॥ Pingala Geetaa Gujarati Lyrics ॥
॥ પિઙ્ગલાગીતા ॥
અધ્યાયઃ ૧૬૮
ય્
ધર્માઃ પિતામહેનોક્તા રાજધર્માશ્રિતાઃ શુભાઃ ।
ધર્મમાશ્રમિણાં શ્રેષ્ઠં વક્તુમર્હસિ પાર્થિવ ॥ ૧ ॥
ભીષ્મોવાચ
સર્વત્ર વિહિતો ધર્મઃ સ્વર્ગ્યઃ સત્યફલં તપઃ ।
બહુ દ્વારસ્ય ધર્મસ્ય નેહાસ્તિ વિફલા ક્રિયા ॥ ૨ ॥
યસ્મિન્યસ્મિંસ્તુ વિનયે યો યો યાતિ વિનિશ્ચયમ્ ।
સ તમેવાભિજાનાતિ નાન્યં ભરતસત્તમ ॥ ૩ ॥
યથા યથા ચ પર્યેતિ લોકતન્ત્રમસારવત્ ।
તથા તથા વિરાગોઽત્ર જાયતે નાત્ર સંશયઃ ॥ ૪ ॥
એવં વ્યવસિતે લોકે બહુદોષે યુધિષ્ઠિર ।
આત્મમોક્ષનિમિત્તં વૈ યતેત મતિમાન્નરઃ ॥ ૫ ॥
ય્
નષ્ટે ધને વા દારે વા પુત્રે પિતરિ વા મૃતે ।
યયા બુદ્ધ્યા નુદેચ્છોકં તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ ॥ ૬ ॥
ભીષ્મોવાચ
નષ્ટે ધને વા દારે વા પુત્રે પિતરિ વા મૃતે ।
અહો દુઃખમિતિ ધ્યાયઞ્શોકસ્યાપચિતિં ચરેત્ ॥ ૭ ॥
અત્રાપ્યુદાહરન્તીમમિતિહાસં પુરાતનમ્ ।
યથા સેનજિતં વિપ્રઃ કશ્ચિદિત્યબ્રવીદ્વચઃ ॥ ૮ ॥
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તં રાજાનં શોકવિહ્વલમ્ ।
વિષન્નવદનં દૃષ્ટ્વા વિપ્રો વચનમબ્રવીત્ ॥ ૯ ॥
કિં નુ ખલ્વસિ મૂઢસ્ત્વં શોચ્યઃ કિમનુશોચસિ ।
યદા ત્વામપિ શોચન્તઃ શોચ્યા યાસ્યન્તિ તાં ગતિમ્ ॥ ૧૦ ॥
ત્વં ચૈવાહં ચ યે ચાન્યે ત્વાં રાજન્પર્યુપાસતે ।
સર્વે તત્ર ગમિષ્યામો યત એવાગતા વયમ્ ॥ ૧૧ ॥
સેનાજિતોવાચ
કા બુદ્ધિઃ કિં તપો વિપ્ર કઃ સમાધિસ્તપોધન ।
કિં જ્ઞાનં કિં શ્રુતં વા તે યત્પ્રાપ્ય ન વિષીદસિ ॥ ૧૨ ॥
બ્રાહ્મણોવાચ
પશ્ય ભૂતાનિ દુઃખેન વ્યતિષક્તાનિ સર્વશઃ ।
આત્માપિ ચાયં ન મમ સર્વા વા પૃથિવી મમ ॥ ૧૩ ॥
યથા મમ તથાન્યેષામિતિ બુદ્ધ્યા ન મે વ્યથા ।
એતાં બુદ્ધિમહં પ્રાપ્ય ન પ્રહૃષ્યે ન ચ વ્યથે ॥ ૧૪ ॥
યથા કાષ્ઠં ચ કાષ્ઠં ચ સમેયાતાં મહોદધૌ ।
સમેત્ય ચ વ્યપેયાતાં તદ્વદ્ભૂતસમાગમઃ ॥ ૧૫ ॥
એવં પુત્રાશ્ચ પૌત્રાશ્ચ જ્ઞાતયો બાન્ધવાસ્તથા ।
તેષુ સ્નેહો ન કર્તવ્યો વિપ્રયોગો હિ તૈર્ધ્રુવમ્ ॥ ૧૬ ॥
અદર્શનાદાપતિતઃ પુનશ્ચાદર્શનં ગતઃ ।
ન ત્વાસૌ વેદ ન ત્વં તં કઃ સન્કમનુશોચસિ ॥ ૧૭ ॥
તૃષ્ણાર્તિ પ્રભવં દુઃખં દુઃખાર્તિ પ્રભવં સુખમ્ ।
સુખાત્સઞ્જાયતે દુઃખમેવમેતત્પુનઃ પુનઃ ।
સુખસ્યાનન્તરં દુઃખં દુઃખસ્યાનન્તરં સુખમ્ ॥ ૧૮ ॥
સુખાત્ત્વં દુઃખમાપન્નઃ પુનરાપત્સ્યસે સુખમ્ ।
ન નિત્યં લભતે દુઃખં ન નિત્યં લભતે સુખમ્ ॥ ૧૯ ॥
નાલં સુખાય સુહૃદો નાલં દુઃખાય શત્રવઃ ।
ન ચ પ્રજ્ઞાલમર્થાનાં ન સુખાનામલં ધનમ્ ॥ ૨૦ ॥
ન બુદ્ધિર્ધનલાભાય ન જાદ્યમસમૃદ્ધયે ।
લોકપર્યાય વૃત્તાન્તં પ્રાજ્ઞો જાનાતિ નેતરઃ ॥ ૨૧ ॥
બુદ્ધિમન્તં ચ મૂઢં ચ શૂરં ભીરું જદં કવિમ્ ।
દુર્બલં બલવન્તં ચ ભાગિનં ભજતે સુખમ્ ॥ ૨૨ ॥
ધેનુર્વત્સસ્ય ગોપસ્ય સ્વામિનસ્તસ્કરસ્ય ચ ।
પયઃ પિબતિ યસ્તસ્યા ધેનુસ્તસ્યેતિ નિશ્ચયઃ ॥ ૨૩ ॥
યે ચ મૂઢતમા લોકે યે ચ બુદ્ધેઃ પરં ગતાઃ ।
તે નરાઃ સુખમેધન્તે ક્લિશ્યત્યન્તરિતો જનઃ ॥ ૨૪ ॥
અન્ત્યેષુ રેમિરે ધીરા ન તે મધ્યેષુ રેમિરે ।
અન્ત્ય પ્રાપ્તિં સુખામાહુર્દુઃખમન્તરમન્તયોઃ ॥ ૨૫ ॥
યે તુ બુદ્ધિસુખં પ્રાપ્તા દ્વન્દ્વાતીતા વિમત્સરાઃ ।
તાન્નૈવાર્થા ન ચાનર્થા વ્યથયન્તિ કદા ચન ॥ ૨૬ ॥
અથ યે બુદ્ધિમપ્રાપ્તા વ્યતિક્રાન્તાશ્ચ મૂઢતામ્ ।
તેઽતિવેલં પ્રહૃષ્યન્તિ સન્તાપમુપયાન્તિ ચ ॥ ૨૭ ॥
નિત્યપ્રમુદિતા મૂઢા દિવિ દેવગણા ઇવ ।
અવલેપેન મહતા પરિદૃબ્ધા વિચેતસઃ ॥ ૨૮ ॥
સુખં દુઃખાન્તમાલસ્યં દુઃખં દાક્ષ્યં સુખોદયમ્ ।
ભૂતિશ્ચૈવ શ્રિયા સાર્ધં દક્ષે વસતિ નાલસે ॥ ૨૯ ॥
સુખં વા યદિ વા દુઃખં દ્વેષ્યં વા યદિ વા પ્રિયમ્ ।
પ્રાપ્તં પ્રાપ્તમુપાસીત હૃદયેનાપરાજિતઃ ॥ ૩૦ ॥
શોકસ્થાન સહસ્રાણિ હર્ષસ્થાન શતાનિ ચ ।
દિવસે દિવસે મૂઢમાવિશન્તિ ન પણ્ડિતમ્ ॥ ૩૧ ॥
બુદ્ધિમન્તં કૃતપ્રજ્ઞં શુશ્રૂસુમનસૂયકમ્ ।
દાન્તં જિતેન્દ્રિયં ચાપિ શોકો ન સ્પૃશતે નરમ્ ॥ ૩૨ ॥
એતાં બુદ્ધિં સમાસ્થાય ગુપ્તચિત્તશ્ચરેદ્બુધઃ ।
ઉદયાસ્તમયજ્ઞં હિ ન શોકઃ સ્પ્રસ્તુમર્હતિ ॥ ૩૩ ॥
યન્નિમિત્તં ભવેચ્છોકસ્ત્રાસો વા દુઃખમેવ વા ।
આયાસો વા યતોમૂલસ્તદેકાઙ્ગમપિ ત્યજેત્ ॥ ૩૪ ॥
યદ્યત્ત્યજતિ કામાનાં તત્સુખસ્યાભિપૂર્યતે ।
કામાનુસારી પુરુષઃ કામાનનુ વિનશ્યતિ ॥ ૩૫ ॥
યચ્ચ કામસુખં લોકે યચ્ચ દિવ્યં મહત્સુખમ્ ।
તૃષ્ણા ક્ષયસુખસ્યૈતે નાર્હતઃ સોદશીં કલામ્ ॥ ૩૬ ॥
પૂર્વદેહકૃતં કર્મ શુભં વા યદિ વાશુભમ્ ।
પ્રાજ્ઞં મૂઢં તથા શૂરં ભજતે યાદૃશં કૃતમ્ ॥ ૩૭ ॥
એવમેવ કિલૈતાનિ પ્રિયાણ્યેવાપ્રિયાણિ ચ ।
જીવેષુ પરિવર્તન્તે દુઃખાનિ ચ સુખાનિ ચ ॥ ૩૮ ॥
તદેવં બુદ્ધિમાસ્થાય સુખં જીવેદ્ગુણાન્વિતઃ ।
સર્વાન્કામાઞ્જુગુપ્સેત સઙ્ગાન્કુર્વીત પૃષ્ઠતઃ ।
વૃત્ત એષ હૃદિ પ્રૌધો મૃત્યુરેષ મનોમયઃ ॥ ૩૯ ॥
યદા સંહરતે કામાન્કૂર્મોઽઙ્ગાનીવ સર્વશઃ ।
તદાત્મજ્યોતિરાત્મા ચ આત્મન્યેવ પ્રસીદતિ ॥ ૪૦ ॥
કિં ચિદેવ મમત્વેન યદા ભવતિ કલ્પિતમ્ ।
તદેવ પરિતાપાર્થં સર્વં સમ્પદ્યતે તદા ॥ ૪૧ ॥
ન બિભેતિ યદા ચાયં યદા ચાસ્માન્ન બિભ્યતિ ।
યદા નેચ્છતિ ન દ્વેષ્ટિ બ્રહ્મ સમ્પદ્યતે તદા ॥ ૪૨ ॥
ઉભે સત્યાનૃતે ત્યક્ત્વા શોકાનન્દૌ ભયાભયે ।
પ્રિયાપ્રિયે પરિત્યજ્ય પ્રશાન્તાત્મા ભવિષ્યસિ ॥ ૪૩ ॥
યદા ન કુરુતે ધીરઃ સર્વભૂતેષુ પાપકમ્ ।
કર્મણા મનસા વાચા બ્રહ્મ સમ્પદ્યતે તદા ॥ ૪૪ ॥
યા દુસ્ત્યજા દુર્મતિભિર્યા ન જીર્યતિ જીર્યતઃ ।
યોઽસૌ પ્રાણાન્તિકો રોગસ્તાં તૃષ્ણાં ત્યજતઃ સુખમ્ ॥ ૪૫ ॥
અત્ર પિઙ્ગલયા ગીતા ગાથાઃ શ્રૂયન્તિ પાર્થિવ ।
યથા સા કૃચ્છ્રકાલેઽપિ લેભે ધર્મં સનાતનમ્ ॥ ૪૬ ॥
સઙ્કેતે પિઙ્ગલા વેશ્યા કાન્તેનાસીદ્વિનાકૃતા ।
અથ કૃચ્છ્રગતા શાન્તાં બુદ્ધિમાસ્થાપયત્તદા ॥ ૪૭ ॥
પિન્ગલા
ઉન્મત્તાહમનુન્મત્તં કાન્તમન્વવસં ચિરમ્ ।
અન્તિકે રમણં સન્તં નૈનમધ્યગમં પુરા ॥ ૪૮ ॥
એકસ્થૂનં નવદ્વારમપિધાસ્યામ્યગારકમ્ ।
કા હિ કાન્તમિહાયાન્તમયં કાન્તેતિ મન્સ્યતે ॥ ૪૯ ॥
અકામાઃ કામરૂપેણ ધૂર્તા નરકરૂપિણઃ ।
ન પુનર્વઞ્ચયિષ્યન્તિ પ્રતિબુદ્ધાસ્મિ જાગૃમિ ॥ ૫૦ ॥
અનર્થોઽપિ ભવત્યર્થો દૈવાત્પૂર્વકૃતેન વા ।
સમ્બુદ્ધાહં નિરાકારા નાહમદ્યાજિતેન્દ્રિયા ॥ ૫૧ ॥
સુખં નિરાશઃ સ્વપિતિ નૈરાશ્યં પરમં સુખમ્ ।
આશામનાશાં કૃત્વા હિ સુખં સ્વપિતિ પિઙ્ગલા ॥ ૫૨ ॥
ભીષ્મોવાચ
એતૈશ્ચાન્યૈશ્ચ વિપ્રસ્ય હેતુમદ્ભિઃ પ્રભાષિતૈઃ ।
પર્યવસ્થાપિતો રાજા સેનજિન્મુમુદે સુખમ્ ॥ ૫૩ ॥
॥ ઇતિ પિઙ્ગલાગીતા સમાપ્તા ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Pingala Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil