From Mahabharata Vanaparva Adhyaya 2, shloka 15-48.
॥ Shaunaka Geetaa Gujarati Lyrics ॥
॥ શૌનકગીતા ॥
॥ અથ શૌનકગીતા ॥
શોકસ્થાનસહસ્રાણિ ભયસ્થાનશતાનિ ચ ।
દિવસે દિવસે મૂઢમાવિશન્તિ ન પણ્ડિતમ્ ॥ ૧ ॥
ન હિ જ્ઞાનવિરુદ્ધેષુ બહુદોષેષુ કર્મસુ ।
શ્રેયોઘાતિષુ સજ્જન્તે બુદ્ધિમન્તો ભવદ્વિધાઃ ॥ ૨ ॥
અષ્ટાઙ્ગાં બુદ્ધિમાહુર્યા સર્વાશ્રેયોવિઘાતિનીમ્ ।
શ્રુતિસ્મૃતિસમાયુક્તાં રાજન્સા ત્વય્યવસ્થિતા ॥ ૩ ॥
અર્થકૃચ્છ્રેષુ દુર્ગેષુ વ્યાપત્સુ સ્વજનસ્ય ચ ।
શારીર માનસૈર્દુઃખૈર્નસીદન્તિ ભવદ્વિધાઃ ॥ ૪ ॥
શ્રૂયતાં ચાભિધાસ્યામિ જનકેન યથા પુરા ।
આત્મવ્યવસ્થાનકરા ગીતાઃ શ્લોકા મહાત્મના ॥ ૫ ॥
મનોદેહસમુત્થાભ્યાં દુઃખાભ્યાં મર્દિતં જગત્ ।
તયોર્વ્યાસસમાસાભ્યાં શમોપાયમિમં શ્રુણુ ॥ ૬ ॥
વ્યાધેરનિષ્ટસંસ્પર્શાચ્છ્રમાદિષ્ટવિવર્જનાત્ ।
દુઃખં ચતુર્ભિઃ શારીરં કારણૈઃ સમ્પ્રવર્તતે ॥ ૭ ॥
તદાતત્પ્રતિકારાચ્ચ સતતં ચાવિચિન્તનાત્ ।
આધિવ્યાધિપ્રશમનં ક્રિયાયોગદ્વયેન તુ ॥ ૮ ॥
મતિમન્તો હ્યતો વૈદ્યાઃ શમં પ્રાગેવ કુર્વતે ।
માનસસ્ય પ્રિયાખ્યાનૈઃ સંભોગોપનયૈર્નૃણામ્ ॥ ૯ ॥
માનસેનહિ દુઃખેન શરીરમુપતપ્યતે ।
અયસ્તપ્તેન પિણ્ડેન કુમ્ભસંસ્થમિવોદકમ્ ॥ ૧૦ ॥
માનસં શમયેત્તસ્માજ્જ્ઞાનેનાગ્નિમિવામ્બુના ।
પ્રશાન્તે માનસે હ્યસ્ય શારીરમુપશામ્યતિ ॥ ૧૧ ॥
મનસો દુઃખમૂલં તુ સ્નેહ ઇત્યુપલભ્યતે ।
સ્નેહાત્તુ સજ્જતે જન્તુર્દુઃખયોગમુપૈતિ ચ ॥ ૧૨ ॥
સ્નેહમૂલાનિ દુઃખાનિ સ્નેહજાનિ ભયાનિ ચ ।
શોકહર્ષૌ તથાયાસઃ સર્વસ્નેહાત્પ્રવર્તતે ॥ ૧૩ ॥
સ્નેહાદ્ભાવોઽનુરાગશ્ચ પ્રજજ્ઞે વિષયે તથા ।
અશ્રેયસ્કાવુભાવેતૌ પૂર્વસ્તત્ર ગુરુઃ સ્મૃતઃ ॥ ૧૪ ॥
કોટરાગ્નિર્યથાશેષં સમૂલં પાદપં દહેત્ ।
ધર્માર્થૌ તુ તથાઽલ્પોપિ રાગદોષો વિનાશયેત્ ॥ ૧૫ ॥
વિપ્રયોગેન તુ ત્યાગી દોષદર્શી સમાગમે ।
વિરાગં ભજતે જન્તુર્નિર્વૈરો નિરવગ્રહઃ ॥ ૧૬ ॥
તસ્માત્સ્નેહં ન લિપ્સેત મિત્રેભ્યો ધનસંચયાત્ ।
સ્વશરીરસમુત્થં ચ જ્ઞાનેન વિનિવર્તયેત્ ॥ ૧૭ ॥
જ્ઞાનાન્વિતેષુ યુક્તેષુ શાસ્ત્રજ્ઞેષુ કૃતાત્મસુ ।
ન તેષુ સજ્જતે સ્નેહઃ પદ્મપત્રેષ્વિવોદકમ્ ॥ ૧૮ ॥
રાગાભિભૂતઃ પુરુષઃ કામેન પરિકૃષ્યતે ।
ઇચ્છા સંજાયતે તસ્ય તતસ્તૃષ્ણા વિવર્ધતે ॥ ૧૯ ॥
તૃષ્ણાહિ સર્વપાપિષ્ઠા નિત્યોદ્વેગકરી સ્મૃતા ।
અધર્મબહુલા ચૈવ ઘોરા પાપાનુબન્ધિની ॥ ૨૦ ॥
યા દુસ્ત્યજા દુર્મતિભિર્યા ન જીર્યતિ જીર્યતઃ ।
યોસૌ પ્રાણાન્તિકો રોગસ્તાં તૃષ્ણાં ત્યજતઃ સુખમ્ ॥ ૨૧ ॥
અનાદ્યન્તા હિ સા તૃષ્ણા અન્તર્દેહગતા નૃણામ્ ।
વિનાશયતિ ભૂતાનિ અયોનિજ ઇવાનલઃ ॥ ૨૨ ॥
યથૈધઃ સ્વસમુત્થેન વહ્નિના નાશમૃચ્છતિ ।
તથાઽકૃતાત્મા લોભેન સહજેન વિનશ્યતિ ॥ ૨૩ ॥
રાજતઃ સલિલાદગ્નેશ્ચોરતઃ સ્વજનાદપિ ।
ભયમર્થવતાં નિત્યં મૃત્યોઃ પ્રાણભૃતામિવ ॥ ૨૪ ॥
યથા હ્યામિષમાકાશે પક્ષિભિઃ શ્વાપદૈર્ભુવિ ।
ભક્ષ્યન્તે સલિલે મત્સ્યૈસ્તથા સર્વત્ર વિત્તવાન્ ॥ ૨૫ ॥
અર્થ એવ હિ કેષાંચિદનર્થ ભજતે નૃણામ્ ।
અર્થ શ્રેયસિ ચાસક્તો ન શ્રેયો વિન્દતે નરઃ ॥ ૨૬ ॥
તસ્માદર્થાગમાઃ સર્વે મનોમોહવિવર્ધનાઃ ।
કાર્પણ્યં દર્પમાનૌ ચ ભયમુદ્વેગ એવ ચ ॥ ૨૭ ॥
અર્થજાનિં વિદુઃ પ્રાજ્ઞા દુઃખન્યેતાનિ દેહિનામ્ ।
અર્થસ્યોત્પાદને ચૈવ પાલને ચ તથાક્ષયે ॥ ૨૮ ॥
સહન્તિ ચ મહદ્દુઃખં ઘ્નન્તિ ચૈવાર્થકારણાત્ ।
અર્થાદ્દુઃખં પરિત્યક્તં પાલિતાશ્ચૈવ શત્રવઃ ॥ ૨૯ ॥
દુઃખેન ચાધિગમ્યન્તે તસ્માન્નાશં ન ચિન્તયેત્ ।
અસન્તોષપરા મૂઢાઃ સન્તોષં યાન્તિ પણ્ડિતાઃ ॥ ૩૦ ॥
અન્તો નાસ્તિ પિપાસાયાઃ સન્તોષઃ પરમં સુખમ્ ।
તસ્માત્સન્તોષમેવેહ પરં પશ્યન્તિ પણ્ડિતાઃ ॥ ૩૧ ॥
અનિત્યં યૌવનં રૂપં જીવિતં રત્નસંચયઃ ।
ઐશ્વર્યં પ્રિયસંવાસો ગૃદ્ધ્યેત્તત્ર ન પણ્ડિતઃ ॥ ૩૨ ॥
ત્યજેત સઞ્ચયાંસ્તસ્માત્તજ્જાન્ક્લેશાન્ સહેત ચ ।
ન હિ સઞ્ચયવાન્કશ્ચિદ્દૃશ્યતે નિરુપદ્રવઃ ।
અતશ્ચ ધાર્મિકૈઃ પુંભિરનીહાર્થઃ પ્રશસ્યતે ॥ ૩૩ ॥
ધર્માર્થ યસ્ય વિત્તેહા વરં તસ્ય નિરીહતા ।
પ્રક્ષાલનાદ્ધિ પઙ્કસ્ય શ્રેયો ન સ્પર્શનં નૃણામ્ ॥ ૩૪ ॥
યુધિષ્ઠિરૈવં સર્વેષુ ન સ્પૃહાં કર્તુમર્હસિ ।
ધર્મેણ યદિતે કાર્ય વિમુક્તેચ્છો ભવાર્થતઃ ॥ ૩૫ ॥
॥ ઇતિ શૌનકગીતા સમાપ્તા ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
shaunaka Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil