీతాని చ పశ్యామి । ఆహవే చ స్వజనం
హత్వా శ్రేయః న అనుపశ్యామి ।

న కాంక్షే విజయం కృష్ణ న చ రాజ్యం సుఖాని చ ।
కిం నో రాజ్యేన గోవింద కిం భోగైర్జీవితేన వా ॥ 1-32 ॥

న కాంక్షే విజయం కృష్ణ న చ రాజ్యం సుఖాని చ ।
కిం నః రాజ్యేన గోవింద కిం భోగైః జీవితేన వా ॥ 1-32 ॥

హే కృష్ణ! విజయం న, రాజ్యం చ సుఖాని చ న (కాంక్షే).
హే గోవింద! నః రాజ్యేన కిం భోగైః జీవితేన వా కిం ?

యేషామర్థే కాంక్షితం నో రాజ్యం భోగాః సుఖాని చ ।
త ఇమేఽవస్థితా యుద్ధే ప్రాణాంస్త్యక్త్వా ధనాని చ ॥ 1-33 ॥

ఆచార్యాః పితరః పుత్రాస్తథైవ చ పితామహాః ।
మాతులాః శ్వశురాః పౌత్రాః శ్యాలాః సంబంధినస్తథా ॥ 1-34 ॥

యేషాం అర్థే కాంక్షితం నః రాజ్యం భోగాః సుఖాని చ ।
తే ఇమే అవస్థితాః యుద్ధే ప్రాణాన్ త్యక్త్వా ధనాని చ ॥ 1-33 ॥

ఆచార్యాః పితరః పుత్రాః తథా ఏవ చ పితామహాః ।
మాతులాః శ్వశురాః పౌత్రాః శ్యాలాః సంబంధినః తథా ॥ 1-34 ॥

యేషాం అర్థే నః రాజ్యం కాంక్షితం, భోగాః సుఖాని చ;
తే ఇమే ఆచార్యాః పితరః పుత్రాః, తథా ఏవ చ పితామహాః,
మాతులాః, శ్వశురాః, పౌత్రాః, శ్యాలాః, తథా సంబంధినః ప్రాణాన్
ధనాని చ త్యక్త్వా, యుద్ధే అవస్థితాః ।

ఏతాన్న హంతుమిచ్ఛామి ఘ్నతోఽపి మధుసూదన ।
అపి త్రైలోక్యరాజ్యస్య హేతోః కిం ను మహీకృతే ॥ 1-35 ॥

ఏతాన్ న హంతుం ఇచ్ఛామి ఘ్నతః అపి మధుసూదన ।
అపి త్రైలోక్య-రాజ్యస్య హేతోః కిం ను మహీకృతే ॥ 1-35 ॥

హే మధుసూదన! (మాం) ఘ్నతః అపి ఏతాన్, త్రైలోక్య-రాజ్యస్య హేతోః అపి
న హంతుం ఇచ్ఛామి, కిం ను మహీకృతే ?

నిహత్య ధార్తరాష్ట్రాన్నః కా ప్రీతిః స్యాజ్జనార్దన ।
పాపమేవాశ్రయేదస్మాన్హత్వైతానాతతాయినః ॥ 1-36 ॥

నిహత్య ధార్తరాష్ట్రాన్ నః కా ప్రీతిః స్యాత్ జనార్దన ।
పాపం ఏవ ఆశ్రయేత్ అస్మాన్ హత్వా ఏతాన్ ఆతతాయినః ॥ 1-36 ॥

హే జనార్దన! ఏతాన్ ధార్తరాష్ట్రాన్ నిహత్య నః కా ప్రీతిః
స్యాత్ ? ఆతతాయినః హత్వా అస్మాన్ పాపం ఏవ ఆశ్రయేత్ ।

తస్మాన్నార్హా వయం హంతుం ధార్తరాష్ట్రాన్స్వబాంధవాన్ ।
స్వజనం హి కథం హత్వా సుఖినః స్యామ మాధవ ॥ 1-37 ॥

తస్మాత్ న అర్హాః వయం హంతుం ధార్తరాష్ట్రాన్ స్వబాంధవాన్ ।
స్వజనం హి కథం హత్వా సుఖినః స్యామ మాధవ ॥ 1-37 ॥

హే మాధవ! తస్మాత్ స్వబాంధవాన్ ధార్తరాష్ట్రాన్
హంతుం వయం న అర్హాః । హి స్వజనం హత్వా (వయం) కథం
సుఖినః స్యామ ?

యద్యప్యేతే న పశ్యంతి లోభోపహతచేతసః ।
కులక్షయకృతం దోషం మిత్రద్రోహే చ పాతకం ॥ 1-38 ॥

కథం న జ్ఞేయమస్మాభిః పాపాదస్మాన్నివర్తితుం ।
కులక్షయకృతం దోషం ప్రపశ్యద్భిర్జనార్దన ॥ 1-39 ॥

యది అపి ఏతే న పశ్యంతి లోభ-ఉపహత-చేతసః ।
కుల-క్షయ-కృతం దోషం మిత్ర-ద్రోహే చ పాతకం ॥ 1-38 ॥

కథం న జ్ఞేయం అస్మాభిః పాపాత్ అస్మాన్ నివర్తితుం ।
కుల-క్షయ-కృతం దోషం ప్రపశ్యద్భిః జనార్దన ॥ 1-39 ॥

యది అపి ఏతే లోభ-ఉపహత-చేతసః కుల-క్షయ-కృతం దోషం,
మిత్ర-ద్రోహే చ పాతకం న పశ్యంతి; హే జనార్దన! కుల-క్షయ-కృతం
దోషం ప్రపశ్యద్భిః అస్మాభిః అస్మాత్ పాపాత్ నివర్తితుం కథం న జ్ఞేయం ?

కులక్షయే ప్రణశ్యంతి కులధర్మాః సనాతనాః ।
ధర్మే నష్టే కులం కృత్స్నమధర్మోఽభిభవత్యుత ॥ 1-40 ॥

కుల-క్షయే ప్రణశ్యంతి కుల-ధర్మాః సనాతనాః ।
ధర్మే నష్టే కులం కృత్స్నం అధర్మః అభిభవతి ఉత ॥ 1-40 ॥

కుల-క్షయే సనాతనాః కుల-ధర్మాః ప్రణశ్యంతి, ఉత ధర్మే నష్టే
అధర్మః కృత్స్నం కులం అభిభవతి ।

అధర్మాభిభవాత్కృష్ణ ప్రదుష్యంతి కులస్త్రియః ।
స్త్రీషు దుష్టాసు వార్ష్ణేయ జాయతే వర్ణసంకరః ॥ 1-41 ॥

అధర్మ-అభిభవాత్ కృష్ణ ప్రదుష్యంతి కుల-స్త్రియః ।
స్త్రీషు దుష్టాసు వార్ష్ణేయ జాయతే వర్ణ-సంకరః ॥ 1-41 ॥

హే కృష్ణ! అధర్మ-అభిభవాత్ కుల-స్త్రియః ప్రదుష్యంతి ।
హే వార్ష్ణేయ! స్త్రీషు దుష్టాసు వర్ణ-సంకరః జాయతే ।

సంకరో నరకాయైవ కులఘ్నానాం కులస్య చ ।
పతంతి పితరో హ్యేషాం లుప్తపిండోదకక్రియాః ॥ 1-42 ॥

సంకరః నరకాయ ఏవ కుల-ఘ్నానాం కులస్య చ ।
పతంతి పితరః హి ఏషాం లుప్త-పిండ-ఉదక-క్రియాః ॥ 1-42 ॥

సంకరః కుల-ఘ్నానాం కులస్య చ నరకాయ ఏవ (భవతి);
హి ఏషాం పితరః లుప్త-పిండ-ఉదక-క్రియాః (సంతః) పతంతి ।

దోషైరేతైః కులఘ్నానాం వర్ణసంకరకారకైః ।
ఉత్సాద్యంతే జాతిధర్మాః కులధర్మాశ్చ శాశ్వతాః ॥ 1-43 ॥

దోషైః ఏతైః కుల-ఘ్నానాం వర్ణ-సంకర-కారకైః ।
ఉత్సాద్యంతే జాతి-ధర్మాః కుల-ధర్మాః చ శాశ్వతాః ॥ 1-43 ॥

కుల-ఘ్నానాం ఏతైః వర్ణ-సంకర-కారకైః దోషైః శాశ్వతాః
జాతి-ధర్మాః కుల-ధర్మాః చ ఉత్సాద్యంతే ।

ఉత్సన్నకులధర్మాణాం మనుష్యాణాం జనార్దన ।
నరకే నియతం వాసో భవతీత్యనుశుశ్రుమ ॥ 1-44 ॥

ఉత్సన్న-కుల-ధర్మాణాం మనుష్యాణాం జనార్దన ।
నరకే అనియతం వాసః భవతి ఇతి అనుశుశ్రుమ ॥ 1-44 ॥

హే జనార్దన! ఉత్సన్న-కుల-ధర్మాణాం మనుష్యాణాం
నరకే నియతం వాసః భవతి, ఇతి అనుశుశ్రుమ ।

అహో బత మహత్పాపం కర్తుం వ్యవసితా వయం ।
యద్రాజ్యసుఖలోభేన హంతుం స్వజనముద్యతాః ॥ 1-45 ॥

అహో బత మహత్ పాపం కర్తుం వ్యవసితా వయం ।
యత్ రాజ్య-సుఖ-లోభేన హంతుం స్వజనం ఉద్యతాః ॥ 1-45 ॥

అహో! బత, మహత్ పాపం కర్తుం వయం వ్యవసితాః యత్
రాజ్య-సుఖ-లోభేన స్వజనం హంతుం ఉద్యతాః ।

యది మామప్రతీకారమశస్త్రం శస్త్రపాణయః ।
ధార్తరాష్ట్రా రణే హన్యుస్తన్మే క్షేమతరం భవేత్ ॥ 1-46 ॥

యది మాం అప్రతీకారం అశస్త్రం శస్త్ర-పాణయః ।
ధార్తరాష్ట్రాః రణే హన్యుః తత్ మే క్షేమతరం భవేత్ ॥ 1-46 ॥

యది శస్త్ర-పాణయః ధార్తరాష్ట్రాః అశస్త్రం అప్రతీకారం
మాం రణే హన్యుః తత్ మే క్షేమతరం భవేత్ ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఏవముక్త్వార్జునః సంఖ్యే రథోపస్థ ఉపావిశత్ ।
విసృజ్య సశరం చాపం శోకసంవిగ్నమానసః ॥ 1-47 ॥

ఏవం ఉక్త్వా అర్జునః సంఖ్యే రథ-ఉపస్థే ఉపావిశత్ ।
విసృజ్య సశరం చాపం శోక-సంవిగ్న-మానసః ॥ 1-47 ॥

సంఖ్యే ఏవం ఉక్త్వా, శోక-సంవిగ్న-మానసః అర్జునః
సశరం చాపం విసృజ్య, రథ-ఉపస్థే ఉపావిశత్ ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
అర్జునవిషాదయోగో నామ ప్రథమోఽధ్యాయః ॥ 1 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
అర్జున-విషాద-యోగః నామ ప్రథమః అధ్యాయః ॥ 1 ॥

అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః । సాంఖ్యయోగః ।
అథ ద్వితీయః అధ్యాయః । సాంఖ్య-యోగః ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

తం తథా కృపయావిష్టమశ్రుపూర్ణాకులేక్షణం ।
విషీదంతమిదం వాక్యమువాచ మధుసూదనః ॥ 2-1 ॥

తం తథా కృపయా ఆవిష్టం అశ్రు-పూర్ణ-ఆకుల-ఈక్షణం ।
విషీదంతం ఇదం వాక్యం ఉవాచ మధుసూదనః ॥ 2-1 ॥

తథా కృపయా ఆవిష్టం అశ్రు-పూర్ణ-ఆకుల-ఈక్షణం
విషీదంతం తం మధుసూదనః ఇదం వాక్యం ఉవాచ ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

కుతస్త్వా కశ్మలమిదం విషమే సముపస్థితం ।
అనార్యజుష్టమస్వర్గ్యమకీర్తికరమర్జున ॥ 2-2 ॥

కుతః త్వా కశ్మలం ఇదం విషమే సముపస్థితం ।
అనార్య-జుష్టం అస్వర్గ్యం అకీర్తికరం అర్జున ॥ 2-2 ॥

హే అర్జున! అనార్య-జుష్టం అస్వర్గ్యం అకీర్తికరం
ఇదం కశ్మలం విషమే త్వా కుతః సముపస్థితం ?

క్లైబ్యం మా స్మ గమః పార్థ నైతత్త్వయ్యుపపద్యతే ।
క్షుద్రం హృదయదౌర్బల్యం త్యక్త్వోత్తిష్ఠ పరంతప ॥ 2-3 ॥

క్లైబ్యం మా స్మ గమః పార్థ న ఏతత్ త్వయి ఉపపద్యతే ।
క్షుద్రం హృదయ-దౌర్బల్యం త్యక్త్వా ఉత్తిష్ఠ పరంతప ॥ 2-3 ॥

హే పార్థ! క్లైబ్యం మా స్మ గమః । ఏతత్ త్వయి న ఉపపద్యతే ।
హే పరంతప! క్షుద్రం హృదయ-దౌర్బల్యం త్యక్త్వా ఉత్తిష్ఠ ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

కథం భీష్మమహం సంఖ్యే ద్రోణం చ మధుసూదన ।
ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజార్హావరిసూదన ॥ 2-4 ॥

కథం భీష్మం అహం సంఖ్యే ద్రోణం చ మధుసూదన ।
ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజా-అర్హౌ అరి-సూదన ॥ 2-4 ॥

హే మధుసూదన! అహం భీష్మం ద్రోణం చ సంఖ్యే ఇషుభిః కథం
ప్రతియోత్స్యామి? అరి-సూదన! (ఏతౌ) పూజా-అర్హౌ ।

గురూనహత్వా హి మహానుభావాన్
శ్రేయో భోక్తుం భైక్ష్యమపీహ లోకే ।
హత్వార్థకామాంస్తు గురూనిహైవ
భుంజీయ భోగాన్ రుధిరప్రదిగ్ధాన్ ॥ 2-5 ॥

గురూన్ అహత్వా హి మహానుభావాన్
శ్రేయః భోక్తుం భైక్ష్యం అపి ఇహ లోకే ।
హత్వా అర్థ-కామాన్ తు గురూన్ ఇహ ఏవ
భుంజీయ భోగాన్ రుధిర-ప్రదిగ్ధాన్ ॥ 2-5 ॥

హి మహానుభావాన్ గురూన్ అహత్వా, ఇహ లోకే భైక్ష్యం భోక్తుం
అపి శ్రేయః । గురూన్ హత్వా తు ఇహ ఏవ రుధిర-ప్రదిగ్ధాన్
అర్థ-కామాన్ భోగాన్ భుంజీయ ।

న చైతద్విద్మః కతరన్నో గరీయో
యద్వా జయేమ యది వా నో జయేయుః ।
యానేవ హత్వా న జిజీవిషామ-
స్తేఽవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ॥ 2-6 ॥

న చ ఏతత్ విద్మః కతరత్ నః గరీయః
యత్ వా జయేమ యది వా నః జయేయుః ।
యాన్ ఏవ హత్వా న జిజీవిషామః
తే అవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ॥ 2-6 ॥

నః కతరత్ గరీయః? యత్ వా (వయం) జయేమ, యది వా (తే)
నః జయేయుః, ఏతత్ చ న విద్మః । యాన్ హత్వా న జిజీవిషామః,
తే ఏవ ధార్తరాష్ట్రాః ప్రముఖే అవస్థితాః ।

కార్పణ్యదోషోపహతస్వభావః
పృచ్ఛామి త్వాం ధర్మసమ్మూఢచేతాః ।
యచ్ఛ్రేయః స్యాన్నిశ్చితం బ్రూహి తన్మే
శిష్యస్తేఽహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నం ॥ 2-7 ॥

కార్పణ్య-దోష-ఉపహత-స్వభావః
పృచ్ఛామి త్వాం ధర్మ-సమ్మూఢ-చేతాః ।
యత్ శ్రేయః స్యాత్ నిశ్చితం బ్రూహి తత్ మే
శిష్యః తే అహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నం ॥ 2-7 ॥

కార్పణ్య-దోష-ఉపహత-స్వభావః ధర్మ-సమ్మూఢ-చేతాః (అహం)
త్వాం పృచ్ఛామి । యత్ నిశ్చితం శ్రేయః స్యాత్, తత్ మే బ్రూహి ।
అహం తే శిష్యః । త్వాం ప్రపన్నం మాం శాధి ।

న హి ప్రపశ్యామి మమాపనుద్యాద్
యచ్ఛోకముచ్ఛోషణమింద్రియాణాం ।
అవాప్య భూమావసపత్నమృద్ధం
రాజ్యం సురాణామపి చాధిపత్యం ॥ 2-8 ॥

న హి ప్రపశ్యామి మమ అపనుద్యాత్
యత్ శోకం ఉచ్ఛోషణం ఇంద్రియాణాం ।
అవాప్య భూమౌ అసపత్నం ఋద్ధం
రాజ్యం సురాణాం అపి చ ఆధిపత్యం ॥ 2-8 ॥

హి భూమౌ అసపత్నం ఋద్ధం రాజ్యం అవాప్య, సురాణాం చ అపి
ఆధిపత్యం, యత్ మమ ఇంద్రియాణాం ఉచ్ఛోషణం శోకం
అపనుద్యాత్ న ప్రపశ్యామి ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఏవముక్త్వా హృషీకేశం గుడాకేశః పరంతపః ।
న యోత్స్య ఇతి గోవిందముక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ॥ 2-9 ॥

ఏవం ఉక్త్వా హృషీకేశం గుడాకేశః పరంతపః ।
న యోత్స్యే ఇతి గోవిందం ఉక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ॥ 2-9 ॥

పరంతపః గుడాకేశః హృషీకేశం ఏవం ఉక్త్వా ‘న యోత్స్యే’
ఇతి గోవిందం ఉక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ।

తమువాచ హృషీకేశః ప్రహసన్నివ భారత ।
సేనయోరుభయోర్మధ్యే విషీదంతమిదం వచః ॥ 2-10 ॥

తం ఉవాచ హృషీకేశః ప్రహసన్ ఇవ భారత ।
సేనయోః ఉభయోః మధ్యే విషీదంతం ఇదం వచః ॥ 2-10 ॥

హే భారత! ఉభయోః సేనయోః మధ్యే విషీదంతం (అర్జునం) తం
హృషీకేశః ప్రహసన్ ఇవ ఇదం వచః ఉవాచ ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

అశోచ్యానన్వశోచస్త్వం ప్రజ్ఞావాదాంశ్చ భాషసే ।
గతాసూనగతాసూంశ్చ నానుశోచంతి పండితాః ॥ 2-11 ॥

అశోచ్యాన్ అన్వశోచః త్వం ప్రజ్ఞా-వాదా చ భాషసే ।
గతాసూన్ అగతాసూన్ చ న అనుశోచంతి పండితాః ॥ 2-11 ॥

త్వం అశోచ్యాన్ అన్వశోచః । ప్రజ్ఞా-వాదాన్ చ భాషసే ।
పండితాః గతాసూన్ అగతాసూన్ చ న అనుశోచంతి ।

న త్వేవాహం జాతు నాసం న త్వం నేమే జనాధిపాః ।
న చైవ న భవిష్యామః సర్వే వయమతః పరం ॥ 2-12 ॥

న తు ఏవ అహం జాతు న ఆసం న త్వం న ఇమే జనాధిపాః ।
న చ ఏవ న భవిష్యామః సర్వే వయం అతః పరం ॥ 2-12 ॥

అహం జాతు న ఆసం (ఇతి) న తు ఏవ, త్వం (జాతు న ఆసీః ఇతి)న,
ఇమే జనాధిపాః (జాతు న ఆసన్ ఇతి) న, ।
అతః పరం చ వయం సర్వే న భవిష్యామః (ఇతి) న ఏవ ।

దేహినోఽస్మిన్యథా దేహే కౌమారం యౌవనం జరా ।
తథా దేహాంతరప్రాప్తిర్ధీరస్తత్ర న ముహ్యతి ॥ 2-13 ॥

దేహినః అస్మిన్ యథా దేహే కౌమారం యౌవనం జరా ।
తథా దేహాంతర-ప్రాప్తిః ధీరః తత్ర న ముహ్యతి ॥ 2-13 ॥

దేహినః అస్మిన్ దేహే యథా కౌమారం యౌవనం జరా, తథా
దేహాంతర-ప్రాప్తిః । తత్ర ధీరః న ముహ్యతి ।

మాత్రాస్పర్శాస్తు కౌంతేయ శీతోష్ణసుఖదుఃఖదాః ।
ఆగమాపాయినోఽనిత్యాస్తాంస్తితిక్షస్వ భారత ॥ 2-14 ॥

మాత్రా-స్పర్శాః తు కౌంతేయ శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖ-దాః ।
ఆగమ అపాయినః అనిత్యాః । భారత తాన్ తితిక్షస్వ ॥ 2-14 ॥

హే కౌంతేయ! మాత్రా-స్పర్శాః తు శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖ-దాః,
ఆగమ అపాయినః, అనిత్యాః । హే భారత! తాన్ తితిక్షస్వ ।

యం హి న వ్యథయంత్యేతే పురుషం పురుషర్షభ ।
సమదుఃఖసుఖం ధీరం సోఽమృతత్వాయ కల్పతే ॥ 2-15 ॥

యం హి న వ్యథయంతి ఏతే పురుషం పురుష-ఋషభ ।
సమ-దుఃఖ-సుఖం ధీరం సః అమృతత్వాయ కల్పతే ॥ 2-15 ॥

హే పురుష-ఋషభ! హి యం సమ-దుఃఖ-సుఖం ధీరం పురుషం
ఏతే న వ్యథయంతి, సః అమృతత్వాయ కల్పతే ।

నాసతో విద్యతే భావో నాభావో విద్యతే సతః ।
ఉభయోరపి దృష్టోఽన్తస్త్వనయోస్తత్త్వదర్శిభిః ॥ 2-16 ॥

న అసతః విద్యతే భావః న అభావః విద్యతే సతః ।
ఉభయోః అపి దృష్టః అంతః తు అనయోః తత్త్వ-దర్శిభిః ॥ 2-16 ॥

అసతః భావః న విద్యతే సతః అభావః న విద్యతే । తత్త్వ-దర్శిభిః తు
ఉభయోః అపి అనయోః అంతః దృష్టః ।

అవినాశి తు తద్విద్ధి యేన సర్వమిదం తతం ।
వినాశమవ్యయస్యాస్య న కశ్చిత్కర్తుమర్హతి ॥ 2-17 ॥

అవినాశి తు తత్ విద్ధి యేన సర్వం ఇదం తతం ।
వినాశం అవ్యయస్య అస్య న కశ్చిత్ కర్తుం అర్హతి ॥ 2-17 ॥

విద్ధి, యేన ఇదం సర్వం తతం, తత్ తు అవినాశి । అస్య
అవ్యయస్య వినాశం కర్తుం, కశ్చిత్ న అర్హతి ।

అంతవంత ఇమే దేహా నిత్యస్యోక్తాః శరీరిణః ।
అనాశినోఽప్రమేయస్య తస్మాద్యుధ్యస్వ భారత ॥ 2-18 ॥

అంతవంతః ఇమే దేహాః నిత్యస్య ఉక్తాః శరీరిణః ।
అనాశినః అప్రమేయస్య తస్మాత్ యుధ్యస్వ భారత ॥ 2-18 ॥

అనాశినః అప్రమేయస్య నిత్యస్య శరీరిణః ఇమే దేహాః అంతవంతః
ఉక్తాః । హే భారత! తస్మాత్ యుధ్యస్వ ।

య ఏనం వేత్తి హంతారం యశ్చైనం మన్యతే హతం
ఉభౌ తౌ న విజానీతో నాయం హంతి న హన్యతే ॥ 2-19 ॥

యః ఏనం వేత్తి హంతారం యః చ ఏనం మన్యతే హతం
ఉభౌ తౌ న విజానీతః న అయం హంతి న హన్యతే ॥ 2-19 ॥

యః ఏనం హంతారం వేత్తి, యః చ ఏనం హతం మన్యతే తౌ ఉభౌ
న విజానీతః, అయం న హంతి న హన్యతే ।

న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిన్
నాయం భూత్వా భవితా వా న భూయః ।
అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో
న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ॥ 2-20 ॥

న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిత్
న అయం భూత్వా అభవితా వా న భూయః ।
అజః నిత్యః శాశ్వతః అయం పురాణః
న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ॥ 2-20 ॥

అయం కదాచిత్ న జాయతే, న వా మ్రియతే, (అయం) భూత్వా భూయః
అభవితా వా న. అయం అజః నిత్యః శాశ్వతః పురాణః, శరీరే
హన్యమానే న హన్యతే ।

వేదావినాశినం నిత్యం య ఏనమజమవ్యయం ।
కథం స పురుషః పార్థ కం ఘాతయతి హంతి కం ॥ 2-21 ॥

వేద అవినాశినం నిత్యం యః ఏనం అజం అవ్యయం ।
కథం సః పురుషః పార్థ కం ఘాతయతి హంతి కం ॥ 2-21 ॥

హే పార్థ! యః ఏనం అవినాశినం నిత్యం అజం అవ్యయం వేద,
సః పురుషః కథం కం ఘాతయతి, కం హంతి ?

వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ
నవాని గృహ్ణాతి నరోఽపరాణి ।
తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణా-
న్యన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ॥ 2-22 ॥

వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ
నవాని గృహ్ణాతి నరః అపరాణి ।
తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణాని
అన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ॥ 2-22 ॥

యథా నరః జీర్ణాని వాసాంసి విహాయ, అపరాణి నవాని గృహ్ణాతి,
తథా దేహీ జీర్ణాని శరీరాణి విహాయ అన్యాని నవాని సంయాతి ।

నైనం ఛిందంతి శస్త్రాణి నైనం దహతి పావకః ।
న చైనం క్లేదయంత్యాపో న శోషయతి మారుతః ॥ 2-23 ॥

న ఏనం ఛిందంతి శస్త్రాణి న ఏనం దహతి పావకః ।
న చ ఏనం క్లేదయంతి ఆపః న శోషయతి మారుతః ॥ 2-23 ॥

ఏనం శస్త్రాణి న ఛిందంతి, ఏనం పావకః న దహతి
ఏనం ఆపః న క్లేదయంతి, (ఏనం) చ మారుతః న శోషయతి ।

అచ్ఛేద్యోఽయమదాహ్యోఽయమక్లేద్యోఽశోష్య ఏవ చ ।
నిత్యః సర్వగతః స్థాణురచలోఽయం సనాతనః ॥ 2-24 ॥

అచ్ఛేద్యః అయం అదాహ్యః అయం అక్లేద్యః అశోష్యః ఏవ చ ।
నిత్యః సర్వగతః స్థాణుః అచలః అయం సనాతనః ॥ 2-24 ॥

అయం అచ్ఛేద్యః, అయం అదాహ్యః, అయం అక్లేద్యః, (అయం)
అశోష్యః చ ఏవ । అయం నిత్యః, సర్వగతః, స్థాణుః, అచలః, సనాతనః ।

అవ్యక్తోఽయమచింత్యోఽయమవికార్యోఽయముచ్యతే ।
తస్మాదేవం విదిత్వైనం నానుశోచితుమర్హసి ॥ 2-25 ॥

అవ్యక్తః అయం అచింత్యః అయం అవికార్యః అయం ఉచ్యతే ।
తస్మాత్ ఏవం విదిత్వా ఏనం న అనుశోచితుం అర్హసి ॥ 2-25 ॥

అయం అవ్యక్తః, అయం అచింత్యః, అయం అవికార్యః ఉచ్యతే ।
తస్మాత్ ఏనం ఏవం విదిత్వా (త్వం) అనుశోచితుం న అర్హసి ।

అథ చైనం నిత్యజాతం నిత్యం వా మన్యసే మృతం ।
తథాపి త్వం మహాబాహో నైనం శోచితుమర్హసి ॥ 2-26 ॥

అథ చ ఏనం నిత్య-జాతం నిత్యం వా మన్యసే మృతం ।
తథా అపి త్వం మహా-బాహో న ఏనం శోచితుం అర్హసి ॥ 2-26 ॥

అథ చ ఏనం నిత్య-జాతం, నిత్యం వా మృతం మన్యసే,
తథా అపి హే మహా-బాహో! త్వం ఏనం శోచితుం న అర్హసి ।

జాతస్య హి ధ్రువో మృత్యుర్ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ ।
తస్మాదపరిహార్యేఽర్థే న త్వం శోచితుమర్హసి ॥ 2-27 ॥

జాతస్య హి ధ్రువః మృత్యుః ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ ।
తస్మాత్ అపరిహార్యే అర్థే న త్వం శోచితుం అర్హసి ॥ 2-27 ॥

హి జాతస్య మృత్యుః ధ్రువః, మృతస్య చ జన్మ ధ్రువం,
తస్మాత్ అపరిహార్యే అర్థే త్వం శోచితుం న అర్హసి ।

అవ్యక్తాదీని భూతాని వ్యక్తమధ్యాని భారత ।
అవ్యక్తనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా ॥ 2-28 ॥

అవ్యక్త-ఆదీని భూతాని వ్యక్త-మధ్యాని భారత ।
అవ్యక్త-నిధనాని ఏవ తత్ర కా పరిదేవనా ॥ 2-28 ॥

హే భారత! భూతాని అవ్యక్త-ఆదీని వ్యక్త-మధ్యాని అవ్యక్త-నిధనాని ఏవ,
తత్ర పరిదేవనా కా?

ఆశ్చర్యవత్పశ్యతి కశ్చిదేన్-
మాశ్చర్యవద్వదతి తథైవ చాన్యః ।
ఆశ్చర్యవచ్చైనమన్యః శృణోతి
శ్రుత్వాప్యేనం వేద న చైవ కశ్చిత్ ॥ 2-29 ॥

ఆశ్చర్యవత్ పశ్యతి కశ్చిత్ ఏనం
ఆశ్చర్యవత్ వదతి తథా ఏవ చ అన్యః ।
ఆశ్చర్యవత్ చ ఏనం అన్యః శృణోతి
శ్రుత్వా అపి ఏనం వేద న చ ఏవ కశ్చిత్ ॥ 2-29 ॥

కశ్చిత్ ఏనం ఆశ్చర్యవత్ పశ్యతి, తథా ఏవ చ అన్యః
ఏనం ఆశ్చర్యవత్ వదతి, అన్యః చ ఏనం ఆశ్చర్యవత్ శృణోతి;
శ్రుత్వా అపి చ కశ్చిత్ ఏవ న వేద ।

దేహీ నిత్యమవధ్యోఽయం దేహే సర్వస్య భారత ।
తస్మాత్సర్వాణి భూతాని న త్వం శోచితుమర్హసి ॥ 2-30 ॥

దేహీ నిత్యం అవధ్యః అయం దేహే సర్వస్య భారత ।
తస్మాత్ సర్వాణి భూతాని న త్వం శోచితుం అర్హసి ॥ 2-30 ॥

హే భారత! సర్వస్య దేహే అయం దేహీ నిత్యం అవధ్యః; తస్మాత్
త్వం సర్వాణి భూతాని శోచితుం న అర్హసి ।

స్వధర్మమపి చావేక్ష్య న వికంపితుమర్హసి ।
ధర్మ్యాద్ధి యుద్ధాచ్ఛ్రేయోఽన్యత్క్షత్రియస్య న విద్యతే ॥ 2-31 ॥

స్వధర్మం అపి చ అవేక్ష్య న వికంపితుం అర్హసి ।
ధర్మ్యాత్ హి యుద్ధాత్ శ్రేయః అన్యత్ క్షత్రియస్య న విద్యతే ॥ 2-31 ॥

స్వధర్మం చ అపి అవేక్ష్య వికంపితుం న అర్హసి । హి క్షత్రియస్య
ధర్మ్యాత్ యుద్ధాత్ అన్యత్ శ్రేయః న విద్యతే ।

యదృచ్ఛయా చోపపన్నం స్వర్గద్వారమపావృతం ।
సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభంతే యుద్ధమీదృశం ॥ 2-32 ॥

యత్ ఋచ్ఛయా చ ఉపపన్నం స్వర్గ-ద్వారం అపావృతం ।
సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభంతే యుద్ధం ఈదృశం ॥ 2-32 ॥

హే పార్థ! యత్ ఋచ్ఛయా చ ఉపపన్నం ఈదృశం అపావృతం
స్వర్గ-ద్వారం యుద్ధం సుఖినః క్షత్రియాః లభంతే ।

అథ చేత్త్వమిమం ధర్మ్యం సంగ్రామం న కరిష్యసి ।
తతః స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపమవాప్స్యసి ॥ 2-33 ॥

అథ చేత్ త్వం ఇమం ధర్మ్యం సంగ్రామం న కరిష్యసి ।
తతః స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపం అవాప్స్యసి ॥ 2-33 ॥

అథ త్వం ఇమం ధర్మ్యం సంగ్రామం న కరిష్యసి చేత్, తతః
స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపం అవాప్స్యసి ।

అకీర్తిం చాపి భూతాని కథయిష్యంతి తేఽవ్యయాం ।
సంభావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే ॥ 2-34 ॥

అకీర్తిం చ అపి భూతాని కథయిష్యంతి తే అవ్యయాం ।
సంభావితస్య చ అకీర్తిః మరణాత్ అతిరిచ్యతే ॥ 2-34 ॥

అపి చ భూతాని తే అవ్యయాం అకీర్తిం కథయిష్యంతి ।
సంభావితస్య చ అకీర్తిః మరణాత్ అతిరిచ్యతే ।

భయాద్రణాదుపరతం మంస్యంతే త్వాం మహారథాః ।
యేషాం చ త్వం బహుమతో భూత్వా యాస్యసి లాఘవం ॥ 2-35 ॥

భయాత్ రణాత్ ఉపరతం మంస్యంతే త్వాం మహారథాః ।
యేషాం చ త్వం బహు-మతః భూత్వా యాస్యసి లాఘవం ॥ 2-35 ॥

మహారథాః త్వాం భయాత్ రణాత్ ఉపరతం మంస్యంతే;
యేషాం చ త్వం బహు-మతః భూత్వా, లాఘవం యాస్యసి ।

అవాచ్యవాదాంశ్చ బహూన్వదిష్యంతి తవాహితాః ।
నిందంతస్తవ సామర్థ్యం తతో దుఃఖతరం ను కిం ॥ 2-36 ॥

అవాచ్య-వాదాన్ చ బహూన్ వదిష్యంతి తవ అహితాః ।
నిందంతః తవ సామర్థ్యం తతః దుఃఖతరం ను కిం ॥ 2-36 ॥

తవ సామర్థ్యం నిందంతః తవ అహితాః చ బహూన్ అవాచ్య-వాదాన్
వదిష్యంతి । తతః కిం ను దుఃఖతరం?

హతో వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గం జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీం ।
తస్మాదుత్తిష్ఠ కౌంతేయ యుద్ధాయ కృతనిశ్చయః ॥ 2-37 ॥

హతః వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గం జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీం ।
తస్మాత్ ఉత్తిష్ఠ కౌంతేయ యుద్ధాయ కృత-నిశ్చయః ॥ 2-37 ॥

హతః వా స్వర్గం ప్రాప్స్యసి, జిత్వా వా మహీం భోక్ష్యసే ।
హే కౌంతేయ! తస్మాత్ యుద్ధాయ కృత-నిశ్చయః ఉత్తిష్ఠ ।

సుఖదుఃఖే సమే కృత్వా లాభాలాభౌ జయాజయౌ ।
తతో యుద్ధాయ యుజ్యస్వ నైవం పాపమవాప్స్యసి ॥ 2-38 ॥

సుఖ-దుఃఖే సమే కృత్వా లాభ-అలాభౌ జయ-అజయౌ ।
తతః యుద్ధాయ యుజ్యస్వ న ఏవం పాపం అవాప్స్యసి ॥ 2-38 ॥

సుఖ-దుఃఖే లాభ-అలాభౌ జయ-అజయౌ సమే కృత్వా తతః యుద్ధాయ యుజ్యస్వ ।
ఏవం పాపం న అవాప్స్యసి ।

ఏషా తేఽభిహితా సాంఖ్యే బుద్ధిర్యోగే త్విమాం శృణు ।
బుద్ధ్యా యుక్తో యయా పార్థ కర్మబంధం ప్రహాస్యసి ॥ 2-39 ॥

ఏషా తే అభిహితా సాంఖ్యే బుద్ధిః యోగే తు ఇమాం శృణు ।
బుద్ధ్యా యుక్తః యయా పార్థ కర్మ-బంధం ప్రహాస్యసి ॥ 2-39 ॥

హే పార్థ! ఏషా తే సాంఖ్యే బుద్ధిః అభిహితా; యోగే తు ఇమాం (బుద్ధిం)
శృణు । యయా బుద్ధ్యా యుక్తః (త్వం) కర్మ-బంధం ప్రహాస్యసి ।

నేహాభిక్రమనాశోఽస్తి ప్రత్యవాయో న విద్యతే ।
స్వల్పమప్యస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతో భయాత్ ॥ 2-40 ॥

న ఇహ అభిక్రమ-నాశః అస్తి ప్రత్యవాయః న విద్యతే ।
స్వల్పం అపి అస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతః భయాత్ ॥ 2-40 ॥

ఇహ అభిక్రమ-నాశః న అస్తి, ప్రత్యవాయః న విద్యతే, అస్య ధర్మస్య
స్వల్పం అపి (అనుష్ఠానం) మహతః భయాత్ త్రాయతే ।

వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిరేకేహ కురునందన ।
బహుశాఖా హ్యనంతాశ్చ బుద్ధయోఽవ్యవసాయినాం ॥ 2-41 ॥

వ్యవసాయ-ఆత్మికా బుద్ధిః ఏకా ఇహ కురు-నందన ।
బహు-శాఖాః హి అనంతాః చ బుద్ధయః అవ్యవసాయినాం ॥ 2-41 ॥

హే కురు-నందన! ఇహ వ్యవసాయ-ఆత్మికా ఏకా బుద్ధిః ।
అవ్యవసాయినాం హి బుద్ధయః అనంతాః బహు-శాఖాః చ ।

యామిమాం పుష్పితాం వాచం ప్రవదంత్యవిపశ్చితః ।
వేదవాదరతాః పార్థ నాన్యదస్తీతి వాదినః ॥ 2-42 ॥

కామాత్మానః స్వర్గపరా జన్మకర్మఫలప్రదాం ।
క్రియావిశేషబహులాం భోగైశ్వర్యగతిం ప్రతి ॥ 2-43 ॥

భోగైశ్వర్యప్రసక్తానాం తయాపహృతచేతసాం ।
వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విధీయతే ॥ 2-44 ॥

యాం ఇమాం పుష్పితాం వాచం ప్రవదంతి అవిపశ్చితః ।
వేద-వాద-రతాః పార్థ న అన్యత్ అస్తి ఇతి వాదినః ॥ 2-42 ॥

కామ-ఆత్మానః స్వర్గ-పరాః జన్మ-కర్మ-ఫల-ప్రదాం ।
క్రియా-విశేష-బహులాం భోగ-ఐశ్వర్య-గతిం ప్రతి ॥ 2-43 ॥

భోగ-ఐశ్వర్య-ప్రసక్తానాం తయా అపహృత-చేతసాం ।
వ్యవసాయ-ఆత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విధీయతే ॥ 2-44 ॥

హే పార్థ! వేద-వాద-రతాః, అన్యత్ న అస్తి ఇతి వాదినః,
అవిపశ్చితః, కామ-ఆత్మానః, స్వర్గ-పరాః, భోగ-ఐశ్వర్య-గతిం
ప్రతి క్రియా-విశేష-బహులాం జన్మ-కర్మ-ఫల-ప్రదాం యాం
ఇమాం పుష్పితాం వాచం ప్రవదంతి, తయా అపహృత-చేతసాం
భోగ-ఐశ్వర్య-ప్రసక్తానాం బుద్ధిః వ్యవసాయ-ఆత్మికా (భూత్వా)
సమాధౌ న విధీయతే ।

త్రైగుణ్యవిషయా వేదా నిస్త్రైగుణ్యో భవార్జున ।
నిర్ద్వంద్వో నిత్యసత్త్వస్థో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మవాన్ ॥ 2-45 ॥

త్రైగుణ్య-విషయాః వేదాః నిస్త్రైగుణ్యః భవార్జున ।
నిర్ద్వంద్వః నిత్య-సత్త్వస్థః నిర్యోగక్షేమః ఆత్మవాన్ ॥ 2-45 ॥

హే అర్జున! వేదాః త్రైగుణ్య-విషయాః । (త్వం) నిస్త్రైగుణ్యః,
నిత్య-సత్త్వస్థః, నిర్ద్వంద్వః, నిర్యోగక్షేమః ఆత్మవాన్ భవ ।

యావానర్థ ఉదపానే సర్వతః సంప్లుతోదకే ।
తావాన్సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ॥ 2-46 ॥

యావాన్ అర్థః ఉదపానే సర్వతః సంప్లుతోదకే ।
తావాన్ సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ॥ 2-46 ॥

యావాన్ అర్థః ఉదపానే (తావాన్) సర్వతః సంప్లుతోదకే (భవతి) ।
(తథా యావాన్ అర్థః) సర్వేషు వేదేషు తావాన్ విజానతః
బ్రాహ్మణస్య (భవతి) ।

కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన ।
మా కర్మఫలహేతుర్భూర్మా తే సంగోఽస్త్వకర్మణి ॥ 2-47 ॥

కర్మణి ఏవ అధికారః తే మా ఫలేషు కదాచన ।
మా కర్మ-ఫల-హేతుః భూః మా తే సంగః అస్తు అకర్మణి ॥ 2-47 ॥

తే అధికారః కర్మణి ఏవ; కదాచన ఫలేషు మా । కర్మ-ఫల-హేతుః
మా భూః తే సంగః (చ) అకర్మణి మా అస్తు ।

యోగస్థః కురు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ధనంజయ ।
సిద్ధ్యసిద్ధ్యోః సమో భూత్వా సమత్వం యోగ ఉచ్యతే ॥ 2-48 ॥

యోగస్థః కురు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ధనంజయ ।
సిద్ధి అసిద్ధ్యోః సమః భూత్వా సమత్వం యోగః ఉచ్యతే ॥ 2-48 ॥

హే ధనంజయ! సంగం త్యక్త్వా, సిద్ధి-అసిద్ధ్యోః సమః
భూత్వా, యోగస్థః కర్మాణి కురు । సమత్వం యోగః ఉచ్యతే ।

దూరేణ హ్యవరం కర్మ బుద్ధియోగాద్ధనంజయ ।
బుద్ధౌ శరణమన్విచ్ఛ కృపణాః ఫలహేతవః ॥ 2-49 ॥

దూరేణ హి అవరం కర్మ బుద్ధి-యోగాత్ ధనంజయ ।
బుద్ధౌ శరణం అన్విచ్ఛ కృపణాః ఫల-హేతవః ॥ 2-49 ॥

హే ధనంజయ! కర్మ బుద్ధి-యోగాత్ దూరేణ అవరం హి ।
బుద్ధౌ శరణం అన్విచ్ఛ । ఫల-హేతవః కృపణాః ।

బుద్ధియుక్తో జహాతీహ ఉభే సుకృతదుష్కృతే ।
తస్మాద్యోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలం ॥ 2-50 ॥

బుద్ధి-యుక్తః జహాతి ఇహ ఉభే సుకృత-దుష్కృతే ।
తస్మాత్ యోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలం ॥ 2-50 ॥

ఇహ బుద్ధి-యుక్తః ఉభే సుకృత-దుష్కృతే జహాతి । తస్మాత్ యోగాయ యుజ్యస్వ ।
యోగః కర్మసు కౌశలం ।

కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః ।
జన్మబంధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛంత్యనామయం ॥ 2-51 ॥

కర్మజం బుద్ధి-యుక్తాః హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః ।
జన్మ-బంధ-వినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛంతి అనామయం ॥ 2-51 ॥

హి బుద్ధి-యుక్తాః మనీషిణః కర్మజం ఫలం త్యక్త్వా
జన్మ-బంధ-వినిర్ముక్తాః అనామయం పదం గచ్ఛంతి ।

యదా తే మోహకలిలం బుద్ధిర్వ్యతితరిష్యతి ।
తదా గంతాసి నిర్వేదం శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ॥ 2-52 ॥

యదా తే మోహ-కలిలం బుద్ధిః వ్యతితరిష్యతి ।
తదా గంతాసి నిర్వేదం శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ॥ 2-52 ॥

యదా తే బుద్ధిః మోహ-కలిలం వ్యతితరిష్యతి, తదా శ్రోతవ్యస్య
శ్రుతస్య చ నిర్వేదం గంతాసి ।

శ్రుతివిప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా ।
సమాధావచలా బుద్ధిస్తదా యోగమవాప్స్యసి ॥ 2-53 ॥

శ్రుతి-విప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా ।
సమాధౌ అచలా బుద్ధిః తదా యోగం అవాప్స్యసి ॥ 2-53 ॥

యదా శ్రుతి-విప్రతిపన్నా తే బుద్ధిః నిశ్చలా (భూత్వా)
సమాధౌ అచలా స్థాస్యతి, తదా యోగం అవాప్స్యసి ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్థస్య కేశవ ।
స్థితధీః కిం ప్రభాషేత కిమాసీత వ్రజేత కిం ॥ 2-54 ॥

స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్థస్య కేశవ ।
స్థితధీః కిం ప్రభాషేత కిం ఆసీత వ్రజేత కిం ॥ 2-54 ॥

హే కేశవ! సమాధిస్థస్య స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా?
స్థితధీః కిం ప్రభాషేత? కిం ఆసీత? కిం వ్రజేత?

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

ప్రజహాతి యదా కామాన్సర్వాన్పార్థ మనోగతాన్ ।
ఆత్మన్యేవాత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞస్తదోచ్యతే ॥ 2-55 ॥

ప్రజహాతి యదా కామాన్ సర్వాన్ పార్థ మనోగతాన్ ।
ఆత్మని ఏవ ఆత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞః తదా ఉచ్యతే ॥ 2-55 ॥

హే పార్థ! యదా ( నరః) మనోగతాన్ సర్వాన్ కామాన్
ప్రజహాతి, ఆత్మని ఏవ ఆత్మనా తుష్టః (భవతి) తదా స్థితప్రజ్ఞః ఉచ్యతే ।

దుఃఖేష్వనుద్విగ్నమనాః సుఖేషు విగతస్పృహః ।
వీతరాగభయక్రోధః స్థితధీర్మునిరుచ్యతే ॥ 2-56 ॥

దుఃఖేషు అనుద్విగ్న-మనాః సుఖేషు విగత-స్పృహః ।
వీత-రాగ-భయ-క్రోధః స్థితధీః మునిః ఉచ్యతే ॥ 2-56 ॥

దుఃఖేషు అనుద్విగ్న-మనాః, సుఖేషు విగత-స్పృహః,
వీత-రాగ-భయ-క్రోధః మునిః స్థితధీః ఉచ్యతే ।

యః సర్వత్రానభిస్నేహస్తత్తత్ప్రాప్య శుభాశుభం ।
నాభినందతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-57 ॥

యః సర్వత్ర అనభిస్నేహః తత్ తత్ ప్రాప్య శుభ-అశుభం ।
న అభినందతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-57 ॥

యః సర్వత్ర అనభిస్నేహః, తత్ తత్ శుభ-అశుభం ప్రాప్య,
న అభినందతి, న ద్వేష్టి, తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ।

యదా సంహరతే చాయం కూర్మోఽఙ్గానీవ సర్వశః ।
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-58 ॥

యదా సంహరతే చ అయం కూర్మః అంగాని ఇవ సర్వశః ।
ఇంద్రియాణి ఇంద్రియ-అర్థేభ్యః తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-58 ॥

కూర్మః అంగాని ఇవ, యదా అయం ఇంద్రియ-అర్థేభ్యః ఇంద్రియాణి
సర్వశః సంహరతే, (తదా) తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా చ ।

విషయా వినివర్తంతే నిరాహారస్య దేహినః ।
రసవర్జం రసోఽప్యస్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే ॥ 2-59 ॥

విషయాః వినివర్తంతే నిరాహారస్య దేహినః ।
రసవర్జం రసః అపి అస్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే ॥ 2-59 ॥

నిరాహారస్య దేహినః విషయాః రసవర్జం వినివర్తంతే ।
అస్య రసః అపి పరం దృష్ట్వా నివర్తతే ।

యతతో హ్యపి కౌంతేయ పురుషస్య విపశ్చితః ।
ఇంద్రియాణి ప్రమాథీని హరంతి ప్రసభం మనః ॥ 2-60 ॥

యతతః హి అపి కౌంతేయ పురుషస్య విపశ్చితః ।
ఇంద్రియాణి ప్రమాథీని హరంతి ప్రసభం మనః ॥ 2-60 ॥

హే కౌంతేయ! ప్రమాథీని ఇంద్రియాణి యతతః విపశ్చితః అపి
పురుషస్య మనః ప్రసభం హరంతి హి ।

తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్త ఆసీత మత్పరః ।
వశే హి యస్యేంద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-61 ॥

తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్తః ఆసీత మత్పరః ।
వశే హి యస్య ఇంద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-61 ॥

తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్తః మత్-పరః ఆసీత । హి యస్య వశే
ఇంద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ।

ధ్యాయతో విషయాన్పుంసః సంగస్తేషూపజాయతే ।
సంగాత్సంజాయతే కామః కామాత్క్రోధోఽభిజాయతే ॥ 2-62 ॥

ధ్యాయతః విషయాన్ పుంసః సంగః తేషు ఉపజాయతే ।
సంగాత్ సంజాయతే కామః కామాత్ క్రోధః అభిజాయతే ॥ 2-62 ॥

విషయాన్ ధ్యాయతః పుంసః తేషు సంగః ఉపజాయతే ।
సంగాత్ కామః సంజాయతే । కామాత్ క్రోధః అభిజాయతే ।

క్రోధాద్భవతి సమ్మోహః సమ్మోహాత్స్మృతివిభ్రమః ।
స్మృతిభ్రంశాద్ బుద్ధినాశో బుద్ధినాశాత్ప్రణశ్యతి ॥ 2-63 ॥

క్రోధాత్ భవతి సమ్మోహః సమ్మోహాత్ స్మృతి-విభ్రమః ।
స్మృతి-భ్రంశాత్ బుద్ధి-నాశః బుద్ధి-నాశాత్ ప్రణశ్యతి ॥

క్రోధాత్ సమ్మోహః భవతి । సమ్మోహాత్ స్మృతి-విభ్రమః,
స్మృతి-భ్రంశాత్ బుద్ధి-నాశః, బుద్ధి-నాశాత్ ప్రణశ్యతి ।

రాగద్వేషవిముక్తైస్తు విషయానింద్రియైశ్చరన్ । or వియుక్తైస్తు
ఆత్మవశ్యైర్విధేయాత్మా ప్రసాదమధిగచ్ఛతి ॥ 2-64 ॥

రాగ-ద్వేష-విముక్తైః తు విషయాన్ ఇంద్రియైః చరన్ । or వియుక్తైః తు
ఆత్మ-వశ్యైః విధేయ-ఆత్మా ప్రసాదం అధిగచ్ఛతి ॥ 2-64 ॥

విధేయ-ఆత్మా తు రాగ-ద్వేష-విముక్తైః ఆత్మ-వశ్యైః ఇంద్రియైః
విషయాన్ చరన్ ప్రసాదం అధిగచ్ఛతి ।

ప్రసాదే సర్వదుఃఖానాం హానిరస్యోపజాయతే ।
ప్రసన్నచేతసో హ్యాశు బుద్ధిః పర్యవతిష్ఠతే ॥ 2-65 ॥

ప్రసాదే సర్వ-దుఃఖానాం హానిః అస్య ఉపజాయతే ।
ప్రసన్న-చేతసః హి ఆశు బుద్ధిః పర్యవతిష్ఠతే ॥ 2-65 ॥

ప్రసాదే అస్య సర్వ-దుఃఖానాం హానిః ఉపజాయతే ।
ప్రసన్న-చేతసః హి బుద్ధిః ఆశు పర్యవతిష్ఠతే ।

నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య న చాయుక్తస్య భావనా ।
న చాభావయతః శాంతిరశాంతస్య కుతః సుఖం ॥ 2-66 ॥

న అస్తి బుద్ధిః అయుక్తస్య న చ అయుక్తస్య భావనా ।
న చ అభావయతః శాంతిః అశాంతస్య కుతః సుఖం ॥ 2-66 ॥

అయుక్తస్య బుద్ధిః న అస్తి, అయుక్తస్య చ భావనా న (అస్తి);
అభావయతః చ శాంతిః న (అస్తి); అశాంతస్య సుఖం కుతః?

ఇంద్రియాణాం హి చరతాం యన్మనోఽనువిధీయతే ।
తదస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుర్నావమివాంభసి ॥ 2-67 ॥

ఇంద్రియాణాం హి చరతాం యత్ మనః అనువిధీయతే ।
తత్ అస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుః నావం ఇవ అంభసి ॥ 2-67 ॥

చరతాం ఇంద్రియాణాం హి యత్ మనః అనువిధీయతే, తత్ అస్య
ప్రజ్ఞాం అంభసి హరతి వాయుః నావం ఇవ ।

తస్మాద్యస్య మహాబాహో నిగృహీతాని సర్వశః ।
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-68 ॥

తస్మాత్ యస్య మహా-బాహో నిగృహీతాని సర్వశః ।
ఇంద్రియాణి ఇంద్రియ-అర్థేభ్యః తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ॥ 2-68 ॥

తస్మాత్ హే మహా-బాహో! యస్య ఇంద్రియాణి ఇంద్రియ-అర్థేభ్యః సర్వశః
నిగృహీతాని తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ।

యా నిశా సర్వభూతానాం తస్యాం జాగర్తి సంయమీ ।
యస్యాం జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతో మునేః ॥ 2-69 ॥

యా నిశా సర్వ-భూతానాం తస్యాం జాగర్తి సంయమీ ।
యస్యాం జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతః మునేః ॥ 2-69 ॥

యా సర్వ-భూతానాం నిశా, తస్యాం సంయమీ జాగర్తి ।
యస్యాం భూతాని జాగ్రతి, సా పశ్యతః మునేః నిశా ।

ఆపూర్యమాణమచలప్రతిష్ఠం
సముద్రమాపః ప్రవిశంతి యద్వత్ ।
తద్వత్కామా యం ప్రవిశంతి సర్వే
స శాంతిమాప్నోతి న కామకామీ ॥ 2-70 ॥

ఆపూర్యమాణం అచల-ప్రతిష్ఠం
సముద్రం ఆపః ప్రవిశంతి యద్వత్ ।
తద్వత్ కామాః యం ప్రవిశంతి సర్వే
సః శాంతిం ఆప్నోతి న కామ-కామీ ॥ 2-70 ॥

ఆపూర్యమాణం అచల-ప్రతిష్ఠం సముద్రం యద్వత్
ఆపః ప్రవిశంతి, తద్వత్ యం సర్వే కామాః ప్రవిశంతి,
సః శాంతిం ఆప్నోతి; కామ-కామీ న ।

విహాయ కామాన్యః సర్వాన్పుమాంశ్చరతి నిఃస్పృహః ।
నిర్మమో నిరహంకారః స శాంతిమధిగచ్ఛతి ॥ 2-71 ॥

విహాయ కామాన్ యః సర్వాన్ పుమాన్ చరతి నిఃస్పృహః ।
నిర్మమః నిరహంకారః సః శాంతిం అధిగచ్ఛతి ॥ 2-71 ॥

యః పుమాన్ సర్వాన్ కామాన్ విహాయ, నిఃస్పృహః నిర్మమః
నిరహంకారః (భూత్వా) చరతి, సః శాంతిం అధిగచ్ఛతి ।

ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ నైనాం ప్రాప్య విముహ్యతి ।
స్థిత్వాస్యామంతకాలేఽపి బ్రహ్మనిర్వాణమృచ్ఛతి ॥ 2-72 ॥

ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ న ఏనాం ప్రాప్య విముహ్యతి ।
స్థిత్వా అస్యాం అంతకాలే అపి బ్రహ్మ-నిర్వాణం ఋచ్ఛతి ॥ 2-72 ॥

హే పార్థ! ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః, ఏనాం ప్రాప్య న విముహ్యతి,
అంతకాలే అపి అస్యాం స్థిత్వా బ్రహ్మ-నిర్వాణం ఋచ్ఛతి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
సాంఖ్యయోగో నామ ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥ 2 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్-గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీ-కృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
సాంఖ్య-యోగః నామ ద్వితీయః అధ్యాయః ॥ 2 ॥

అథ తృతీయోఽధ్యాయః । కర్మయోగః ।
అథ తృతీయః అధ్యాయః । కర్మ-యోగః ।
అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

జ్యాయసీ చేత్కర్మణస్తే మతా బుద్ధిర్జనార్దన ।
తత్కిం కర్మణి ఘోరే మాం నియోజయసి కేశవ ॥ 3-1 ॥

జ్యాయసీ చేత్ కర్మణః తే మతా బుద్ధిః జనార్దన ।
తత్ కిం కర్మణి ఘోరే మాం నియోజయసి కేశవ ॥ 3-1 ॥

హే జనార్దన! కర్మణః బుద్ధిః జ్యాయసీ తే మతా చేత్,
తత్ హే కేశవ! మాం ఘోరే కర్మణి కిం నియోజయసి ?

వ్యామిశ్రేణేవ వాక్యేన బుద్ధిం మోహయసీవ మే ।
తదేకం వద నిశ్చిత్య యేన శ్రేయోఽహమాప్నుయాం ॥ 3-2 ॥

వ్యామిశ్రేణ ఇవ వాక్యేన బుద్ధిం మోహయసి ఇవ మే ।
తత్ ఏకం వద నిశ్చిత్య యేన శ్రేయః అహం ఆప్నుయాం ॥ 3-2 ॥

వ్యామిశ్రేణ ఇవ వాక్యేన మే బుద్ధిం మోహయసి ఇవ । తత్ నిశ్చిత్య
ఏకం వద, యేన అహం శ్రేయః ఆప్నుయాం ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

లోకేఽస్మిన్ ద్వివిధా నిష్ఠా పురా ప్రోక్తా మయానఘ ।
జ్ఞానయోగేన సాంఖ్యానాం కర్మయోగేన యోగినాం ॥ 3-3 ॥

లోకే అస్మిన్ ద్వివిధా నిష్ఠా పురా ప్రోక్తా మయా అనఘ ।
జ్ఞాన-యోగేన సాంఖ్యానాం కర్మ-యోగేన యోగినాం ॥ 3-3 ॥

హే అనఘ! అస్మిన్ లోకే సాంఖ్యానాం జ్ఞాన-యోగేన,
యోగినాం కర్మ-యోగేన ద్వివిధా నిష్ఠా పురా మయా ప్రోక్తా ।

న కర్మణామనారంభాన్నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే ।
న చ సంన్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి ॥ 3-4 ॥

న కర్మణాం అనారంభాత్ నైష్కర్మ్యం పురుషః అశ్నుతే ।
న చ సంన్యసనాత్ ఏవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి ॥ 3-4 ॥

కర్మణాం అనారంభాత్ పురుషః నైష్కర్మ్యం న అశ్నుతే ।
(కర్మణాం) చ సంన్యసనాత్ ఏవ సిద్ధిం న సమధిగచ్ఛతి ।

న హి కశ్చిత్క్షణమపి జాతు తిష్ఠత్యకర్మకృత్ ।
కార్యతే హ్యవశః కర్మ సర్వః ప్రకృతిజైర్గుణైః ॥ 3-5 ॥

న హి కశ్చిత్ క్షణం అపి జాతు తిష్ఠతి అకర్మకృత్ ।
కార్యతే హి అవశః కర్మ సర్వః ప్రకృతిజైః గుణైః ॥ 3-5 ॥

కశ్చిత్ జాతు క్షణం అపి అకర్మకృత్ న హి తిష్ఠతి ।
ప్రకృతిజైః గుణైః సర్వః హి అవశః కర్మ కార్యతే ।

కర్మేంద్రియాణి సంయమ్య య ఆస్తే మనసా స్మరన్ ।
ఇంద్రియార్థాన్విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః స ఉచ్యతే ॥ 3-6 ॥

కర్మ-ఇంద్రియాణి సంయమ్య యః ఆస్తే మనసా స్మరన్ ।
ఇంద్రియార్థాన్ విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః సః ఉచ్యతే ॥ 3-6 ॥

యః కర్మ-ఇంద్రియాణి సంయమ్య, మనసా ఇంద్రియార్థాన్ స్మరన్ ఆస్తే,
సః విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః ఉచ్యతే ।

యస్త్వింద్రియాణి మనసా నియమ్యారభతేఽర్జున ।
కర్మేంద్రియైః కర్మయోగమసక్తః స విశిష్యతే ॥ 3-7 ॥

యః తు ఇంద్రియాణి మనసా నియమ్య ఆరభతే అర్జున ।
కర్మ-ఇంద్రియైః కర్మ-యోగం అసక్తః సః విశిష్యతే ॥ 3-7 ॥

హే అర్జున ! యః తు మనసా ఇంద్రియాణి నియమ్య, అసక్తః కర్మ-ఇంద్రియైః
కర్మ-యోగం ఆరభతే, సః విశిష్యతే ।

నియతం కురు కర్మ త్వం కర్మ జ్యాయో హ్యకర్మణః ।
శరీరయాత్రాపి చ తే న ప్రసిద్ధ్యేదకర్మణః ॥ 3-8 ॥

నియతం కురు కర్మ త్వం కర్మ జ్యాయః హి అకర్మణః ।
శరీర-యాత్రా అపి చ తే న ప్రసిద్ధ్యేత్ అకర్మణః ॥ 3-8 ॥

త్వం నియతం కర్మ కురు, అకర్మణః హి కర్మ జ్యాయః ।
తే శరీర-యాత్రా చ అపి అకర్మణః న ప్రసిద్ధ్యేత్ ।

యజ్ఞార్థాత్కర్మణోఽన్యత్ర లోకోఽయం కర్మబంధనః ।
తదర్థం కర్మ కౌంతేయ ముక్తసంగః సమాచర ॥ 3-9 ॥

యజ్ఞార్థాత్ కర్మణః అన్యత్ర లోకః అయం కర్మ-బంధనః ।
తత్ అర్థం కర్మ కౌంతేయ ముక్త-సంగః సమాచర ॥ 3-9 ॥

యజ్ఞార్థాత్ కర్మణః అన్యత్ర అయం లోకః కర్మ-బంధనః ।
హే కౌంతేయ! ముక్త-సంగః తత్ అర్థం కర్మ సమాచర ।

సహయజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా పురోవాచ ప్రజాపతిః ।
అనేన ప్రసవిష్యధ్వమేష వోఽస్త్విష్టకామధుక్ ॥ 3-10 ॥

సహ-యజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా పురా ఉవాచ ప్రజాపతిః ।
అనేన ప్రసవిష్యధ్వం ఏషః వః అస్తు ఇష్ట-కామధుక్ ॥ 3-10 ॥

పురా ప్రజాపతిః సహ-యజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా ‘అనేన (యూయం)
ప్రసవిష్యధ్వం, ఏషః వః ఇష్ట-కామధుక్ అస్తు’ (ఇతి) ఉవాచ ।

దేవాన్భావయతానేన తే దేవా భావయంతు వః ।
పరస్పరం భావయంతః శ్రేయః పరమవాప్స్యథ ॥ 3-11 ॥

దేవాన్ భావయత అనేన తే దేవాః భావయంతు వః ।
పరస్పరం భావయంతః శ్రేయః పరం అవాప్స్యథ ॥ 3-11 ॥

అనేన (యూయం) దేవాన్ భావయత, తే దేవాః వః భావయంతు,
(ఏవం) పరస్పరం భావయంతః పరం శ్రేయః అవాప్స్యథ ।

ఇష్టాన్భోగాన్హి వో దేవా దాస్యంతే యజ్ఞభావితాః ।
తైర్దత్తానప్రదాయైభ్యో యో భుంక్తే స్తేన ఏవ సః ॥ 3-12 ॥

ఇష్టాన్ భోగాన్ హి వః దేవాః దాస్యంతే యజ్ఞ-భావితాః ।
తైః దత్తాన్ అప్రదాయ ఏభ్యః యః భుంక్తే స్తేనః ఏవ సః ॥ 3-12 ॥

యజ్ఞ-భావితాః దేవాః వః ఇష్టాన్ భోగాన్ దాస్యంతే ।
తైః దత్తాన్ ఏభ్యః అప్రదాయ, యః భుంక్తే, సః హి స్తేనః ఏవ ।

యజ్ఞశిష్టాశినః సంతో ముచ్యంతే సర్వకిల్బిషైః ।
భుంజతే తే త్వఘం పాపా యే పచంత్యాత్మకారణాత్ ॥ 3-13 ॥

యజ్ఞ-శిష్ట ఆశినః సంతః ముచ్యంతే సర్వ-కిల్బిషైః ।
భుంజతే తే తు అఘం పాపాః యే పచంతి ఆత్మ-కారణాత్ ॥ 3-13 ॥

యజ్ఞ-శిష్ట ఆశినః సంతః సర్వ-కిల్బిషైః ముచ్యంతే ।
యే తు ఆత్మ-కారణాత్ పచంతి, తే పాపాః అఘం భుంజతే ।

అన్నాద్భవంతి భూతాని పర్జన్యాదన్నసంభవః ।
యజ్ఞాద్భవతి పర్జన్యో యజ్ఞః కర్మసముద్భవః ॥ 3-14 ॥

అన్నాత్ భవంతి భూతాని పర్జన్యాత్ అన్న-సంభవః ।
యజ్ఞాత్ భవతి పర్జన్యః యజ్ఞః కర్మ-సముద్భవః ॥ 3-14 ॥

భూతాని అన్నాత్ భవంతి, పర్జన్యాత్ అన్న-సంభవః,
పర్జన్యః యజ్ఞాత్ భవతి, యజ్ఞః కర్మ-సముద్భవః ।

కర్మ బ్రహ్మోద్భవం విద్ధి బ్రహ్మాక్షరసముద్భవం ।
తస్మాత్సర్వగతం బ్రహ్మ నిత్యం యజ్ఞే ప్రతిష్ఠితం ॥ 3-15 ॥

కర్మ బ్రహ్మ-ఉద్భవం విద్ధి బ్రహ్మ అక్షర-సముద్భవం ।
తస్మాత్ సర్వగతం బ్రహ్మ నిత్యం యజ్ఞే ప్రతిష్ఠితం ॥ 3-15 ॥

కర్మ బ్రహ్మ-ఉద్భవం విద్ధి, బ్రహ్మ అక్షర-సముద్భవం,
తస్మాత్ సర్వగతం బ్రహ్మ యజ్ఞే నిత్యం ప్రతిష్ఠితం ।

ఏవం ప్రవర్తితం చక్రం నానువర్తయతీహ యః ।
అఘాయురింద్రియారామో మోఘం పార్థ స జీవతి ॥ 3-16 ॥

ఏవం ప్రవర్తితం చక్రం న అనువర్తయతి ఇహ యః ।
అఘాయుః ఇంద్రియ-ఆరామః మోఘం పార్థ సః జీవతి ॥ 3-16 ॥

హే పార్థ! ఏవం ప్రవర్తితం చక్రం యః ఇహ న అనువర్తయతి,
సః ఇంద్రియ-ఆరామః అఘాయుః మోఘం జీవతి ।

యస్త్వాత్మరతిరేవ స్యాదాత్మతృప్తశ్చ మానవః ।
ఆత్మన్యేవ చ సంతుష్టస్తస్య కార్యం న విద్యతే ॥ 3-17 ॥

యః తు ఆత్మ-రతిః ఏవ స్యాత్ ఆత్మ-తృప్తః చ మానవః ।
ఆత్మని ఏవ చ సంతుష్టః తస్య కార్యం న విద్యతే ॥ 3-17 ॥

యః తు మానవః ఆత్మ-రతిః ఏవ, ఆత్మ-తృప్తః చ,
ఆత్మని ఏవ చ సంతుష్టః స్యాత్ తస్య కార్యం న విద్యతే ।

నైవ తస్య కృతేనార్థో నాకృతేనేహ కశ్చన ।
న చాస్య సర్వభూతేషు కశ్చిదర్థవ్యపాశ్రయః ॥ 3-18 ॥

న ఏవ తస్య కృతేన అర్థః న అకృతేన ఇహ కశ్చన ।
న చ అస్య సర్వ-భూతేషు కశ్చిత్ అర్థ-వ్యపాశ్రయః ॥ 3-18 ॥

ఇహ కృతేన తస్య అర్థః న ఏవ, అకృతేన (అపి) కశ్చన అస్య (అర్థః) న,
(తథా) సర్వ-భూతేషు చ (అస్య) కశ్చిత్ అర్థ-వ్యపాశ్రయః న ।

తస్మాదసక్తః సతతం కార్యం కర్మ సమాచర ।
అసక్తో హ్యాచరన్కర్మ పరమాప్నోతి పూరుషః ॥ 3-19 ॥

తస్మాత్ అసక్తః సతతం కార్యం కర్మ సమాచర ।
అసక్తః హి ఆచరన్ కర్మ పరం ఆప్నోతి పూరుషః ॥ 3-19 ॥

తస్మాత్ (త్వం) అసక్తః (సన్) సతతం కార్యం కర్మ సమాచర,
హి పూరుషః అసక్తః (సన్) కర్మ ఆచరన్, పరం ఆప్నోతి ।

కర్మణైవ హి సంసిద్ధిమాస్థితా జనకాదయః ।
లోకసంగ్రహమేవాపి సంపశ్యన్కర్తుమర్హసి ॥ 3-20 ॥

కర్మణా ఏవ హి సంసిద్ధిం ఆస్థితాః జనక-ఆదయః ।
లోక-సంగ్రహం ఏవ అపి సంపశ్యన్ కర్తుం అర్హసి ॥ 3-20 ॥

హి జనక-ఆదయః కర్మణా ఏవ సంసిద్ధిం ఆస్థితాః ।
(త్వం) అపి లోక-సంగ్రహం ఏవ సంపశ్యన్ కర్తుం అర్హసి ।

యద్యదాచరతి శ్రేష్ఠస్తత్తదేవేతరో జనః ।
స యత్ప్రమాణం కురుతే లోకస్తదనువర్తతే ॥ 3-21 ॥

యత్ యత్ ఆచరతి శ్రేష్ఠః తత్ తత్ ఏవ ఇతరః జనః ।
సః యత్ ప్రమాణం కురుతే లోకః తత్ అనువర్తతే ॥ 3-21 ॥

యత్ యత్ శ్రేష్ఠః ఆచరతి తత్ తత్ ఏవ ఇతరః జనః ( ఆచరతి).
సః యత్ ప్రమాణం కురుతే, లోకః తత్ అనువర్తతే ।

న మే పార్థాస్తి కర్తవ్యం త్రిషు లోకేషు కించన ।
నానవాప్తమవాప్తవ్యం వర్త ఏవ చ కర్మణి ॥ 3-22 ॥

న మే పార్థ అస్తి కర్తవ్యం త్రిషు లోకేషు కించన ।
న అనవాప్తం అవాప్తవ్యం వర్తే ఏవ చ కర్మణి ॥ 3-22 ॥

హే పార్థ! (యద్యపి) మే త్రిషు లోకేషు కించన కర్తవ్యం న అస్తి,
అనవాప్తం అవాప్తవ్యం చ న (అస్తి, తథా అపి అహం) కర్మణి వర్తే ఏవ ।

యది హ్యహం న వర్తేయం జాతు కర్మణ్యతంద్రితః ।
మమ వర్త్మానువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥ 3-23 ॥

యది హి అహం న వర్తేయం జాతు కర్మణి అతంద్రితః ।
మమ వర్త్మ అనువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥ 3-23 ॥

యది హి అహం అతంద్రితః (సన్) కర్మణి జాతు న వర్తేయం, (తర్హి)
హే పార్థ! మనుష్యాః సర్వశః మమ వర్త్మ అనువర్తంతే ।

ఉత్సీదేయురిమే లోకా న కుర్యాం కర్మ చేదహం ।
సంకరస్య చ కర్తా స్యాముపహన్యామిమాః ప్రజాః ॥ 3-24 ॥

ఉత్సీదేయుః ఇమే లోకాః న కుర్యాం కర్మ చేత్ అహం ।
సంకరస్య చ కర్తా స్యాం ఉపహన్యాం ఇమాః ప్రజాః ॥ 3-24 ॥

అహం కర్మ న కుర్యాం చేత్ ఇమే లోకాః ఉత్సీదేయుః,
సంకరస్య కర్తా స్యాం ఇమాః ప్రజాః చ ఉపహన్యాం ।

సక్తాః కర్మణ్యవిద్వాంసో యథా కుర్వంతి భారత ।
కుర్యాద్విద్వాంస్తథాసక్తశ్చికీర్షుర్లోకసంగ్రహం ॥ 3-25 ॥

సక్తాః కర్మణి అవిద్వాంసః యథా కుర్వంతి భారత ।
కుర్యాత్ విద్వాన్ తథా అసక్తః చికీర్షుః లోక-సంగ్రహం ॥ 3-25 ॥

హే భారత! అవిద్వాంసః యథా కర్మణి సక్తాః (కర్మ) కుర్వంతి,
తథా లోక-సంగ్రహం చికీర్షుః విద్వాన్ అసక్తః (సన్ కర్మ) కుర్యాత్ ।

న బుద్ధిభేదం జనయేదజ్ఞానాం కర్మసంగినాం ।
జోషయేత్సర్వకర్మాణి విద్వాన్యుక్తః సమాచరన్ ॥ 3-26 ॥

న బుద్ధి-భేదం జనయేత్ అజ్ఞానాం కర్మ-సంగినాం ।
జోషయేత్ సర్వ-కర్మాణి విద్వాన్ యుక్తః సమాచరన్ ॥ 3-26 ॥

విద్వాన్ కర్మ-సంగినాం అజ్ఞానాం బుద్ధి-భేదం న జనయేత్
(కింతు) యుక్తః సమాచరన్ సర్వ-కర్మాణి జోషయేత్ ।

ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః ।
అహంకారవిమూఢాత్మా కర్తాహమితి మన్యతే ॥ 3-27 ॥

ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః ।
అహంకార-విమూఢ-ఆత్మా కర్తా అహం ఇతి మన్యతే ॥ 3-27 ॥

ప్రకృతేః గుణైః కర్మాణి సర్వశః క్రియమాణాని (సంతి, పరంతు)
అహంకార-విమూఢ-ఆత్మా ‘అహం’ కర్తా ఇతి మన్యతే ।

తత్త్వవిత్తు మహాబాహో గుణకర్మవిభాగయోః ।
గుణా గుణేషు వర్తంత ఇతి మత్వా న సజ్జతే ॥ 3-28 ॥

తత్త్వవిత్ తు మహాబాహో గుణ-కర్మ-విభాగయోః ।
గుణాః గుణేషు వర్తంతే ఇతి మత్వా న సజ్జతే ॥ 3-28 ॥

హే మహాబాహో! గుణ-కర్మ-విభాగయోః తత్త్వవిత్ తు
‘గుణాః గుణేషు వర్తంతే’ ఇతి మత్వా న సజ్జతే ।

ప్రకృతేర్గుణసమ్మూఢాః సజ్జంతే గుణకర్మసు ।
తానకృత్స్నవిదో మందాన్కృత్స్నవిన్న విచాలయేత్ ॥ 3-29 ॥

ప్రకృతేః గుణ-సమ్మూఢాః సజ్జంతే గుణ-కర్మసు ।
తాన్ అకృత్స్నవిదః మందాన్ కృత్స్నవిత్ న విచాలయేత్ ॥ 3-29 ॥

ప్రకృతేః గుణ-సమ్మూఢాః గుణ-కర్మసు సజ్జంతే, తాన్
అకృత్స్నవిదః మందాన్ కృత్స్నవిత్ న విచాలయేత్ ।

మయి సర్వాణి కర్మాణి సంన్యస్యాధ్యాత్మచేతసా ।
నిరాశీర్నిర్మమో భూత్వా యుధ్యస్వ విగతజ్వరః ॥ 3-30 ॥

మయి సర్వాణి కర్మాణి సంన్యస్య అధ్యాత్మ-చేతసా ।
నిరాశీః నిర్మమః భూత్వా యుధ్యస్వ విగత-జ్వరః ॥ 3-30 ॥

మయి అధ్యాత్మ-చేతసా సర్వాణి కర్మాణి సంన్యస్య నిరాశీః
నిర్మమః విగత-జ్వరః భూత్వా, యుధ్యస్వ ।

యే మే మతమిదం నిత్యమనుతిష్ఠంతి మానవాః ।
శ్రద్ధావంతోఽనసూయంతో ముచ్యంతే తేఽపి కర్మభిః ॥ 3-31 ॥

యే మే మతం ఇదం నిత్యం అనుతిష్ఠంతి మానవాః ।
శ్రద్ధావంతః అనసూయంతః ముచ్యంతే తే అపి కర్మభిః ॥ 3-31 ॥

యే మానవాః శ్రద్ధావంతః అనసూయంతః ఇదం మే మతం
నిత్యం అనుతిష్ఠంతి, తే అపి కర్మభిః ముచ్యంతే ।

యే త్వేతదభ్యసూయంతో నానుతిష్ఠంతి మే మతం ।
సర్వజ్ఞానవిమూఢాంస్తాన్విద్ధి నష్టానచేతసః ॥ 3-32 ॥

యే తు ఏతత్ అభ్యసూయంతః న అనుతిష్ఠంతి మే మతం ।
సర్వ-జ్ఞాన-విమూఢాన్ తాన్ విద్ధి నష్టాన్ అచేతసః ॥ 3-32 ॥

యే తు ఏతత్ అభ్యసూయంతః మే మతం న అనుతిష్ఠంతి, తాన్
సర్వ-జ్ఞాన-విమూఢాన్ అచేతసః నష్టాన్ విద్ధి ।

సదృశం చేష్టతే స్వస్యాః ప్రకృతేర్జ్ఞానవానపి ।
ప్రకృతిం యాంతి భూతాని నిగ్రహః కిం కరిష్యతి ॥ 3-33 ॥

సదృశం చేష్టతే స్వస్యాః ప్రకృతేః జ్ఞానవాన్ అపి ।
ప్రకృతిం యాంతి భూతాని నిగ్రహః కిం కరిష్యతి ॥ 3-33 ॥

జ్ఞానవాన్ అపి స్వస్యాః ప్రకృతేః సదృశం చేష్టతే ।
భూతాని ప్రకృతిం యాంతి । నిగ్రహః కిం కరిష్యతి ?

ఇంద్రియస్యేంద్రియస్యార్థే రాగద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ ।
తయోర్న వశమాగచ్ఛేత్తౌ హ్యస్య పరిపంథినౌ ॥ 3-34 ॥

ఇంద్రియస్య ఇంద్రియస్య-అర్థే రాగ-ద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ ।
తయోః న వశం ఆగచ్ఛేత్ తౌ హి అస్య పరిపంథినౌ ॥ 3-34 ॥

ఇంద్రియస్య-అర్థే ఇంద్రియస్య రాగ-ద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ,
తయోః వశం న ఆగచ్ఛేత్ । తౌ హి అస్య పరిపంథినౌ ।

శ్రేయాన్స్వధర్మో విగుణః పరధర్మాత్స్వనుష్ఠితాత్ ।
స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః పరధర్మో భయావహః ॥ 3-35 ॥

శ్రేయాన్ స్వధర్మః విగుణః పరధర్మాత్ స్వనుష్ఠితాత్ ।
స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః పరధర్మః భయ-ఆవహః ॥ 3-35 ॥

స్వనుష్ఠితాత్ పరధర్మాత్ విగుణః స్వధర్మః (అపి) శ్రేయాన్ ।
స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః । పరధర్మః భయ-ఆవహః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

అథ కేన ప్రయుక్తోఽయం పాపం చరతి పూరుషః ।
అనిచ్ఛన్నపి వార్ష్ణేయ బలాదివ నియోజితః ॥ 3-36 ॥

అథ కేన ప్రయుక్తః అయం పాపం చరతి పూరుషః ।
అనిచ్ఛన్ అపి వార్ష్ణేయ బలాత్ ఇవ నియోజితః ॥ 3-36 ॥

హే వార్ష్ణేయ! అథ కేన ప్రయుక్తః అయం పూరుషః అనిచ్ఛన్ అపి,
బలాత్ నియోజితః ఇవ పాపం చరతి?

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

కామ ఏష క్రోధ ఏష రజోగుణసముద్భవః ।
మహాశనో మహాపాప్మా విద్ధ్యేనమిహ వైరిణం ॥ 3-37 ॥

కామః ఏషః క్రోధః ఏషః రజః గుణ-సముద్భవః ।
మహా-అశనః మహా-పాప్మా విద్ధి ఏనం ఇహ వైరిణం ॥ 3-37 ॥

రజః గుణ-సముద్భవః మహా-పాప్మా మహా-అశనః ఏషః కామః,
ఏషః క్రోధః (అస్తి; త్వం) ఏనం ఇహ వైరిణం విద్ధి ।

ధూమేనావ్రియతే వహ్నిర్యథాదర్శో మలేన చ ।
యథోల్బేనావృతో గర్భస్తథా తేనేదమావృతం ॥ 3-38 ॥

ధూమేన ఆవ్రియతే వహ్నిః యథా ఆదర్శః మలేన చ ।
యథా ఉల్బేన ఆవృతః గర్భః తథా తేన ఇదం ఆవృతం ॥ 3-38 ॥

యథా ధూమేన వహ్నిః, యథా చ మలేన ఆదర్శః, ఆవ్రియతే,
(యథా) ఉల్బేన గర్భః ఆవృతః, తథా తేన ఇదం ఆవృతం ।

ఆవృతం జ్ఞానమేతేన జ్ఞానినో నిత్యవైరిణా ।
కామరూపేణ కౌంతేయ దుష్పూరేణానలేన చ ॥ 3-39 ॥

ఆవృతం జ్ఞానం ఏతేన జ్ఞానినః నిత్యవైరిణా ।
కామరూపేణ కౌంతేయ దుష్పూరేణ అనలేన చ ॥ 3-39 ॥

హే కౌంతేయ! నిత్యవైరిణా ఏతేన దుష్పూరేణ కామరూపేణ
చ అనలేన జ్ఞానినః జ్ఞానం ఆవృతం ।

ఇంద్రియాణి మనో బుద్ధిరస్యాధిష్ఠానముచ్యతే ।
ఏతైర్విమోహయత్యేష జ్ఞానమావృత్య దేహినం ॥ 3-40 ॥

ఇంద్రియాణి మనః బుద్ధిః అస్య అధిష్ఠానం ఉచ్యతే ।
ఏతైః విమోహయతి ఏషః జ్ఞానం ఆవృత్య దేహినం ॥ 3-40 ॥

ఇంద్రియాణి మనః బుద్ధిః అస్య అధిష్ఠానం ఉచ్యతే ।
ఏషః ఏతైః జ్ఞానం ఆవృత్య దేహినం విమోహయతి ।

తస్మాత్త్వమింద్రియాణ్యాదౌ నియమ్య భరతర్షభ ।
పాప్మానం ప్రజహి హ్యేనం జ్ఞానవిజ్ఞాననాశనం ॥ 3-41 ॥

తస్మాత్ త్వం ఇంద్రియాణి ఆదౌ నియమ్య భరతర్షభ ।
పాప్మానం ప్రజహి హి ఏనం జ్ఞాన-విజ్ఞాన-నాశనం ॥ 3-41 ॥

హే భరతర్షభ! తస్మాత్ త్వం ఆదౌ ఇంద్రియాణి నియమ్య,
జ్ఞాన-విజ్ఞాన-నాశనం ఏనం పాప్మానం ప్రజహి హి ।

ఇంద్రియాణి పరాణ్యాహురింద్రియేభ్యః పరం మనః ।
మనసస్తు పరా బుద్ధిర్యో బుద్ధేః పరతస్తు సః ॥ 3-42 ॥

ఇంద్రియాణి పరాణి ఆహుః ఇంద్రియేభ్యః పరం మనః ।
మనసః తు పరా బుద్ధిః యః బుద్ధేః పరతః తు సః ॥ 3-42 ॥

ఇంద్రియాణి పరాణి ఆహుః, ఇంద్రియేభ్యః మనః పరం, మనసః తు
బుద్ధిః పరా, యః తు బుద్ధేః పరతః సః (ఆత్మా అస్తి).

ఏవం బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వా సంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా ।
జహి శత్రుం మహాబాహో కామరూపం దురాసదం ॥ 3-43 ॥

ఏవం బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వా సంస్తభ్య ఆత్మానం ఆత్మనా ।
జహి శత్రుం మహాబాహో కామ-రూపం దురాసదం ॥ 3-43 ॥

హే మహాబాహో! ఏవం (ఆత్మానం) బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వా
ఆత్మనా ఆత్మానం సంస్తభ్య, కామ-రూపం దురాసదం శత్రుం జహి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
కర్మయోగో నామ తృతీయోఽధ్యాయః ॥ 3 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్-గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీ-కృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
కర్మ-యోగః నామ తృతీయః అధ్యాయః ॥ 3 ॥

అథ చతుర్థోఽధ్యాయః । జ్ఞానకర్మసంన్యాసయోగః
అథ చతుర్థోఅః అధ్యాయః । జ్ఞాన-కర్మ-సంన్యాస-యోగః
శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయం ।
వివస్వాన్మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేఽబ్రవీత్ ॥ 4-1 ॥

ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవాన్ అహం అవ్యయం ।
వివస్వాన్ మనవే ప్రాహ మనుః ఇక్ష్వాకవే అబ్రవీత్ ॥ 4-1 ॥

అహం ఇమం అవ్యయం యోగం వివస్వతే ప్రోక్తవాన్ ।
వివస్వాన్ మనవే ప్రాహ । మనుః ఇక్ష్వాకవే అబ్రవీత్ ।

ఏవం పరంపరాప్రాప్తమిమం రాజర్షయో విదుః ।
స కాలేనేహ మహతా యోగో నష్టః పరంతప ॥ 4-2 ॥

ఏవం పరంపరా-ప్రాప్తం ఇమం రాజర్షయః విదుః ।
సః కాలేన ఇహ మహతా యోగః నష్టః పరంతప ॥ 4-2 ॥

హే పరంతప! ఏవం పరంపరా-ప్రాప్తం ఇమం (యోగం)
రాజర్షయః విదుః । సః యోగః మహతా కాలేన ఇహ నష్టః ।

స ఏవాయం మయా తేఽద్య యోగః ప్రోక్తః పురాతనః ।
భక్తోఽసి మే సఖా చేతి రహస్యం హ్యేతదుత్తమం ॥ 4-3 ॥

సః ఏవ అయం మయా తే అద్య యోగః ప్రోక్తః పురాతనః ।
భక్తః అసి మే సఖా చ ఇతి రహస్యం హి ఏతత్ ఉత్తమం ॥ 4-3 ॥

సః ఏవ అయం పురాతనః యోగః మయా అద్య తే ప్రోక్తః । (త్వం) మే
భక్తః సఖా చ అసి ఇతి, హి ఏతత్ ఉత్తమం రహస్యం ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

అపరం భవతో జన్మ పరం జన్మ వివస్వతః ।
కథమేతద్విజానీయాం త్వమాదౌ ప్రోక్తవానితి ॥ 4-4 ॥

అపరం భవతః జన్మ పరం జన్మ వివస్వతః ।
కథం ఏతత్ విజానీయాం త్వం ఆదౌ ప్రోక్తవాన్ ఇతి ॥ 4-4 ॥

భవతః జన్మ అపరం, వివస్వతః జన్మ పరం, (అతః) త్వం
ఆదౌ ఏతత్ ప్రోక్తవాన్ ఇతి కథం విజానీయాం ?

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవానువాచ ।

బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చార్జున ।
తాన్యహం వేద సర్వాణి న త్వం వేత్థ పరంతప ॥ 4-5 ॥

బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చ అర్జున ।
తాని అహం వేద సర్వాణి న త్వం వేత్థ పరంతప ॥ 4-5 ॥

హే పరంతప అర్జున! మే తవ చ బహూని జన్మాని వ్యతీతాని;
తాని సర్వాణి అహం వేద, త్వం న వేత్థ ।

అజోఽపి సన్నవ్యయాత్మా భూతానామీశ్వరోఽపి సన్ ।
ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ సంభవామ్యాత్మమాయయా ॥ 4-6 ॥

అజః అపి సన్ అవ్యయ-ఆత్మా భూతానాం ఈశ్వరః అపి సన్ ।
ప్రకృతిం స్వాం అధిష్ఠాయ సంభవామి ఆత్మ-మాయయా ॥ 4-6 ॥

(అహం) అజః అవ్యయ-ఆత్మా అపి సన్, భూతానాం ఈశ్వరః అపి సన్,
స్వాం ప్రకృతిం అధిష్ఠాయ, ఆత్మ-మాయయా సంభవామి ।

యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిర్భవతి భారత ।
అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాత్మానం సృజామ్యహం ॥ 4-7 ॥

యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిః భవతి భారత ।
అభ్యుత్థానం అధర్మస్య తదా ఆత్మానం సృజామి అహం ॥ 4-7 ॥

హే భారత! యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిః, అధర్మస్య (చ)
అభ్యుత్థానం భవతి, తదా అహం ఆత్మానం సృజామి ।

పరిత్రాణాయ సాధూనాం వినాశాయ చ దుష్కృతాం ।
ధర్మసంస్థాపనార్థాయ సంభవామి యుగే యుగే ॥ 4-8 ॥

పరిత్రాణాయ సాధూనాం వినాశాయ చ దుష్కృతాం ।
ధర్మ-సంస్థాపన-అర్థాయ సంభవామి యుగే యుగే ॥ 4-8 ॥

సాధూనాం పరిత్రాణాయ, దుష్కృతాం వినాశాయ,
ధర్మ-సంస్థాపన-అర్థాయ చ, (అహం) యుగే యుగే సంభవామి ।

జన్మ కర్మ చ మే దివ్యమేవం యో వేత్తి తత్త్వతః ।
త్యక్త్వా దేహం పునర్జన్మ నైతి మామేతి సోఽర్జున ॥ 4-9 ॥

జన్మ కర్మ చ మే దివ్యం ఏవం యః వేత్తి తత్త్వతః ।
త్యక్త్వా దేహం పునః జన్మ న ఏతి మాం ఏతి సః అర్జున ॥ 4-9 ॥

హే అర్జున! యః మే దివ్యం జన్మ కర్మ చ ఏవం తత్త్వతః వేత్తి,
సః దేహం త్యక్త్వా, పునః జన్మ న ఏతి, (కింతు సః) మాం ఏతి ।

వీతరాగభయక్రోధా మన్మయా మాముపాశ్రితాః ।
బహవో జ్ఞానతపసా పూతా మద్భావమాగతాః ॥ 4-10 ॥

వీత-రాగ-భయ-క్రోధాః మన్మయాః మాం ఉపాశ్రితాః ।
బహవః జ్ఞాన-తపసా పూతాః మద్భావం ఆగతాః ॥ 4-10 ॥

వీత-రాగ-భయ-క్రోధాః, మన్మయాః మాం ఉపాశ్రితాః,
జ్ఞాన-తపసా పూతాః, బహవః మద్భావం ఆగతాః ।

యే యథా మాం ప్రపద్యంతే తాంస్తథైవ భజామ్యహం ।
మమ వర్త్మానువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥ 4-11 ॥

యే యథా మాం ప్రపద్యంతే తాన్ తథా ఏవ భజామ్యి అహం ।
మమ వర్త్మ అనువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥ 4-11 ॥

యే యథా మాం ప్రపద్యంతే, తాన్ తథా ఏవ అహం భజామి ।
హే పార్థ! మనుష్యాః సర్వశః మమ వర్త్మ అనువర్తంతే ।

కాంక్షంతః కర్మణాం సిద్ధిం యజంత ఇహ దేవతాః ।
క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిర్భవతి కర్మజా ॥ 4-12 ॥

కాంక్షంతః కర్మణాం సిద్ధిం యజంతే ఇహ దేవతాః ।
క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిః భవతి కర్మజా ॥ 4-12 ॥

కర్మణాం సిద్ధిం కాంక్షంతః (మనుష్యాః) ఇహ దేవతాః యజంతే;
హి మానుషే లోకే కర్మజా సిద్ధిః క్షిప్రం భవతి ।

చాతుర్వర్ణ్యం మయా సృష్టం గుణకర్మవిభాగశః ।
తస్య కర్తారమపి మాం విద్ధ్యకర్తారమవ్యయం ॥ 4-13 ॥

చాతుర్వర్ణ్యం మయా సృష్టం గుణ-కర్మ-విభాగశః ।
తస్య కర్తారం అపి మాం విద్ధి అకర్తారం అవ్యయం ॥ 4-13 ॥

మయా గుణ-కర్మ-విభాగశః చాతుర్వర్ణ్యం సృష్టం,
తస్య కర్తారం అపి మాం అవ్యయం అకర్తారం విద్ధి ।

న మాం కర్మాణి లింపంతి న మే కర్మఫలే స్పృహా ।
ఇతి మాం యోఽభిజానాతి కర్మభిర్న స బధ్యతే ॥ 4-14 ॥

న మాం కర్మాణి లింపంతి న మే కర్మ-ఫలే స్పృహా ।
ఇతి మాం యః అభిజానాతి కర్మభిః న స బధ్యతే ॥ 4-14 ॥

కర్మ-ఫలే మే స్పృహా న (అతః) కర్మాణి మాం న లింపంతి ।
ఇతి యః మాం అభిజానాతి, సః కర్మభిః న బధ్యతే ।

ఏవం జ్ఞాత్వా కృతం కర్మ పూర్వైరపి ముముక్షుభిః ।
కురు కర్మైవ తస్మాత్త్వం పూర్వైః పూర్వతరం కృతం ॥ 4-15 ॥

ఏవం జ్ఞాత్వా కృతం కర్మ పూర్వైః అపి ముముక్షుభిః ।
కురు కర్మ ఏవ తస్మాత్ త్వం పూర్వైః పూర్వతరం కృతం ॥ 4-15 ॥

ఏవం జ్ఞాత్వా పూర్వైః ముముక్షుభిః అపి కర్మ కృతం ।
తస్మాత్ త్వం పూర్వైః పూర్వతరం కృతం ఏవ కర్మ కురు ।

కిం కర్మ కిమకర్మేతి కవయోఽప్యత్ర మోహితాః ।
తత్తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యజ్జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసేఽశుభాత్ ॥ 4-16 ॥

కిం కర్మ కిం అకర్మ ఇతి కవయః అపి అత్ర మోహితాః ।
తత్ తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యత్ జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసే అశుభాత్ ॥ 4-16 ॥

‘కిం కర్మ, కిం అకర్మ’ ఇతి అత్ర కవయః అపి మోహితాః ।
తత్ కర్మ తే ప్రవక్ష్యామి, యత్ జ్ఞాత్వా అశుభాత్ మోక్ష్యసే ।

కర్మణో హ్యపి బోద్ధవ్యం బోద్ధవ్యం చ వికర్మణః ।
అకర్మణశ్చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణో గతిః ॥ 4-17 ॥

కర్మణః హి అపి బోద్ధవ్యం బోద్ధవ్యం చ వికర్మణః ।
అకర్మణః చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణః గతిః ॥ 4-17 ॥

కర్మణః (తత్త్వం) హి అపి బోద్ధవ్యం, వికర్మణః చ (తత్త్వం)
బోద్ధవ్యం, (తథా) అకర్మణః చ (తత్త్వం) బోద్ధవ్యం,
కర్మణః గతిః గహనా ।

కర్మణ్యకర్మ యః పశ్యేదకర్మణి చ కర్మ యః ।
స బుద్ధిమాన్మనుష్యేషు స యుక్తః కృత్స్నకర్మకృత్ ॥ 4-18 ॥

కర్మణి అకర్మ యః పశ్యేత్ అకర్మణి చ కర్మ యః ।
సః బుద్ధిమాన్ మనుష్యేషు సః యుక్తః కృత్స్న-కర్మ-కృత్ ॥ 4-18 ॥

యః కర్మణి అకర్మ పశ్యేత్ అకర్మణి చ యః కర్మ ( పశ్యేత్) సః
మనుష్యేషు బుద్ధిమాన్, సః యుక్తః, (సః) కృత్స్న-కర్మ-కృత్ ।

యస్య సర్వే సమారంభాః కామసంకల్పవర్జితాః ।
జ్ఞానాగ్నిదగ్ధకర్మాణం తమాహుః పండితం బుధాః ॥ 4-19 ॥

యస్య సర్వే సమారంభాః కామ-సంకల్ప-వర్జితాః ।
జ్ఞాన-అగ్ని-దగ్ధ-కర్మాణం తం ఆహుః పండితం బుధాః ॥ 4-19 ॥

యస్య సర్వే సమారంభాః కామ-సంకల్ప-వర్జితాః, తం
జ్ఞాన-అగ్ని-దగ్ధ-కర్మాణం బుధాః పండితం ఆహుః ।

త్యక్త్వా కర్మఫలాసంగం నిత్యతృప్తో నిరాశ్రయః ।
కర్మణ్యభిప్రవృత్తోఽపి నైవ కించిత్కరోతి సః ॥ 4-20 ॥

త్యక్త్వా కర్మ-ఫల-ఆసంగం నిత్య-తృప్తః నిరాశ్రయః ।
కర్మణి అభిప్రవృత్తః అపి న ఏవ కించిత్ కరోతి సః ॥ 4-20 ॥

(యః) కర్మ-ఫల-ఆసంగం త్యక్త్వా నిత్య-తృప్తః నిరాశ్రయః,
సః కర్మణి అభిప్రవృత్తః అపి న ఏవ కించిత్ కరోతి ।

నిరాశీర్యతచిత్తాత్మా త్యక్తసర్వపరిగ్రహః ।
శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్నాప్నోతి కిల్బిషం ॥ 4-21 ॥

నిరాశీః యత-చిత్త-ఆత్మా త్యక్త-సర్వ-పరిగ్రహః ।
శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్ న ఆప్నోతి కిల్బిషం ॥ 4-21 ॥

నిరాశీః యత-చిత్త-ఆత్మా త్యక్త-సర్వ-పరిగ్రహః, కేవలం
శారీరం కర్మ కుర్వన్ కిల్బిషం న ఆప్నోతి ।

యదృచ్ఛాలాభసంతుష్టో ద్వంద్వాతీతో విమత్సరః ।
సమః సిద్ధావసిద్ధౌ చ కృత్వాపి న నిబధ్యతే ॥ 4-22 ॥

యదృచ్ఛా-లాభ-సంతుష్టః ద్వంద్వ-అతీతః విమత్సరః ।
సమః సిద్ధౌ అసిద్ధౌ చ కృత్వా అపి న నిబధ్యతే ॥ 4-22 ॥

యదృచ్ఛా-లాభ-సంతుష్టః ద్వంద్వ-అతీతః విమత్సరః సిద్ధౌ
అసిద్ధౌ చ సమః, కృత్వా అపి న నిబధ్యతే ।

గతసంగస్య ముక్తస్య జ్ఞానావస్థితచేతసః ।
యజ్ఞాయాచరతః కర్మ సమగ్రం ప్రవిలీయతే ॥ 4-23 ॥

గత-సంగస్య ముక్తస్య జ్ఞాన-అవస్థిత-చేతసః ।
యజ్ఞాయ ఆచరతః కర్మ సమగ్రం ప్రవిలీయతే ॥ 4-23 ॥

గత-సంగస్య జ్ఞాన-అవస్థిత-చేతసః యజ్ఞాయ ఆచరతః
ముక్తస్య కర్మ సమగ్రం ప్రవిలీయతే ।

బ్రహ్మార్పణం బ్రహ్మ హవిర్బ్రహ్మాగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతం ।
బ్రహ్మైవ తేన గంతవ్యం బ్రహ్మకర్మసమాధినా ॥ 4-24 ॥

బ్రహ్మ-అర్పణం బ్రహ్మ హవిః బ్రహ్మ-అగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతం ।
బ్రహ్మ ఏవ తేన గంతవ్యం బ్రహ్మ-కర్మ-సమాధినా ॥ 4-24 ॥

బ్రహ్మ అర్పణం, బ్రహ్మ హవిః, బ్రహ్మ-అగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతం,
బ్రహ్మ-కర్మ-సమాధినా తేన బ్రహ్మ ఏవ గంతవ్యం ।

దైవమేవాపరే యజ్ఞం యోగినః పర్యుపాసతే ।
బ్రహ్మాగ్నావపరే యజ్ఞం యజ్ఞేనైవోపజుహ్వతి ॥ 4-25 ॥

దైవం ఏవ అపరే యజ్ఞం యోగినః పర్యుపాసతే ।
బ్రహ్మ-అగ్నౌ అపరే యజ్ఞం యజ్ఞేన ఏవ ఉపజుహ్వతి ॥ 4-25 ॥

అపరే యోగినః దైవం ఏవ యజ్ఞం పర్యుపాసతే; అపరే
బ్రహ్మ-అగ్నౌ యజ్ఞేన యజ్ఞం ఏవ ఉపజుహ్వతి ।

శ్రోత్రాదీనీంద్రియాణ్యన్యే సంయమాగ్నిషు జుహ్వతి ।
శబ్దాదీన్విషయానన్య ఇంద్రియాగ్నిషు జుహ్వతి ॥ 4-26 ॥

శ్రోత్ర-ఆదీని ఇంద్రియాణి అన్యే సంయమ-అగ్నిషు జుహ్వతి ।
శబ్ద-ఆదీన్ విషయాన్ అన్యే ఇంద్రియ-అగ్నిషు జుహ్వతి ॥ 4-26 ॥

అన్యే శ్రోత్ర-ఆదీని ఇంద్రియాణి సంయమ-అగ్నిషు జుహ్వతి, అన్యే
శబ్ద-ఆదీన్ విషయాన్ ఇంద్రియ-అగ్నిషు జుహ్వతి ।

సర్వాణీంద్రియకర్మాణి ప్రాణకర్మాణి చాపరే ।
ఆత్మసంయమయోగాగ్నౌ జుహ్వతి జ్ఞానదీపితే ॥ 4-27 ॥

సర్వాణి ఇంద్రియ-కర్మాణి ప్రాణ-కర్మాణి చ అపరే ।
ఆత్మ-సంయమ-యోగ-అగ్నౌ జుహ్వతి జ్ఞాన-దీపితే ॥ 4-27 ॥

అపరే జ్ఞాన-దీపితే ఆత్మ-సంయమ-యోగ-అగ్నౌ సర్వాణి
ఇంద్రియ-కర్మాణి ప్రాణ-కర్మాణి చ జుహ్వతి ।

ద్రవ్యయజ్ఞాస్తపోయజ్ఞా యోగయజ్ఞాస్తథాపరే ।
స్వాధ్యాయజ్ఞానయజ్ఞాశ్చ యతయః సంశితవ్రతాః ॥ 4-28 ॥

ద్రవ్య-యజ్ఞాః తపో-యజ్ఞాః యోగ-యజ్ఞాః తథా అపరే ।
స్వాధ్యాయ-జ్ఞాన-యజ్ఞాః చ యతయః సంశితవ్రతాః ॥ 4-28 ॥

అపరే సంశితవ్రతాః ద్రవ్య-యజ్ఞాః తపో-యజ్ఞాః యోగ-యజ్ఞాః
తథా చ స్వాధ్యాయ-జ్ఞాన-యజ్ఞాః యతయః (సంతి) ।

అపానే జుహ్వతి ప్రాణం ప్రాణేఽపానం తథాపరే ।
ప్రాణాపానగతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామపరాయణాః ॥ 4-29 ॥

అపానే జుహ్వతి ప్రాణం ప్రాణే అపానం తథా అపరే ।
ప్రాణ-అపాన-గతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామ-పరాయణాః ॥ 4-29 ॥

అపానే ప్రాణం ప్రాణే అపానం జుహ్వతి । (తథా అపరే)
ప్రాణ-అపాన-గతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామ-పరాయణాః (సంతి) ।

అపరే నియతాహారాః ప్రాణాన్ప్రాణేషు జుహ్వతి ।
సర్వేఽప్యేతే యజ్ఞవిదో యజ్ఞక్షపితకల్మషాః ॥ 4-30 ॥

అపరే నియత-ఆహారాః ప్రాణాన్ ప్రాణేషు జుహ్వతి ।
సర్వే అపి ఏతే యజ్ఞవిదః యజ్ఞ-క్షపిత-కల్మషాః ॥ 4-30 ॥

అపరే నియత-ఆహారాః ప్రాణాన్ ప్రాణేషు జుహ్వతి । ఏతే సర్వే అపి
యజ్ఞవిదః యజ్ఞ-క్షపిత-కల్మషాః (సంతి) ।

యజ్ఞశిష్టామృతభుజో యాంతి బ్రహ్మ సనాతనం ।
నాయం లోకోఽస్త్యయజ్ఞస్య కుతోఽన్యః కురుసత్తమ ॥ 4-31 ॥

యజ్ఞ-శిష్ట-అమృత-భుజః యాంతి బ్రహ్మ సనాతనం ।
నాయం లోకః అస్తి అయజ్ఞస్య కుతః అన్యః కురుసత్తమ ॥ 4-31 ॥

హే కురుసత్తమ! యజ్ఞ-శిష్ట-అమృత-భుజః సనాతనం బ్రహ్మ యాంతి ।
అయజ్ఞస్య అయం లోకః న అస్తి, కుతః అన్యః ?

ఏవం బహువిధా యజ్ఞా వితతా బ్రహ్మణో ముఖే ।
కర్మజాన్విద్ధి తాన్సర్వానేవం జ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే ॥ 4-32 ॥

ఏవం బహువిధాః యజ్ఞాః వితతాః బ్రహ్మణః ముఖే ।
కర్మజాన్ విద్ధి తాన్ సర్వాన్ ఏవం జ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే ॥ 4-32 ॥

ఏవం బహువిధాః యజ్ఞాః బ్రహ్మణః ముఖే వితతాః (సంతి, త్వం)
తాన్ సర్వాన్ కర్మజాన్ విద్ధి । ఏవం జ్ఞాత్వా (త్వం) విమోక్ష్యసే ।

శ్రేయాంద్రవ్యమయాద్యజ్ఞాజ్జ్ఞానయజ్ఞః పరంతప ।
సర్వం కర్మాఖిలం పార్థ జ్ఞానే పరిసమాప్యతే ॥ 4-33 ॥

శ్రేయాన్ ద్రవ్యమయాత్ యజ్ఞాత్ జ్ఞాన-యజ్ఞః పరంతప ।
సర్వం కర్మ-అఖిలం పార్థ జ్ఞానే పరిసమాప్యతే ॥ 4-33 ॥

హే పరంతప! ద్రవ్యమయాత్ యజ్ఞాత్ జ్ఞాన-యజ్ఞః శ్రేయాన్ ।
హే పార్థ! సర్వం అఖిలం కర్మ జ్ఞానే పరిసమాప్యతే ।

తద్విద్ధి ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా ।
ఉపదేక్ష్యంతి తే జ్ఞానం జ్ఞానినస్తత్త్వదర్శినః ॥ 4-34 ॥

తత్ విద్ధి ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా ।
ఉపదేక్ష్యంతి తే జ్ఞానం జ్ఞానినః తత్త్వ-దర్శినః ॥ 4-34 ॥

ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా తత్త్వ-దర్శినః జ్ఞానినః
జ్ఞానం తే ఉపదేక్ష్యంతి తత్ (త్వం) విద్ధి ।

యజ్జ్ఞాత్వా న పునర్మోహమేవం యాస్యసి పాండవ ।
యేన భూతాన్యశేషాణ ద్రక్ష్యస్యాత్మన్యథో మయి ॥ 4-35 ॥

యత్ జ్ఞాత్వా న పునః మోహం ఏవం యాస్యసి పాండవ ।
యేన భూతాని అశేషాణి ద్రక్ష్యసి ఆత్మని అథో మయి ॥ 4-35 ॥

హే పాండవ! యత్ జ్ఞాత్వా (త్వం) పునః ఏవం మోహం
న యాస్యసి, యేన భూతాని అశేషేణ ఆత్మని అథో మయి ద్రక్ష్యసి ।

అపి చేదసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాపకృత్తమః ।
సర్వం జ్ఞానప్లవేనైవ వృజినం సంతరిష్యసి ॥ 4-36 ॥

అపి చేత్ అసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాప-కృత్తమః ।
సర్వం జ్ఞాన-ప్లవేన ఏవ వృజినం సంతరిష్యసి ॥ 4-36 ॥

(త్వం) సర్వేభ్యః పాపేభ్యః అపి పాప-కృత్తమః అసి చేత్ సర్వం
వృజినం జ్ఞాన-ప్లవేన ఏవ సంతరిష్యసి ।

యథైధాంసి సమిద్ధోఽగ్నిర్భస్మసాత్కురుతేఽర్జున ।
జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్కురుతే తథా ॥ 4-37 ॥

యథా ఏధాంసి సమిద్ధః అగ్నిః భస్మసాత్ కురుతే అర్జున ।
జ్ఞాన-అగ్నిః సర్వ-కర్మాణి భస్మసాత్ కురుతే తథా ॥ 4-37 ॥

హే అర్జున! యథా సమిద్ధః అగ్నిః ఏధాంసి భస్మసాత్ కురుతే,
తథా జ్ఞాన-అగ్నిః సర్వ-కర్మాణి భస్మసాత్ కురుతే ।

న హి జ్ఞానేన సదృశం పవిత్రమిహ విద్యతే ।
తత్స్వయం యోగసంసిద్ధః కాలేనాత్మని విందతి ॥ 4-38 ॥

న హి జ్ఞానేన సదృశం పవిత్రం ఇహ విద్యతే ।
తత్ స్వయం యోగ-సంసిద్ధః కాలేన ఆత్మని విందతి ॥ 4-38 ॥

హి ఇహ జ్ఞానేన సదృశం పవిత్రం న విద్యతే । తత్ (జ్ఞానం)
స్వయం యోగ-సంసిద్ధః కాలేన ఆత్మని విందతి ।

శ్రద్ధావాఀల్లభతే జ్ఞానం తత్పరః సంయతేంద్రియః ।
జ్ఞానం లబ్ధ్వా పరాం శాంతిమచిరేణాధిగచ్ఛతి ॥ 4-39 ॥

శ్రద్ధావాన్ లభతే జ్ఞానం తత్పరః సంయత-ఇంద్రియః ।
జ్ఞానం లబ్ధ్వా పరాం శాంతిం అచిరేణాధిగచ్ఛతి ॥ 4-39 ॥

శ్రద్ధావాన్, తత్పరః, సంయత-ఇంద్రియః జ్ఞానం లభతే ।
జ్ఞానం లబ్ధ్వా అచిరేణ పరాం శాంతిం అధిగచ్ఛతి ।

అజ్ఞశ్చాశ్రద్దధానశ్చ సంశయాత్మా వినశ్యతి ।
నాయం లోకోఽస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః ॥ 4-40 ॥

అజ్ఞః చ అశ్రద్దధానః చ సంశయ-ఆత్మా వినశ్యతి ।
న అయం లోకః అస్తి న పరః న సుఖం సంశయాత్మనః ॥ 4-40 ॥

అజ్ఞః చ అశ్రద్దధానః చ సంశయ-ఆత్మా వినశ్యతి ।
సంశయాత్మనః అయం లోకః న అస్తి, న పరః (లోకః),
న (చ) సుఖం (అస్తి).

యోగసంన్యస్తకర్మాణం జ్ఞానసంఛిన్నసంశయం ।
ఆత్మవంతం న కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ ॥ 4-41 ॥

యోగ-సంన్యస్తకర్మాణం జ్ఞానసంఛిన్నసంశయం ।
ఆత్మవంతం న కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ ॥ 4-41 ॥

హే ధనంజయ! యోగ-సంన్యస్తకర్మాణం జ్ఞానసంఛిన్నసంశయం
ఆత్మవంతం కర్మాణి న నిబధ్నంతి ।

తస్మాదజ్ఞానసంభూతం హృత్స్థం జ్ఞానాసినాత్మనః ।
ఛిత్త్వైనం సంశయం యోగమాతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత ॥ 4-42 ॥

తస్మాత్ అజ్ఞాన-సంభూతం హృత్స్థం జ్ఞాన-అసినా-ఆత్మనః ।
ఛిత్త్వా ఏనం సంశయం యోగం ఆతిష్ఠ ఉత్తిష్ఠ భారత ॥ 4-42 ॥

హే భారత!తస్మాత్ అజ్ఞాన-సంభూతం హృత్స్థం ఆత్మనః
ఏనం సంశయం జ్ఞాన-అసినా ఛిత్త్వా యోగం ఆతిష్ఠ,
(యుద్ధాయ చ) ఉత్తిష్ఠ ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
జ్ఞానకర్మసంన్యాసయోగో నామ చతుర్థోఽధ్యాయః ॥ 4 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
జ్ఞాన-కర్మ-సంన్యాస-యోగః నామ చతుర్థః అధ్యాయః ॥ 4 ॥

అథ పంచమోఽధ్యాయః । సంన్యాసయోగః ।
అథ పంచమః అధ్యాయః । సంన్యాస-యోగః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

సంన్యాసం కర్మణాం కృష్ణ పునర్యోగం చ శంససి ।
యచ్ఛ్రేయ ఏతయోరేకం తన్మే బ్రూహి సునిశ్చితం ॥ 5-1 ॥

సంన్యాసం కర్మణాం కృష్ణ పునః యోగం చ శంససి ।
యత్ శ్రేయః ఏతయోః ఏకం తత్ మే బ్రూహి సునిశ్చితం ॥ 5-1 ॥

హే కృష్ణ! కర్మణాం సంన్యాసం, పునః యోగం చ శంససి;
ఏతయోః యత్ ఏకం శ్రేయః తత్ మే సునిశ్చితం బ్రూహి ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

సంన్యాసః కర్మయోగశ్చ నిఃశ్రేయసకరావుభౌ ।
తయోస్తు కర్మసంన్యాసాత్కర్మయోగో విశిష్యతే ॥ 5-2 ॥

సంన్యాసః కర్మ-యోగః చ నిఃశ్రేయసకరౌ ఉభౌ ।
తయోః తు కర్మ-సంన్యాసాత్ కర్మ-యోగః విశిష్యతే ॥ 5-2 ॥

సంన్యాసః కర్మ-యోగః చ ఉభౌ నిఃశ్రేయసకరౌ;
తయోః తు కర్మ-సంన్యాసాత్ కర్మ-యోగః విశిష్యతే ।

జ్ఞేయః స నిత్యసంన్యాసీ యో న ద్వేష్టి న కాంక్షతి ।
నిర్ద్వంద్వో హి మహాబాహో సుఖం బంధాత్ప్రముచ్యతే ॥ 5-3 ॥

జ్ఞేయః సః నిత్య-సంన్యాసీ యః న ద్వేష్టి న కాంక్షతి ।
నిర్ద్వంద్వః హి మహాబాహో సుఖం బంధాత్ ప్రముచ్యతే ॥ 5-3 ॥

యః న ద్వేష్టి, న (చ) కాంక్షతి, సః నిత్య-సంన్యాసీ
జ్ఞేయః; మహాబాహో! హి నిర్ద్వంద్వః బంధాత్ సుఖం ప్రముచ్యతే ।

సాంఖ్యయోగౌ పృథగ్బాలాః ప్రవదంతి న పండితాః ।
ఏకమప్యాస్థితః సమ్యగుభయోర్విందతే ఫలం ॥ 5-4 ॥

సాంఖ్య-యోగౌ పృథక్ బాలాః ప్రవదంతి న పండితాః ।
ఏకం అపి ఆస్థితః సమ్యక్ ఉభయోః విందతే ఫలం ॥ 5-4 ॥

సాంఖ్య-యోగౌ పృథక్ (ఇతి) బాలాః ప్రవదంతి, న పండితాః ।
ఏకం అపి సమ్యక్ ఆస్థితః (పురుషః) ఉభయోః ఫలం విందతే ।

యత్సాంఖ్యైః ప్రాప్యతే స్థానం తద్యోగైరపి గమ్యతే ।
ఏకం సాంఖ్యం చ యోగం చ యః పశ్యతి స పశ్యతి ॥ 5-5 ॥

యత్ సాంఖ్యైః ప్రాప్యతే స్థానం తత్ యోగైః అపి గమ్యతే ।
ఏకం సాంఖ్యం చ యోగం చ యః పశ్యతి స పశ్యతి ॥ 5-5 ॥

యత్ స్థానం సాంఖ్యైః ప్రాప్యతే, తత్ యోగైః అపి గమ్యతే;
యః సాంఖ్యం చ యోగం చ ఏకం పశ్యతి, స (ఏవ) పశ్యతి ।

సంన్యాసస్తు మహాబాహో దుఃఖమాప్తుమయోగతః ।
యోగయుక్తో మునిర్బ్రహ్మ నచిరేణాధిగచ్ఛతి ॥ 5-6 ॥

సంన్యాసః తు మహాబాహో దుఃఖం ఆప్తుం అయోగతః ।
యోగ-యుక్తః మునిః బ్రహ్మ నచిరేణ అధిగచ్ఛతి ॥ 5-6 ॥

హే మహాబాహో! అయోగతః సంన్యాసః తు దుఃఖం ఆప్తుం,
యోగ-యుక్తః మునిః న చిరేణ బ్రహ్మ అధిగచ్ఛతి ।

యోగయుక్తో విశుద్ధాత్మా విజితాత్మా జితేంద్రియః ।
సర్వభూతాత్మభూతాత్మా కుర్వన్నపి న లిప్యతే ॥ 5-7 ॥

యోగ-యుక్తః విశుద్ధ-ఆత్మా విజిత-ఆత్మా జిత-ఇంద్రియః ।
సర్వ-భూత-ఆత్మ-భూత-ఆత్మా కుర్వన్ అపి న లిప్యతే ॥ 5-7 ॥

యోగ-యుక్తః, విశుద్ధ-ఆత్మా, విజిత-ఆత్మా, జిత-ఇంద్రియః,
సర్వ-భూత-ఆత్మ-భూత-ఆత్మా, కుర్వన్ అపి న లిప్యతే ।

నైవ కించిత్కరోమీతి యుక్తో మన్యేత తత్త్వవిత్ ।
పశ్యఞ్శృణ్వన్స్పృశంజిఘ్రన్నశ్నన్గచ్ఛన్స్వపఞ్శ్వసన్ ॥ 5-8 ॥

ప్రలపన్విసృజన్గృహ్ణన్నున్మిషన్నిమిషన్నపి ।
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేషు వర్తంత ఇతి ధారయన్ ॥ 5-9 ॥

న ఏవ కించిత్ కరోమి ఇతి యుక్తః మన్యేత తత్త్వవిత్ ।
పశ్యన్ శృణ్వన్ స్పృశన్ జిఘ్రన్ అశ్నన్ గచ్ఛన్ స్వపఞ్ శ్వసన్ ॥ 5-8 ॥

ప్రలపన్ విసృజన్ గృహ్ణన్ ఉన్మిషన్ నిమిషన్ అపి ।
ఇంద్రియాణి ఇంద్రియ-అర్థేషు వర్తంతే ఇతి ధారయన్ ॥ 5-9 ॥

యుక్తః తత్త్వవిత్ పశ్యన్, శృణ్వన్, స్పృశన్, జిఘ్రన్, అశ్నన్,
గచ్ఛన్, స్వపన్, శ్వసన్, ప్రలపన్, విసృజన్, గృహ్ణన్,
ఉన్మిషన్ నిమిషన్ అపి, ఇంద్రియాణి ఇంద్రియ-అర్థేషు వర్తంతే ఇతి ధారయన్
కించిత్ న ఏవ కరోమి ఇతి మన్యేత ।

బ్రహ్మణ్యాధాయ కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా కరోతి యః ।
లిప్యతే న స పాపేన పద్మపత్రమివాంభసా ॥ 5-10 ॥

బ్రహ్మణి ఆధాయ కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా కరోతి యః ।
లిప్యతే న సః పాపేన పద్మ-పత్రం ఇవ అంభసా ॥ 5-10 ॥

యః సంగం త్యక్త్వా కర్మాణి, బ్రహ్మణి ఆధాయ కరోతి, సః
పద్మ-పత్రం అంభసా ఇవ, పాపేన న లిప్యతే ।

కాయేన మనసా బుద్ధ్యా కేవలైరింద్రియైరపి ।
యోగినః కర్మ కుర్వంతి సంగం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే ॥ 5-11 ॥

కాయేన మనసా బుద్ధ్యా కేవలైః ఇంద్రియైః అపి ।
యోగినః కర్మ కుర్వంతి సంగం త్యక్త్వా ఆత్మ-శుద్ధయే ॥ 5-11 ॥

యోగినః ఆత్మ-శుద్ధయే కాయేన, మనసా, బుద్ధ్యా, కేవలైః
ఇంద్రియైః అపి సంగం త్యక్త్వా కర్మ కుర్వంతి ।

యుక్తః కర్మఫలం త్యక్త్వా శాంతిమాప్నోతి నైష్ఠికీం ।
అయుక్తః కామకారేణ ఫలే సక్తో నిబధ్యతే ॥ 5-12 ॥

యుక్తః కర్మ-ఫలం త్యక్త్వా శాంతిం ఆప్నోతి నైష్ఠికీం ।
అయుక్తః కామకారేణ ఫలే సక్తః నిబధ్యతే ॥ 5-12 ॥

యుక్తః కర్మ-ఫలం త్యక్త్వా నైష్ఠికీం శాంతిం ఆప్నోతి ।
అయుక్తః కామకారేణ ఫలే సక్తః నిబధ్యతే ।

సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్యాస్తే సుఖం వశీ ।
నవద్వారే పురే దేహీ నైవ కుర్వన్న కారయన్ ॥ 5-13 ॥

సర్వ-కర్మాణి మనసా సంన్యస్య ఆస్తే సుఖం వశీ ।
నవ-ద్వారే పురే దేహీ న ఏవ కుర్వన్ న కారయన్ ॥ 5-13 ॥

వశీ దేహీ సర్వ-కర్మాణి మనసా సంన్యస్య, నవ-ద్వారే పురే,
న ఏవ కుర్వన్, న కారయన్ సుఖం ఆస్తే ।

న కర్తృత్వం న కర్మాణి లోకస్య సృజతి ప్రభుః ।
న కర్మఫలసంయోగం స్వభావస్తు ప్రవర్తతే ॥ 5-14 ॥

న కర్తృత్వం న కర్మాణి లోకస్య సృజతి ప్రభుః ।
న కర్మ-ఫల-సంయోగం స్వభావః తు ప్రవర్తతే ॥ 5-14 ॥

ప్రభుః లోకస్య న కర్తృత్వం, న కర్మాణి, న కర్మ-ఫల-సంయోగం
సృజతి । స్వభావః తు ప్రవర్తతే ।

నాదత్తే కస్యచిత్పాపం న చైవ సుకృతం విభుః ।
అజ్ఞానేనావృతం జ్ఞానం తేన ముహ్యంతి జంతవః ॥ 5-15 ॥

న ఆదత్తే కస్యచిత్ పాపం న చ ఏవ సుకృతం విభుః ।
అజ్ఞానేన ఆవృతం జ్ఞానం తేన ముహ్యంతి జంతవః ॥ 5-15 ॥

విభుః న కస్యచిత్ పాపం, న చ ఏవ సుకృతం ఆదత్తే ।
అజ్ఞానేన జ్ఞానం ఆవృతం, తేన జంతవః ముహ్యంతి ।

జ్ఞానేన తు తదజ్ఞానం యేషాం నాశితమాత్మనః ।
తేషామాదిత్యవజ్జ్ఞానం ప్రకాశయతి తత్పరం ॥ 5-16 ॥

జ్ఞానేన తు తత్ అజ్ఞానం యేషాం నాశితం ఆత్మనః ।
తేషాం ఆదిత్యవత్ జ్ఞానం ప్రకాశయతి తత్ పరం ॥ 5-16 ॥

యేషాం తు తత్ అజ్ఞానం ఆత్మనః జ్ఞానేన నాశితం, తేషాం
జ్ఞానం ఆదిత్యవత్ తత్ పరం ప్రకాశయతి ।

తద్బుద్ధయస్తదాత్మానస్తన్నిష్ఠాస్తత్పరాయణాః ।
గచ్ఛంత్యపునరావృత్తిం జ్ఞాననిర్ధూతకల్మషాః ॥ 5-17 ॥

తత్ బుద్ధయః తత్ ఆత్మానః తత్ నిష్ఠాః తత్ పరాయణాః ।
గచ్ఛంతి అపునరావృత్తిం జ్ఞాన-నిర్ధూత-కల్మషాః ॥ 5-17 ॥

తత్ బుద్ధయః, తత్ ఆత్మానః, తత్ నిష్ఠాః, తత్ పరాయణాః,
జ్ఞాన-నిర్ధూత-కల్మషాః అపునరావృత్తిం గచ్ఛంతి ।

విద్యావినయసంపన్నే బ్రాహ్మణే గవి హస్తిని ।
శుని చైవ శ్వపాకే చ పండితాః సమదర్శినః ॥ 5-18 ॥

విద్యా-వినయ-సంపన్నే బ్రాహ్మణే గవి హస్తిని ।
శుని చ ఏవ శ్వపాకే చ పండితాః సమ-దర్శినః ॥ 5-18 ॥

పండితాః విద్యా-వినయ-సంపన్నే బ్రాహ్మణే, గవి, హస్తిని, శుని, చ
శ్వపాకే చ ఏవ సమ-దర్శినః (సంతి) ।

ఇహైవ తైర్జితః సర్గో యేషాం సామ్యే స్థితం మనః ।
నిర్దోషం హి సమం బ్రహ్మ తస్మాద్ బ్రహ్మణి తే స్థితాః ॥ 5-19 ॥

ఇహ ఏవ తైః జితః సర్గః యేషాం సామ్యే స్థితం మనః ।
నిర్దోషం హి సమం బ్రహ్మ తస్మాత్ బ్రహ్మణి తే స్థితాః ॥ 5-19 ॥

యేషాం మనః సామ్యే స్థితం, తైః ఇహ ఏవ సర్గః జితః,
బ్రహ్మ హి సమం నిర్దోషం, తస్మాత్ తే బ్రహ్మణి స్థితాః ।

న ప్రహృష్యేత్ప్రియం ప్రాప్య నోద్విజేత్ప్రాప్య చాప్రియం ।
స్థిరబుద్ధిరసమ్మూఢో బ్రహ్మవిద్ బ్రహ్మణి స్థితః ॥ 5-20 ॥

న ప్రహృష్యేత్ ప్రియం ప్రాప్య న ఉద్విజేత్ ప్రాప్య చ అప్రియం ।
స్థిర-బుద్ధిః అసమ్మూఢః బ్రహ్మవిత్ బ్రహ్మణి స్థితః ॥ 5-20 ॥

ప్రియం ప్రాప్య న ప్రహృష్యేత్, అప్రియం ప్రాప్య చ న ఉద్విజేత్,
(ఏవం) స్థిర-బుద్ధిః, అసమ్మూఢః, బ్రహ్మవిత్ బ్రహ్మణి స్థితః ।

బాహ్యస్పర్శేష్వసక్తాత్మా విందత్యాత్మని యత్సుఖం ।
స బ్రహ్మయోగయుక్తాత్మా సుఖమక్షయమశ్నుతే ॥ 5-21 ॥

బాహ్య-స్పర్శేషు అసక్త-ఆత్మా విందతి ఆత్మని యత్ సుఖం ।
సః బ్రహ్మ-యోగ-యుక్తాత్మా సుఖం అక్షయం అశ్నుతే ॥ 5-21 ॥

బాహ్య-స్పర్శేషు అసక్త-ఆత్మా, ఆత్మని యత్ సుఖం విందతి,
సః బ్రహ్మ-యోగ-యుక్తాత్మా అక్షయం సుఖం అశ్నుతే ।

యే హి సంస్పర్శజా భోగా దుఃఖయోనయ ఏవ తే ।
ఆద్యంతవంతః కౌంతేయ న తేషు రమతే బుధః ॥ 5-22 ॥

యే హి సంస్పర్శజాః భోగాః దుఃఖ-యోనయః ఏవ తే ।
ఆది అంతవంతః కౌంతేయ న తేషు రమతే బుధః ॥ 5-22 ॥

హే కౌంతేయ! యే హి సంస్పర్శజాః భోగాః తే దుఃఖ-యోనయః
ఆది అంతవంతః ఏవ, తేషు బుధః న రమతే ।

శక్నోతీహైవ యః సోఢుం ప్రాక్శరీరవిమోక్షణాత్ ।
కామక్రోధోద్భవం వేగం స యుక్తః స సుఖీ నరః ॥ 5-23 ॥

శక్నోతి ఇహ ఏవ యః సోఢుం ప్రాక్ శరీర-విమోక్షణాత్ ।
కామ-క్రోధ-ఉద్భవం వేగం సః యుక్తః సః సుఖీ నరః ॥ 5-23 ॥

ఇహ ఏవ శరీర-విమోక్షణాత్ ప్రాక్, యః కామ-క్రోధ-ఉద్భవం
వేగం సోఢుం శక్నోతి, సః నరః యుక్తః, సః సుఖీ (భవతి) ।

యోఽన్తఃసుఖోఽన్తరారామస్తథాంతర్జ్యోతిరేవ యః ।
స యోగీ బ్రహ్మనిర్వాణం బ్రహ్మభూతోఽధిగచ్ఛతి ॥ 5-24 ॥

యః అంతః-సుఖః అంతర-ఆరామః తథా అంతర్-జ్యోతిః ఏవ యః ।
సః యోగీ బ్రహ్మ-నిర్వాణం బ్రహ్మ-భూతః అధిగచ్ఛతి ॥ 5-24 ॥

యః అంతః-సుఖః, అంతర-ఆరామః, తథా యః అంతర్-జ్యోతిః ఏవ,
సః యోగీ బ్రహ్మ-భూతః బ్రహ్మ-నిర్వాణం అధిగచ్ఛతి ।

లభంతే బ్రహ్మనిర్వాణమృషయః క్షీణకల్మషాః ।
ఛిన్నద్వైధా యతాత్మానః సర్వభూతహితే రతాః ॥ 5-25 ॥

లభంతే బ్రహ్మ-నిర్వాణం ఋషయః క్షీణ-కల్మషాః ।
ఛిన్న-ద్వైధాః యత-ఆత్మానః సర్వ-భూతహితే రతాః ॥ 5-25 ॥

క్షీణ-కల్మషాః, ఛిన్న-ద్వైధాః, యత-ఆత్మానః,
సర్వ-భూతహితే రతాః ఋషయః బ్రహ్మ-నిర్వాణం లభంతే ।

కామక్రోధవియుక్తానాం యతీనాం యతచేతసాం ।
అభితో బ్రహ్మనిర్వాణం వర్తతే విదితాత్మనాం ॥ 5-26 ॥

కామ-క్రోధ-వియుక్తానాం యతీనాం యత-చేతసాం ।
అభితః బ్రహ్మ-నిర్వాణం వర్తతే విదిత-ఆత్మనాం ॥ 5-26 ॥

కామ- క్రోధ-వియుక్తానాం యత-చేతసాం విదిత-ఆత్మనాం
యతీనాం అభితః బ్రహ్మ-నిర్వాణం వర్తతే ।

స్పర్శాన్కృత్వా బహిర్బాహ్యాంశ్చక్షుశ్చైవాంతరే భ్రువోః ।
ప్రాణాపానౌ సమౌ కృత్వా నాసాభ్యంతరచారిణౌ ॥ 5-27 ॥

యతేంద్రియమనోబుద్ధిర్మునిర్మోక్షపరాయణః ।
విగతేచ్ఛాభయక్రోధో యః సదా ముక్త ఏవ సః ॥ 5-28 ॥

స్పర్శాన్ కృత్వా బహిః బాహ్యాన్ చక్షుః చ ఏవ అంతరే భ్రువోః ।
ప్రాణ-అపానౌ సమౌ కృత్వా నాస-అభ్యంతర-చారిణౌ ॥ 5-27 ॥

యత-ఇంద్రియ-మనః బుద్ధిః మునిః మోక్ష-పరాయణః ।
విగత-ఇచ్ఛా-భయ-క్రోధః యః సదా ముక్తః ఏవ సః ॥ 5-28 ॥

యః మునిః బాహ్యాన్ స్పర్శాన్ బహిః కృత్వా, చక్షుః చ ఏవ
భ్రువోః అంతరే కృత్వా, ప్రాణ-అపానౌ నాస-అభ్యంతర-చారిణౌ
సమౌ ( కృత్వా), యత-ఇంద్రియ-మనః బుద్ధిః, విగత-ఇచ్ఛా-భయ-క్రోధః,
మోక్ష-పరాయణః (స్యాత్) సః సదా ముక్తః ఏవ ।

భోక్తారం యజ్ఞతపసాం సర్వలోకమహేశ్వరం ।
సుహృదం సర్వభూతానాం జ్ఞాత్వా మాం శాంతిమృచ్ఛతి ॥ 5-29 ॥

భోక్తారం యజ్ఞ-తపసాం సర్వ-లోక-మహేశ్వరం ।
సుహృదం సర్వ-భూతానాం జ్ఞాత్వా మాం శాంతిం ఋచ్ఛతి ॥ 5-29 ॥

యజ్ఞ-తపసాం భోక్తారం సర్వ-భూతానాం సుహృదం
సర్వ-లోక-మహేశ్వరం మాం జ్ఞాత్వా శాంతిం ఋచ్ఛతి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
సంన్యాసయోగో నామ పంచమోఽధ్యాయః ॥ 5 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
సంన్యాస-యోగః నామ పంచమః అధ్యాయః ॥ 5 ॥

అథ షష్ఠోఽధ్యాయః । ఆత్మసంయమయోగః ।
అథ షష్ఠః అధ్యాయః । ఆత్మ-సంయమ-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

అనాశ్రితః కర్మఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః ।
స సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః ॥ 6-1 ॥

అనాశ్రితః కర్మ-ఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః ।
సః సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిః న చ అక్రియః ॥ 6-1 ॥

యః కర్మ-ఫలం అనాశ్రితః కార్యం కర్మ కరోతి,
సః సంన్యాసీ చ యోగీ చ, నిరగ్నిః న అక్రియః చ న ।

యం సంన్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాండవ ।
న హ్యసంన్యస్తసంకల్పో యోగీ భవతి కశ్చన ॥ 6-2 ॥

యం సంన్యాసం ఇతి ప్రాహుః యోగం తం విద్ధి పాండవ ।
న హి అసంన్యస్త-సంకల్పః యోగీ భవతి కశ్చన ॥ 6-2 ॥

హే పాండవ! యం సంన్యాసం ఇతి ప్రాహుః తం యోగం విద్ధి,
కశ్చన అసంన్యస్త-సంకల్పః యోగీ న భవతి హి ।

ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే ।
యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే ॥ 6-3 ॥

ఆరురుక్షోః మునేః యోగం కర్మ కారణం ఉచ్యతే ।
యోగ-ఆరూఢస్య తస్య ఏవ శమః కారణం ఉచ్యతే ॥ 6-3 ॥

యోగం ఆరురుక్షోః మునేః కర్మ కారణం ఉచ్యతే,
యోగ-ఆరూఢస్య తస్య ఏవ శమః కారణం ఉచ్యతే ।

యదా హి నేంద్రియార్థేషు న కర్మస్వనుషజ్జతే ।
సర్వసంకల్పసంన్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే ॥ 6-4 ॥

యదా హి న ఇంద్రియ-అర్థేషు న కర్మసు అనుషజ్జతే ।
సర్వ-సంకల్ప-సంన్యాసీ యోగ-ఆరూఢః తదా ఉచ్యతే ॥ 6-4 ॥

యదా హి న ఇంద్రియ-అర్థేషు న కర్మసు అనుషజ్జతే, తదా
సర్వ-సంకల్ప-సంన్యాసీ యోగ-ఆరూఢః ఉచ్యతే ।

ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ ।
ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ॥ 6-5 ॥

ఉద్ధరేత్ ఆత్మనా ఆత్మానం న ఆత్మానం అవసాదయేత్ ।
ఆత్మా ఏవ హి ఆత్మనః బంధుః ఆత్మా ఏవ రిపుః ఆత్మనః ॥ 6-5 ॥

ఆత్మనా ఆత్మానం ఉద్ధరేత్, ఆత్మానం న అవసాదయేత్ ।
ఆత్మా ఏవ హి ఆత్మనః బంధుః, ఆత్మా ఏవ ఆత్మనః రిపుః ।

బంధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనాత్మైవాత్మనా జితః ।
అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ శత్రువత్ ॥ 6-6 ॥

బంధుః ఆత్మా ఆత్మనః తస్య యేన ఆత్మా ఏవ ఆత్మనా జితః ।
అనాత్మనః తు శత్రుత్వే వర్తేత ఆత్మా ఏవ శత్రువత్ ॥ 6-6 ॥

యేన ఆత్మనా ఏవ ఆత్మా జితః, తస్య ఆత్మనః బంధుః ఆత్మా,
అనాత్మనః తు శత్రుత్వే ఆత్మా ఏవ శత్రువత్ వర్తేత ।

జితాత్మనః ప్రశాంతస్య పరమాత్మా సమాహితః ।
శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు తథా మానాపమానయోః ॥ 6-7 ॥

జిత-ఆత్మనః ప్రశాంతస్య పరమాత్మా సమాహితః ।
శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు తథా మాన-అపమానయోః ॥ 6-7 ॥

జిత-ఆత్మనః ప్రశాంతస్య పరమ-ఆత్మా శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు
తథా మాన-అపమానయోః సమాహితః (భవతి).

జ్ఞానవిజ్ఞానతృప్తాత్మా కూటస్థో విజితేంద్రియః ।
యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాంచనః ॥ 6-8 ॥

జ్ఞాన-విజ్ఞాన-తృప్త-ఆత్మా కూటస్థః విజిత-ఇంద్రియః ।
యుక్తః ఇతి ఉచ్యతే యోగీ సమ-లోష్ట-అశ్మ-కాంచనః ॥ 6-8 ॥

జ్ఞాన-విజ్ఞాన-తృప్త-ఆత్మా కూటస్థః విజిత-ఇంద్రియః
సమ-లోష్ట-అశ్మ-కాంచనః యోగీ యుక్తః ఇతి ఉచ్యతే ।

సుహృన్మిత్రార్యుదాసీనమధ్యస్థద్వేష్యబంధుషు ।
సాధుష్వపి చ పాపేషు సమబుద్ధిర్విశిష్యతే ॥ 6-9 ॥

సుహృత్ మిత్ర-అరి-ఉదాసీన-మధ్యస్థ-ద్వేష్య-బంధుషు ।
సాధుషు అపి చ పాపేషు సమ-బుద్ధిః విశిష్యతే ॥ 6-9 ॥

సుహృత్ మిత్ర-అరి-ఉదాసీన-మధ్యస్థ-ద్వేష్య-బంధుషు సాధుషు
అపి చ పాపేషు సమ-బుద్ధిః విశిష్యతే ।

యోగీ యుంజీత సతతమాత్మానం రహసి స్థితః ।
ఏకాకీ యతచిత్తాత్మా నిరాశీరపరిగ్రహః ॥ 6-10 ॥

యోగీ యుంజీత సతతం ఆత్మానం రహసి స్థితః ।
ఏకాకీ యత-చిత్త-ఆత్మా నిరాశీః అపరిగ్రహః ॥ 6-10 ॥

యోగీ రహసి స్థితః ఏకాకీ, యత-చిత్త-ఆత్మా, నిరాశీః,
అపరిగ్రహః (చ సన్) సతతం ఆత్మానం యుంజీత ।

శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమాసనమాత్మనః ।
నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరం ॥ 6-11 ॥

తత్రైకాగ్రం మనః కృత్వా యతచిత్తేంద్రియక్రియః ।
ఉపవిశ్యాసనే యుంజ్యాద్యోగమాత్మవిశుద్ధయే ॥ 6-12 ॥

శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరం ఆసనం ఆత్మనః ।
న అతి-ఉచ్ఛ్రితం న అతి-నీచం చైల-అజిన-కుశ-ఉత్తరం ॥ 6-11 ॥

తత్ర ఏకాగ్రం మనః కృత్వా యత-చిత్త-ఇంద్రియ-క్రియః ।
ఉపవిశ్య ఆసనే యుంజ్యాత్ యోగం ఆత్మ-విశుద్ధయే ॥ 6-12 ॥

శుచౌ దేశే, న అతి-ఉచ్ఛ్రితం, న అతి-నీచం, చైల-అజిన-కుశ-ఉత్తరం,
ఆత్మనః స్థిరం ఆసనం ప్రతిష్ఠాప్య తత్ర ఆసనే ఉపవిశ్య
మనః ఏకాగ్రం కృత్వా, యత-చిత్త-ఇంద్రియ-క్రియః (సన్)
ఆత్మ-విశుద్ధయే యోగం యుంజ్యాత్ ।

సమం కాయశిరోగ్రీవం ధారయన్నచలం స్థిరః ।
సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్ ॥ 6-13 ॥

ప్రశాంతాత్మా విగతభీర్బ్రహ్మచారివ్రతే స్థితః ।
మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః ॥ 6-14 ॥

సమం కాయ-శిరః-గ్రీవం ధారయన్ అచలం స్థిరః ।
సంప్రేక్ష్య నాసిక-అగ్రం స్వం దిశః చ అనవలోకయన్ ॥ 6-13 ॥

ప్రశాంత-ఆత్మా విగత-భీః బ్రహ్మచారి-వ్రతే స్థితః ।
మనః సంయమ్య మత్-చిత్తః యుక్తః ఆసీత మత్-పరః ॥ 6-14 ॥

స్థిరః (భూత్వా) కాయ-శిరః-గ్రీవం అచలం సమం ధారయన్
స్వం నాసిక-అగ్రం సంప్రేక్ష్య, చ దిశః అనవలోకయన్ ప్రశాంత-ఆత్మా
విగత-భీః బ్రహ్మచారి-వ్రతే స్థితః, మనః సంయమ్య, మత్-చిత్తః మత్-పరః యుక్తః ఆసీత ।

యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ నియతమానసః ।
శాంతిం నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి ॥ 6-15 ॥

యుంజన్ ఏవం సదా ఆత్మానం యోగీ నియత-మానసః ।
శాంతిం నిర్వాణ-పరమాం మత్-సంస్థాం అధిగచ్ఛతి ॥ 6-15 ॥

ఏవం సదా ఆత్మానం యుంజన్, నియత-మానసః యోగీ
నిర్వాణ-పరమాం మత్-సంస్థాం శాంతిం అధిగచ్ఛతి ।

నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి న చైకాంతమనశ్నతః ।
న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున ॥ 6-16 ॥

న అతి అశ్నతః తు యోగః అస్తి న చ ఏకాంతం అనశ్నతః ।
న చ అతి-స్వప్న-శీలస్య జాగ్రతః న ఏవ చ అర్జున ॥ 6-16 ॥

హే అర్జున! అతి అశ్నతః తు న యోగః అస్తి, ఏకాంతం అనశ్నతః చ న,
అతి-స్వప్న-శీలస్య చ న, జాగ్రతః చ న ఏవ ।

యుక్తాహారవిహారస్య యుక్తచేష్టస్య కర్మసు ।
యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా ॥ 6-17 ॥

యుక్త-ఆహార-విహారస్య యుక్త-చేష్టస్య కర్మసు ।
యుక్త-స్వప్న-అవబోధస్య యోగః భవతి దుఃఖహా ॥ 6-17 ॥

యుక్త-ఆహార-విహారస్య, కర్మసు యుక్త-చేష్టస్య,
యుక్త-స్వప్న-అవబోధస్య యోగః దుఃఖహా భవతి ।

యదా వినియతం చిత్తమాత్మన్యేవావతిష్ఠతే ।
నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా ॥ 6-18 ॥

యదా వినియతం చిత్తం ఆత్మని ఏవ అవతిష్ఠతే ।
నిఃస్పృహః సర్వ-కామేభ్యః యుక్తః ఇతి ఉచ్యతే తదా ॥ 6-18 ॥

యదా వినియతం చిత్తం ఆత్మని ఏవ అవతిష్ఠతే,
సర్వ-కామేభ్యః నిఃస్పృహః తదా యుక్తః ఇతి ఉచ్యతే ।

యథా దీపో నివాతస్థో నేంగతే సోపమా స్మృతా ।
యోగినో యతచిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః ॥ 6-19 ॥

యథా దీపః నివాతస్థః నేంగతే సోపమా స్మృతా ।
యోగినః యత-చిత్తస్య యుంజతః యోగం ఆత్మనః ॥ 6-19 ॥

యథా నివాతస్థః దీపః న ఇంగతే సా ఉపమా, ఆత్మనః యోగం
యుంజతః యత-చిత్తస్య యోగినః, స్మృతా ।

యత్రోపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగసేవయా ।
యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి ॥ 6-20 ॥

సుఖమాత్యంతికం యత్తద్ బుద్ధిగ్రాహ్యమతీంద్రియం ।
వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః ॥ 6-21 ॥

యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః ।
యస్మిన్స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే ॥ 6-22 ॥

తం విద్యాద్ దుఃఖసంయోగవియోగం యోగసంజ్ఞితం ।
స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగోఽనిర్విణ్ణచేతసా ॥ 6-23 ॥

యత్ర ఉపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగ-సేవయా ।
యత్ర చ ఏవ ఆత్మనా ఆత్మానం పశ్యన్ ఆత్మని తుష్యతి ॥ 6-20 ॥

సుఖం ఆత్యంతికం యత్ తత్ బుద్ధి-గ్రాహ్యం-అతీంద్రియం ।
వేత్తి యత్ర న చ ఏవ అయం స్థితః చలతి తత్త్వతః ॥ 6-21 ॥

యం లబ్ధ్వా చ అపరం లాభం మన్యతే న అధికం తతః ।
యస్మిన్ స్థితః న దుఃఖేన గురుణా అపి విచాల్యతే ॥ 6-22 ॥

తం విద్యాత్ దుఃఖ-సంయోగ-వియోగం యోగ-సంజ్ఞితం ।
సః నిశ్చయేన యోక్తవ్యః యోగః అనిర్విణ్ణ-చేతసా ॥ 6-23 ॥

యోగ-సేవయా నిరుద్ధం చిత్తం యత్ర ఉపరమతే,
చ ఏవ యత్ర ఆత్మనా ఆత్మానం పశ్యన్ ఆత్మని తుష్యతి,
యత్ర యత్ తత్ బుద్ధి-గ్రాహ్యం-అతీంద్రియం ఆత్యంతికం
సుఖం వేత్తి, (యత్ర) చ స్థితః అయం తత్త్వతః న ఏవ చలతి,
యం చ లబ్ధ్వా, తతః అధికం అపరం లాభం న మన్యతే,
యస్మిన్ స్థితః గురుణా అపి దుఃఖేన న విచాల్యతే,
తం దుఃఖ-సంయోగ-వియోగం యోగ-సంజ్ఞితం విద్యాత్,
సః యోగః అనిర్విణ్ణ-చేతసా నిశ్చయేన యోక్తవ్యః ।

సంకల్పప్రభవాన్కామాంస్త్యక్త్వా సర్వానశేషతః ।
మనసైవేంద్రియగ్రామం వినియమ్య సమంతతః ॥ 6-24 ॥

సంకల్ప-ప్రభవాన్ కామాన్ త్యక్త్వా సర్వాన్ అశేషతః ।
మనసా ఏవ ఇంద్రియ-గ్రామం వినియమ్య సమంతతః ॥ 6-24 ॥

సంకల్ప-ప్రభవాన్ సర్వాన్ కామాన్ అశేషతః త్యక్త్వా,
మనసా ఏవ ఇంద్రియ-గ్రామం సమంతతః వినియమ్య,

శనైః శనైరుపరమేద్ బుద్ధ్యా ధృతిగృహీతయా ।
ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్ ॥ 6-25 ॥

శనైః శనైః ఉపరమేత్ బుద్ధ్యా ధృతి-గృహీతయా ।
ఆత్మ-సంస్థం మనః కృత్వా న కించిత్ అపి చింతయేత్ ॥ 6-25 ॥

ధృతి-గృహీతయా బుద్ధ్యా శనైః శనైః ఉపరమేత్, మనః
ఆత్మ-సంస్థం కృత్వా, కించిత్ అపి న చింతయేత్ ।

యతో యతో నిశ్చరతి మనశ్చంచలమస్థిరం ।
తతస్తతో నియమ్యైతదాత్మన్యేవ వశం నయేత్ ॥ 6-26 ॥

యతః యతః నిశ్చరతి మనః చంచలం అస్థిరం ।
తతః తతః నియమ్య ఏతత్ ఆత్మని ఏవ వశం నయేత్ ॥ 6-26 ॥

చంచలం అస్థిరం మనః యతః యతః నిశ్చరతి, తతః తతః
ఏతత్ నియమ్య ఆత్మని ఏవ వశం నయేత్ ।

ప్రశాంతమనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమం ।
ఉపైతి శాంతరజసం బ్రహ్మభూతమకల్మషం ॥ 6-27 ॥

ప్రశాంత-మనసం హి ఏనం యోగినం సుఖం ఉత్తమం ।
ఉపైతి శాంత-రజసం బ్రహ్మ-భూతం అకల్మషం ॥ 6-27 ॥

ప్రశాంత-మనసం శాంత-రజసం అకల్మషం బ్రహ్మ-భూతం
ఏనం యోగినం హి ఉత్తమం సుఖం ఉపైతి ।

యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ విగతకల్మషః ।
సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమత్యంతం సుఖమశ్నుతే ॥ 6-28 ॥

యుంజన్ ఏవం సదా ఆత్మానం యోగీ విగత-కల్మషః ।
సుఖేన బ్రహ్మ-సంస్పర్శం అత్యంతం సుఖం అశ్నుతే ॥ 6-28 ॥

ఏవం సదా ఆత్మానం యుంజన్ యోగీ విగత-కల్మషః
బ్రహ్మ-సంస్పర్శం అత్యంతం సుఖం సుఖేన అశ్నుతే ।
సర్వభూతస్థమాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని ।
ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః ॥ 6-29 ॥

సర్వ-భూతస్థం ఆత్మానం సర్వ-భూతాని చ ఆత్మని ।
ఈక్షతే యోగ-యుక్త-ఆత్మా సర్వత్ర సమ-దర్శనః ॥ 6-29 ॥

యోగ-యుక్త-ఆత్మా సర్వత్ర సమ-దర్శనః, ఆత్మానం
సర్వ-భూతస్థం సర్వ-భూతాని చ ఆత్మని ఈక్షతే ।

యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి ।
తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి ॥ 6-30 ॥

యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి ।
తస్య అహం న ప్రణశ్యామి సః చ మే న ప్రణశ్యతి ॥ 6-30 ॥

యః మాం సర్వత్ర పశ్యతి, సర్వం చ మయి పశ్యతి,
తస్య అహం న ప్రణశ్యామి, సః చ మే న ప్రణశ్యతి ।

సర్వభూతస్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః ।
సర్వథా వర్తమానోఽపి స యోగీ మయి వర్తతే ॥ 6-31 ॥

సర్వ-భూత-స్థితం యః మాం భజతి ఏకత్వం ఆస్థితః ।
సర్వథా వర్తమానః అపి సః యోగీ మయి వర్తతే ॥ 6-31 ॥

యః ఏకత్వం ఆస్థితః సర్వ-భూత-స్థితం మాం భజతి,
సః యోగీ సర్వథా వర్తమానః అపి, మయి వర్తతే ।

ఆత్మౌపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోఽర్జున ।
సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః ॥ 6-32 ॥

ఆత్మా-ఉపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యః అర్జున ।
సుఖం వా యది వా దుఃఖం సః యోగీ పరమః మతః ॥ 6-32 ॥

హే అర్జున! యః ఆత్మా-ఉపమ్యేన సర్వత్ర సుఖం వా యది వా దుఃఖం
సమం పశ్యతి, సః యోగీ పరమః మతః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

యోఽయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన ।
ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్స్థితిం స్థిరాం ॥ 6-33 ॥

యః అయం యోగః త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన ।
ఏతస్య అహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్ స్థితిం స్థిరాం ॥ 6-33

హే మధుసూదన! యః అయం యోగః త్వయా సామ్యేన ప్రోక్తః, ఏతస్య
స్థిరాం స్థితిం చంచలత్వాత్ అహం న పశ్యామి ।

చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్ దృఢం ।
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరం ॥ 6-34 ॥

చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవత్ దృఢం ।
తస్య అహం నిగ్రహం మన్యే వాయోః ఇవ సుదుష్కరం ॥ 6-34 ॥

హే కృష్ణ! మనః బలవత్ దృఢం చంచలం ప్రమాథి,
అహం హి తస్య నిగ్రహం వాయోః ఇవ, సుదుష్కరం మన్యే ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలం ।
అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ॥ 6-35 ॥

అసంశయం మహాబాహో మనః దుర్నిగ్రహం చలం ।
అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ॥ 6-35 ॥

హే మహాబాహో! మనః అసంశయం చలం దుర్నిగ్రహం,
హే కౌంతేయ! (తత్) తు అభ్యాసేన వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ।

అసంయతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః ।
వశ్యాత్మనా తు యతతా శక్యోఽవాప్తుముపాయతః ॥ 6-36 ॥

అసంయత-ఆత్మనా యోగః దుష్ప్రాపః ఇతి మే మతిః ।
వశ్య-ఆత్మనా తు యతతా శక్యః అవాప్తుం ఉపాయతః ॥ 6-36 ॥

అసంయత-ఆత్మనా యోగః దుష్ప్రాపః, వశ్య-ఆత్మనా యతతా
తు ఉపాయతః అవాప్తుం శక్యః, ఇతి మే మతిః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలితమానసః ।
అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి ॥ 6-37 ॥

అయతిః శ్రద్ధయా ఉపేతః యోగాత్ చలిత-మానసః ।
అప్రాప్య యోగ-సంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి ॥ 6-37 ॥

హే కృష్ణ! శ్రద్ధయా ఉపేతః అయతిః, యోగాత్ చలిత-మానసః,
యోగ-సంసిద్ధిం అప్రాప్య, కాం గతిం గచ్ఛతి?

కచ్చిన్నోభయవిభ్రష్టశ్ఛిన్నాభ్రమివ నశ్యతి ।
అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి ॥ 6-38 ॥

కచ్చిత్ న ఉభయ-విభ్రష్టః ఛిన్న-అభ్రం ఇవ నశ్యతి ।
అప్రతిష్ఠః మహాబాహో విమూఢః బ్రహ్మణః పథి ॥ 6-38 ॥

హే మహాబాహో! బ్రహ్మణః పథి అప్రతిష్ఠః విమూఢః ఉభయ-విభ్రష్టః
ఛిన్న-అభ్రం ఇవ న నశ్యతి కచ్చిత్?

ఏతన్మే సంశయం కృష్ణ ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః ।
త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే ॥ 6-39 ॥

ఏతత్ మే సంశయం కృష్ణ ఛేత్తుం అర్హసి అశేషతః ।
త్వత్ అన్యః సంశయస్య అస్య ఛేత్తా న హి ఉపపద్యతే ॥ 6-39 ॥

హే కృష్ణ! మే ఏతత్ సంశయం అశేషతః ఛేత్తుం అర్హసి;
హి త్వత్ అన్యః అస్య సంశయస్య ఛేత్తా న ఉపపద్యతే ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే ।
న హి కల్యాణకృత్కశ్చిద్ దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి ॥ 6-40 ॥

పార్థ న ఏవ ఇహ న అముత్ర వినాశః తస్య విద్యతే ।
న హి కల్యాణ-కృత్ కశ్చిత్ దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి ॥ 6-40 ॥

హే పార్థ! న ఇహ న ఏవ (చ) అముత్ర తస్య వినాశః విద్యతే ।
హే తాత! హి కశ్చిత్ కల్యాణ-కృత్ దుర్గతిం న గచ్ఛతి ।

ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకానుషిత్వా శాశ్వతీః సమాః ।
శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగభ్రష్టోఽభిజాయతే ॥ 6-41 ॥

ప్రాప్య పుణ్య-కృతాం లోకాన్ ఉషిత్వా శాశ్వతీః సమాః ।
శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగ-భ్రష్టః అభిజాయతే ॥ 6-41 ॥

యోగ-భ్రష్టః పుణ్య-కృతాం లోకాన్ ప్రాప్య, (తత్ర)
శాశ్వతీః సమాః ఉషిత్వా, శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే అభిజాయతే ।

అథవా యోగినామేవ కులే భవతి ధీమతాం ।
ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశం ॥ 6-42 ॥

అథవా యోగినాం ఏవ కులే భవతి ధీమతాం ।
ఏతత్ హి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యత్ ఈదృశం ॥ 6-42 ॥

అథవా ధీమతాం యోగినాం ఏవ కులే భవతి, యత్ ఏతత్
ఈదృశం జన్మ లోకే దుర్లభతరం హి ।

తత్ర తం బుద్ధిసంయోగం లభతే పౌర్వదేహికం ।
యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన ॥ 6-43 ॥

తత్ర తం బుద్ధి-సంయోగం లభతే పౌర్వ-దేహికం ।
యతతే చ తతః భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన ॥ 6-43 ॥

హే కురునందన! (సః) తత్ర తం పౌర్వ-దేహికం బుద్ధి-సంయోగం
లభతే, తతః చ భూయః సంసిద్ధౌ యతతే ।

పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశోఽపి సః ।
జిజ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే ॥ 6-44 ॥

పూర్వ-అభ్యాసేన తేన ఏవ హ్రియతే హి అవశః అపి సః ।
జిజ్ఞాసుః అపి యోగస్య శబ్ద-బ్రహ్మ అతివర్తతే ॥ 6-44 ॥

తేన ఏవ పూర్వ-అభ్యాసేన సః అవశః అపి హ్రియతే, హి
యోగస్య జిజ్ఞాసుః అపి శబ్ద-బ్రహ్మ అతివర్తతే ।

ప్రయత్నాద్యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధకిల్బిషః ।
అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతిం ॥ 6-45 ॥

ప్రయత్నాత్ యతమానః తు యోగీ సంశుద్ధ-కిల్బిషః ।
అనేక-జన్మ-సంసిద్ధః తతః యాతి పరాం గతిం ॥ 6-45 ॥

తతః ప్రయత్నాత్ యతమానః సంశుద్ధ-కిల్బిషః యోగీ తు
అనేక-జన్మ-సంసిద్ధః పరాం గతిం యాతి ।

తపస్విభ్యోఽధికో యోగీ జ్ఞానిభ్యోఽపి మతోఽధికః ।
కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్యోగీ భవార్జున ॥ 6-46 ॥

తపస్విభ్యః అధికః యోగీ జ్ఞానిభ్యః అపి మతః అధికః ।
కర్మిభ్యః చ అధికః యోగీ తస్మాత్ యోగీ భవ అర్జున ॥ 6-46 ॥

యోగీ తపస్విభ్యః అధికః, జ్ఞానిభ్యః అపి చ అధికః మతః,
యోగీ కర్మిభ్యః (చ) అధికః, తస్మాత్ హే అర్జున!
(త్వం) యోగీ భవ ।

యోగినామపి సర్వేషాం మద్గతేనాంతరాత్మనా ।
శ్రద్ధావాన్భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః ॥ 6-47 ॥

యోగినాం అపి సర్వేషాం మత్ గతేన అంతర-ఆత్మనా ।
శ్రద్ధావాన్ భజతే యః మాం సః మే యుక్తతమః మతః ॥ 6-47 ॥

సర్వేషాం అపి యోగినాం యః శ్రద్ధావాన్, మత్ గతేన
అంతర-ఆత్మనా మాం భజతే, సః మే యుక్తతమః మతః ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
ఆత్మసంయమయోగో నామ షష్ఠోఽధ్యాయః ॥ 6 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
ఆత్మ-సంయమ-యోగః నామ షష్ఠః అధ్యాయః ॥ 6 ॥

అథ సప్తమోఽధ్యాయః । జ్ఞానవిజ్ఞానయోగః ।
అథ సప్తమః అధ్యాయః । జ్ఞాన-విజ్ఞాన-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

మయ్యాసక్తమనాః పార్థ యోగం యుంజన్మదాశ్రయః ।
అసంశయం సమగ్రం మాం యథా జ్ఞాస్యసి తచ్ఛృణు ॥ 7-1 ॥

మయి ఆసక్త-మనాః పార్థ యోగం యుంజన్ మత్ ఆశ్రయః ।
అసంశయం సమగ్రం మాం యథా జ్ఞాస్యసి తత్ శృణు ॥ 7-1 ॥

హే పార్థ! మయి ఆసక్త-మనాః మత్ ఆశ్రయః (త్వం) యోగం
యుంజన్, మాం సమగ్రం యథా అసంశయం జ్ఞాస్యసి, తత్ శృణు ।

జ్ఞానం తేఽహం సవిజ్ఞానమిదం వక్ష్యామ్యశేషతః ।
యజ్జ్ఞాత్వా నేహ భూయోఽన్యజ్జ్ఞాతవ్యమవశిష్యతే ॥ 7-2 ॥

జ్ఞానం తే అహం సవిజ్ఞానం ఇదం వక్ష్యామి అశేషతః ।
యత్ జ్ఞాత్వా న ఇహ భూయః అన్యత్ జ్ఞాతవ్యం అవశిష్యతే ॥ 7-2 ॥

అహం ఇదం సవిజ్ఞానం జ్ఞానం తే అశేషతః వక్ష్యామి;
యత్ జ్ఞాత్వా ఇహ భూయః అన్యత్ జ్ఞాతవ్యం న అవశిష్యతే ।

మనుష్యాణాం సహస్రేషు కశ్చిద్యతతి సిద్ధయే ।
యతతామపి సిద్ధానాం కశ్చిన్మాం వేత్తి తత్త్వతః ॥ 7-3 ॥

మనుష్యాణాం సహస్రేషు కశ్చిత్ యతతి సిద్ధయే ।
యతతాం అపి సిద్ధానాం కశ్చిత్ మాం వేత్తి తత్త్వతః ॥ 7-3 ॥

మనుష్యాణాం సహస్రేషు కశ్చిత్ సిద్ధయే యతతి;
యతతాం సిద్ధానాం అపి కశ్చిత్ మాం తత్త్వతః వేత్తి ।

భూమిరాపోఽనలో వాయుః ఖం మనో బుద్ధిరేవ చ ।
అహంకార ఇతీయం మే భిన్నా ప్రకృతిరష్టధా ॥ 7-4 ॥

భూమిః ఆపః అనలః వాయుః ఖం మనః బుద్ధిః ఏవ చ ।
అహంకారః ఇతి ఇయం మే భిన్నా ప్రకృతిః అష్టధా ॥ 7-4 ॥

భూమిః, ఆపః, అనలః, వాయుః, ఖం, మనః, బుద్ధిః ఏవ చ
అహంకారః ఇతి అష్టధా భిన్నా మే ఇయం ప్రకృతిః ।

అపరేయమితస్త్వన్యాం ప్రకృతిం విద్ధి మే పరాం ।
జీవభూతాం మహాబాహో యయేదం ధార్యతే జగత్ ॥ 7-5 ॥

అపరా ఇయం ఇతః తు అన్యాం ప్రకృతిం విద్ధి మే పరాం ।
జీవ-భూతాం మహాబాహో యయా ఇదం ధార్యతే జగత్ ॥ 7-5 ॥

హే మహాబాహో! ఇయం అపరా (ప్రకృతిః అస్తి) ఇతః తు అన్యాం
జీవ-భూతాం మే పరాం ప్రకృతిం విద్ధి, యయా ఇదం జగత్ ధార్యతే ।

ఏతద్యోనీని భూతాని సర్వాణీత్యుపధారయ ।
అహం కృత్స్నస్య జగతః ప్రభవః ప్రలయస్తథా ॥ 7-6 ॥

ఏతత్ యోనీని భూతాని సర్వాణి ఇతి ఉపధారయ ।
అహం కృత్స్నస్య జగతః ప్రభవః ప్రలయః తథా ॥ 7-6 ॥

సర్వాణి భూతాని ఏతత్ యోనీని ఇతి, ఉపధారయ । అహం కృత్స్నస్య
జగతః ప్రభవః తథా ప్రలయః (అస్మి).

మత్తః పరతరం నాన్యత్కించిదస్తి ధనంజయ ।
మయి సర్వమిదం ప్రోతం సూత్రే మణిగణా ఇవ ॥ 7-7 ॥

మత్తః పరతరం న అన్యత్ కించిత్ అస్తి ధనంజయ ।
మయి సర్వం ఇదం ప్రోతం సూత్రే మణిగణాః ఇవ ॥ 7-7 ॥

హే ధనంజయ! మత్తః పరతరం అన్యత్ కించిత్ న అస్తి ।
సూత్రే మణిగణాః ఇవ ఇదం సర్వం మయి ప్రోతం ।

రసోఽహమప్సు కౌంతేయ ప్రభాస్మి శశిసూర్యయోః ।
ప్రణవః సర్వవేదేషు శబ్దః ఖే పౌరుషం నృషు ॥ 7-8 ॥

రసః అహం అప్సు కౌంతేయ ప్రభా అస్మి శశి-సూర్యయోః ।
ప్రణవః సర్వ-వేదేషు శబ్దః ఖే పౌరుషం నృషు ॥ 7-8 ॥

హే కౌంతేయ! అహం అప్సు రసః, శశి-సూర్యయోః ప్రభా,
సర్వ-వేదేషు ప్రణవః, ఖే శబ్దః, నృషు పౌరుషం అస్మి ।

పుణ్యో గంధః పృథివ్యాం చ తేజశ్చాస్మి విభావసౌ ।
జీవనం సర్వభూతేషు తపశ్చాస్మి తపస్విషు ॥ 7-9 ॥

పుణ్యః గంధః పృథివ్యాం చ తేజః చ అస్మి విభావసౌ ।
జీవనం సర్వ-భూతేషు తపః చ అస్మి తపస్విషు ॥ 7-9 ॥

చ పృథివ్యాం పుణ్యః గంధః, విభావసౌ చ తేజః అస్మి;
సర్వ-భూతేషు జీవనం, తపస్విషు చ తపః అస్మి ।

బీజం మాం సర్వభూతానాం విద్ధి పార్థ సనాతనం ।
బుద్ధిర్బుద్ధిమతామస్మి తేజస్తేజస్వినామహం ॥ 7-10 ॥

బీజం మాం సర్వ-భూతానాం విద్ధి పార్థ సనాతనం ।
బుద్ధిః బుద్ధిమతాం అస్మి తేజః తేజస్వినాం అహం ॥ 7-10 ॥

హే పార్థ! మాం సర్వ-భూతానాం సనాతనం బీజం విద్ధి,
అహం బుద్ధిమతాం బుద్ధిః అస్మి, తేజస్వినాం తేజః ।

బలం బలవతాం చాహం కామరాగవివర్జితం ।
ధర్మావిరుద్ధో భూతేషు కామోఽస్మి భరతర్షభ ॥ 7-11 ॥

బలం బలవతాం చ అహం కామ-రాగ-వివర్జితం ।
ధర్మ-అవిరుద్ధః భూతేషు కామః అస్మి భరతర్షభ ॥ 7-11-

అహం చ బలవతాం కామ-రాగ-వివర్జితం బలం అస్మి,
హే భరతర్షభ! భూతేషు ధర్మ-అవిరుద్ధః కామః (అహం అస్మి).

యే చైవ సాత్త్వికా భావా రాజసాస్తామసాశ్చ యే ।
మత్త ఏవేతి తాన్విద్ధి న త్వహం తేషు తే మయి ॥ 7-12 ॥

యే చ ఏవ సాత్త్వికాః భావాః రాజసాః తామసాః చ యే ।
మత్తః ఏవ ఇతి తాన్ విద్ధి న తు అహం తేషు తే మయి ॥ 7-12 ॥

యే చ ఏవ సాత్త్వికాః రాజసాః తామసాః చ భావాః, తే
మత్తః ఏవ ఇతి తాన్ విద్ధి, అహం తేషు న (అస్మి), తు తే మయి (వర్తంతే) ।

త్రిభిః గుణమయైః భావైః ఏభిః సర్వమ్మ్ ఇదం జగత్ ।
మోహితం న అభిజానాతి మాం ఏభ్యః పరం అవ్యయం ॥ 7-13 ॥

త్రిభిర్గుణమయైర్భావైరేభిః సర్వమిదం జగత్ ।
మోహితం నాభిజానాతి మామేభ్యః పరమవ్యయం ॥ 7-13 ॥

ఏభిః త్రిభిః గుణమయైః భావైః ఇదం సర్వమ్మ్ జగత్ మోహితం,
(అతః) ఏభ్యః పరం అవ్యయం మాం న అభిజానాతి ।

దైవీ హ్యేషా గుణమయీ మమ మాయా దురత్యయా ।
మామేవ యే ప్రపద్యంతే మాయామేతాం తరంతి తే ॥ 7-14 ॥

దైవీ హి ఏషా గుణమయీ మమ మాయా దురత్యయా ।
మాం ఏవ యే ప్రపద్యంతే మాయాం ఏతాం తరంతి తే ॥ 7-14 ॥

ఏషా దైవీ గుణమయీ మమ మాయా హి దురత్యయా । యే మాం ఏవ
ప్రపద్యంతే, తే ఏతాం మాయాం తరంతి ।

న మాం దుష్కృతినో మూఢాః ప్రపద్యంతే నరాధమాః ।
మాయయాపహృతజ్ఞానా ఆసురం భావమాశ్రితాః ॥ 7-15 ॥

న మాం దుష్కృతినః మూఢాః ప్రపద్యంతే నర-అధమాః ।
మాయయా అపహృత-జ్ఞానాః ఆసురం భావం ఆశ్రితాః ॥ 7-15 ॥

మాయయా అపహృత-జ్ఞానాః ఆసురం భావం ఆశ్రితాః
దుష్కృతినః మూఢాః నర-అధమాః మాం న ప్రపద్యంతే ।

చతుర్విధా భజంతే మాం జనాః సుకృతినోఽర్జున ।
ఆర్తో జిజ్ఞాసురర్థార్థీ జ్ఞానీ చ భరతర్షభ ॥ 7-16 ॥

చతుః-విధాః భజంతే మాం జనాః సుకృతినః అర్జున ।
ఆర్తః జిజ్ఞాసుః అర్థార్థీ జ్ఞానీ చ భరతర్షభ ॥ 7-16 ॥

హే భరతర్షభ అర్జున! ఆర్తః, జిజ్ఞాసుః, అర్థార్థీ,
జ్ఞానీ చ (ఇతి) చతుః-విధాః సుకృతినః జనాః మాం భజంతే ।

తేషాం జ్ఞానీ నిత్యయుక్త ఏకభక్తిర్విశిష్యతే ।
ప్రియో హి జ్ఞానినోఽత్యర్థమహం స చ మమ ప్రియః ॥ 7-17 ॥

తేషాం జ్ఞానీ నిత్య-యుక్తః ఏక-భక్తిః విశిష్యతే ।
ప్రియః హి జ్ఞానినః అత్యర్థం అహం సః చ మమ ప్రియః ॥ 7-17 ॥

తేషాం నిత్య-యుక్తః ఏక-భక్తిః జ్ఞానీ విశిష్యతే । అహం హి
జ్ఞానినః అత్యర్థం ప్రియః (అస్మి), సః (జ్ఞానీ) చ మమ ప్రియః (అస్తి).

ఉదారాః సర్వ ఏవైతే జ్ఞానీ త్వాత్మైవ మే మతం ।
ఆస్థితః స హి యుక్తాత్మా మామేవానుత్తమాం గతిం ॥ 7-18 ॥

ఉదారాః సర్వే ఏవ ఏతే జ్ఞానీ తు ఆత్మా ఏవ మే మతం ।
ఆస్థితః సః హి యుక్త-ఆత్మా మాం ఏవ అనుత్తమాం గతిం ॥ 7-18 ॥

ఏతే సర్వే ఏవ ఉదారాః (సంతి), జ్ఞానీ తు (మమ) ఆత్మా ఏవ
(అస్తి ఇతి) మే మతం । సః హి యుక్త-ఆత్మా అనుత్తమాం గతిం
మాం ఏవ ఆస్థితః (అస్తి).

బహూనాం జన్మనామంతే జ్ఞానవాన్మాం ప్రపద్యతే ।
వాసుదేవః సర్వమితి స మహాత్మా సుదుర్లభః ॥ 7-19 ॥

బహూనాం జన్మనాం అంతే జ్ఞానవాన్ మాం ప్రపద్యతే ।
వాసుదేవః సర్వం ఇతి సః మహాత్మా సుదుర్లభః ॥ 7-19 ॥

జ్ఞానవాన్ బహూనాం జన్మనాం అంతే ‘వాసుదేవః
సర్వం’ ఇతి (అనుభూయ) మాం ప్రపద్యతే । సః మహాత్మా సుదుర్లభః ।

కామైస్తైస్తైర్హృతజ్ఞానాః ప్రపద్యంతేఽన్యదేవతాః ।
తం తం నియమమాస్థాయ ప్రకృత్యా నియతాః స్వయా ॥ 7-20 ॥

కామైః తైః తైః హృత-జ్ఞానాః ప్రపద్యంతే అన్య-దేవతాః ।
తం తం నియమం ఆస్థాయ ప్రకృత్యా నియతాః స్వయా ॥ 7-20 ॥

తైః తైః కామైః హృత-జ్ఞానాః స్వయా ప్రకృత్యా నియతాః
(అజ్ఞానినః) తం తం నియమం ఆస్థాయ అన్య-దేవతాః ప్రపద్యంతే ।

యో యో యాం యాం తనుం భక్తః శ్రద్ధయార్చితుమిచ్ఛతి ।
తస్య తస్యాచలాం శ్రద్ధాం తామేవ విదధామ్యహం ॥ 7-21 ॥

యః యః యాం యాం తనుం భక్తః శ్రద్ధయా అర్చితుం ఇచ్ఛతి ।
తస్య తస్య అచలాం శ్రద్ధాం తాం ఏవ విదధామి అహం ॥ 7-21 ॥

యః యః భక్తః యాం యాం తనుం శ్రద్ధయా అర్చితుం ఇచ్ఛతి,
తస్య తస్య తాం ఏవ శ్రద్ధాం అహం అచలాం విదధామి ।

స తయా శ్రద్ధయా యుక్తస్తస్యారాధనమీహతే ।
లభతే చ తతః కామాన్మయైవ విహితాన్హి తాన్ ॥ 7-22 ॥

సః తయా శ్రద్ధయా యుక్తః తస్య అరాధనం ఈహతే ।
లభతే చ తతః కామాన్ మయా ఏవ విహితాన్ హి తాన్ ॥ 7-22 ॥

సః తయా శ్రద్ధయా యుక్తః తస్య ఆరాధనం ఈహతే, తతః చ
మయా ఏవ విహితాన్ తాన్ కామాన్ లభతే హి ।

అంతవత్తు ఫలం తేషాం తద్భవత్యల్పమేధసాం ।
దేవాందేవయజో యాంతి మద్భక్తా యాంతి మామపి ॥ 7-23 ॥

అంతవత్ తు ఫలం తేషాం తత్ భవతి అల్ప-మేధసాం ।
దేవాన్ దేవ-యజః యాంతి మత్ భక్తాః యాంతి మాం అపి ॥ 7-23 ॥

తేషాం అల్ప-మేధసాం తత్ ఫలం తు అంతవత్ భవతి;
దేవ-యజః దేవాన్ యాంతి, మత్ భక్తాః అపి మాం యాంతి ।

అవ్యక్తం వ్యక్తిమాపన్నం మన్యంతే మామబుద్ధయః ।
పరం భావమజానంతో మమావ్యయమనుత్తమం ॥ 7-24 ॥

అవ్యక్తం వ్యక్తిం ఆపన్నం మన్యంతే మాం అబుద్ధయః ।
పరం భావం అజానంతః మమ అవ్యయం అనుత్తమం ॥ 7-24 ॥

మమ పరం అవ్యయం అవ్యక్తం అనుత్తమం భావం
అజానంతః అబుద్ధయః మాం వ్యక్తిం ఆపన్నం మన్యంతే ।

నాహం ప్రకాశః సర్వస్య యోగమాయాసమావృతః ।
మూఢోఽయం నాభిజానాతి లోకో మామజమవ్యయం ॥ 7-25 ॥

న అహం ప్రకాశః సర్వస్య యోగ-మాయా-సమావృతః ।
మూఢః అయం న అభిజానాతి లోకః మాం అజం అవ్యయం ॥ 7-25 ॥

యోగ-మాయా-సమావృతః అహం సర్వస్య ప్రకాశః న ।
అయం మూఢః లోకః అజం అవ్యయం మాం న అభిజానాతి ।

వేదాహం సమతీతాని వర్తమానాని చార్జున ।
భవిష్యాణి చ భూతాని మాం తు వేద న కశ్చన ॥ 7-26 ॥

వేద అహం సమతీతాని వర్తమానాని చ అర్జున ।
భవిష్యాణి చ భూతాని మాం తు వేద న కశ్చన ॥ 7-26 ॥

హే అర్జున! అహం సమతీతాని వర్తమానాని చ భవిష్యాణి చ
భూతాని వేద । కశ్చన తు మాం న వేద ।

ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ద్వంద్వమోహేన భారత ।
సర్వభూతాని సమ్మోహం సర్గే యాంతి పరంతప ॥ 7-27 ॥

ఇచ్ఛా-ద్వేష-సముత్థేన ద్వంద్వ-మోహేన భారత ।
సర్వ-భూతాని సమ్మోహం సర్గే యాంతి పరంతప ॥ 7-27 ॥

హే పరంతప భారత! సర్వ-భూతాని ఇచ్ఛా-ద్వేష-సముత్థేన
ద్వంద్వ-మోహేన సర్గే సమ్మోహం యాంతి ।

యేషాం త్వంతగతం పాపం జనానాం పుణ్యకర్మణాం ।
తే ద్వంద్వమోహనిర్ముక్తా భజంతే మాం దృఢవ్రతాః ॥ 7-28 ॥

యేషాం తు అంతగతం పాపం జనానాం పుణ్య-కర్మణాం ।
తే ద్వంద్వ-మోహ-నిర్ముక్తాః భజంతే మాం దృఢ-వ్రతాః ॥ 7-28 ॥

యేషాం పుణ్య-కర్మణాం జనానాం తు పాపం అంతగతం,
తే దృఢ-వ్రతాః ద్వంద్వ-మోహ-నిర్ముక్తాః మాం భజంతే ।

జరామరణమోక్షాయ మామాశ్రిత్య యతంతి యే ।
తే బ్రహ్మ తద్విదుః కృత్స్నమధ్యాత్మం కర్మ చాఖిలం ॥ 7-29 ॥

జరా-మరణ-మోక్షాయ మాం ఆశ్రిత్య యతంతి యే ।
తే బ్రహ్మ తత్ విదుః కృత్స్నం అధ్యాత్మం కర్మ చ అఖిలం ॥ 7-29 ॥

యే మాం ఆశ్రిత్య జరా-మరణ-మోక్షాయ యతంతి, తే తత్ బ్రహ్మ,
కృత్స్నం అధ్యాత్మం, అఖిలం కర్మ చ విదుః ।

సాధిభూతాధిదైవం మాం సాధియజ్ఞం చ యే విదుః ।
ప్రయాణకాలేఽపి చ మాం తే విదుర్యుక్తచేతసః ॥ 7-30 ॥

సాధిభూత-అధిదైవం మాం సాధియజ్ఞం చ యే విదుః ।
ప్రయాణకాలే అపి చ మాం తే విదుః యుక్త-చేతసః ॥ 7-30 ॥

యే సాధిభూత-అధిదైవం సాధియజ్ఞం చ మాం విదుః
తే యుక్త-చేతసః ప్రయాణ-కాలే అపి చ మాం విదుః ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
జ్ఞానవిజ్ఞానయోగో నామ సప్తమోఽధ్యాయః ॥ 7 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
జ్ఞాన-విజ్ఞాన-యోగః నామ సప్తమః అధ్యాయః ॥ 7 ॥

అథ అష్టమోఽధ్యాయః । అక్షరబ్రహ్మయోగః ।
అథ అష్టమః అధ్యాయః । అక్షర-బ్రహ్మ-యోగః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

కిం తద్ బ్రహ్మ కిమధ్యాత్మం కిం కర్మ పురుషోత్తమ ।
అధిభూతం చ కిం ప్రోక్తమధిదైవం కిముచ్యతే ॥ 8-1 ॥

కిం తత్ బ్రహ్మ కిం అధ్యాత్మం కిం కర్మ పురుషోత్తమ ।
అధిభూతం చ కిం ప్రోక్తం అధిదైవం కిం ఉచ్యతే ॥ 8-1 ॥

హే పురుషోత్తమ! తత్ బ్రహ్మ కిం? అధ్యాత్మం కిం? కర్మ కిం?
అధిభూతం కిం ప్రోక్తం? అధిదైవం చ కిం ఉచ్యతే ?

అధియజ్ఞః కథం కోఽత్ర దేహేఽస్మిన్మధుసూదన ।
ప్రయాణకాలే చ కథం జ్ఞేయోఽసి నియతాత్మభిః ॥ 8-2 ॥

అధియజ్ఞః కథం కః అత్ర దేహే అస్మిన్ మధుసూదన ।
ప్రయాణ-కాలే చ కథం జ్ఞేయః అసి నియత-ఆత్మభిః ॥ 8-2 ॥

హే మధుసూదన! అత్ర అస్మిన్ దేహే అధియజ్ఞః కః కథం (చ అస్తి)?
ప్రయాణ-కాలే చ నియత-ఆత్మభిః కథం జ్ఞేయః అసి ?

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

అక్షరం బ్రహ్మ పరమం స్వభావోఽధ్యాత్మముచ్యతే ।
భూతభావోద్భవకరో విసర్గః కర్మసంజ్ఞితః ॥ 8-3 ॥

అక్షరం బ్రహ్మ పరమం స్వభావః అధ్యాత్మం ఉచ్యతే ।
భూత-భావ-ఉద్భవ-కరః విసర్గః కర్మ-సంజ్ఞితః ॥ 8-3 ॥

అక్షరం పరమం బ్రహ్మ, స్వభావః అధ్యాత్మం ఉచ్యతే,
భూత-భావ-ఉద్భవ-కరః విసర్గః కర్మ-సంజ్ఞితః ।

అధిభూతం క్షరో భావః పురుషశ్చాధిదైవతం ।
అధియజ్ఞోఽహమేవాత్ర దేహే దేహభృతాం వర ॥ 8-4 ॥

అధిభూతం క్షరః భావః పురుషః చ అధిదైవతం ।
అధియజ్ఞః అహం ఏవ అత్ర దేహే దేహ-భృతాం వర ॥ 8-4 ॥

హే దేహ-భృతాం వర! క్షరః భావః అధిభూతం, పురుషః
అధిదైవతం, అత్ర దేహే చ అహం ఏవ అధియజ్ఞః ।

అంతకాలే చ మామేవ స్మరన్ముక్త్వా కలేవరం ।
యః ప్రయాతి స మద్భావం యాతి నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 8-5 ॥

అంత-కాలే చ మాం ఏవ స్మరన్ ముక్త్వా కలేవరం ।
యః ప్రయాతి సః మత్ భావం యాతి న అస్తి అత్ర సంశయః ॥ 8-5 ॥

యః చ అంత-కాలే మాం ఏవ స్మరన్ కలేవరం ముక్త్వా
ప్రయాతి, సః మత్ భావం యాతి, అత్ర సంశయః న అస్తి ।

యం యం వాపి స్మరన్భావం త్యజత్యంతే కలేవరం ।
తం తమేవైతి కౌంతేయ సదా తద్భావభావితః ॥ 8-6 ॥

యం యం వా అపి స్మరన్ భావం త్యజతి అంతే కలేవరం ।
తం తం ఏవ ఏతి కౌంతేయ సదా తద్త్ భావ-భావితః ॥ 8-6 ॥

హే కౌంతేయ! యం యం వా అపి భావం స్మరన్ అంతే కలేవరం త్యజతి;
సదా తద్త్ భావ-భావితః (సః) తం తం ఏవ ఏతి ।

తస్మాత్సర్వేషు కాలేషు మామనుస్మర యుధ్య చ ।
మయ్యర్పితమనోబుద్ధిర్మామేవైష్యస్యసంశయం ॥ 8-7 ॥

తస్మాత్ సర్వేషు కాలేషు మాం అనుస్మర యుధ్య చ ।
మయి అర్పిత-మనః-బుద్ధిః మాం ఏవ ఏష్యసి అసంశయం ॥ 8-7 ॥

తస్మాత్ సర్వేషు కాలేషు మయి అర్పిత-మనః-బుద్ధిః (భవ),
మాం అనుస్మర, యుధ్య చ । (ఏవం) అసంశయం మాం ఏవ ఏష్యసి ।

అభ్యాసయోగయుక్తేన చేతసా నాన్యగామినా ।
పరమం పురుషం దివ్యం యాతి పార్థానుచింతయన్ ॥ 8-8 ॥

అభ్యాస-యోగ-యుక్తేన చేతసా న అన్య-గామినా ।
పరమం పురుషం దివ్యం యాతి పార్థ అనుచింతయన్ ॥ 8-8 ॥

హే పార్థ! అభ్యాస-యోగ-యుక్తేన న అన్య-గామినా చేతసా
అనుచింతయన్, దివ్యం పరమం పురుషం యాతి ।

కవిం పురాణమనుశాసితారం
అణోరణీయాంసమనుస్మరేద్యః ।
సర్వస్య ధాతారమచింత్యరూపం-
మాదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ ॥ 8-9 ॥

ప్రయాణకాలే మనసాఽచలేన
భక్త్యా యుక్తో యోగబలేన చైవ ।
భ్రువోర్మధ్యే ప్రాణమావేశ్య సమ్యక్
స తం పరం పురుషముపైతి దివ్యం ॥ 8-10 ॥

కవిం పురాణం అనుశాసితారం
అణోః అణీయాంసం అనుస్మరేత్ యః ।
సర్వస్య ధాతారం అచింత్య-రూపం
ఆదిత్య-వర్ణం తమసః పరస్తాత్ ॥ 8-9 ॥

ప్రయాణ-కాలే మనసా అచలేన
భక్త్యా యుక్తః యోగ-బలేన చ ఏవ ।
భ్రువోః మధ్యే ప్రాణం ఆవేశ్య సమ్యక్
సః తం పరం పురుషం ఉపైతి దివ్యం ॥ 8-10 ॥

కవిం, పురాణం, అనుశాసితారం, అణోః అణీయాంసం,
సర్వస్య ధాతారం, అచింత్య-రూపం, తమసః పరస్తాత్
ఆదిత్య-వర్ణం (విద్యమానం పురుషం), ప్రయాణ-కాలే,
అచలేన మనసా, భక్త్యా యుక్తః యోగ-బలేన చ ఏవ భ్రువోః
మధ్యే సమ్యక్ ప్రాణం ఆవేశ్య, యః అనుస్మరేత్ సః తం పరం దివ్యం పురుషం ఉపైతి ।

యదక్షరం వేదవిదో వదంతి
విశంతి యద్యతయో వీతరాగాః ।
యదిచ్ఛంతో బ్రహ్మచర్యం చరంతి
తత్తే పదం సంగ్రహేణ ప్రవక్ష్యే ॥ 8-11 ॥

యత్ అక్షరం వేద-విదః వదంతి
విశంతి యత్ యతయః వీత-రాగాః ।
యత్ ఇచ్ఛంతః బ్రహ్మచర్యం చరంతి
తత్ తే పదం సంగ్రహేణ ప్రవక్ష్యే ॥ 8-11 ॥

వేద-విదః యత్ అక్షరం వదంతి, వీత-రాగాః యతయః యత్
విశంతి, (బ్రహ్మచారిణః) యత్ ఇచ్ఛంతః బ్రహ్మచర్యం చరంతి,
తత్ పదం తే సంగ్రహేణ ప్రవక్ష్యే ।

సర్వద్వారాణి సంయమ్య మనో హృది నిరుధ్య చ ।
మూర్ధ్న్యాధాయాత్మనః ప్రాణమాస్థితో యోగధారణాం ॥ 8-12 ॥

ఓమిత్యేకాక్షరం బ్రహ్మ వ్యాహరన్మామనుస్మరన్ ।
యః ప్రయాతి త్యజందేహం స యాతి పరమాం గతిం ॥ 8-13 ॥

సర్వ-ద్వారాణి సంయమ్య మనః హృది నిరుధ్య చ ।
మూర్ధ్ని ఆధాయ ఆత్మనః ప్రాణం ఆస్థితః యోగ-ధారణాం ॥ 8-12 ॥

ఓం ఇతి ఏక-అక్షరం బ్రహ్మ వ్యాహరన్ మాం అనుస్మరన్ ।
యః ప్రయాతి త్యజన్ దేహం సః యాతి పరమాం గతిం ॥ 8-13 ॥

సర్వ-ద్వారాణి సంయమ్య, మనః చ హృది నిరుధ్య,
మూర్ధ్ని ఆత్మనః ప్రాణం ఆధాయ, యోగ-ధారణాం ఆస్థితః,
ఓం ఇతి ఏక-అక్షరం బ్రహ్మ వ్యాహరన్ మాం అనుస్మరన్,
యః దేహం త్యజన్ ప్రయాతి, సః పరమాం గతిం యాతి ।

అనన్యచేతాః సతతం యో మాం స్మరతి నిత్యశః ।
తస్యాహం సులభః పార్థ నిత్యయుక్తస్య యోగినః ॥ 8-14 ॥

అనన్య-చేతాః సతతం యః మాం స్మరతి నిత్యశః ।
తస్య అహం సులభః పార్థ నిత్య-యుక్తస్య యోగినః ॥ 8-14 ॥

హే పార్థ! యః నిత్యశః అనన్య-చేతాః (సన్) మాం
సతతం స్మరతి, తస్య నిత్య-యుక్తస్య యోగినః అహం సులభః (అస్మి) ।

మాముపేత్య పునర్జన్మ దుఃఖాలయమశాశ్వతం ।
నాప్నువంతి మహాత్మానః సంసిద్ధిం పరమాం గతాః ॥ 8-15 ॥

మాం ఉపేత్య పునః-జన్మ దుఃఖ-ఆలయం అశాశ్వతం ।
న ఆప్నువంతి మహాత్మానః సంసిద్ధిం పరమాం గతాః ॥ 8-15 ॥

పరమాం సంసిద్ధిం గతాః మహాత్మానః మాం ఉపేత్య,
పునః దుఃఖ-ఆలయం అశాశ్వతం జన్మ న ఆప్నువంతి ।

ఆబ్రహ్మభువనాల్లోకాః పునరావర్తినోఽర్జున ।
మాముపేత్య తు కౌంతేయ పునర్జన్మ న విద్యతే ॥ 8-16 ॥

ఆబ్రహ్మ-భువనాత్ లోకాః పునః-ఆవర్తినః అర్జున ।
మాం ఉపేత్య తు కౌంతేయ పునః-జన్మ న విద్యతే ॥ 8-16 ॥

హే అర్జున! ఆబ్రహ్మ-భువనాత్ (సర్వే) లోకాః పునః-ఆవర్తినః
(సంతి); హే కౌంతేయ! మాం ఉపేత్య తు పునః జన్మ న విద్యతే ।

సహస్రయుగపర్యంతమహర్యద్ బ్రహ్మణో విదుః ।
రాత్రిం యుగసహస్రాంతాం తేఽహోరాత్రవిదో జనాః ॥ 8-17 ॥

సహస్ర-యుగ-పర్యంతం అహః యత్ బ్రహ్మణః విదుః ।
రాత్రిం యుగ-సహస్ర-అంతాం తే అహోరాత్ర-విదః జనాః ॥ 8-17 ॥

యత్ తే అహోరాత్ర-విదః జనాః సహస్ర-యుగ-పర్యంతం బ్రహ్మణః
అహః యుగ-సహస్ర-అంతాం రాత్రిం (చ) విదుః ।

అవ్యక్తాద్ వ్యక్తయః సర్వాః ప్రభవంత్యహరాగమే ।
రాత్ర్యాగమే ప్రలీయంతే తత్రైవావ్యక్తసంజ్ఞకే ॥ 8-18 ॥

అవ్యక్తాత్ వ్యక్తయః సర్వాః ప్రభవంతి అహః ఆగమే ।
రాత్రి ఆగమే ప్రలీయంతే తత్ర ఏవ అవ్యక్త-సంజ్ఞకే ॥ 8-18 ॥

అహః ఆగమే సర్వాః వ్యక్తయః అవ్యక్తాత్ ప్రభవంతి,
(పునః) రాత్రి ఆగమే తత్ర అవ్యక్త-సంజ్ఞకే ఏవ ప్రలీయంతే ।

భూతగ్రామః స ఏవాయం భూత్వా భూత్వా ప్రలీయతే ।
రాత్ర్యాగమేఽవశః పార్థ ప్రభవత్యహరాగమే ॥ 8-19 ॥

భూత-గ్రామః సః ఏవ అయం భూత్వా భూత్వా ప్రలీయతే ।
రాత్రి ఆగమే అవశః పార్థ ప్రభవతి అహః ఆగమే ॥ 8-19 ॥

హే పార్థ! సః ఏవ అయం భూత-గ్రామః అవశః (సన్),
భూత్వా భూత్వా రాత్రి ఆగమే ప్రలీయతే (పునః) అహః ఆగమే ప్రభవతి ।

పరస్తస్మాత్తు భావోఽన్యోఽవ్యక్తోఽవ్యక్తాత్సనాతనః ।
యః స సర్వేషు భూతేషు నశ్యత్సు న వినశ్యతి ॥ 8-20 ॥

పరః తస్మాత్ తు భావః అన్యః అవ్యక్తః అవ్యక్తాత్ సనాతనః ।
యః సః సర్వేషు భూతేషు నశ్యత్సు న వినశ్యతి ॥ 8-20 ॥

యః తు సర్వేషు భూతేషు నశ్యత్సు న వినశ్యతి, సః, తస్మాత్
అవ్యక్తాత్ అన్యః, అవ్యక్తః సనాతనః పరః భావః (అస్తి)

అవ్యక్తోఽక్షర ఇత్యుక్తస్తమాహుః పరమాం గతిం ।
యం ప్రాప్య న నివర్తంతే తద్ధామ పరమం మమ ॥ 8-21 ॥

అవ్యక్తః అక్షరః ఇతి ఉక్తః తం ఆహుః పరమాం గతిం ।
యం ప్రాప్య న నివర్తంతే తత్ ధామ పరమం మమ ॥ 8-21 ॥

(యః) అవ్యక్తః (భావః) అక్షరః ఇతి ఉక్తః, తం పరమాం
గతిం ఆహుః, (జ్ఞానినః) యం ప్రాప్య న నివర్తంతే, తత్
మమ పరమం ధామ (అస్తి).

పురుషః స పరః పార్థ భక్త్యా లభ్యస్త్వనన్యయా ।
యస్యాంతఃస్థాని భూతాని యేన సర్వమిదం తతం ॥ 8-22 ॥

పురుషః సః పరః పార్థ భక్త్యా లభ్యః తు అనన్యయా ।
యస్య అంతః-స్థాని భూతాని యేన సర్వం ఇదం తతం ॥ 8-22 ॥

హే పార్థ! భూతాని యస్య అంతః-స్థాని (సంతి), యేన ఇదం
సర్వం తతం, సః తు పరః పురుషః అనన్యయా భక్త్యా లభ్యః (అస్తి).

యత్ర కాలే త్వనావృత్తిమావృత్తిం చైవ యోగినః ।
ప్రయాతా యాంతి తం కాలం వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥ 8-23 ॥

యత్ర కాలే తు అనావృత్తిం ఆవృత్తిం చ ఏవ యోగినః ।
ప్రయాతాః యాంతి తం కాలం వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥ 8-23 ॥

హే భరతర్షభ! యత్ర కాలే తు ప్రయాతాః యోగినః అనావృత్తిం
ఆవృత్తిం చ ఏవ యాంతి, తం కాలం వక్ష్యామి ।

అగ్నిర్జ్యోతిరహః శుక్లః షణ్మాసా ఉత్తరాయణం ।
తత్ర ప్రయాతా గచ్ఛంతి బ్రహ్మ బ్రహ్మవిదో జనాః ॥ 8-24 ॥

అగ్నిః జ్యోతిః అహః శుక్లః షణ్మాసాః ఉత్తర-ఆయణం ।
తత్ర ప్రయాతాః గచ్ఛంతి బ్రహ్మ బ్రహ్మవిదః జనాః ॥ 8-24 ॥

అగ్నిః, జ్యోతిః, అహః, శుక్లః (పక్షః), షణ్మాసాః ఉత్తర-ఆయనం,
తత్ర (కాలే) ప్రయాతాః బ్రహ్మవిదః జనాః బ్రహ్మ గచ్ఛంతి ।

ధూమో రాత్రిస్తథా కృష్ణః షణ్మాసా దక్షిణాయనం ।
తత్ర చాంద్రమసం జ్యోతిర్యోగీ ప్రాప్య నివర్తతే ॥ 8-25 ॥

ధూమః రాత్రిః తథా కృష్ణః షణ్మాసాః దక్షిణ-ఆయనం ।
తత్ర చాంద్రమసం జ్యోతిః యోగీ ప్రాప్య నివర్తతే ॥ 8-25 ॥

ధూమః, రాత్రిః, తథా కృష్ణః (పక్షః), షణ్మాసాః
దక్షిణ-ఆయనం, తత్ర (కాలే ప్రయాతాః) యోగీ చాంద్రమసం
జ్యోతిః ప్రాప్య నివర్తతే ।

శుక్లకృష్ణే గతీ హ్యేతే జగతః శాశ్వతే మతే ।
ఏకయా యాత్యనావృత్తిమన్యయావర్తతే పునః ॥ 8-26 ॥

శుక్ల-కృష్ణే గతీ హి ఏతే జగతః శాశ్వతే మతే ।
ఏకయా యాతి అనావృత్తిం అన్యయా ఆవర్తతే పునః ॥ 8-26 ॥

జగతః ఏతే హి శుక్ల-కృష్ణే గతీ శాశ్వతే మతే ।
ఏకయా అనావృత్తిం యాతి అన్యయా పునః ఆవర్తతే ।

నైతే సృతీ పార్థ జానన్యోగీ ముహ్యతి కశ్చన ।
తస్మాత్సర్వేషు కాలేషు యోగయుక్తో భవార్జున ॥ 8-27 ॥

న ఏతే సృతీ పార్థ జానన్ యోగీ ముహ్యతి కశ్చన ।
తస్మాత్ సర్వేషు కాలేషు యోగ-యుక్తః భవ అర్జున ॥ 8-27 ॥

హే పార్థ! ఏతే సృతీ జానన్ కశ్చన యోగీ న ముహ్యతి;
తస్మాత్ హే అర్జున! (త్వం) సర్వేషు కాలేషు యోగ-యుక్తః భవ ।

వేదేషు యజ్ఞేషు తపఃసు చైవ
దానేషు యత్పుణ్యఫలం ప్రదిష్టం ।
అత్యేతి తత్సర్వమిదం విదిత్వా
యోగీ పరం స్థానముపైతి చాద్యం ॥ 8-28 ॥

వేదేషు యజ్ఞేషు తపఃసు చ ఏవ
దానేషు యత్ పుణ్య-ఫలం ప్రదిష్టం ।
అత్యేతి తత్ సర్వం ఇదం విదిత్వా
యోగీ పరం స్థానం ఉపైతి చ ఆద్యం ॥ 8-28 ॥

యోగీ ఇదం విదిత్వా, వేదేషు యజ్ఞేషు తపఃసు దానేషు చ ఏవ
యత్ పుణ్య-ఫలం ప్రదిష్టం, తత్ సర్వం అత్యేతి, ఆద్యం పరం చ స్థానం ఉపైతి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
అక్షరబ్రహ్మయోగో నామాష్టమోఽధ్యాయః ॥ 8 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
అక్షర-బ్రహ్మ-యోగః నామ అష్టమః అధ్యాయః ॥ 8 ॥

అథ నవమోఽధ్యాయః । రాజవిద్యారాజగుహ్యయోగః ।
అథ నవమః అధ్యాయః । రాజ-విద్యా-రాజ-గుహ్య-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

ఇదం తు తే గుహ్యతమం ప్రవక్ష్యామ్యనసూయవే ।
జ్ఞానం విజ్ఞానసహితం యజ్జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసేఽశుభాత్ ॥ 9-1 ॥

ఇదం తు తే గుహ్యతమం ప్రవక్ష్యామి అనసూయవే ।
జ్ఞానం విజ్ఞాన-సహితం యత్ జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసే అశుభాత్ ॥ 9-1 ॥

యత్ జ్ఞాత్వా (త్వం)అశుభాత్ మోక్ష్యసే, (తత్) తు ఇదం
గుహ్యతమం విజ్ఞాన-సహితం జ్ఞానం అనసూయవే తే ప్రవక్ష్యామి ।

రాజవిద్యా రాజగుహ్యం పవిత్రమిదముత్తమం ।
ప్రత్యక్షావగమం ధర్మ్యం సుసుఖం కర్తుమవ్యయం ॥ 9-2 ॥

రాజ-విద్యా రాజ-గుహ్యం పవిత్రమ్మ్ ఇదం ఉత్తమం ।
ప్రత్యక్ష-అవగమం ధర్మ్యం సుసుఖం కర్తుం అవ్యయం ॥ 9-2 ॥

ఇదం (జ్ఞానం) రాజ-విద్యా, రాజ-గుహ్యం, ఉత్తమం,
పవిత్రం, అవ్యయం, ప్రత్యక్ష-అవగమం, కర్తుం సుసుఖం,
ధర్మ్యం చ (అస్తి).

అశ్రద్దధానాః పురుషా ధర్మస్యాస్య పరంతప ।
అప్రాప్య మాం నివర్తంతే మృత్యుసంసారవర్త్మని ॥ 9-3 ॥

అశ్రద్దధానాః పురుషాః ధర్మస్య అస్య పరంతప ।
అప్రాప్య మాం నివర్తంతే మృత్యు-సంసార-వర్త్మని ॥ 9-3 ॥

హే పరంతప! అస్య ధర్మస్య అశ్రద్దధానాః పురుషాః మాం
అప్రాప్య మృత్యు-సంసార-వర్త్మని నివర్తంతే ।

మయా తతమిదం సర్వం జగదవ్యక్తమూర్తినా ।
మత్స్థాని సర్వభూతాని న చాహం తేష్వవస్థితః ॥ 9-4 ॥

మయా తతం ఇదం సర్వం జగత్ అవ్యక్త-మూర్తినా ।
మత్-స్థాని సర్వ-భూతాని న చ అహం తేషు అవస్థితః ॥ 9-4 ॥

అవ్యక్త-మూర్తినా మయా ఇదం సర్వం జగత్ తతం ।
సర్వ-భూతాని మత్-స్థాని (సంతి), అహం చ తేషు న అవస్థితః (అస్మి).

న చ మత్స్థాని భూతాని పశ్య మే యోగమైశ్వరం ।
భూతభృన్న చ భూతస్థో మమాత్మా భూతభావనః ॥ 9-5 ॥

న చ మత్-స్థాని భూతాని పశ్య మే యోగం ఐశ్వరం ।
భూత-భృత్ న చ భూత-స్థః మమ ఆత్మా భూత-భావనః ॥ 9-5 ॥

భూతాని చ మత్-స్థాని న (సంతి), మే ఐశ్వరం యోగం పశ్య ।
(అహం) భూత-భృత్ (అపి) భూత-స్థః న । మమ ఆత్మా చ
భూత-భావనః (అస్తి) ।

యథాకాశస్థితో నిత్యం వాయుః సర్వత్రగో మహాన్ ।
తథా సర్వాణి భూతాని మత్స్థానీత్యుపధారయ ॥ 9-6 ॥

యథా ఆకాశ-స్థితః నిత్యం వాయుః సర్వత్రగః మహాన్ ।
తథా సర్వాణి భూతాని మత్-స్థాని ఇతి ఉపధారయ ॥ 9-6 ॥

యథా సర్వత్రగః మహాన్ వాయుః నిత్యం ఆకాశ-స్థితః (అస్తి),
తథా సర్వాణి భూతాని మత్-స్థాని (సంతి), ఇతి (త్వం) ఉపధారయ ।

సర్వభూతాని కౌంతేయ ప్రకృతిం యాంతి మామికాం ।
కల్పక్షయే పునస్తాని కల్పాదౌ విసృజామ్యహం ॥ 9-7 ॥

సర్వ-భూతాని కౌంతేయ ప్రకృతిం యాంతి మామికాం ।
కల్ప-క్షయే పునః తాని కల్ప-ఆదౌ విసృజామి అహం ॥ 9-7 ॥

హే కౌంతేయ! సర్వ-భూతాని కల్ప-క్షయే మామికాం ప్రకృతిం
యాంతి । పునః కల్ప-ఆదౌ తాని విసృజామి ।

ప్రకృతిం స్వామవష్టభ్య విసృజామి పునః పునః ।
భూతగ్రామమిమం కృత్స్నమవశం ప్రకృతేర్వశాత్ ॥ 9-8 ॥

ప్రకృతిం స్వాం అవష్టభ్య విసృజామి పునః పునః ।
భూత-గ్రామం ఇమం కృత్స్నం అవశం ప్రకృతేః వశాత్ ॥ 9-8 ॥

(అహం) స్వాం ప్రకృతిం అవష్టభ్య ప్రకృతేః వశాత్
అవశం ఇమం కృత్స్నం భూత-గ్రామం పునః పునః విసృజామి ।

న చ మాం తాని కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ ।
ఉదాసీనవదాసీనమసక్తం తేషు కర్మసు ॥ 9-9 ॥

న చ మాం తాని కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ ।
ఉదాసీనవత్ ఆసీనం అసక్తం తేషు కర్మసు ॥ 9-9 ॥

హే ధనంజయ! తేషు కర్మసు అసక్తం ఉదాసీనవత్
ఆసీనం మాం తాని కర్మాణి చ న నిబధ్నంతి ।

మయాధ్యక్షేణ ప్రకృతిః సూయతే సచరాచరం ।
హేతునానేన కౌంతేయ జగద్విపరివర్తతే ॥ 9-10 ॥

మయా అధ్యక్షేణ ప్రకృతిః సూయతే సచర-అచరం ।
హేతునా అనేన కౌంతేయ జగత్ విపరివర్తతే ॥ 9-10 ॥

హే కౌంతేయ! మయా అధ్యక్షేణ ప్రకృతిః సచర-అచరం సూయతే,
అనేన హేతునా జగత్ విపరివర్తతే ।

అవజానంతి మాం మూఢా మానుషీం తనుమాశ్రితం ।
పరం భావమజానంతో మమ భూతమహేశ్వరం ॥ 9-11 ॥

అవజానంతి మాం మూఢాః మానుషీం తనుం ఆశ్రితం ।
పరం భావం అజానంతః మమ భూత-మహేశ్వరం ॥ 9-11 ॥

భూత-మహేశ్వరం మమ పరం భావం అజానంతః మూఢాః
మానుషీం తనుం ఆశ్రితం మాం అవజానంతి ।

మోఘాశా మోఘకర్మాణో మోఘజ్ఞానా విచేతసః ।
రాక్షసీమాసురీం చైవ ప్రకృతిం మోహినీం శ్రితాః ॥ 9-12 ॥

మోఘ-ఆశాః మోఘ-కర్మాణః మోఘ-జ్ఞానాః విచేతసః ।
రాక్షసీం ఆసురీం చ ఏవ ప్రకృతిం మోహినీం శ్రితాః ॥ 9-12 ॥

(తే) మోఘ-ఆశాః మోఘ-కర్మాణః మోఘ-జ్ఞానాః విచేతసః
మోహినీం రాక్షసీం ఆసురీం ప్రకృతిం చ ఏవ శ్రితాః ।

మహాత్మానస్తు మాం పార్థ దైవీం ప్రకృతిమాశ్రితాః ।
భజంత్యనన్యమనసో జ్ఞాత్వా భూతాదిమవ్యయం ॥ 9-13 ॥

మహాత్మానః తు మాం పార్థ దైవీం ప్రకృతిం ఆశ్రితాః ।
భజంతి అనన్య-మనసః జ్ఞాత్వా భూతాదిం అవ్యయం ॥ 9-13 ॥

హే పార్థ! దైవీం ప్రకృతిం ఆశ్రితాః మహాత్మానః తు
మాం భూతాదిం అవ్యయం జ్ఞాత్వా, అనన్య-మనసః (మాం) భజంతి ।

సతతం కీర్తయంతో మాం యతంతశ్చ దృఢవ్రతాః ।
నమస్యంతశ్చ మాం భక్త్యా నిత్యయుక్తా ఉపాసతే ॥ 9-14 ॥

సతతం కీర్తయంతః మాం యతంతః చ దృఢ-వ్రతాః ।
నమస్యంతః చ మాం భక్త్యా నిత్య-యుక్తాః ఉపాసతే ॥ 9-14 ॥

(తే) నిత్య-యుక్తాః భక్త్యా మాం సతతం కీర్తయంతః యతంతః చ
దృఢ-వ్రతాః నమస్యంతః చ మాం ఉపాసతే ।

జ్ఞానయజ్ఞేన చాప్యన్యే యజంతో మాముపాసతే ।
ఏకత్వేన పృథక్త్వేన బహుధా విశ్వతోముఖం ॥ 9-15 ॥

జ్ఞాన-యజ్ఞేన చ అపి అన్యే యజంతః మాం ఉపాసతే ।
ఏకత్వేన పృథక్త్వేన బహుధా విశ్వతోముఖం ॥ 9-15.

అన్యే చ అపి జ్ఞాన-యజ్ఞేన యజంతః ఏకత్వేన, పృథక్త్వేన,
బహుధా విశ్వతోముఖం మాం ఉపాసతే ।

అహం క్రతురహం యజ్ఞః స్వధాహమహమౌషధం ।
మంత్రోఽహమహమేవాజ్యమహమగ్నిరహం హుతం ॥ 9-16 ॥

అహం క్రతుః అహం యజ్ఞః స్వధా అహం అహం ఔషధం ।
మంత్రః అహం అహం ఏవ ఆజ్యం అహం అగ్నిః అహం హుతం ॥ 9-16 ॥

అహం క్రతుః, అహం యజ్ఞః, అహం స్వధా, అహం ఔషధం,
అహం మంత్రః, అహం ఏవ ఆజ్యం, అహం అగ్నిః, అహం హుతం,

పితాహమస్య జగతో మాతా ధాతా పితామహః ।
వేద్యం పవిత్రమోంకార ఋక్సామ యజురేవ చ ॥ 9-17 ॥

పితా అహం అస్య జగతః మాతా ధాతా పితామహః ।
వేద్యం పవిత్రం ఓంకారః ఋక్-సామ యజుః ఏవ చ ॥ 9-17 ॥

అహం అస్య జగతః మాతా, పితా, ధాతా, పితామహః, వేద్యం (వస్తు),
పవిత్రం (వస్తు), ఓంకారః, ఋక్, సామ, యజుః ఏవ చ (అస్మి).

గతిర్భర్తా ప్రభుః సాక్షీ నివాసః శరణం సుహృత్ ।
ప్రభవః ప్రలయః స్థానం నిధానం బీజమవ్యయం ॥ 9-18 ॥

గతిః భర్తా ప్రభుః సాక్షీ నివాసః శరణం సుహృత్ ।
ప్రభవః ప్రలయః స్థానం నిధానం బీజం అవ్యయం ॥ 9-18 ॥

(అహం) గతిః, భర్తా, ప్రభుః, సాక్షీ, నివాసః, శరణం,
సుహృత్, ప్రభవః, ప్రలయః, స్థానం, నిధానం,
అవ్యయం బీజం (చ అస్మి) ।

తపామ్యహమహం వర్షం నిగృహ్ణామ్యుత్సృజామి చ ।
అమృతం చైవ మృత్యుశ్చ సదసచ్చాహమర్జున ॥ 9-19 ॥

తపామి అహం అహం వర్షం నిగృహ్ణామి ఉత్సృజామి చ ।
అమృతం చ ఏవ మృత్యుః చ సత్ అసత్ చ అహం అర్జున ॥ 9-19 ॥

హే అర్జున! అహం తపామి, అహం వర్షం, నిగృహ్ణామి
ఉత్సృజామి చ, అహం ఏవ అమృతం మృత్యుః చ, (అహం ఏవ)
సత్ అసత్ చ (అస్మి) ।

త్రైవిద్యా మాం సోమపాః పూతపాపా
యజ్ఞైరిష్ట్వా స్వర్గతిం ప్రార్థయంతే ।
తే పుణ్యమాసాద్య సురేంద్రలోక-
మశ్నంతి దివ్యాందివి దేవభోగాన్ ॥ 9-20 ॥

త్రై-విద్యాః మాం సోమపాః పూత-పాపాః
యజ్ఞైః ఇష్ట్వా స్వర్గతిం ప్రార్థయంతే ।
తే పుణ్యం ఆసాద్య సురేంద్ర-లోకం
అశ్నంతి దివ్యాన్ దివి దేవ-భోగాన్ ॥ 9-20 ॥

త్రై-విద్యాః సోమపాః పూత-పాపాః మాం యజ్ఞైః ఇష్ట్వా
స్వర్గతిం ప్రార్థయంతే । తే పుణ్యం సురేంద్ర-లోకం ఆసాద్య,
దివి దివ్యాన్ దేవ-భోగాన్ అశ్నంతి ।

తే తం భుక్త్వా స్వర్గలోకం విశాలం
క్షీణే పుణ్యే మర్త్యలోకం విశంతి ।
ఏవం త్రయీధర్మమనుప్రపన్నా
గతాగతం కామకామా లభంతే ॥ 9-21 ॥

తే తం భుక్త్వా స్వర్గ-లోకం విశాలం
క్షీణే పుణ్యే మర్త్య-లోకం విశంతి ।
ఏవం త్రయీ-ధర్మం అనుప్రపన్నాః
గత-ఆగతం కామ-కామాః లభంతే ॥ 9-21 ॥

తే తం విశాలం స్వర్గ-లోకం భుక్త్వా, పుణ్యే క్షీణే (సతి)
మర్త్య-లోకం విశంతి । ఏవం త్రయీ-ధర్మం అనుప్రపన్నాః
కామ-కామాః గత-ఆగతం లభంతే ।

అనన్యాశ్చింతయంతో మాం యే జనాః పర్యుపాసతే ।
తేషాం నిత్యాభియుక్తానాం యోగక్షేమం వహామ్యహం ॥ 9-22 ॥

అనన్యాః చింతయంతః మాం యే జనాః పర్యుపాసతే ।
తేషాం నిత్య-అభియుక్తానాం యోగ-క్షేమం వహామి అహం ॥ 9-22 ॥

అనన్యాః చింతయంతః యే జనాః మాం పర్యుపాసతే, తేషాం
నిత్య-అభియుక్తానాం యోగ-క్షేమం అహం వహామి ।

యేఽప్యన్యదేవతాభక్తా యజంతే శ్రద్ధయాన్వితాః ।
తేఽపి మామేవ కౌంతేయ యజంత్యవిధిపూర్వకం ॥ 9-23 ॥

యే అపి అన్య-దేవతా-భక్తాః యజంతే శ్రద్ధయా అన్వితాః ।
తే అపి మాం ఏవ కౌంతేయ యజంతి అవిధి-పూర్వకం ॥ 9-23 ॥

అపి యే అన్య-దేవతా-భక్తాః శ్రద్ధయా అన్వితాః
యజంతే, తే అపి హే కౌంతేయ! అవిధి-పూర్వకం మాం ఏవ యజంతి ।

అహం హి సర్వయజ్ఞానాం భోక్తా చ ప్రభురేవ చ ।
న తు మామభిజానంతి తత్త్వేనాతశ్చ్యవంతి తే ॥ 9-24 ॥

అహం హి సర్వ-యజ్ఞానాం భోక్తా చ ప్రభుః ఏవ చ ।
న తు మాం అభిజానంతి తత్త్వేన అతః చ్యవంతి తే ॥ 9-24 ॥

అహం హి సర్వ-యజ్ఞానాం భోక్తా చ ప్రభుః ఏవ చ (అస్మి),
మాం తు తత్త్వేన న అభిజానంతి, అతః తే చ్యవంతి ।

యాంతి దేవవ్రతా దేవాన్పితౄన్యాంతి పితృవ్రతాః ।
భూతాని యాంతి భూతేజ్యా యాంతి మద్యాజినోఽపి మాం ॥ 9-25 ॥

యాంతి దేవ-వ్రతాః దేవాన్ పితౄన్ యాంతి పితృ-వ్రతాః ।
భూతాని యాంతి భూత-ఇజ్యాః యాంతి మత్ యాజినః అపి మాం ॥ 9-25 ॥

దేవ-వ్రతాః దేవాన్ యాంతి, పితృ-వ్రతాః పితౄన్ యాంతి,
భూత-ఇజ్యాః భూతాని యాంతి, మత్ యాజినః అపి మాం యాంతి ।

పత్రం పుష్పం ఫలం తోయం యో మే భక్త్యా ప్రయచ్ఛతి ।
తదహం భక్త్యుపహృతమశ్నామి ప్రయతాత్మనః ॥ 9-26 ॥

పత్రం పుష్పం ఫలం తోయం యః మే భక్త్యా ప్రయచ్ఛతి ।
తత్ అహం భక్తి-ఉపహృతం అశ్నామి ప్రయత ఆత్మనః ॥ 9-26 ॥

యః పత్రం పుష్పం ఫలం తోయం భక్త్యా మే ప్రయచ్ఛతి,
(తస్య) ప్రయత-ఆత్మనః భక్తి-ఉపహృతం తత్ అహం అశ్నామి ।

యత్కరోషి యదశ్నాసి యజ్జుహోషి దదాసి యత్ ।
యత్తపస్యసి కౌంతేయ తత్కురుష్వ మదర్పణం ॥ 9-27 ॥

యత్ కరోషి యత్ అశ్నాసి యత్ జుహోషి దదాసి యత్ ।
యత్ తపస్యసి కౌంతేయ తత్ కురుష్వ మత్ అర్పణం ॥ 9-27 ॥

హే కౌంతేయ! యత్ కరోషి, యత్ అశ్నాసి, యత్ జుహోషి,
యత్ దదాసి, యత్ తపస్యసి, తత్ మత్ అర్పణం కురుష్వ ।

శుభాశుభఫలైరేవం మోక్ష్యసే కర్మబంధనైః ।
సంన్యాసయోగయుక్తాత్మా విముక్తో మాముపైష్యసి ॥ 9-28 ॥

శుభ-అశుభ-ఫలైః ఏవం మోక్ష్యసే కర్మ-బంధనైః ।
సంన్యాస-యోగ-యుక్త-ఆత్మా విముక్తః మాం ఉపైష్యసి ॥ 9-28 ॥

ఏవం (కృతే సతి) శుభ-అశుభ-ఫలైః కర్మ-బంధనైః
సంన్యాస-యోగ-యుక్త-ఆత్మా విముక్తః (భూత్వా) మోక్ష్యసే
మాం ఉప-ఏష్యసి ।

సమోఽహం సర్వభూతేషు న మే ద్వేష్యోఽస్తి న ప్రియః ।
యే భజంతి తు మాం భక్త్యా మయి తే తేషు చాప్యహం ॥ 9-29 ॥

సమః అహం సర్వ-భూతేషు న మే ద్వేష్యః అస్తి న ప్రియః ।
యే భజంతి తు మాం భక్త్యా మయి తే తేషు చ అపి అహం ॥ 9-29 ॥

అహం సర్వ-భూతేషు సమః, మే ద్వేష్యః ప్రియః చ న అస్తి,
(పరం)తు యే మాం భక్త్యా భజంతి, తే మయి, (చ) అహం అపి తేషు (చ).

అపి చేత్సుదురాచారో భజతే మామనన్యభాక్ ।
సాధురేవ స మంతవ్యః సమ్యగ్వ్యవసితో హి సః ॥ 9-30 ॥

అపి చేత్ సు-దుః-ఆచారః భజతే మాం అనన్య-భాక్ ।
సాధుః ఏవ సః మంతవ్యః సమ్యక్ వ్యవసితః హి సః ॥ 9-30 ॥

సు-దుః-ఆచారః అపి మాం అనన్య-భాక్ భజతే చేత్,
సః సాధుః ఏవ మంతవ్యః, సః హి సమ్యక్ వ్యవసితః (అస్తి).

క్షిప్రం భవతి ధర్మాత్మా శశ్వచ్ఛాంతిం నిగచ్ఛతి ।
కౌంతేయ ప్రతిజానీహి న మే భక్తః ప్రణశ్యతి ॥ 9-31 ॥

క్షిప్రం భవతి ధర్మ-ఆత్మా శశ్వత్ శాంతిం నిగచ్ఛతి ।
కౌంతేయ ప్రతిజానీహి న మే భక్తః ప్రణశ్యతి ॥ 9-31 ॥

హే కౌంతేయ! (సః) క్షిప్రం ధర్మ-ఆత్మా భవతి, శశ్వత్
శాంతిం నిగచ్ఛతి, మే భక్తః న ప్రణశ్యతి, (ఇతి త్వం) ప్రతిజానీహి ।

మాం హి పార్థ వ్యపాశ్రిత్య యేఽపి స్యుః పాపయోనయః ।
స్త్రియో వైశ్యాస్తథా శూద్రాస్తేఽపి యాంతి పరాం గతిం ॥ 9-32 ॥

మాం హి పార్థ వ్యపాశ్రిత్య యే అపి స్యుః పాప-యోనయః ।
స్త్రియః వైశ్యాః తథా శూద్రాః తే అపి యాంతి పరాం గతిం ॥ 9-32 ॥

హే పార్థ! యే అపి హి పాప-యోనయః స్త్రియః వైశ్యాః తథా
శూద్రాః స్యుః తే అపి మాం వ్యపాశ్రిత్య, పరాం గతిం యాంతి ।

కిం పునర్బ్రాహ్మణాః పుణ్యా భక్తా రాజర్షయస్తథా ।
అనిత్యమసుఖం లోకమిమం ప్రాప్య భజస్వ మాం ॥ 9-33 ॥

కిం పునః బ్రాహ్మణాః పుణ్యాః భక్తాః రాజర్షయః తథా ।
అనిత్యం అసుఖం లోకం ఇమం ప్రాప్య భజస్వ మాం ॥ 9-33 ॥

కిం పునః పుణ్యాః భక్తాః బ్రాహ్మణాః తథా రాజర్షయః?
(తస్మాత్ త్వం) అనిత్యం అసుఖం ఇమం లోకం ప్రాప్య, మాం భజస్వ ।

మన్మనా భవ మద్భక్తో మద్యాజీ మాం నమస్కురు ।
మామేవైష్యసి యుక్త్వైవమాత్మానం మత్పరాయణః ॥ 9-34 ॥

మత్-మనాః భవ మత్-భక్తః మత్-యాజీ మాం నమస్కురు ।
మాం ఏవ ఏష్యసి యుక్త్వా ఏవం ఆత్మానం మత్-పరాయణః ॥ 9-34 ॥

(త్వం) మత్-మనాః మత్-భక్తః మత్-యాజీ (చ) భవ,
మాం మత్-పరాయణః (సన్) నమస్కురు ఏవం ఆత్మానం
యుక్త్వా మాం ఏవ ఏష్యసి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
రాజవిద్యారాజగుహ్యయోగో నామ నవమోఽధ్యాయః ॥ 9 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
రాజవిద్యా-రాజగుహ్య-యోగః నామ నవమః అధ్యాయః ॥ 9 ॥

అథ దశమోఽధ్యాయః । విభూతియోగః ।
అథ దశమః అధ్యాయః । విభూతి-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

భూయ ఏవ మహాబాహో శృణు మే పరమం వచః ।
యత్తేఽహం ప్రీయమాణాయ వక్ష్యామి హితకామ్యయా ॥ 10-1 ॥

భూయః ఏవ మహాబాహో శృణు మే పరమం వచః ।
యత్ తే అహం ప్రీయమాణాయ వక్ష్యామి హిత-కామ్యయా ॥ 10-1 ॥

హే మహాబాహో! భూయః ఏవ మే పరమం వచః శృణు ।
ప్రీయమాణాయ తే యత్ అహం హిత-కామ్యయా వక్ష్యామి ।

న మే విదుః సురగణాః ప్రభవం న మహర్షయః ।
అహమాదిర్హి దేవానాం మహర్షీణాం చ సర్వశః ॥ 10-2 ॥

న మే విదుః సుర-గణాః ప్రభవం న మహర్షయః ।
అహం ఆదిః హి దేవానాం మహర్షీణాం చ సర్వశః ॥ 10-2 ॥

సుర-గణాః మహర్షయః చ మే ప్రభవం న విదుః, అహం హి
దేవానాం మహర్షీణాం (చ) సర్వశః ఆదిః (అస్మి).

యో మామజమనాదిం చ వేత్తి లోకమహేశ్వరం ।
అసమ్మూఢః స మర్త్యేషు సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 10-3 ॥

యః మాం అజం అనాదిం చ వేత్తి లోక-మహేశ్వరం ।
అసమ్మూఢః సః మర్త్యేషు సర్వ-పాపైః ప్రముచ్యతే ॥ 10-3 ॥

యః మాం అజం అనాదిం లోక-మహేశ్వరం చ వేత్తి,
సః మర్త్యేషు అసమ్మూఢః (భూత్వా) సర్వ-పాపైః ప్రముచ్యతే ।

బుద్ధిర్జ్ఞానమసమ్మోహః క్షమా సత్యం దమః శమః ।
సుఖం దుఃఖం భవోఽభావో భయం చాభయమేవ చ ॥ 10-4 ॥

బుద్ధిః జ్ఞానం అసమ్మోహః క్షమా సత్యం దమః శమః ।
సుఖం దుఃఖం భవః అభావః భయం చ అభయం ఏవ చ ॥ 10-4 ॥

బుద్ధిః, జ్ఞానం, అసమ్మోహః, క్షమా, సత్యం, దమః,
శమః, సుఖం, దుఃఖం, భవః, అభావః, భయం చ
ఏవ అభయం చ

అహింసా సమతా తుష్టిస్తపో దానం యశోఽయశః ।
భవంతి భావా భూతానాం మత్త ఏవ పృథగ్విధాః ॥ 10-5 ॥

అహింసా సమతా తుష్టిః తపః దానం యశః అయశః ।
భవంతి భావాః భూతానాం మత్తః ఏవ పృథక్-విధాః ॥ 10-5 ॥

అహింసా, సమతా, తుష్టిః, తపః, దానం, యశః, అయశః,
(ఇమే) భూతానాం పృథక్-విధాః భావాః మత్తః ఏవ భవంతి ।

మహర్షయః సప్త పూర్వే చత్వారో మనవస్తథా ।
మద్భావా మానసా జాతా యేషాం లోక ఇమాః ప్రజాః ॥ 10-6 ॥

మహర్షయః సప్త పూర్వే చత్వారః మనవః తథా ।
మత్ భావాః మానసాః జాతాః యేషాం లోకే ఇమాః ప్రజాః ॥ 10-6 ॥

పూర్వే సప్త మహర్షయః తథా చత్వారః మనవః మత్ భావాః,
మానసాః జాతాః యేషాం లోకే ఇమాః ప్రజాః ।

ఏతాం విభూతిం యోగం చ మమ యో వేత్తి తత్త్వతః ।
సోఽవికంపేన యోగేన యుజ్యతే నాత్ర సంశయః ॥ 10-7 ॥

ఏతాం విభూతిం యోగం చ మమ యః వేత్తి తత్త్వతః ।
సః అవికంపేన యోగేన యుజ్యతే న అత్ర సంశయః ॥ 10-7 ॥

యః మమ ఏతాం విభూతిం యోగం చ తత్త్వతః వేత్తి,
సః అవికంపేన యోగేన యుజ్యతే అత్ర సంశయః న ।

అహం సర్వస్య ప్రభవో మత్తః సర్వం ప్రవర్తతే ।
ఇతి మత్వా భజంతే మాం బుధా భావసమన్వితాః ॥ 10-8 ॥

అహం సర్వస్య ప్రభవః మత్తః సర్వం ప్రవర్తతే ।
ఇతి మత్వా భజంతే మాం బుధాః భావ-సమన్వితాః ॥ 10-8 ॥

అహం సర్వస్య ప్రభవః (అస్మి), మత్తః సర్వం ప్రవర్తతే,
ఇతి మత్వా బుధాః భావ-సమన్వితాః మాం భజంతే ।

మచ్చిత్తా మద్గతప్రాణా బోధయంతః పరస్పరం ।
కథయంతశ్చ మాం నిత్యం తుష్యంతి చ రమంతి చ ॥ 10-9 ॥

మత్ చిత్తాః మత్ గత-ప్రాణాః బోధయంతః పరస్పరం ।
కథయంతః చ మాం నిత్యం తుష్యంతి చ రమంతి చ ॥ 10-9 ॥

మత్ చిత్తాః మత్ గత-ప్రాణాః పరస్పరం మాం బోధయంతః
కథయంతః చ నిత్యం తుష్యంతి చ ।

తేషాం సతతయుక్తానాం భజతాం ప్రీతిపూర్వకం ।
దదామి బుద్ధియోగం తం యేన మాముపయాంతి తే ॥ 10-10 ॥

తేషాం సతత-యుక్తానాం భజతాం ప్రీతి-పూర్వకం ।
దదామి బుద్ధి-యోగం తం యేన మాం ఉపయాంతి తే ॥ 10-10 ॥

(ఏవం) సతత-యుక్తానాం ప్రీతి-పూర్వకం భజతాం తేషాం
తం బుద్ధి-యోగం దదామి యేన తే మాం ఉపయాంతి ।

తేషామేవానుకంపార్థమహమజ్ఞానజం తమః ।
నాశయామ్యాత్మభావస్థో జ్ఞానదీపేన భాస్వతా ॥ 10-11 ॥

తేషాం ఏవ అనుకంపార్థం అహం అజ్ఞానజం తమః ।
నాశయామి ఆత్మ-భావస్థః జ్ఞాన-దీపేన భాస్వతా ॥ 10-11 ॥

తేషాం ఏవ అనుకంపార్థం అహం ఆత్మ-భావస్థః (సన్)
భాస్వతా జ్ఞాన-దీపేన అజ్ఞానజం తమః నాశయామి ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

పరం బ్రహ్మ పరం ధామ పవిత్రం పరమం భవాన్ ।
పురుషం శాశ్వతం దివ్యమాదిదేవమజం విభుం ॥ 10-12 ॥

ఆహుస్త్వామృషయః సర్వే దేవర్షిర్నారదస్తథా ।
అసితో దేవలో వ్యాసః స్వయం చైవ బ్రవీషి మే ॥ 10-13 ॥

పరం బ్రహ్మ పరం ధామ పవిత్రం పరమం భవాన్ ।
పురుషం శాశ్వతం దివ్యం ఆదిదేవం అజం విభుం ॥ 10-12 ॥

ఆహుః త్వాం ఋషయః సర్వే దేవర్షిః నారదః తథా ।
అసితః దేవలః వ్యాసః స్వయం చ ఏవ బ్రవీషి మే ॥ 10-13 ॥

భవాన్ పరం బ్రహ్మ, పరం ధామ, పరమం పవిత్రం (అస్తి) ।
సర్వే ఋషయః త్వాం శాశ్వతం దివ్యం ఆదిదేవం అజం
విభుం పురుషం ఆహుః । తథా దేవర్షిః నారదః అసితః దేవలః
వ్యాసః (కథయతి) (త్వం) చ స్వయం ఏవ మే బ్రవీషి ।

సర్వమేతదృతం మన్యే యన్మాం వదసి కేశవ ।
న హి తే భగవన్వ్యక్తిం విదుర్దేవా న దానవాః ॥ 10-14 ॥

సర్వం ఏతత్ ఋతం మన్యే యత్ మాం వదసి కేశవ ।
న హి తే భగవన్ వ్యక్తిం విదుః దేవాః న దానవాః ॥ 10-14 ॥

హే కేశవ! యత్ మాం (త్వం) వదసి, (తత్) ఏతత్ సర్వం
(అహం) ఋతం మన్యే । హే భగవన్! న దేవాః న దానవాః
(వా) తే వ్యక్తిం హి విదుః ।

స్వయమేవాత్మనాత్మానం వేత్థ త్వం పురుషోత్తమ ।
భూతభావన భూతేశ దేవదేవ జగత్పతే ॥ 10-15 ॥

స్వయం ఏవ ఆత్మనా ఆత్మానం వేత్థ త్వం పురుషోత్తమ ।
భూత-భావన భూత-ఈశ దేవ-దేవ జగత్-పతే ॥ 10-15 ॥

హే పురుషోత్తమ! భూత-భావన, భూత-ఈశ, దేవ-దేవ,
హే జగత్-పతే! త్వం స్వయం ఏవ ఆత్మనా ఆత్మానం వేత్థ ।

వక్తుమర్హస్యశేషేణ దివ్యా హ్యాత్మవిభూతయః ।
యాభిర్విభూతిభిర్లోకానిమాంస్త్వం వ్యాప్య తిష్ఠసి ॥ 10-16 ॥

వక్తుం అర్హసి అశేషేణ దివ్యాః హి ఆత్మ-విభూతయః ।
యాభిః విభూతిభిః లోకాన్ ఇమాన్ త్వం వ్యాప్య తిష్ఠసి ॥ 10-16 ॥

(అతః) యాభిః విభూతిభిః త్వం ఇమాన్ లోకాన్ వ్యాప్య తిష్ఠసి,
(తాః) దివ్యాః ఆత్మ-విభూతయః హి అశేషేణ వక్తుం అర్హసి ।

కథం విద్యామహం యోగింస్త్వాం సదా పరిచింతయన్ ।
కేషు కేషు చ భావేషు చింత్యోఽసి భగవన్మయా ॥ 10-17 ॥

కథం విద్యాం అహం యోగిన్ త్వాం సదా పరిచింతయన్ ।
కేషు కేషు చ భావేషు చింత్యః అసి భగవన్ మయా ॥ 10-17 ॥

హే యోగిన్! సదా పరిచింతయన్ అహం త్వాం కథం విద్యాం ?
హే భగవన్! కేషు కేషు చ భావేషు (త్వం) మయా చింత్యః అసి ?

విస్తరేణాత్మనో యోగం విభూతిం చ జనార్దన ।
భూయః కథయ తృప్తిర్హి శృణ్వతో నాస్తి మేఽమృతం ॥ 10-18 ॥

విస్తరేణ ఆత్మనః యోగం విభూతిం చ జనార్దన ।
భూయః కథయ తృప్తిః హి శృణ్వతః న అస్తి మే అమృతం ॥ 10-18 ॥

హే జనార్దన! ఆత్మనః యోగం విభూతిం చ భూయః విస్తరేణ
కథయ । (ఏతత్) అమృతం శృణ్వతః హి మే తృప్తిః న అస్తి ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

హంత తే కథయిష్యామి దివ్యా హ్యాత్మవిభూతయః ।
ప్రాధాన్యతః కురుశ్రేష్ఠ నాస్త్యంతో విస్తరస్య మే ॥ 10-19 ॥

హంత తే కథయిష్యామి దివ్యాః హి ఆత్మ-విభూతయః ।
ప్రాధాన్యతః కురు-శ్రేష్ఠ న అస్తి అంతః విస్తరస్య మే ॥ 10-19 ॥

హే కురు-శ్రేష్ఠ! హంత, దివ్యాః ఆత్మ-విభూతయః ప్రాధాన్యతః
తే కథయిష్యామి, మే విస్తరస్య హి అంతః న అస్తి ।

అహమాత్మా గుడాకేశ సర్వభూతాశయస్థితః ।
అహమాదిశ్చ మధ్యం చ భూతానామంత ఏవ చ ॥ 10-20 ॥

అహం ఆత్మా గుడాకా-ఈశ సర్వ-భూత-ఆశయ-స్థితః ।
అహం ఆదిః చ మధ్యం చ భూతానాం అంతః ఏవ చ ॥ 10-20 ॥

హే గుడాకా-ఈశ! అహం, సర్వ-భూత-ఆశయ-స్థితః ఆత్మా,
భూతానాం ఆదిః చ మధ్యం చ అంతః చ అహం ఏవ ।

ఆదిత్యానామహం విష్ణుర్జ్యోతిషాం రవిరంశుమాన్ ।
మరీచిర్మరుతామస్మి నక్షత్రాణామహం శశీ ॥ 10-21 ॥

ఆదిత్యానాం అహం విష్ణుః జ్యోతిషాం రవిః అంశుమాన్ ।
మరీచిః మరుతాం అస్మి నక్షత్రాణాం అహం శశీ ॥ 10-21 ॥

ఆదిత్యానాం విష్ణుః అహం, జ్యోతిషాం అంశుమాన్ రవిః,
మరుతాం మరీచిః, నక్షత్రాణాం శశీ (చ) అహం అస్మి ।

వేదానాం సామవేదోఽస్మి దేవానామస్మి వాసవః ।
ఇంద్రియాణాం మనశ్చాస్మి భూతానామస్మి చేతనా ॥ 10-22 ॥

వేదానాం సామవేదః అస్మి దేవానాం అస్మి వాసవః ।
ఇంద్రియాణాం మనః చ అస్మి భూతానాం అస్మి చేతనా ॥ 10-22 ॥

వేదానాం సామవేదః (అహం), అస్మి దేవానాం వాసవః అస్మి,
ఇంద్రియాణాం మనః అస్మి, భూతానాం చేతనా చ అస్మి ।

రుద్రాణాం శంకరశ్చాస్మి విత్తేశో యక్షరక్షసాం ।
వసూనాం పావకశ్చాస్మి మేరుః శిఖరిణామహం ॥ 10-23 ॥

రుద్రాణాం శంకరః చ అస్మి విత్త-ఈశః యక్ష-రక్షసాం ।
వసూనాం పావకః చ అస్మి మేరుః శిఖరిణాం అహం ॥ 10-23 ॥

రుద్రాణాం శంకరః, యక్ష-రక్షసాం చ విత్త-ఈశః అస్మి,
వసూనాం పావకః, శిఖరిణాం మేరుః చ అహం అస్మి ।

పురోధసాం చ ముఖ్యం మాం విద్ధి పార్థ బృహస్పతిం ।
సేనానీనామహం స్కందః సరసామస్మి సాగరః ॥ 10-24 ॥

పురోధసాం చ ముఖ్యం మాం విద్ధి పార్థ బృహస్పతిం ।
సేనానీనాం అహం స్కందః సరసాం అస్మి సాగరః ॥ 10-24 ॥

హే పార్థ! పురోధసాం చ ముఖ్యం బృహస్పతిం మాం విద్ధి,
సేనానీనాం స్కందః, సరసాం సాగరః అహం అస్మి ।

మహర్షీణాం భృగురహం గిరామస్మ్యేకమక్షరం ।
యజ్ఞానాం జపయజ్ఞోఽస్మి స్థావరాణాం హిమాలయః ॥ 10-25 ॥

మహర్షీణాం భృగుః అహం గిరాం అస్మి ఏకం అక్షరం ।
యజ్ఞానాం జప-యజ్ఞః అస్మి స్థావరాణాం హిమాలయః ॥ 10-25 ॥

మహర్షీణాం భృగుః, గిరాం ఏకం అక్షరం అహం అస్మి,
యజ్ఞానాం జప-యజ్ఞః, స్థావరాణాం హిమాలయః (చ) అస్మి ।

అశ్వత్థః సర్వవృక్షాణాం దేవర్షీణాం చ నారదః ।
గంధర్వాణాం చిత్రరథః సిద్ధానాం కపిలో మునిః ॥ 10-26 ॥

అశ్వత్థః సర్వ-వృక్షాణాం దేవర్షీణాం చ నారదః ।
గంధర్వాణాం చిత్రరథః సిద్ధానాం కపిలః మునిః ॥ 10-26 ॥

సర్వ-వృక్షాణాం అశ్వత్థః, దేవర్షీణాం చ నారదః,
గంధర్వాణాం చిత్రరథః, సిద్ధానాం కపిలః మునిః (అహం అస్మి) ।

ఉచ్చైఃశ్రవసమశ్వానాం విద్ధి మామమృతోద్భవం ।
ఐరావతం గజేంద్రాణాం నరాణాం చ నరాధిపం ॥ 10-27 ॥

ఉచ్చైఃశ్రవసం అశ్వానాం విద్ధి మాం అమృత-ఉద్భవం ।
ఐరావతం గజేంద్రాణాం నరాణాం చ నరాధిపం ॥ 10-27 ॥

అశ్వానాం అమృత-ఉద్భవం ఉచ్చైఃశ్రవసం, గజేంద్రాణాం
ఐరావతం, నరాణాం నరాధిపం చ మాం విద్ధి ।

ఆయుధానామహం వజ్రం ధేనూనామస్మి కామధుక్ ।
ప్రజనశ్చాస్మి కందర్పః సర్పాణామస్మి వాసుకిః ॥ 10-28 ॥

ఆయుధానాం అహం వజ్రం ధేనూనాం అస్మి కామధుక్ ।
ప్రజనః చ అస్మి కందర్పః సర్పాణాం అస్మి వాసుకిః ॥ 10-28 ॥

ఆయుధానాం వజ్రం అహం, ధేనూనాం కామధుక్
(అహం) అస్మి, ప్రజనః కందర్పః అస్మి, సర్పాణాం వాసుకిః చ అస్మి ।

అనంతశ్చాస్మి నాగానాం వరుణో యాదసామహం ।
పితౄణామర్యమా చాస్మి యమః సంయమతామహం ॥ 10-29 ॥

అనంతః చ అస్మి నాగానాం వరుణః యాదసాం అహం ।
పితౄణాం అర్యమా చ అస్మి యమః సంయమతాం అహం ॥ 10-29 ॥

నాగానాం అనంతః, యాదసాం వరుణః చ అహం అస్మి,
పితౄణాం అర్యమా చ, సంయమతాం యమః (చ) అహం అస్మి ।

ప్రహ్లాదశ్చాస్మి దైత్యానాం కాలః కలయతామహం ।
మృగాణాం చ మృగేంద్రోఽహం వైనతేయశ్చ పక్షిణాం ॥ 10-30 ॥

ప్రహ్లాదః చ అస్మి దైత్యానాం కాలః కలయతాం అహం ।
మృగాణాం చ మృగేంద్రః అహం వైనతేయః చ పక్షిణాం ॥ 10-30 ॥

దైత్యానాం ప్రహ్లాదః, కలయతాం కాలః చ అహం అస్మి,
మృగాణాం మృగేంద్రః చ, పక్షిణాం వైనతేయః చ అహం (అస్మి) ।

పవనః పవతామస్మి రామః శస్త్రభృతామహం ।
ఝషాణాం మకరశ్చాస్మి స్రోతసామస్మి జాహ్నవీ ॥ 10-31 ॥

పవనః పవతాం అస్మి రామః శస్త్ర-భృతాం అహం ।
ఝషాణాం మకరః చ అస్మి స్రోతసాం అస్మి జాహ్నవీ ॥ 10-31 ॥

పవతాం పవనః అస్మి, శస్త్ర-భృతాం చ రామః అహం (అస్మి),
ఝషాణాం మకరః అస్మి, స్రోతసాం జాహ్నవీ చ (అహం) అస్మి ।

సర్గాణామాదిరంతశ్చ మధ్యం చైవాహమర్జున ।
అధ్యాత్మవిద్యా విద్యానాం వాదః ప్రవదతామహం ॥ 10-32 ॥

సర్గాణాం ఆదిః అంతః చ మధ్యం చ ఏవ అహం అర్జున ।
అధ్యాత్మ-విద్యా విద్యానాం వాదః ప్రవదతాం అహం ॥ 10-32 ॥

హే అర్జున! సర్గాణాం ఆదిః మధ్యం చ అంతః చ ఏవ అహం
(అస్మి), విద్యానాం అధ్యాత్మ-విద్యా, ప్రవదతాం వాదః అహం (అస్మి).

అక్షరాణామకారోఽస్మి ద్వంద్వః సామాసికస్య చ ।
అహమేవాక్షయః కాలో ధాతాహం విశ్వతోముఖః ॥ 10-33 ॥

అక్షరాణాం అకారః అస్మి ద్వంద్వః సామాసికస్య చ ।
అహం ఏవ అక్షయః కాలః ధాతా అహం విశ్వతోముఖః ॥ 10-33 ॥

అక్షరాణాం అకారః, సామాసికస్య చ ద్వంద్వః,
అక్షయః కాలః అహం ఏవ, విశ్వతోముఖః ధాతా (చ) అహం అస్మి ।

మృత్యుః సర్వహరశ్చాహముద్భవశ్చ భవిష్యతాం ।
కీర్తిః శ్రీర్వాక్చ నారీణాం స్మృతిర్మేధా ధృతిః క్షమా ॥ 10-34 ॥

మృత్యుః సర్వ-హరః చ అహం ఉద్భవః చ భవిష్యతాం ।
కీర్తిః శ్రీః వాక్ చ నారీణాం స్మృతిః మేధా ధృతిః క్షమా ॥ 10-34 ॥

సర్వ-హరః మృత్యుః, భవిష్యతాం ఉద్భవః చ అహం
నారీణాం చ కీర్తిః శ్రీః వాక్ స్మృతిః మేధా ధృతిః
క్షమా చ (అహం అస్మి).

బృహత్సామ తథా సామ్నాం గాయత్రీ ఛందసామహం ।
మాసానాం మార్గశీర్షోఽహమృతూనాం కుసుమాకరః ॥ 10-35 ॥

బృహత్-సామ తథా సామ్నాం గాయత్రీ ఛందసాం అహం ।
మాసానాం మార్గశీర్షః అహం ఋతూనాం కుసుమాకరః ॥ 10-35 ॥

సామ్నాం బృహత్-సామ, తథా ఛందసాం గాయత్రీ అహం,
మాసానాం మార్గశీర్షః, ఋతూనాం కుసుమాకరః అహం (అస్మి) ।

ద్యూతం ఛలయతామస్మి తేజస్తేజస్వినామహం ।
జయోఽస్మి వ్యవసాయోఽస్మి సత్త్వం సత్త్వవతామహం ॥ 10-36 ॥

ద్యూతం ఛలయతాం అస్మి తేజః తేజస్వినాం అహం ।
జయః అస్మి వ్యవసాయః అస్మి సత్త్వం సత్త్వవతాం అహం ॥ 10-36 ॥

ఛలయతాం ద్యూతం, తేజస్వినాం తేజః అహం అస్మి,
జయః అహం అస్మి, వ్యవసాయః (అహం) అస్మి, సత్త్వవతాం
సత్త్వం (అహం అస్మి).

వృష్ణీనాం వాసుదేవోఽస్మి పాండవానాం ధనంజయః ।
మునీనామప్యహం వ్యాసః కవీనాముశనా కవిః ॥ 10-37 ॥

వృష్ణీనాం వాసుదేవః అస్మి పాండవానాం ధనంజయః ।
మునీనాం అపి అహం వ్యాసః కవీనాం ఉశనా కవిః ॥ 10-37 ॥

వృష్ణీనాం వాసుదేవః, పాండవానాం ధనంజయః అస్మి,
మునీనాం అపి వ్యాసః (అహం), కవీనాం ఉశనా కవిః (అహం అస్మి).

దండో దమయతామస్మి నీతిరస్మి జిగీషతాం ।
మౌనం చైవాస్మి గుహ్యానాం జ్ఞానం జ్ఞానవతామహం ॥ 10-38 ॥

దండః దమయతాం అస్మి నీతిః అస్మి జిగీషతాం ।
మౌనం చ ఏవ అస్మి గుహ్యానాం జ్ఞానం జ్ఞానవతాం అహం ॥ 10-38 ॥

దమయతాం దండః అస్మి, జిగీషతాం నీతిః అస్మి । గుహ్యానాం
మౌనం, జ్ఞానవతాం జ్ఞానం చ ఏవ అహం అస్మి ।

యచ్చాపి సర్వభూతానాం బీజం తదహమర్జున ।
న తదస్తి వినా యత్స్యాన్మయా భూతం చరాచరం ॥ 10-39 ॥

యత్ చ అపి సర్వ-భూతానాం బీజం తత్ అహం అర్జున ।
న తత్ అస్తి వినా యత్ స్యాత్ మయా భూతం చర-అచరం ॥ 10-39 ॥

హే అర్జున! చ సర్వ-భూతానాం యత్ బీజం తత్ అపి అహం (అస్మి),
యత్ చర-అచరం భూతం స్యాత్ తత్ మయా వినా న అస్తి ।

నాంతోఽస్తి మమ దివ్యానాం విభూతీనాం పరంతప ।
ఏష తూద్దేశతః ప్రోక్తో విభూతేర్విస్తరో మయా ॥ 10-40 ॥

న అంతః అస్తి మమ దివ్యానాం విభూతీనాం పరంతప ।
ఏషః తు ఉద్దేశతః ప్రోక్తః విభూతేః విస్తరః మయా ॥ 10-40 ॥

హే పరంతప! మమ దివ్యానాం విభూతీనాం అంతః న అస్తి,
ఏషః తు విభూతేః విస్తరః మయా ఉద్దేశతః ప్రోక్తః ।

యద్యద్విభూతిమత్సత్త్వం శ్రీమదూర్జితమేవ వా ।
తత్తదేవావగచ్ఛ త్వం మమ తేజోంఽశసంభవం ॥ 10-41 ॥

యత్ యత్ విభూతిమత్ సత్త్వం శ్రీమత్ ఊర్జితం ఏవ వా ।
తత్ తత్ అవగచ్ఛ త్వం మమ తేజః అంశ-సంభవం ॥ 10-41 ॥

యత్ యత్ సత్త్వం విభూతిమత్, శ్రీమత్ ఊర్జితం ఏవ వా
(అస్తి), తత్ తత్ మమ తేజః అంశ-సంభవం (అస్తి ఇతి)
త్వం అవగచ్ఛ ।

అథవా బహునైతేన కిం జ్ఞాతేన తవార్జున ।
విష్టభ్యాహమిదం కృత్స్నమేకాంశేన స్థితో జగత్ ॥ 10-42 ॥

అథవా బహునా ఏతేన కిం జ్ఞాతేన తవ అర్జున ।
విష్టభ్య అహం ఇదం కృత్స్నం ఏక-అంశేన స్థితః జగత్ ॥ 10-42 ॥

హే అర్జున! అథవా ఏతేన బహునా జ్ఞాతేన తవ కిం? అహం
ఇదం కృత్స్నం జగత్ ఏక-అంశేన విష్టభ్య స్థితః (అస్మి ఇతి త్వం విద్ధి) ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
విభూతియోగో నామ దశమోఽధ్యాయః ॥ 10 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
విభూతి-యోగః నామ దశమః అధ్యాయః ॥ 10 ॥

అథైకాదశోఽధ్యాయః । విశ్వరూపదర్శనయోగః ।
అథ ఏకాదశః అధ్యాయః । విశ్వ-రూప-దర్శన-యోగః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జున ఉవాచ ।

మదనుగ్రహాయ పరమం గుహ్యమధ్యాత్మసంజ్ఞితం ।
యత్త్వయోక్తం వచస్తేన మోహోఽయం విగతో మమ ॥ 11-1 ॥

మత్ అనుగ్రహాయ పరమం గుహ్యం అధ్యాత్మ-సంజ్ఞితం ।
యత్ త్వయా ఉక్తం వచః తేన మోహః అయం విగతః మమ ॥ 11-1 ॥

త్వయా మత్ అనుగ్రహాయ అధ్యాత్మ-సంజ్ఞితం యత్ పరమం
గుహ్యం వచః ఉక్తం, తేన మమ అయం మోహః విగతః ।

భవాప్యయౌ హి భూతానాం శ్రుతౌ విస్తరశో మయా ।
త్వత్తః కమలపత్రాక్ష మాహాత్మ్యమపి చావ్యయం ॥ 11-2 ॥

భవ అపి అయౌ హి భూతానాం శ్రుతౌ విస్తరశః మయా ।
త్వత్తః కమల-పత్ర-అక్ష మాహాత్మ్యం అపి చ అవ్యయం ॥ 11-2 ॥

హే కమల-పత్ర-అక్ష! భూతానాం భవ అపి అయౌ మయా త్వత్తః
విస్తరశః శ్రుతౌ హి; అవ్యయం మాహాత్మ్యం అపి చ (శ్రుతం) ।

ఏవమేతద్యథాత్థ త్వమాత్మానం పరమేశ్వర ।
ద్రష్టుమిచ్ఛామి తే రూపమైశ్వరం పురుషోత్తమ ॥ 11-3 ॥

ఏవం ఏతత్ యథా ఆత్థ త్వం ఆత్మానం పరమేశ్వర ।
ద్రష్టుం ఇచ్ఛామి తే రూపం ఐశ్వరం పురుషోత్తమ ॥ 11-3 ॥

హే పరమేశ్వర! యథా ఏవం త్వం ఆత్మానం ఆత్థ, ఏతత్
హే పురుషోత్తమ! తే ఐశ్వరం రూపం ద్రష్టుం ఇచ్ఛామి ।

మన్యసే యది తచ్ఛక్యం మయా ద్రష్టుమితి ప్రభో ।
యోగేశ్వర తతో మే త్వం దర్శయాత్మానమవ్యయం ॥ 11-4 ॥

మన్యసే యది తత్ శక్యం మయా ద్రష్టుం ఇతి ప్రభో ।
యోగేశ్వర తతః మే త్వం దర్శయ ఆత్మానం అవ్యయం ॥ 11-4 ॥

హే యోగేశ్వర ప్రభో! మయా తత్ ద్రష్టుం శక్యం ఇతి త్వం
యది మన్యసే, తతః మే అవ్యయం ఆత్మానం దర్శయ ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

పశ్య మే పార్థ రూపాణి శతశోఽథ సహస్రశః ।
నానావిధాని దివ్యాని నానావర్ణాకృతీని చ ॥ 11-5 ॥

పశ్య మే పార్థ రూపాణి శతశః అథ సహస్రశః ।
నానా-విధాని దివ్యాని నానా-వర్ణ-ఆకృతీని చ ॥ 11-5 ॥

హే పార్థ! మే నానా-విధాని, నానా-వర్ణ-ఆకృతీని, దివ్యాని చ
శతశః అథ సహస్రశః రూపాణి పశ్య ।

పశ్యాదిత్యాన్వసూన్ రుద్రానశ్వినౌ మరుతస్తథా ।
బహూన్యదృష్టపూర్వాణి పశ్యాశ్చర్యాణి భారత ॥ 11-6 ॥

పశ్య ఆదిత్యాన్ వసూన్ రుద్రాన్ అశ్వినౌ మరుతాః తథా ।
బహూని అదృష్ట-పూర్వాణి పశ్య ఆశ్చర్యాణి భారత ॥ 11-6 ॥

హే భారత! ఆదిత్యాన్, వసూన్, రుద్రాన్, అశ్వినౌ తథా
మరుతాః పశ్య, అదృష్ట-పూర్వాణి బహూని ఆశ్చర్యాణి (చ) పశ్య ।

ఇహైకస్థం జగత్కృత్స్నం పశ్యాద్య సచరాచరం ।
మమ దేహే గుడాకేశ యచ్చాన్యద్ ద్రష్టుమిచ్ఛసి ॥ 11-7 ॥

ఇహ ఏకస్థం జగత్ కృత్స్నం పశ్య అద్య సచర-అచరం ।
మమ దేహే గుడాకేశ యత్ చ అన్యత్ ద్రష్టుం ఇచ్ఛసి ॥ 11-7 ॥

హే గుడాకేశ! కృత్స్నం సచర-అచరం జగత్, యత్ అన్యత్
చ ద్రష్టుం ఇచ్ఛసి, (తత్ అపి) ఇహ మమ దేహే ఏకస్థం అద్య పశ్య ।

న తు మాం శక్యసే ద్రష్టుమనేనైవ స్వచక్షుషా ।
దివ్యం దదామి తే చక్షుః పశ్య మే యోగమైశ్వరం ॥ 11-8 ॥

న తు మాం శక్యసే ద్రష్టుం అనేన ఏవ స్వ-చక్షుషా ।
దివ్యం దదామి తే చక్షుః పశ్య మే యోగం ఐశ్వరం ॥ 11-8 ॥

అనేన ఏవ స్వ-చక్షుషా తు మాం ద్రష్టుం న శక్యసే, (అత ఏవ)
దివ్యం చక్షుః తే దదామి, మే ఐశ్వరం యోగం పశ్య ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఏవముక్త్వా తతో రాజన్మహాయోగేశ్వరో హరిః ।
దర్శయామాస పార్థాయ పరమం రూపమైశ్వరం ॥ 11-9 ॥

ఏవం ఉక్త్వా తతః రాజన్ మహా-యోగ-ఈశ్వరః హరిః ।
దర్శయామాస పార్థాయ పరమం రూపం ఐశ్వరం ॥ 11-9 ॥

హే రాజన్! ఏవం ఉక్త్వా, తతః మహా-యోగ-ఈశ్వరః హరిః పార్థాయ
పరమం ఐశ్వరం రూపం దర్శయామాస ।

అనేకవక్త్రనయనమనేకాద్భుతదర్శనం ।
అనేకదివ్యాభరణం దివ్యానేకోద్యతాయుధం ॥ 11-10 ॥

అనేక-వక్త్ర-నయనం అనేక-అద్భుత-దర్శనం ।
అనేక-దివ్య-ఆభరణం దివ్య-అనేక-ఉద్యత-ఆయుధం ॥ 11-10 ॥

అనేక-వక్త్ర-నయనం, అనేక-అద్భుత-దర్శనం,
అనేక-దివ్య-ఆభరణం, దివ్య-అనేక-ఉద్యత-ఆయుధం,

దివ్యమాల్యాంబరధరం దివ్యగంధానులేపనం ।
సర్వాశ్చర్యమయం దేవమనంతం విశ్వతోముఖం ॥ 11-11 ॥

దివ్య-మాల్య-అంబర-ధరం దివ్య-గంధ-అనులేపనం ।
సర్వ-ఆశ్చర్యమయం దేవం అనంతం విశ్వతోముఖం ॥ 11-11 ॥

దివ్య-మాల్య-అంబర-ధరం, దివ్య-గంధ-అనులేపనం,
సర్వ-ఆశ్చర్యమయం, అనంతం, విశ్వతోముఖం
దేవం (అర్జునః అపశ్యత్) ।

దివి సూర్యసహస్రస్య భవేద్యుగపదుత్థితా ।
యది భాః సదృశీ సా స్యాద్భాసస్తస్య మహాత్మనః ॥ 11-12 ॥

దివి సూర్య-సహస్రస్య భవేత్ యుగపత్ ఉత్థితా ।
యది భాః సదృశీ సా స్యాత్ భాసః తస్య మహాత్మనః ॥ 11-12 ॥

యది దివి సూర్య-సహస్రస్య భాః యుగపత్ ఉత్థితా భవేత్,
(తర్హి) సా తస్య మహాత్మనః భాసః సదృశీ స్యాత్ ।

తత్రైకస్థం జగత్కృత్స్నం ప్రవిభక్తమనేకధా ।
అపశ్యద్దేవదేవస్య శరీరే పాండవస్తదా ॥ 11-13 ॥

తత్ర ఏకస్థం జగత్ కృత్స్నం ప్రవిభక్తం అనేకధా ।
అపశ్యత్ దేవ-దేవస్య శరీరే పాండవః తదా ॥ 11-13 ॥

పాండవః తదా అనేకధా ప్రవిభక్తం కృత్స్నం జగత్,
తత్ర దేవ-దేవస్య శరీరే ఏకస్థం అపశ్యత్ ।

తతః స విస్మయావిష్టో హృష్టరోమా ధనంజయః ।
ప్రణమ్య శిరసా దేవం కృతాంజలిరభాషత ॥ 11-14 ॥

తతః సః విస్మయ-ఆవిష్టః హృష్ట-రోమా ధనంజయః ।
ప్రణమ్య శిరసా దేవం కృత-అంజలిః అభాషత ॥ 11-14 ॥

తతః విస్మయ-ఆవిష్టః హృష్ట-రోమా సః ధనంజయః, దేవం
శిరసా ప్రణమ్య, కృత-అంజలిః అభాషత ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

పశ్యామి దేవాంస్తవ దేవ దేహే
సర్వాంస్తథా భూతవిశేషసంఘాన్ ।
బ్రహ్మాణమీశం కమలాసనస్థ-
మృషీంశ్చ సర్వానురగాంశ్చ దివ్యాన్ ॥ 11-15 ॥

పశ్యామి దేవాన్ తవ దేవ దేహే
సర్వాన్ తథా భూత-విశేష-సంఘాన్ ।
బ్రహ్మాణం ఈశం కమల-ఆసనస్థం
ఋషీన్ చ సర్వాన్ ఉరగాన్ చ దివ్యాన్ ॥ 11-15 ॥

హే దేవ! (అహం) తవ దేహే సర్వాన్ దేవాన్, తథా
భూత-విశేష-సంఘాన్, కమల-ఆసనస్థం ఈశం
బ్రహ్మాణం చ, సర్వాన్ ఋషీన్, దివ్యాన్ ఉరగాన్ చ పశ్యామి ।

అనేకబాహూదరవక్త్రనేత్రం
పశ్యామి త్వాం సర్వతోఽనంతరూపం ।
నాంతం న మధ్యం న పునస్తవాదిం
పశ్యామి విశ్వేశ్వర విశ్వరూప ॥ 11-16 ॥

అనేక-బాహు-ఉదర-వక్త్ర-నేత్రం
పశ్యామి త్వాం సర్వతః అనంత-రూపం ।
న అంతం న మధ్యం న పునః తవ ఆదిం
పశ్యామి విశ్వేశ్వర విశ్వరూప ॥ 11-16 ॥

(అహం) త్వాం అనేక-బాహు-ఉదర-వక్త్ర-నేత్రం సర్వతః
అనంత-రూపం పశ్యామి । హే విశ్వరూప విశ్వేశ్వర!
పునః తవ అంతం మధ్యం ఆదిం న పశ్యామి ।

కిరీటినం గదినం చక్రిణం చ
తేజోరాశిం సర్వతో దీప్తిమంతం ।
పశ్యామి త్వాం దుర్నిరీక్ష్యం సమంతాద్
దీప్తానలార్కద్యుతిమప్రమేయం ॥ 11-17 ॥

కిరీటినం గదినం చక్రిణం చ
తేజో-రాశిం సర్వతః దీప్తిమంతం ।
పశ్యామి త్వాం దుర్నిరీక్ష్యం సమంతాత్
దీప్త-అనల-అర్క-ద్యుతిం అప్రమేయం ॥ 11-17 ॥

త్వాం కిరీటినం, గదినం, చక్రిణం, తేజో-రాశిం
సర్వతః దీప్తిమంతం, సమంతాత్ దీప్త-అనల-అర్క-ద్యుతిం
అప్రమేయం దుర్నిరీక్ష్యం చ పశ్యామి ।

త్వమక్షరం పరమం వేదితవ్యం
త్వమస్య విశ్వస్య పరం నిధానం ।
త్వమవ్యయః శాశ్వతధర్మగోప్తా
సనాతనస్త్వం పురుషో మతో మే ॥ 11-18 ॥

త్వం అక్షరం పరమం వేదితవ్యం
త్వం అస్య విశ్వస్య పరం నిధానం ।
త్వం అవ్యయః శాశ్వత-ధర్మ-గోప్తా
సనాతనః త్వం పురుషః మతః మే ॥ 11-18 ॥

త్వం వేదితవ్యం పరమం అక్షరం, త్వం అస్య విశ్వస్య
పరం నిధానం, త్వం అవ్యయః శాశ్వత-ధర్మ-గోప్తా,
త్వం సనాతనః పురుషః మే మతః ।

అనాదిమధ్యాంతమనంతవీర్య-
మనంతబాహుం శశిసూర్యనేత్రం ।
పశ్యామి త్వాం దీప్తహుతాశవక్త్రం
స్వతేజసా విశ్వమిదం తపంతం ॥ 11-19 ॥

అనాది-మధ్య-అంతం అనంత-వీర్యం
అనంత-బాహుం శశి-సూర్య-నేత్రం ।
పశ్యామి త్వాం దీప్త-హుతాశ-వక్త్రం
స్వ-తేజసా విశ్వం ఇదం తపంతం ॥ 11-19 ॥

అనాది-మధ్య-అంతం, అనంత-వీర్యం, అనంత-బాహుం,
శశి-సూర్య-నేత్రం, దీప్త-హుతాశ-వక్త్రం, స్వ-తేజసా
ఇదం విశ్వం తపంతం, త్వాం పశ్యామి ।

ద్యావాపృథివ్యోరిదమంతరం హి
వ్యాప్తం త్వయైకేన దిశశ్చ సర్వాః ।
దృష్ట్వాద్భుతం రూపముగ్రం తవేదం
లోకత్రయం ప్రవ్యథితం మహాత్మన్ ॥ 11-20 ॥

ద్యావా-పృథివ్యోః ఇదం అంతరం హి
వ్యాప్తం త్వయా ఏకేన దిశః చ సర్వాః ।
దృష్ట్వా అద్భుతం రూపం ఉగ్రం తవ ఇదం
లోక-త్రయం ప్రవ్యథితం మహాత్మన్ ॥ 11-20 ॥

హే మహాత్మన్! త్వయా ఏకేన ద్యావా-పృథివ్యోః ఇదం
అంతరం వ్యాప్తం, సర్వాః దిశః చ (వ్యాప్తాః), ఇదం తవ
అద్భుతం ఉగ్రం రూపం దృష్ట్వా లోక-త్రయం ప్రవ్యథితం హి ।

అమీ హి త్వాం సురసంఘా విశంతి
కేచిద్భీతాః ప్రాంజలయో గృణంతి ।
స్వస్తీత్యుక్త్వా మహర్షిసిద్ధసంఘాః
స్తువంతి త్వాం స్తుతిభిః పుష్కలాభిః ॥ 11-21 ॥

అమీ హి త్వాం సుర-సంఘాః విశంతి
కేచిత్ భీతాః ప్రాంజలయః గృణంతి ।
స్వస్తి ఇతి ఉక్త్వా మహర్షి-సిద్ధ-సంఘాః
స్తువంతి త్వాం స్తుతిభిః పుష్కలాభిః ॥ 11-21 ॥

అమీ హి సుర-సంఘాః త్వాం విశంతి, కేచిత్ భీతాః ప్రాంజలయః
గృణంతి; మహర్షి-సిద్ధ-సంఘాః స్వస్తి ఇతి ఉక్త్వా పుష్కలాభిః
స్తుతిభిః త్వాం స్తువంతి ।

రుద్రాదిత్యా వసవో యే చ సాధ్యా
విశ్వేఽశ్వినౌ మరుతశ్చోష్మపాశ్చ ।
గంధర్వయక్షాసురసిద్ధసంఘా
వీక్షంతే త్వాం విస్మితాశ్చైవ సర్వే ॥ 11-22 ॥

రుద్ర-ఆదిత్యాః వసవః యే చ సాధ్యాః
విశ్వే అశ్వినౌ మరుతః చ ఉష్మపాః చ ।
గంధర్వ-యక్ష-అసుర-సిద్ధ-సంఘాః
వీక్షంతే త్వాం విస్మితాః చ ఏవ సర్వే ॥ 11-22 ॥

రుద్ర-ఆదిత్యాః, వసవః, యే చ సాధ్యాః, విశ్వే అశ్వినౌ చ,
మరుతః, ఉష్మపాః చ, గంధర్వ-యక్ష-అసుర-సిద్ధ-సంఘాః
చ సర్వే విస్మితాః ఏవ త్వాం వీక్షంతే ।

రూపం మహత్తే బహువక్త్రనేత్రం
మహాబాహో బహుబాహూరుపాదం ।
బహూదరం బహుదంష్ట్రాకరాలం
దృష్ట్వా లోకాః ప్రవ్యథితాస్తథాహం ॥ 11-23 ॥

రూపం మహత్ తే బహు-వక్త్ర-నేత్రం
మహా-బాహో బహు-బాహు-ఊరు-పాదం ।
బహు-ఉదరం బహు-దంష్ట్రా-కరాలం
దృష్ట్వా లోకాః ప్రవ్యథితాః తథా అహం ॥ 11-23 ॥

హే మహా-బాహో! బహు-వక్త్ర-నేత్రం, బహు-బాహు-ఊరు-పాదం,
బహు-ఉదరం, బహు-దంష్ట్రా-కరాలం తే మహత్ రూపం దృష్ట్వా
లోకాః ప్రవ్యథితాః, తథా అహం (అపి వ్యథితః అస్మి).

నభఃస్పృశం దీప్తమనేకవర్ణం
వ్యాత్తాననం దీప్తవిశాలనేత్రం ।
దృష్ట్వా హి త్వాం ప్రవ్యథితాంతరాత్మా
ధృతిం న విందామి శమం చ విష్ణో ॥ 11-24 ॥

నభః-స్పృశం దీప్తం అనేక-వర్ణం
వ్యాత్త-ఆననం దీప్త-విశాల-నేత్రం ।
దృష్ట్వా హి త్వాం ప్రవ్యథిత-అంతర-ఆత్మా
ధృతిం న విందామి శమం చ విష్ణో ॥ 11-24 ॥

హే విష్ణో! త్వాం నభః-స్పృశం, దీప్తం, అనేక-వర్ణం,
వ్యాత్త-ఆననం, దీప్త-విశాల-నేత్రం, దృష్ట్వా హి (అహం)
ప్రవ్యథిత-అంతర-ఆత్మా (భూత్వా) ధృతిం శమం చ న విందామి ।

దంష్ట్రాకరాలాని చ తే ముఖాని
దృష్ట్వైవ కాలానలసన్నిభాని ।
దిశో న జానే న లభే చ శర్మ
ప్రసీద దేవేశ జగన్నివాస ॥ 11-25 ॥

దంష్ట్రా-కరాలాని చ తే ముఖాని
దృష్ట్వా ఏవ కాల-అనల-సన్నిభాని ।
దిశః న జానే న లభే చ శర్మ
ప్రసీద దేవేశ జగత్-నివాస ॥ 11-25 ॥

హే దేవేశ! హే జగత్-నివాస! కాల-అనల-సన్నిభాని
దంష్ట్రా-కరాలాని చ తే ముఖాని దృష్ట్వా ఏవ (అహం) దిశః
న జానే, శర్మ చ న లభే, (అతః త్వం) ప్రసీద ।

అమీ చ త్వాం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాః
సర్వే సహైవావనిపాలసంఘైః ।
భీష్మో ద్రోణః సూతపుత్రస్తథాసౌ
సహాస్మదీయైరపి యోధముఖ్యైః ॥ 11-26 ॥

వక్త్రాణి తే త్వరమాణా విశంతి
దంష్ట్రాకరాలాని భయానకాని ।
కేచిద్విలగ్నా దశనాంతరేషు
సందృశ్యంతే చూర్ణితైరుత్తమాంగైః ॥ 11-27 ॥

అమీ చ త్వాం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాః
సర్వే సహ ఏవ అవనిపాల-సంఘైః ।
భీష్మః ద్రోణః సూత-పుత్రః తథా అసౌ
సహ అస్మదీయైః అపి యోధ-ముఖ్యైః ॥ 11-26 ॥

వక్త్రాణి తే త్వరమాణాః విశంతి
దంష్ట్రా-కరాలాని భయానకాని ।
కేచిత్ విలగ్నాః దశన-అంతరేషు
సందృశ్యంతే చూర్ణితైః ఉత్తమ-అంగైః ॥ 11-27 ॥

అమీ చ సర్వే ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాః అవనిపాల-సంఘైః సహ ఏవ,
తథా భీష్మః ద్రోణః అసౌ సూత-పుత్రః అస్మదీయైః అపి యోధ-ముఖ్యైః
సహ త్వాం విశంతి ।తే దంష్ట్రా-కరాలాని భయానకాని వక్త్రాణి
త్వరమాణాః (విశంతి), కేచిత్ దశన-అంతరేషు విలగ్నాః చూర్ణితైః
ఉత్తమ-అంగైః (యుక్తాః) సందృశ్యంతే ।

యథా నదీనాం బహవోఽమ్బువేగాః
సముద్రమేవాభిముఖా ద్రవంతి ।
తథా తవామీ నరలోకవీరా
విశంతి వక్త్రాణ్యభివిజ్వలంతి ॥ 11-28 ॥

యథా నదీనాం బహవః అంబు-వేగాః
సముద్రం ఏవ అభిముఖాః ద్రవంతి ।
తథా తవ అమీ నర-లోక-వీరాః
విశంతి వక్త్రాణి అభివిజ్వలంతి ॥ 11-28 ॥

యథా నదీనాం బహవః అంబు-వేగాః అభిముఖాః సముద్రం
ఏవ ద్రవంతి, తథా అమీ నర-లోక-వీరాః తవ అభివిజ్వలంతి వక్త్రాణి విశంతి ।

యథా ప్రదీప్తం జ్వలనం పతంగా
విశంతి నాశాయ సమృద్ధవేగాః ।
తథైవ నాశాయ విశంతి లోకాస్-
తవాపి వక్త్రాణి సమృద్ధవేగాః ॥ 11-29 ॥

యథా ప్రదీప్తం జ్వలనం పతంగాః
విశంతి నాశాయ సమృద్ధ-వేగాః ।
తథా ఏవ నాశాయ విశంతి లోకాః
తవ అపి వక్త్రాణి సమృద్ధ-వేగాః ॥ 11-29 ॥

యథా పతంగాః సమృద్ధ-వేగాః నాశాయ ప్రదీప్తం జ్వలనం
విశంతి, తథా ఏవ లోకాః సమృద్ధ-వేగాః నాశాయ తవ అపి వక్త్రాణి విశంతి ।

లేలిహ్యసే గ్రసమానః సమంతాల్-
లోకాన్సమగ్రాన్వదనైర్జ్వలద్భిః ।
తేజోభిరాపూర్య జగత్సమగ్రం
భాసస్తవోగ్రాః ప్రతపంతి విష్ణో ॥ 11-30 ॥

లేలిహ్యసే గ్రసమానః సమంతాత్
లోకాన్ సమగ్రాన్ వదనైః జ్వలద్భిః ।
తేజోభిః ఆపూర్య జగత్ సమగ్రం
భాసః తవ ఉగ్రాః ప్రతపంతి విష్ణో ॥ 11-30 ॥

హే విష్ణో! సమంతాత్ జ్వలద్భిః వదనైః సమగ్రాన్ లోకాన్
గ్రసమానః (త్వం) లేలిహ్యసే, తవ ఉగ్రాః భాసః తేజోభిః
సమగ్రం జగత్ ఆపూర్య ప్రతపంతి ।

ఆఖ్యాహి మే కో భవానుగ్రరూపో
నమోఽస్తు తే దేవవర ప్రసీద ।
విజ్ఞాతుమిచ్ఛామి భవంతమాద్యం
న హి ప్రజానామి తవ ప్రవృత్తిం ॥ 11-31 ॥

ఆఖ్యాహి మే కో భవానుగ్రరూపో
నమః అస్తు తే దేవవర ప్రసీద ।
విజ్ఞాతుం ఇచ్ఛామి భవంతం ఆద్యం
న హి ప్రజానామి తవ ప్రవృత్తిం ॥ 11-31 ॥

హే దేవవర! తే నమః అస్తు, (త్వం) ప్రసీద, భవాన్
ఉగ్ర-రూపః కః (అస్తి)? (తత్) మే ఆఖ్యాహి । (అహం) ఆద్యం
భవంతం విజ్ఞాతుం ఇచ్ఛామి ।
తవ ప్రవృత్తిం హి (అహం)న ప్రజానామి ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

కాలోఽస్మి లోకక్షయకృత్ప్రవృద్ధో
లోకాన్సమాహర్తుమిహ ప్రవృత్తః ।
ఋతేఽపి త్వాం న భవిష్యంతి సర్వే
యేఽవస్థితాః ప్రత్యనీకేషు యోధాః ॥ 11-32 ॥

కాలః అస్మి లోక-క్షయ-కృత్ ప్రవృద్ధః
లోకాన్ సమాహర్తుం ఇహ ప్రవృత్తః ।
ఋతే అపి త్వాం న భవిష్యంతి సర్వే
యే అవస్థితాః ప్రత్యనీకేషు యోధాః ॥ 11-32 ॥

(అహం) లోక-క్షయ-కృత్ ప్రవృద్ధః కాలః అస్మి, ఇహ లోకాన్
సమాహర్తుం ప్రవృత్తః (అస్మి), త్వాం ఋతే అపి ప్రత్యనీకేషు
యే యోధాః అవస్థితాః, (తే) సర్వే న భవిష్యంతి ।

తస్మాత్త్వముత్తిష్ఠ యశో లభస్వ
జిత్వా శత్రూన్ భుంక్ష్వ రాజ్యం సమృద్ధం ।
మయైవైతే నిహతాః పూర్వమేవ
నిమిత్తమాత్రం భవ సవ్యసాచిన్ ॥ 11-33 ॥

తస్మాత్ త్వం ఉత్తిష్ఠ యశః లభస్వ
జిత్వా శత్రూన్ భుంక్ష్వ రాజ్యం సమృద్ధం ।
మయా ఏవ ఏతే నిహతాః పూర్వం ఏవ
నిమిత్త-మాత్రం భవ సవ్య-సాచిన్ ॥ 11-33 ॥

తస్మాత్ హే సవ్య-సాచిన్! త్వం ఉత్తిష్ఠ, యశః లభస్వ,
శత్రూన్ జిత్వా సమృద్ధం రాజ్యం భుంక్ష్వ । మయా ఏవ ఏతే
పూర్వం ఏవ నిహతాః, (త్వం) నిమిత్త-మాత్రం భవ ।

ద్రోణం చ భీష్మం చ జయద్రథం చ
కర్ణం తథాన్యానపి యోధవీరాన్ ।
మయా హతాంస్త్వం జహి మా వ్యథిష్ఠా
యుధ్యస్వ జేతాసి రణే సపత్నాన్ ॥ 11-34 ॥

ద్రోణం చ భీష్మం చ జయద్రథం చ
కర్ణం తథా అన్యాన్ అపి యోధ-వీరాన్ ।
మయా హతాన్ త్వం జహి మా వ్యథిష్ఠాః
యుధ్యస్వ జేతా అసి రణే సపత్నాన్ ॥ 11-34 ॥

త్వం ద్రోణం చ భీష్మం చ జయద్రథం చ కర్ణం తథా
మయా హతాన్ అన్యాన్ అపి యోధ-వీరాన్ జహి, మా వ్యథిష్ఠాః,
యుధ్యస్వ, రణే సపత్నాన్ జేతా అసి ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచనం కేశవస్య
కృతాంజలిర్వేపమానః కిరీటీ ।
నమస్కృత్వా భూయ ఏవాహ కృష్ణం
సగద్గదం భీతభీతః ప్రణమ్య ॥ 11-35 ॥

ఏతత్ శ్రుత్వా వచనం కేశవస్య
కృత-అంజలిః వేపమానః కిరీటీ ।
నమస్కృత్వా భూయః ఏవ ఆహ కృష్ణం
సగద్గదం భీత-భీతః ప్రణమ్య ॥ 11-35 ॥

కేశవస్య ఏతత్ వచనం శ్రుత్వా, వేపమానః కిరీటీ
కృత-అంజలిః కృష్ణం నమః కృత్వా, భీత-భీతః ప్రణమ్య
(చ) భూయః ఏవ సగద్గదం ఆహ ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

స్థానే హృషీకేశ తవ ప్రకీర్త్యా
జగత్ప్రహృష్యత్యనురజ్యతే చ ।
రక్షాంసి భీతాని దిశో ద్రవంతి
సర్వే నమస్యంతి చ సిద్ధసంఘాః ॥ 11-36 ॥

స్థానే హృషీకేశ తవ ప్రకీర్త్యా
జగత్ ప్రహృష్యతి అనురజ్యతే చ ।
రక్షాంసి భీతాని దిశః ద్రవంతి
సర్వే నమస్యంతి చ సిద్ధ-సంఘాః ॥ 11-36 ॥

హే హృషీకేశ! స్థానే, తవ ప్రకీర్త్యా జగత్ ప్రహృష్యతి,
అనురజ్యతే చ, భీతాని రక్షాంసి దిశః ద్రవంతి, సర్వే చ
సిద్ధ-సంఘాః నమస్యంతి ।

కస్మాచ్చ తే న నమేరన్మహాత్మన్
గరీయసే బ్రహ్మణోఽప్యాదికర్త్రే ।
అనంత దేవేశ జగన్నివాస
త్వమక్షరం సదసత్తత్పరం యత్ ॥ 11-37 ॥

కస్మాత్ చ తే న నమేరన్ మహాత్మన్
గరీయసే బ్రహ్మణః అపి ఆది-కర్త్రే ।
అనంత దేవేశ జగత్ నివాస
త్వం అక్షరం సత్ అసత్ తత్ పరం యత్ ॥ 11-37 ॥

హే మహాత్మన్! అనంత, దేవేశ! బ్రహ్మణః అపి
గరీయసే ఆది-కర్త్రే(తుభ్యం) తే కస్మాత్ చ న నమేరన్,
హే జగత్-నివాస! యత్ సత్ అసత్ (అస్తి) తత్ పరం అక్షరం త్వం

త్వమాదిదేవః పురుషః పురాణస్-
త్వమస్య విశ్వస్య పరం నిధానం ।
వేత్తాసి వేద్యం చ పరం చ ధామ
త్వయా తతం విశ్వమనంతరూప ॥ 11-38 ॥

త్వం ఆదిదేవః పురుషః పురాణః
త్వం అస్య విశ్వస్య పరం నిధానం ।
వేత్తా అసి వేద్యం చ పరం చ ధామ
త్వయా తతం విశ్వం అనంత-రూప ॥ 11-38 ॥

త్వం ఆదిదేవః, పురాణః పురుషః, త్వం అస్య విశ్వస్య పరం
నిధానం, (త్వం) వేత్తా చ వేద్యం. పరం ధామ హ్ చాసి ।
హే అనంత-రూప! త్వయా విశ్వం తతం ।

వాయుర్యమోఽగ్నిర్వరుణః శశాంకః
ప్రజాపతిస్త్వం ప్రపితామహశ్చ ।
నమో నమస్తేఽస్తు సహస్రకృత్వః
పునశ్చ భూయోఽపి నమో నమస్తే ॥ 11-39 ॥

వాయుః యమః అగ్నిః వరుణః శశాంకః
ప్రజాపతిః త్వం ప్రపితామహః చ ।
నమః నమః తే అస్తు సహస్ర-కృత్వః
పునః చ భూయః అపి నమః నమః తే ॥ 11-39 ॥

త్వం వాయుః యమః అగ్నిః వరుణః శశాంకః ప్రజాపతిః చ
ప్రపితామహః (అసి) తే సహస్ర-కృత్వః, నమః నమః,
పునః చ భూయః అపి తే నమః నమః అస్తు ।

నమః పురస్తాదథ పృష్ఠతస్తే
నమోఽస్తు తే సర్వత ఏవ సర్వ ।
అనంతవీర్యామితవిక్రమస్త్వం
సర్వం సమాప్నోషి తతోఽసి సర్వః ॥ 11-40 ॥

నమః పురస్తాత్ అథ పృష్ఠతః తే
నమః అస్తు తే సర్వతః ఏవ సర్వ ।
అనంత-వీర్య-అమిత-విక్రమః త్వం
సర్వం సమాప్నోషి తతః అసి సర్వః ॥ 11-40 ॥

హే సర్వ! తే పురస్తాత్ నమః, అథ తే పృష్ఠతః నమః,
(తే) సర్వతః ఏవ (నమః అస్తు), హే అనంత-వీర్య! త్వం-అమిత-విక్రమః
సర్వం సమాప్నోషి తతః సర్వః అసి ।

సఖేతి మత్వా ప్రసభం యదుక్తం
హే కృష్ణ హే యాదవ హే సఖేతి ।
అజానతా మహిమానం తవేదం
మయా ప్రమాదాత్ప్రణయేన వాపి ॥ 11-41 ॥

యచ్చావహాసార్థమసత్కృతోఽసి
విహారశయ్యాసనభోజనేషు ।
ఏకోఽథవాప్యచ్యుత తత్సమక్షం
తత్క్షామయే త్వామహమప్రమేయం ॥ 11-42 ॥

సఖా ఇతి మత్వా ప్రసభం యత్ ఉక్తం
హే కృష్ణ హే యాదవ హే సఖా ఇతి ।
అజానతా మహిమానం తవ ఇదం
మయా ప్రమాదాత్ ప్రణయేన వా అపి ॥ 11-41 ॥

యత్ చ అవహాసార్థం అసత్ కృతః అసి
విహార-శయ్యా-ఆసన-భోజనేషు ।
ఏకః అథవా అపి అచ్యుత తత్ సమక్షం
తత్ క్షామయే త్వాం అహం అప్రమేయం ॥ 11-42 ॥

తవ ఇదం మహిమానం అజానతా మయా సఖా ఇతి మత్వా, ‘ హే కృష్ణ!
హే యాదవ, హే సఖా! ‘ ఇతి ప్రమాదాత్ ప్రణయేన వా అపి ప్రసభం
యత్ ఉక్తం; హే అచ్యుత! యత్ చ విహార-శయ్యా-ఆసన-భోజనేషు,
అవహాసార్థం ఏకః అథవా తత్ సమక్షం అపి, అసత్ కృతః
అసి తత్ అహం అప్రమేయం త్వాం క్షామయే ।

పితాసి లోకస్య చరాచరస్య
త్వమస్య పూజ్యశ్చ గురుర్గరీయాన్ ।
న త్వత్సమోఽస్త్యభ్యధికః కుతోఽన్యో
లోకత్రయేఽప్యప్రతిమప్రభావ ॥ 11-43 ॥

పితా అసి లోకస్య చర-అచరస్య
త్వం అస్య పూజ్యః చ గురుః గరీయాన్ ।
న త్వత్ సమః అస్తి అభ్యధికః కుతః అన్యః
లోక-త్రయే అపి అప్రతిమ-ప్రభావ ॥ 11-43 ॥

హే అప్రతిమ-ప్రభావ! త్వం అస్య చర-అచరస్య లోకస్య పితా,
గరీయాన్ పూజ్యః గురుః చ అసి, లోక-త్రయే అపి త్వత్ సమః న అస్తి,
కుతః అభ్యధికః అన్యః?

తస్మాత్ప్రణమ్య ప్రణిధాయ కాయం
ప్రసాదయే త్వామహమీశమీడ్యం ।
పితేవ పుత్రస్య సఖేవ సఖ్యుః
ప్రియః ప్రియాయార్హసి దేవ సోఢుం ॥ 11-44 ॥

తస్మాత్ ప్రణమ్య ప్రణిధాయ కాయం
ప్రసాదయే త్వాం అహం ఈశం ఈడ్యం ।
పితా ఇవ పుత్రస్య సఖా ఇవ సఖ్యుః
ప్రియః ప్రియాయాః అర్హసి దేవ సోఢుం ॥ 11-44 ॥

హే దేవ! తస్మాత్ కాయం ప్రణిధాయ, ప్రణమ్య, అహం ఈడ్యం
ఈశం త్వాం ప్రసాదయే, పుత్రస్య (అపరాధం) పితా ఇవ,
సఖ్యుః (అపరాధం) సఖా, ప్రియాయాః (అపరాధం) ప్రియః (ఇవ)
(మమ అపరాధాన్) సోఢుం అర్హసి ।

అదృష్టపూర్వం హృషితోఽస్మి దృష్ట్వా
భయేన చ ప్రవ్యథితం మనో మే ।
తదేవ మే దర్శయ దేవ రూపం
ప్రసీద దేవేశ జగన్నివాస ॥ 11-45 ॥

అదృష్ట-పూర్వం హృషితః అస్మి దృష్ట్వా
భయేన చ ప్రవ్యథితం మనః మే ।
తత్ ఏవ మే దర్శయ దేవ రూపం
ప్రసీద దేవేశ జగత్-నివాస ॥ 11-45 ॥

హే దేవేశ! హే జగత్-నివాస! అదృష్ట-పూర్వం (విశ్వరూపం త్వాం)
దృష్ట్వా (అహం) హృషితః అస్మి, మే మనః భయేన ప్రవ్యథితం (అస్తి, అతః)
హే దేవ! (త్వం) ప్రసీద చ తత్ ఏవ (పూర్వం) రూపం మే దర్శయ ।

కిరీటినం గదినం చక్రహస్తం
ఇచ్ఛామి త్వాం ద్రష్టుమహం తథైవ ।
తేనైవ రూపేణ చతుర్భుజేన
సహస్రబాహో భవ విశ్వమూర్తే ॥ 11-46 ॥

కిరీటినం గదినం చక్ర-హస్తం
ఇచ్ఛామి త్వాం ద్రష్టుం అహం తథా ఏవ ।
తేన ఏవ రూపేణ చతుః-భుజేన
సహస్ర-బాహో భవ విశ్వ-మూర్తే ॥ 11-46 ॥

హే సహస్ర-బాహో! హే విశ్వ-మూర్తే! అహం త్వాం కిరీటినం
గదినం (చ) తథా ఏవ చక్ర-హస్తం ద్రష్టుం ఇచ్ఛామి,
(తస్మాత్) తేన ఏవ చతుః-భుజేన రూపేణ (యుక్తః) భవ ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

మయా ప్రసన్నేన తవార్జునేదం
రూపం పరం దర్శితమాత్మయోగాత్ ।
తేజోమయం విశ్వమనంతమాద్యం
యన్మే త్వదన్యేన న దృష్టపూర్వం ॥ 11-47 ॥

మయా ప్రసన్నేన తవ అర్జున ఇదం
రూపం పరం దర్శితం ఆత్మ-యోగాత్ ।
తేజోమయం విశ్వం అనంతం ఆద్యం
యత్ మే త్వత్ అన్యేన న దృష్ట-పూర్వం ॥ 11-47 ॥

హే అర్జున! యత్ త్వత్ అన్యేన దృష్ట-పూర్వం న, (తత్) ఇదం మే
తేజోమయం విశ్వం అనంతం ఆద్యం పరం రూపం ప్రసన్నేన
మయా ఆత్మ-యోగాత్ తవ దర్శితం ।

న వేదయజ్ఞాధ్యయనైర్న దానైర్-
న చ క్రియాభిర్న తపోభిరుగ్రైః ।
ఏవం రూపః శక్య అహం నృలోకే
ద్రష్టుం త్వదన్యేన కురుప్రవీర ॥ 11-48 ॥

న వేద-యజ్ఞ-అధ్యయనైః న దానైః
న చ క్రియాభిః న తపోభిః ఉగ్రైః ।
ఏవం రూపః శక్యః అహం నృ-లోకే
ద్రష్టుం త్వత్ అన్యేన కురు-ప్రవీర ॥ 11-48 ॥

హే కురు-ప్రవీర! అహం ఏవం రూపః నృ-లోకే న వేద-యజ్ఞ-అధ్యయనైః
న, దానైః న, క్రియాభిః న, ఉగ్రైః తపోభిః చన త్వత్ అన్యేన ద్రష్టుం శక్యః ।

మా తే వ్యథా మా చ విమూఢభావో
దృష్ట్వా రూపం ఘోరమీదృఙ్మమేదం ।
వ్యపేతభీః ప్రీతమనాః పునస్త్వం
తదేవ మే రూపమిదం ప్రపశ్య ॥ 11-49 ॥

మా తే వ్యథా మా చ విమూఢ-భావః
దృష్ట్వా రూపం ఘోరం ఈదృక్ మమ ఇదం ।
వ్యపేత-భీః ప్రీత-మనాః పునః త్వం
తత్ ఏవ మే రూపం ఇదం ప్రపశ్య ॥ 11-49 ॥

మమ ఇదం ఈదృక్ ఘోరం రూపం దృష్ట్వా తే వ్యథా మా
(అస్తు), విమూఢ-భావః చ మా (అస్తు) । త్వం వ్యపేత-భీః
ప్రీత-మనాః (భూత్వా) పునః తత్ ఏవ ఇదం మే రూపం ప్రపశ్య ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఇత్యర్జునం వాసుదేవస్తథోక్త్వా
స్వకం రూపం దర్శయామాస భూయః ।
ఆశ్వాసయామాస చ భీతమేనం
భూత్వా పునః సౌమ్యవపుర్మహాత్మా ॥ 11-50 ॥

ఇతి అర్జునం వాసుదేవః తథా ఉక్త్వా
స్వకం రూపం దర్శయామాస భూయః ।
ఆశ్వాసయామాస చ భీతం ఏనం
భూత్వా పునః సౌమ్య-వపుః మహాత్మా ॥ 11-50 ॥

మహాత్మా వాసుదేవః ఇతి తథా అర్జునం ఉక్త్వా భూయః స్వకం
రూపం దర్శయామాస । పునః చ సౌమ్య-వపుః భూత్వా, భీతం
ఏనం ఆశ్వాసయామాస ।

అర్జున ఉవాచ
అర్జునః ఉవాచ ।

దృష్ట్వేదం మానుషం రూపం తవ సౌమ్యం జనార్దన ।
ఇదానీమస్మి సంవృత్తః సచేతాః ప్రకృతిం గతః ॥ 11-51 ॥

దృష్ట్వా ఇదం మానుషం రూపం తవ సౌమ్యం జనార్దన ।
ఇదానీం అస్మి సంవృత్తః సచేతాః ప్రకృతిం గతః ॥ 11-51 ॥

హే జనార్దన! తవ ఇదం మానుషం సౌమ్యం రూపం దృష్ట్వా
(అహం) ఇదానీం సచేతాః సంవృత్తః అస్మి ప్రకృతిం గతః (అస్మి) ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

సుదుర్దర్శమిదం రూపం దృష్టవానసి యన్మమ ।
దేవా అప్యస్య రూపస్య నిత్యం దర్శనకాంక్షిణః ॥ 11-52 ॥

సుదుర్దర్శం ఇదం రూపం దృష్టవాన్ అసి యత్ మమ ।
దేవాః అపి అస్య రూపస్య నిత్యం దర్శన-కాంక్షిణః ॥ 11-52 ॥

యత్ మమ సుదుర్దర్శం ఇదం రూపం దృష్టవాన్ అసి, అస్య
రూపస్య దేవాః అపి నిత్యం దర్శన-కాంక్షిణః (సంతి).

నాహం వేదైర్న తపసా న దానేన న చేజ్యయా ।
శక్య ఏవంవిధో ద్రష్టుం దృష్టవానసి మాం యథా ॥ 11-53 ॥

న అహం వేదైః న తపసా న దానేన న చ ఇజ్యయా ।
శక్యః ఏవం-విధః ద్రష్టుం దృష్టవాన్ అసి మాం యథా ॥ 11-53 ॥

(త్వం) యథా మాం దృష్టవాన్ అసి, ఏవం-విధః అహం న వేదైః,
న తపసా, న దానేన, న చ ఇజ్యయా ద్రష్టుం శక్యః (అస్మి).

భక్త్యా త్వనన్యయా శక్య అహమేవంవిధోఽర్జున ।
జ్ఞాతుం ద్రష్టుం చ తత్త్వేన ప్రవేష్టుం చ పరంతప ॥ 11-54 ॥

భక్త్యా తు అనన్యయా శక్యః అహం ఏవం-విధః అర్జున ।
జ్ఞాతుం ద్రష్టుం చ తత్త్వేన ప్రవేష్టుం చ పరంతప ॥ 11-54 ॥

హే పరంతప అర్జున! అహం ఏవం-విధః తత్త్వేన జ్ఞాతుం చ
ద్రష్టుం ప్రవేష్టుం చ అనన్యయా భక్త్యా తు శక్యః ।

మత్కర్మకృన్మత్పరమో మద్భక్తః సంగవర్జితః ।
నిర్వైరః సర్వభూతేషు యః స మామేతి పాండవ ॥ 11-55 ॥

మత్-కర్మ-కృత్ మత్-పరమః మత్-భక్తః సంగ-వర్జితః ।
నిర్వైరః సర్వ-భూతేషు యః సః మాం ఏతి పాండవ ॥ 11-55 ॥

హే పాండవ! యః మత్-కర్మ-కృత్, మత్-పరమః,
సంగ-వర్జితః సర్వ-భూతేషు నిర్వైరః మత్-భక్తః (అస్తి),
సః మాం ఏతి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
విశ్వరూపదర్శనయోగో నామైకాదశోఽధ్యాయః ॥ 11 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
విశ్వ-రూప-దర్శన-యోగః నామ ఏకాదశః అధ్యాయః ॥ 11 ॥

అథ ద్వాదశోఽధ్యాయః । భక్తియోగః ।
అథ ద్వాదశః అధ్యాయః । భక్తి-యోగః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

ఏవం సతతయుక్తా యే భక్తాస్త్వాం పర్యుపాసతే ।
యే చాప్యక్షరమవ్యక్తం తేషాం కే యోగవిత్తమాః ॥ 12-1 ॥

ఏవం సతత-యుక్తాః యే భక్తాః త్వాం పర్యుపాసతే ।
యే చ అపి అక్షరం అవ్యక్తం తేషాం కే యోగ-విత్తమాః ॥ 12-1 ॥

(హే భగవన్) ఏవం సతత-యుక్తాః యే భక్తాః త్వాం పర్యుపాసతే,
యే చ అపి అవ్యక్తం అక్షరం (పర్యుపాసతే) తేషాం (మధ్యే)
కే యోగ-విత్తమాః (సంతి) ?

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

మయ్యావేశ్య మనో యే మాం నిత్యయుక్తా ఉపాసతే ।
శ్రద్ధయా పరయోపేతాః తే మే యుక్తతమా మతాః ॥ 12-2 ॥

మయి ఆవేశ్య మనః యే మాం నిత్య-యుక్తాః ఉపాసతే ।
శ్రద్ధయా పరయా ఉపేతాః తే మే యుక్తతమాః మతాః ॥ 12-2 ॥

(హే అర్జున!) మయి మనః ఆవేశ్య నిత్య-యుక్తాః (సంతః) యే పరయా
శ్రద్ధయా ఉపేతాః మాం ఉపాసతే, తే యుక్తతమాః మే మతాః ।

యే త్వక్షరమనిర్దేశ్యమవ్యక్తం పర్యుపాసతే ।
సర్వత్రగమచింత్యం చ కూటస్థమచలం ధ్రువం ॥ 12-3 ॥

సన్నియమ్యేంద్రియగ్రామం సర్వత్ర సమబుద్ధయః ।
తే ప్రాప్నువంతి మామేవ సర్వభూతహితే రతాః ॥ 12-4 ॥

యే తు అక్షరం అనిర్దేశ్యం అవ్యక్తం పర్యుపాసతే ।
సర్వత్రగం అచింత్యం చ కూటస్థం అచలం ధ్రువం ॥ 12-3 ॥

సన్నియమ్య ఇంద్రియ-గ్రామం సర్వత్ర సమ-బుద్ధయః ।
తే ప్రాప్నువంతి మాం ఏవ సర్వ-భూత-హితే రతాః ॥ 12-4 ॥

యే తు సర్వ-భూత-హితే రతాః సర్వత్ర సమ-బుద్ధయః (సంతః)
ఇంద్రియ-గ్రామం సంనియమ్య, అవ్యక్తం, అచింత్యం, అనిర్దేశ్యం,
సర్వత్రగం, కూటస్థం, అచలం, ధ్రువం అక్షరం చ
పర్యుపాసతే తే మాం ఏవ ప్రాప్నువంతి ।

క్లేశోఽధికతరస్తేషామవ్యక్తాసక్తచేతసాం ॥

అవ్యక్తా హి గతిర్దుఃఖం దేహవద్భిరవాప్యతే ॥ 12-5 ॥

క్లేశః అధికతరః తేషాం అవ్యక్త-ఆసక్త-చేతసాం ॥

అవ్యక్తా హి గతిః దుఃఖం దేహవద్భిః అవాప్యతే ॥ 12-5 ॥

అవ్యక్త-ఆసక్త-చేతసాం తేషాం అధికతరః క్లేశః (అస్తి తైః)
దేహవద్భిః అవ్యక్తా గతిః దుఃఖం అవాప్యతే హి ।

యే తు సర్వాణి కర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్పరః ।
అనన్యేనైవ యోగేన మాం ధ్యాయంత ఉపాసతే ॥ 12-6 ॥

యే తు సర్వాణి కర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్-పరాః ।
అనన్యేన ఏవ యోగేన మాం ధ్యాయంతః ఉపాసతే ॥ 12-6 ॥

యే తు మత్-పరాః (సంతః), సర్వాణి కర్మాణి మయి సంన్యస్య,
మాం ధ్యాయంతః అనన్యేన యోగేన ఏవ ఉపాసతే,

తేషామహం సముద్ధర్తా మృత్యుసంసారసాగరాత్ ।
భవామి న చిరాత్పార్థ మయ్యావేశితచేతసాం ॥ 12-7 ॥

తేషాం అహం సముద్ధర్తా మృత్యు-సంసార-సాగరాత్ ।
భవామి న చిరాత్ పార్థ మయి ఆవేశిత-చేతసాం ॥ 12-7 ॥

హే పార్థ! మయి ఆవేశిత-చేతసాం తేషాం మృత్యు-సంసార-సాగరాత్
న చిరాత్ అహం సముద్ధర్తా భవామి ।

మయ్యేవ మన ఆధత్స్వ మయి బుద్ధిం నివేశయ ।
నివసిష్యసి మయ్యేవ అత ఊర్ధ్వం న సంశయః ॥ 12-8 ॥

మయి ఏవ మనః ఆధత్స్వ మయి బుద్ధిం నివేశయ ।
నివసిష్యసి మయి ఏవ అతః ఊర్ధ్వం న సంశయః ॥ 12-8 ॥

మయి ఏవ మనః ఆధత్స్వ్, మయి బుద్ధిం నివేశయ, అతః ఊర్ధ్వం
మయి ఏవ నివసిష్యసి, (అత్ర) సంశయః న ।

అథ చిత్తం సమాధాతుం న శక్నోషి మయి స్థిరం ।
అభ్యాసయోగేన తతో మామిచ్ఛాప్తుం ధనంజయ ॥ 12-9 ॥

అథ చిత్తం సమాధాతుం న శక్నోషి మయి స్థిరం ।
అభ్యాస-యోగేన తతః మాం ఇచ్ఛ ఆప్తుం ధనంజయ ॥ 12-9 ॥

హే ధనంజయ! అథ మయి స్థిరం చిత్తం సమాధాతుం న శక్నోషి,
తతః అభ్యాస-యోగేన మాం ఆప్తుం ఇచ్ఛ ।

అభ్యాసేఽప్యసమర్థోఽసి మత్కర్మపరమో భవ ।
మదర్థమపి కర్మాణి కుర్వన్సిద్ధిమవాప్స్యసి ॥ 12-10 ॥

అభ్యాసే అపి అసమర్థః అసి మత్-కర్మ-పరమః భవ ।
మత్-అర్థం అపి కర్మాణి కుర్వన్ సిద్ధిం అవాప్స్యసి ॥ 12-10 ॥

(త్వం) అభ్యాసే అపి అసమర్థః అసి (చేత్), మత్-కర్మ-పరమః భవ,
మత్-అర్థం కర్మాణి కుర్వన్ అపి సిద్ధిం అవాప్స్యసి ।

అథైతదప్యశక్తోఽసి కర్తుం మద్యోగమాశ్రితః ।
సర్వకర్మఫలత్యాగం తతః కురు యతాత్మవాన్ ॥ 12-11 ॥

అథ ఏతత్ అపి అశక్తః అసి కర్తుం మత్-యోగం ఆశ్రితః ।
సర్వ-కర్మ-ఫల-త్యాగం తతః కురు యత-ఆత్మవాన్ ॥ 12-11 ॥

అథ ఏతత్ అపి కర్తుం అశక్తః అసి (చేత్), తతః
యత-ఆత్మవాన్ మత్-యోగం ఆశ్రితః (సన్)
సర్వ-కర్మ-ఫల-త్యాగం కురు ।

శ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాజ్జ్ఞానాద్ధ్యానం విశిష్యతే ।
ధ్యానాత్కర్మఫలత్యాగస్త్యాగాచ్ఛాంతిరనంతరం ॥ 12-12 ॥

శ్రేయః హి జ్ఞానం అభ్యాసాత్ జ్ఞానాత్ ధ్యానం విశిష్యతే ।
ధ్యానాత్ కర్మ-ఫల-త్యాగః త్యాగాత్ శాంతిః అనంతరం ॥ 12-12 ॥

అభ్యాసాత్ జ్ఞానం హి శ్రేయః (అస్తి) జ్ఞానాత్ ధ్యానం విశిష్యతే;
ధ్యానాత్ కర్మ-ఫల-త్యాగః (విశిష్యతే); అనంతరం త్యాగాత్
శాంతిః (భవతి) హి ।

అద్వేష్టా సర్వభూతానాం మైత్రః కరుణ ఏవ చ ।
నిర్మమో నిరహంకారః సమదుఃఖసుఖః క్షమీ ॥ 12-13 ॥

సంతుష్టః సతతం యోగీ యతాత్మా దృఢనిశ్చయః ।
మయ్యర్పితమనోబుద్ధిర్యో మద్భక్తః స మే ప్రియః ॥ 12-14 ॥

అద్వేష్టా సర్వ-భూతానాం మైత్రః కరుణః ఏవ చ ।
నిర్మమః నిరహంకారః సమ-దుఃఖ-సుఖః క్షమీ ॥ 12-13 ॥

సంతుష్టః సతతం యోగీ యత-ఆత్మా దృఢ-నిశ్చయః ।
మయి అర్పిత-మనః-బుద్ధిః యః మత్-భక్తః సః మే ప్రియః ॥ 12-14 ॥

యః సర్వ-భూతానాం అద్వేష్టా, మైత్రః, కరుణః చ ఏవ, నిర్మమః,
నిరహంకారః, సమ-దుఃఖ-సుఖః క్షమీ, సతతం సంతుష్టః,
యోగీ, యత-ఆత్మా, దృఢ-నిశ్చయః,మయి అర్పిత-మనః-బుద్ధిః,
సః మత్-భక్తః మే ప్రియః (అస్తి).

యస్మాన్నోద్విజతే లోకో లోకాన్నోద్విజతే చ యః ।
హర్షామర్షభయోద్వేగైర్ముక్తో యః స చ మే ప్రియః ॥ 12-15 ॥

యస్మాత్ న ఉద్విజతే లోకః లోకాత్ న ఉద్విజతే చ యః ।
హర్ష-ఆమర్ష-భయ-ఉద్వేగైః ముక్తః యః సః చ మే ప్రియః ॥ 12-15 ॥

లోకః యస్మాత్ న ఉద్విజతే, యః చ లోకాత్ న ఉద్విజతే, యః చ
హర్ష-ఆమర్ష-భయ-ఉద్వేగైః ముక్తః, సః మే ప్రియః (అస్తి).

అనపేక్షః శుచిర్దక్ష ఉదాసీనో గతవ్యథః ।
సర్వారంభపరిత్యాగీ యో మద్భక్తః స మే ప్రియః ॥ 12-16 ॥

అనపేక్షః శుచిః దక్షః ఉదాసీనః గత-వ్యథః ।
సర్వ-ఆరంభ-పరిత్యాగీ యః మత్-భక్తః సః మే ప్రియః ॥ 12-16 ॥

యః మత్-భక్తః అనపేక్షః, శుచిః, దక్షః, ఉదాసీనః,
గత-వ్యథః, సర్వ-ఆరంభ-పరిత్యాగీ, సః మే ప్రియః ।

యో న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాంక్షతి ।
శుభాశుభపరిత్యాగీ భక్తిమాన్యః స మే ప్రియః ॥ 12-17 ॥

యః న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాంక్షతి ।
శుభ-అశుభ-పరిత్యాగీ భక్తిమాన్ యః సః మే ప్రియః ॥ 12-17 ॥

యః న హృష్యతి, న ద్వేష్టి, న శోచతి, న కాంక్షతి,
యః శుభ-అశుభ-పరిత్యాగీ, భక్తిమాన్ (అస్తి), సః మే ప్రియః (భవతి) ।

సమః శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మానాపమానయోః ।
శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు సమః సంగవివర్జితః ॥ 12-18 ॥

తుల్యనిందాస్తుతిర్మౌనీ సంతుష్టో యేన కేనచిత్ ।
అనికేతః స్థిరమతిర్భక్తిమాన్మే ప్రియో నరః ॥ 12-19 ॥

సమః శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మాన-అపమానయోః ।
శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు సమః సంగ-వివర్జితః ॥ 12-18 ॥

తుల్య-నిందా-స్తుతిః మౌనీ సంతుష్టః యేన కేనచిత్ ।
అనికేతః స్థిర-మతిః భక్తిమాన్ మే ప్రియః నరః ॥ 12-19 ॥

(యః) శత్రౌ మిత్రే చ తథా మాన-అపమానయోః సమః,
శీత-ఉష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు సమః, సంగ-వివర్జితః చ (అస్తి)
తుల్య-నిందా-స్తుతిః, మౌనీ, (యః) యేన కేనచిత్ సంతుష్టః,
(భవతి) అనికేతః, స్థిర-మతిః, భక్తిమాన్ (సః) నరః మే ప్రియః ।

యే తు ధర్మ్యామృతమిదం యథోక్తం పర్యుపాసతే ।
శ్రద్దధానా మత్పరమా భక్తాస్తేఽతీవ మే ప్రియాః ॥ 12-20 ॥

యే తు ధర్మ్య-అమృతం ఇదం యథా ఉక్తం పర్యుపాసతే ।
శ్రద్దధానాః మత్-పరమాః భక్తాః తే అతీవ మే ప్రియాః ॥ 12-20 ॥

యే తు శ్రద్దధానాః మత్-పరమాః భక్తాః ఇదం యథా ఉక్తం
ధర్మ్య-అమృతం పర్యుపాసతే, తే మే అతీవ ప్రియాః (సంతి).

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
భక్తియోగో నామ ద్వాదశోఽధ్యాయః ॥ 12 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
భక్తి-యోగః నామ ద్వాదశః అధ్యాయః ॥ 12 ॥

అథ త్రయోదశోఽధ్యాయః । క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞవిభాగయోగః ।
అథ త్రయోదశః అధ్యాయః । క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-విభాగ-యోగః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

ప్రకృతిం పురుషం చైవ క్షేత్రం క్షేత్రజ్ఞమేవ చ ।
ఏతద్వేదితుమిచ్ఛామి జ్ఞానం జ్ఞేయం చ కేశవ ॥ 13-0 ॥

ప్రకృతిం పురుషం చ ఏవ క్షేత్రం క్షేత్రజ్ఞం ఏవ చ ।
ఏతత్ వేదితుం ఇచ్ఛామి జ్ఞానం జ్ఞేయం చ కేశవ ॥ 13-0 ॥

హే కేశవ! ప్రకృతిం పురుషం చ ఏవ క్షేత్రం క్షేత్రజ్ఞం చ
ఏవ జ్ఞానం జ్ఞేయం చ ఏతత్ వేదితుం ఇచ్ఛామి ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

ఇదం శరీరం కౌంతేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే ।
ఏతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తద్విదః ॥ 13-1 ॥

ఇదం శరీరం కౌంతేయ క్షేత్రం ఇతి అభిధీయతే ।
ఏతత్ యః వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞః ఇతి తత్-విదః ॥ 13-1 ॥

హే కౌంతేయ! ఇదం శరీరం క్షేత్రం ఇతి అభిధీయతే । యః ఏతత్
వేత్తి, తం క్షేత్రజ్ఞః ఇతి తత్-విదః ప్రాహుః ।

క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత ।
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ 13-2 ॥

క్షేత్రజ్ఞం చ అపి మాం విద్ధి సర్వ-క్షేత్రేషు భారత ।
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞయోః జ్ఞానం యత్ తత్ జ్ఞానం మతం మమ ॥ 13-2 ॥

హే భారత! సర్వ-క్షేత్రేషు మాం అపి చ క్షేత్రజ్ఞం విద్ధి । యత్
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞయోః జ్ఞానం, తత్ జ్ఞానం (ఇతి) మమ మతం (అస్తి).

తత్క్షేత్రం యచ్చ యాదృక్చ యద్వికారి యతశ్చ యత్ ।
స చ యో యత్ప్రభావశ్చ తత్సమాసేన మే శృణు ॥ 13-3 ॥

తత్ క్షేత్రం యత్ చ యాదృక్ చ యత్ వికారి యతః చ యత్ ।
సః చ యః యత్ ప్రభావః చ తత్ సమాసేన మే శృణు ॥ 13-3 ॥

తత్ క్షేత్రం యత్ చ, యాదృక్ చ, యత్ వికారి (చ), యతః చ యత్,
సః చ యః, యత్ ప్రభావః చ (అస్తి) తత్, (త్వం) సమాసేన మే శృణు ।

ఋషిభిర్బహుధా గీతం ఛందోభిర్వివిధైః పృథక్ ।
బ్రహ్మసూత్రపదైశ్చైవ హేతుమద్భిర్వినిశ్చితైః ॥ 13-4 ॥

ఋషిభిః బహుధా గీతం ఛందోభిః వివిధైః పృథక్ ।
బ్రహ్మ-సూత్ర-పదైః చ ఏవ హేతుమద్భిః వినిశ్చితైః ॥ 13-4 ॥

(ఇదం జ్ఞానం) ఋషిభిః బహుధా, (తథా) వివిధైః ఛందోభిః
పృథక్ హేతుమద్భిః వినిశ్చితైః బ్రహ్మ-సూత్ర-పదైః చ గీతం ఏవ ।

మహాభూతాన్యహంకారో బుద్ధిరవ్యక్తమేవ చ ।
ఇంద్రియాణి దశైకం చ పంచ చేంద్రియగోచరాః ॥ 13-5 ॥

ఇచ్ఛా ద్వేషః సుఖం దుఃఖం సంఘాతశ్చేతనా ధృతిః ।
ఏతత్క్షేత్రం సమాసేన సవికారముదాహృతం ॥ 13-6 ॥

మహా-భూతాని అహంకారః బుద్ధిః అవ్యక్తం ఏవ చ ।
ఇంద్రియాణి దశ–ఏకం చ పంచ చ ఇంద్రియ-గోచరాః ॥ 13-5 ॥

ఇచ్ఛా ద్వేషః సుఖం దుఃఖం సంఘాతః చేతనా ధృతిః ।
ఏతత్ క్షేత్రం సమాసేన సవికారం ఉదాహృతం ॥ 13-6 ॥

మహా-భూతాని, అహంకారః, బుద్ధిః, అవ్యక్తం ఏవ చ,
దశ ఇంద్రియాణి చ, ఏకం (మనః) ఇంద్రియ-గోచరాః పంచ చ,
ఇచ్ఛా, ద్వేషః, సుఖం, దుఃఖం, సంఘాతః, చేతనా, ధృతిః,
ఏతత్ సవికారం క్షేత్రం (మయా) సమాసేన ఉదాహృతం ।

అమానిత్వమదంభిత్వమహింసా క్షాంతిరార్జవం ।
ఆచార్యోపాసనం శౌచం స్థైర్యమాత్మవినిగ్రహః ॥ 13-7 ॥

అమానిత్వం అదంభిత్వం అహింసా క్షాంతిః ఆర్జవం ।
ఆచార్య-ఉపాసనం శౌచం స్థైర్యం ఆత్మ-వినిగ్రహః ॥ 13-7 ॥

అమానిత్వం, అదంభిత్వం, అహింసా, క్షాంతిః, ఆర్జవం,
ఆచార్య-ఉపాసనం, శౌచం, స్థైర్యం, ఆత్మ-వినిగ్రహః,

ఇంద్రియార్థేషు వైరాగ్యమనహంకార ఏవ చ ।
జన్మమృత్యుజరావ్యాధిదుఃఖదోషానుదర్శనం ॥ 13-8 ॥

ఇంద్రియ-అర్థేషు వైరాగ్యం అనహంకారః ఏవ చ ।
జన్మ-మృత్యు-జరా-వ్యాధి-దుఃఖ-దోష-అనుదర్శనం ॥ 13-8 ॥

ఇంద్రియ-అర్థేషు వైరాగ్యం, అనహంకారః ఏవ చ,
జన్మ-మృత్యు-జరా-వ్యాధి-దుఃఖ-దోష-అనుదర్శనం,

అసక్తిరనభిష్వంగః పుత్రదారగృహాదిషు ।
నిత్యం చ సమచిత్తత్వమిష్టానిష్టోపపత్తిషు ॥ 13-9 ॥

అసక్తిః అనభిష్వంగః పుత్ర-దార-గృహ-ఆదిషు ।
నిత్యం చ సమ-చిత్తత్వం ఇష్ట అనిష్ట-ఉపపత్తిషు ॥ 13-9 ॥

అసక్తిః, పుత్ర-దార-గృహ-ఆదిషు అనభిష్వంగః,
ఇష్ట-అనిష్ట-ఉపపత్తిషు నిత్యం సమ-చిత్తత్వం చ,

మయి చానన్యయోగేన భక్తిరవ్యభిచారిణీ ।
వివిక్తదేశసేవిత్వమరతిర్జనసంసది ॥ 13-10 ॥

మయి చ అనన్య-యోగేన భక్తిః అవ్యభిచారిణీ ।
వివిక్త-దేశ-సేవిత్వం అరతిః జన-సంసది ॥ 13-10 ॥

మయి చ అనన్య-యోగేన అవ్యభిచారిణీ భక్తిః,
వివిక్త-దేశ-సేవిత్వం, జన-సంసది అరతిః,

అధ్యాత్మజ్ఞాననిత్యత్వం తత్త్వజ్ఞానార్థదర్శనం ।
ఏతజ్జ్ఞానమితి ప్రోక్తమజ్ఞానం యదతోఽన్యథా ॥ 13-11 ॥

అధ్యాత్మ-జ్ఞాన-నిత్యత్వం తత్త్వ-జ్ఞాన-అర్థ-దర్శనం ।
ఏతత్ జ్ఞానం ఇతి ప్రోక్తం అజ్ఞానం యత్ అతః అన్యథా ॥ 13-11 ॥

అధ్యాత్మ-జ్ఞాన-నిత్యత్వం, తత్త్వ-జ్ఞాన-అర్థ-దర్శనం,
ఏతత్ జ్ఞానం ఇతి ప్రోక్తం, యత్ అతః అన్యథా (తత్) అజ్ఞానం ( ఇతి ప్రోక్తం) ।

జ్ఞేయం యత్తత్ప్రవక్ష్యామి యజ్జ్ఞాత్వామృతమశ్నుతే ।
అనాదిమత్పరం బ్రహ్మ న సత్తన్నాసదుచ్యతే ॥ 13-12 ॥

జ్ఞేయం యత్ తత్ ప్రవక్ష్యామి యత్ జ్ఞాత్వా అమృతం అశ్నుతే ।
అనాదిమత్ పరం బ్రహ్మ న సత్ తత్ న అసత్ ఉచ్యతే ॥ 13-12 ॥

యత్ జ్ఞేయం, యత్ జ్ఞాత్వా (జీవః) అమృతం అశ్నుతే, తత్ ప్రవక్ష్యామి ।
తత్ అనాదిమత్ పరం బ్రహ్మ సత్ న, అసత్ (చ) న (ఇతి) ఉచ్యతే ।

సర్వతః పాణిపాదం తత్సర్వతోఽక్షిశిరోముఖం ।
సర్వతః శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి ॥ 13-13 ॥

సర్వతః పాణి-పాదం తత్ సర్వతః అక్షి-శిరః-ముఖం ।
సర్వతః శ్రుతిమత్ లోకే సర్వం ఆవృత్య తిష్ఠతి ॥ 13-13 ॥

లోకే తత్ సర్వతః పాణి-పాదం, సర్వతః అక్షి-శిరః-ముఖం, సర్వతః
శ్రుతిమత్ (అస్తి), సర్వం (చ) ఆవృత్య తిష్ఠతి ।

సర్వేంద్రియగుణాభాసం సర్వేంద్రియవివర్జితం ।
అసక్తం సర్వభృచ్చైవ నిర్గుణం గుణభోక్తృ చ ॥ 13-14 ॥

సర్వ-ఇంద్రియ-గుణ-ఆభాసం సర్వ-ఇంద్రియ-వివర్జితం ।
అసక్తం సర్వ-భృత్ చ ఏవ నిర్గుణం గుణ-భోక్తృ చ ॥ 13-14 ॥

(తత్) సర్వ-ఇంద్రియ-గుణ-ఆభాసం, సర్వ-ఇంద్రియ-వివర్జితం,
అసక్తం, సర్వ-భృత్ చ ఏవ, నిర్గుణం గుణ-భోక్తృ చ (అస్తి) ।

బహిరంతశ్చ భూతానామచరం చరమేవ చ ।
సూక్ష్మత్వాత్తదవిజ్ఞేయం దూరస్థం చాంతికే చ తత్ ॥ 13-15 ॥

బహిః-అంతః చ భూతానాం అచరం చరం ఏవ చ ।
సూక్ష్మత్వాత్ తత్ అవిజ్ఞేయం దూరస్థం చ అంతికే చ తత్ ॥ 13-15 ॥

తత్ భూతానాం బహిః అంతః చ (అస్తి), అచరం చరం చ ఏవ (అస్తి),
తత్ సూక్ష్మత్వాత్ అవిజ్ఞేయం (అస్తి), దూరస్థం చ అంతికే చ (అస్తి) ।

అవిభక్తం చ భూతేషు విభక్తమివ చ స్థితం ।
భూతభర్తృ చ తజ్జ్ఞేయం గ్రసిష్ణు ప్రభవిష్ణు చ ॥ 13-16 ॥

అవిభక్తం చ భూతేషు విభక్తం ఇవ చ స్థితం ।
భూత-భర్తృ చ తత్ జ్ఞేయం గ్రసిష్ణు ప్రభవిష్ణు చ ॥ 13-16 ॥

తత్ జ్ఞేయం అవిభక్తం చ భూతేషు విభక్తం ఇవ స్థితం,
భూత-భర్తృ చ గ్రసిష్ణు చ ప్రభవిష్ణు చ (అస్తి) ।

జ్యోతిషామపి తజ్జ్యోతిస్తమసః పరముచ్యతే ।
జ్ఞానం జ్ఞేయం జ్ఞానగమ్యం హృది సర్వస్య ధిష్ఠితం ॥ 13-17 ॥

జ్యోతిషాం అపి తత్ జ్యోతిః తమసః పరం ఉచ్యతే ।
జ్ఞానం జ్ఞేయం జ్ఞానగమ్యం హృది సర్వస్య ధిష్ఠితం ॥ 13-17 ॥

తత్ జ్యోతిషాం అపి జ్యోతిః (అస్తి), తమసః పరం ఉచ్యతే, (తత్)
జ్ఞానం, జ్ఞేయం, జ్ఞానగమ్యం (అస్తి), సర్వస్య హృది ధిష్ఠితం (అస్తి) ।

ఇతి క్షేత్రం తథా జ్ఞానం జ్ఞేయం చోక్తం సమాసతః ।
మద్భక్త ఏతద్విజ్ఞాయ మద్భావాయోపపద్యతే ॥ 13-18 ॥

ఇతి క్షేత్రం తథా జ్ఞానం జ్ఞేయం చ ఉక్తం సమాసతః ।
మత్-భక్తః ఏతత్ విజ్ఞాయ మత్-భావాయ ఉపపద్యతే ॥ 13-18 ॥

ఇతి క్షేత్రం, తథా జ్ఞానం జ్ఞేయం చ సమాసతః ఉక్తం,
ఏతత్ విజ్ఞాయ, మత్-భక్తః మత్-భావాయ ఉపపద్యతే ।

ప్రకృతిం పురుషం చైవ విద్ధ్యనాదీ ఉభావపి ।
వికారాంశ్చ గుణాంశ్చైవ విద్ధి ప్రకృతిసంభవాన్ ॥ 13-19 ॥

ప్రకృతిం పురుషం చ ఏవ విద్ధి అనాదీ ఉభాఉ అపి ।
వికారాన్ చ గుణాన్ చ ఏవ విద్ధి ప్రకృతి-సంభవాన్ ॥ 13-19 ॥

(త్వం) ప్రకృతిం పురుషం చ ఉభాఉ అపి అనాదీ ఏవ విద్ధి ।
వికారాన్ చ గుణాన్ చ ప్రకృతి-సంభవాన్ ఏవ విద్ధి ।

కార్యకారణకర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిరుచ్యతే ।
పురుషః సుఖదుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతురుచ్యతే ॥ 13-20 ॥

కార్య-కారణ-కర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిః ఉచ్యతే ।
పురుషః సుఖ-దుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతుః ఉచ్యతే ॥ 13-20 ॥

ప్రకృతిః కార్య-కారణ-కర్తృత్వే హేతుః ఉచ్యతే । పురుషః
సుఖ-దుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతుః ఉచ్యతే ।

పురుషః ప్రకృతిస్థో హి భుంక్తే ప్రకృతిజాన్గుణాన్ ।
కారణం గుణసంగోఽస్య సదసద్యోనిజన్మసు ॥ 13-21 ॥

పురుషః ప్రకృతిస్థః హి భుంక్తే ప్రకృతిజాన్ గుణాన్ ।
కారణం గుణ-సంగః అస్య సత్ అసత్ యోని-జన్మసు ॥ 13-21 ॥

పురుషః ప్రకృతిస్థః (సన్) ప్రకృతిజాన్ గుణాన్ భుంక్తే హి ।
గుణ-సంగః అస్య సత్-అసత్-యోని-జన్మసు కారణం (అస్తి) ।

ఉపద్రష్టానుమంతా చ భర్తా భోక్తా మహేశ్వరః ।
పరమాత్మేతి చాప్యుక్తో దేహేఽస్మిన్పురుషః పరః ॥ 13-22 ॥

ఉపద్రష్టా అనుమంతా చ భర్తా భోక్తా మహేశ్వరః ।
పరమాత్మా ఇతి చ అపి ఉక్తః దేహే అస్మిన్ పురుషః పరః ॥ 13-22 ॥

ఉపద్రష్టా, అనుమంతా, భర్తా, చ భోక్తా, మహేశ్వరః, అపి
చ పరమాత్మా ఇతి ఉక్తః పరః పురుషః అస్మిన్ దేహే (అస్తి) ।

య ఏవం వేత్తి పురుషం ప్రకృతిం చ గుణైః సహ ।
సర్వథా వర్తమానోఽపి న స భూయోఽభిజాయతే ॥ 13-23 ॥

యః ఏవం వేత్తి పురుషం ప్రకృతిం చ గుణైః సహ ।
సర్వథా వర్తమానః అపి న సః భూయః అభిజాయతే ॥ 13-23 ॥

యః ఏవం పురుషం గుణైః సహ ప్రకృతిం చ వేత్తి, సః
సర్వథా వర్తమానః అపి భూయః న అభిజాయతే ।

ధ్యానేనాత్మని పశ్యంతి కేచిదాత్మానమాత్మనా ।
అన్యే సాంఖ్యేన యోగేన కర్మయోగేన చాపరే ॥ 13 -24 ॥

ధ్యానేన ఆత్మని పశ్యంతి కేచిత్ ఆత్మానం ఆత్మనా ।
అన్యే సాంఖ్యేన యోగేన కర్మ-యోగేన చ అపరే ॥ 13-24 ॥

కేచిత్ ధ్యానేన ఆత్మనా ఆత్మని ఆత్మానం పశ్యంతి ।
అన్యే సాంఖ్యేన యోగేన (ఆత్మానం పశ్యంతి) । అపరే చ
కర్మ-యోగేన (ఆత్మానం పశ్యంతి).

అన్యే త్వేవమజానంతః శ్రుత్వాన్యేభ్య ఉపాసతే ।
తేఽపి చాతితరంత్యేవ మృత్యుం శ్రుతిపరాయణాః ॥ 13-25 ॥

అన్యే తు ఏవం అజానంతః శ్రుత్వా అన్యేభ్యః ఉపాసతే ।
తే అపి చ అతితరంతి ఏవ మృత్యుం శ్రుతి-పరాయణాః ॥ 13-25 ॥

అన్యే తు ఏవం అజానంతః అన్యేభ్యః శ్రుత్వా ఉపాసతే, తే
శ్రుతి-పరాయణాః చ అపి మృత్యుం అతితరంతి ఏవ ।

యావత్సంజాయతే కించిత్సత్త్వం స్థావరజంగమం ।
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞస. న్యోగాత్తద్విద్ధి భరతర్షభ ॥ 13-26 ॥

యావత్ సంజాయతే కించిత్ సత్త్వం స్థావర-జంగమం ।
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-సంయోగాత్ తత్ విద్ధి భరతర్షభ ॥ 13-26 ॥

హే భరతర్షభ! యావత్ కించిత్ స్థావర-జంగమం సత్త్వం
సంజాయతే, తత్ క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-సంయోగాత్ (సంజాయతే ఇతి త్వం) విద్ధి ।

సమం సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠంతం పరమేశ్వరం ।
వినశ్యత్స్వవినశ్యంతం యః పశ్యతి స పశ్యతి ॥ 13-27 ॥

సమం సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠంతం పరమేశ్వరం ।
వినశ్యత్సు అవినశ్యంతం యః పశ్యతి సః పశ్యతి ॥ 13-27 ॥

యః వినశ్యత్సు సర్వేషు భూతేషు సమం తిష్ఠంతం అవినశ్యంతం
పరమేశ్వరం పశ్యతి, సః పశ్యతి ।

సమం పశ్యన్హి సర్వత్ర సమవస్థితమీశ్వరం ।
న హినస్త్యాత్మనాత్మానం తతో యాతి పరాం గతిం ॥ 13-28 ॥

సమం పశ్యన్ హి సర్వత్ర సమవస్థితం ఈశ్వరం ।
న హినస్తి ఆత్మనా ఆత్మానం తతః యాతి పరాం గతిం ॥ 13-28 ॥

(యః) సర్వత్ర సమవస్థితం ఈశ్వరం సమం పశ్యన్ హి ఆత్మనా
ఆత్మానం న హినస్తి,(సః) తతః పరాం గతిం యాతి ।

ప్రకృత్యైవ చ కర్మాణి క్రియమాణాని సర్వశః ।
యః పశ్యతి తథాత్మానమకర్తారం స పశ్యతి ॥ 13-29 ॥

ప్రకృత్యా ఏవ చ కర్మాణి క్రియమాణాని సర్వశః ।
యః పశ్యతి తథా ఆత్మానం అకర్తారం సః పశ్యతి ॥ 13-29 ॥

యః చ ప్రకృత్యా ఏవ కర్మాణి సర్వశః క్రియమాణాని (సంతి ఇతి పశ్యతి),
తథా ఆత్మానం అకర్తారం పశ్యతి, సః పశ్యతి ।

యదా భూతపృథగ్భావమేకస్థమనుపశ్యతి ।
తత ఏవ చ విస్తారం బ్రహ్మ సంపద్యతే తదా ॥ 13-30 ॥

యదా భూత-పృథక్-భావం ఏకస్థం అనుపశ్యతి ।
తతః ఏవ చ విస్తారం బ్రహ్మ సంపద్యతే తదా ॥ 13-30 ॥

యదా భూత-పృథక్-భావం ఏకస్థం చ తతః ఏవ
విస్తారం అనుపశ్యతి, తదా బ్రహ్మ సంపద్యతే ।

అనాదిత్వాన్నిర్గుణత్వాత్పరమాత్మాయమవ్యయః ।
శరీరస్థోఽపి కౌంతేయ న కరోతి న లిప్యతే ॥ 13-31 ॥

అనాదిత్వాత్ నిర్గుణత్వాత్ పరమాత్మా అయం అవ్యయః ।
శరీరస్థః అపి కౌంతేయ న కరోతి న లిప్యతే ॥ 13-31 ॥

హే కౌంతేయ! అయం పరమాత్మా అనాదిత్వాత్, నిర్గుణత్వాత్, అవ్యయః
(అస్తి, అతః సః) శరీరస్థః (సన్) అపి న కరోతి, న (చ) లిప్యతే ।

యథా సర్వగతం సౌక్ష్మ్యాదాకాశం నోపలిప్యతే ।
సర్వత్రావస్థితో దేహే తథాత్మా నోపలిప్యతే ॥ 13-32 ॥

యథా సర్వగతం సౌక్ష్మ్యాత్ ఆకాశం న ఉపలిప్యతే ।
సర్వత్ర-అవస్థితః దేహే తథా ఆత్మా న ఉపలిప్యతే ॥ 13-32 ॥

యథా సర్వగతం ఆకాశం సౌక్ష్మ్యాత్ న ఉపలిప్యతే, తథా
సర్వత్ర దేహే అవస్థితః ఆత్మా న ఉపలిప్యతే ।

యథా ప్రకాశయత్యేకః కృత్స్నం లోకమిమం రవిః ।
క్షేత్రం క్షేత్రీ తథా కృత్స్నం ప్రకాశయతి భారత ॥ 13-33 ॥

యథా ప్రకాశయతి ఏకః కృత్స్నం లోకం ఇమం రవిః ।
క్షేత్రం క్షేత్రీ తథా కృత్స్నం ప్రకాశయతి భారత ॥ 13-33 ॥

హే భారత! యథా ఏకః రవిః ఇమం కృత్స్నం లోకం ప్రకాశయతి,
తథా క్షేత్రీ కృత్స్నం క్షేత్రం ప్రకాశయతి ।

క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోరేవమంతరం జ్ఞానచక్షుషా ।
భూతప్రకృతిమోక్షం చ యే విదుర్యాంతి తే పరం ॥ 13-34 ॥

క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞయోః ఏవం అంతరం జ్ఞాన-చక్షుషా ।
భూత-ప్రకృతి-మోక్షం చ యే విదుః యాంతి తే పరం ॥ 13-34 ॥

ఏవం యే జ్ఞాన-చక్షుషా క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞయోః అంతరం (జ్ఞానం)
భూత-ప్రకృతి-మోక్షం చ విదుః, తే పరం యాంతి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞవిభాగయోగో నామ త్రయోదశోఽధ్యాయః ॥ 13 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ-విభాగ-యోగః నామ త్రయోదశః అధ్యాయః ॥ 13 ॥

అథ చతుర్దశోఽధ్యాయః । గుణత్రయవిభాగయోగః ।
అథ చతుర్దశః అధ్యాయః । గుణ-త్రయ-విభాగ-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమం ।
యజ్జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిమితో గతాః ॥ 14-1 ॥

పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానాం జ్ఞానం ఉత్తమం ।
యత్ జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిం ఇతః గతాః ॥ 14-1 ॥

యత్ జ్ఞాత్వా సర్వే మునయః ఇతః పరాం సిద్ధిం గతాః, (తత్)
జ్ఞానానాం ఉత్తమం పరం జ్ఞానం భూయః (అహం తే) ప్రవక్ష్యామి ।

ఇదం జ్ఞానముపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమాగతాః ।
సర్గేఽపి నోపజాయంతే ప్రలయే న వ్యథంతి చ ॥ 14-2 ॥

ఇదం జ్ఞానం ఉపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యం ఆగతాః ।
సర్గే అపి న ఉపజాయంతే ప్రలయే న వ్యథంతి చ ॥ 14-2 ॥

(య) ఇదం జ్ఞానం ఉపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యం ఆగతాః, (తే)
సర్గే అపి న ఉపజాయంతే, ప్రలయే చ న వ్యథంతి ।

మమ యోనిర్మహద్ బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహం ।
సంభవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత ॥ 14-3 ॥

మమ యోనిః మహత్ బ్రహ్మ తస్మిన్ గర్భం దధామి అహం ।
సంభవః సర్వ-భూతానాం తతః భవతి భారత ॥ 14-3 ॥

హే భారత! మహత్ బ్రహ్మ మమ యోనిః (అస్తి); తస్మిన్ అహం
గర్భం దధామి; తతః సర్వ-భూతానాం సంభవః భవతి ।

సర్వయోనిషు కౌంతేయ మూర్తయః సంభవంతి యాః ।
తాసాం బ్రహ్మ మహద్యోనిరహం బీజప్రదః పితా ॥ 14-4 ॥

సర్వ-యోనిషు కౌంతేయ మూర్తయః సంభవంతి యాః ।
తాసాం బ్రహ్మ మహత్ యోనిః అహం బీజ-ప్రదః పితా ॥ 14-4 ॥

హే కౌంతేయ! సర్వ-యోనిషు యాః మూర్తయః సంభవంతి తాసాం
యోనిః మహత్ బ్రహ్మ (అస్తి), అహం బీజ-ప్రదః పితా (చ అస్మి) ।

సత్త్వం రజస్తమ ఇతి గుణాః ప్రకృతిసంభవాః ।
నిబధ్నంతి మహాబాహో దేహే దేహినమవ్యయం ॥ 14-5 ॥

సత్త్వం రజః తమః ఇతి గుణాః ప్రకృతి-సంభవాః ।
నిబధ్నంతి మహా-బాహో దేహే దేహినం అవ్యయం ॥ 14-5 ॥

హే మహా-బాహో! సత్త్వం రజః తమః ఇతి గుణాః ప్రకృతి-సంభవాః
(సంతి, తే) దేహే అవ్యయం దేహినం నిబధ్నంతి ।

తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ప్రకాశకమనామయం ।
సుఖసంగేన బధ్నాతి జ్ఞానసంగేన చానఘ ॥ 14-6 ॥

తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ ప్రకాశకం అనామయం ।
సుఖ-సంగేన బధ్నాతి జ్ఞాన-సంగేన చ అనఘ ॥ 14-6 ॥

హే అనఘ! తత్ర అనామయం ప్రకాశకం సత్త్వం నిర్మలత్వాత్
(ఆత్మానం) సుఖ-సంగేన జ్ఞాన-సంగేన చ బధ్నాతి ।

రజో రాగాత్మకం విద్ధి తృష్ణాసంగసముద్భవం ।
తన్నిబధ్నాతి కౌంతేయ కర్మసంగేన దేహినం ॥ 14-7 ॥

రజః రాగ-ఆత్మకం విద్ధి తృష్ణా-సంగ-సముద్భవం ।
తత్ నిబధ్నాతి కౌంతేయ కర్మ-సంగేన దేహినం ॥ 14-7 ॥

హే కౌంతేయ! రాగ-ఆత్మకం రజః తృష్ణా-సంగ-సముద్భవం
విద్ధి । తత్ దేహినం కర్మ-సంగేన నిబధ్నాతి ।

తమస్త్వజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వదేహినాం ।
ప్రమాదాలస్యనిద్రాభిస్తన్నిబధ్నాతి భారత ॥ 14-8 ॥

తమః తు అజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వ-దేహినాం ।
ప్రమాద-ఆలస్య-నిద్రాభిః తత్ నిబధ్నాతి భారత ॥ 14-8 ॥

హే భారత! తమః తు సర్వ-దేహినాం మోహనం అజ్ఞానజం విద్ధి ।
తత్ (దేహినాం) ప్రమాద-ఆలస్య-నిద్రాభిః నిబధ్నాతి ।

సత్త్వం సుఖే సంజయతి రజః కర్మణి భారత ।
జ్ఞానమావృత్య తు తమః ప్రమాదే సంజయత్యుత ॥ 14-9 ॥

సత్త్వం సుఖే సంజయతి రజః కర్మణి భారత ।
జ్ఞానం ఆవృత్య తు తమః ప్రమాదే సంజయతి ఉత ॥ 14-9 ॥

హే భారత! సత్త్వం (దేహినాం) సుఖే సంజయతి, రజః కర్మణి,
ఉత తమః తు జ్ఞానం ఆవృత్య ప్రమాదే సంజయతి ।

రజస్తమశ్చాభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత ।
రజః సత్త్వం తమశ్చైవ తమః సత్త్వం రజస్తథా ॥ 14-10 ॥

రజః తమః చ అభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత ।
రజః సత్త్వం తమః చ ఏవ తమః సత్త్వం రజః తథా ॥ 14-10 ॥

హే భారత! సత్త్వం, రజః తమః ఏవ అభిభూయ (స్వయం) భవతి;
చ రజః, సత్త్వం తమః చ (అభిభూయ స్వయం భవతి); తథా తమః,
సత్త్వం రజః (అభిభూయ స్వయం భవతి).

సర్వద్వారేషు దేహేఽస్మిన్ప్రకాశ ఉపజాయతే ।
జ్ఞానం యదా తదా విద్యాద్వివృద్ధం సత్త్వమిత్యుత ॥ 14-11 ॥

సర్వ-ద్వారేషు దేహే అస్మిన్ ప్రకాశః ఉపజాయతే ।
జ్ఞానం యదా తదా విద్యాత్ వివృద్ధం సత్త్వం ఇతి ఉత ॥ 14-11 ॥

ఉత యదా అస్మిన్ దేహే సర్వ-ద్వారేషు ప్రకాశః జ్ఞానం (చ)
ఉపజాయతే, తదా సత్త్వం వివృద్ధం ఇతి విద్యాత్ ।

లోభః ప్రవృత్తిరారంభః కర్మణామశమః స్పృహా ।
రజస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే భరతర్షభ ॥ 14-12 ॥

లోభః ప్రవృత్తిః ఆరంభః కర్మణాం అశమః స్పృహా ।
రజసి ఏతాని జాయంతే వివృద్ధే భరతర్షభ ॥ 14-12 ॥

హే భరతర్షభ! లోభః, ప్రవృత్తిః, కర్మణాం ఆరంభః,
అశమః, స్పృహా ఏతాని (చిహ్నాని) రజసి వివృద్ధే (సతి) జాయంతే ।

అప్రకాశోఽప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మోహ ఏవ చ ।
తమస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే కురునందన ॥ 14-13 ॥

అప్రకాశః అప్రవృత్తిః చ ప్రమాదః మోహః ఏవ చ ।
తమసి ఏతాని జాయంతే వివృద్ధే కురు-నందన ॥ 14-13 ॥

హే కురు-నందన! అప్రకాశః, అప్రవృత్తిః చ, ప్రమాదః చ,
మోహః ఏవ ఏతాని (చిహ్నాని) తమసి వివృద్ధే (సతి) జాయంతే ।

యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహభృత్ ।
తదోత్తమవిదాం లోకానమలాన్ప్రతిపద్యతే ॥ 14-14 ॥

యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహ-భృత్ ।
తదా ఉత్తమ-విదాం లోకాన్ అమలాన్ ప్రతిపద్యతే ॥ 14-14 ॥

యదా తు సత్త్వే ప్రవృద్ధే (సతి) దేహ-భృత్ ప్రలయం యాతి
తదా ఉత్తమ-విదాం అమలాన్ లోకాన్ ప్రతిపద్యతే ।

రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మసంగిషు జాయతే ।
తథా ప్రలీనస్తమసి మూఢయోనిషు జాయతే ॥ 14-15 ॥

రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మ-సంగిషు జాయతే ।
తథా ప్రలీనః తమసి మూఢ-యోనిషు జాయతే ॥ 14-15 ॥

(దేహ-భృత్) రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మ-సంగిషు జాయతే ।
తథా (సః) తమసి ప్రలీనః మూఢ-యోనిషు జాయతే ।

కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలం ।
రజసస్తు ఫలం దుఃఖమజ్ఞానం తమసః ఫలం ॥ 14-16 ॥

కర్మణః సుకృతస్య ఆహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలం ।
రజసః తు ఫలం దుఃఖం అజ్ఞానం తమసః ఫలం ॥ 14-16 ॥

సుకృతస్య కర్మణః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలం, రజసః ఫలం
తు దుఃఖం, తమసః (చ) ఫలం అజ్ఞానం (ఇతి) ఆహుః ।

సత్త్వాత్సంజాయతే జ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ ।
ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతోఽజ్ఞానమేవ చ ॥ 14-17 ॥

సత్త్వాత్ సంజాయతే జ్ఞానం రజసః లోభః ఏవ చ ।
ప్రమాద-మోహౌ తమసః భవతః అజ్ఞానం ఏవ చ ॥ 14-17 ॥

సత్త్వాత్ జ్ఞానం సంజాయతే, రజసః లోభః ఏవ చ
(సంజాయతే), తమసః ప్రమాద-మోహౌ భవతః, అజ్ఞానం చ ఏవ
(భవతి) ।

ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠంతి రాజసాః ।
జఘన్యగుణవృత్తిస్థా అధో గచ్ఛంతి తామసాః ॥ 14-18 ॥

ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి సత్త్వస్థాః మధ్యే తిష్ఠంతి రాజసాః ।
జఘన్య-గుణ-వృత్తిస్థాః అధః గచ్ఛంతి తామసాః ॥ 14-18 ॥

సత్త్వస్థాః ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి, రాజసాః మధ్యే తిష్ఠంతి,
జఘన్య-గుణ-వృత్తిస్థాః తామసాః అధః గచ్ఛంతి ।

నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టానుపశ్యతి ।
గుణేభ్యశ్చ పరం వేత్తి మద్భావం సోఽధిగచ్ఛతి ॥ 14-19 ॥

న అన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టా అనుపశ్యతి ।
గుణేభ్యః చ పరం వేత్తి మత్-భావం సః అధిగచ్ఛతి ॥ 14-19 ॥

యదా ద్రష్టా గుణేభ్యః అన్యం కర్తారం న అనుపశ్యతి, గుణేభ్యః
చ పరం (ఆత్మానం) వేత్తి, (తదా) సః మత్-భావం అధిగచ్ఛతి ।

గుణానేతానతీత్య త్రీందేహీ దేహసముద్భవాన్ ।
జన్మమృత్యుజరాదుఃఖైర్విముక్తోఽమృతమశ్నుతే ॥ 14-20 ॥

గుణాన్ ఏతాన్ అతీత్య త్రీన్ దేహీ దేహ-సముద్భవాన్ ।
జన్మ-మృత్యు-జరా-దుఃఖైః విముక్తః అమృతం అశ్నుతే ॥ 14-20 ॥

దేహీ ఏతాన్ దేహ-సముద్భవాన్ త్రీన్ గుణాన్ అతీత్య,
జన్మ-మృత్యు-జరా-దుఃఖైః విముక్తః (సన్) అమృతం అశ్నుతే ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

కైర్లింగైస్త్రీన్గుణానేతానతీతో భవతి ప్రభో ।
కిమాచారః కథం చైతాంస్త్రీన్గుణానతివర్తతే ॥ 14-21 ॥

కైః లింగైః త్రీన్ గుణాన్ ఏతాన్ అతీతః భవతి ప్రభో ।
కిం ఆచారః కథం చ ఏతాన్ త్రీన్ గుణాన్ అతివర్తతే ॥ 14-21 ॥

హే ప్రభో! ఏతాన్ త్రీన్ గుణాన్ అతీతః (జీవః) కైః లింగైః
(జ్ఞాతః) భవతి? (సః) చ కిం ఆచారః? (సః)
చ ఏతాన్ త్రీన్ గుణాన్ కథం అతివర్తతే?

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహమేవ చ పాండవ ।
న ద్వేష్టి సంప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాంక్షతి ॥ 14-22 ॥

ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహం ఏవ చ పాండవ ।
న ద్వేష్టి సంప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాంక్షతి ॥ 14-22 ॥

హే పాండవ! ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహం ఏవ చ
సంప్రవృత్తాని న ద్వేష్టి, నివృత్తాని (చ) న కాంక్షతి ।

ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో న విచాల్యతే ।
గుణా వర్తంత ఇత్యేవం యోఽవతిష్ఠతి నేంగతే ॥ 14-23 ॥

ఉదాసీనవత్ ఆసీనః గుణైః యః న విచాల్యతే ।
గుణాః వర్తంతే ఇతి ఏవం యః అవతిష్ఠతి న ఇంగతే ॥ 14-23 ॥

యః ఉదాసీనవత్ ఆసీనః గుణైః న విచాల్యతే, యః (చ) గుణాః
వర్తంతే ఇతి (మత్వా) ఏవం అవతిష్ఠతి, (చ) న ఇంగతే ।

సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః సమలోష్టాశ్మకాంచనః ।
తుల్యప్రియాప్రియో ధీరస్తుల్యనిందాత్మసంస్తుతిః ॥ 14-24 ॥

సమ-దుఃఖ-సుఖః స్వస్థః సమ-లోష్ట-అశ్మ-కాంచనః ।
తుల్య-ప్రియ-అప్రియః ధీరః తుల్య-నిందా-ఆత్మ-సంస్తుతిః ॥ 14-24 ॥

(యః) సమ-దుఃఖ-సుఖః, స్వస్థః, సమ-లోష్ట-అశ్మ-కాంచనః,
తుల్య-ప్రియ-అప్రియః, ధీరః, తుల్య-నిందా-ఆత్మ-సంస్తుతిః,

మానాపమానయోస్తుల్యస్తుల్యో మిత్రారిపక్షయోః ।
సర్వారంభపరిత్యాగీ గుణాతీతః స ఉచ్యతే ॥ 14-25 ॥

మాన-అపమానయోః తుల్యః తుల్యః మిత్ర-అరి-పక్షయోః ।
సర్వ-ఆరంభ-పరిత్యాగీ గుణాతీతః సః ఉచ్యతే ॥ 14-25 ॥

(యః) మాన-అపమానయోః తుల్యః, మిత్ర-అరి-పక్షయోః తుల్యః,
సర్వ-ఆరంభ-పరిత్యాగీ (చ అస్తి) సః గుణాతీతః ఉచ్యతే ।

మాం చ యోఽవ్యభిచారేణ భక్తియోగేన సేవతే ।
స గుణాన్సమతీత్యైతాన్బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ 14-26 ॥

మాం చ యః అవ్యభిచారేణ భక్తి-యోగేన సేవతే ।
సః గుణాన్ సమతీత్య ఏతాన్ బ్రహ్మ-భూయాయ కల్పతే ॥ 14-26 ॥

యః మాం చ అవ్యభిచారేణ భక్తి-యోగేన సేవతే, సః ఏతాన్
గుణాన్ సమతీత్య, బ్రహ్మ-భూయాయ కల్పతే ।

బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య చ ।
శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్యైకాంతికస్య చ ॥ 14-27 ॥

బ్రహ్మణః హి ప్రతిష్ఠా అహం అమృతస్య అవ్యయస్య చ ।
శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్య ఏకాంతికస్య చ ॥ 14-27 ॥

అమృతస్య అవ్యయస్య చ బ్రహ్మణః, శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య,
ఏకాంతికస్య సుఖస్య చ హి అహం ప్రతిష్ఠా (అస్మి) ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
గుణత్రయవిభాగయోగో నామ చతుర్దశోఽధ్యాయః ॥ 14 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
గుణ-త్రయ-విభాగ-యోగః నామ చతుర్దశః అధ్యాయః ॥ 14 ॥

అథ పంచదశోఽధ్యాయః । పురుషోత్తమయోగః ।
అథ పంచదశః అధ్యాయః । పురుషోత్తమ-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

ఊర్ధ్వమూలమధఃశాఖమశ్వత్థం ప్రాహురవ్యయం ।
ఛందాంసి యస్య పర్ణాని యస్తం వేద స వేదవిత్ ॥ 15-1 ॥

ఊర్ధ్వ-మూలం అధః-శాఖం అశ్వత్థం ప్రాహుః అవ్యయం ।
ఛందాంసి యస్య పర్ణాని యః తం వేద సః వేదవిత్ ॥ 15-1 ॥

ఛందాంసి యస్య పర్ణాని (సంతి తం) అశ్వత్థం ఊర్ధ్వ-మూలం
అధః-శాఖం అవ్యయం ప్రాహుః । యః తం వేద, సః వేదవిత్ (ఇతి ఉచ్యతే).

అధశ్చోర్ధ్వం ప్రసృతాస్తస్య శాఖా
గుణప్రవృద్ధా విషయప్రవాలాః ।
అధశ్చ మూలాన్యనుసంతతాని
కర్మానుబంధీని మనుష్యలోకే ॥ 15-2 ॥

అధః చ ఊర్ధ్వం ప్రసృతాః తస్య శాఖాః
గుణ-ప్రవృద్ధాః విషయ-ప్రవాలాః ।
అధః చ మూలాని అనుసంతతాని
కర్మ-అనుబంధీని మనుష్య-లోకే ॥ 15-2 ॥

తస్య గుణ-ప్రవృద్ధాః విషయ-ప్రవాలాః శాఖాః అధః
ఊర్ధ్వం చ ప్రసృతాః (సంతి) అధః చ మనుష్య-లోకే
కర్మ-అనుబంధీని మూలాని అనుసంతతాని (సంతి).

న రూపమస్యేహ తథోపలభ్యతే
నాంతో న చాదిర్న చ సంప్రతిష్ఠా ।
అశ్వత్థమేనం సువిరూఢమూలం
అసంగశస్త్రేణ దృఢేన ఛిత్త్వా ॥ 15-3 ॥

న రూపం అస్య ఇహ తథా ఉపలభ్యతే
న అంతః న చ ఆదిః న చ సంప్రతిష్ఠా ।
అశ్వత్థం ఏనం సువిరూఢ-మూలం
అసంగ-శస్త్రేణ దృఢేన ఛిత్త్వా ॥ 15-3 ॥

(యథా అయం వర్ణితః) తథా అస్య రూపం ఇహ న ఉపలభ్యతే ।
(అస్య) అంతః న, ఆదిః చ న, సంప్రతిష్ఠా చ న (ఉపలభ్యతే),
సువిరూఢ-మూలం ఏనం అశ్వత్థం దృఢేన అసంగ-శస్త్రేణ ఛిత్త్వా,

తతః పదం తత్పరిమార్గితవ్యం
యస్మిన్గతా న నివర్తంతి భూయః ।
తమేవ చాద్యం పురుషం ప్రపద్యే ।
యతః ప్రవృత్తిః ప్రసృతా పురాణీ ॥ 15-4 ॥

తతః పదం తత్ పరిమార్గితవ్యం
యస్మిన్ గతాః న నివర్తంతి భూయః ।
తం ఏవ చ ఆద్యం పురుషం ప్రపద్యే ।
యతః ప్రవృత్తిః ప్రసృతా పురాణీ ॥ 15-4 ॥

తతః యతః పురాణీ ప్రవృత్తిః ప్రసృతా తం ఏవ చ ఆద్యం
పురుషం ప్రపద్యే, (ఇతి) తత్ పదం పరిమార్గితవ్యం, యస్మిన్
గతాః భూయః న నివర్తంతి ।

నిర్మానమోహా జితసంగదోషా
అధ్యాత్మనిత్యా వినివృత్తకామాః ।
ద్వంద్వైర్విముక్తాః సుఖదుఃఖసంజ్ఞైర్-
గచ్ఛంత్యమూఢాః పదమవ్యయం తత్ ॥ 15-5 ॥

నిర్మాన-మోహాః జితసంగదోషాః
అధ్యాత్మ-నిత్యాః వినివృత్త-కామాః ।
ద్వంద్వైః విముక్తాః సుఖ-దుఃఖ-సంజ్ఞైః
గచ్ఛంతి అమూఢాః పదం అవ్యయం తత్ ॥ 15-5 ॥

నిర్మాన-మోహాః, జితసంగదోషాః, అధ్యాత్మ-నిత్యాః,
వినివృత్త-కామాః, సుఖ-దుఃఖ-సంజ్ఞైః ద్వంద్వైః విముక్తాః,
అమూఢాః, తత్ అవ్యయం పదం గచ్ఛంతి ।

న తద్భాసయతే సూర్యో న శశాంకో న పావకః ।
యద్గత్వా న నివర్తంతే తద్ధామ పరమం మమ ॥ 15-6 ॥

న తత్ భాసయతే సూర్యః న శశాంకః న పావకః ।
యత్ గత్వా న నివర్తంతే తత్ ధామ పరమం మమ ॥ 15-6 ॥

న సూర్యః, న శశాంకః, న పావకః (చ) తత్ (పదం) భాసయతే ।
యత్ గత్వా న నివర్తంతే తత్ మమ పరమం ధామ ।

మమైవాంశో జీవలోకే జీవభూతః సనాతనః ।
మనఃషష్ఠానీంద్రియాణి ప్రకృతిస్థాని కర్షతి ॥ 15-7 ॥

మమ ఏవ అంశః జీవ-లోకే జీవ-భూతః సనాతనః ।
మనః-షష్ఠాని-ఇంద్రియాణి ప్రకృతి-స్థాని కర్షతి ॥ 15-7 ॥

(అస్మిన్) జీవ-లోకే మమ ఏవ సనాతనః అంశః జీవ-భూతః
(అస్తి, సః) ప్రకృతి-స్థాని మనః-షష్ఠాని-ఇంద్రియాణి కర్షతి ।

శరీరం యదవాప్నోతి యచ్చాప్యుత్క్రామతీశ్వరః ।
గృహీత్వైతాని సంయాతి వాయుర్గంధానివాశయాత్ ॥ 15-8 ॥

శరీరం యత్ అవాప్నోతి యత్ చ అపి ఉత్క్రామతి ఈశ్వరః ।
గృహీత్వా ఏతాని సంయాతి వాయుః గంధాన్ ఇవ ఆశయాత్ ॥ 15-8 ॥

యత్ (ఏషః) ఈశ్వరః శరీరం అవాప్నోతి, అపి చ యత్ ఉత్క్రామతి
(తత్) వాయుః ఆశయాత్ గంధాన్ ఇవ, ఏతాని గృహీత్వా సంయాతి ।

శ్రోత్రం చక్షుః స్పర్శనం చ రసనం ఘ్రాణమేవ చ ।
అధిష్ఠాయ మనశ్చాయం విషయానుపసేవతే ॥ 15-9 ॥

శ్రోత్రం చక్షుః స్పర్శనం చ రసనం ఘ్రాణం ఏవ చ ।
అధిష్ఠాయ మనః చ అయం విషయాన్ ఉపసేవతే ॥ 15-9 ॥

అయం (జీవః) శ్రోత్రం చక్షుః స్పర్శనం చ, రసనం
ఘ్రాణం మనః చ ఏవ అధిష్ఠాయ విషయాన్ ఉపసేవతే ।

ఉత్క్రామంతం స్థితం వాపి భుంజానం వా గుణాన్వితం ।
విమూఢా నానుపశ్యంతి పశ్యంతి జ్ఞానచక్షుషః ॥ 15-10 ॥

ఉత్క్రామంతం స్థితం వా అపి భుంజానం వా గుణ-అన్వితం ।
విమూఢాః న అనుపశ్యంతి పశ్యంతి జ్ఞాన-చక్షుషః ॥ 15-10 ॥

ఉత్క్రామంతం స్థితం వా, భుంజానం గుణ-అన్వితం వా అపి
విమూఢాః న అనుపశ్యంతి, జ్ఞాన-చక్షుషః పశ్యంతి ।

యతంతో యోగినశ్చైనం పశ్యంత్యాత్మన్యవస్థితం ।
యతంతోఽప్యకృతాత్మానో నైనం పశ్యంత్యచేతసః ॥ 15-11 ॥

యతంతః యోగినః చ ఏనం పశ్యంతి ఆత్మని అవస్థితం ।
యతంతః అపి అకృత-ఆత్మానః న ఏనం పశ్యంతి అచేతసః ॥ 15-11 ॥

యతంతః యోగినః ఆత్మని అవస్థితం ఏనం పశ్యంతి, అచేతసః
అకృత-ఆత్మానః చ యతంతః అపి ఏనం న పశ్యంతి ।

యదాదిత్యగతం తేజో జగద్భాసయతేఽఖిలం ।
యచ్చంద్రమసి యచ్చాగ్నౌ తత్తేజో విద్ధి మామకం ॥ 15-12 ॥

యత్ ఆదిత్య-గతం తేజః జగత్ భాసయతే అఖిలం ।
యత్ చంద్రమసి యత్ చ అగ్నౌ తత్ తేజః విద్ధి మామకం ॥ 15-12 ॥

యత్ ఆదిత్య-గతం తేజః అఖిలం జగత్ భాసయతే, యత్ చ చంద్రమసి,
యత్ చ అగ్నౌ (స్థితం అస్తి), తత్ మామకం తేజః (అస్తి ఇతి త్వం) విద్ధి ।

గామావిశ్య చ భూతాని ధారయామ్యహమోజసా ।
పుష్ణామి చౌషధీః సర్వాః సోమో భూత్వా రసాత్మకః ॥ 15-13 ॥

గాం ఆవిశ్య చ భూతాని ధారయామి అహం ఓజసా ।
పుష్ణామి చ ఓషధీః సర్వాః సోమః భూత్వా రసాత్మకః ॥ 15-13 ॥

అహం చ గాం ఆవిశ్య భూతాని ఓజసా ధారయామి । రసాత్మకః
సోమః భూత్వా చ సర్వాః ఓషధీః పుష్ణామి ।

అహం వైశ్వానరో భూత్వా ప్రాణినాం దేహమాశ్రితః ।
ప్రాణాపానసమాయుక్తః పచామ్యన్నం చతుర్విధం ॥ 15-14 ॥

అహం వైశ్వానరః భూత్వా ప్రాణినాం దేహం ఆశ్రితః ।
ప్రాణ-అపాన-సమ-ఆయుక్తః పచామి అన్నం చతుర్విధం ॥ 15-14 ॥

అహం ప్రాణినాం దేహం ఆశ్రితః ప్రాణ-అపాన-సమ-ఆయుక్తః
వైశ్వానరః భూత్వా చతుర్విధం అన్నం పచామి ।

సర్వస్య చాహం హృది సన్నివిష్టో
మత్తః స్మృతిర్జ్ఞానమపోహనంచ ।
వేదైశ్చ సర్వైరహమేవ వేద్యో
వేదాంతకృద్వేదవిదేవ చాహం ॥ 15-15 ॥

సర్వస్య చ అహం హృది సన్నివిష్టః
మత్తః స్మృతిః జ్ఞానం అపోహనం చ ।
వేదైః చ సర్వైః అహం ఏవ వేద్యః
వేదాంత-కృత్ వేద-విత్ ఏవ చ అహం ॥ 15-15 ॥

అహం సర్వస్య హృది సన్నివిష్టః (అస్మి), మత్తః (సర్వస్య)
స్మృతిః జ్ఞానం అపోహనం చ (భవతి) అహం చ ఏవ
సర్వైః వేదైః వేద్యః (అస్మి), అహం ఏవ చ వేదాంత-కృత్
వేద-విత్ చ (అస్మి) ।

ద్వావిమౌ పురుషౌ లోకే క్షరశ్చాక్షర ఏవ చ ।
క్షరః సర్వాణి భూతాని కూటస్థోఽక్షర ఉచ్యతే ॥ 15-16 ॥

ద్వౌ ఇమౌ పురుషౌ లోకే క్షరః చ అక్షరః ఏవ చ ।
క్షరః సర్వాణి భూతాని కూటస్థః అక్షరః ఉచ్యతే ॥ 15-16 ॥

(అస్మిన్) లోకే క్షరః అక్షరః చ ఏవ ఇమౌ ద్వౌ పురుషౌ (స్తః),
సర్వాణి భూతాని క్షరః, కూటస్థః చ అక్షరః ఉచ్యతే ।

ఉత్తమః పురుషస్త్వన్యః పరమాత్మేత్యుదాహృతః ।
యో లోకత్రయమావిశ్య బిభర్త్యవ్యయ ఈశ్వరః ॥ 15-17 ॥

ఉత్తమః పురుషః తు అన్యః పరం-ఆత్మా ఇతి ఉదాహృతః ।
యః లోక-త్రయం ఆవిశ్య బిభర్తి అవ్యయః ఈశ్వరః ॥ 15-17 ॥

ఉత్తమః పురుషః తు అన్యః (అస్తి), (సః) పరం-ఆత్మా ఇతి
ఉదాహృతః యః అవ్యయః ఈశ్వరః లోక-త్రయం ఆవిశ్య (తత్) బిభర్తి ।

యస్మాత్క్షరమతీతోఽహమక్షరాదపి చోత్తమః ।
అతోఽస్మి లోకే వేదే చ ప్రథితః పురుషోత్తమః ॥ 15-18 ॥

యస్మాత్ క్షరం అతీతః అహం అక్షరాత్ అపి చ ఉత్తమః ।
అతః అస్మి లోకే వేదే చ ప్రథితః పురుషోత్తమః ॥ 15-18 ॥

యస్మాత్ అహం క్షరం అతీతః, అక్షరాత్ అపి చ ఉత్తమః
(అస్మి), అతః (అహం) లోకే వేదే చ పురుషోత్తమః ఇతి ప్రథితః అస్మి ।

యో మామేవమసమ్మూఢో జానాతి పురుషోత్తమం ।
స సర్వవిద్భజతి మాం సర్వభావేన భారత ॥ 15-19 ॥

యః మాం ఏవం అసమ్మూఢః జానాతి పురుషోత్తమం ।
సః సర్వ-విత్ భజతి మాం సర్వ-భావేన భారత ॥ 15-19 ॥

హే భారత! యః అసమ్మూఢః మాం పురుషోత్తమం ఏవం జానాతి,
సః సర్వ-విత్ (భూత్వా) మాం సర్వ-భావేన భజతి ।

ఇతి గుహ్యతమం శాస్త్రమిదముక్తం మయానఘ ।
ఏతద్బుద్ధ్వా బుద్ధిమాన్స్యాత్కృతకృత్యశ్చ భారత ॥ 15-20 ॥

ఇతి గుహ్యతమం శాస్త్రం ఇదం ఉక్తం మయా అనఘ ।
ఏతత్ బుద్ధ్వా బుద్ధిమాన్ స్యాత్ కృతకృత్యః చ భారత ॥ 15-20 ॥

హే అనఘ! ఇతి గుహ్యతమం ఇదం శాస్త్రం మయా ఉక్తం,
హే భారత! ఏతత్ బుద్ధ్వా (జీవః) బుద్ధిమాన్ కృతకృత్యః చ స్యాత్ ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
పురుషోత్తమయోగో నామ పంచదశోఽధ్యాయః ॥ 15 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదేపురుషోత్తమ-యోగో
నామ పంచదశః అధ్యాయః ॥ 15 ॥

అథ షోడశోఽధ్యాయః । దైవాసురసంపద్విభాగయోగః ।
అథ షోడశః అధ్యాయః । దైవ-ఆసుర-సంపత్-విభాగ-యోగః ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

అభయం సత్త్వసంశుద్ధిర్జ్ఞానయోగవ్యవస్థితిః ।
దానం దమశ్చ యజ్ఞశ్చ స్వాధ్యాయస్తప ఆర్జవం ॥ 16-1 ॥

అభయం సత్త్వ-సంశుద్ధిః జ్ఞాన-యోగ-వ్యవస్థితిః ।
దానం దమః చ యజ్ఞః చ స్వాధ్యాయః తపః ఆర్జవం ॥ 16-1 ॥

అభయం, సత్త్వ-సంశుద్ధిః, జ్ఞాన-యోగ-వ్యవస్థితిః, దానం,
దమః చ యజ్ఞః చ, స్వాధ్యాయః, తపః, ఆర్జవం,

అహింసా సత్యమక్రోధస్త్యాగః శాంతిరపైశునం ।
దయా భూతేష్వలోలుప్త్వం మార్దవం హ్రీరచాపలం ॥ 16-2 ॥

అహింసా సత్యం అక్రోధః త్యాగః శాంతిః అపైశునం ।
దయా భూతేషు అలోలుప్త్వం మార్దవం హ్రీః అచాపలం ॥ 16-2 ॥

అహింసా, సత్యం, అక్రోధః, త్యాగః, శాంతిః, అపైశునం,
భూతేషు దయా, అలోలుప్త్వం, మార్దవం, హ్రీః, అచాపలం,

తేజః క్షమా ధృతిః శౌచమద్రోహో నాతిమానితా ।
భవంతి సంపదం దైవీమభిజాతస్య భారత ॥ 16-3 ॥

తేజః క్షమా ధృతిః శౌచం అద్రోహః న అతి-మానితా ।
భవంతి సంపదం దైవీం అభిజాతస్య భారత ॥ 16-3 ॥

హే భారత! తేజః, క్షమా, ధృతిః, శౌచం, అద్రోహః,
న అతి-మానితా (ఇతి ఏతాని లక్షణాని) దైవీం సంపదం
అభిజాతస్య (పురుషస్య) భవంతి ।

దంభో దర్పోఽభిమానశ్చ క్రోధః పారుష్యమేవ చ ।
అజ్ఞానం చాభిజాతస్య పార్థ సంపదమాసురీం ॥ 16-4 ॥

దంభః దర్పః అభిమానః చ క్రోధః పారుష్యం ఏవ చ ।
అజ్ఞానం చ అభిజాతస్య పార్థ సంపదం ఆసురీం ॥ 16-4 ॥

హే పార్థ! దంభః, దర్పః, అభిమానః చ, క్రోధః, పారుష్యం,
ఏవ చ అజ్ఞానం చ (ఏతాని లక్ష్ణాని) ఆసురీం సంపదం
అభిజాతస్య (పురుషస్య భవంతి) ।

దైవీ సంపద్విమోక్షాయ నిబంధాయాసురీ మతా ।
మా శుచః సంపదం దైవీమభిజాతోఽసి పాండవ ॥ 16-5 ॥

దైవీ సంపత్ విమోక్షాయ నిబంధాయ ఆసురీ మతా ।
మా శుచః సంపదం దైవీం అభిజాతః అసి పాండవ ॥ 16-5 ॥

దైవీ సంపత్ విమోక్షాయ, ఆసురీ (సంపత్ చ) నిబంధాయ మతా ।
హే పాండవ! (త్వం) దైవీం సంపదం అభిజాతః అసి, మా శుచః ।

ద్వౌ భూతసర్గౌ లోకేఽస్మిందైవ ఆసుర ఏవ చ ।
దైవో విస్తరశః ప్రోక్త ఆసురం పార్థ మే శృణు ॥ 16-6 ॥

ద్వౌ భూత-సర్గౌ లోకే అస్మిన్ దైవః ఆసురః ఏవ చ ।
దైవః విస్తరశః ప్రోక్తః ఆసురం పార్థ మే శృణు ॥ 16-6 ॥

హే పార్థ! అస్మిన్ లోకే దైవః ఆసురః చ ఏవ ద్వౌ
భూత-సర్గౌ (స్తః తత్ర) దైవః విస్తరశః ప్రోక్తః ఆసురం మే శృణు ।

ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చ జనా న విదురాసురాః ।
న శౌచం నాపి చాచారో న సత్యం తేషు విద్యతే ॥ 16-7 ॥

ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చ జనాః న విదుః ఆసురాః ।
న శౌచం న అపి చ ఆచారః న సత్యం తేషు విద్యతే ॥ 16-7 ॥

ఆసురాః జనాః ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చ న విదుః, తేషు చ
న శౌచం, న ఆచారః, న అపి సత్యం విద్యతే ।

అసత్యమప్రతిష్ఠం తే జగదాహురనీశ్వరం ।
అపరస్పరసంభూతం కిమన్యత్కామహైతుకం ॥ 16-8 ॥

అసత్యం అప్రతిష్ఠం తే జగత్ ఆహుః అనీశ్వరం ।
అపరస్పర-సంభూతం కిం అన్యత్ కామ-హైతుకం ॥ 16-8 ॥

(ఇదం) జగత్ అసత్యం, అప్రతిష్ఠం, అనీశ్వరం, అపరస్పర-సంభూతం
కామ-హైతుకం (చ అస్తి) అన్యత్ కిం (ఇతి) తే ఆహుః ।

ఏతాం దృష్టిమవష్టభ్య నష్టాత్మానోఽల్పబుద్ధయః ।
ప్రభవంత్యుగ్రకర్మాణః క్షయాయ జగతోఽహితాః ॥ 16-9 ॥

ఏతాం దృష్టిం అవష్టభ్య నష్ట-ఆత్మానః అల్ప-బుద్ధయః ।
ప్రభవంతి ఉగ్ర-కర్మాణః క్షయాయ జగతః అహితాః ॥ 16-9 ॥

ఏతాం దృష్టిం అవష్టభ్య నష్ట-ఆత్మానః, అల్ప-బుద్ధయః,
ఉగ్ర-కర్మాణః, అహితాః జగతః క్షయాయ ప్రభవంతి ।

కామమాశ్రిత్య దుష్పూరం దంభమానమదాన్వితాః ।
మోహాద్గృహీత్వా సద్గ్రాహాన్ప్రవర్తంతేఽశుచివ్రతాః ॥ 16-10 ॥

కామం ఆశ్రిత్య దుష్పూరం దంభ-మాన-మద-అన్వితాః ।
మోహాత్ గృహీత్వా అసత్ గ్రాహాన్ ప్రవర్తంతే అశుచి-వ్రతాః ॥ 16-10 ॥

దుష్పూరం కామం ఆశ్రిత్య, మోహాత్ అసత్ గ్రాహాన్ గృహీత్వా,
అశుచి-వ్రతాః దంభ-మాన-మద-అన్వితాః ప్రవర్తంతే ।

చింతామపరిమేయాం చ ప్రలయాంతాముపాశ్రితాః ।
కామోపభోగపరమా ఏతావదితి నిశ్చితాః ॥ 16-11 ॥

చింతాం అపరిమేయాం చ ప్రలయాంతాం ఉపాశ్రితాః ।
కామ-ఉపభోగ-పరమాః ఏతావత్ ఇతి నిశ్చితాః ॥ 16-11 ॥

(తే) అపరిమేయాం ప్రలయాంతాం చింతాం ఉపాశ్రితాః
కామ-ఉపభోగ-పరమాః చ, ఏతావత్ ఇతి నిశ్చితాః ।

ఆశాపాశశతైర్బద్ధాః కామక్రోధపరాయణాః ।
ఈహంతే కామభోగార్థమన్యాయేనార్థసంచయాన్ ॥ 16-12 ॥

ఆశా-పాశ-శతైః బద్ధాః కామ-క్రోధ-పరాయణాః ।
ఈహంతే కామ-భోగార్థం అన్యాయేన అర్థ-సంచయాన్ ॥ 16-12 ॥

ఆశా-పాశ-శతైః బద్ధాః, కామ-క్రోధ-పరాయణాః,
కామ-భోగార్థం అన్యాయేన అర్థ-సంచయాన్ ఈహంతే ।

ఇదమద్య మయా లబ్ధమిమం ప్రాప్స్యే మనోరథం ।
ఇదమస్తీదమపి మే భవిష్యతి పునర్ధనం ॥ 16-13 ॥

ఇదం అద్య మయా లబ్ధం ఇమం ప్రాప్స్యే మనోరథం ।
ఇదం అస్తి ఇదం అపి మే భవిష్యతి పునః ధనం ॥ 16-13 ॥

అద్య ఇదం మయా లబ్ధం, ఇమం మనోరథం (శ్వః) ప్రాప్స్యే,
ఇదం ధనం (అధునా) అస్తి, ఇదం అపి ( ధనం చ) మే పునః
భవిష్యతి ।

అసౌ మయా హతః శత్రుర్హనిష్యే చాపరానపి ।
ఈశ్వరోఽహమహం భోగీ సిద్ధోఽహం బలవాన్సుఖీ ॥ 16-14 ॥

అసౌ మయా హతః శత్రుః హనిష్యే చ అపరాన్ అపి ।
ఈశ్వరః అహం అహం భోగీ సిద్ధః అహం బలవాన్ సుఖీ ॥ 16-14 ॥

అసౌ శత్రుః మయా హతః, అపరాన్ చ అపి హనిష్యే, అహం ఈశ్వరః,
అహం భోగీ, అహం సిద్ధః, బలవాన్ సుఖీ (చ అహం అస్మి) ।

ఆఢ్యోఽభిజనవానస్మి కోఽన్యోఽస్తి సదృశో మయా ।
యక్ష్యే దాస్యామి మోదిష్య ఇత్యజ్ఞానవిమోహితాః ॥ 16-15 ॥

ఆఢ్యః అభిజనవాన్ అస్మి కః అన్యః అస్తి సదృశః మయా ।
యక్ష్యే దాస్యామి మోదిష్యే ఇతి అజ్ఞాన-విమోహితాః ॥ 16-15 ॥

ఆఢ్యః అభిజనవాన్ అస్మి, మయా సదృశః కః అన్యః అస్తి?
(అహం) యక్ష్యే, దాస్యామి, మోదిష్యే ఇతి అజ్ఞాన-విమోహితాః
(తే సంతి) ।

అనేకచిత్తవిభ్రాంతా మోహజాలసమావృతాః ।
ప్రసక్తాః కామభోగేషు పతంతి నరకేఽశుచౌ ॥ 16-16 ॥

అనేక-చిత్త-విభ్రాంతాః మోహ-జాల-సమావృతాః ।
ప్రసక్తాః కామ-భోగేషు పతంతి నరకే అశుచౌ ॥ 16-16 ॥

అనేక-చిత్త-విభ్రాంతాః మోహ-జాల-సమావృతాః కామ-భోగేషు
ప్రసక్తాః, అశుచౌ నరకే పతంతి ।

ఆత్మసంభావితాః స్తబ్ధా ధనమానమదాన్వితాః ।
యజంతే నామయజ్ఞైస్తే దంభేనావిధిపూర్వకం ॥ 16-17 ॥

ఆత్మ-సంభావితాః స్తబ్ధాః ధన-మాన-మద-అన్వితాః ।
యజంతే నామ-యజ్ఞైః తే దంభేన అవిధి-పూర్వకం ॥ 16-17 ॥

ఆత్మ-సంభావితాః స్తబ్ధాః ధన-మాన-మద-అన్వితాః, తే దంభేన
అవిధి-పూర్వకం నామ-యజ్ఞైః యజంతే ।

అహంకారం బలం దర్పం కామం క్రోధం చ సంశ్రితాః ।
మామాత్మపరదేహేషు ప్రద్విషంతోఽభ్యసూయకాః ॥ 16-18 ॥

అహంకారం బలం దర్పం కామం క్రోధం చ సంశ్రితాః ।
మాం ఆత్మ-పర-దేహేషు ప్రద్విషంతః అభ్యసూయకాః ॥ 16-18 ॥

అహంకారం బలం దర్పం కామం క్రోధం చ సంశ్రితాః
ఆత్మ-పర-దేహేషు (స్థితం) మాం ప్రద్విషంతః అభ్యసూయకాః
(తే భవంతి) ।

తానహం ద్విషతః క్రూరాన్సంసారేషు నరాధమాన్ ।
క్షిపామ్యజస్రమశుభానాసురీష్వేవ యోనిషు ॥ 16-19 ॥

తాన్ అహం ద్విషతః క్రూరాన్ సంసారేషు నరాధమాన్ ।
క్షిపామి అజస్రం అశుభాన్ ఆసురీషు ఏవ యోనిషు ॥ 16-19 ॥

తాన్ ద్విషతః క్రూరాన్, అశుభాన్, నరాధమాన్ సంసారేషు
ఆసురీషు ఏవ యోనిషు అజస్రం అహం క్షిపామి ।

ఆసురీం యోనిమాపన్నా మూఢా జన్మని జన్మని ।
మామప్రాప్యైవ కౌంతేయ తతో యాంత్యధమాం గతిం ॥ 16-20 ॥

ఆసురీం యోనిం ఆపన్నాః మూఢాః జన్మని జన్మని ।
మాం అప్రాప్య ఏవ కౌంతేయ తతః యాంతి అధమాం గతిం ॥ 16-20 ॥

హే కౌంతేయ! ఆసురీం యోనిం ఆపన్నాః జన్మని జన్మని మూఢాః
(సంతః) మాం అప్రాప్య ఏవ, తతః అధమాం గతిం యాంతి ।

త్రివిధం నరకస్యేదం ద్వారం నాశనమాత్మనః ।
కామః క్రోధస్తథా లోభస్తస్మాదేతత్త్రయం త్యజేత్ ॥ 16-21 ॥

త్రివిధం నరకస్య ఇదం ద్వారం నాశనం ఆత్మనః ।
కామః క్రోధః తథా లోభః తస్మాత్ ఏతత్ త్రయం త్యజేత్ ॥ 16-21 ॥

కామః క్రోధః తథా లోభః ఇదం త్రివిధం ఆత్మనః నాశనం
నరకస్య ద్వారం (అస్తి), తస్మాత్ ఏతత్ త్రయం త్యజేత్ ।

ఏతైర్విముక్తః కౌంతేయ తమోద్వారైస్త్రిభిర్నరః ।
ఆచరత్యాత్మనః శ్రేయస్తతో యాతి పరాం గతిం ॥ 16-22 ॥

ఏతైః విముక్తః కౌంతేయ తమో-ద్వారైః త్రిభిః నరః ।
ఆచరతి ఆత్మనః శ్రేయః తతః యాతి పరాం గతిం ॥ 16-22 ॥

హే కౌంతేయ! ఏతైః త్రిభిః తమో-ద్వారైః విముక్తః నరః, ఆత్మనః
శ్రేయః ఆచరత్, తతః పరాం గతిం యాతి ।

యః శాస్త్రవిధిముత్సృజ్య వర్తతే కామకారతః ।
న స సిద్ధిమవాప్నోతి న సుఖం న పరాం గతిం ॥ 16-23 ॥

యః శాస్త్ర-విధిం ఉత్సృజ్య వర్తతే కామ-కారతః ।
న సః సిద్ధిం అవాప్నోతి న సుఖం న పరాం గతిం ॥ 16-23 ॥

యః శాస్త్ర-విధిం ఉత్సృజ్య, కామ-కారతః వర్తతే, సః న సిద్ధిం,
న సుఖం, న (చ) పరాం గతిం అవాప్నోతి ।

తస్మాచ్ఛాస్త్రం ప్రమాణం తే కార్యాకార్యవ్యవస్థితౌ ।
జ్ఞాత్వా శాస్త్రవిధానోక్తం కర్మ కర్తుమిహార్హసి ॥ 16-24 ॥

తస్మాత్ శాస్త్రం ప్రమాణం తే కార్య-అకార్య-వ్యవస్థితౌ ।
జ్ఞాత్వా శాస్త్ర-విధాన-ఉక్తం కర్మ కర్తుం ఇహ అర్హసి ॥ 16-24 ॥

తస్మాత్ కార్య-అకార్య-వ్యవస్థితౌ తే శాస్త్రం ప్రమాణం (అస్తి),
శాస్త్ర-విధాన-ఉక్తం కర్మ జ్ఞాత్వా (తత్ త్వం) ఇహ కర్తుం అర్హసి ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
దైవాసురసంపద్విభాగయోగో నామ షోడశోఽధ్యాయః ॥ 16 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
దైవ-ఆసుర-సంపత్-విభాగ-యోగః నామ షోడశః అధ్యాయః ॥

అథ సప్తదశోఽధ్యాయః । శ్రద్ధాత్రయవిభాగయోగః
అథ సప్తదశః అధ్యాయః । శ్రద్ధా-త్రయ-విభాగ-యోగః

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

యే శాస్త్రవిధిముత్సృజ్య యజంతే శ్రద్ధయాన్వితాః ।
తేషాం నిష్ఠా తు కా కృష్ణ సత్త్వమాహో రజస్తమః ॥ 17-1 ॥

యే శాస్త్ర-విధిం ఉత్సృజ్య యజంతే శ్రద్ధయా అన్వితాః ।
తేషాం నిష్ఠా తు కా కృష్ణ సత్త్వం ఆహో రజః తమః ॥ 17-1 ॥

హే కృష్ణ! యే శాస్త్ర-విధిం ఉత్సృజ్య, శ్రద్ధయా అన్వితాః
(సంతః) యజంతే, తేషాం తు కా నిష్ఠా? సత్త్వం రజః ఆహో తమః ?

శ్రీభగవానువాచ
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

త్రివిధా భవతి శ్రద్ధా దేహినాం సా స్వభావజా ।
సాత్త్వికీ రాజసీ చైవ తామసీ చేతి తాం శృణు ॥ 17-2 ॥

త్రివిధా భవతి శ్రద్ధా దేహినాం సా స్వభావజా ।
సాత్త్వికీ రాజసీ చ ఏవ తామసీ చ ఇతి తాం శృణు ॥ 17-2 ॥

దేహినాం (యా) స్వభావజా శ్రద్ధా, సా సాత్త్వికీ చ రాజసీ (చ)
తామసీ చ ఏవ ఇతి త్రివిధా భవతి, తాం శృణు ।

సత్త్వానురూపా సర్వస్య శ్రద్ధా భవతి భారత ।
శ్రద్ధామయోఽయం పురుషో యో యచ్ఛ్రద్ధః స ఏవ సః ॥ 17-3 ॥

సత్త్వ-అనురూపా సర్వస్య శ్రద్ధా భవతి భారత ।
శ్రద్ధామయః అయం పురుషః యః యత్ శ్రద్ధః సః ఏవ సః ॥ 17-3 ॥

హే భారత! సర్వస్య సత్త్వ-అనురూపా శ్రద్ధా భవతి, అయం
పురుషః శ్రద్ధామయః (అస్తి), యః యత్ శ్రద్ధః (భవతి), సః ఏవ సః ।

యజంతే సాత్త్వికా దేవాన్యక్షరక్షాంసి రాజసాః ।
ప్రేతాన్భూతగణాంశ్చాన్యే యజంతే తామసా జనాః ॥ 17-4 ॥

యజంతే సాత్త్వికాః దేవాన్ యక్ష-రక్షాంసి రాజసాః ।
ప్రేతాన్ భూతగణాన్ చ అన్యే యజంతే తామసాః జనాః ॥ 17-4 ॥

సాత్త్వికాః దేవాన్ యజంతే, రాజసాః యక్ష-రక్షాంసి (యజంతే),
అన్యే తామసాః జనాః ప్రేతాన్ భూతగణాన్ చ యజంతే ।

అశాస్త్రవిహితం ఘోరం తప్యంతే యే తపో జనాః ।
దంభాహంకారసంయుక్తాః కామరాగబలాన్వితాః ॥ 17-5 ॥

కర్షయంతః శరీరస్థం భూతగ్రామమచేతసః ।
మాం చైవాంతఃశరీరస్థం తాన్విద్ధ్యాసురనిశ్చయాన్ ॥ 17-6 ॥

అశాస్త్ర-విహితం ఘోరం తప్యంతే యే తపః జనాః ।
దంభ-అహంకార-సంయుక్తాః కామ-రాగ-బల-అన్వితాః ॥ 17-5 ॥

కర్షయంతః శరీరస్థం భూత-గ్రామం అచేతసః ।
మాం చ ఏవ అంతః-శరీరస్థం తాన్ విద్ధి ఆసుర-నిశ్చయాన్ ॥ 17-6 ॥

దంభ-అహంకార-సంయుక్తాః కామ-రాగ-బల-అన్వితాః యే జనాః
అశాస్త్ర-విహితం ఘోరం తపః తప్యంతే, అచేతసః చ (యే)
శరీరస్థం భూత-గ్రామం అంతః-శరీరస్థం మాం ఏవ
కర్షయంతః తాన్ ఆసుర-నిశ్చయాన్ విద్ధి ।

ఆహారస్త్వపి సర్వస్య త్రివిధో భవతి ప్రియః ।
యజ్ఞస్తపస్తథా దానం తేషాం భేదమిమం శృణు ॥ 17-7 ॥

ఆహారః తు అపి సర్వస్య త్రివిధః భవతి ప్రియః ।
యజ్ఞః తపః తథా దానం తేషాం భేదం ఇమం శృణు ॥ 17-7 ॥

సర్వస్య ప్రియః ఆహారః అపి తు త్రివిధః భవతి, తథా యజ్ఞః, తపః,
దానం (చ సర్వస్య త్రివిధం భవతి, త్వం) తేషాం ఇమం భేదం శృణు ।

ఆయుఃసత్త్వబలారోగ్యసుఖప్రీతివివర్ధనాః ।
రస్యాః స్నిగ్ధాః స్థిరా హృద్యా ఆహారాః సాత్త్వికప్రియాః ॥ 17-8 ॥

ఆయుః-సత్త్వ-బల-ఆరోగ్య-సుఖ-ప్రీతి-వివర్ధనాః ।
రస్యాః స్నిగ్ధాః స్థిరాః హృద్యాః ఆహారాః సాత్త్విక-ప్రియాః ॥ 17-8 ॥

ఆయుః-సత్త్వ-బల-ఆరోగ్య-సుఖ-ప్రీతి-వివర్ధనాః, రస్యాః స్నిగ్ధాః
స్థిరాః హృద్యాః ఆహారాః సాత్త్విక-ప్రియాః (సంతి).

కట్వమ్లలవణాత్యుష్ణతీక్ష్ణరూక్షవిదాహినః ।
ఆహారా రాజసస్యేష్టా దుఃఖశోకామయప్రదాః ॥ 17-9 ॥

కట్వమ్ల-లవణ-అతి-ఉష్ణ-తీక్ష్ణ-రూక్ష-విదాహినః ।
ఆహారాః రాజసస్య ఇహ్టాః దుఃఖ-శోక-ఆమయ-ప్రదాః ॥ 17-9 ॥

కట్వమ్ల-లవణ-అతి-ఉష్ణ-తీక్ష్ణ-రూక్ష-విదాహినః
దుఃఖ-శోక-ఆమయ-ప్రదాః ఆహారాః రాజసస్య ఇహ్టాః (భవతి) ।

యాతయామం గతరసం పూతి పర్యుషితం చ యత్ ।
ఉచ్ఛిష్టమపి చామేధ్యం భోజనం తామసప్రియం ॥ 17-10 ॥

యాతయామం గత-రసం పూతి పర్యుషితం చ యత్ ।
ఉచ్ఛిష్టం అపి చ అమేధ్యం భోజనం తామస-ప్రియం ॥ 17-10 ॥

యత్ యాతయామం, గత-రసం, పూతి, పర్యుషితం చ ఉచ్ఛిష్టం
అపి చ అమేధ్యం భోజనం (తత్) తామస-ప్రియం (అస్తి) ।

అఫలాకాంక్షిభిర్యజ్ఞో విధిదృష్టో య ఇజ్యతే ।
యష్టవ్యమేవేతి మనః సమాధాయ స సాత్త్వికః ॥ 17-11 ॥

అఫల-ఆకాంక్షిభిః యజ్ఞః విధి-దృష్టః యః ఇజ్యతే ।
యష్టవ్యం ఏవ ఇతి మనః సమాధాయ సః సాత్త్వికః ॥ 17-11 ॥

అఫల-ఆకాంక్షిభిః (పురుషైః) యష్టవ్యం ఏవ ఇతి మనః సమాధాయ
విధి-దృష్టః యః యజ్ఞః ఇజ్యతే, సః సాత్త్వికః (యజ్ఞః మతః) ।

అభిసంధాయ తు ఫలం దంభార్థమపి చైవ యత్ ।
ఇజ్యతే భరతశ్రేష్ఠ తం యజ్ఞం విద్ధి రాజసం ॥ 17-12 ॥

అభిసంధాయ తు ఫలం దంభార్థం అపి చ ఏవ యత్ ।
ఇజ్యతే భరత-శ్రేష్ఠ తం యజ్ఞం విద్ధి రాజసం ॥ 17-12 ॥

హే భరత-శ్రేష్ఠ! ఫలం తు అభిసంధాయ, అపి చ దంభార్థం
ఏవ యత్ ఇజ్యతే, తం యజ్ఞం రాజసం విద్ధి ।

విధిహీనమసృష్టాన్నం మంత్రహీనమదక్షిణం ।
శ్రద్ధావిరహితం యజ్ఞం తామసం పరిచక్షతే ॥ 17-13 ॥

విధి-హీనం అసృష్ట-అన్నం మంత్ర-హీనం అదక్షిణం ।
శ్రద్ధా-విరహితం యజ్ఞం తామసం పరిచక్షతే ॥ 17-13 ॥

విధి-హీనం, అసృష్ట-అన్నం, మంత్ర-హీనం, అదక్షిణం,
శ్రద్ధా-విరహితం, (చ) యజ్ఞం తామసం పరిచక్షతే ।

దేవద్విజగురుప్రాజ్ఞపూజనం శౌచమార్జవం ।
బ్రహ్మచర్యమహింసా చ శారీరం తప ఉచ్యతే ॥ 17-14 ॥

దేవ-ద్విజ-గురు-ప్రాజ్ఞ-పూజనం శౌచం ఆర్జవం ।
బ్రహ్మచర్యం అహింసా చ శారీరం తపః ఉచ్యతే ॥ 17-14 ॥

దేవ-ద్విజ-గురు-ప్రాజ్ఞ-పూజనం, శౌచం, ఆర్జవం,
బ్రహ్మచర్యం, అహింసా చ (ఇతి) శారీరం తపః ఉచ్యతే ।

అనుద్వేగకరం వాక్యం సత్యం ప్రియహితం చ యత్ ।
స్వాధ్యాయాభ్యసనం చైవ వాఙ్మయం తప ఉచ్యతే ॥ 17-15 ॥

అనుద్వేగకరం వాక్యం సత్యం ప్రియ-హితం చ యత్ ।
స్వాధ్యాయ-అభ్యసనం చ ఏవ వాఙ్మయం తపః ఉచ్యతే ॥ 17-15 ॥

యత్ అనుద్వేగకరం సత్యం ప్రియ-హితం వాక్యం చ
(యత్) స్వాధ్యాయ-అభ్యసనం చ, (తత్) ఏవ
వాఙ్మయం తపః (ఇతి) ఉచ్యతే ।

మనః ప్రసాదః సౌమ్యత్వం మౌనమాత్మవినిగ్రహః ।
భావసంశుద్ధిరిత్యేతత్తపో మానసముచ్యతే ॥ 17-16 ॥

మనః-ప్రసాదః సౌమ్యత్వం మౌనం ఆత్మ-వినిగ్రహః ।
భావ-సంశుద్ధిః ఇతి ఏతత్ తపః మానసం ఉచ్యతే ॥ 17-16 ॥

మనః-ప్రసాదః సౌమ్యత్వం, మౌనం, ఆత్మ-వినిగ్రహః,
భావ-సంశుద్ధిః ఇతి ఏతత్ మానసం తపః ఉచ్యతే ।

శ్రద్ధయా పరయా తప్తం తపస్తత్త్రివిధం నరైః ।
అఫలాకాంక్షిభిర్యుక్తైః సాత్త్వికం పరిచక్షతే ॥ 17-17 ॥

శ్రద్ధయా పరయా తప్తం తపః తత్ త్రివిధం నరైః ।
అఫల-ఆకాంక్షిభిః యుక్తైః సాత్త్వికం పరిచక్షతే ॥ 17-17 ॥

అఫల-ఆకాంక్షిభిః యుక్తైః నరైః పరయా శ్రద్ధయా తప్తం
(యత్) త్రివిధం తపః, తత్ సాత్త్వికం పరిచక్షతే ।

సత్కారమానపూజార్థం తపో దంభేన చైవ యత్ ।
క్రియతే తదిహ ప్రోక్తం రాజసం చలమధ్రువం ॥ 17-18 ॥

సత్కార-మాన-పూజార్థం తపః దంభేన చ ఏవ యత్ ।
క్రియతే తత్ ఇహ ప్రోక్తం రాజసం చలం అధ్రువం ॥ 17-18 ॥

సత్కార-మాన-పూజార్థం దంభేన చ ఏవ యత్ తపః క్రియతే,
తత్ ఇహ రాజసం, చలం, అధ్రువం ప్రోక్తం ।

మూఢగ్రాహేణాత్మనో యత్పీడయా క్రియతే తపః ।
పరస్యోత్సాదనార్థం వా తత్తామసముదాహృతం ॥ 17-19 ॥

మూఢ-గ్రాహేణ ఆత్మనః యత్ పీడయా క్రియతే తపః ।
పరస్య ఉత్సాదనార్థం వా తత్ తామసం ఉదాహృతం ॥ 17-
19 ॥

మూఢ-గ్రాహేణ ఆత్మనః పీడయా పరస్య ఉత్సాదనార్థం వా
యత్ తపః క్రియతే, తత్ తామసం ఉదాహృతం ।

దాతవ్యమితి యద్దానం దీయతేఽనుపకారిణే ।
దేశే కాలే చ పాత్రే చ తద్దానం సాత్త్వికం స్మృతం ॥ 17-20 ॥

దాతవ్యం ఇతి యత్ దానం దీయతే అనుపకారిణే ।
దేశే కాలే చ పాత్రే చ తత్ దానం సాత్త్వికం స్మృతం ॥ 17-20 ॥

దాతవ్యం ఇతి యత్ దానం దేశే చ కాలే చ పాత్రే (చ) అనుపకారిణే
దీయతే, తత్ దానం సాత్త్వికం స్మృతం ।

యత్తు ప్రత్యుపకారార్థం ఫలముద్దిశ్య వా పునః ।
దీయతే చ పరిక్లిష్టం తద్దానం రాజసం స్మృతం ॥ 17-21 ॥

యత్ తు ప్రతి-ఉపకారార్థం ఫలం ఉద్దిశ్య వా పునః ।
దీయతే చ పరిక్లిష్టం తత్ దానం రాజసం స్మృతం ॥ 17-21 ॥

యత్ తు ప్రతి-ఉపకారార్థం, ఫలం ఉద్దిశ్య, వా పునః
పరిక్లిష్టం చ దీయతే, తత్ దానం రాజసం స్మృతం ।

అదేశకాలే యద్దానమపాత్రేభ్యశ్చ దీయతే ।
అసత్కృతమవజ్ఞాతం తత్తామసముదాహృతం ॥ 17-22 ॥

అదేశ-కాలే యత్ దానం అపాత్రేభ్యః చ దీయతే ।
అసత్కృతం అవజ్ఞాతం తత్ తామసం ఉదాహృతం ॥ 17-22 ॥

యత్ దానం అసత్కృతం అవజ్ఞాతం, అదేశ-కాలే అపాత్రేభ్యః
చ దీయతే, తత్ తామసం ఉదాహృతం ।

ఓంతత్సదితి నిర్దేశో బ్రహ్మణస్త్రివిధః స్మృతః ।
బ్రాహ్మణాస్తేన వేదాశ్చ యజ్ఞాశ్చ విహితాః పురా ॥ 17-23 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి నిర్దేశః బ్రహ్మణః త్రివిధః స్మృతః ।
బ్రాహ్మణాః తేన వేదాః చ యజ్ఞాః చ విహితాః పురా ॥ 17-23 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి బ్రహ్మణః త్రివిధః నిర్దేశః స్మృతః
తేన బ్రాహ్మణాః వేదాః చ యజ్ఞాః చ పురా విహితాః ।

తస్మాదోమిత్యుదాహృత్య యజ్ఞదానతపఃక్రియాః ।
ప్రవర్తంతే విధానోక్తాః సతతం బ్రహ్మవాదినాం ॥ 17-24 ॥

తస్మాత్ ఓం ఇతి ఉదాహృత్య యజ్ఞ-దాన-తపః-క్రియాః ।
ప్రవర్తంతే విధాన-ఉక్తాః సతతం బ్రహ్మ-వాదినాం ॥ 17-24 ॥

తస్మాత్ బ్రహ్మ-వాదినాం విధాన-ఉక్తాః యజ్ఞ-దాన-తపః-క్రియాః
ఓం ఇతి ఉదాహృత్య సతతం ప్రవర్తంతే ।

తదిత్యనభిసంధాయ ఫలం యజ్ఞతపఃక్రియాః ।
దానక్రియాశ్చ వివిధాః క్రియంతే మోక్షకాంక్షిభిః ॥ 17-25 ॥

తత్ ఇతి అనభిసంధాయ ఫలం యజ్ఞ-తపః-క్రియాః ।
దాన-క్రియాః చ వివిధాః క్రియంతే మోక్ష-కాంక్షిభిః ॥ 17-25 ॥

మోక్ష-కాంక్షిభిః తత్ ఇతి (ఉదాహృత్య) ఫలం అనభిసంధాయ
వివిధాః యజ్ఞ-తపః-క్రియాః దాన-క్రియాః చ క్రియంతే ।

సద్భావే సాధుభావే చ సదిత్యేతత్ప్రయుజ్యతే ।
ప్రశస్తే కర్మణి తథా సచ్ఛబ్దః పార్థ యుజ్యతే ॥ 17-26 ॥

సత్-భావే సాధు-భావే చ సత్ ఇతి ఏతత్ ప్రయుజ్యతే ।
ప్రశస్తే కర్మణి తథా సత్ శబ్దః పార్థ యుజ్యతే ॥ 17-26 ॥

(జ్ఞానిభిః) సత్ ఇతి ఏతత్ సత్-భావే చ సాధు-భావే చ ప్రయుజ్యతే,
తథా హే పార్థ! ప్రశస్తే కర్మణి సత్ శబ్దః యుజ్యతే ।

యజ్ఞే తపసి దానే చ స్థితిః సదితి చోచ్యతే ।
కర్మ చైవ తదర్థీయం సదిత్యేవాభిధీయతే ॥ 17-27 ॥

యజ్ఞే తపసి దానే చ స్థితిః సత్ ఇతి చ ఉచ్యతే ।
కర్మ చ ఏవ తత్-అర్థీయం సత్ ఇతి ఏవ అభిధీయతే ॥ 17-27 ॥

యజ్ఞే తపసి దానే చ స్థితిః సత్ ఇతి చ ఉచ్యతే । తత్-అర్థీయం
చ ఏవ కర్మ సత్ ఇతి ఏవ అభిధీయతే ।

అశ్రద్ధయా హుతం దత్తం తపస్తప్తం కృతం చ యత్ ।
అసదిత్యుచ్యతే పార్థ న చ తత్ప్రేత్య నో ఇహ ॥ 17-28 ॥

అశ్రద్ధయా హుతం దత్తం తపః తప్తం కృతం చ యత్ ।
అసత్ ఇతి ఉచ్యతే పార్థ న చ తత్ ప్రేత్య నో ఇహ ॥ 17-28 ॥

హే పార్థ! అశ్రద్ధయా హుతం దత్తం, తపః తప్తం, యత్
చ కృతం, తత్ అసత్ ఇతి ఉచ్యతే; (తత్) ప్రేత్య,
ఇహ (అపి) చ న (ఫలప్రదం) నో (భవతి) ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
శ్రద్ధాత్రయవిభాగయోగో నామ సప్తదశోఽధ్యాయః ॥ 17 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
శ్రద్ధా-త్రయ-విభాగ-యోగః నామ సప్తదశః అధ్యాయః ॥ 17 ॥

అథాష్టాదశోఽధ్యాయః । మోక్షసంన్యాసయోగః ।
అథ అష్టాదశః అధ్యాయః । మోక్ష-సంన్యాస-యోగః ।

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

సంన్యాసస్య మహాబాహో తత్త్వమిచ్ఛామి వేదితుం ।
త్యాగస్య చ హృషీకేశ పృథక్కేశినిషూదన ॥ 18-1 ॥

సంన్యాసస్య మహా-బాహో తత్త్వం ఇచ్ఛామి వేదితుం ।
త్యాగస్య చ హృషీకేశ పృథక్ కేశి-నిషూదన ॥ 18-1 ॥

హే మహా-బాహో! హే కేశి-నిషూదన హృషీకేశ ! (అహం)
సంన్యాసస్య త్యాగస్య చ తత్త్వం పృథక్ వేదితుం ఇచ్ఛామి ।

శ్రీభగవానువాచ ।
శ్రీభగవాన్ ఉవాచ ।

కామ్యానాం కర్మణాం న్యాసం సంన్యాసం కవయో విదుః ।
సర్వకర్మఫలత్యాగం ప్రాహుస్త్యాగం విచక్షణాః ॥ 18-2 ॥

కామ్యానాం కర్మణాం న్యాసం సంన్యాసం కవయః విదుః ।
సర్వ-కర్మ-ఫల-త్యాగం ప్రాహుః త్యాగం విచక్షణాః ॥ 18-2 ॥

కవయః కామ్యానాం కర్మణాం న్యాసం సంన్యాసం విదుః,
విచక్షణాః (చ) సర్వ-కర్మ-ఫల-త్యాగం త్యాగం ప్రాహుః ।

త్యాజ్యం దోషవదిత్యేకే కర్మ ప్రాహుర్మనీషిణః ।
యజ్ఞదానతపఃకర్మ న త్యాజ్యమితి చాపరే ॥ 18-3 ॥

త్యాజ్యం దోషవత్ ఇతి ఏకే కర్మ ప్రాహుః మనీషిణః ।
యజ్ఞ-దాన-తపః-కర్మ న త్యాజ్యం ఇతి చ అపరే ॥ 18-3 ॥

ఏకే మనీషిణః కర్మ దోషవత్ (అస్తి తస్మాత్) త్యాజ్యం ఇతి ప్రాహుః,
అపరే చ యజ్ఞ-దాన-తపః-కర్మ న త్యాజ్యం ఇతి (ఆహుః).

నిశ్చయం శృణు మే తత్ర త్యాగే భరతసత్తమ ।
త్యాగో హి పురుషవ్యాఘ్ర త్రివిధః సంప్రకీర్తితః ॥ 18-4 ॥

నిశ్చయం శృణు మే తత్ర త్యాగే భరతసత్తమ ।
త్యాగః హి పురుష-వ్యాఘ్ర త్రివిధః సంప్రకీర్తితః ॥ 18-4 ॥

హే భరతసత్తమ! తత్ర త్యాగే మే నిశ్చయం శృణు ।
హే పురుష-వ్యాఘ్ర! త్యాగః హి త్రివిధః సంప్రకీర్తితః (అస్తి).

యజ్ఞదానతపఃకర్మ న త్యాజ్యం కార్యమేవ తత్ ।
యజ్ఞో దానం తపశ్చైవ పావనాని మనీషిణాం ॥ 18-5 ॥

యజ్ఞ-దాన-తపః-కర్మ న త్యాజ్యం కార్యం ఏవ తత్ ।
యజ్ఞః దానం తపః చ ఏవ పావనాని మనీషిణాం ॥ 18-5 ॥

యజ్ఞ-దాన-తపః-కర్మ న త్యాజ్యం తత్ కార్యం ఏవ ।
యజ్ఞః దానం తపః చ (ఏతాని) మనీషిణాం పావనాని ఏవ
(సంతి) ।

ఏతాన్యపి తు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ఫలాని చ ।
కర్తవ్యానీతి మే పార్థ నిశ్చితం మతముత్తమం ॥ 18-6 ॥

ఏతాని అపి తు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ఫలాని చ ।
కర్తవ్యాని ఇతి మే పార్థ నిశ్చితం మతం ఉత్తమం ॥ 18-6 ॥

అపి తు ఏతాని కర్మాణి సంగం ఫలాని చ త్యక్త్వా కర్తవ్యాని
ఇతి, హే పార్థ! మే నిశ్చితం ఉత్తమం మతం (అస్తి) ।

నియతస్య తు సంన్యాసః కర్మణో నోపపద్యతే ।
మోహాత్తస్య పరిత్యాగస్తామసః పరికీర్తితః ॥ 18-7 ॥

నియతస్య తు సంన్యాసః కర్మణః న ఉపపద్యతే ।
మోహాత్ తస్య పరిత్యాగః తామసః పరికీర్తితః ॥ 18-7 ॥

నియతస్య కర్మణః తు సంన్యాసః న ఉపపద్యతే ।
మోహాత్ తస్య పరిత్యాగః తామసః పరికీర్తితః ।

దుఃఖమిత్యేవ యత్కర్మ కాయక్లేశభయాత్త్యజేత్ ।
స కృత్వా రాజసం త్యాగం నైవ త్యాగఫలం లభేత్ ॥ 18-8 ॥

దుఃఖం ఇతి ఏవ యత్ కర్మ కాయ-క్లేశ-భయాత్ త్యజేత్ ।
సః కృత్వా రాజసం త్యాగం న ఏవ త్యాగ-ఫలం లభేత్ ॥ 18-8 ॥

(యః) దుఃఖం ఇతి (మత్వా) ఏవ యత్ కర్మ కాయ-క్లేశ-భయాత్
త్యజేత్, సః రాజసం త్యాగం కృత్వా త్యాగ-ఫలం న ఏవ లభేత్ ।

కార్యమిత్యేవ యత్కర్మ నియతం క్రియతేఽర్జున ।
సంగం త్యక్త్వా ఫలం చైవ స త్యాగః సాత్త్వికో మతః ॥ 18-9 ॥

కార్యం ఇతి ఏవ యత్ కర్మ నియతం క్రియతే అర్జున ।
సంగం త్యక్త్వా ఫలం చ ఏవ సః త్యాగః సాత్త్వికః మతః ॥ 18-9 ॥

హే అర్జున! కార్యం ఇతి (మత్వా) ఏవ యత్ నియతం కర్మ, సంగం
ఫలం చ ఏవ త్యక్త్వా క్రియతే, సః త్యాగః సాత్త్వికః మతః ।

న ద్వేష్ట్యకుశలం కర్మ కుశలే నానుషజ్జతే ।
త్యాగీ సత్త్వసమావిష్టో మేధావీ ఛిన్నసంశయః ॥ 18-10 ॥

న ద్వేష్టి అకుశలం కర్మ కుశలే న అనుషజ్జతే ।
త్యాగీ సత్త్వ-సమావిష్టః మేధావీ ఛిన్న-సంశయః ॥ 18-10 ॥

(సః) త్యాగీ సత్త్వ-సమావిష్టః మేధావీ ఛిన్న-సంశయః
(చ భవతి సః) అకుశలం కర్మ న ద్వేష్టి, కుశలే (చ) న అనుషజ్జతే ।

న హి దేహభృతా శక్యం త్యక్తుం కర్మాణ్యశేషతః ।
యస్తు కర్మఫలత్యాగీ స త్యాగీత్యభిధీయతే ॥ 18-11 ॥

న హి దేహ-భృతా శక్యం త్యక్తుం కర్మాణి అశేషతః ।
యః తు కర్మ-ఫల-త్యాగీ సః త్యాగీ ఇతి అభిధీయతే ॥ 18-11 ॥

దేహ-భృతా అశేషతః కర్మాణి త్యక్తుం న శక్యం,
యః తు హి కర్మ-ఫల-త్యాగీ సః త్యాగీ ఇతి అభిధీయతే ।

అనిష్టమిష్టం మిశ్రం చ త్రివిధం కర్మణః ఫలం ।
భవత్యత్యాగినాం ప్రేత్య న తు సంన్యాసినాం క్వచిత్ ॥ 18-12 ॥

అనిష్టం ఇష్టం మిశ్రం చ త్రివిధం కర్మణః ఫలం ।
భవతి అత్యాగినాం ప్రేత్య న తు సంన్యాసినాం క్వచిత్ ॥ 18-12 ॥

అనిష్టం, ఇష్టం, మిశ్రం చ (ఇతి) త్రివిధం కర్మణః ఫలం
ప్రేత్య అత్యాగినాం భవతి, సంన్యాసినాం తు క్వచిత్ న (భవతి).

పంచైతాని మహాబాహో కారణాని నిబోధ మే ।
సాంఖ్యే కృతాంతే ప్రోక్తాని సిద్ధయే సర్వకర్మణాం ॥ 18-13 ॥

పంచ ఏతాని మహా-బాహో కారణాని నిబోధ మే ।
సాంఖ్యే కృత-అంతే ప్రోక్తాని సిద్ధయే సర్వ-కర్మణాం ॥ 18-13 ॥

హే మహా-బాహో! సర్వ-కర్మణాం సిద్ధయే కృత-అంతే సాంఖ్యే
ప్రోక్తాని ఏతాని పంచ కారణాని మే నిబోధ ।

అధిష్ఠానం తథా కర్తా కరణం చ పృథగ్విధం ।
వివిధాశ్చ పృథక్చేష్టా దైవం చైవాత్ర పంచమం ॥ 18-14 ॥

అధిష్ఠానం తథా కర్తా కరణం చ పృథక్-విధం ।
వివిధాః చ పృథక్ చేష్టాః దైవం చ ఏవ అత్ర పంచమం ॥ 18-14 ॥

అధిష్ఠానం, తథా కర్తా చ, పృథక్-విధం కరణం చ,
వివిధాః పృథక్ చేష్టాః, అత్ర దైవం పంచమం ఏవ (భవతి).

శరీరవాఙ్మనోభిర్యత్కర్మ ప్రారభతే నరః ।
న్యాయ్యం వా విపరీతం వా పంచైతే తస్య హేతవః ॥ 18-15 ॥

శరీర-వాక్-మనోభిః యత్ కర్మ ప్రారభతే నరః ।
న్యాయ్యం వా విపరీతం వా పంచ ఏతే తస్య హేతవః ॥ 18-15 ॥

నరః శరీర-వాక్-మనోభిః న్యాయ్యం వా విపరీతం వా యత్
కర్మ ప్రారభతే, తస్య ఏతే పంచ హేతవః (సంతి) ।

తత్రైవం సతి కర్తారమాత్మానం కేవలం తు యః ।
పశ్యత్యకృతబుద్ధిత్వాన్న స పశ్యతి దుర్మతిః ॥ 18-16 ॥

తత్ర ఏవం సతి కర్తారం ఆత్మానం కేవలం తు యః ।
పశ్యతి అకృత-బుద్ధిత్వాత్ న సః పశ్యతి దుర్మతిః ॥ 18-16 ॥

తత్ర ఏవం సతి యః తు కేవలం ఆత్మానం కర్తారం పశ్యతి,
సః దుర్మతిః అకృత-బుద్ధిత్వాత్ న పశ్యతి ।

యస్య నాహంకృతో భావో బుద్ధిర్యస్య న లిప్యతే ।
హత్వాఽపి స ఇమాఀల్లోకాన్న హంతి న నిబధ్యతే ॥ 18-17 ॥

యస్య న అహంకృతః భావః బుద్ధిః యస్య న లిప్యతే ।
హత్వా అపి సః ఇమాన్ లోకాన్ న హంతి న నిబధ్యతే ॥ 18-17 ॥

యస్య అహంకృతః భావః న, యస్య బుద్ధిః న లిప్యతే, సః ఇమాన్
లోకాన్ హత్వా అపి న హంతి, న నిబధ్యతే ।

జ్ఞానం జ్ఞేయం పరిజ్ఞాతా త్రివిధా కర్మచోదనా ।
కరణం కర్మ కర్తేతి త్రివిధః కర్మసంగ్రహః ॥ 18-18 ॥

జ్ఞానం జ్ఞేయం పరిజ్ఞాతా త్రివిధా కర్మ-చోదనా ।
కరణం కర్మ కర్తా ఇతి త్రివిధః కర్మ-సంగ్రహః ॥ 18-18 ॥

జ్ఞానం, జ్ఞేయం, పరిజ్ఞాతా ఇతి త్రివిధా కర్మ-చోదనా (అస్తి) ।
కరణం, కర్మ, కర్తా (ఇతి) త్రివిధః కర్మ-సంగ్రహః (అస్తి) ।

జ్ఞానం కర్మ చ కర్తా చ త్రిధైవ గుణభేదతః ।
ప్రోచ్యతే గుణసంఖ్యానే యథావచ్ఛృణు తాన్యపి ॥ 18-19 ॥

జ్ఞానం కర్మ చ కర్తా చ త్రిధా ఏవ గుణ-భేదతః ।
ప్రోచ్యతే గుణ-సంఖ్యానే యథావత్ శృణు తాని అపి ॥ 18-19 ॥

జ్ఞానం, కర్మ చ కర్తా చ త్రిధా ఏవ గుణ-భేదతః
గుణ-సంఖ్యానే ప్రోచ్యతే, తాని అపి యథావత్ శృణు ।

సర్వభూతేషు యేనైకం భావమవ్యయమీక్షతే ।
అవిభక్తం విభక్తేషు తజ్జ్ఞానం విద్ధి సాత్త్వికం ॥ 18-20 ॥

సర్వ-భూతేషు యేన ఏకం భావం అవ్యయం ఈక్షతే ।
అవిభక్తం విభక్తేషు తత్ జ్ఞానం విద్ధి సాత్త్వికం ॥ 18-20 ॥

యేన (జీవః) విభక్తేషు సర్వ-భూతేషు అవిభక్తం, ఏకం
అవ్యయం భావం ఈక్షతే, తత్ జ్ఞానం సాత్త్వికం విద్ధి ।

పృథక్త్వేన తు యజ్జ్ఞానం నానాభావాన్పృథగ్విధాన్ ।
వేత్తి సర్వేషు భూతేషు తజ్జ్ఞానం విద్ధి రాజసం ॥ 18-21 ॥

పృథక్త్వేన తు యత్ జ్ఞానం నానా-భావాన్ పృథక్-విధాన్ ।
వేత్తి సర్వేషు భూతేషు తత్ జ్ఞానం విద్ధి రాజసం ॥ 18-21 ॥

యత్ జ్ఞానం పృథక్త్వేన సర్వేషు భూతేషు తు పృథక్-విధాన్
నానా-భావాన్ వేత్తి, తత్ జ్ఞానం రాజసం విద్ధి ।

యత్తు కృత్స్నవదేకస్మిన్కార్యే సక్తమహైతుకం ।
అతత్త్వార్థవదల్పం చ తత్తామసముదాహృతం ॥ 18-22 ॥

యత్ తు కృత్స్నవత్ ఏకస్మిన్ కార్యే సక్తం అహైతుకం ।
అతత్త్వార్థవత్ అల్పం చ తత్ తామసం ఉదాహృతం ॥ 18-22 ॥

యత్ తు ఏకస్మిన్ కార్యే కృత్స్నవత్ సక్తం అహైతుకం
అతత్త్వార్థవత్ అల్పం చ, తత్(జ్ఞానం) తామసం ఉదాహృతం ।

నియతం సంగరహితమరాగద్వేషతః కృతం ।
అఫలప్రేప్సునా కర్మ యత్తత్సాత్త్వికముచ్యతే ॥ 18-23 ॥

నియతం సంగ-రహితం అరాగ-ద్వేషతః కృతం ।
అఫల-ప్రేప్సునా కర్మ యత్ తత్ సాత్త్వికం ఉచ్యతే ॥ 18-23 ॥

అఫల-ప్రేప్సునా యత్ నియతం కర్మ సంగ-రహితం అరాగ-ద్వేషతః
కృతం, తత్ సాత్త్వికం ఉచ్యతే ।

యత్తు కామేప్సునా కర్మ సాహంకారేణ వా పునః ।
క్రియతే బహులాయాసం తద్రాజసముదాహృతం ॥ 18-24 ॥

యత్ తు కామ-ఈప్సునా కర్మ సాహంకారేణ వా పునః ।
క్రియతే బహుల ఆయాసం తత్ రాజసం ఉదాహృతం ॥ 18-24 ॥

పునః యత్ తు కామ-ఈప్సునా, సాహంకారేణ వా బహుల ఆయాసం
కర్మ క్రియతే, తత్ రాజసం ఉదాహృతం ।

అనుబంధం క్షయం హింసామనపేక్ష్య చ పౌరుషం ।
మోహాదారభ్యతే కర్మ యత్తత్తామసముచ్యతే ॥ 18-25 ॥

అనుబంధం క్షయం హింసాం అనపేక్ష్య చ పౌరుషం ।
మోహాత్ ఆరభ్యతే కర్మ యత్ తత్ తామసం ఉచ్యతే ॥ 18-25 ॥

అనుబంధం క్షయం హింసాం పౌరుషం చ అనపేక్ష్య
యత్ కర్మ మోహాత్ ఆరభ్యతే, తత్ తామసం ఉచ్యతే ।

ముక్తసంగోఽనహంవాదీ ధృత్యుత్సాహసమన్వితః ।
సిద్ధ్యసిద్ధ్యోర్నిర్వికారః కర్తా సాత్త్విక ఉచ్యతే ॥ 18-26 ॥

ముక్త-సంగః అనహం-వాదీ ధృతి-ఉత్సాహ-సమన్వితః ।
సిద్ధి-అసిద్ధ్యోః నిర్వికారః కర్తా సాత్త్వికః ఉచ్యతే ॥ 18-26 ॥

ముక్త-సంగః, అనహం-వాదీ, ధృతి-ఉత్సాహ-సమన్వితః,
సిద్ధి-అసిద్ధ్యోః నిర్వికారః కర్తా సాత్త్వికః ఉచ్యతే ।

రాగీ కర్మఫలప్రేప్సుర్లుబ్ధో హింసాత్మకోఽశుచిః ।
హర్షశోకాన్వితః కర్తా రాజసః పరికీర్తితః ॥ 18-27 ॥

రాగీ కర్మ-ఫల-ప్రేప్సుః లుబ్ధః హింసాత్మకః అశుచిః ।
హర్ష-శోక-అన్వితః కర్తా రాజసః పరికీర్తితః ॥ 18-27 ॥

రాగీ, కర్మ-ఫల-ప్రేప్సుః, లుబ్ధః, హింసాత్మకః, అశుచిః,
హర్ష-శోక-అన్వితః కర్తా రాజసః పరికీర్తితః ।

అయుక్తః ప్రాకృతః స్తబ్ధః శఠో నైష్కృతికోఽలసః ।
విషాదీ దీర్ఘసూత్రీ చ కర్తా తామస ఉచ్యతే ॥ 18-28 ॥

అయుక్తః ప్రాకృతః స్తబ్ధః శఠః నైష్కృతికః అలసః ।
విషాదీ దీర్ఘ-సూత్రీ చ కర్తా తామసః ఉచ్యతే ॥ 18-28 ॥

అయుక్తః, ప్రాకృతః, స్తబ్ధః, శఠః, నైష్కృతికః, అలసః,
విషాదీ, దీర్ఘ-సూత్రీ చ కర్తా తామసః ఉచ్యతే ।

బుద్ధేర్భేదం ధృతేశ్చైవ గుణతస్త్రివిధం శృణు ।
ప్రోచ్యమానమశేషేణ పృథక్త్వేన ధనంజయ ॥ 18-29 ॥

బుద్ధేః భేదం ధృతేః చ ఏవ గుణతః త్రివిధం శృణు ।
ప్రోచ్యమానం అశేషేణ పృథక్త్వేన ధనంజయ ॥ 18-29 ॥

హే ధనంజయ! బుద్ధేః ధృతేః చ ఏవ గుణతః త్రివిధం
భేదం అశేషేణ పృథక్త్వేన ప్రోచ్యమానం శృణు ।

ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చ కార్యాకార్యే భయాభయే ।
బంధం మోక్షం చ యా వేత్తి బుద్ధిః సా పార్థ సాత్త్వికీ ॥ 18-30 ॥

ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం చ కార్య-అకార్యే భయ-అభయే ।
బంధం మోక్షం చ యా వేత్తి బుద్ధిః సా పార్థ సాత్త్వికీ ॥ 18-30 ॥

హే పార్థ! యా బుద్ధిః ప్రవృత్తిం చ నివృత్తిం కార్య-అకార్యే
భయ-అభయే చ బంధం మోక్షం చ వేత్తి, సా సాత్త్వికీ (మతా).

యయా ధర్మమధర్మం చ కార్యం చాకార్యమేవ చ ।
అయథావత్ప్రజానాతి బుద్ధిః సా పార్థ రాజసీ ॥ 18-31 ॥

యయా ధర్మం అధర్మం చ కార్యం చ అకార్యం ఏవ చ ।
అయథావత్ ప్రజానాతి బుద్ధిః సా పార్థ రాజసీ ॥ 18-31 ॥

హే పార్థ! యయా చ (బుద్ధ్యా జీవః) ధర్మం అధర్మం చ,
కార్యం అకార్యం చ, అయథావత్ ఏవ ప్రజానాతి సా బుద్ధిః రాజసీ (మతా).

అధర్మం ధర్మమితి యా మన్యతే తమసావృతా ।
సర్వార్థాన్విపరీతాంశ్చ బుద్ధిః సా పార్థ తామసీ ॥ 18-32 ॥

అధర్మం ధర్మం ఇతి యా మన్యతే తమసా ఆవృతా ।
సర్వ-అర్థాన్ విపరీతాన్ చ బుద్ధిః సా పార్థ తామసీ ॥ 18-32 ॥

హే పార్థ! యా తమసా ఆవృతా (బుద్ధిః) అధర్మం ధర్మం
సర్వ-అర్థాన్ విపరీతాన్ చ ఇతి మన్యతే, సా బుద్ధిః తామసీ (స్మృతా) ।

ధృత్యా యయా ధారయతే మనఃప్రాణేంద్రియక్రియాః ।
యోగేనావ్యభిచారిణ్యా ధృతిః సా పార్థ సాత్త్వికీ ॥ 18-33 ॥

ధృత్యా యయా ధారయతే మనః-ప్రాణ-ఇంద్రియ-క్రియాః ।
యోగేన అవ్యభిచారిణ్యా ధృతిః సా పార్థ సాత్త్వికీ ॥ 18-33 ॥

హే పార్థ! (నరః) యయా అవ్యభిచారిణ్యా ధృత్యా
మనః-ప్రాణ-ఇంద్రియ-క్రియాః యోగేన ధారయతే, సా ధృతిః సాత్త్వికీ (అస్తి) ।

యయా తు ధర్మకామార్థాంధృత్యా ధారయతేఽర్జున ।
ప్రసంగేన ఫలాకాంక్షీ ధృతిః సా పార్థ రాజసీ ॥ 18-34 ॥

యయా తు ధర్మ-కామ-అర్థాన్ ధృత్యా ధారయతే అర్జున ।
ప్రసంగేన ఫల-ఆకాంక్షీ ధృతిః సా పార్థ రాజసీ ॥ 18-34 ॥

హే అర్జున! యయా ధృత్యా ప్రసంగేన ఫల-ఆకాంక్షీ తు (సన్)
ధర్మ-కామ-అర్థాన్ (నరః) ధారయతే, హే పార్థ! సా
ధృతిః రాజసీ (అస్తి) ।

యయా స్వప్నం భయం శోకం విషాదం మదమేవ చ ।
న విముంచతి దుర్మేధా ధృతిః సా పార్థ తామసీ ॥ 18-35 ॥

యయా స్వప్నం భయం శోకం విషాదం మదం ఏవ చ ।
న విముంచతి దుర్మేధా ధృతిః సా పార్థ తామసీ ॥ 18-35 ॥

హే పార్థ! దుర్మేధా (నరః) యయా స్వప్నం, భయం, శోకం,
విషాదం, మదం ఏవ చ న విముంచతి, సా ధృతిః తామసీ (మతా) ।

సుఖం త్విదానీం త్రివిధం శృణు మే భరతర్షభ ।
అభ్యాసాద్రమతే యత్ర దుఃఖాంతం చ నిగచ్ఛతి ॥ 18-36 ॥

సుఖం తు ఇదానీం త్రివిధం శృణు మే భరతర్షభ ।
అభ్యాసాత్ రమతే యత్ర దుఃఖాంతం చ నిగచ్ఛతి ॥ 18-36 ॥

హే భరతర్షభ! ఇదానీం తు త్రివిధం సుఖం మే శృణు,
యత్ర (సుఖే జీవః) అభ్యాసాత్ రమతే, దుఃఖాంతం చ నిగచ్ఛతి ।

యత్తదగ్రే విషమివ పరిణామేఽమృతోపమం ।
తత్సుఖం సాత్త్వికం ప్రోక్తమాత్మబుద్ధిప్రసాదజం ॥ 18-37 ॥

యత్ తత్ అగ్రే విషం ఇవ పరిణామే అమృత-ఉపమం ।
తత్ సుఖం సాత్త్వికం ప్రోక్తం ఆత్మ-బుద్ధి-ప్రసాదజం ॥ 18-37 ॥

యత్ అగ్రే విషం ఇవ, పరిణామే అమృత-ఉపమం తత్
ఆత్మ-బుద్ధి-ప్రసాదజం (అస్తి), తత్ సుఖం సాత్త్వికం ప్రోక్తం ।

విషయేంద్రియసంయోగాద్యత్తదగ్రేఽమృతోపమం ।
పరిణామే విషమివ తత్సుఖం రాజసం స్మృతం ॥ 18-38 ॥

విషయ-ఇంద్రియ-సంయోగాత్ యత్ తత్ అగ్రే అమృత-ఉపమం ।
పరిణామే విషం ఇవ తత్ సుఖం రాజసం స్మృతం ॥ 18-38 ॥

యత్ విషయ-ఇంద్రియ-సంయోగాత్ అగ్రే అమృత-ఉపమం, తత్
పరిణామే (చ) విషం ఇవ (అస్తి) తత్ సుఖం రాజసం స్మృతం ।

యదగ్రే చానుబంధే చ సుఖం మోహనమాత్మనః ।
నిద్రాలస్యప్రమాదోత్థం తత్తామసముదాహృతం ॥ 18-39 ॥

యత్ అగ్రే చ అనుబంధే చ సుఖం మోహనం ఆత్మనః ।
నిద్రా-ఆలస్య-ప్రమాద-ఉత్థం తత్ తామసం ఉదాహృతం ॥ 18-39 ॥

యత్ అగ్రే చ అనుబంధే చ ఆత్మనః మోహనం నిద్రా-ఆలస్య-ప్రమాద-ఉత్థం,
తత్ సుఖం తామసం ఉదాహృతం ।

న తదస్తి పృథివ్యాం వా దివి దేవేషు వా పునః ।
సత్త్వం ప్రకృతిజైర్ముక్తం యదేభిః స్యాత్త్రిభిర్గుణైః ॥ 18-40 ॥

న తత్ అస్తి పృథివ్యాం వా దివి దేవేషు వా పునః ।
సత్త్వం ప్రకృతిజైః ముక్తం యత్ ఏభిః స్యాత్ త్రిభిః గుణైః ॥ 18-40 ॥

యత్ సత్త్వం ఏభిః ప్రకృతిజైః త్రిభిః గుణైః ముక్తం స్యాత్, తత్
పృథివ్యాం వా దివి వా పునః దేవేషు (వా) న అస్తి ।

బ్రాహ్మణక్షత్రియవిశాం శూద్రాణాం చ పరంతప ।
కర్మాణి ప్రవిభక్తాని స్వభావప్రభవైర్గుణైః ॥ 18-41 ॥

బ్రాహ్మణ-క్షత్రియ-విశాం శూద్రాణాం చ పరంతప ।
కర్మాణి ప్రవిభక్తాని స్వభావ-ప్రభవైః గుణైః ॥ 18-41 ॥

హే పరంతప! బ్రాహ్మణ-క్షత్రియ-విశాం శూద్రాణాం చ
కర్మాణి స్వభావ-ప్రభవైః గుణైః ప్రవిభక్తాని (సంతి) ।

శమో దమస్తపః శౌచం క్షాంతిరార్జవమేవ చ ।
జ్ఞానం విజ్ఞానమాస్తిక్యం బ్రహ్మకర్మ స్వభావజం ॥ 18-42 ॥

శమః దమః తపః శౌచం క్షాంతిః ఆర్జవం ఏవ చ ।
జ్ఞానం విజ్ఞానం ఆస్తిక్యం బ్రహ్మ-కర్మ స్వభావజం ॥ 18-42 ॥

శమః, దమః, తపః, శౌచం, క్షాంతిః, ఆర్జవం, జ్ఞానం,
విజ్ఞానం, ఆస్తిక్యం ఏవ చ (ఇతి) స్వభావజం బ్రహ్మ-కర్మ (అస్తి) ।

శౌర్యం తేజో ధృతిర్దాక్ష్యం యుద్ధే చాప్యపలాయనం ।
దానమీశ్వరభావశ్చ క్షాత్రం కర్మ స్వభావజం ॥ 18-43 ॥

శౌర్యం తేజః ధృతిః దాక్ష్యం యుద్ధే చ అపి అపలాయనం ।
దానం ఈశ్వర-భావః చ క్షాత్రం కర్మ స్వభావజం ॥ 18-43 ॥

శౌర్యం, తేజః, ధృతిః, దాక్ష్యం, యుద్ధే అపి చ అపలాయనం,
దానం, ఈశ్వర-భావః చ (ఇతి) స్వభావజం క్షాత్రం కర్మ (అస్తి) ।

కృషిగౌరక్ష్యవాణిజ్యం వైశ్యకర్మ స్వభావజం ।
పరిచర్యాత్మకం కర్మ శూద్రస్యాపి స్వభావజం ॥ 18-44 ॥

కృషి-గౌరక్ష్య-వాణిజ్యం వైశ్య-కర్మ స్వభావజం ।
పరిచర్యా-ఆత్మకం కర్మ శూద్రస్య అపి స్వభావజం ॥ 18-44 ॥

కృషి-గౌరక్ష్య-వాణిజ్యం స్వభావజం వైశ్య-కర్మ (అస్తి)
అపి (చ) శూద్రస్య పరిచర్యా-ఆత్మకం కర్మ స్వభావజం (అస్తి) ।

స్వే స్వే కర్మణ్యభిరతః సంసిద్ధిం లభతే నరః ।
స్వకర్మనిరతః సిద్ధిం యథా విందతి తచ్ఛృణు ॥ 18-45 ॥

స్వే స్వే కర్మణి అభిరతః సంసిద్ధిం లభతే నరః ।
స్వకర్మ-నిరతః సిద్ధిం యథా విందతి తత్ శృణు ॥ 18-45 ॥

స్వే స్వే కర్మణి అభిరతః నరః సంసిద్ధిం లభతే ।
స్వకర్మ-నిరతః (నరః) యథా సిద్ధిం విందతి, తత్ శృణు ।

యతః ప్రవృత్తిర్భూతానాం యేన సర్వమిదం తతం ।
స్వకర్మణా తమభ్యర్చ్య సిద్ధిం విందతి మానవః ॥ 18-46 ॥

యతః ప్రవృత్తిః భూతానాం యేన సర్వం ఇదం తతం ।
స్వకర్మణా తం అభ్యర్చ్య సిద్ధిం విందతి మానవః ॥ 18-46 ॥

యతః భూతానాం ప్రవృత్తిః (అస్తి), యేన ఇదం సర్వం తతం
(అస్తి) తం (ఈశ్వరం) స్వకర్మణా అభ్యర్చ్య మానవః సిద్ధిం విందతి ।

శ్రేయాన్స్వధర్మో విగుణః పరధర్మాత్స్వనుష్ఠితాత్ ।
స్వభావనియతం కర్మ కుర్వన్నాప్నోతి కిల్బిషం ॥ 18-47 ॥

శ్రేయాన్ స్వధర్మః విగుణః పర-ధర్మాత్ స్వనుష్ఠితాత్ ।
స్వభావ-నియతం కర్మ కుర్వన్ న ఆప్నోతి కిల్బిషం ॥ 18-47 ॥

విగుణః స్వధర్మః స్వనుష్ఠితాత్ పర-ధర్మాత్ శ్రేయాన్ (అస్తి),
స్వభావ-నియతం కర్మ కుర్వన్ (నరః) కిల్బిషం న ఆప్నోతి ।

సహజం కర్మ కౌంతేయ సదోషమపి న త్యజేత్ ।
సర్వారంభా హి దోషేణ ధూమేనాగ్నిరివావృతాః ॥ 18-48 ॥

సహజం కర్మ కౌంతేయ సదోషం అపి న త్యజేత్ ।
సర్వారంభాః హి దోషేణ ధూమేన అగ్నిః ఇవ ఆవృతాః ॥ 18-48 ॥

హే కౌంతేయ! సహజం కర్మ సదోషం అపి న త్యజేత్,
ధూమేన అగ్నిః ఇవ హి సర్వారంభాః దోషేణ ఆవృతాః (సంతి) ।

అసక్తబుద్ధిః సర్వత్ర జితాత్మా విగతస్పృహః ।
నైష్కర్మ్యసిద్ధిం పరమాం సంన్యాసేనాధిగచ్ఛతి ॥ 18-49 ॥

అసక్త-బుద్ధిః సర్వత్ర జిత-ఆత్మా విగత-స్పృహః ।
నైష్కర్మ్య-సిద్ధిం పరమాం సంన్యాసేన అధిగచ్ఛతి ॥ 18-49 ॥

సర్వత్ర అసక్త-బుద్ధిః జిత-ఆత్మా, విగత-స్పృహః (నరః)
పరమాం నైష్కర్మ్య-సిద్ధిం సంన్యాసేన అధిగచ్ఛతి ।

సిద్ధిం ప్రాప్తో యథా బ్రహ్మ తథాప్నోతి నిబోధ మే ।
సమాసేనైవ కౌంతేయ నిష్ఠా జ్ఞానస్య యా పరా ॥ 18-50 ॥

సిద్ధిం ప్రాప్తః యథా బ్రహ్మ తథా ఆప్నోతి నిబోధ మే ।
సమాసేన ఏవ కౌంతేయ నిష్ఠా జ్ఞానస్య యా పరా ॥ 18-50 ॥

హే కౌంతేయ! సిద్ధిం ప్రాప్తః (మానవః) యథా బ్రహ్మ ఆప్నోతి,
తథా మే సమాసేన ఏవ నిబోధ, యా (చ ఇయం బ్రహ్మ-ప్రాప్తిః)
(సా) జ్ఞానస్య పరా నిష్ఠా (వర్తతే) ।

బుద్ధ్యా విశుద్ధయా యుక్తో ధృత్యాత్మానం నియమ్య చ ।
శబ్దాదీన్విషయాంస్త్యక్త్వా రాగద్వేషౌ వ్యుదస్య చ ॥ 18-51 ॥

బుద్ధ్యా విశుద్ధయా యుక్తః ధృత్యా ఆత్మానం నియమ్య చ ।
శబ్దాదీన్ విషయాన్ త్యక్త్వా రాగ-ద్వేషౌ వ్యుదస్య చ ॥ 18-51 ॥

విశుద్ధయా బుద్ధ్యా యుక్తః, ధృత్యా ఆత్మానం నియమ్య చ,
శబ్దాదీన్ విషయాన్ త్యక్త్వా, రాగ-ద్వేషౌ చ వ్యుదస్య,

వివిక్తసేవీ లఘ్వాశీ యతవాక్కాయమానసః ।
ధ్యానయోగపరో నిత్యం వైరాగ్యం సముపాశ్రితః ॥ 18-52 ॥

వివిక్త-సేవీ లఘు-ఆశీ యత-వాక్-కాయ-మానసః ।
ధ్యాన-యోగ-పరః నిత్యం వైరాగ్యం సముపాశ్రితః ॥ 18-52 ॥

వివిక్త-సేవీ, లఘు-ఆశీ, యత-వాక్-కాయ-మానసః, నిత్యం
ధ్యాన-యోగ-పరః, వైరాగ్యం సముపాశ్రితః (చ),

అహంకారం బలం దర్పం కామం క్రోధం పరిగ్రహం ।
విముచ్య నిర్మమః శాంతో బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ 18-53 ॥

అహంకారం బలం దర్పం కామం క్రోధం పరిగ్రహం ।
విముచ్య నిర్మమః శాంతః బ్రహ్మ-భూయాయ కల్పతే ॥ 18-53 ॥

అహంకారం బలం దర్పం కామం క్రోధం పరిగ్రహం (చ)
విముచ్య, నిర్మమః, శాంతః, (నరః) బ్రహ్మ-భూయాయ కల్పతే ।

బ్రహ్మభూతః ప్రసన్నాత్మా న శోచతి న కాంక్షతి ।
సమః సర్వేషు భూతేషు మద్భక్తిం లభతే పరాం ॥ 18-54 ॥

బ్రహ్మ-భూతః ప్రసన్న-ఆత్మా న శోచతి న కాంక్షతి ।
సమః సర్వేషు భూతేషు మత్-భక్తిం లభతే పరాం ॥ 18-54 ॥

బ్రహ్మ-భూతః ప్రసన్న-ఆత్మా (సన్) న శోచతి, న కాంక్షతి,
(చ) సర్వేషు భూతేషు సమః (భూత్వా) పరాం మత్-భక్తిం లభతే ।

భక్త్యా మామభిజానాతి యావాన్యశ్చాస్మి తత్త్వతః ।
తతో మాం తత్త్వతో జ్ఞాత్వా విశతే తదనంతరం ॥ 18-55 ॥

భక్త్యా మాం అభిజానాతి యావాన్ యః చ అస్మి తత్త్వతః ।
తతః మాం తత్త్వతః జ్ఞాత్వా విశతే తత్ అనంతరం ॥ 18-55 ॥

యావాన్ యః చ అస్మి, (తం) మాం తత్త్వతః భక్త్యా అభిజానాతి,
తతః తత్త్వతః మాం జ్ఞాత్వా తత్ అనంతరం (మాం) విశతే ।

సర్వకర్మాణ్యపి సదా కుర్వాణో మద్వ్యపాశ్రయః ।
మత్ప్రసాదాదవాప్నోతి శాశ్వతం పదమవ్యయం ॥ 18-56 ॥

సర్వ-కర్మాణి అపి సదా కుర్వాణః మత్-వ్యపాశ్రయః ।
మత్-ప్రసాదాత్ అవాప్నోతి శాశ్వతం పదం అవ్యయం ॥ 18-56 ॥

మత్-వ్యపాశ్రయః సదా సర్వ-కర్మాణి అపి కుర్వాణః
మత్-ప్రసాదాత్ శాశ్వతం అవ్యయం పదం అవాప్నోతి ।

చేతసా సర్వకర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్పరః ।
బుద్ధియోగముపాశ్రిత్య మచ్చిత్తః సతతం భవ ॥ 18-57 ॥

చేతసా సర్వ-కర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్-పరః ।
బుద్ధి-యోగం ఉపాశ్రిత్య మత్-చిత్తః సతతం భవ ॥ 18-57 ॥

(త్వం) సర్వ-కర్మాణి చేతసా మయి సంన్యస్య, మత్-పరః
(సన్), బుద్ధి-యోగం ఉపాశ్రిత్య,సతతం మత్-చిత్తః భవ ।

మచ్చిత్తః సర్వదుర్గాణి మత్ప్రసాదాత్తరిష్యసి ।
అథ చేత్త్వమహంకారాన్న శ్రోష్యసి వినంక్ష్యసి ॥ 18-58 ॥

మత్-చిత్తః సర్వ-దుర్గాణి మత్-ప్రసాదాత్ తరిష్యసి ।
అథ చేత్ త్వం అహంకారాత్ న శ్రోష్యసి వినంక్ష్యసి ॥ 18-58 ॥

(త్వం) మత్-చిత్తః (సన్) సర్వ-దుర్గాణి మత్-ప్రసాదాత్
తరిష్యసి । అథ త్వం అహంకారాత్ న శ్రోష్యసి చేత్, వినంక్ష్యసి ।

యదహంకారమాశ్రిత్య న యోత్స్య ఇతి మన్యసే ।
మిథ్యైష వ్యవసాయస్తే ప్రకృతిస్త్వాం నియోక్ష్యతి ॥ 18-59 ॥

యత్ అహంకారం ఆశ్రిత్య న యోత్స్యే ఇతి మన్యసే ।
మిథ్యా ఏషః వ్యవసాయః తే ప్రకృతిః త్వాం నియోక్ష్యతి ॥ 18-59 ॥

యత్ అహంకారం ఆశ్రిత్య ‘న యోత్స్యే’ ఇతి మన్యసే, (తత్) ఏషః
తే వ్యవసాయః మిథ్యా (ఏవ అస్తి), ప్రకృతిః త్వాం నియోక్ష్యతి ।

స్వభావజేన కౌంతేయ నిబద్ధః స్వేన కర్మణా ।
కర్తుం నేచ్ఛసి యన్మోహాత్కరిష్యస్యవశోఽపి తత్ ॥ 18-60 ॥

స్వభావజేన కౌంతేయ నిబద్ధః స్వేన కర్మణా ।
కర్తుం న ఇచ్ఛసి యత్ మోహాత్ కరిష్యసి అవశః అపి తత్ ॥ 18-60 ॥

హే కౌంతేయ! (యతః) స్వభావజేన స్వేన కర్మణా నిబద్ధః
(త్వం) యత్ మోహాత్ కర్తుం న ఇచ్ఛసి, తత్ అవశః (సన్)
అపి కరిష్యసి ।

ఈశ్వరః సర్వభూతానాం హృద్దేశేఽర్జున తిష్ఠతి ।
భ్రామయన్సర్వభూతాని యంత్రారూఢాని మాయయా ॥ 18-61 ॥

ఈశ్వరః సర్వ-భూతానాం హృత్-దేశే అర్జున తిష్ఠతి ।
భ్రామయన్ సర్వ-భూతాని యంత్ర-ఆరూఢాని మాయయా ॥ 18-61 ॥

హే అర్జున! యంత్ర-ఆరూఢాని సర్వ-భూతాని మాయయా
భ్రామయన్ ఈశ్వరః సర్వ-భూతానాం హృత్-దేశే తిష్ఠతి ।

తమేవ శరణం గచ్ఛ సర్వభావేన భారత ।
తత్ప్రసాదాత్పరాం శాంతిం స్థానం ప్రాప్స్యసి శాశ్వతం ॥ 18-62 ॥

తం ఏవ శరణం గచ్ఛ సర్వ-భావేన భారత ।
తత్ ప్రసాదాత్ పరాం శాంతిం స్థానం ప్రాప్స్యసి శాశ్వతం ॥ 18-62 ॥

హే భారత! (త్వం) తం ఏవ సర్వ-భావేన శరణం గచ్ఛ ।
తత్ ప్రసాదాత్ పరాం శాంతిం శాశ్వతం స్థానం (చ) ప్రాప్స్యసి ।

ఇతి తే జ్ఞానమాఖ్యాతం గుహ్యాద్గుహ్యతరం మయా ।
విమృశ్యైతదశేషేణ యథేచ్ఛసి తథా కురు ॥ 18-63 ॥

ఇతి తే జ్ఞానం ఆఖ్యాతం గుహ్యాత్ గుహ్యతరం మయా ।
విమృశ్య ఏతత్ అశేషేణ యథా ఇచ్ఛసి తథా కురు ॥ 18-63 ॥

ఇతి గుహ్యాత్ గుహ్యతరం జ్ఞానం మయా తే ఆఖ్యాతం,
ఏతత్ అశేషేణ విమృశ్య, యథా ఇచ్ఛసి తథా కురు ।

సర్వగుహ్యతమం భూయః శృణు మే పరమం వచః ।
ఇష్టోఽసి మే దృఢమితి తతో వక్ష్యామి తే హితం ॥ 18-64 ॥

సర్వ-గుహ్యతమం భూయః శృణు మే పరమం వచః ।
ఇష్టః అసి మే దృఢం ఇతి తతః వక్ష్యామి తే హితం ॥ 18-64 ॥

సర్వ-గుహ్యతమం పరమం వచః మే భూయః శృణు । మే దృఢం
ఇష్టః అసి, ఇతి తతః తే హితం వక్ష్యామి ।

మన్మనా భవ మద్భక్తో మద్యాజీ మాం నమస్కురు ।
మామేవైష్యసి సత్యం తే ప్రతిజానే ప్రియోఽసి మే ॥ 18-65 ॥

మత్-మనాః భవ మత్-భక్తః మత్-యాజీ మాం నమస్కురు ।
మాం ఏవ ఏష్యసి సత్యం తే ప్రతిజానే ప్రియః అసి మే ॥ 18-65 ॥

మత్-మనాః, మత్-భక్తః, మత్-యాజీ (చ) భవ, మాం
నమస్కురు (ఏవం కృత్వా త్వం) మాం ఏవ ఏష్యసి । (ఇతి) తే
సత్యం ప్రతిజానే, (యతః త్వం) మే ప్రియః అసి ।

సర్వధర్మాన్పరిత్యజ్య మామేకం శరణం వ్రజ ।
అహం త్వా సర్వపాపేభ్యో మోక్ష్యయిష్యామి మా శుచః ॥ 18-66 ॥

సర్వ-ధర్మాన్ పరిత్యజ్య మాం ఏకం శరణం వ్రజ ।
అహం త్వా సర్వ-పాపేభ్యః మోక్ష్యయిష్యామి మా శుచః ॥ 18-66 ॥

(త్వం) సర్వ-ధర్మాన్ పరిత్యజ్య మాం ఏకం శరణం వ్రజ,
అహం త్వా సర్వ-పాపేభ్యః మోక్ష్యయిష్యామి, (త్వం) మా శుచః ।

ఇదం తే నాతపస్కాయ నాభక్తాయ కదాచన ।
న చాశుశ్రూషవే వాచ్యం న చ మాం యోఽభ్యసూయతి ॥ 18-67 ॥

ఇదం తే న అతపస్కాయ న అభక్తాయ కదాచన ।
న చ అశుశ్రూషవే వాచ్యం న చ మాం యః అభ్యసూయతి ॥ 18-67 ॥

ఇదం తే న అతపస్కాయ, (చ) న అభక్తాయ, న చ అశుశ్రూషవే,
న చ యః మాం అభ్యసూయతి (తస్మై) కదాచన వాచ్యం ।

య ఇదం పరమం గుహ్యం మద్భక్తేష్వభిధాస్యతి ।
భక్తిం మయి పరాం కృత్వా మామేవైష్యత్యసంశయః ॥ 18-68 ॥

యః ఇదం పరమం గుహ్యం మత్-భక్తేషు అభిధాస్యతి ।
భక్తిం మయి పరాం కృత్వా మాం ఏవ ఏష్యతి అసంశయః ॥ 18-68 ॥

యః ఇదం పరమం గుహ్యం (జ్ఞానం) మత్-భక్తేషు అభిధాస్యతి,
(సః) మయి పరాం భక్తిం కృత్వా, అసంశయః (సన్) మాం
ఏవ ఏష్యతి ।

న చ తస్మాన్మనుష్యేషు కశ్చిన్మే ప్రియకృత్తమః ।
భవితా న చ మే తస్మాదన్యః ప్రియతరో భువి ॥ 18-69 ॥

న చ తస్మాత్ మనుష్యేషు కశ్చిత్ మే ప్రియ-కృత్తమః ।
భవితా న చ మే తస్మాత్ అన్యః ప్రియతరః భువి ॥ 18-69 ॥

మనుష్యేషు చ కశ్చిత్ తస్మాత్ ప్రియ-కృత్తమః మే న (అస్తి);
తస్మాత్ అన్యః భువి ప్రియతరః చ మే న భవితా ।

అధ్యేష్యతే చ య ఇమం ధర్మ్యం సంవాదమావయోః ।
జ్ఞానయజ్ఞేన తేనాహమిష్టః స్యామితి మే మతిః ॥ 18-70 ॥

అధ్యేష్యతే చ యః ఇమం ధర్మ్యం సంవాదం ఆవయోః ।
జ్ఞాన-యజ్ఞేన తేన అహం ఇష్టః స్యాం ఇతి మే మతిః ॥ 18-70 ॥

యః చ ఆవయోః ఇమం ధర్మ్యం సంవాదం అధ్యేష్యతే, తేన
జ్ఞాన-యజ్ఞేన అహం ఇష్టః స్యాం ఇతి మే మతిః ।

శ్రద్ధావాననసూయశ్చ శృణుయాదపి యో నరః ।
సోఽపి ముక్తః శుభాఀల్లోకాన్ప్రాప్నుయాత్పుణ్యకర్మణాం ॥ 18-71 ॥

శ్రద్ధావాన్ అనసూయః చ శృణుయాత్ అపి యః నరః ।
సః అపి ముక్తః శుభాన్ లోకాన్ ప్రాప్నుయాత్ పుణ్య-కర్మణాం ॥ 18-71 ॥

శ్రద్ధావాన్ అనసూయః చ యః నరః (ఇదం) శృణుయాత్ అపి సః
ముక్తః (సన్) పుణ్య-కర్మణాం శుభాన్ లోకాన్ అపి ప్రాప్నుయాత్ ।

కచ్చిదేతచ్ఛ్రుతం పార్థ త్వయైకాగ్రేణ చేతసా ।
కచ్చిదజ్ఞానసమ్మోహః ప్రనష్టస్తే ధనంజయ ॥ 18-72 ॥

కచ్చిత్ ఏతత్ శ్రుతం పార్థ త్వయా ఏకాగ్రేణ చేతసా ।
కచ్చిత్ అజ్ఞాన-సమ్మోహః ప్రనష్టః తే ధనంజయ ॥ 18-72 ॥

హే పార్థ! త్వయా ఏతత్ ఏకాగ్రేణ చేతసా శ్రుతం కచ్చిత్?
హే ధనంజయ! తే అజ్ఞాన-సమ్మోహః ప్రనష్టః కచ్చిత్?

అర్జున ఉవాచ ।
అర్జునః ఉవాచ ।

నష్టో మోహః స్మృతిర్లబ్ధా త్వత్ప్రసాదాన్మయాచ్యుత ।
స్థితోఽస్మి గతసందేహః కరిష్యే వచనం తవ ॥ 18-73 ॥

నష్టః మోహః స్మృతిః లబ్ధా త్వత్ ప్రసాదాత్ మయా అచ్యుత ।
స్థితః అస్మి గత-సందేహః కరిష్యే వచనం తవ ॥ 18-73 ॥

హే అచ్యుత! త్వత్ ప్రసాదాత్ (మే) మోహః నష్టః,
మయా స్మృతిః లబ్ధా, (అహం) గత-సందేహః స్థితః అస్మి,
(ఇదానీం) తవ వచనం కరిష్యే ।

సంజయ ఉవాచ ।
సంజయః ఉవాచ ।

ఇత్యహం వాసుదేవస్య పార్థస్య చ మహాత్మనః ।
సంవాదమిమమశ్రౌషమద్భుతం రోమహర్షణం ॥ 18-74 ॥

ఇతి అహం వాసుదేవస్య పార్థస్య చ మహాత్మనః ।
సంవాదం ఇమం అశ్రౌషం అద్భుతం రోమ-హర్షణం ॥ 18-74 ॥

ఇతి అహం వాసుదేవస్య మహాత్మనః పార్థస్య చ ఇమం అద్భుతం
రోమ-హర్షణం సంవాదం అశ్రౌషం ।

వ్యాసప్రసాదాచ్ఛ్రుతవానేతద్గుహ్యమహం పరం ।
యోగం యోగేశ్వరాత్కృష్ణాత్సాక్షాత్కథయతః స్వయం ॥ 18-75 ॥

వ్యాస-ప్రసాదాత్ శ్రుతవాన్ ఏతత్ గుహ్యం అహం పరం ।
యోగం యోగేశ్వరాత్ కృష్ణాత్ సాక్షాత్ కథయతః స్వయం ॥ 18-75 ॥

వ్యాస-ప్రసాదాత్ స్వయం యోగం కథయతః యోగేశ్వరాత్ కృష్ణాత్
ఏతత్ పరం గుహ్యం అహం సాక్షాత్ శ్రుతవాన్ ।

రాజన్సంస్మృత్య సంస్మృత్య సంవాదమిమమద్భుతం ।
కేశవార్జునయోః పుణ్యం హృష్యామి చ ముహుర్ముహుః ॥ 18-76 ॥

రాజన్ సంస్మృత్య సంస్మృత్య సంవాదం ఇమం అద్భుతం ।
కేశవ-అర్జునయోః పుణ్యం హృష్యామి చ ముహుః ముహుః ॥ 18-76 ॥

హే రాజన్! (అహం) కేశవ-అర్జునయోః ఇమం పుణ్యం అద్భుతం
చ సంవాదం సంస్మృత్య సంస్మృత్య ముహుః ముహుః హృష్యామి ।

తచ్చ సంస్మృత్య సంస్మృత్య రూపమత్యద్భుతం హరేః ।
విస్మయో మే మహాన్ రాజన్హృష్యామి చ పునః పునః ॥ 18-77 ॥

తత్ చ సంస్మృత్య సంస్మృత్య రూపం అతి-అద్భుతం హరేః ।
విస్మయః మే మహాన్ రాజన్ హృష్యామి చ పునః పునః ॥ 18-77 ॥

హే రాజన్! హరేః తత్ చ అతి-అద్భుతం రూపం సంస్మృత్య
సంస్మృత్య మే మహాన్ విస్మయః (భవతి), (అహం) పునః పునః హృష్యామి చ ।

యత్ర యోగేశ్వరః కృష్ణో యత్ర పార్థో ధనుర్ధరః ।
తత్ర శ్రీర్విజయో భూతిర్ధ్రువా నీతిర్మతిర్మమ ॥ 18-78 ॥

యత్ర యోగేశ్వరః కృష్ణః యత్ర పార్థః ధనుర్ధరః ।
తత్ర శ్రీః విజయః భూతిః ధ్రువా నీతిః మతిః మమ ॥ 18-78 ॥

యత్ర యోగేశ్వరః కృష్ణః యత్ర ధనుర్ధరః పార్థః,
తత్ర శ్రీః, విజయః, భూతిః, ధ్రువా నీతిః (చ ఇతి)
మమ మతిః (అస్తి) ।

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
మోక్షసంన్యాసయోగో నామ అష్టాదశోఽధ్యాయః ॥ 18 ॥

ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీమత్ భగవత్ గీతాసు ఉపనిషత్సు
బ్రహ్మ-విద్యాయాం యోగ-శాస్త్రే శ్రీకృష్ణ-అర్జున-సంవాదే
మోక్ష-సంన్యాస-యోగః నామ అష్టాదశః అధ్యాయః ॥ 18 ॥

– Chant Stotra in Other Languages –

Gita – Sandhi Vigraha and Anvaya in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil