॥ Shrimad Bhagavad Gita Shankara Bhashya Tamil Lyrics ॥
॥ ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஶாங்கரபா⁴ஷ்யம் ॥
॥ உபோத்³கா⁴த꞉ ॥
நாராயண꞉ பரோ(அ)வ்யக்தாத் அண்ட³மவ்யக்தஸம்ப⁴வம் ।
அண்ட³ஸ்யாந்தஸ்த்விமே லோகா꞉ ஸப்தத்³வீபா ச மேதி³னீ ॥
ஸ꞉ ப⁴க³வான் ஸ்ருʼஷ்ட்வா-இத³ம்ʼ ஜக³த், தஸ்ய ச ஸ்தி²திம்ʼ சிகீர்ஷு꞉,
மரீசி-ஆதீ³ன்-அக்³ரே ஸ்ருʼஷ்ட்வா ப்ரஜாபதீன், ப்ரவ்ருʼத்தி-லக்ஷணம்ʼ த⁴ர்மம்ʼ
க்³ராஹயாமாஸ வேத³-உக்தம் । தத꞉ அன்யாண் ச ஸனக-ஸநந்த³ன-ஆதீ³ன் உத்பாத்³ய,
நிவ்ருʼத்தி-லக்ஷணம்ʼ த⁴ர்மம்ʼ ஜ்ஞான-வைராக்³ய-லக்ஷணம்ʼ க்³ராஹயாமாஸ ।
த்³விவித⁴꞉ ஹி வேதோ³க்த꞉ த⁴ர்ம꞉, ப்ரவ்ருʼத்தி-லக்ஷண꞉
நிவ்ருʼத்தி-லக்ஷண꞉ ச । ஜக³த꞉ ஸ்தி²தி-காரணம்ʼ,
ப்ராணினாம்ʼ ஸாக்ஷாத்-அப்⁴யுத³ய-நி꞉ஶ்ரேயஸ-ஹேது꞉
ய꞉ ஸ꞉ த⁴ர்ம꞉ ப்³ராஹ்மணாத்³யை꞉ வர்ணிபி⁴꞉ ஆஶ்ரமிபி⁴꞉ ச ஶ்ரேயோர்தி²பி⁴꞉
அனுஷ்டீ²யமான꞉ ।
தீ³ர்கே⁴ண காலேன அனுஷ்டா²த்ருʼஈணாம்ʼ காம-உத்³ப⁴வாத்
ஹீயமான-விவேக-விஜ்ஞான-ஹேதுகேன அத⁴ர்மேண அபி⁴பூ⁴யமானே த⁴ர்மே,
ப்ரவர்த⁴மானே ச அத⁴ர்மே, ஜக³த꞉ ஸ்தி²திம்ʼ பரிபிபாலயிஷு꞉ ஸ꞉
ஆதி³கர்தா நாராயண-ஆக்²ய꞉ விஷ்ணு꞉ பௌ⁴மஸ்ய ப்³ரஹ்மண꞉ ப்³ராஹ்மணத்வஸ்ய
ரக்ஷணார்த²ம்ʼ தே³வக்யாம்ʼ வஸுதே³வாத்-அம்ʼஶேன க்ருʼஷ்ண꞉ கில ஸம்ப³பூ⁴வ ।
ப்³ராஹ்மணத்வஸ்ய ஹி ரக்ஷணே ரக்ஷித꞉ ஸ்யாத் வைதி³க꞉ த⁴ர்ம꞉, தத்-அதீ⁴னத்வாத்
வர்ண-ஆஶ்ரம-பே⁴தா³னாம் ॥
ஸ꞉ ச ப⁴க³வான் ஜ்ஞான-ஐஶ்வர்ய-ஶக்தி-ப³ல-வீர்ய-தேஜோபி⁴꞉ ஸதா³
ஸம்பன்ன꞉ த்ரிகு³ண-ஆத்மிகாம்ʼ ஸ்வாம்ʼ மாயாம்ʼ மூல-ப்ரக்ருʼதிம்ʼ வஶீக்ருʼத்ய, அஜ꞉
அவ்யய꞉ பூ⁴தானாம்-ஈஶ்வர꞉ நித்ய-ஶுத்³த⁴-பு³த்³த⁴-முக்த-ஸ்வபா⁴வ꞉ அபி ஸன்,
ஸ்வ-மாயயா தே³ஹவான் இவ ஜாத꞉ இவ ச லோக-அனுக்³ரஹம்ʼ குர்வன் லக்ஷ்யதே ।
ஸ்வப்ரயோஜன-அபா⁴வே(அ)பி பூ⁴த-அனுஜிக்⁴ருʼக்ஷயா வைதி³கம்ʼ த⁴ர்ம-த்³வயம்
அர்ஜுனாய ஶோக-மோஹ-மஹா-உத³தௌ⁴ நிமக்³னாய உபதி³தே³ஶ, கு³ண-அதி⁴கை꞉
ஹி க்³ருʼஹீத꞉ அனுஷ்டீ²யமான꞉ ச த⁴ர்ம꞉ ப்ரசயம்ʼ க³மிஷ்யதீதி । தம்ʼ
த⁴ர்மம்ʼ ப⁴க³வதா யதா²-உபதி³ஷ்டம்ʼ வேத³வ்யாஸ꞉ ஸர்வஜ்ஞ꞉ ப⁴க³வான்
கீ³தா-ஆக்²யை꞉ ஸப்தபி⁴꞉ ஶ்லோக-ஶதை꞉ உபனிப³ப³ந்த⁴ ॥ தத் இத³ம்ʼ
கீ³தா-ஶாஸ்த்ரம்ʼ ஸமஸ்த-வேதா³ர்த²-ஸார-ஸங்க்³ரஹ-பூ⁴தம்ʼ
து³ர்விஜ்ஞேய-அர்த²ம், தத்-அர்த²-ஆவிஷ்கரணாய
அனேகை꞉ விவ்ருʼத-பத³-பதா³ர்த²-வாக்யார்த²-ந்யாயம்-அபி
அத்யந்த-விருத்³த⁴-அனேக-அர்த²வத்வேன லௌகிகை꞉ க்³ருʼஹ்யமாணம்-உபலப்⁴ய
அஹம்ʼ விவேகத꞉ அர்த²-நிர்தா⁴ரணார்த²ம்ʼ ஸங்க்ஷேபத꞉ விவரணம்ʼ கரிஷ்யாமி ॥
தஸ்ய அஸ்ய கீ³தா-ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸங்க்ஷேபத꞉ ப்ரயோஜனம்ʼ பரம்ʼ
நி꞉ஶ்ரேயஸம்ʼ ஸஹேதுகஸ்ய ஸம்ʼஸாரஸ்ய அத்யந்த-உபரம-லக்ஷணம் । தத்
ச ஸர்வ-கர்ம-ஸந்ந்யாஸ-பூர்வகாத்-ஆத்மஜ்ஞான-நிஷ்டா²-ரூபாத் த⁴ர்மாத்
ப⁴வதி । ததா² இமம்ʼ ஏவ கீ³தார்த²ம்ʼ த⁴ர்மம்ʼ உத்³தி³ஶ்ய ப⁴க³வதா ஏவ உக்தம்ʼ —
”ஸ꞉ ஹி த⁴ர்ம꞉ ஸுபர்யாப்த꞉ ப்³ரஹ்மண꞉ பத³-வேத³னே” (அஶ்வ. 16-12)
இதி அனுகீ³தாஸு । தத்ர ஏவ ச உக்தம்ʼ — ”ந ஏவ த⁴ர்மீ ந ச
அத⁴ர்மீ ந ச ஏவ ஹி ஶுப⁴-அஶுபீ⁴ ।” (அஶ்வ. 19-7) ”ய꞉
ஸ்யாத்-ஏகாஸனே லீன꞉ தூஷ்ணீம்ʼ கிஞ்சித்-அசிந்தயன்” (அஶ்வ. 19-1)
இதி ॥ ”ஜ்ஞானம்ʼ ஸந்ந்யாஸ-லக்ஷணம்” (அஶ்வ. 43-26) இதி ச ।
இஹ அபி ச அந்தே உக்தம்ʼ அர்ஜுனாய — “ஸர்வ-த⁴ர்மான் பரித்யஜ்ய மாம்
ஏகம்ʼ ஶரணம்ʼ வ்ரஜ” (ப⁴. கீ³. 18-66) இதி । அப்⁴யுத³ய-அர்த²꞉ அபி
ய꞉ ப்ரவ்ருʼத்தி-லக்ஷண꞉ த⁴ர்ம꞉ வர்ணான-ஆஶ்ரமாண் ச உத்³தி³ஶ்ய விஹித꞉,
ஸ꞉ தே³வ-ஆதி³-ஸ்தா²ன-ப்ராப்தி-ஹேது꞉ அபி ஸன், ஈஶ்வர-அர்பண-பு³த்³த்⁴யா
அனுஷ்டீ²யமான꞉ ஸத்த்வ-ஶுத்³த⁴யே ப⁴வதி ப²ல-அபி⁴ஸந்தி⁴-வர்ஜித꞉
ஶுத்³த⁴-ஸத்த்வஸ்ய ச ஜ்ஞான-நிஷ்டா²-யோக்³யதா-ப்ராப்தி-த்³வாரேண
ஜ்ஞான-உத்பத்தி-ஹேதுத்வேன ச நி꞉ஶ்ரேயஸ-ஹேதுத்வம்ʼ அபி ப்ரதிபத்³யதே ।
ததா² ச இமம்-அர்த²ம்-அபி⁴ஸந்தா⁴ய வக்ஷ்யதி — “ப்³ரஹ்மணி-ஆதா⁴ய
கர்மாணி” (ப⁴. கீ³. 5-10)“யோகி³ன꞉ கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம்ʼ
த்யக்த்வா-ஆத்மஸ்-ஹுத்³த⁴யே” (ப⁴. கீ³. 5-11) இதி ॥
இமம்ʼ த்³விப்ரகாரம்ʼ த⁴ர்மம்ʼ நி꞉ஶ்ரேயஸ-ப்ரயோஜனம், பரமார்த²-தத்த்வம்ʼ ச
வாஸுதே³வ-ஆக்²யம்ʼ பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம-அபி⁴தே⁴யபூ⁴தம்ʼ விஶேஷத꞉ அபி⁴வ்யஞ்ஜயத்
விஶிஷ்ட-ப்ரயோஜன-ஸம்ப³ந்த⁴-அபி⁴தே⁴யவய் கீ³தா-ஶாஸ்த்ரம் । யத꞉
தத்-அர்த²-விஜ்ஞானே ஸமஸ்த-புருஷார்த²-ஸித்³தி⁴꞉, அத꞉ தத்-விவரணே யத்ன꞉
க்ரியதே மயா ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
த்⁴ருʼதராஷ்ட்ர உவாச —
த⁴ர்மக்ஷேத்ரே குருக்ஷேத்ரே ஸமவேதா யுயுத்ஸவ꞉ ।
மாமகா꞉ பாண்ட³வாஶ்சைவ கிமகுர்வத ஸஞ்ஜய ॥ 1-1 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
த்³ருʼஷ்ட்வா து பாண்ட³வானீகம்ʼ வ்யூட⁴ம்ʼ து³ர்யோத⁴னஸ்ததா³ ।
ஆசார்யமுபஸங்க³ம்ய ராஜா வசனமப்³ரவீத் ॥ 1-2 ॥
பஶ்யைதாம்ʼ பாண்டு³புத்ராணாம்ʼ ஆசார்ய மஹதீம்ʼ சமூம் ।
வ்யூடா⁴ம்ʼ த்³ருபத³புத்ரேண தவ ஶிஷ்யேண தீ⁴மதா ॥ 1-3 ॥
அத்ர ஶூரா மஹேஷ்வாஸா꞉ பீ⁴மார்ஜுனஸமா யுதி⁴ ।
யுயுதா⁴னோ விராடஶ்ச த்³ருபத³ஶ்ச மஹாரத²꞉ ॥ 1-4 ॥
த்⁴ருʼஷ்டகேதுஶ்சேகிதான꞉ காஶீராஜஶ்ச வீர்யவான் ।
புருஜித்குந்திபோ⁴ஜஶ்ச ஶைப்³யஶ்ச நரபுங்க³வ꞉ ॥ 1-5 ॥
யுதா⁴மன்யுஶ்ச விக்ராந்த உத்தமௌஜாஶ்ச வீர்யவான் ।
ஸௌப⁴த்³ரோ த்³ரௌபதே³யாஶ்ச ஸர்வ ஏவ மஹாரதா²꞉ ॥ 1-6 ॥
அஸ்மாகம்ʼ து விஶிஷ்டா யே தாந்நிபோ³த⁴ த்³விஜோத்தம ।
நாயகா மம ஸைன்யஸ்ய ஸஞ்ஜ்ஞார்த²ம்ʼ தான்ப்³ரவீமி தே ॥ 1-7 ॥
ப⁴வான்பீ⁴ஷ்மஶ்ச கர்ணஶ்ச க்ருʼபஶ்ச ஸமிதிஞ்ஜய꞉ ।
அஶ்வத்தா²மா விகர்ணஶ்ச ஸௌமத³த்திர்ஜயத்³ரத²꞉ ॥ 1-8 ॥
அன்யே ச ப³ஹவ꞉ ஶூரா꞉ மத³ர்தே² த்யக்தஜீவிதா꞉ ।
நாநாஶஸ்த்ரப்ரஹரணா꞉ ஸர்வே யுத்³த⁴விஶாரதா³꞉ ॥ 1-9 ॥
அபர்யாப்தம்ʼ தத³ஸ்மாகம்ʼ ப³லம்ʼ பீ⁴ஷ்மாபி⁴ரக்ஷிதம் ।
பர்யாப்தம்ʼ த்வித³மேதேஷாம்ʼ ப³லம்ʼ பீ⁴மாபி⁴ரக்ஷிதம் ॥ 1-10 ॥
அயனேஷு ச ஸர்வேஷு யதா²பா⁴க³மவஸ்தி²தா꞉ ।
பீ⁴ஷ்மமேவாபி⁴ரக்ஷந்து ப⁴வந்த꞉ ஸர்வ ஏவ ஹி ॥ 1-11 ॥
தஸ்ய ஸஞ்ஜநயன்ஹர்ஷம்ʼ குருவ்ருʼத்³த⁴꞉ பிதாமஹ꞉ ।
ஸிம்ʼஹநாத³ம்ʼ வினத்³யோச்சை꞉ ஶங்க²ம்ʼ த³த்⁴மௌ ப்ரதாபவான் ॥ 1-12 ॥
தத꞉ ஶங்கா²ஶ்ச பே⁴ர்யஶ்ச பணவானககோ³முகா²꞉ ।
ஸஹஸைவாப்⁴யஹன்யந்த ஸ ஶப்³த³ஸ்துமுலோ(அ)ப⁴வத் ॥ 1-13 ॥
தத꞉ ஶ்வேதைர்ஹயைர்யுக்தே மஹதி ஸ்யந்த³னே ஸ்தி²தௌ ।
மாத⁴வ꞉ பாண்ட³வஶ்சைவ தி³வ்யௌ ஶங்கௌ² ப்ரத³த்⁴மது꞉ ॥ 1-14 ॥
பாஞ்சஜன்யம்ʼ ஹ்ருʼஷீகேஶ꞉ தே³வத³த்தம்ʼ த⁴னஞ்ஜய꞉ ।
பௌண்ட்³ரம்ʼ த³த்⁴மௌ மஹாஶங்க²ம்ʼ பீ⁴மகர்மா வ்ருʼகோத³ர꞉ ॥ 1-15 ॥
அனந்தவிஜயம்ʼ ராஜா குந்தீபுத்ரோ யுதி⁴ஷ்டி²ர꞉ ।
நகுல꞉ ஸஹதே³வஶ்ச ஸுகோ⁴ஷமணிபுஷ்பகௌ ॥ 1-16 ॥
காஶ்யஶ்ச பரமேஷ்வாஸ꞉ ஶிக²ண்டீ³ ச மஹாரத²꞉ ।
த்⁴ருʼஷ்டத்³யும்னோ விராடஶ்ச ஸாத்யகிஶ்சாபராஜித꞉ ॥ 1-17 ॥
த்³ருபதோ³ த்³ரௌபதே³யாஶ்ச ஸர்வஶ꞉ ப்ருʼதி²வீபதே ।
ஸௌப⁴த்³ரஶ்ச மஹாபா³ஹு꞉ ஶங்கா²ந்த³த்⁴மு꞉ ப்ருʼத²க்ப்ருʼத²க் ॥ 1-18 ॥
ஸ கோ⁴ஷோ தா⁴ர்தராஷ்ட்ராணாம்ʼ ஹ்ருʼத³யானி வ்யதா³ரயத் ।
நப⁴ஶ்ச ப்ருʼதி²வீம்ʼ சைவ துமுலோ வ்யனுநாத³யன் ॥ 1-19 ॥
அத² வ்யவஸ்தி²தாந்த்³ருʼஷ்ட்வா தா⁴ர்தராஷ்ட்ரான்கபித்⁴வஜ꞉ ।
ப்ரவ்ருʼத்தே ஶஸ்த்ரஸம்பாதே த⁴னுருத்³யம்ய பாண்ட³வ꞉ ॥ 1-20 ॥
ஹ்ருʼஷீகேஶம்ʼ ததா³ வாக்யம்ʼ இத³மாஹ மஹீபதே ।
அர்ஜுன உவாச —
ஸேனயோருப⁴யோர்மத்⁴யே ரத²ம்ʼ ஸ்தா²பய மே(அ)ச்யுத ॥ 1-21 ॥
யாவதே³தாந்நிரீக்ஷே(அ)ஹம்ʼ யோத்³து⁴காமானவஸ்தி²தான் ।
கைர்மயா ஸஹ யோத்³த⁴வ்யம்ʼ அஸ்மின்ரணஸமுத்³யமே ॥ 1-22 ॥
யோத்ஸ்யமானானவேக்ஷே(அ)ஹம்ʼ ய ஏதே(அ)த்ர ஸமாக³தா꞉ ।
தா⁴ர்தராஷ்ட்ரஸ்ய து³ர்பு³த்³தே⁴꞉ யுத்³தே⁴ ப்ரியசிகீர்ஷவ꞉ ॥ 1-23 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்தோ ஹ்ருʼஷீகேஶ꞉ கு³டா³கேஶேன பா⁴ரத ।
ஸேனயோருப⁴யோர்மத்⁴யே ஸ்தா²பயித்வா ரதோ²த்தமம் ॥ 1-24 ॥
பீ⁴ஷ்மத்³ரோணப்ரமுக²த꞉ ஸர்வேஷாம்ʼ ச மஹீக்ஷிதாம் ।
உவாச பார்த² பஶ்யைதான் ஸமவேதான்குரூனிதி ॥ 1-25 ॥
தத்ராபஶ்யத்ஸ்தி²தான்பார்த²꞉ பித்ரூʼனத² பிதாமஹான் ।
ஆசார்யான்மாதுலான்ப்⁴ராத்ரூʼன் புத்ரான்பௌத்ரான்ஸகீ²ம்ʼஸ்ததா² ॥ 1-26 ॥
ஶ்வஶுரான்ஸுஹ்ருʼத³ஶ்சைவ ஸேனயோருப⁴யோரபி ।
தான்ஸமீக்ஷ்ய ஸ கௌந்தேய꞉ ஸர்வான்ப³ந்தூ⁴னவஸ்தி²தான் ॥ 1-27 ॥
க்ருʼபயா பரயாவிஷ்ட꞉ விஷீத³ன்னித³மப்³ரவீத் ।
அர்ஜுன உவாச —
த்³ருʼஷ்ட்வேமான்ஸ்வஜனான்க்ருʼஷ்ண யுயுத்ஸூன்ஸமுபஸ்தி²தான் ॥ 1-28 ॥
ஸீத³ந்தி மம கா³த்ராணி முக²ம்ʼ ச பரிஶுஷ்யதி ।
வேபது²ஶ்ச ஶரீரே மே ரோமஹர்ஷஶ்ச ஜாயதே ॥ 1-29 ॥
கா³ண்டீ³வம்ʼ ஸ்ரம்ʼஸதே ஹஸ்தாத் த்வக்சைவ பரித³ஹ்யதே ।
ந ச ஶக்னோம்யவஸ்தா²தும்ʼ ப்⁴ரமதீவ ச மே மன꞉ ॥ 1-30 ॥
நிமித்தானி ச பஶ்யாமி விபரீதானி கேஶவ ।
ந ச ஶ்ரேயோ(அ)னுபஶ்யாமி ஹத்வா ஸ்வஜனமாஹவே ॥ 1-31 ॥
ந காங்க்ஷே விஜயம்ʼ க்ருʼஷ்ண ந ச ராஜ்யம்ʼ ஸுகா²னி ச ।
கிம்ʼ நோ ராஜ்யேன கோ³விந்த³ கிம்ʼ போ⁴கை³ர்ஜீவிதேன வா ॥ 1-32 ॥
யேஷாமர்தே² காங்க்ஷிதம்ʼ ந꞉ ராஜ்யம்ʼ போ⁴கா³꞉ ஸுகா²னி ச ।
த இமே(அ)வஸ்தி²தா யுத்³தே⁴ ப்ராணாம்ʼஸ்த்யக்த்வா த⁴னானி ச ॥ 1-33 ॥
ஆசார்யா꞉ பிதர꞉ புத்ரா꞉ ததை²வ ச பிதாமஹா꞉ ।
மாதுலா꞉ ஶ்வஶுரா꞉ பௌத்ரா꞉ ஸ்யாலா꞉ ஸம்ப³ந்தி⁴னஸ்ததா² ॥ 1-34 ॥
ஏதான்ன ஹந்துமிச்சா²மி க்⁴னதோ(அ)பி மது⁴ஸூத³ன ।
அபி த்ரைலோக்யராஜ்யஸ்ய ஹேதோ꞉ கிம்ʼ நு மஹீக்ருʼதே ॥ 1-35 ॥
நிஹத்ய தா⁴ர்தராஷ்ட்ரான்ன꞉ கா ப்ரீதி꞉ ஸ்யாஜ்ஜனார்த³ன ।
பாபமேவாஶ்ரயேத³ஸ்மாத் ஹத்வைதானாததாயின꞉ ॥ 1-36 ॥
தஸ்மான்னார்ஹா வயம்ʼ ஹந்தும்ʼ தா⁴ர்தராஷ்ட்ரான்ஸபா³ந்த⁴வான் ।
ஸ்வஜனம்ʼ ஹி கத²ம்ʼ ஹத்வா ஸுகி²ன꞉ ஸ்யாம மாத⁴வ ॥ 1-37 ॥
யத்³யப்யேதே ந பஶ்யந்தி லோபோ⁴பஹதசேதஸ꞉ ।
குலக்ஷயக்ருʼதம்ʼ தோ³ஷம்ʼ மித்ரத்³ரோஹே ச பாதகம் ॥ 1-38 ॥
கத²ம்ʼ ந ஜ்ஞேயமஸ்மாபி⁴꞉ பாபாத³ஸ்மாந்நிவர்திதும் ।
குலக்ஷயக்ருʼதம்ʼ தோ³ஷம்ʼ ப்ரபஶ்யத்³பி⁴ர்ஜனார்த³ன ॥ 1-39 ॥
குலக்ஷயே ப்ரணஶ்யந்தி குலத⁴ர்மா꞉ ஸனாதனா꞉ ।
த⁴ர்மே நஷ்டே குலம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ அத⁴ர்மோ(அ)பி⁴ப⁴வத்யுத ॥ 1-40 ॥
அத⁴ர்மாபி⁴ப⁴வாத்க்ருʼஷ்ண ப்ரது³ஷ்யந்தி குலஸ்த்ரிய꞉ ।
ஸ்த்ரீஷு து³ஷ்டாஸு வார்ஷ்ணேய ஜாயதே வர்ணஸங்கர꞉ ॥ 1-41 ॥
ஸங்கரோ நரகாயைவ குலக்⁴னானாம்ʼ குலஸ்ய ச ।
பதந்தி பிதரோ ஹ்யேஷாம்ʼ லுப்தபிண்டோ³த³கக்ரியா꞉ ॥ 1-42 ॥
தோ³ஷைரேதை꞉ குலக்⁴னானாம்ʼ வர்ணஸங்கரகாரகை꞉ ।
உத்ஸாத்³யந்தே ஜாதித⁴ர்மா꞉ குலத⁴ர்மாஶ்ச ஶாஶ்வதா꞉ ॥ 1-43 ॥
உத்ஸந்நகுலத⁴ர்மாணாம்ʼ மனுஷ்யாணாம்ʼ ஜனார்த³ன ।
நரகே நியதம்ʼ வாஸ꞉ ப⁴வதீத்யனுஶுஶ்ரும ॥ 1-44 ॥
அஹோ ப³த மஹத்பாபம்ʼ கர்தும்ʼ வ்யவஸிதா வயம் ।
யத்³ராஜ்யஸுக²லோபே⁴ன ஹந்தும்ʼ ஸ்வஜனமுத்³யதா꞉ ॥ 1-45 ॥
யதி³ மாமப்ரதீகாரம்ʼ அஶஸ்த்ரம்ʼ ஶஸ்த்ரபாணய꞉ ।
தா⁴ர்தராஷ்ட்ரா ரணே ஹன்யு꞉ தன்மே க்ஷேமதரம்ʼ ப⁴வேத் ॥ 1-46 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்த்வார்ஜுன꞉ ஸங்க்²யே ரதோ²பஸ்த² உபாவிஶத் ।
விஸ்ருʼஜ்ய ஸஶரம்ʼ சாபம்ʼ ஶோகஸம்ʼவிக்³னமானஸ꞉ ॥ 1-47 ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தாஸு உபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்ம-வித்³யாயாம்ʼ யோக³-ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்ன-அர்ஜுன-ஸம்ʼவாதே³(அ)ர்ஜுன-விஷாத³-யோக³꞉ நாம ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥1 ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
தம்ʼ ததா² க்ருʼபயாவிஷ்டம்ʼ அஶ்ருபூர்ணாகுலேக்ஷணம் ।
விஷீத³ந்தமித³ம்ʼ வாக்யம்ʼ உவாச மது⁴ஸூத³ன꞉ ॥ 2-1 ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
குதஸ்த்வா கஶ்மலமித³ம்ʼ விஷமே ஸமுபஸ்தி²தம் ।
அனார்யஜுஷ்டமஸ்வர்க்³யம்ʼ அகீர்திகரமர்ஜுன ॥ 2-2 ॥
க்லைப்³யம்ʼ மா ஸ்ம க³ம꞉ பார்த² நைதத்த்வய்யுபபத்³யதே ।
க்ஷுத்³ரம்ʼ ஹ்ருʼத³யதௌ³ர்ப³ல்யம்ʼ த்யக்த்வோத்திஷ்ட² பரந்தப ॥ 2-3 ॥
அர்ஜுன உவாச —
கத²ம்ʼ பீ⁴ஷ்மமஹம்ʼ ஸங்க்²யே த்³ரோணம்ʼ ச மது⁴ஸூத³ன ।
இஷுபி⁴꞉ ப்ரதியோத்ஸ்யாமி பூஜார்ஹாவரிஸூத³ன ॥ 2-4 ॥
கு³ரூனஹத்வா ஹி மஹானுபா⁴வான் ஶ்ரேயோ போ⁴க்தும்ʼ பை⁴க்ஷமபீஹ லோகே ।
ஹத்வார்த²காமாம்ʼஸ்து கு³ரூனிஹைவ பு⁴ஞ்ஜீய போ⁴கா³ன்ருதி⁴ரப்ரதி³க்³தா⁴ன் ॥ 2-5 ॥
ந சைதத்³வித்³ம꞉ கதரன்னோ க³ரீய꞉ யத்³வா ஜயேம யதி³ வா நோ ஜயேயு꞉ ।
யானேவ ஹத்வா ந ஜிஜீவிஷாம꞉ தே(அ)வஸ்தி²தா꞉ ப்ரமுகே² தா⁴ர்தராஷ்ட்ரா꞉ ॥ 2-6 ॥
கார்பண்யதோ³ஷோபஹதஸ்வபா⁴வ꞉ ப்ருʼச்சா²மி த்வாம்ʼ த⁴ர்மஸம்மூட⁴சேதா꞉ ।
யச்ச்²ரேய꞉ ஸ்யாந்நிஶ்சிதம்ʼ ப்³ரூஹி தன்மே ஶிஷ்யஸ்தே(அ)ஹம்ʼ ஶாதி⁴ மாம்ʼ த்வாம்ʼ ப்ரபன்னம் ॥ 2-7 ॥
ந ஹி ப்ரபஶ்யாமி மமாபனுத்³யாத்-யச்சோ²கமுச்சோ²ஷணமிந்த்³ரியாணாம் ।
அவாப்ய பூ⁴மாவஸபத்னம்ருʼத்³த⁴ம்ʼ ராஜ்யம்ʼ ஸுராணாமபி சாதி⁴பத்யம் ॥ 2-8 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்த்வா ஹ்ருʼஷீகேஶம்ʼ கு³டா³கேஶ꞉ பரந்தப꞉ ।
ந யோத்ஸ்ய இதி கோ³விந்த³ம்ʼ உக்த்வா தூஷ்ணீம்ʼ ப³பூ⁴வ ஹ ॥ 2-9 ॥
தமுவாச ஹ்ருʼஷீகேஶ꞉ ப்ரஹஸன்னிவ பா⁴ரத ।
ஸேனயோருப⁴யோர்மத்⁴யே விஷீத³ந்தமித³ம்ʼ வச꞉ ॥ 2-10 ॥
அத்ர “த்³ருʼஷ்ட்வா து பாண்ட³வ-அனீகம்” (ப⁴. கீ³. 1-2)
இதி ஆரப்⁴ய யாவத் “ந யோத்ஸ்யே இதி கோ³விந்த³ம்ʼ உக்த்வா
தூஷ்ணீம்ʼ ப³பூ⁴வ ஹ” (ப⁴. கீ³. 2-9) இதி ஏதத்-அந்த꞉ ப்ராணினாம்ʼ
ஶோக-மோஹ-ஆதி³-ஸம்ʼஸார-பீ³ஜபூ⁴த-தோ³ஷ-உத்³ப⁴வ-காரண-
ப்ரத³ர்ஶனார்த²த்வேன வ்யாக்²யேய꞉ க்³ரந்த²꞉ ।
ததா² ஹி — அர்ஜுனேன
ராஜ்ய-கு³ரு-புத்ர-மித்ர-ஸுஹ்ருʼத்-ஸ்வஜன-ஸம்ப³ந்தி⁴பா³ந்த⁴வேஷு
“அஹம்ʼ ஏதேஷாம்” “மம ஏதே” இதி ஏவம்ʼ
ப்ரத்யய-நிமித்த-ஸ்னேஹ-விச்சே²த³-ஆதி³-நிமித்தௌ ஆத்மன꞉ ஶோக-மோஹௌ
ப்ரத³ர்ஶிதௌ “கத²ம்ʼ பீ⁴ஷ்மம்ʼ அஹம்ʼ ஸங்க்²யே” (ப⁴. கீ³. 2-4)
இத்யாதி³னா । ஶோக-மோஹாப்⁴யாம்ʼ ஹி அபி⁴பூ⁴த-விவேக-விஜ்ஞான꞉ ஸ்வத꞉ ஏவ
க்ஷத்ர-த⁴ர்மே யுத்³தே⁴ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ அபி தஸ்மாத்-யுத்³தா⁴த்-உபரராம ;
பர-த⁴ர்மம்ʼ ச பி⁴க்ஷா-ஜீவன-ஆதி³கம்ʼ கர்தும்ʼ ப்ரவவ்ருʼதே । ததா² ச
ஸர்வ-ப்ராணினாம்ʼ ஶோக-மோஹ-ஆதி³-தோ³ஷ-ஆவிஷ்ட-சேதஸாம்ʼ ஸ்வபா⁴வத꞉ ஏவ
ஸ்வத⁴ர்ம-பரித்யாக³꞉ ப்ரதிஷித்³த⁴-ஸேவா ச ஸ்யாத் । ஸ்வத⁴ர்மே ப்ரவ்ருʼத்தானாம்
அபி தேஷாம்ʼ வா(அ)க்³-மன꞉-காய-ஆதீ³னாம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ப²ல-அபி⁴ஸந்தி⁴-பூர்விகா
ஏவ ஸாஹங்காரா ச ப⁴வதி ।
தத்ர ஏவம்ʼ ஸதி த⁴ர்ம-அத⁴ர்ம-உபசயாத்
இஷ்ட-அநிஷ்ட-ஜன்ம-ஸுக²-து³꞉க-ஆதி³-ப்ராப்தி-லக்ஷண꞉ ஸம்ʼஸார꞉
அனுபரத꞉ ப⁴வதி । இதி அத꞉ ஸம்ʼஸார-பீ³ஜ-பூ⁴தௌ ஶோக-மோஹௌ தயோ꞉ ச
ஸர்வ-கர்ம-ஸந்ந்யாஸ்-அபூர்வகாத்-ஆத்மஜ்ஞானாத் ந அன்யத꞉ நிவ்ருʼத்தி꞉ இதி
தத்-உபதி³தி³க்ஷு꞉ ஸர்வ-லோக-அனுக்³ரஹார்த²ம்ʼ அர்ஜுனம்ʼ நிமித்தீக்ருʼத்ய ஆஹ
ப⁴க³வான் வாஸுதே³வ꞉ — “அஶோச்யான்” (ப⁴. கீ³. 2-11) இத்யாதி³ ॥
அத்ர கேசித் ஆஹு꞉ — ஸர்வ-கர்ம-ஸந்ந்யாஸ-பூர்வகாத்
ஆத்ம-ஜ்ஞான-நிஷ்டா²-மாத்ராத் ஏவ கேவலாத் கைவல்யம்ʼ ந ப்ராப்யதே ஏவ ।
கிம்ʼ தர்ஹி ? அக்³னிஹோத்ர-ஆதி³-ஶ்ரௌத-ஸ்மார்த-கர்ம-ஸஹிதாத் ஜ்ஞானாத்
கைவல்ய-ப்ராப்தி꞉ இதி ஸர்வாஸு கீ³தாஸு நிஶ்சித꞉ அர்த²꞉ இதி । ஜ்ஞாபகம்ʼ ச
ஆஹு꞉ அஸ்ய-அர்த²ஸ்ய — “அத² சேத் த்வம்ʼ இமம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ ஸங்க்³ராமம்ʼ ந
கரிஷ்யஸி” (ப⁴. கீ³. 2-33) “கர்மணி ஏவ அதி⁴கார꞉ தே”
(ப⁴. கீ³. 2-47)“குரு கர்ம ஏவ தஸ்மாத் த்வம்” (ப⁴. கீ³. 4-15)
இத்யாதி³ । ஹிம்ʼஸா-ஆதி³-யுக்தத்வாத் வைதி³கம்ʼ கர்ம அத⁴ர்மாய இதி இயம்ʼ அபி ஆஶங்கா
ந கார்யா ।
கத²ம் ?
க்ஷாத்ரம்ʼ கர்ம யுத்³த⁴-லக்ஷணம்ʼ
கு³ரு-ப்⁴ராத்ருʼ-புத்ர-ஆதி³-ஹிம்ʼஸா-லக்ஷணம்-அத்யந்தம்ʼ க்ரூரம்ʼ அபி ஸ்வத⁴ர்ம
இதி க்ருʼத்வா ந அத⁴ர்மாய ; தத்-அகரணே ச “தத꞉ ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ
கீர்திம்ʼ ச ஹித்வா பாபம்ʼ அவாப்ஸ்யஸி” (ப⁴. கீ³. 2-33) இதி ப்³ருவதா
யாவத்-ஜீவாதி³-ஶ்ருதி-சோதி³தானாம்ʼ பஶி-ஆதி³-ஹிம்ʼஸா-லக்ஷணானாம்ʼ ச கர்மணாம்ʼ
ப்ராக்³-ஏவ ந அத⁴ர்மத்வம்ʼ இதி ஸுநிஶ்சிதம்ʼ உக்தம்ʼ ப⁴வதி — இதி ॥
தத் அஸத் ; ஜ்ஞான-கர்ம-நிஷ்ட²யோ꞉ விபா⁴க³-வசனாத்
பு³த்³தி⁴-த்³வய-ஆஶ்ரயயோ꞉ । “அஶோச்யான்” (ப⁴. கீ³. 2-11) இத்யாதி³னா
ப⁴க³வதா யாவத் “ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ அபி ச அவேக்ஷ்ய” (ப⁴. கீ³. 2-31) இதி
ஏதத் அந்தேன க்³ரந்தே²ன யத்-பரமார்த²-ஆத்ம=தத்த்வ-நிரூபணம்ʼ க்ருʼதம், தத்
ஸாங்க்²யம் । தத்-விஷயா பு³த்³தி⁴꞉ ஆத்மன꞉ ஜன்மாதி³-ஷட்³விக்ரியா-அபா⁴வாத்³-அகர்தா
ஆத்மா இதி ப்ரகரணார்த²-நிரூபணாத் யா ஜாயதே, ஸா ஸாங்க்²யா-பு³த்³தி⁴꞉ । ஸா
யேஷாம்ʼ ஜ்ஞானினாம்-உசிதா ப⁴வதி, தே ஸாங்க்²யா꞉ । ஏதஸ்யா பு³த்³தே⁴꞉ ஜன்மன꞉
ப்ராக் ஆத்மன꞉ தே³ஹாதி³-வ்யதிரிக்தத்வ-கர்த்ருʼத்வ-போ⁴க்த்ருʼத்வ-ஆதி³-அபேக்ஷ꞉
த⁴ர்ம-அத⁴ர்ம-விவேக-பூர்வக꞉ மோக்ஷ-ஸாத⁴ன-அனுஷ்டா²ன-லக்ஷண꞉ யோக³꞉
தத்-விஷயா பு³த்³தி⁴꞉ யோக³-பு³த்³தி⁴꞉ । ஸா யேஷாம்ʼ கர்மிணாம்-உசிதா ப⁴வதி
தே யோகி³ன꞉ । ததா² ச ப⁴க³வதா விப⁴க்தே த்³வே பு³த்³தீ⁴ நிர்தி³ஷ்டே “ஏஷா
தே(அ)பி⁴ஹிதா ஸாங்க்²யே பு³த்³தி⁴꞉ யோகே³ து இமாம்ʼ ஶ்ருʼணு” (ப⁴. கீ³. 2-39) இதி
தயோ꞉ ச ஸாங்க்²ய-பு³த்³தி⁴-ஆஶ்ரயாம்ʼ ஜ்ஞான-யோகே³ன நிஷ்டா²ம்ʼ ஸாங்க்²யானாம்ʼ
விப⁴க்தாம்ʼ வக்ஷ்யதி “புரா வேத³-ஆத்மனா மயா ப்ரோக்தா” (ப⁴. கீ³. 3-3)
இதி । ததா² ச யோக³-பு³த்³தி⁴-ஆஶ்ரயாம்ʼ கர்ம-யோகே³ன நிஷ்டா²ம்ʼ விப⁴க்தாம்ʼ
வக்ஷ்யதி — “கர்ம-யோகே³ன யோகி³னாம்” இதி । ஏவம்ʼ ஸாங்க்²ய-பு³த்³தி⁴ம்ʼ
யோக³-பு³த்³தி⁴ம்ʼ ச ஆஶ்ரித்ய த்³வே நிஷ்டே² விப⁴க்தே ப⁴க³வதா ஏவ உக்தே
ஜ்ஞான-கர்மணோ꞉ கர்த்ருʼத்வ-அகர்த்ருʼத்வ-ஏகத்வ-அனேகத்வ-பு³த்³தி⁴-ஆஶ்ரயயோ꞉
யுக³பத்-ஏக-புருஷ-ஆஶ்ரயத்வ-அஸம்ப⁴வம்ʼ பஶ்யதா । யதா² ஏதத்
விபா⁴க³-வசனம், ததா² ஏவ த³ர்ஶிதம்ʼ ஶாதபதீ²யே ப்³ராஹ்மணே —
“ஏதம்ʼ ஏவ ப்ரவ்ராஜின꞉ லோகம்-இச்ச²ந்த꞉ ப்³ராஹ்மணா꞉ ப்ரவ்ரஜந்தி” இதி
ஸர்வ-கர்ம-ஸந்ந்யாஸம்ʼ விதா⁴ய தத் ஶேஷேண “கிம்ʼ ப்ரஜயா கரிஷ்யாம꞉
யேஷாம்ʼ ந꞉ அயம்ʼ ஆத்மா அயம்ʼ லோக꞉” (ப்³ருʼ. உ. 4-4-22) இதி । தத்ர ச ப்ராக்
தா³ர-பரிக்³ரஹாத் புருஷ꞉ ஆத்மா ப்ராக்ருʼத꞉ த⁴ர்ம-ஜிஜ்ஞாஸா-உத்தர-காலம்ʼ
லோக-த்ரய-ஸாத⁴னம்ʼ — புத்ரம், த்³விப்ரகாரம்ʼ ச வித்தம்ʼ மானுஷம்ʼ
தை³வம்ʼ ச ; தத்ர மானுஷம்ʼ கர்ம-ரூபம்ʼ பித்ருʼ-லோக-ப்ராப்தி-ஸாத⁴னம்ʼ
வித்³யாம்ʼ ச தை³வம்ʼ வித்தம்ʼ தே³வ-லோக-ப்ராப்தி-ஸாத⁴னம்ʼ — “ஸ꞉
அகாமயத” (ப்³ருʼ. உ. 1-4-17) இதி அவித்³யா-காமவத꞉ ஏவ ஸர்வாணி கர்மாணி
ஶ்ரௌத-ஆதீ³னி த³ர்ஶிதானி । தேப்⁴ய꞉ “வ்யுத்தா²ய, ப்ரவ்ரஜந்தி”
இதி வ்யுத்தா²னம்-ஆத்மானம்ʼ ஏவ லோகம்-இச்ச²த꞉ அகாமஸ்ய விஹிதம் ।
தத்-ஏதத்-விபா⁴க³-வசனம்-அனுபபன்னம்ʼ ஸ்யாத் யதி³ ஶ்ரௌத-கர்ம-ஜ்ஞானயோ꞉
ஸமுச்ச²ய꞉ அபி⁴ப்ரேத꞉ ஸ்யாத் ப⁴க³வத꞉ ॥
ந ச அர்ஜுனஸ்ய ப்ரஶ்ன꞉ உபபன்ன꞉ ப⁴வதி “ஜ்யாயஸீ சேத் கர்மண்꞉
ஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 3-1) இத்யாதி³꞉ । ஏக-புருஷ-அனுஷ்டே²யத்வ-அஸம்ப⁴வம்ʼ
பு³த்³தி⁴-கர்மணோ꞉ ப⁴க³வதா பூர்வம்-அனுக்தம்ʼ கத²ம்ʼ அர்ஜுன꞉ அஶ்ருதம்ʼ
பு³த்³தே⁴꞉ ச கர்மண꞉ ஜ்யாயஸ்த்வம்ʼ ப⁴க³வதி-அத்⁴யாரோபயேத் ம்ருʼஷா ஏவ
“ஜ்யாயஸீ சேத் கர்மண꞉ தே மதா பு³த்³தி⁴꞉” (ப⁴. கீ³. 3-1) இதி ॥
கிஞ்ச — யதி³ பு³த்³தி⁴-கர்மணோ꞉ ஸர்வேஷாம்ʼ ஸமுச்ச²ய꞉ உக்த꞉ ஸ்யாத்
அர்ஜுனஸ்ய அபி ஸ꞉ உக்த꞉ ஏவ இதி, “யத் ஶ்ரேய꞉ ஏதயோ꞉ ஏகம்ʼ தத் மே
ப்³ரூஹி ஸுநிஶ்சிதம்” (ப⁴. கீ³. 5-1) இதி கத²ம்ʼ உப⁴யோ꞉ உபதே³ஶே ஸதி
அன்யதரைவிஷய꞉ ஏவ ப்ரஶ்ன꞉ ஸ்யாத் ? ந ஹி பித்த-ப்ரஶமன-அர்தி²ன꞉
வைத்³யேன மது⁴ரம்ʼ ஶீதலம்ʼ ச போ⁴க்தவ்யம்ʼ இதி உபதி³ஷ்டே தயோ꞉
அன்யதரத்-பித்த-ப்ரஶமன-காரணம்ʼ ப்³ரூஹி இதி ப்ரஶ்ன꞉ ஸம்ப⁴வதி ॥ அத²
அர்ஜுனஸ்ய ப⁴க³வத்-உக்த-வசன-அர்த²-விவேக-அனவதா⁴ரண-நிமித்த꞉
ப்ரஶ்ன꞉ கல்ப்யேத, ததா² அபி ப⁴க³வதா ப்ரஶ்ன அனுரூபம்ʼ ப்ரதிவசனம்ʼ தே³யம்
— மயா பு³த்³தி⁴-கர்மணோ꞉ ஸமுச்ச²ய꞉ உக்த꞉, கிமர்த²ம்ʼ இத்த²ம்ʼ த்வம்ʼ ப்⁴ராந்த꞉
அஸி — இதி । ந து புன꞉ ப்ரதிவசனம்-அனனுரூபம்ʼ ப்ருʼஷ்டாத்-அன்யத்
ஏவ “த்³வே நிஷ்டே² மயா புரா ப்ரோக்தே” (ப⁴. கீ³. 3-3) இதி வக்தும்ʼ
யுக்தம் ॥ ந அபி ஸ்மார்தேன ஏவ கர்மணா பு³த்³தே⁴꞉ ஸமுச்சயே அபி⁴ப்ரேதே
விபா⁴க³-வசநாதி³ ஸர்வம்-உபபன்னம் । கிஞ்ச — க்ஷத்ரியஸ்ய
யுத்³த⁴ம்ʼ ஸ்மார்தம்ʼ கர்ம ஸ்வத⁴ர்ம꞉ இதி ஜானத꞉ “தத் கிம்ʼ கர்மணி
கோ⁴ரே மாம்ʼ நியோஜயஸி” (ப⁴. கீ³. 3-1) இதி உபாலம்ப⁴꞉ அனுபபன்ன꞉ ॥
தஸ்மாத் கீ³தா-ஶாஸ்த்ரே ஈஷத்-மாத்ரேண-அபி ஶ்ரௌதேன ஸ்மார்தேன வா கர்மணா
ஆத்ம-ஜ்ஞானஸ்ய ஸமுச்சய꞉ ந கேனசித் த³ர்ஶயிதும்ʼ ஶக்ய꞉ । யஸ்ய து
அஜ்ஞானாத் ராக³-ஆதி³-தோ³ஷத꞉ வா கர்மணி ப்ரவ்ருʼத்தஸ்ய யஜ்ஞேன தா³னேன தபஸா
வா விஶுத்³த⁴-ஸத்த்வஸ்ய ஜ்ஞானம்-உத்பன்னம்ʼ-பரமார்த²-தத்த்வ-விஷயம்
“ஏகம்ʼ ஏவ இத³ம்ʼ ஸர்வம்ʼ ப்³ரஹ்ம அகர்த்ருʼ ச” இதி, தஸ்ய கர்மணி
கர்ம-ப்ரயோஜனே ச நிவ்ருʼத்தே அபி லோக-ஸங்க்³ரஹார்த²ம்ʼ யத்ன-பூர்வம்ʼ யதா²
ப்ரவ்ருʼத்தி꞉, ததா² இவ ப்ரவ்ருʼத்தஸ்ய யத்-ப்ரவ்ருʼத்தி-ரூபம்ʼ த்³ருʼஶ்யதே ந
தத்-கர்ம யேன பு³த்³தே⁴꞉ ஸமுச்சய꞉ ஸ்யாத் ; யதா² ப⁴க³வத꞉ வாஸுதே³வஸ்ய
க்ஷத்ர-த⁴ர்ம-சேஷ்டிதம்ʼ ந ஜ்ஞானேன ஸமுச்சீயதே புருஷார்த²-ஸித்³த⁴யே,
தத்³வத் தத்-ப²ல-அபி⁴ஸந்தி⁴-அஹங்கார-அபா⁴வஸ்ய துல்யத்வாத் விது³ஷ꞉ ।
தத்த்வவித் ந அஹம்ʼ கரோமி இதி மன்யதே,
ந ச தத்-ப²லம்-அபி⁴ஸந்த⁴த்தே । யதா²
ச ஸ்வர்கா³தி³-காமார்தி²ன꞉ அக்³னிஹோத்ர-ஆதி³-கர்ம-லக்ஷண-த⁴ர்ம-அனுஷ்டா²னாய
ஆஹித-அக்³னே꞉ காம்யே ஏவ அக்³னிஹோத்ர-ஆதௌ³ ப்ரவ்ருʼத்தஸ்ய ஸாமிக்ருʼதே விநஷ்டே(அ)பி
காமே தத் ஏவ அக்³னிஹோத்ர-ஆதி³-அனுதிஷ்ட²த꞉ அபி ந தத்-காம்யம்-அக்³னிஹோத்ராதி³
ப⁴வதி । ததா² ச த³ர்ஶயதி ப⁴க³வான் — “குர்வன் அபி ந லிப்யதே”
(ப⁴. கீ³. 5-7) “ந கரோதி ந லிப்யதே” (ப⁴. கீ³. 13-31) இதி தத்ர
தத்ர ॥ யத் ச “பூர்வை꞉ பூர்வதரம்ʼ க்ருʼதம்” (ப⁴. கீ³. 4-15)
“கர்மணா ஏவ ஹி ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்-ஆஸ்தி²தா꞉ ஜனக-ஆத³ய꞉”
(ப⁴. கீ³. 3-20) இதி, தத் து ப்ரவிப⁴ஜ்ய விஜ்ஞேயம் । தத் கத²ம் ? யதி³
தாவத் பூர்வே ஜனக-ஆத³ய꞉ தத்த்வ-வித³꞉ அபி ப்ரவ்ருʼத்த-கர்மாண꞉ ஸ்யு꞉,
தே லோக-ஸங்க்³ரஹார்த²ம்ʼ “கு³ணா கு³ணேஷு வர்தந்தே” (ப⁴. கீ³. 3-28)
இதி ஜ்ஞானேன ஏவ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்-ஆஸ்தி²தா꞉, கர்ம-ஸந்ந்யாஸே ப்ராப்தே(அ)பி கர்மணா
ஸஹ ஏவ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்-ஆஸ்தி²தா꞉, ந கர்ம-ஸந்ந்யாஸம்ʼ க்ருʼதவந்த꞉ இதி அர்த²꞉ ।
அத² ந தே தத்த்வ-வித³꞉ ; ஈஶ்வர-ஸமர்பிதேன கர்மணா ஸாத⁴ன-பூ⁴தேன
ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ ஸத்த்வ-ஶுத்³தி⁴ம், ஜ்ஞான-உத்பத்தி-லக்ஷணாம்ʼ வா ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்,
ஆஸ்தி²தா꞉ ஜனக-ஆத³ய꞉ இதி வ்யாக்²யேயம் । ஏவம்ʼ ஏவ ஆர்த²ம்ʼ வக்ஷ்யதி
ப⁴க³வான் “ஸத்த்வ-ஶுத்³த⁴யே கர்ம குர்வந்தி” (ப⁴. கீ³. 5-11)
இதி । “ஸ்வகர்மணா தம்ʼ அப்⁴யர்ச்ய ஸித்³தி⁴ம்ʼ விந்த³தி மானவ꞉”
(ப⁴. கீ³. 18-46) இதி உக்த்வா ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப்ராப்தஸ்ய புன꞉ ஜ்ஞான-நிஷ்டா²ம்ʼ
வக்ஷ்யதி — “ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப்ராப்த꞉ யதா² ப்³ரஹ்ம” (ப⁴. கீ³. 18-50)
இத்யாதி³னா ॥ தஸ்மாத் கீ³தா-ஶாஸ்த்ரே கேவலாத் ஏவ தத்த்வ-ஜ்ஞானாத் மோக்ஷ-ப்ராப்தி꞉
ந கர்ம-ஸமுச்சிதாத், இதி நிஶ்சித꞉ அர்த²꞉ । யதா² ச அயம்ʼ அர்த²꞉,
ததா² ப்ரகரணஶ꞉ விப⁴ஜ்ய தத்ர தத்ர த³ர்ஶயிஷ்யாம꞉ ॥ தத்ர ஏவம்ʼ
த⁴ர்ம-ஸம்மூட⁴-சேதஸ꞉ மித்²யா-ஜ்ஞானவத꞉ மஹதி ஶோக-ஸாக³ரே நிமக்³னஸ்ய
அர்ஜுனஸ்ய அன்யத்ர-ஆத்ம-ஜ்ஞானாத் உத்³த⁴ரணம்ʼ அபஶ்யன் ப⁴க³வான் வாஸுதே³வ꞉
தத꞉ க்ருʼபயா அர்ஜுனம்ʼ உத்³தி³தா⁴ரயிஷு꞉ ஆத்ம-ஜ்ஞானாய-அவதாரயன் ஆஹ —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
அஶோச்யானன்வஶோசஸ்த்வம்ʼ ப்ரஜ்ஞாவாதா³ம்ʼஶ்ச பா⁴ஷஸே ।
க³தாஸூனக³தாஸூம்ʼஶ்ச நானுஶோசந்தி பண்டி³தா꞉ ॥ 2-11 ॥
அஶோச்யான் இத்யாதி³ । ந ஶோச்யா அஶோச்யா꞉ பீ⁴ஷ்மத்³ரோணாத³ய꞉, ஸத்³வ்ருʼத்தத்வாத்
பரமார்த²ஸ்வரூபேண ச நித்யத்வாத், தான் அஶோச்யான் அன்வஶோச꞉
அனுஶோசிதவானஸி “தே ம்ரியந்தே மந்நிமித்தம், அஹம்ʼ தைர்விநாபூ⁴த꞉
கிம்ʼ கரிஷ்யாமி ராஜ்யஸுகா²தி³னா” இதி । த்வம்ʼ ப்ரஜ்ஞாவாதா³ன் ப்ரஜ்ஞாவதாம்ʼ
பு³த்³தி⁴மதாம்ʼ வாதா³ம்ʼஶ்ச வசனானி ச பா⁴ஷஸே ததே³தத் மௌட்⁴யம்ʼ பாண்டி³த்யம்ʼ
ச விருத்³த⁴ம்ʼ ஆத்மனி த³ர்ஶயஸி உன்மத்த இவ இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । யஸ்மாத் க³தாஸூன்
க³தப்ராணான் ம்ருʼதான், அக³தாஸூன் அக³தப்ராணான் ஜீவதஶ்ச ந அனுஶோசந்தி பண்டி³தா꞉
ஆத்மஜ்ஞா꞉ । பண்டா³ ஆத்மவிஷயா பு³த்³தி⁴꞉ யேஷாம்ʼ தே ஹி பண்டி³தா꞉, “பாண்டி³த்யம்ʼ
நிர்வித்³ய” (ப்³ருʼ. உ. 3-5-1) இதி ஶ்ருதே꞉ । பரமார்த²தஸ்து தான் நித்யான்
அஶோச்யான் அனுஶோசஸி, அதோ மூடோ⁴(அ)ஸி இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ குதஸ்தே அஶோச்யா꞉,
யதோ நித்யா꞉ । கத²ம் ? —
ந த்வேவாஹம்ʼ ஜாது நாஸம்ʼ ந த்வம்ʼ நேமே ஜனாதி⁴பா꞉ ।
ந சைவ ந ப⁴விஷ்யாம꞉ ஸர்வே வயமத꞉ பரம் ॥ 2-12 ॥
ந து ஏவ ஜாது கதா³சித் அஹம்ʼ நாஸம், கிம்ʼ து ஆஸமேவ । அதீதேஷு
தே³ஹோத்பத்திவிநாஶேஷு க⁴டாதி³ஷு வியதி³வ நித்ய ஏவ அஹமாஸமித்யபி⁴ப்ராய꞉ ।
ததா² ந த்வம்ʼ ந ஆஸீ꞉, கிம்ʼ து ஆஸீரேவ । ததா ந இமே ஜனாதி⁴பா꞉ ந ஆஸன்,
கிம்ʼ து ஆஸன்னேவ । ததா² ந ச ஏவ ந ப⁴விஷ்யாம꞉, கிம்ʼ து ப⁴விஷ்யாம
ஏவ, ஸர்வே வயம்ʼ அத꞉ அஸ்மாத் தே³ஹவிநாஶாத் பரம்ʼ உத்தரகாலே அபி । த்ரிஷ்வபி
காலேஷு நித்யா ஆத்மஸ்வரூபேண இத்யர்த²꞉ । தே³ஹபே⁴தா³னுவ்ருʼத்த்யா ப³ஹுவசனம்,
நாத்மபே⁴தா³பி⁴ப்ராயேண ॥ தத்ர கத²மிவ நித்ய ஆத்மேதி த்³ருʼஷ்டாந்தமாஹ —
தே³ஹினோ(அ)ஸ்மின்யதா² தே³ஹே கௌமாரம்ʼ யௌவனம்ʼ ஜரா ।
ததா² தே³ஹாந்தரப்ராப்திர்தீ⁴ரஸ்தத்ர ந முஹ்யதி ॥ 2-13 ॥
தே³ஹ꞉ அஸ்ய அஸ்தீதி தே³ஹீ, தஸ்ய தே³ஹினோ தே³ஹவத꞉ ஆத்மன꞉ அஸ்மின் வர்தமானே
தே³ஹே யதா² யேன ப்ரகாரேண கௌமாரம்ʼ குமாரபா⁴வோ பா³ல்யாவஸ்தா², யௌவனம்ʼ யூனோ
பா⁴வோ மத்⁴யமாவஸ்தா², ஜரா வயோஹானி꞉ ஜீர்ணாவஸ்தா², இத்யேதா꞉ திஸ்ர꞉ அவஸ்தா²꞉
அன்யோன்யவிலக்ஷணா꞉ । தாஸாம்ʼ ப்ரத²மாவஸ்தா²நாஶே ந நாஶ꞉, த்³விதீயாவஸ்தோ²பாஜனே
ந உபஜன ஆத்மன꞉ । கிம்ʼ தர்ஹி ? அவிக்ரியஸ்யைவ த்³விதீயத்ருʼதீயாவஸ்தா²ப்ராப்தி꞉
ஆத்மனோ த்³ருʼஷ்டா । ததா² தத்³வதே³வ தே³ஹாத் அன்யோ தே³ஹோ தே³ஹாந்தரம், தஸ்ய ப்ராப்தி꞉
தே³ஹாந்தரப்ராப்தி꞉ அவிக்ரியஸ்யைவ ஆத்மன꞉ இத்யர்த²꞉ । தீ⁴ரோ தீ⁴மான், தத்ர
ஏவம்ʼ ஸதி ந முஹ்யதி ந மோஹமாபத்³யதே ॥ யத்³யபி ஆத்மவிநாஶநிமித்தோ மோஹோ ந
ஸம்ப⁴வதி நித்ய ஆத்மா இதி விஜானத꞉, ததாபி ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉க²ப்ராப்திநிமித்தோ
மோஹோ லௌகிகோ த்³ருʼஶ்யதே, ஸுக²வியோக³நிமித்தோ மோஹ꞉ து³꞉க²ஸம்ʼயோக³நிமித்தஶ்ச
ஶோக꞉ । இத்யேதத³ர்ஜுனஸ்ய வசனமாஶங்க்ய ப⁴க³வானாஹ —
மாத்ராஸ்பர்ஶாஸ்து கௌந்தேய ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉க²தா³꞉ ।
ஆக³மாபாயினோ(அ)நித்யாஸ்தாம்ʼஸ்திதிக்ஷஸ்வ பா⁴ரத ॥ 2-14 ॥
மாத்ரா꞉ ஆபி⁴꞉ மீயந்தே ஶப்³தா³த³ய இதி ஶ்ரோத்ராதீ³னி இந்த்³ரியாணி । மாத்ராணாம்ʼ ஸ்பர்ஶா꞉
ஶப்³தா³தி³பி⁴꞉ ஸம்ʼயோகா³꞉ । தே ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉க²தா³꞉ ஶீதம்ʼ உஷ்ணம்ʼ ஸுக²ம்ʼ
து³꞉க²ம்ʼ ச ப்ரயச்ச²ந்தீதி । அத²வா ஸ்ப்ருʼஶ்யந்த இதி ஸ்பர்ஶா꞉ விஷயா꞉
ஶப்³தா³த³ய꞉ । மாத்ராஶ்ச ஸ்பர்ஶாஶ்ச ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉க²தா³꞉ । ஶீதம்ʼ கதா³சித்
ஸுக²ம்ʼ கதா³சித் து³꞉க²ம் । ததா² உஷ்ணமபி அநியதஸ்வரூபம் । ஸுக²து³꞉கே² புன꞉
நியதரூபே யதோ ந வ்யபி⁴சரத꞉ । அத꞉ தாப்⁴யாம்ʼ ப்ருʼத²க் ஶீதோஷ்ணயோ꞉ க்³ரஹணம்
யஸ்மாத் தே மாத்ராஸ்பர்ஶாத³ய꞉ ஆக³மாபாயின꞉ ஆக³மாபாயஶீலா꞉ தஸ்மாத் அநித்யா꞉ ।
அத꞉ தான் ஶீதோஷ்ணாதீ³ன் திதிக்ஷஸ்வ ப்ரஸஹஸ்வ । தேஷு ஹர்ஷம்ʼ விஷாத³ம்ʼ வா மா
கார்ஷீ꞉ இத்யர்த²꞉ ॥ ஶீதோஷ்ணாதீ³ன் ஸஹத꞉ கிம்ʼ ஸ்யாதி³தி ஶ்ருʼணு —
யம்ʼ ஹி ந வ்யத²யந்த்யேதே புருஷம்ʼ புருஷர்ஷப⁴ ।
ஸமது³꞉க²ஸுக²ம்ʼ தீ⁴ரம்ʼ ஸோ(அ)ம்ருʼதத்வாய கல்பதே ॥ 2-15 ॥
யம்ʼ ஹி புருஷம்ʼ ஸமே து³꞉க²ஸுகே² யஸ்ய தம்ʼ ஸமது³꞉க²ஸுக²ம்ʼ
ஸுக²து³꞉க²ப்ராப்தௌ ஹர்ஷவிஷாத³ரஹிதம்ʼ தீ⁴ரம்ʼ தீ⁴மந்தம்ʼ ந வ்யத²யந்தி
ந சாலயந்தி நித்யாத்மத³ர்ஶனாத் ஏதே யதோ²க்தா꞉ ஶீதோஷ்ணாத³ய꞉, ஸ꞉
நித்யாத்மஸ்வரூபத³ர்ஶனநிஷ்டோ² த்³வந்த்³வஸஹிஷ்ணு꞉ அம்ருʼதத்வாய அம்ருʼதபா⁴வாய
மோக்ஷாயேத்யர்த²꞉, கல்பதே ஸமர்தோ² ப⁴வதி ॥ இதஶ்ச ஶோகமோஹௌ அக்ருʼத்வா
ஸீதோஷ்ணாதி³ஸஹனம்ʼ யுக்தம், யஸ்மாத் —
நாஸதோ வித்³யதே பா⁴வோ நாபா⁴வோ வித்³யதே ஸத꞉ ।
உப⁴யோரபி த்³ருʼஷ்டோ(அ)ந்தஸ்த்வனயோஸ்தத்த்வத³ர்ஶிபி⁴꞉ ॥ 2-16 ॥
ந அஸத꞉ அவித்³யமானஸ்ய ஶீதோஷ்ணாதே³꞉ ஸகாரணஸ்ய ந வித்³யதே நாஸ்தி பா⁴வோ
ப⁴வனம்ʼ அஸ்திதா ॥ ந ஹி ஶீதோஷ்ணாதி³ ஸகாரணம்ʼ ப்ரமாணைர்நிரூப்யமாணம்ʼ
வஸ்துஸத்³ப⁴வதி । விகாரோ ஹி ஸ꞉, விகாரஶ்ச வ்யபி⁴சரதி । யதா²
க⁴டாதி³ஸம்ʼஸ்தா²னம்ʼ சக்ஷுஷா நிரூப்யமாணம்ʼ ம்ருʼத்³வ்யதிரேகேணானுபலப்³தே⁴ரஸத்,
ததா² ஸர்வோ விகார꞉ காரணவ்யதிரேகேணானுபலப்³தே⁴ரஸன் । ஜன்மப்ரத்⁴வம்ʼஸாப்⁴யாம்ʼ
ப்ராகூ³ர்த்⁴வம்ʼ ச அனுபலப்³தே⁴꞉ கார்யஸ்ய க⁴டாதே³꞉ ம்ருʼதா³தி³காரணஸ்ய ச
தத்காரணவ்யதிரேகேணானுபலப்³தே⁴ரஸத்த்வம் ॥ தத³ஸத்த்வே ஸர்வாபா⁴வப்ரஸங்க³ இதி
சேத், ந ; ஸர்வத்ர பு³த்³தி⁴த்³வயோபலப்³தே⁴꞉,
ஸத்³பு³த்³தி⁴ரஸத்³பு³த்³தி⁴ரிதி । யத்³விஷயா
பு³த்³தி⁴ர்ன வ்யபி⁴சரதி, தத் ஸத் ; யத்³விஷயா வ்யபி⁴சரதி, தத³ஸத் ; இதி
ஸத³ஸத்³விபா⁴கே³ பு³த்³தி⁴தந்த்ரே ஸ்தி²தே, ஸர்வத்ர த்³வே பு³த்³தீ⁴ ஸர்வைருபலப்⁴யேதே
ஸமானாதி⁴கரணே ந நீலோத்பலவத், ஸன் க⁴ட꞉, ஸன் பட꞉, ஸன் ஹஸ்தீ இதி । ஏவம்ʼ
ஸர்வத்ர தயோர்பு³த்³த்⁴யோ꞉ க⁴டாதி³பு³த்³தி⁴꞉ வ்யபி⁴சரதி । ததா² ச த³ர்ஶிதம் ।
ந து ஸத்³பு³த்³தி⁴꞉ । தஸ்மாத் க⁴டாதி³பு³த்³தி⁴விஷய꞉ அஸன், வ்யபி⁴சாராத் ; ந து
ஸத்³பு³த்³தி⁴விஷய꞉, அவ்யபி⁴சாராத் ॥
க⁴டே விநஷ்டே க⁴டபு³த்³தௌ³ வ்யபி⁴சரந்த்யாம்ʼ
ஸத்³பு³த்³தி⁴ரபி வ்யபி⁴சரதீதி சேத், ந ; படாதா³வபி ஸத்³பு³த்³தி⁴த³ர்ஶனாத் ।
விஶேஷணவிஷயைவ ஸா ஸத்³பு³த்³தி⁴꞉ ॥ ஸத்³பு³த்³தி⁴வத் க⁴டபு³த்³தி⁴ரபி க⁴டாந்தரே
த்³ருʼஶ்யத இதி சேத், ந ; படாதௌ³ அத³ர்ஶனாத் ॥ ஸத்³பு³த்³தி⁴ரபி நஷ்டே க⁴டே
ந த்³ருʼஶ்யத இதி சேத், ந ; விஶேஷ்யாபா⁴வாத் ஸத்³பு³த்³தி⁴꞉ விஶேஷணவிஷயா
ஸதீ விஶேஷ்யாபா⁴வே விஶேஷணானுபபத்தௌ கிம்ʼவிஷயா ஸ்யாத் ? ந து புன꞉
ஸத்³பு³த்³தே⁴꞉ விஷயாபா⁴வாத் ॥ ஏகாதி⁴கரணத்வம்ʼ க⁴டாதி³விஶேஷ்யாபா⁴வே ந
யுக்தமிதி சேத், ந ; “இத³முத³கம்” இதி மரீச்யாதௌ³ அன்யதராபா⁴வே(அ)பி
ஸாமானாதி⁴கரண்யத³ர்ஶனாத் ॥ தஸ்மாத்³தே³ஹாதே³꞉ த்³வந்த்³வஸ்ய ச ஸகாரணஸ்ய அஸதோ ந
வித்³யதே பா⁴வ இதி । ததா² ஸதஶ்ச ஆத்மன꞉ அபா⁴வ꞉ அவித்³யமானதா ந வித்³யதே,
ஸர்வத்ர அவ்யபி⁴சாராத் இதி அவோசாம ॥ ஏவம்ʼ ஆத்மானாத்மனோ꞉ ஸத³ஸதோ꞉ உப⁴யோரபி
த்³ருʼஷ்ட꞉ உபலப்³த⁴꞉ அந்தோ நிர்ணய꞉ ஸத் ஸதே³வ அஸத் அஸதே³வேதி, து அனயோ꞉
யதோ²க்தயோ꞉ தத்த்வத³ர்ஶிபி⁴꞉ । ததி³தி ஸர்வநாம, ஸர்வம்ʼ ச ப்³ரஹ்ம, தஸ்ய
நாம ததி³தி, தத்³பா⁴வ꞉ தத்த்வம், ப்³ரஹ்மணோ யாதா²த்ம்யம் । தத் த்³ரஷ்டும்ʼ ஶீலம்ʼ
யேஷாம்ʼ தே தத்த்வத³ர்ஶின꞉, தை꞉ தத்த்வத³ர்ஶிபி⁴꞉ । த்வமபி தத்த்வத³ர்ஶினாம்ʼ
த்³ருʼஷ்டிமாஶ்ரித்ய ஶோகம்ʼ மோஹம்ʼ ச ஹித்வா ஶீதோஷ்ணாதீ³னி நியதாநியதரூபாணி
த்³வந்த்³வானி “விகாரோ(அ)யமஸன்னேவ மரீசிஜலவன்மித்²யாவபா⁴ஸதே”
இதி மனஸி நிஶ்சித்ய திதிக்ஷஸ்வ இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ கிம்ʼ புனஸ்தத், யத் ஸதே³வ
ஸர்வதா³ இதி ; உச்யதே —
அவிநாஶி து தத்³வித்³தி⁴ யேன ஸர்வமித³ம்ʼ ததம் ।
விநாஶமவ்யயஸ்யாஸ்ய ந கஶ்சித்கர்துமர்ஹதி ॥ 2-17 ॥
அவிநாஶி ந விநஷ்டும்ʼ ஶீலம்ʼ யஸ்யேதி । துஶப்³த³꞉ அஸதோ விஶேஷணார்த²꞉ ।
தத் வித்³தி⁴ விஜானீஹி । கிம் ? யேன ஸர்வம்ʼ இத³ம்ʼ ஜக³த் ததம்ʼ வ்யாப்தம்ʼ ஸதா³க்²யேன
ப்³ரஹ்மணா ஸாகாஶம், ஆகாஶேனேவ க⁴டாத³ய꞉ । விநாஶம்ʼ அத³ர்ஶனம்ʼ அபா⁴வம் ।
அவ்யயஸ்ய ந வ்யேதி உபசயாபசயௌ ந யாதி இதி அவ்யயம்ʼ தஸ்ய அவ்யயஸ்ய ।
நைதத் ஸதா³க்²யம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஸ்வேன ரூபேண வ்யேதி வ்யபி⁴சரதி, நிரவயவத்வாத்,
தே³ஹாதி³வத் । நாப்யாத்மீயேன, ஆத்மீயாபா⁴வாத் । யதா² தே³வத³த்தோ த⁴னஹான்யா வ்யேதி,
ந து ஏவம்ʼ ப்³ரஹ்ம வ்யேதி । அத꞉ அவ்யயஸ்ய அஸ்ய ப்³ரஹ்மண꞉ விநாஶம்ʼ ந கஶ்சித்
கர்துமர்ஹதி, ந கஶ்சித் ஆத்மானம்ʼ விநாஶயிதும்ʼ ஶக்னோதி ஈஶ்வரோ(அ)பி । ஆத்மா
ஹி ப்³ரஹ்ம, ஸ்வாத்மனி ச க்ரியாவிரோதா⁴த் ॥ கிம்ʼ புனஸ்தத³ஸத், யத்ஸ்வாத்மஸத்தாம்ʼ
வ்யபி⁴சரதீதி, உச்யதே —
அந்தவந்த இமே தே³ஹா நித்யஸ்யோக்தா꞉ ஶரீரிண꞉ ।
அநாஶினோ(அ)ப்ரமேயஸ்ய தஸ்மாத்³யுத்⁴யஸ்வ பா⁴ரத ॥ 2-18 ॥
அந்த꞉ விநாஶ꞉ வித்³யதே யேஷாம்ʼ தே அந்தவந்த꞉ । யதா² ம்ருʼக³த்ருʼஷ்ணிகாதௌ³
ஸத்³பு³த்³தி⁴꞉ அனுவ்ருʼத்தா ப்ரமாணநிரூபணாந்தே விச்சி²த்³யதே, ஸ தஸ்ய
அந்த꞉ ; ததா² இமே தே³ஹா꞉ ஸ்வப்னமாயாதே³ஹாதி³வச்ச அந்தவந்த꞉ நித்யஸ்ய
ஶரீரிண꞉ ஶரீரவத꞉ அநாஶின꞉ அப்ரமேயஸ்ய ஆத்மன꞉ அந்தவந்த இதி உக்தா꞉
விவேகிபி⁴ரித்யர்த²꞉ । “நித்யஸ்ய” “அநாஶின꞉” இதி ந
புனருக்தம் ; நித்யத்வஸ்ய த்³விவித⁴த்வாத் லோகே, நாஶஸ்ய ச । யதா² தே³ஹோ
ப⁴ஸ்மீபூ⁴த꞉ அத³ர்ஶனம்ʼ க³தோ நஷ்ட உச்யதே । வித்³யமானோ(அ)பி யதா² அன்யதா²
பரிணதோ வ்யாத்⁴யாதி³யுக்தோ ஜாதோ நஷ்ட உச்யதே । தத்ர “நித்யஸ்ய”
“அநாஶின꞉” இதி த்³விவிதே⁴னாபி நாஶேன அஸம்ப³ந்த⁴꞉ அஸ்யேத்யர்த²꞉
அன்யதா² ப்ருʼதி²வ்யாதி³வத³பி நித்யத்வம்ʼ ஸ்யாத் ஆத்மன꞉ ; தத் மா பூ⁴தி³தி
“நித்யஸ்ய” “அநாஶின꞉” இத்யாஹ । அப்ரமேயஸ்ய ந ப்ரமேயஸ்ய
ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணை꞉ அபரிச்சே²த்³யஸ்யேத்யர்த²꞉ ॥ நனு ஆக³மேன ஆத்மா
பரிச்சி²த்³யதே, ப்ரத்யக்ஷாதி³னா ச பூர்வம் । ந ; ஆத்மன꞉ ஸ்வத꞉ஸித்³த⁴த்வாத் ।
ஸித்³தே⁴ ஹி ஆத்மனி ப்ரமாதரி ப்ரமித்ஸோ꞉ ப்ரமாணான்வேஷணா ப⁴வதி । ந ஹி பூர்வம்
“இத்த²மஹம்” இதி ஆத்மானமப்ரமாய பஶ்சாத் ப்ரமேயபரிச்சே²தா³ய
ப்ரவர்ததே । ந ஹி ஆத்மா நாம கஸ்யசித் அப்ரஸித்³தோ⁴ ப⁴வதி । ஶாஸ்த்ரம்ʼ து
அந்த்யம்ʼ ப்ரமாணம்ʼ அதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாரோபணமாத்ரநிவர்தகத்வேன ப்ரமாணத்வம்ʼ ஆத்மன꞉
ப்ரதிபத்³யதே, ந து அஜ்ஞாதார்த²- ஜ்ஞாபகத்வேன । ததா² ச ஶ்ருதி꞉ —
“யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர꞉” (ப்³ருʼ. உ. 3-5-1)
இதி ॥ யஸ்மாதே³வம்ʼ நித்ய꞉ அவிக்ரியஶ்ச ஆத்மா தஸ்மாத் யுத்⁴யஸ்வ, யுத்³தா⁴த்
உபரமம்ʼ மா கார்ஷீ꞉ இத்யர்த²꞉ ॥ ந ஹி அத்ர யுத்³த⁴கர்தவ்யதா விதீ⁴யதே,
யுத்³தே⁴ ப்ரவ்ருʼத்த ஏவ ஹி அஸௌ ஶோகமோஹப்ரதிப³த்³த⁴꞉ தூஷ்ணீமாஸ்தே । அத꞉ தஸ்ய
ப்ரதிப³ந்தா⁴பநயனமாத்ரம்ʼ ப⁴க³வதா க்ரியதே । தஸ்மாத் “யுத்⁴யஸ்வ”
இதி அனுவாத³மாத்ரம், ந விதி⁴꞉ ॥ ஶோகமோஹாதி³ஸம்ʼஸாரகாரணநிவ்ருʼத்த்யர்த²꞉
கீ³தாஶாஸ்த்ரம், ந ப்ரவர்தகம்ʼ இத்யேதஸ்யார்த²ஸ்ய ஸாக்ஷிபூ⁴தே ருʼசௌ ஆனீனாய
ப⁴க³வான் । யத்து மன்யஸே “யுத்³தே⁴ பீ⁴ஷ்மாத³யோ மயா ஹன்யந்தே”
“அஹமேவ தேஷாம்ʼ ஹந்தா” இதி, ஏஷா பு³த்³தி⁴꞉ ம்ருʼஷைவ தே ।
கத²ம் ? —
ய ஏனம்ʼ வேத்தி ஹந்தாரம்ʼ யஶ்சைனம்ʼ மன்யதே ஹதம் ।
உபௌ⁴ தௌ ந விஜானீதோ நாயம்ʼ ஹந்தி ந ஹன்யதே ॥ 2-19 ॥
ய ஏனம்ʼ ப்ரக்ருʼதம்ʼ தே³ஹினம்ʼ வேத்தி விஜானாதி ஹந்தாரம்ʼ ஹனனக்ரியாயா꞉ கர்தாரம்ʼ
யஶ்ச ஏனம்ʼ அன்யோ மன்யதே ஹதம்ʼ தே³ஹஹனனேன “ஹத꞉ அஹம்” இதி
ஹனனக்ரியாயா꞉ கர்மபூ⁴தம், தௌ உபௌ⁴ ந விஜானீத꞉ ந ஜ்ஞாதவந்தௌ அவிவேகேன
ஆத்மானம் । “ஹந்தா அஹம்” “ஹத꞉ அஸ்தி அஹம்” இதி தே³ஹஹனனேன
ஆத்மானமஹம்ʼ ப்ரத்யயவிஷயம்ʼ யௌ விஜானீத꞉ தௌ ஆத்மஸ்வரூபானபி⁴ஜ்ஞௌ இத்யர்த²꞉
யஸ்மாத் ந அயம்ʼ ஆத்மா ஹந்தி ந ஹனனக்ரியாயா꞉ கர்தா ப⁴வதி, ந ச ஹன்யதே
ந ச கர்ம ப⁴வதீத்யர்த²꞉, அவிக்ரியத்வாத் ॥ கத²மவிக்ரய ஆத்மேதி த்³விதீயோ
மந்த்ர꞉ —
ந ஜாயதே ம்ரியதே வா கதா³சின்னாயம்ʼ பூ⁴த்வாப⁴விதா வா ந பூ⁴ய꞉ ।
அஜோ நித்ய꞉ ஶாஶ்வதோ(அ)யம்ʼ புராணோ ந ஹன்யதே ஹன்யமானே ஶரீரே ॥ 2-20 ॥
ந ஜாயதே ந உத்பத்³யதே, ஜனிலக்ஷணா வஸ்துவிக்ரியா ந ஆத்மனோ வித்³யதே
இத்யர்த²꞉ । ததா² ந ம்ரியதே வா । வாஶப்³த³꞉ சார்தே² । ந ம்ரியதே ச
இதி அந்த்யா விநாஶலக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே । கதா³சிச்ச²ப்³த³꞉
ஸர்வவிக்ரியாப்ரதிஷேதை⁴꞉ ஸம்ப³த்⁴யதே — ந கதா³சித் ஜாயதே, ந
கதா³சித் ம்ரியதே, இத்யேவம் । யஸ்மாத் அயம்ʼ ஆத்மா பூ⁴த்வா ப⁴வனக்ரியாமனுபூ⁴ய
பஶ்சாத் அப⁴விதா அபா⁴வம்ʼ க³ந்தா ந பூ⁴ய꞉ புன꞉, தஸ்மாத் ந ம்ரியதே । யோஹி
பூ⁴த்வா ந ப⁴விதா ஸ ம்ரியத இத்யுச்யதே லோகே । வாஶப்³தா³த் நஶப்³தா³ச்ச
அயமாத்மா அபூ⁴த்வா வா ப⁴விதா தே³ஹவத் ந பூ⁴ய꞉ । தஸ்மாத் ந ஜாயதே । யோ
ஹி அபூ⁴த்வா ப⁴விதா ஸ ஜாயத இத்யுச்யதே । நைவமாத்மா । அதோ ந ஜாயதே ।
யஸ்மாதே³வம்ʼ தஸ்மாத் அஜ꞉, யஸ்மாத் ந ம்ரியதே தஸ்மாத் நித்யஶ்ச । யத்³யபி
ஆத்³யந்தயோர்விக்ரியயோ꞉ ப்ரதிஷேதே⁴ ஸர்வா விக்ரியா꞉ ப்ரதிஷித்³தா⁴ ப⁴வந்தி,
ததா²பி மத்⁴யபா⁴வினீனாம்ʼ விக்ரியாணாம்ʼ ஸ்வஶப்³தை³ரேவ ப்ரதிஷேத⁴꞉ கர்தவ்ய꞉
அனுக்தாநாமபி யௌவநாதி³ஸமஸ்தவிக்ரியாணாம்ʼ ப்ரதிஷேதோ⁴ யதா² ஸ்யாத் இத்யாஹ —
ஶாஶ்வத இத்யாதி³னா । ஶாஶ்வத இதி அபக்ஷயலக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே ।
ஶஶ்வத்³ப⁴வ꞉ ஶாஶ்வத꞉ । ந அபக்ஷீயதே ஸ்வரூபேண, நிரவயவத்வாத் । நாபி
கு³ணக்ஷயேண அபக்ஷய꞉, நிர்கு³ணத்வாத் । அபக்ஷயவிபரீதாபி வ்ருʼத்³தி⁴லக்ஷணா
விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே — புராண இதி । யோ ஹி அவயவாக³மேன உபசீயதே ஸ
வர்த⁴தே அபி⁴னவ இதி ச உச்யதே । அயம்ʼ து ஆத்மா நிரவயவத்வாத் புராபி நவ
ஏவேதி புராண꞉ ; ந வர்த⁴தே இத்யர்த²꞉ । ததா² ந ஹன்யதே । ஹந்தி ; அத்ர
விபரிணாமார்தே² த்³ரஷ்டவ்ய꞉ அபுனருக்ததாயை । ந விபரிணம்யதே இத்யர்த²꞉
ஹன்யமானே விபரிணம்யமானே(அ)பி ஶரீரே । அஸ்மின் மந்த்ரே ஷட்³ பா⁴வவிகாரா
லௌகிகவஸ்துவிக்ரியா ஆத்மனி ப்ரதிஷித்⁴யந்தே । ஸர்வப்ரகாரவிக்ரியாரஹித
ஆத்மா இதி வாக்யார்த²꞉ । யஸ்மாதே³வம்ʼ தஸ்மாத் “உபௌ⁴ தௌ ந விஜானீத꞉”
இதி பூர்வேண மந்த்ரேண அஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥ “ய ஏனம்ʼ வேத்தி ஹந்தாரம்”
(ப⁴. கீ³. 2-19) இத்யனேன மந்த்ரேண ஹனனக்ரியாயா꞉ கர்தா கர்ம ச ந ப⁴வதி
இதி ப்ரதிஜ்ஞாய, “ந ஜாயதே” இத்யனேன அவிக்ரியத்வம்ʼ ஹேதுமுக்த்வா
ப்ரதிஜ்ஞாதார்த²முபஸம்ʼஹரதி —
வேதா³விநாஶினம்ʼ நித்யம்ʼ ய ஏனமஜமவ்யயம் ।
கத²ம்ʼ ஸ புருஷ꞉ பார்த² கம்ʼ கா⁴தயதி ஹந்தி கம் ॥ 2-21 ॥
வேத³ விஜானாதி அவிநாஶினம்ʼ அந்த்யபா⁴வவிகாரரஹிதம்ʼ நித்யம்ʼ விபரிணாமரஹிதம்ʼ யோ
வேத³ இதி ஸம்ப³ந்த⁴꞉ । ஏனம்ʼ பூர்வேண மந்த்ரேணோக்தலக்ஷணம்ʼ அஜம்ʼ ஜன்மரஹிதம்
அவ்யயம்ʼ அபக்ஷயரஹிதம்ʼ கத²ம்ʼ கேன ப்ரகாரேண ஸ꞉ வித்³வான் புருஷ꞉
அதி⁴க்ருʼத꞉ ஹந்தி ஹனனக்ரியாம்ʼ கரோதி, கத²ம்ʼ வா கா⁴தயதி ஹந்தாரம்ʼ
ப்ரயோஜயதி । ந கத²ஞ்சித் கஞ்சித் ஹந்தி, ந கத²ஞ்சித் கஞ்சித் கா⁴தயதி
இதி உப⁴யத்ர ஆக்ஷேப ஏவார்த²꞉, ப்ரஶ்னார்தா²ஸம்ப⁴வாத் । ஹேத்வர்த²ஸ்ய ச
அவிக்ரியத்வஸ்ய துல்யத்வாத் விது³ஷ꞉ ஸர்வகர்மப்ரதிஷேத⁴ ஏவ ப்ரகாரணார்த²꞉
அபி⁴ப்ரேதோ ப⁴க³வதா । ஹந்தேஸ்து ஆக்ஷேப꞉ உதா³ஹரணார்த²த்வேன கதி²த꞉ ॥
விது³ஷ꞉ கம்ʼ கர்மாஸம்ப⁴வஹேதுவிஶேஷம்ʼ பஶ்யன் கர்மாண்யாக்ஷிபதி
ப⁴க³வான் “கத²ம்ʼ ஸ புருஷ꞉” இதி । நனு உக்த ஏவாத்மன꞉
அவிக்ரியத்வம்ʼ ஸர்வகர்மாஸம்ப⁴வகாரணவிஶேஷ꞉ । ஸத்யமுக்த꞉ । ந து
ஸ꞉ காரணவிஶேஷ꞉, அன்யத்வாத் விது³ஷ꞉ அவிக்ரியாதா³த்மன꞉ । ந ஹி அவிக்ரியம்ʼ
ஸ்தா²ணும்ʼ விதி³தவத꞉ கர்ம ந ஸம்ப⁴வதி இதி சேத், ந ; விது³ஷ– ஆத்மத்வாத் ।
ந தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தஸ்ய வித்³வத்தா । அத꞉ பாரிஶேஷ்யாத் அஶம்ʼஹத꞉ ஆத்மா வித்³வான்
அவிக்ரிய꞉ இதி தஸ்ய விது³ஷ꞉ கர்மாஸம்ப⁴வாத் ஆக்ஷேபோ யுக்த꞉ “கத²ம்ʼ
ஸ புருஷ꞉” இதி । யதா² பு³த்³த்⁴யாத்³யாஹ்ருʼதஸ்ய ஶப்³தா³த்³யர்த²ஸ்ய
அவிக்ரிய ஏவ ஸன் பு³த்³தி⁴வ்ருʼத்த்யவிவேகவிஜ்ஞானேன அவித்³யயா உபலப்³தா⁴
ஆத்மா கல்ப்யதே, ஏவமேவ ஆத்மானாத்மவிவேகஜ்ஞானேன பு³த்³தி⁴வ்ருʼத்த்யா வித்³யயா
அஸத்யரூபயைவ பரமார்த²த꞉ அவிக்ரிய ஏவ ஆத்மா வித்³வானுச்யதே । விது³ஷ–
கர்மாஸம்ப⁴வவசனாத் யானி கர்மாணி ஶாஸ்த்ரேண விதீ⁴யந்தே தானி அவிது³ஷோ
விஹிதானி இதி ப⁴க³வதோ நிஶ்சயோ(அ)வக³ம்யதே ॥ நனு வித்³யாபி அவிது³ஷ
ஏவ விதீ⁴யதே, விதி³தவித்³யஸ்ய பிஷ்டபேஷணவத் வித்³யாவிதா³னானர்த²க்யாத்
தத்ர அவிது³ஷ꞉ கர்மாணி விதீ⁴யந்தே ந விது³ஷ꞉ இதி விஶேஷோ
நோபபத்³யதே இதி சேத், ந ; அனுஷ்டே²யஸ்ய பா⁴வாபா⁴வவிஶேஷோபபத்தே꞉ ।
அக்³னிஹோத்ராதி³வித்⁴யர்த²ஜ்ஞானோத்தரகாலம்ʼ அக்³னிஹோத்ராதி³கர்ம
அனேகஸாத⁴னோபஸம்ʼஹாரபூர்வகமனுஷ்டே²யம்
“கர்தா அஹம், மம கர்தவ்யம்”
இத்யேவம்ப்ரகாரவிஜ்ஞானவத꞉ அவிது³ஷ꞉ யதா² அனுஷ்டே²யம்ʼ ப⁴வதி, ந து
ததா² “ந ஜாயதே” இத்யாத்³யாத்மஸ்வரூபவித்⁴யர்த²ஜ்ஞானோத்தரகாலபா⁴வி
கிஞ்சித³னுஷ்டே²யம்ʼ ப⁴வதி ; கிம்ʼ து “நாஹம்ʼ கர்தா, நாஹம்ʼ போ⁴க்தா”
இத்யாத்³யாத்மைகத்வாகர்த்ருʼத்வாதி³விஷயஜ்ஞானாத் நான்யது³த்பத்³யதே இதி ஏஷ விஶேஷ
உபபத்³யதே । ய꞉ புன꞉ “கர்தா அஹம்” இதி வேத்தி ஆத்மானம், தஸ்ய
“மம இத³ம்ʼ கர்தவ்யம்” இதி அவஶ்யம்பா⁴வினீ பு³த்³தி⁴꞉ ஸ்யாத் ; தத³பேக்ஷயா
ஸ꞉ அதி³க்ரியதே இதி தம்ʼ ப்ரதி கர்மாணி ஸம்ப⁴வந்தி । ஸ ச அவித்³வான், “உபௌ⁴
தௌ ந விஜானீத꞉” (ப⁴. கீ³. 2-19) இதி வசனாத், விஶேஷிதஸ்ய ச
விது³ஷ꞉ கர்மாக்ஷேபவசனாச்ச “கத²ம்ʼ ஸ புருஷ꞉” இதி । தஸ்மாத்
விஶேஷிதஸ்ய அவிக்ரியாத்மத³ர்ஶின꞉ விது³ஷ꞉ முமுக்ஷோஶ்ச ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸே
ஏவ அதி⁴கார꞉ । அத ஏவ ப⁴க³வான் நாராயண꞉ ஸாங்க்²யான் விது³ஷ꞉ அவிது³ஷஶ்ச
கர்மிண꞉ ப்ரவிப⁴ஜ்ய த்³வே நிஷ்டே² க்³ராஹயதி — “ஜ்ஞானயோகே³ன ஸாங்க்²யானாம்ʼ
கர்மயோகே³ன யோகி³னாம்” (ப⁴. கீ³. 3-3) இதி । ததா² ச புத்ராய ஆஹ ப⁴க³வான்
வ்யாஸ꞉ — ”த்³வாவிமாவத² பந்தா²னௌ” (ஶாம்ʼ. 241-6) இத்யாதி³ । ததா²
ச க்ரியாபத²ஶ்சைவ புரஸ்தாத் பஸ்சாத்ஸந்ந்யாஸஶ்சேதி । ஏதமேவ விபா⁴க³ம்ʼ
புன꞉ புனர்த³ர்ஶயிஷ்யதி ப⁴க³வான் — அதத்த்வவித் “அஹங்காரவிமூடா⁴த்மா
கர்தாஹமிதி மன்யதே” (ப⁴. கீ³. 3-27), தத்த்வவித்து நாஹம்ʼ கரோமி இதி ।
ததா² ச “ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸன்ன்யஸ்யாஸ்தே”
(ப⁴. கீ³. 5-13) இத்யாதி³ ॥
தத்ர கேசித்பண்டி³தம்மன்யா வத³ந்தி — “ஜன்மாதி³ஷட்³பா⁴வவிக்ரியாரஹித꞉
அவிக்ரிய꞉ அகர்தா ஏக꞉ அஹமாத்மா” இதி ந கஸ்யசித் ஜ்ஞானம்ʼ உத்பத்³யதே,
யஸ்மின் ஸதி ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸ꞉ உபதி³ஶ்யதே இதி । தன்ன ; “ந
ஜாயதே” (ப⁴. கீ³. 2-20)இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரோபதே³ஶானர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் ।
யதா² ச ஶாஸ்த்ரோபதே³ஶஸாமர்த்²யாத் த⁴ர்மாத⁴ர்மாஸ்தித்வ-விஜ்ஞானம்ʼ கர்துஶ்ச
தே³ஹாந்தரஸம்ப³ந்த⁴விஜ்ஞானமுத்பத்³யதே, ததா² ஶாஸ்த்ராத் தஸ்யைவ ஆத்மன꞉
அவிக்ரியத்வாகர்த்ருʼத்வைகத்வாதி³விஜ்ஞானம்ʼ கஸ்மாத் நோத்பத்³யதே இதி ப்ரஷ்டவ்யா꞉
தே । கரணாகோ³சரத்வாத் இதி சேத், ந ; “மனஸைவானுத்³ரஷ்டவ்யம்”
(ப்³ருʼ. உ. 4-4-19) இதி ஶ்ருதே꞉ । ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶஶமத³மாதி³ஸம்ʼஸ்க்ருʼதம்ʼ
மன꞉ ஆத்மத³ர்ஶனே கரணம் । ததா² ச தத³தி⁴க³மாய அனுமானே ஆக³மே ச
ஸதி ஜ்ஞானம்ʼ நோத்பத்³யத இதி ஸாஹஸமாத்ரமேதத் । ஜ்ஞானம்ʼ ச உத்பத்³யமானம்ʼ
தத்³விபரீதமஜ்ஞானம்ʼ அவஶ்யம்ʼ பா³த⁴தே இத்யப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் । தச்ச
அஜ்ஞானம்ʼ த³ர்ஶிதம்ʼ “ஹந்தா அஹம், ஹத꞉ அஸ்மி” இதி உபௌ⁴ தௌ ந
விஜானீத꞉” இதி । அத்ர ச ஆத்மன꞉ ஹனனக்ரியாயா꞉ கர்த்ருʼத்வம்ʼ கர்மத்வம்ʼ
ஹேதுகர்த்ருʼத்வம்ʼ ச அஜ்ஞானக்ருʼதம்ʼ த³ர்ஶிதம் । தச்ச ஸர்வக்ரியாஸ்வபி
ஸமானம்ʼ கர்த்ருʼத்வாதே³꞉ அவித்³யாக்ருʼதத்வம், அவிக்ரியத்வாத் ஆத்மன꞉ । விக்ரியாவான்
ஹி கர்தா ஆத்மன꞉ கர்மபூ⁴தமன்யம்ʼ ப்ரயோஜயதி “குரு” இதி ।
ததே³தத் அவிஶேஷேண விது³ஷ꞉ ஸர்வக்ரியாஸு கர்த்ருʼத்வம்ʼ ஹேதுகர்த்ருʼத்வம்ʼ ச
ப்ரதிஷேத⁴தி ப⁴க³வான்வாஸுதே³வ꞉ விது³ஷ꞉ கர்மாதி⁴காராபா⁴வப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்
“வேதா³விநாஶினம்ʼ । । । கத²ம்ʼ ஸ புருஷ꞉” இத்யாதி³னா । க்வ
புன꞉ விது³ஷ꞉ அதி⁴கார இதி ஏதது³க்தம்ʼ பூர்வமேவ “ஜ்ஞானயோகே³ன
ஸாங்க்²யானாம்” (ப⁴. கீ³. 3-3) இதி । ததா² ச ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸம்ʼ
வக்ஷ்யதி “ஸர்வகர்மாணி மனஸா” (ப⁴. கீ³. 5-13) இத்யாதி³னா ॥ நனு
மனஸா இதி வசனாத் ந வாசிகானாம்ʼ காயிகானாம்ʼ ச ஸந்ந்யாஸ꞉ இதி சேத், ந ;
ஸர்வகர்மாணி இதி விஶேஷிதத்வாத் । மானஸாநாமேவ ஸர்வகர்மணாமிதி சேத், ந ;
மனோவ்யாபாரபூர்வகத்வாத்³வாக்காயவ்யாபாராணாம்ʼ மனோவ்யாபாராபா⁴வே தத³னுபபத்தே꞉ ।
ஶாஸ்த்ரீயாணாம்ʼ வாக்காயகர்மணாம்ʼ காரணானி மானஸானி கர்மாணி வர்ஜயித்வா அன்யானி
ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸன்ன்யஸ்யேதி³தி சேத், ந ;“நைவ குர்வன்ன காரயன்”
(ப⁴. கீ³. 5-13) இதி விஶேஷணாத் । ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸ꞉ அயம்ʼ ப⁴க³வதா உக்த꞉
மரிஷ்யத꞉ ந ஜீவத꞉ இதி சேத், ந ; “நவத்³வாரே புரே தே³ஹீ ஆஸ்தே”
(ப⁴. கீ³. 5-13) இதி விஶேஷணானுபபத்தே꞉ । ந ஹி ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸேன
ம்ருʼதஸ்ய தத்³தே³ஹே ஆஸனம்ʼ ஸம்ப⁴வதி । அகுர்வத꞉ அகாரயதஶ்ச
தே³ஹே ஸன்ன்யஸ்ய இதி ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ந தே³ஹே ஆஸ்தே இதி சேத், ந ; ஸர்வத்ர
ஆத்மன꞉ அவிக்ரியத்வாவதா⁴ரணாத், ஆஸனக்ரியாயாஶ்ச அதி⁴கரணாபேக்ஷத்வாத்,
தத³னபேக்ஷத்வாச்ச ஸந்ந்யாஸஸ்ய । ஸம்பூர்வஸ்து ந்யாஸஶப்³த³꞉ அத்ர த்யாகா³ர்த²꞉,
ந நிக்ஷேபார்த²꞉ । தஸ்மாத் கீ³தாஶாஸ்த்ரே ஆத்மஜ்ஞானவத꞉ ஸந்ந்யாஸே ஏவ அதி⁴கார꞉,
ந கர்மணி இதி தத்ர தத்ர உபரிஷ்டாத் ஆத்மஜ்ஞானப்ரகரணே த³ர்ஶயிஷ்யாம꞉ ॥
ப்ரக்ருʼதம்ʼ து வக்ஷ்யாம꞉ । தத்ர ஆத்மன꞉ அவிநாஶித்வம்ʼ ப்ரதிஜ்ஞாதம் ।
தத்கிமிவேதி, உச்யதே —
வாஸாம்ʼஸி ஜீர்ணானி யதா² விஹாய நவானி க்³ருʼஹ்ணாதி நரோ(அ)பராணி ।
ததா² ஶரீராணி விஹாய ஜீர்ணான்யன்யானி ஸம்ʼயாதி நவானி தே³ஹீ ॥ 2-22 ॥
வாஸாம்ʼஸி வஸ்த்ராணி ஜீர்ணானி து³ர்ப³லதாம்ʼ க³தானி யதா² லோகே விஹாய பரித்யஜ்ய
நவானி அபி⁴னவானி க்³ருʼஹ்ணாதி உபாத³த்தே நர꞉ புருஷ꞉ அபராணி அன்யானி, ததா²
தத்³வதே³வ ஶரீராணி விஹாய ஜீர்ணானி அன்யானி ஸம்ʼயாதி ஸங்க³ச்ச²தி நவானி தே³ஹீ
ஆத்மா புருஷவத் அவிக்ரிய ஏவேத்யர்த²꞉ ॥ கஸ்மாத் அவிக்ரிய ஏவேதி, ஆஹ —
நைனம்ʼ சி²ந்த³ந்தி ஶஸ்த்ராணி நைனம்ʼ த³ஹதி பாவக꞉ ।
ந சைனம்ʼ க்லேத³யந்த்யாபோ ந ஶோஷயதி மாருத꞉ ॥ 2-23 ॥
ஏவம்ʼ ப்ரக்ருʼதம்ʼ தே³ஹினம்ʼ ந ச்சி²ந்த³ந்தி ஶஸ்த்ராணி, நிரவயவத்வாத் ந
அவயவவிபா⁴க³ம்ʼ குர்வந்தி । ஶஸ்த்ராணி அஸ்யாதீ³னி । ததா² ந ஏனம்ʼ த³ஹதி
பாவக꞉, அக்³நிரபி ந ப⁴ஸ்மீகரோதி । ததா² ந ச ஏனம்ʼ க்லேத³யந்தி ஆப꞉ ।
அபாம்ʼ ஹி ஸாவயவஸ்ய வஸ்துன꞉ ஆர்த்³ரீபா⁴வகரணேன அவயவவிஶ்லேஷாபாத³னே
ஸாமர்த்²யம் । தத் ந நிரவயவே ஆத்மனி ஸம்ப⁴வதி । ததா² ஸ்னேஹவத் த்³ரவ்யம்ʼ
ஸ்னேஹஶோஷணேன நாஶயதி வாயு꞉ । ஏனம்ʼ து ஆத்மானம்ʼ ந ஶோஷயதி மாருதோ(அ)பி ॥
யத꞉ ஏவம்ʼ தஸ்மாத் —
அச்சே²த்³யோ(அ)யமதா³ஹ்யோ(அ)யமக்லேத்³யோ(அ)ஶோஷ்ய ஏவ ச ।
நித்ய꞉ ஸர்வக³த꞉ ஸ்தா²ணுரசலோ(அ)யம்ʼ ஸனாதன꞉ ॥ 2-24 ॥
யஸ்மாத் அன்யோன்யநாஶஹேதுபூ⁴தானி ஏனமாத்மானம்ʼ நாஶயிதும்ʼ நோத்ஸஹந்தே அஸ்யாதீ³னி
தஸ்மாத் நித்ய꞉ । நித்யத்வாத் ஸர்வக³த꞉ । ஸர்வக³தத்வாத் ஸ்தா²ணு꞉ இவ, ஸ்தி²ர
இத்யேதத் । ஸ்தி²ரத்வாத் அசல꞉ அயம்ʼ ஆத்மா । அத꞉ ஸனாதன꞉ சிரந்தன꞉, ந
காரணாத்குதஶ்சித் நிஷ்பன்ன꞉, அபி⁴னவ இத்யர்த²꞉ ॥ நைதேஷாம்ʼ ஶ்லோகானாம்ʼ
பௌனருக்த்யம்ʼ சோத³னீயம், யத꞉ ஏகேனைவ ஶ்லோகேன ஆத்மன꞉ நித்யத்வமவிக்ரியத்வம்ʼ
சோக்தம்ʼ “ந ஜாயதே ம்ரியதே வா” (ப⁴. கீ³. 2-20) இத்யாதி³னா । தத்ர
யதே³வ ஆத்மவிஷயம்ʼ கிஞ்சிது³ச்யதே, தத் ஏதஸ்மாத் ஶ்லோகார்தா²த் ந அதிரிச்யதே ;
கிஞ்சிச்ச²ப்³த³த꞉ புனருக்தம், கிஞ்சித³ர்த²த꞉ இதி ।
து³ர்போ³த⁴த்வாத் ஆத்மவஸ்துன꞉ புன꞉ புன꞉ ப்ரஸங்க³மாபாத்³ய
ஶப்³தா³ந்தரேண ததே³வ வஸ்து நிரூபயதி ப⁴க³வான்
வாஸுதே³வ꞉ கத²ம்ʼ நு நாம ஸம்ʼஸாரிணாமஸம்ʼஸாரித்வபு³த்³தி⁴கோ³சரதாமாபன்னம்ʼ ஸத்
அவ்யக்தம்ʼ தத்த்வம்ʼ ஸம்ʼஸாரநிவ்ருʼத்தயே ஸ்யாத் இதி ॥ கிம்ʼ ச —
அவ்யக்தோ(அ)யமசிந்த்யோ(அ)யமவிகார்யோ(அ)யமுச்யதே ।
தஸ்மாதே³வம்ʼ விதி³த்வைனம்ʼ நானுஶோசிதுமர்ஹஸி ॥ 2-25 ॥
ஸர்வகரணாவிஷயத்வாத் ந வ்யஜ்யத இதி அவ்யக்த꞉ அயம்ʼ ஆத்மா । அத ஏவ
அசிந்த்ய꞉ அயம் । யத்³தி⁴ இந்த்³ரியகோ³சர꞉ தத் சிந்தாவிஷயத்வமாபத்³யதே ।
அயம்ʼ த்வாத்மா அனிந்த்³ரியகோ³சரத்வாத் அசிந்த்ய꞉ । அத ஏவ அவிகார்ய꞉, யதா² க்ஷீரம்ʼ
த³த்⁴யாதஞ்சநாதி³னா விகாரி ந ததா² அயமாத்மா । நிரவயவத்வாச்ச அவிக்ரிய꞉ ।
ந ஹி நிரவயவம்ʼ கிஞ்சித் விக்ரியாத்மகம்ʼ த்³ருʼஷ்டம் । அவிக்ரியத்வாத் அவிகார்ய꞉
அயம்ʼ ஆத்மா உச்யதே ।தஸ்மாத் ஏவம்ʼ யதோ²க்தப்ரகாரேண ஏனம்ʼ ஆத்மானம்ʼ விதி³த்வா
த்வம்ʼ ந அனுஶோசிதுமர்ஹஸி ஹந்தாஹமேஷாம், மயைதே ஹன்யந்த இதி ॥ ஆத்மன꞉
அநித்யத்வமப்⁴யுபக³ம்ய இத³முச்யதே —
அத² சைனம்ʼ நித்யஜாதம்ʼ நித்யம்ʼ வா மன்யஸே ம்ருʼதம் ।
ததா²பி த்வம்ʼ மஹாபா³ஹோ நைவம்ʼ ஶோசிதுமர்ஹஸி ॥ 2-26 ॥
அத² ச இதி அப்⁴யுபக³மார்த²꞉ । ஏனம்ʼ ப்ரக்ருʼதமாத்மானம்ʼ நித்யஜாதம்ʼ
லோகப்ரஸித்³த்⁴யா ப்ரத்யனேகஶரீரோத்பத்தி ஜாதோ ஜாத இதி மன்யஸே
ப்ரதிதத்தத்³விநாஶம்ʼ நித்யம்ʼ வா மன்யஸே ம்ருʼதம்ʼ ம்ருʼதோ ம்ருʼத இதி ; ததா²பி
ததா²பா⁴வே(அ)பி ஆத்மனி த்வம்ʼ மஹாபா³ஹோ, ந ஏவம்ʼ ஶோசிதுமர்ஹஸி, ஜன்மவதோ
ஜன்ம நாஶவதோ நாஶஶ்சேத்யேதாவவஶ்யம்பா⁴வினாவிதி ॥ ததா² ச ஸதி —
ஜாதஸ்ய ஹி த்⁴ருவோ ம்ருʼத்யுர்த்⁴ருவம்ʼ ஜன்ம ம்ருʼதஸ்ய ச ।
தஸ்மாத³பரிஹார்யே(அ)ர்தே² ந த்வம்ʼ ஶோசிதுமர்ஹஸி ॥ 2-27 ॥
ஜாதஸ்ய ஹி லப்³த⁴ஜன்மன꞉ த்⁴ருவ꞉ அவ்யபி⁴சாரீ ம்ருʼத்யு꞉
மரணம்ʼ த்⁴ருவம்ʼ ஜன்ம ம்ருʼதஸ்ய ச । தஸ்மாத³பரிஹார்யோ(அ)யம்ʼ
ஜன்மமரணலக்ஷணோ(அ)ர்த²꞉ । தஸ்மின்னபரிஹார்யே(அ)ர்தே² ந த்வம்ʼ ஶோசிதுமர்ஹஸி ॥
கார்யகரணஸங்கா⁴தாத்மகான்யபி பூ⁴தான்யுத்³தி³ஶ்ய ஶோகோ ந யுக்த꞉ கர்தும்,
யத꞉ —
அவ்யக்தாதீ³னி பூ⁴தானி வ்யக்தமத்⁴யானி பா⁴ரத ।
அவ்யக்தநித⁴னான்யேவ தத்ர கா பரிதே³வனா ॥ 2-28 ॥
அவ்யக்தாதீ³னி அவ்யக்தம்ʼ அத³ர்ஶனம்ʼ அனுபலப்³தி⁴꞉ ஆதி³꞉ யேஷாம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ
புத்ரமித்ராதி³கார்யகரணஸங்கா⁴தாத்மகானாம்ʼ
தானி அவ்யக்தாதீ³னி பூ⁴தானி ப்ராகு³த்பத்தே꞉,
உத்பன்னானி ச ப்ராங்மரணாத் வ்யக்தமத்⁴யானி । அவ்யக்தநித⁴னான்யேவ புன꞉
அவய்கத்ம்ʼ அத³ர்ஶனம்ʼ நித⁴னம்ʼ மரணம்ʼ யேஷாம்ʼ தானி அவ்யக்தநித⁴னானி ।
மரணாதூ³ர்த்⁴வமப்யவ்யக்ததாமேவ ப்ரதிபத்³யந்தே இத்யர்த²꞉ । ததா² சோக்தம்
–”அத³ர்ஶநாதா³பதித꞉ புனஶ்சாத³ர்ஶனம்ʼ க³த꞉ । நாஸௌ தவ ந தஸ்ய
த்வம்ʼ வ்ருʼதா² கா பரிதே³வனா” (மோ. த⁴. 174-17) இதி । தத்ர கா பரிதே³வனா
கோ வா ப்ரலாப꞉ அத்³ருʼஷ்டத்³ருʼஷ்டப்ரநஷ்டப்⁴ராந்திபூ⁴தேஷு பூ⁴தேஷ்வித்யர்த²꞉ ॥
து³ர்விஜ்ஞேயோ(அ)யம்ʼ ப்ரக்ருʼத ஆத்மா ; கிம்ʼ த்வாமேவைகமுபாலபே⁴ ஸாதா⁴ரணே
ப்⁴ராந்திநிமித்தே । கத²ம்ʼ து³ர்விஜ்ஞேயோ(அ)யமாத்மா இத்யத ஆஹ —
ஆஶ்சர்யவத்பஶ்யதி கஶ்சிதே³னமாஶ்சர்யவத்³வத³தி ததை²வ சான்ய꞉ ।
ஆஶ்சர்யவச்சைனமன்ய꞉ ஶ்ருʼணோதி ஶ்ருத்வாப்யேனம்ʼ வேத³ ந சைவ கஶ்சித் ॥ 2-29 ॥
ஆஶ்சர்யவத் ஆஶ்சர்யம்ʼ அத்³ருʼஷ்டபூர்வம்ʼ அத்³பு⁴தம்ʼ அகஸ்மாத்³த்³ருʼஶ்யமானம்ʼ
தேன துல்யம்ʼ ஆஶ்சர்யவத் ஆஶ்சர்யமிதி ஏனம்ʼ ஆத்மானம்ʼ பஶ்யதி கஶ்சித் ।
ஆஶ்சர்யவத் ஏனம்ʼ வத³தி ததை²வ ச அன்ய꞉ । ஆஶ்சர்யவச்ச ஏனமன்ய꞉
ஶ்ருʼணோதி । ஶ்ருத்வா த்³ருʼஷ்ட்வா உக்த்வாபி ஏனமாத்மானம்ʼ வேத³ ந சைவ கஶ்சித் ।
அத²வா யோ(அ)யமாத்மானம்ʼ பஶ்யதி ஸ ஆஶ்சர்யதுல்ய꞉, யோ வத³தி யஶ்ச ஶ்ருʼணோதி
ஸ꞉ அனேகஸஹஸ்ரேஷு கஶ்சிதே³வ ப⁴வதி । அதோ து³ர்போ³த⁴ ஆத்மா இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥
அதே²தா³னீம்ʼ ப்ரகரணார்த²முபஸம்ʼஹரன்ப்³ரூதே —
தே³ஹீ நித்யமவத்⁴யோ(அ)யம்ʼ தே³ஹே ஸர்வஸ்ய பா⁴ரத ।
தஸ்மாத்ஸர்வாணி பூ⁴தானி ந த்வம்ʼ ஶோசிதுமர்ஹஸி ॥ 2-30 ॥
தே³ஹீ ஶரீரீ நித்யம்ʼ ஸர்வதா³ ஸர்வாவஸ்தா²ஸு அவத்⁴ய꞉ நிரவயவத்வாந்நித்யத்வாச்ச
தத்ர அவத்⁴யோ(அ)யம்ʼ தே³ஹே ஶரீரே ஸர்வஸ்ய ஸர்வக³தத்வாத்ஸ்தா²வராதி³ஷு ஸ்தி²தோ(அ)பி
ஸர்வஸ்ய ப்ராணிஜாதஸ்ய தே³ஹே வத்⁴யமானே(அ)பி அயம்ʼ தே³ஹீ ந வத்⁴ய꞉ யஸ்மாத்,
தஸ்மாத் பீ⁴ஷ்மாதீ³னி ஸர்வாணி பூ⁴தானி உத்³தி³ஶ்ய ந த்வம்ʼ ஶோசிதுமர்ஹஸி ॥ இஹ
பரமார்த²தத்த்வாபேக்ஷாயாம்ʼ ஶோகோ மோஹோ வா ந ஸம்ப⁴வதீத்யுக்தம் । ந கேவலம்ʼ
பரமார்த²தத்த்வாபேக்ஷாயாமேவ । கிம்ʼ து —
ஸ்வத⁴ர்மமபி சாவேக்ஷ்ய ந விகம்பிதுமர்ஹஸி ।
த⁴ர்ம்யாத்³தி⁴ யுத்³தா⁴ச்ச்²ரேயோ(அ)ன்யத்க்ஷத்த்ரியஸ்ய ந வித்³யதே ॥ 2-31 ॥
ஸ்வத⁴ர்மமபி ஸ்வோ த⁴ர்ம꞉ க்ஷத்ரியஸ்ய யுத்³த⁴ம்ʼ தமபி அவேக்ஷ்ய த்வம்ʼ
ந விகம்பிதும்ʼ ப்ரசலிதும்ʼ நார்ஹஸி க்ஷத்ரியஸ்ய ஸ்வாபா⁴விகாத்³த⁴ர்மாத்
ஆத்மஸ்வாபா⁴வ்யாதி³த்யபி⁴ப்ராய꞉ । தச்ச யுத்³த⁴ம்ʼ ப்ருʼதி²வீஜயத்³வாரேண த⁴ர்மார்த²ம்ʼ
ப்ரஜாரக்ஷணார்த²ம்ʼ சேதி த⁴ர்மாத³னபேதம்ʼ பரம்ʼ த⁴ர்ம்யம் । தஸ்மாத் த⁴ர்ம்யாத்
யுத்³தா⁴த் ஶ்ரேய꞉ அன்யத் க்ஷத்ரியஸ்ய ந வித்³யதே ஹி யஸ்மாத் ॥
குதஶ்ச தத் யுத்³த⁴ம்ʼ கர்தவ்யமிதி, உச்யதே —
யத்³ருʼச்ச²யா சோபபன்னம்ʼ ஸ்வர்க³த்³வாரமபாவ்ருʼதம் ।
ஸுகி²ன꞉ க்ஷத்ரியா꞉ பார்த² லப⁴ந்தே யுத்³த⁴மீத்³ருʼஶம் ॥ 2-32 ॥
யத்³ருʼச்ச²யா ச அப்ரார்தி²ததயா உபபன்னம்ʼ ஆக³தம்ʼ ஸ்வர்க³த்³வாரம்ʼ அபாவ்ருʼதம்
உத்³தா⁴டிதம்ʼ யே ஏதத் ஈத்³ருʼஶம்ʼ யுத்³த⁴ம்ʼ லப⁴ந்தே க்ஷத்ரியா꞉ ஹே பார்த², கிம்ʼ ந
ஸுகி²ன꞉ தே ? ஏவம்ʼ கர்தவ்யதாப்ராப்தமபி —
அத² சேத்த்வமிமம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ ஸங்க்³ராமம்ʼ ந கரிஷ்யஸி ।
தத꞉ ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ கீர்திம்ʼ ச ஹித்வா பாபமவாப்ஸ்யஸி ॥ 2-33 ॥
அத² சேத் த்வம்ʼ இமம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ த⁴ர்மாத³னபேதம்ʼ விஹிதம்ʼ ஸங்க்³ராமம்ʼ
யுத்³த⁴ம்ʼ ந கரிஷ்யஸி சேத், தத꞉ தத³கரணாத் ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ கீர்திம்ʼ ச
மஹாதே³வாதி³ஸமாக³மநிமித்தாம்ʼ ஹித்வா கேவலம்ʼ பாபம்ʼ அவாப்ஸ்யஸி ॥ ந கேவலம்ʼ
ஸ்வத⁴ர்மகீர்திபரித்யாக³꞉ —
அகீர்திம்ʼ சாபி பூ⁴தானி கத²யிஷ்யந்தி தே(அ)வ்யயாம் ।
ஸம்பா⁴விதஸ்ய சாகீர்திர்மரணாத³திரிச்யதே ॥ 2-34 ॥
அகீர்திம்ʼ சாபி யுத்³தே⁴ பூ⁴தானி கத²யிஷ்யந்தி தே தவ அவ்யயாம்ʼ தீ³ர்க⁴காலாம் ।
த⁴ர்மாத்மா ஶூர இத்யேவமாதி³பி⁴꞉ கு³ணை꞉ ஸம்பா⁴விதஸ்ய ச அகீர்தி꞉ மரணாத்
அதிரிச்யதே, ஸம்பா⁴விதஸ்ய ச அகீர்தே꞉ வரம்ʼ மரணமித்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
ப⁴யாத்³ரணாது³பரதம்ʼ மம்ʼஸ்யந்தே த்வாம்ʼ மஹாரதா²꞉ ।
யேஷாம்ʼ ச த்வம்ʼ ப³ஹுமதோ பூ⁴த்வா யாஸ்யஸி லாக⁴வம் ॥ 2-35 ॥
ப⁴யாத் கர்ணாதி³ப்⁴ய꞉ ரணாத் யுத்³தா⁴த் உபரதம்ʼ நிவ்ருʼத்தம்ʼ மம்ʼஸ்யந்தே சிந்தயிஷ்யந்தி
ந க்ருʼபயேதி த்வாம்ʼ மஹாரதா²꞉ து³ர்யோத⁴னப்ரப்⁴ருʼதய꞉ । யேஷாம்ʼ ச த்வம்ʼ
து³ர்யோத⁴நாதீ³னாம்ʼ ப³ஹுமதோ ப³ஹுபி⁴꞉ கு³ணை꞉ யுக்த꞉ இத்யேவம்ʼ மத꞉ ப³ஹுமத꞉
பூ⁴த்வா புன꞉ யாஸ்யஸி லாக⁴வம்ʼ லகு⁴பா⁴வம் ॥ கிஞ்ச–
அவாச்யவாதா³ம்ʼஶ்ச ப³ஹூன்வதி³ஷ்யந்தி தவாஹிதா꞉ ।
நிந்த³ந்தஸ்தவ ஸாமர்த்²யம்ʼ ததோ து³꞉க²தரம்ʼ நு கிம் ॥ 2-36 ॥
அவாச்யவாதா³ன் அவக்தவ்யவாதா³ம்ʼஶ்ச ப³ஹூன் அனேகப்ரகாரான் வதி³ஷ்யந்தி
தவ அஹிதா꞉ ஶத்ரவ꞉ நிந்த³ந்த꞉ குத்ஸயந்த꞉ தவ த்வதீ³யம்ʼ ஸாமர்த்²யம்ʼ
நிவாதகவசாதி³யுத்³த⁴நிமித்தம் । தத꞉ தஸ்மாத் நிந்தா³ப்ராப்தேர்து³꞉கா²த் து³꞉க²தரம்ʼ
நு கிம், தத꞉ கஷ்டதரம்ʼ து³꞉க²ம்ʼ நாஸ்தீத்யர்த²꞉ ॥ யுத்³தே⁴ புன꞉ க்ரியமாணே
கர்ணாதி³பி⁴꞉ —
ஹதோ வா ப்ராப்ஸ்யஸி ஸ்வர்க³ம்ʼ ஜித்வா வா போ⁴க்ஷ்யஸே மஹீம் ।
தஸ்மாது³த்திஷ்ட² கௌந்தேய யுத்³தா⁴ய க்ருʼதநிஶ்சய꞉ ॥ 2-37 ॥
ஹதோ வா ப்ராப்ஸ்யஸி ஸ்வர்க³ம், ஹத꞉ ஸன் ஸ்வர்க³ம்ʼ ப்ராப்ஸ்யஸி । ஜித்வா வா கர்ணாதீ³ன்
ஶூரான் போ⁴க்ஷ்யஸே மஹீம் । உப⁴யதா²பி தவ லாப⁴ ஏவேத்யபி⁴ப்ராய꞉ । யத ஏவம்ʼ
தஸ்மாத் உத்திஷ்ட² கௌந்தேய யுத்³தா⁴ய க்ருʼதநிஶ்சய꞉ “ஜேஷ்யாமி ஶத்ரூன்,
மரிஷ்யாமி வா” இதி நிஶ்சயம்ʼ க்ருʼத்வேத்யர்த²꞉ ॥ தத்ர யுத்³த⁴ம்ʼ ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ
இத்யேவம்ʼ யுத்⁴யமானஸ்யோபதே³ஶமிமம்ʼ ஶ்ருʼணு —
ஸுக²து³꞉கே² ஸமே க்ருʼத்வா லாபா⁴லாபௌ⁴ ஜயாஜயௌ ।
ததோ யுத்³தா⁴ய யுஜ்யஸ்வ நைவம்ʼ பாபமவாப்ஸ்யஸி ॥ 2-38 ॥
ஸுக²து³꞉கே² ஸமே துல்யே க்ருʼத்வா, ராக³த்³வேஷாவப்யக்ருʼத்வேத்யேதத் ।
ததா² லாபா⁴லாபௌ⁴ ஜயாஜயௌ ச ஸமௌ க்ருʼத்வா ததோ யுத்³தா⁴ய யுஜ்யஸ்வ
க⁴டஸ்வ । ந ஏவம்ʼ யுத்³த⁴ம்ʼ குர்வன் பாபம்ʼ அவாப்ஸ்யஸி । இத்யேஷ உபதே³ஶ꞉
ப்ராஸங்கி³க꞉ ॥ ஶோகமோஹாபநயனாய லௌகிகோ ந்யாய꞉ “ஸ்வத⁴ர்மமபி
சாவேக்ஷ்ய” (ப⁴. கீ³. 2-31) இத்யாத்³யை꞉ ஶ்லோகைருக்த꞉, ந து தாத்பர்யேண ।
பரமார்த²த³ர்ஶனமிஹ ப்ரக்ருʼதம் । தச்சோக்தமுபஸம்ʼஹ்ரியதே –“ஏஷா
தே(அ)பி⁴ஹிதா” (ப⁴. கீ³. 2-39) இதி ஶாஸ்த்ரவிஷயவிபா⁴க³ப்ரத³ர்ஶனாய ।
இஹ ஹி ப்ரத³ர்ஶிதே புன꞉ ஶாஸ்த்ரவிஷயவிபா⁴கே³ உபரிஷ்டாத் “ஜ்ஞானயோகே³ன
ஸாங்க்²யானாம்ʼ கர்மயோகே³ன யோகி³னாம்” (ப⁴. கீ³. 3-3) இதி நிஷ்டா²த்³வயவிஷயம்ʼ
ஶாஸ்த்ரம்ʼ ஸுக²ம்ʼ ப்ரவர்திஷ்யதே, ஶ்ரோதாரஶ்ச விஷயவிபா⁴கே³ன ஸுக²ம்ʼ
க்³ரஹீஷ்யந்தி இத்யத ஆஹ —
ஏஷா தே(அ)பி⁴ஹிதா ஸாங்க்²யே பு³த்³தி⁴ர்யோகே³ த்விமாம்ʼ ஶ்ருʼணு ।
பு³த்³த்⁴யா யுக்தோ யயா பார்த² கர்மப³ந்த⁴ம்ʼ ப்ரஹாஸ்யஸி ॥ 2-39 ॥
ஏஷா தே துப்⁴யம்ʼ அபி⁴ஹிதா உக்தா ஸாங்க்²யே பரமார்த²வஸ்துவிவேகவிஷயே பு³த்³தி⁴꞉
ஜ்ஞானம்ʼ ஸாக்ஷாத் ஶோகமோஹாதி³ஸம்ʼஸார-ஹேதுதோ³ஷநிவ்ருʼத்திகாரணம் । யோகே³ து
தத்ப்ராப்த்யுபாயே நி꞉ஸங்க³தயா த்³வந்த்³வப்ரஹாணபூர்வகம்ʼ ஈஶ்வராராத⁴னார்தே²
கர்மயோகே³ கர்மானுஷ்டா²னே ஸமாதி⁴யோகே³ ச இமாம்ʼ அனந்தரமேவோச்யமானாம்ʼ
பு³த்³தி⁴ம்ʼ ஶ்ருʼணு । தாம்ʼ ச பு³த்³தி⁴ம்ʼ ஸ்தௌதி ப்ரரோசனார்த²ம்ʼ — பு³த்³த்⁴யா யயா
யோக³விஷயயா யுக்த꞉ ஹே பார்த², கர்மப³ந்த⁴ம்ʼ கர்மைவ த⁴ர்மாத⁴ர்மாக்²யோ
ப³ந்த⁴꞉ கர்மப³ந்த⁴꞉ தம்ʼ ப்ரஹாஸ்யஸி ஈஶ்வரப்ரஸாத³நிமித்தஜ்ஞானப்ராப்த்யைவ
இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ கிஞ்ச அன்யத் —
நேஹாபி⁴க்ரமநாஶோ(அ)ஸ்தி ப்ரத்யவாயோ ந வித்³யதே ।
ஸ்வல்பமப்யஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய த்ராயதே மஹதோ ப⁴யாத் ॥ 2-40 ॥
ந இஹ மோக்ஷமார்கே³ கர்மயோகே³ அபி⁴க்ரமநாஶ꞉ அபி⁴க்ரமணமபி⁴க்ரம꞉
ப்ராரம்ப⁴꞉ தஸ்ய நாஶ꞉ நாஸ்தி யதா² க்ருʼஷ்யாதே³꞉ । யோக³விஷயே ப்ராரம்ப⁴ஸ்ய
ந அனைகாந்திகப²லத்வமித்யர்த²꞉ । கிஞ்ச — நாபி சிகித்ஸாவத் ப்ரத்யவாய꞉
வித்³யதே ப⁴வதி । கிம்ʼ து ஸ்வல்பமபி அஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய யோக³த⁴ர்மஸ்ய அனுஷ்டி²தம்ʼ
த்ராயதே ரக்ஷதி மஹத꞉ ப⁴யாத் ஸம்ʼஸாரப⁴யாத் ஜன்மமரணாதி³லக்ஷணாத் ॥
யேயம்ʼ ஸாங்க்²யே பு³த்³தி⁴ருக்தா யோகே³ ச, வக்ஷ்யமாணலக்ஷணா ஸா —
வ்யவஸாயாத்மிகா பு³த்³தி⁴ரேகேஹ குருநந்த³ன ।
ப³ஹுஶாகா² ஹ்யனந்தாஶ்ச பு³த்³த⁴யோ(அ)வ்யவஸாயினாம் ॥ 2-41 ॥
வ்யவஸாயாத்மிகா நிஶ்சயஸ்வபா⁴வா ஏகா ஏவ பு³த்³தி⁴꞉
இதரவிபரீதபு³த்³தி⁴ஶாகா²பே⁴த³ஸ்ய பா³தி⁴கா, ஸம்யக்ப்ரமாணஜனிதத்வாத்,
இஹ ஶ்ரேயோமார்கே³ ஹே குருநந்த³ன । யா꞉ புன꞉ இதரா விபரீதபு³த்³த⁴ய꞉,
யாஸாம்ʼ ஶாகா²பே⁴த³ப்ரசாரவஶாத் அனந்த꞉ அபார꞉ அனுபரத꞉ ஸம்ʼஸாரோ
நித்யப்ரததோ விஸ்தீர்ணோ ப⁴வதி, ப்ரமாணஜனிதவிவேகபு³த்³தி⁴நிமித்தவஶாச்ச
உபரதாஸ்வனந்தபே⁴த³பு³த்³தி⁴ஷு ஸம்ʼஸாரோ(அ)ப்யுபரமதே தா பு³த்³த⁴ய꞉
ப³ஹுஶாகா²꞉ ப³ஹ்வய꞉ ஶாகா²꞉ யாஸாம்ʼ தா꞉ ப³ஹுஶாகா²꞉, ப³ஹுபே⁴தா³ இத்யேதத் ।
ப்ரதிஶாகா²பே⁴தே³ன ஹி அனந்தாஶ்ச பு³த்³த⁴ய꞉ । கேஷாம் ? அவ்யவஸாயினாம்ʼ
ப்ரமாணஜனிதவிவேகபு³த்³தி⁴ரஹிதாநாமித்யர்த²꞉ ॥
யேஷாம்ʼ வ்வவஸாயாத்மிகா பு³த்³தி⁴ர்னாஸ்தி தே —
யாமிமாம்ʼ புஷ்பிதாம்ʼ வாசம்ʼ ப்ரவத³ந்த்யவிபஶ்சித꞉ ।
வேத³வாத³ரதா꞉ பார்த² நான்யத³ஸ்தீதி வாதி³ன꞉ ॥ 2-42 ॥
யாம்ʼ இமாம்ʼ வக்ஷ்யமாணாம்ʼ புஷ்பிதாம்ʼ புஷ்பித இவ வ்ருʼக்ஷ꞉
ஶோப⁴மானாம்ʼ ஶ்ரூயமாணரமணீயாம்ʼ வாசம்ʼ வாக்யலக்ஷணாம்ʼ ப்ரவத³ந்தி
கே ? அவிபஶ்சித꞉ அமேத⁴ஸ꞉ அவிவேகின இத்யர்த²꞉ । வேத³வாத³ரதா꞉
ப³ஹ்வர்த²வாத³ப²லஸாத⁴னப்ரகாஶகேஷு வேத³வாக்யேஷு ரதா꞉ ஹே பார்த², ந அன்யத்
ஸ்வர்க³பஶ்வாதி³ப²லஸாத⁴னேப்⁴ய꞉ கர்மப்⁴ய꞉ அஸ்தி
இதி ஏவம்ʼ வாதி³ன꞉ வத³னஶீலா꞉ ॥ தே ச —
காமாத்மான꞉ ஸ்வர்க³பரா ஜன்மகர்மப²லப்ரதா³ம் ।
க்ரியாவிஶேஷப³ஹுலாம்ʼ போ⁴கை³ஶ்வர்யக³திம்ʼ ப்ரதி ॥ 2-43 ॥
காமாத்மான꞉ காமஸ்வபா⁴வா꞉, காமபரா இத்யர்த²꞉ । ஸ்வர்க³பரா꞉ ஸ்வர்க³꞉ பர꞉
புருஷார்த²꞉ யேஷாம்ʼ தே ஸ்வர்க³பரா꞉ ஸ்வர்க³ப்ரதா⁴னா꞉ । ஜன்மகர்மப²லப்ரதா³ம்ʼ
கர்மண꞉ ப²லம்ʼ கர்மப²லம்ʼ ஜன்மைவ கர்மப²லம்ʼ ஜன்மகர்மப²லம்ʼ தத்
ப்ரத³தா³தீதி ஜன்மகர்மப²லப்ரதா³, தாம்ʼ வாசம் । ப்ரவத³ந்தி இத்யனுஷஜ்யதே ।
க்ரியாவிஶேஷப³ஹுலாம்ʼ க்ரியாணாம்ʼ விஶேஷா꞉ க்ரியாவிஶேஷா꞉ தே ப³ஹுலா யஸ்யாம்ʼ
வாசி தாம்ʼ ஸ்வர்க³பஶுபுத்ராத்³யர்தா²꞉ யயா வாசா பா³ஹுல்யேன ப்ரகாஶ்யந்தே ।
போ⁴கை³ஶ்வர்யக³திம்ʼ ப்ரதி போ⁴க³ஶ்ச ஐஶ்வர்யம்ʼ ச போ⁴கை³ஶ்வர்யே, தயோர்க³தி꞉
ப்ராப்தி꞉ போ⁴கை³ஶ்வர்யக³தி꞉, தாம்ʼ ப்ரதி ஸாத⁴னபூ⁴தா꞉ யே க்ரியாவிஶேஷா꞉
தத்³ப³ஹுலாம்ʼ தாம்ʼ வாசம்ʼ ப்ரவத³ந்த꞉ மூடா⁴꞉ ஸம்ʼஸாரே பரிவர்தந்தே இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥
தேஷாம்ʼ ச —
போ⁴கை³ஶ்வர்யப்ரஸக்தானாம்ʼ தயாபஹ்ருʼதசேதஸாம் ।
வ்யவஸாயாத்மிகா பு³த்³தி⁴꞉ ஸமாதௌ⁴ ந விதீ⁴யதே ॥ 2-44 ॥
போ⁴கை³ஶ்வர்யப்ரஸக்தானாம்ʼ போ⁴க³꞉ கர்தவ்ய꞉ ஐஶ்வர்யம்ʼ ச இதி
போ⁴கை³ஶ்வர்யயோரேவ ப்ரணயவதாம்ʼ ததா³த்மபூ⁴தானாம் । தயா க்ரியாவிஶேஷப³ஹுலயா
வாசா அபஹ்ருʼதசேதஸாம்ʼ ஆச்சா²தி³தவிவேகப்ரஜ்ஞானாம்ʼ வ்யவஸாயாத்மிகா ஸாங்க்²யே
யோகே³ வா பு³த்³தி⁴꞉ ஸமாதௌ⁴ ஸமாதீ⁴யதே அஸ்மின் புருஷோபபோ⁴கா³ய ஸர்வமிதி ஸமாதி⁴꞉
அந்த꞉கரணம்ʼ பு³த்³தி⁴꞉ தஸ்மின் ஸமாதௌ⁴, ந விதீ⁴யதே ந ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥
யே ஏவம்ʼ விவேகபு³த்³தி⁴ரஹிதா꞉ தேஷாம்ʼ காமாத்மனாம்ʼ யத் ப²லம்ʼ ததா³ஹ —
த்ரைகு³ண்யவிஷயா வேதா³ நிஸ்த்ரைகு³ண்யோ ப⁴வார்ஜுன ।
நிர்த்³வந்த்³வோ நித்யஸத்த்வஸ்தோ² நிர்யோக³க்ஷேம ஆத்மவான் ॥ 2-45 ॥
த்ரைகு³ண்யவிஷயா꞉ த்ரைகு³ண்யம்ʼ ஸம்ʼஸாரோ விஷய꞉ ப்ரகாஶயிதவ்ய꞉ யேஷாம்ʼ தே வேதா³꞉
த்ரைகு³ண்யவிஷயா꞉ । த்வம்ʼ து நிஸ்த்ரைகு³ண்யோ ப⁴வ அர்ஜுன,
நிஷ்காமோ ப⁴வ இத்யர்த²꞉ । நிர்த்³வந்த்³வ꞉ ஸுக²து³꞉க²ஹேதூ
ஸப்ரதிபக்ஷௌ பதா³ர்தௌ² த்³வந்த்³வஶப்³த³வாச்யௌ,
தத꞉ நிர்க³த꞉ நிர்த்³வந்த்³வோ ப⁴வ । நித்யஸத்த்வஸ்த²꞉ ஸதா³ ஸத்த்வகு³ணாஶ்ரிதோ ப⁴வ ।
ததா² நிர்யோக³க்ஷேம꞉ அனுபாத்தஸ்ய உபாதா³னம்ʼ யோக³꞉, உபாத்தஸ்ய ரக்ஷணம்ʼ க்ஷேம꞉,
யோக³க்ஷேமப்ரதா⁴னஸ்ய ஶ்ரேயஸி ப்ரவ்ருʼத்திர்து³ஷ்கரா இத்யத꞉ நிர்யோக³க்ஷேமோ ப⁴வ ।
ஆத்மவான் அப்ரமத்தஶ்ச ப⁴வ । ஏஷ தவ உபதே³ஶ꞉ ஸ்வத⁴ர்மமனுதிஷ்ட²த꞉ ॥
ஸர்வேஷு வேதோ³க்தேஷு கர்மஸு யான்யுக்தான்யனந்தானி ப²லானி தானி நாபேக்ஷ்யந்தே
சேத், கிமர்த²ம்ʼ தானி ஈஸ்வராயேத்யனுஷ்டீ²யந்தே இத்யுச்யதே ; ஶ்ருʼணு —
யாவானர்த² உத³பானே ஸர்வத꞉ஸம்ப்லுதோத³கே ।
தாவான் ஸர்வேஷு வேதே³ஷு ப்³ராஹ்மணஸ்ய விஜானத꞉ ॥ 2-46 ॥
யதா² லோகே கூபதடா³கா³த்³யனேகஸ்மின் உத³பானே பரிச்சி²ன்னோத³கே யாவான்
யாவத்பரிமாண꞉ ஸ்னானபாநாதி³꞉ அர்த²꞉ ப²லம்ʼ ப்ரயோஜனம்ʼ ஸ ஸர்வ꞉ அர்த²꞉ ஸர்வத꞉
ஸம்ப்லுதோத³கே(அ)பி ய꞉ அர்த²꞉ தாவானேவ ஸம்பத்³யதே, தத்ர அந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²꞉ ।
ஏவம்ʼ தாவான் தாவத்பரிமாண ஏவ ஸம்பத்³யதே ஸர்வேஷு வேதே³ஷு வேதோ³க்தேஷு கர்மஸு
ய꞉ அர்த²꞉ யத்கர்மப²லம்ʼ ஸ꞉ அர்த²꞉ ப்³ராஹ்மணஸ்ய ஸந்ந்யாஸின꞉ பரமார்த²தத்த்வம்ʼ
விஜானத꞉ ய꞉ அர்த²꞉ யத் விஜ்ஞானப²லம்ʼ ஸர்வத꞉ஸம்ப்லுதோத³கஸ்தா²னீயம்ʼ தஸ்மின்
தாவானேவ ஸம்பத்³யதே தத்ரைவாந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²꞉ । “யதா² க்ருʼதாய
விஜிதாயாத⁴ரேயா꞉ ஸம்ʼயந்த்யேவமேனம்ʼ ஸர்வம்ʼ தத³பி⁴ஸமேதி யத் கிஞ்சித் ப்ரஜா꞉
ஸாது⁴ குர்வந்தி யஸ்தத்³வேத³ யத்ஸ வேத³” (சா². உ. 4-1-4)இதி ஶ்ருதே꞉ ।
“ஸர்வம்ʼ கர்மாகி²லம்” (ப⁴. கீ³. 4-33) இதி ச வக்ஷ்யதி । தஸ்மாத் ப்ராக்
ஜ்ஞானநிஷ்டா²தி⁴காரப்ராப்தே꞉ கர்மண்யதி⁴க்ருʼதேன கூபதடா³கா³த்³யர்த²ஸ்தா²னீயமபி
கர்ம கர்தவ்யம் ॥ தவ ச —
கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே மா ப²லேஷு கதா³சன ।
மா கர்மப²லஹேதுர்பூ⁴ர்மா தே ஸங்கோ³(அ)ஸ்த்வகர்மணி ॥ 2-47 ॥
கர்மண்யேவ அதி⁴கார꞉ ந ஜ்ஞானநிஷ்டா²யாம்ʼ தே தவ । தத்ர ச கர்ம
குர்வத꞉ மா ப²லேஷு அதி⁴கார꞉ அஸ்து, கர்மப²லத்ருʼஷ்ணா மா பூ⁴த் கதா³சன
கஸ்யாஞ்சித³ப்யவஸ்தா²யாமித்யர்த²꞉ । யதா³ கர்மப²லே த்ருʼஷ்ணா தே ஸ்யாத்
ததா³ கர்மப²லப்ராப்தே꞉ ஹேது꞉ ஸ்யா꞉, ஏவம்ʼ மா கர்மப²லஹேது꞉ பூ⁴꞉ । யதா³ ஹி
கர்மப²லத்ருʼஷ்ணாப்ரயுக்த꞉ கர்மணி ப்ரவர்ததே ததா³ கர்மப²லஸ்யைவ ஜன்மனோ
ஹேதுர்ப⁴வேத் । யதி³ கர்மப²லம்ʼ நேஷ்யதே, கிம்ʼ கர்மணா து³꞉க²ரூபேண ? இதி மா தே
தவ ஸங்க³꞉ அஸ்து அகர்மணி அகரணே ப்ரீதிர்மா பூ⁴த் ॥ யதி³ கர்மப²லப்ரயுக்தேன
ந கர்தவ்யம்ʼ கர்ம, கத²ம்ʼ தர்ஹி கர்தவ்யமிதி ; உச்யதே —
யோக³ஸ்த²꞉ குரு கர்மாணி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா த⁴னஞ்ஜய ।
ஸித்³த்⁴யஸித்³த்⁴யோ꞉ ஸமோ பூ⁴த்வா ஸமத்வம்ʼ யோக³ உச்யதே ॥ 2-48 ॥
யோக³ஸ்த²꞉ ஸன் குரு கர்மாணி கேவலமீஶ்வரார்த²ம் ; தத்ராபி “ஈஶ்வரோ
மே துஷ்யது” இதி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா த⁴னஞ்ஜய । ப²லத்ருʼஷ்ணாஶூன்யேன
க்ரியமாணே கர்மணி ஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜா ஜ்ஞானப்ராப்திலக்ஷணாஸித்³தி⁴꞉, தத்³விபர்யயஜா
அஸித்³தி⁴꞉, தயோ꞉ ஸித்³த்⁴யஸித்³த்⁴யோ꞉ அபி ஸம꞉ துல்ய꞉ பூ⁴த்வா குரு கர்மாணி । கோ(அ)ஸௌ
யோக³꞉ யத்ரஸ்த²꞉ குரு இதி உக்தம் ? இத³மேவ தத் — ஸித்³த்⁴யஸித்³த்⁴யோ꞉ ஸமத்வம்ʼ
யோக³꞉ உச்யதே ॥ யத்புன꞉ ஸமத்வபு³த்³தி⁴யுக்தமீஶ்வராராத⁴னார்த²ம்ʼ கர்மோக்தம்,
ஏதஸ்மாத்கர்மண꞉ —
தூ³ரேண ஹ்யவரம்ʼ கர்ம பு³த்³தி⁴யோகா³த்³த⁴னஞ்ஜய ।
பு³த்³தௌ⁴ ஶரணமன்விச்ச² க்ருʼபணா꞉ ப²லஹேதவ꞉ ॥ 2-49 ॥
தூ³ரேண அதிவிப்ரகர்ஷேண அத்யந்தமேவ ஹி அவரம்ʼ அத⁴மம்ʼ நிக்ருʼஷ்டம்ʼ
கர்ம ப²லார்தி²னா க்ரியமாணம்ʼ பு³த்³தி⁴யோகா³த் ஸமத்வபு³த்³தி⁴யுக்தாத் கர்மண꞉,
ஜன்மமரணாதி³ஹேதுத்வாத் । ஹே த⁴னஞ்ஜய, யத ஏவம்ʼ தத꞉ யோக³விஷயாயாம்ʼ பு³த்³தௌ⁴
தத்பரிபாகஜாயாம்ʼ வா ஸாங்க்²யபு³த்³தௌ⁴ ஶரணம்ʼ ஆஶ்ரயமப⁴யப்ராப்திகாரணம்
அன்விச்ச² ப்ரார்த²யஸ்வ, பரமார்த²ஜ்ஞானஶரணோ ப⁴வேத்யர்த²꞉ । யத꞉
அவரம்ʼ கர்ம குர்வாணா꞉ க்ருʼபணா꞉ தீ³னா꞉ ப²லஹேதவ꞉ ப²லத்ருʼஷ்ணாப்ரயுக்தா꞉
ஸந்த꞉, “யோ வா ஏதத³க்ஷரம்ʼ கா³ர்க்³யவிதி³த்வாஸ்மால்லோகாத்ப்ரைதி ஸ
க்ருʼபண꞉” (ப்³ருʼ. உ. 3-8-10) இதி ஶ்ருதே꞉ ॥ ஸமத்வபு³த்³தி⁴யுக்த꞉ ஸன்
ஸ்வத⁴ர்மமனுதிஷ்ட²ன் யத்ப²லம்ʼ ப்ராப்னோதி தச்ச்²ருʼணு —
பு³த்³தி⁴யுக்தோ ஜஹாதீஹ உபே⁴ ஸுக்ருʼதது³ஷ்க்ருʼதே ।
தஸ்மாத்³யோகா³ய யுஜ்யஸ்வ யோக³꞉ கர்மஸு கௌஶலம் ॥ 2-50 ॥
பு³த்³தி⁴யுக்த꞉ கர்மஸமத்வவிஷயயா பு³த்³த்⁴யா யுக்த꞉ பு³த்³தி⁴யுக்த꞉ ஸ꞉
ஜஹாதி பரித்யஜதி இஹ அஸ்மின் லோகே உபே⁴ ஸுக்ருʼதது³ஷ்க்ருʼதே புண்யபாபே
ஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜ்ஞானப்ராப்தித்³வாரேண யத꞉, தஸ்மாத் ஸமத்வபு³த்³தி⁴யோகா³ய
யுஜ்யஸ்வ க⁴டஸ்வ । யோகோ³ ஹி கர்மஸு கௌஶலம், ஸ்வத⁴ர்மாக்²யேஷு கர்மஸு
வர்தமானஸ்ய யா ஸித்³த்⁴யாஸித்³த்⁴யோ꞉ ஸமத்வபு³த்³தி⁴꞉ ஈஶ்வரார்பிதசேதஸ்தயா தத்
கௌஶலம்ʼ குஶலபா⁴வ꞉ । தத்³தி⁴ கௌஶலம்ʼ யத் ப³ந்த⁴னஸ்வபா⁴வான்யபி கர்மாணி
ஸமத்வபு³த்³த்⁴யா ஸ்வபா⁴வாத் நிவர்தந்தே । தஸ்மாத்ஸமத்வபு³த்³தி⁴யுக்தோ ப⁴வ த்வம் ॥
யஸ்மாத் —
கர்மஜம்ʼ பு³த்³தி⁴யுக்தம்ʼ ஹி ப²லம்ʼ த்யக்த்வா மனீஷிண꞉ ।
ஜன்மப³ந்த⁴விநிர்முக்தா꞉ பத³ம்ʼ க³ச்ச²ந்த்யநாமயம் ॥ 2-51 ॥
கர்மஜம்ʼ ப²லம்ʼ த்யக்த்வா இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ।
இஷ்டாநிஷ்டதே³ஹப்ராப்தி꞉ கர்மஜம்ʼ ப²லம்ʼ கர்மப்⁴யோ ஜாதம்ʼ பு³த்³தி⁴யுக்தா꞉
ஸமத்வபு³த்³தி⁴யுக்தா꞉ ஸந்த꞉ ஹி யஸ்மாத் ப²லம்ʼ த்யக்த்வா பரித்யஜ்ய
மனீஷிண꞉ ஜ்ஞானினோ பூ⁴த்வா, ஜன்மப³ந்த⁴விநிர்முக்தா꞉ ஜன்மைவ ப³ந்த⁴꞉
ஜன்மப³ந்த⁴꞉ தேன விநிர்முக்தா꞉ ஜீவந்த ஏவ ஜன்மப³ந்தா⁴த் விநிர்முக்தா꞉
ஸந்த꞉, பத³ம்ʼ பரமம்ʼ விஷ்ணோ꞉ மோக்ஷாக்²யம்ʼ க³ச்ச²ந்தி அநாமயம்ʼ
ஸர்வோபத்³ரவரஹிதமித்யர்த²꞉ । அத²வா “பு³த்³தி⁴யோகா³த்³த⁴னஞ்ஜய”
(ப⁴. கீ³. 2-49) இத்யாரப்⁴ய பரமார்த²த³ர்ஶனலக்ஷணைவ
ஸர்வத꞉ஸம்ப்லுதோத³கஸ்தா²னீயா கர்மயோக³ஜஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜனிதா
பு³த்³தி⁴ர்த³ர்ஶிதா, ஸாக்ஷாத்ஸுக்ருʼதது³ஷ்க்ருʼதப்ரஹாணாதி³ஹேதுத்வஶ்ரவணாத் ॥
யோகா³னுஷ்டா²னஜனிதஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜா பு³த்³தி⁴꞉ கதா³ ப்ராப்ஸ்யதே இத்யுச்யதே —
யதா³ தே மோஹகலிலம்ʼ பு³த்³தி⁴ர்வ்யதிதரிஷ்யதி ।
ததா³ க³ந்தாஸி நிர்வேத³ம்ʼ ஶ்ரோதவ்யஸ்ய ஶ்ருதஸ்ய ச ॥ 2-52 ॥
யதா³ யஸ்மின்காலே தே தவ மோஹகலிலம்ʼ மோஹாத்மகமவிவேகரூபம்ʼ காலுஷ்யம்ʼ யேன
ஆத்மானாத்மவிவேகபோ³த⁴ம்ʼ கலுஷீக்ருʼத்ய விஷயம்ʼ ப்ரத்யந்த꞉கரணம்ʼ ப்ரவர்ததே,
தத் தவ பு³த்³தி⁴꞉ வ்யதிதரிஷ்யதி வ்யதிக்ரமிஷ்யதி, அதிஶுத்³த⁴பா⁴வமாபத்ஸ்யதே
இத்யர்த²꞉ । ததா³ தஸ்மின் காலே க³ந்தாஸி ப்ராப்ஸ்யஸி நிர்வேத³ம்ʼ வைராக்³யம்ʼ ஶ்ரோதவ்யஸ்ய
ஶ்ருதஸ்ய ச, ததா³ ஶ்ரோதவ்யம்ʼ ஶ்ருதம்ʼ ச தே நிஷ்ப²லம்ʼ
ப்ரதிபா⁴தீத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ மோஹகலிலாத்யயத்³வாரேண
லப்³தா⁴த்மவிவேகஜப்ரஜ்ஞ꞉ கதா³ கர்மயோக³ஜம்ʼ ப²லம்ʼ
பரமார்த²யோக³மவாப்ஸ்யாமீதி சேத், தத் ஶ்ருʼணு —
ஶ்ருதிவிப்ரதிபன்னா தே யதா³ ஸ்தா²ஸ்யதி நிஶ்சலா ।
ஸமாதா⁴வசலா பு³த்³தி⁴ஸ்ததா³ யோக³மவாப்ஸ்யஸி ॥ 2-53 ॥
ஶ்ருதிவிப்ரதிபன்னா அனேகஸாத்⁴யஸாத⁴னஸம்ப³ந்த⁴ப்ரகாஶனஶ்ருதிபி⁴꞉ ஶ்ரவணை꞉
ப்ரவ்ருʼத்திநிவ்ருʼத்திலக்ஷணை꞉ விப்ரதிபன்னா நானாப்ரதிபன்னா விக்ஷிப்தா ஸதீ தே
தவ பு³த்³தி⁴꞉ யதி³ யஸ்மின் காலே ஸ்தா²ஸ்யதி ஸ்தி²ரீபூ⁴தா ப⁴விஷ்யதி நிஶ்சலா
விக்ஷேபசலனவர்ஜிதா ஸதீ ஸமாதௌ⁴, ஸமாதீ⁴யதே சித்தமஸ்மின்னிதி ஸமாதி⁴꞉
ஆத்மா, தஸ்மின் ஆத்மனி இத்யேதத் । அசலா தத்ராபி விகல்பவர்ஜிதா இத்யேதத் । பு³த்³தி⁴꞉
அந்த꞉கரணம் । ததா³ தஸ்மின்காலே யோக³ம்ʼ அவாப்ஸ்யஸி விவேகப்ரஜ்ஞாம்ʼ ஸமாதி⁴ம்ʼ
ப்ராப்ஸ்யஸி ॥ ப்ரஶ்னபீ³ஜம்ʼ ப்ரதிலப்⁴ய அர்ஜுன உவாச லப்³த⁴ஸமாதி⁴ப்ரஜ்ஞஸ்ய
லக்ஷணபு³பு⁴த்ஸயா —
அர்ஜுன உவாச —
ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய கா பா⁴ஷா ஸமாதி⁴ஸ்த²ஸ்ய கேஶவ ।
ஸ்தி²ததீ⁴꞉ கிம்ʼ ப்ருʼபா⁴ஷேத கிமாஸீத வ்ரஜேத கிம் ॥ 2-54 ॥
ஸ்தி²தா ப்ரதிஷ்டி²தா “அஹமஸ்மி பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம” இதி ப்ரஜ்ஞா யஸ்ய
ஸ꞉ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ꞉ தஸ்ய ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய கா பா⁴ஷா கிம்ʼ பா⁴ஷணம்ʼ வசனம்ʼ
கத²மஸௌ பரைர்பா⁴ஷ்யதே ஸமாதி⁴ஸ்த²ஸ்ய ஸமாதௌ⁴ ஸ்தி²தஸ்ய ஹே கேஶவ ।
ஸ்தி²ததீ⁴꞉ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ꞉ ஸ்வயம்ʼ வா கிம்ʼ ப்ரபா⁴ஷேத । கிம்ʼ ஆஸீத் வ்ரஜேத கிம்
ஆஸனம்ʼ வ்ரஜனம்ʼ வா தஸ்ய கத²மித்யர்த²꞉ । ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய லக்ஷணமனேன
ஶ்லோகேன ப்ருʼச்ச்²யதே ॥ யோ ஹ்யாதி³த ஏவ ஸன்ன்யஸ்ய கர்மாணி ஜ்ஞானயோக³நிஷ்டா²யாம்ʼ
ப்ரவ்ருʼத்த꞉, யஶ்ச கர்மயோகே³ன, தயோ꞉ “ப்ரஜஹாதி” இத்யாரப்⁴ய
ஆ அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே꞉ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞலக்ஷணம்ʼ ஸாத⁴னம்ʼ சோபதி³ஶ்யதே ।
ஸர்வத்ரைவ ஹி அத்⁴யாத்மஶாஸ்த்ரே க்ருʼதார்த²லக்ஷணானி யானி தான்யேவ ஸாத⁴னானி
உபதி³ஶ்யந்தே, யத்னஸாத்⁴யத்வாத் । யானி யத்னஸாத்⁴யானி ஸாத⁴னானி லக்ஷணானி ச
ப⁴வந்தி தானி ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ப்ரஜஹாதி யதா³ காமான்ஸர்வான்பார்த² மனோக³தான் ।
ஆத்மன்யேவாத்மனா துஷ்ட꞉ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ததோ³ச்யதே ॥ 2-55 ॥
ப்ரஜஹாதி ப்ரகர்ஷேண ஜஹாதி பரித்யஜ்யதி யதா³ யஸ்மின்காலே ஸர்வான் ஸமஸ்தான்
காமான் இச்சா²பே⁴தா³ன் ஹே பார்த², மனோக³தான் மனஸி ப்ரவிஷ்டான் ஹ்ருʼதி³ ப்ரவிஷ்டான் ।
ஸர்வகாமபரித்யாகே³ துஷ்டிகாரணாபா⁴வாத் ஶரீரதா⁴ரணநிமித்தஶேஷே ச ஸதி
உன்மத்தப்ரமத்தஸ்யேவ ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ப்ராப்தா, இத்யத உச்யதே — ஆத்மன்யேவ
ப்ரத்யகா³த்மஸ்வரூபே ஏவ ஆத்மனா ஸ்வேனைவ பா³ஹ்யலாப⁴நிரபேக்ஷ꞉ துஷ்ட꞉
பரமார்த²த³ர்ஶனாம்ருʼதரஸலாபே⁴ன அன்யஸ்மாத³லம்ப்ரத்யயவான் ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ꞉
ஸ்தி²தா ப்ரதிஷ்டி²தா ஆத்மானாத்மவிவேகஜா ப்ரஜ்ஞா யஸ்ய ஸ꞉ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ꞉ வித்³வான்
ததா³ உச்யதே । த்யக்தபுத்ரவித்தலோகைஷண꞉ ஸந்ந்யாஸீ ஆத்மாராம ஆத்மக்ரீட³꞉
ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
து³꞉கே²ஷ்வனுத்³விக்³னமனா꞉ ஸுகே²ஷு விக³தஸ்ப்ருʼஹ꞉ ।
வீதராக³ப⁴யக்ரோத⁴꞉ ஸ்தி²ததீ⁴ர்முநிருச்யதே ॥ 2-56 ॥
து³꞉கே²ஷு ஆத்⁴யாத்மிகாதி³ஷு ப்ராப்தேஷு ந உத்³விக்³னம்ʼ ந ப்ரக்ஷுபி⁴தம்ʼ து³꞉க²ப்ராப்தௌ
மனோ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ அனுத்³விக்³ன- மனா꞉ । ததா² ஸுகே²ஷு ப்ராப்தேஷு விக³தா
ஸ்ப்ருʼஹா த்ருʼஷ்ணா யஸ்ய, ந அக்³நிரிவ இந்த⁴நாத்³யாதா⁴னே ஸுகா²ன்யனு விவர்த⁴தே
ஸ விக³தஸ்ப்ருʼஹ꞉ । வீதராக³ப⁴யக்ரோத⁴꞉ ராக³ஶ்ச ப⁴யம்ʼ ச க்ரோத⁴ஶ்ச
வீதா விக³தா யஸ்மாத் ஸ வீதராக³ப⁴யக்ரோத⁴꞉ । ஸ்தி²ததீ⁴꞉ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞோ முனி꞉
ஸந்ந்யாஸீ ததா³ உச்யதே ॥ கிஞ்ச —
ய꞉ ஸர்வத்ரானபி⁴ஸ்னேஹஸ்தத்தத்ப்ராப்ய ஶுபா⁴ஶுப⁴ம் ।
நாபி⁴னந்த³தி ந த்³வேஷ்டி தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா ॥ 2-57 ॥
ய꞉ முனி꞉ ஸர்வத்ர தே³ஹஜீவிதாதி³ஷ்வபி அனபி⁴ஸ்னேஹ꞉ அபி⁴ஸ்னேஹவர்ஜித꞉ தத்தத்
ப்ராப்ய ஶுபா⁴ஶுப⁴ம்ʼ தத்தத் ஶுப⁴ம்ʼ அஶுப⁴ம்ʼ வா லப்³த்⁴வா ந அபி⁴னந்த³தி ந
த்³வேஷ்டி ஶுப⁴ம்ʼ ப்ராப்ய ந துஷ்யதி ந ஹ்ருʼஷ்யதி, அஶுப⁴ம்ʼ ச ப்ராப்ய ந
த்³வேஷ்டி இத்யர்த²꞉ । தஸ்ய ஏவம்ʼ ஹர்ஷவிஷாத³வர்ஜிதஸ்ய விவேகஜா ப்ரஜ்ஞா
ப்ரதிஷ்டி²தா ப⁴வதி ॥ கிஞ்ச–
யதா³ ஸம்ʼஹரதே சாயம்ʼ கூர்மோ(அ)ங்கா³னீவ ஸர்வஶ꞉ ।
இந்த்³ரியாணீந்த்³ரியார்தே²ப்⁴யஸ்தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா ॥ 2-58 ॥
யதா³ ஸம்ʼஹரதே ஸம்யகு³பஸம்ʼஹரதே ச அயம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²யாம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்தோ யதி³
கூர்ம꞉ அங்கா³னி இவ யதா² கூர்ம꞉ ப⁴யாத் ஸ்வான்யங்கா³னி உபஸம்ʼஹரதி ஸர்வஶ꞉
ஸர்வத꞉, ஏவம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்ட²꞉ இந்த்³ரியாணி இந்த்³ரியார்தே²ப்⁴ய꞉ ஸர்வவிஷயேப்⁴ய꞉
உபஸம்ʼஹரதே । தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா இத்யுக்தார்த²ம்ʼ வாக்யம் ॥ தத்ர
விஷயானனாஹரத꞉ ஆதுரஸ்யாபி இந்த்³ரியாணி கூர்மாங்கா³னீவ ஸம்ʼஹ்ரியந்தே ந து
தத்³விஷயோ ராக³꞉ ஸ கத²ம்ʼ ஸம்ʼஹ்ரியதே இதி உச்யதே —
விஷயா விநிவர்தந்தே நிராஹாரஸ்ய தே³ஹின꞉ ।
ரஸவர்ஜம்ʼ ரஸோ(அ)ப்யஸ்ய பரம்ʼ த்³ருʼஷ்ட்வா நிவர்ததே ॥ 2-59 ॥
யத்³யபி விஷயா꞉ விஷயோபலக்ஷிதானி விஷயஶப்³த³வாச்யானி இந்த்³ரியாணி
நிராஹாரஸ்ய அனாஹ்ரியமாணவிஷயஸ்ய கஷ்டே தபஸி ஸ்தி²தஸ்ய மூர்க²ஸ்யாபி
விநிவர்தந்தே தே³ஹினோ தே³ஹவத꞉ ரஸவர்ஜம்ʼ ரஸோ ராகோ³ விஷயேஷு ய꞉ தம்ʼ
வர்ஜயித்வா । ரஸஶப்³தோ³ ராகே³ ப்ரஸித்³த⁴꞉, ஸ்வரஸேன ப்ரவ்ருʼத்த꞉ ரஸிக꞉
ரஸஜ்ஞ꞉, இத்யாதி³த³ர்ஶனாத் । ஸோ(அ)பி ரஸோ ரஞ்ஜனாரூப꞉ ஸூக்ஷ்ம꞉ அஸ்ய
யதே꞉ பரம்ʼ பரமார்த²தத்த்வம்ʼ ப்³ரஹ்ம த்³ருʼஷ்ட்வா உபலப்⁴ய “அஹமேவ
தத்” இதி வர்தமானஸ்ய நிவர்ததே நிர்பீ³ஜம்ʼ விஷயவிஜ்ஞானம்ʼ
ஸம்பத்³யதே இத்யர்த²꞉ । ந அஸதி ஸம்யக்³த³ர்ஶனே ரஸஸ்ய உச்சே²த³꞉ । தஸ்மாத்
ஸம்யக்³த³ர்ஶனாத்மிகாயா꞉ ப்ரஜ்ஞாயா꞉ ஸ்தை²ர்யம்ʼ கர்தவ்யமித்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥
ஸம்யக்³த³ர்ஶனலக்ஷணப்ரஜ்ஞாஸ்தை²ர்யம்ʼ சிகீர்ஷதா ஆதௌ³ இந்த்³ரியாணி ஸ்வவஶே
ஸ்தா²பயிதவ்யானி, யஸ்மாத்தத³னவஸ்தா²பனே தோ³ஷமாஹ —
யததோ ஹ்யபி கௌந்தேய புருஷஸ்ய விபஶ்சித꞉ ।
இந்த்³ரியாணி ப்ரமாதீ²னி ஹரந்தி ப்ரஸப⁴ம்ʼ மன꞉ ॥ 2-60 ॥
யதத꞉ ப்ரயத்னம்ʼ குர்வத꞉ ஹி யஸ்மாத் கௌந்தேய புருஷஸ்ய விபஶ்சித꞉
மேதா⁴வின꞉ அபி இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ । இந்த்³ரியாணி ப்ரமாதீ²னி
ப்ரமத²னஶீலானி விஷயாபி⁴முக²ம்ʼ ஹி புருஷம்ʼ விக்ஷோப⁴யந்தி ஆகுலீகுர்வந்தி,
ஆகுலீக்ருʼத்ய ச ஹரந்தி ப்ரஸப⁴ம்ʼ ப்ரஸஹ்ய ப்ரகாஶமேவ பஶ்யதோ
விவேகவிஜ்ஞானயுக்தம்ʼ மன꞉ ॥ யத꞉ தஸ்மாத் —
தானி ஸர்வாணி ஸம்ʼயம்ய யுக்த ஆஸீத மத்பர꞉ ।
வஶே ஹி யஸ்யேந்த்³ரியாணி தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா ॥ 2-61 ॥
தானி ஸர்வாணி ஸம்ʼயம்ய ஸம்ʼயமனம்ʼ வஶீகரணம்ʼ க்ருʼத்வா யுக்த꞉ ஸமாஹித꞉ ஸன்
ஆஸீத மத்பர꞉ அஹம்ʼ வாஸுதே³வ꞉ ஸர்வப்ரத்யகா³த்மா பரோ யஸ்ய ஸ꞉ மத்பர꞉,
“ந அன்யோ(அ)ஹம்ʼ தஸ்மாத்” இதி ஆஸீத இத்யர்த²꞉ । ஏவமாஸீனஸ்ய யதே꞉
வஶே ஹி யஸ்ய இந்த்³ரியாணி வர்தந்தே அப்⁴யாஸப³லாத் தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா ॥
அதே²தா³னீம்ʼ பராப⁴விஷ்யத꞉ஸர்வானர்த²மூலமித³முச்யதே —
த்⁴யாயதோ விஷயான்பும்ʼஸ꞉ ஸங்க³ஸ்தேஷூபஜாயதே ।
ஸங்கா³த்ஸஞ்ஜாயதே காம꞉ காமாத்க்ரோதோ⁴(அ)பி⁴ஜாயதே ॥ 2-62 ॥
த்⁴யாயத꞉ சிந்தயத꞉ விஷயான் ஶப்³தா³தீ³ன் விஷயவிஶேஷான் ஆலோசயத꞉ பும்ʼஸ꞉
புருஷஸ்ய ஸங்க³꞉ ஆஸக்தி꞉ ப்ரீதி꞉ தேஷு விஷயேஷு உபஜாயதே உத்பத்³யதே ।
ஸங்கா³த் ப்ரீதே꞉ ஸஞ்ஜாயதே ஸமுத்பத்³யதே காம꞉ த்ருʼஷ்ணா । காமாத் குதஶ்சித்
ப்ரதிஹதாத் க்ரோத⁴꞉ அபி⁴ஜாயதே ॥
க்ரோதா⁴த்³ப⁴வதி ஸம்மோஹ꞉ ஸம்மோஹாத்ஸ்ம்ருʼதிவிப்⁴ரம꞉ ।
ஸ்ம்ருʼதிப்⁴ரம்ʼஶாத்³பு³த்³தி⁴நாஶோ பு³த்³தி⁴நாஶாத்ப்ரணஶ்யதி ॥ 2-63 ॥
க்ரோதா⁴த் ப⁴வதி ஸம்மோஹ꞉ அவிவேக꞉ கார்யாகார்யவிஷய꞉ । க்ருத்³தோ⁴
ஹி ஸம்மூட⁴꞉ ஸன் கு³ருமப்யாக்ரோஶதி । ஸம்மோஹாத் ஸ்ம்ருʼதிவிப்⁴ரம꞉
ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶாஹிதஸம்ʼஸ்காரஜனிதாயா꞉ ஸ்ம்ருʼதே꞉ ஸ்யாத் விப்⁴ரமோ ப்⁴ரம்ʼஶ꞉
ஸ்ம்ருʼத்யுத்பத்திநிமித்த-ப்ராப்தௌ அனுத்பத்தி꞉ । தத꞉ ஸ்ம்ருʼதிப்⁴ரம்ʼஶாத் பு³த்³தி⁴நாஶ꞉
பு³த்³தே⁴ர்நாஶ꞉ । கார்யாகார்யவிஷயவிவேகாயோக்³யதா அந்த꞉கரணஸ்ய பு³த்³தே⁴ர்நாஶ
உச்யதே । பு³த்³தி⁴நாஶாத் ப்ரணஶ்யதி । தாவதே³வ ஹி புருஷ꞉ யாவத³ந்த꞉கரணம்ʼ
ததீ³யம்ʼ கார்யாகார்யவிஷயவிவேகயோக்³யம் । தத³யோக்³யத்வே நஷ்ட ஏவ புருஷோ
ப⁴வதி । அத꞉ தஸ்யாந்த꞉கர்ணஸ்ய பு³த்³தே⁴ர்நாஶாத் ப்ரணஸ்யதி புருஷார்தா²யோக்³யோ
ப⁴வதீத்யர்த²꞉ ॥ ஸர்வானர்த²ஸ்ய மூலமுக்தம்ʼ விஷயாபி⁴த்⁴யானம் । அத² இதா³னீம்ʼ
மோக்ஷகாரணமித³முச்யதே —
ராக³த்³வேஷவியுக்தைஸ்து விஷயானிந்த்³ரியைஶ்சரன் ।
ஆத்மவஶ்யைர்விதே⁴யாத்மா ப்ரஸாத³மதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 2-64 ॥
ராக³த்³வேஷவியுக்தை꞉ ராக³ஶ்ச த்³வேஷஶ்ச ராக³த்³வேஷௌ, தத்புர꞉ஸரா ஹி
இந்த்³ரியாணாம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ஸ்வாபா⁴விகீ, தத்ர யோ முமுக்ஷு꞉ ப⁴வதி ஸ꞉ தாப்⁴யாம்ʼ
வியுக்தை꞉ ஶ்ரோத்ராதி³பி⁴꞉ இந்த்³ரியை꞉ விஷயான் அவர்ஜனீயான் சரன் உபலப⁴மான꞉
ஆத்மவஶ்யை꞉ ஆத்மன꞉ வஶ்யானி வஶீபூ⁴தானி இந்த்³ரியாணி தை꞉ ஆத்மவஶ்யை꞉
விதே⁴யாத்மா இச்சா²த꞉ விதே⁴ய꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ அயம்ʼ ப்ரஸாத³ம்
அதி⁴க³ச்ச²தி । ப்ரஸாத³꞉ ப்ரஸன்னதா ஸ்வாஸ்த்²யம் ॥ ப்ரஸாதே³ ஸதி கிம்ʼ ஸ்யாத்
இத்யுச்யதே —
ப்ரஸாதே³ ஸர்வது³꞉கா²னாம்ʼ ஹாநிரஸ்யோபஜாயதே ।
ப்ரஸன்னசேதஸோ ஹ்யாஶு பு³த்³தி⁴꞉ பர்யவதிஷ்ட²தே ॥ 2-65 ॥
ப்ரஸாதே³ ஸர்வது³꞉கா²னாம்ʼ ஆத்⁴யாத்மிகாதீ³னாம்ʼ ஹானி꞉ விநாஶ꞉ அஸ்ய யதே꞉
உபஜாயதே । கிஞ்ச — ப்ரஸன்னசேதஸ꞉ ஸ்வஸ்தா²ந்த꞉கரணஸ்ய
ஹி யஸ்மாத் ஆஶு ஶீக்⁴ரம்ʼ பு³த்³தி⁴꞉ பர்யவதிஷ்ட²தே ஆகாஶமிவ பரி
ஸமந்தாத் அவதிஷ்ட²தே, ஆத்மஸ்வரூபேணைவ நிஶ்சலீப⁴வதீத்யர்த²꞉ ॥
ஏவம்ʼ ப்ரஸன்னசேதஸ꞉ அவஸ்தி²தபு³த்³தே⁴꞉ க்ருʼதக்ருʼத்யதா யத꞉, தஸ்மாத்
ராக³த்³வேஷவியுக்தை꞉ இந்த்³ரியை꞉ ஶாஸ்த்ராவிருத்³தே⁴ஷு அவர்ஜனீயேஷு யுக்த꞉
ஸமாசரேத் இதி வாக்யார்த²꞉ ॥ ஸேயம்ʼ ப்ரஸன்னதா ஸ்தூயதே —
நாஸ்தி பு³த்³தி⁴ரயுக்தஸ்ய ந சாயுக்தஸ்ய பா⁴வனா ।
ந சாபா⁴வயத꞉ ஶாந்திரஶாந்தஸ்ய குத꞉ ஸுக²ம் ॥ 2-66 ॥
நாஸ்தி ந வித்³யதே ந ப⁴வதீத்யர்த²꞉, பு³த்³தி⁴꞉ ஆத்மஸ்வரூபவிஷயா அயுக்தஸ்ய
அஸமாஹிதாந்த꞉கரணஸ்ய । ந ச அஸ்தி அயுக்தஸ்ய பா⁴வனா ஆத்மஜ்ஞாநாபி⁴நிவேஶ꞉
ததா² — ந ச அஸ்தி அபா⁴வயத꞉ ஆத்மஜ்ஞாநாபி⁴நிவேஶமகுர்வத꞉ ஶாந்தி꞉
உபஶம꞉ । அஶாந்தஸ்ய குத꞉ ஸுக²ம் ? இந்த்³ரியாணாம்ʼ ஹி விஷயஸேவாத்ருʼஷ்ணாத꞉
நிவ்ருʼத்திர்யா தத்ஸுக²ம், ந விஷயவிஷயா த்ருʼஷ்ணா । து³꞉க²மேவ ஹி ஸா ।
ந த்ருʼஷ்ணாயாம்ʼ ஸத்யாம்ʼ ஸுக²ஸ்ய க³ந்த⁴மாத்ரமப்யுபபத்³யதே இத்யர்த²꞉ ॥
அயுக்தஸ்ய கஸ்மாத்³பு³த்³தி⁴ர்னாஸ்தி இத்யுச்யதே —
இந்த்³ரியாணாம்ʼ ஹி சரதாம்ʼ யன்மனோ(அ)னுவிதீ⁴யதே ।
தத³ஸ்ய ஹரதி ப்ரஜ்ஞாம்ʼ வாயுர்னாவமிவாம்ப⁴ஸி ॥ 2-67 ॥
இந்த்³ரியாணாம்ʼ ஹி யஸ்மாத் சரதாம்ʼ ஸ்வஸ்வவிஷயேஷு ப்ரவர்தமானானாம்ʼ யத் மன꞉
அனுவிதீ⁴யதே அனுப்ரவர்ததே தத் இந்த்³ரியவிஷயவிகல்பனேன ப்ரவ்ருʼத்தம்ʼ மன꞉
அஸ்ய யதே꞉ ஹரதி ப்ரஜ்ஞாம்ʼ ஆத்மானாத்மவிவேகஜாம்ʼ நாஶயதி । கத²ம் ? வாயு꞉
நாவமிவ அம்ப⁴ஸி உத³கே ஜிக³மிஷதாம்ʼ மார்கா³து³த்³த்⁴ருʼத்ய உன்மார்கே³ யதா² வாயு꞉
நாவம்ʼ ப்ரவர்தயதி, ஏவமாத்மவிஷயாம்ʼ ப்ரஜ்ஞாம்ʼ ஹ்ருʼத்வா மனோ விஷயவிஷயாம்ʼ
கரோதி ॥ “யததோ ஹி” (ப⁴. கீ³. 2-60) இத்யுபன்யஸ்தஸ்யார்த²ஸ்ய
அனேகதா⁴ உபபத்திமுக்த்வா தம்ʼ சார்த²முபபாத்³ய உபஸம்ʼஹரதி —
தஸ்மாத்³யஸ்ய மஹாபா³ஹோ நிக்³ருʼஹீதானி ஸர்வஶ꞉ ।
இந்த்³ரியாணீந்த்³ரியார்தே²ப்⁴யஸ்தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா ॥ 2-68 ॥
இந்த்³ரியாணாம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்தௌ தோ³ஷ உபபாதி³தோ யஸ்மாத், தஸ்மாத் யஸ்ய யதே꞉ ஹே
மஹாபா³ஹோ, நிக்³ருʼஹீதானி ஸர்வஶ꞉ ஸர்வப்ரகாரை꞉ மானஸாதி³பே⁴தை³꞉ இந்த்³ரியாணி
இந்த்³ரியார்தே²ப்⁴ய꞉ ஶப்³தா³தி³ப்⁴ய꞉ தஸ்ய ப்ரஜ்ஞா ப்ரதிஷ்டி²தா ॥ யோ(அ)யம்ʼ
லௌகிகோ வைதி³கஶ்ச வ்யவஹார꞉ ஸ உத்பன்னவிவேகஜ்ஞானஸ்ய ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய
அவித்³யாகார்யத்வாத் அவித்³யாநிவ்ருʼத்தௌ நிவர்ததே, அவித்³யாயாஶ்ச வித்³யாவிரோதா⁴த்
நிவ்ருʼத்தி꞉, இத்யேதமர்த²ம்ʼ ஸ்பு²டீகுர்வன் ஆஹ —
யா நிஶா ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ தஸ்யாம்ʼ ஜாக³ர்தி ஸம்ʼயமீ ।
யஸ்யாம்ʼ ஜாக்³ரதி பூ⁴தானி ஸா நிஶா பஶ்யதோ முனே꞉ ॥ 2-69 ॥
யா நிஶா ராத்ரி꞉ ஸர்வபதா³ர்தா²நாமவிவேககரீ தம꞉ஸ்வபா⁴வத்வாத் ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ
ஸர்வேஷாம்ʼ பூ⁴தானாம் । கிம்ʼ தத் பரமார்த²தத்த்வம்ʼ ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய
விஷய꞉ । யதா² நக்தஞ்சராணாம்ʼ அஹரேவ ஸத³ன்யேஷாம்ʼ நிஶா ப⁴வதி, தத்³வத்
நக்தஞ்சரஸ்தா²னீயாநாமஜ்ஞானாம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ நிஶேவ நிஶா பரமார்த²தத்த்வம்,
அகோ³சரத்வாத³தத்³பு³த்³தீ⁴னாம் । தஸ்யாம்ʼ பரமார்த²தத்த்வலக்ஷணாயாமஜ்ஞானநித்³ராயா꞉
ப்ரபு³த்³தோ⁴ ஜாக³ர்தி ஸம்ʼயமீ ஸம்ʼயமவான், ஜிதேந்த்³ரியோ யோகீ³த்யர்த²꞉ । யஸ்யாம்ʼ
க்³ராஹ்யக்³ராஹகபே⁴த³லக்ஷணாயாமவித்³யானஶாயாம்ʼ ப்ரஸுப்தான்யேவ பூ⁴தானி ஜாக்³ரதி இதி
உச்யந்தே, யஸ்யாம்ʼ நிஶாயாம்ʼ ப்ரஸுப்தா இவ ஸ்வப்னத்³ருʼஶ꞉, ஸா நிஶா அவித்³யாரூபத்வாத்
பரமார்த²தத்த்வம்ʼ பஶ்யதோ முனே꞉ ॥ அத꞉ கர்மாணி அவித்³யாவஸ்தா²யாமேவ
சோத்³யந்தே, ந வித்³யாவஸ்தா²யாம் । வித்³யாயாம்ʼ ஹி ஸத்யாம்ʼ உதி³தே ஸவிதரி
ஶார்வரமிவ தம꞉ ப்ரணாஶமுபக³ச்ச²தி அவித்³யா । ப்ராக் வித்³யோத்பத்தே꞉ அவித்³யா
ப்ரமாணபு³த்³த்⁴யா க்³ருʼஹ்யமாணா க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³ரூபா ஸதீ ஸர்வகர்மஹேதுத்வம்ʼ
ப்ரதிபத்³யதே । ந அப்ரமாணபு³த்³த்⁴யா க்³ருʼஹ்யமாணாயா꞉ கர்மஹேதுத்வோபபத்தி꞉,
“ப்ரமாணபூ⁴தேன வேதே³ன மம சோதி³தம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ கர்ம” இதி ஹி கர்மணி
கர்தா ப்ரவர்ததே, ந “அவித்³யாமாத்ரமித³ம்ʼ ஸர்வம்ʼ நிஶேவ” இதி । யஸ்ய
புன꞉ “நிஶேவ அவித்³யாமாத்ரமித³ம்ʼ ஸர்வம்ʼ பே⁴த³ஜாதம்” இதி ஜ்ஞானம்ʼ
தஸ்ய ஆத்மஜ்ஞஸ்ய ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸே ஏவ அதி⁴காரோ ந ப்ரவ்ருʼத்தௌ । ததா²
ச த³ர்ஶயிஷ்யதி –“தத்³பு³த்³த⁴யஸ்ததா³த்மான꞉” (ப⁴. கீ³. 5-17)
இத்யாதி³னா ஜ்ஞானநிஷ்டா²யாமேவ தஸ்ய அதி⁴காரம் ॥ தத்ராபி ப்ரவர்தகப்ரமாணாபா⁴வே
ப்ரவ்ருʼத்த்யனுபபத்தி꞉ இதி சேத், ந ; ஸ்வாத்மவிஷயத்வாதா³த்மவிஜ்ஞானஸ்ய । ந ஹி
ஆத்மன꞉ ஸ்வாத்மனி ப்ரவர்தகப்ரமாணாபேக்ஷதா, ஆத்மத்வாதே³வ । தத³ந்தத்வாச்ச
ஸர்வப்ரமாணானாம்ʼ ப்ரமாணத்வஸ்ய । ந ஹி ஆத்மஸ்வரூபாதி⁴க³மே ஸதி புன꞉
ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹார꞉ ஸம்ப⁴வதி । ப்ரமாத்ருʼத்வம்ʼ ஹி ஆத்மன꞉ நிவர்தயதி
அந்த்யம்ʼ ப்ரமாணம் ; நிவர்தயதே³வ ச அப்ரமாணீப⁴வதி, ஸ்வப்னகாலப்ரமாணமிவ
ப்ரபோ³தே⁴ । லோகே ச வஸ்த்வதி⁴க³மே ப்ரவ்ருʼத்திஹேதுத்த்வாத³ர்ஶனாத் ப்ரமாணஸ்ய ।
தஸ்மாத் ந ஆத்மவித³꞉ கர்மண்யதி⁴கார இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ விது³ஷ꞉ த்யக்தைஷணஸ்ய
ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய யதேரேவ மோக்ஷப்ராப்தி꞉, ந து அஸந்ந்யாஸின꞉ காமகாமின꞉
இத்யேதமர்த²ம்ʼ த்³ருʼஷ்டாந்தேன ப்ரதிபாத³யிஷ்யன் ஆஹ —
ஆபூர்யமாணமசலப்ரதிஷ்ட²ம்ʼ ஸமுத்³ரமாப꞉ ப்ரவிஶந்தி யத்³வத் ।
தத்³வத்காமா யம்ʼ ப்ரவிஶந்தி ஸர்வே ஸ ஶாந்திமாப்னோதி ந காமகாமீ ॥ 2-70 ॥
ஆபூர்யமாணம்ʼ அத்³பி⁴꞉ அசலப்ரதிஷ்ட²ம்ʼ அசலதயா ப்ரதிஷ்டா² அவஸ்தி²தி꞉
யஸ்ய தம்ʼ அசலப்ரதிஷ்ட²ம்ʼ ஸமுத்³ரம்ʼ ஆப꞉ ஸர்வதோ க³தா꞉ ப்ரவிஶந்தி
ஸ்வாத்மஸ்த²மவிக்ரியமேவ ஸந்தம்ʼ யத்³வத், தத்³வத் காமா꞉ விஷயஸந்நிதா⁴வபி
ஸர்வத꞉ இச்சா²விஶேஷா꞉ யம்ʼ புருஷம்ʼ — ஸமுத்³ரமிவ ஆப꞉ — அவிகுர்வந்த꞉
ப்ரவிஶந்தி ஸர்வே ஆத்மன்யேவ ப்ரலீயந்தே ந ஸ்வாத்மவஶம்ʼ குர்வந்தி, ஸ꞉ ஶாந்திம்ʼ
மோக்ஷம்ʼ ஆப்னோதி, ந இதர꞉ காமகாமீ, காம்யந்த இதி காமா꞉ விஷயா꞉ தான் காமயிதும்ʼ
ஶீலம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ காமகாமீ, நைவ ப்ராப்னோதி இத்யர்த²꞉ ॥ யஸ்மாதே³வம்ʼ தஸ்மாத்–
விஹாய காமான்ய꞉ ஸர்வான்புமாம்ʼஶ்சரதி நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉ ।
நிர்மமோ நிரஹங்கார꞉ ஸ ஶாந்திமதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 2-71 ॥
விஹாய பரித்யஜ்ய காமான் ய꞉ ஸந்ந்யாஸீ புமான் ஸர்வான் அஶேஷத꞉ கார்த்ஸ்ன்யேன
சரதி, ஜீவனமாத்ரசேஷ்டாஶேஷ꞉ பர்யடதீத்யர்த²꞉ । நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉
ஶரீரஜீவனமாத்ரே(அ)பி நிர்க³தா ஸ்ப்ருʼஹா யஸ்ய ஸ꞉ நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉ ஸன், நிர்மம꞉
ஶரீரஜீவனமாத்ராக்ஷிப்தபரிக்³ரஹே(அ)பி மமேத³ம்ʼ இத்யபபி⁴நிவேஶவர்ஜித꞉,
நிரஹங்கார꞉ வித்³யாவத்த்வாதி³நிமித்தாத்மஸம்பா⁴வனாரஹித꞉ இத்யேதத் । ஸ꞉ ஏவம்பூ⁴த꞉
ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ꞉ ப்³ரஹ்மவித் ஶாந்திம்ʼ ஸர்வஸம்ʼஸாரது³꞉கோ²பரமலக்ஷணாம்ʼ நிர்வாணாக்²யாம்
அதி⁴க³ச்ச²தி ப்ராப்னோதி ப்³ரஹ்மபூ⁴தோ ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥ ஸைஷா ஜ்ஞானநிஷ்டா²
ஸ்தூயதே —
ஏஷா ப்³ராஹ்மீ ஸ்தி²தி꞉ பார்த² நைனாம்ʼ ப்ராப்ய விமுஹ்யதி ।
ஸ்தி²த்வாஸ்யாமந்தகாலே(அ)பி ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ருʼச்ச²தி ॥ 2-72 ॥
ஏஷா யதோ²க்தா ப்³ராஹ்மீ ப்³ரஹ்மணி ப⁴வா இயம்ʼ ஸ்தி²தி꞉ ஸர்வம்ʼ கர்ம ஸன்ன்யஸ்ய
ப்³ரஹ்மரூபேணைவ அவஸ்தா²னம்ʼ இத்யேதத் । ஹே பார்த², ந ஏனாம்ʼ ஸ்தி²திம்ʼ ப்ராப்ய
லப்³த்⁴வா ந விமுஹ்யதி ந மோஹம்ʼ ப்ராப்னோதி । ஸ்தி²த்வா அஸ்யாம்ʼ ஸ்தி²தௌ ப்³ராஹ்ம்யாம்ʼ
யதோ²க்தாயாம்ʼ அந்தகாலே(அ)பி அந்த்யே வயஸ்யபி ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ʼ ப்³ரஹ்மநிர்வ்ருʼதிம்ʼ
மோக்ஷம்ʼ ருʼச்ச²தி க³ச்ச²தி । கிமு வக்தவ்யம்ʼ ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ஸன்ன்யஸ்ய
யாவஜ்ஜீவம்ʼ யோ ப்³ரஹ்மண்யேவ அவதிஷ்ட²தே ஸ ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ருʼச்ச²தி இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ ஸாங்க்²யயோகோ³ நாம த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥2 ॥
இதி ஶ்ரீமத்³-ஶங்கர-ப⁴க³வத꞉ க்ருʼதௌ கீ³தா-பா⁴ஷ்யே த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ த்ருʼதீயோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ரவ்ருʼத்திநிவ்ருʼத்திவிஷயபூ⁴தே த்³வே பு³த்³தீ⁴ ப⁴க³வதா நிர்தி³ஷ்டே,
ஸாங்க்²யே பு³த்³தி⁴꞉ யோகே³ பு³த்³தி⁴꞉ இதி ச । தத்ர “ப்ரஜஹாதி யதா³ காமான்”
(ப⁴. கீ³. 2-55) இத்யாரப்⁴ய ஆ அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே꞉ ஸாங்க்²யபு³த்³த்⁴யாஶ்ரிதானாம்ʼ
ஸந்ந்யாஸம்ʼ கர்தவ்யமுக்த்வா தேஷாம்ʼ தந்நிஷ்ட²தயைவ ச க்ருʼதார்த²தா உக்தா
— “ஏஷா ப்³ராஹ்மீ ஸ்தி²தி꞉” (ப⁴. கீ³. 2-72) இதி । அர்ஜுனாய
ச“கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே । । । மா தே ஸங்கோ³(அ)ஸ்த்வகர்மணி”
(ப⁴. கீ³. 2-47) இதி கர்மைவ கர்தவ்யமுக்தவான் யோக³பு³த்³தி⁴மாஶ்ரித்ய, ந தத
ஏவ ஶ்ரேய꞉ப்ராப்திம்ʼ உக்தவான் । ததே³ததா³லக்ஷ்ய பர்யாகுலீக்ருʼதபு³த்³தி⁴꞉ அர்ஜுன꞉
உவாச । கத²ம்ʼ ப⁴க்தாய ஶ்ரேயோர்தி²னே யத் ஸாக்ஷாத் ஶ்ரேய꞉ப்ராப்திஸாத⁴னம்ʼ
ஸாங்க்²யபு³த்³தி⁴நிஷ்டா²ம்ʼ ஶ்ராவயித்வா மாம்ʼ கர்மணி த்³ருʼஷ்டானேகானர்த²யுக்தே
பாரம்பர்யேணாபி அனைகாந்திகஶ்ரேய꞉ப்ராப்திப²லே நியுஞ்ஜ்யாத் இதி யுக்த꞉
பர்யாகுலீபா⁴வ꞉ அர்ஜுனஸ்ய, தத³னுரூபஶ்ச ப்ரஶ்ன꞉ “ஜ்யாயஸீ
சேத்” (ப⁴. கீ³. 3-1) இத்யாதி³꞉, ப்ரஶ்னாபாகரணவாக்யம்ʼ ச ப⁴க³வத꞉
யுக்தம்ʼ யதோ²க்தவிபா⁴க³விஷயே ஶாஸ்த்ரே ॥ கேசித்து — அர்ஜுனஸ்ய
ப்ரஶ்னார்த²மன்யதா² கல்பயித்வா தத்ப்ரதிகூலம்ʼ ப⁴க³வத꞉ ப்ரதிவசனம்ʼ
வர்ணயந்தி, யதா² ச ஆத்மனா ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரந்தே² கீ³தார்தோ² நிரூபித꞉
தத்ப்ரதிகூலம்ʼ ச இஹ புன꞉ ப்ரஶ்னப்ரதிவசனயோ꞉ அர்த²ம்ʼ நிரூபயந்தி ।
கத²ம் ? தத்ர ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரந்தே² தாவத் — ஸர்வேஷாமாஶ்ரமிணாம்ʼ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉
ஸமுச்சய꞉ கீ³தாஶாஸ்த்ரே நிரூபித꞉ அர்த²꞉ இத்யுக்தம் ; புன꞉ விஶேஷிதம்ʼ ச
யாவஜ்ஜீவஶ்ருதிசோதி³தானி கர்மாணி பரித்யஜ்ய கேவலாதே³வ ஜ்ஞானாத் மோக்ஷ꞉
ப்ராப்யதே இத்யேதத் ஏகாந்தேனைவ ப்ரதிஷித்³த⁴மிதி । இஹ து ஆஶ்ரமவிகல்பம்ʼ
த³ர்ஶயதா யாவஜ்ஜீவஶ்ருதிசோதி³தாநாமேவ கர்மணாம்ʼ பரித்யாக³ உக்த꞉ । தத்
கத²ம்ʼ ஈத்³ருʼஶம்ʼ விருத்³த⁴மர்த²ம்ʼ அர்ஜுனாய ப்³ரூயாத் ப⁴க³வான், ஶ்ரோதா வா
கத²ம்ʼ விருத்³த⁴மர்த²மவதா⁴ரயேத் ॥ தத்ரைதத் ஸ்யாத் — க்³ருʼஹஸ்தா²நாமேவ
ஶ்ரௌதகர்மபரித்யாகே³ன கேவலாதே³வ ஜ்ஞானாத் மோக்ஷ꞉ ப்ரதிஷித்⁴யதே, ந து
ஆஶ்ரமாந்தராணாமிதி । ஏதத³பி பூர்வோத்தரவிருத்³த⁴மேவ । கத²ம் ? ஸர்வாஶ்ரமிணாம்ʼ
ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ ஸமுச்சயோ கீ³தாஶாஸ்த்ரே நிஶ்சித꞉ அர்த²꞉ இதி ப்ரதிஜ்ஞாய
இஹ கத²ம்ʼ தத்³விருத்³த⁴ம்ʼ கேவலாதே³வ ஜ்ஞானாத் மோக்ஷம்ʼ ப்³ரூயாத் ஆஶ்ரமாந்தராணாம் ॥
அத² மதம்ʼ ஶ்ரௌதகர்மாபேக்ஷயா ஏதத்³வசனம்ʼ “கேவலாதே³வ ஜ்ஞானாத்
ஶ்ரௌதகர்மரஹிதாத் க்³ருʼஹஸ்தா²னாம்ʼ மோக்ஷ꞉ ப்ரதிஷித்⁴யதே” இதி ;
தத்ர க்³ருʼஹஸ்தா²னாம்ʼ வித்³யமானமபி ஸ்மார்தம்ʼ கர்ம அவித்³யமானவத் உபேக்ஷ்ய
“ஜ்ஞாநாதே³வ கேவலாத்” இத்யுச்யதே இதி । ஏதத³பி விருத்³த⁴ம் । கத²ம்?
க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்யைவ ஸ்மார்தகர்மணா ஸமுச்சிதாத் ஜ்ஞானாத் மோக்ஷ꞉ ப்ரதிஷித்⁴யதே
ந து ஆஶ்ரமாந்தராணாமிதி கத²ம்ʼ விவேகிபி⁴꞉ ஶக்யமவதா⁴ரயிதும் । கிஞ்ச
— யதி³ மோக்ஷஸாத⁴னத்வேன ஸ்மார்தானி கர்மாணி ஊர்த்⁴வரேதஸாம்ʼ ஸமுச்சீயந்தே
ததா² க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்யாபி இஷ்யதாம்ʼ ஸ்மார்தைரேவ ஸமுச்சயோ ந ஶ்ரௌதை꞉ ॥
அத² ஶ்ரௌதை꞉ ஸ்மார்தைஶ்ச க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்யைவ ஸமுச்சய꞉ மோக்ஷாய,
ஊர்த்⁴வரேதஸாம்ʼ து ஸ்மார்தகர்மமாத்ரஸமுச்சிதாத் ஜ்ஞானாத் மோக்ஷ இதி । தத்ரைவம்ʼ
ஸதி க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்ய ஆயாஸபா³ஹுல்யாத், ஶ்ரௌதம்ʼ ஸ்மார்தம்ʼ ச ப³ஹுது³꞉க²ரூபம்ʼ
கர்ம ஶிரஸி ஆரோபிதம்ʼ ஸ்யாத் ॥ அத² க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்யைவ ஆயாஸபா³ஹுல்யகாரணாத்
மோக்ஷ꞉ ஸ்யாத், ந ஆஶ்ரமாந்தராணாம்ʼ ஶ்ரௌதநித்யகர்மரஹிதத்வாத் இதி ।
தத³ப்யஸத், ஸர்வோபநிஷத்ஸு இதிஹாஸபுராணயோக³ஶாஸ்த்ரேஷு ச ஜ்ஞானாங்க³த்வேன
முமுக்ஷோ꞉ ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸவிதா⁴னாத், ஆஶ்ரமவிகல்பஸமுச்சயவிதா⁴னாச்ச
ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼத்யோ꞉ ॥ ஸித்³த⁴ஸ்தர்ஹி ஸர்வாஶ்ரமிணாம்ʼ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ ஸமுச்சய꞉
— ந, முமுக்ஷோ꞉ ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸவிதா⁴னாத் । “புத்ரைஷணாயா
வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம்ʼ சரந்தி”
(ப்³ருʼ. உ. 3-5-1) ”தஸ்மாத் ந்யாஸமேஷாம்ʼ தபஸாமதிரிக்தமாஹு꞉”
(தை. நா. 79) ”ந்யாஸ ஏவாத்யரேசயத்” (தை. நா. 78) இதி,
”ந கர்மணா ந ப்ரஜயா த⁴னேன த்யாகே³னைகே அம்ருʼதத்வமானஶு꞉”
(தை. நா. 12) இதி ச । “ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்”
(ஜா. உ. 4) இத்யாத்³யா꞉ ஶ்ருதய꞉ । ”த்யஜ த⁴ர்மமத⁴ர்மம்ʼ ச உபே⁴
ஸத்யாந்ருʼதே த்யஜ । உபே⁴ ஸத்யாந்ருʼதே த்யக்த்வா யேன த்யஜஸி தத்த்யஜ ।”
(மோ. த⁴. 329-40) ”ஸம்ʼஸாரமேவ நி꞉ஸாரம்ʼ த்³ருʼஷ்ட்வா ஸாரதி³த்³ருʼக்ஷயா ।
ப்ரவ்ரஜந்த்யக்ருʼதோத்³வாஹா꞉ பரம்ʼ வைராக்³யமாஶ்ரிதா꞉” இதி ப்³ருʼஹஸ்பதி꞉ ।
”கர்மணா ப³த்⁴யதே ஜந்துர்வித்³யயா ச விமுச்யதே । தஸ்மாத்கர்ம ந
குர்வந்தி யதய꞉ பாரத³ர்ஶின꞉” (மோ. த⁴. 241-7) இதி ஶுகானுஶாஸனம்
இஹாபி ச “ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸன்ன்யஸ்ய” (ப⁴. கீ³. 5-13)
இத்யாதி³ ॥ மோக்ஷஸ்ய ச அகார்யத்வாத் முமுக்ஷோ꞉ கர்மானர்த²க்யம் । நித்யானி
ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்தா²னி இதி சேத், ந ; அஸந்ந்யாஸிவிஷயத்வாத் ப்ரத்யவாயப்ராப்தே꞉
ந ஹி அக்³னிகார்யாத்³யகரணாத் ஸந்ந்யாஸின꞉ ப்ரத்யவாய꞉ கல்பயிதும்ʼ ஶக்ய꞉, யதா²
ப்³ரஹ்மசாரிணாமஸந்ந்யாஸிநாமபி கர்மிணாம் । ந தாவத் நித்யானாம்ʼ கர்மணாமபா⁴வாதே³வ
பா⁴வரூபஸ்ய ப்ரத்யவாயஸ்ய உத்பத்தி꞉ கல்பயிதும்ʼ ஶக்யா, “கத²மஸத꞉
ஸஜ்ஜாயேத” (சா². உ. 6-2-2) இதி அஸத꞉ ஸஜ்ஜன்மாஸம்ப⁴வஶ்ருதே꞉ । யதி³
விஹிதாகரணாத் அஸம்பா⁴வ்யமபி ப்ரத்யவாயம்ʼ ப்³ரூயாத் வேத³꞉, ததா³ அனர்த²கர꞉ வேத³꞉
அப்ரமாணமித்யுக்தம்ʼ ஸ்யாத் ; விஹிதஸ்ய கரணாகரணயோ꞉ து³꞉க²மாத்ரப²லத்வாத் ।
ததா² ச காரகம்ʼ ஶாஸ்த்ரம்ʼ ந ஜ்ஞாபகம்ʼ இத்யனுபபன்னார்த²ம்ʼ கல்பிதம்ʼ ஸ்யாத்
ந சைததி³ஷ்டம் । தஸ்மாத் ந ஸந்ந்யாஸினாம்ʼ கர்மாணி । அதோ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉
ஸமுச்சயானுபபத்தி꞉ ; “ஜ்யாயஸீ சேத் கர்மணஸ்தே மதா பு³த்³தி⁴꞉”
(ப⁴. கீ³. 3-1) இதி அர்ஜுனஸ்ய ப்ரஶ்னானுபபத்தேஶ்ச ॥ யதி³ ஹி ப⁴க³வதா
த்³விதீயே(அ)த்⁴யாயே ஜ்ஞானம்ʼ கர்ம ச ஸமுச்சித்ய த்வயா அனுஷ்டே²யம்ʼ இத்யுக்தம்ʼ
ஸ்யாத், தத꞉ அர்ஜுனஸ்ய ப்ரஶ்ன꞉ அனுபபன்ன꞉ “ஜ்யாயஸீ சேத்கர்மணஸ்தே
மதா பு³த்³தி⁴꞉” (ப⁴. கீ³. 3-1) இதி । அர்ஜுனாய சேத் பு³த்³தி⁴கர்மணீ
த்வயா அனுஷ்டே²ய இத்யுக்தே, யா கர்மணோ ஜ்யாயஸீ பு³த்³தி⁴꞉ ஸாபி உக்தைவ இதி
“தத் கிம்ʼ கர்மணி கோ⁴ரே மாம்ʼ நியோஜயஸி கேஶவ” (ப⁴. கீ³. 3-1) இதி
உபாலம்ப⁴꞉ ப்ரஶ்னோ வா ந கத²ஞ்சன உபபத்³யதே । ந ச அர்ஜுனஸ்யைவ ஜ்யாயஸீ
பு³த்³தி⁴꞉ ந அனுஷ்டே²யா இதி ப⁴க³வதா உக்தம்ʼ பூர்வம்ʼ இதி கல்பயிதும்ʼ யுக்தம்,
யேன “ஜ்யாயஸீ சேத்” இதி விவேகத꞉ ப்ரஶ்ன꞉ ஸ்யாத் ॥ யதி³ புன꞉
ஏகஸ்ய புருஷஸ்ய ஜ்ஞானகர்மணோர்விரோதா⁴த் யுக³பத³னுஷ்டா²னம்ʼ ந ஸம்ப⁴வதீதி
பி⁴ன்னபுருஷானுஷ்டே²யத்வம்ʼ ப⁴க³வதா பூர்வமுக்தம்ʼ ஸ்யாத், ததோ(அ)யம்ʼ ப்ரஶ்ன
உபபன்ன꞉ “ஜ்யாயஸீ சேத்” இத்யாதி³꞉ । அவிவேகத꞉ ப்ரஶ்னகல்பனாயாமபி
பி⁴ன்னபுருஷானுஷ்டே²யத்வேன ஜ்ஞானகர்மநிஷ்ட²யோ꞉ ப⁴க³வத꞉ ப்ரதிவசனம்ʼ
நோபபத்³யதே । ந ச அஜ்ஞானநிமித்தம்ʼ ப⁴க³வத்ப்ரதிவசனம்ʼ கல்பனீயம் ।
அஸ்மாச்ச பி⁴ன்னபுருஷானுஷ்டே²யத்வேன ஜ்ஞானகர்மநிஷ்ட²யோ꞉ ப⁴க³வத꞉
ப்ரதிவசனத³ர்ஶனாத் ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ ஸமுச்சயானுபபத்தி꞉ । தஸ்மாத்
கேவலாதே³வ ஜ்ஞானாத் மோக்ஷ இத்யேஷோ(அ)ர்தோ² நிஶ்சிதோ கீ³தாஸு ஸர்வோபநிஷத்ஸு ச ॥
ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ “ஏகம்ʼ வத³ நிஶ்சித்ய” (ப⁴. கீ³. 3-2) இதி ச
ஏகவிஷயைவ ப்ரார்த²னா அனுபபன்னா, உப⁴யோ꞉ ஸமுச்சயஸம்ப⁴வே । “குரு
கர்மைவ தஸ்மாத்த்வம்” (ப⁴. கீ³. 4-15) இதி ச ஜ்ஞானநிஷ்டா²ஸம்ப⁴வம்
அர்ஜுனஸ்ய அவதா⁴ரணேன த³ர்ஶயிஷ்யதி ॥
அர்ஜுன உவாச —
ஜ்யாயஸீ சேத்கர்மணஸ்தே மதா பு³த்³தி⁴ர்ஜனார்த³ன ।
தத்கிம்ʼ கர்மணி கோ⁴ரே மாம்ʼ நியோஜயஸி கேஶவ ॥ 3-1 ॥
ஜ்யாயஸீ ஶ்ரேயஸீ சேத் யதி³ கர்மண꞉ ஸகாஶாத் தே தவ மதா அபி⁴ப்ரேதா பு³த்³தி⁴꞉ ஹே
ஜனார்த³ன । யதி³ பு³த்³தி⁴கர்மணீ ஸமுச்சிதே இஷ்டே ததா³ ஏகம்ʼ ஶ்ரேய꞉ஸாத⁴னமிதி
கர்மணோ ஜ்யாயஸீ பு³த்³தி⁴꞉ இதி கர்மண꞉ அதிரிக்தகரணம்ʼ பு³த்³தே⁴ரனுபபன்னம்
அர்ஜுனேன க்ருʼதம்ʼ ஸ்யாத் ; ந ஹி ததே³வ தஸ்மாத் ப²லதோ(அ)திரிக்தம்ʼ ஸ்யாத் । ததா² ச,
கர்மண꞉ ஶ்ரேயஸ்கரீ ப⁴க³வதோக்தா பு³த்³தி⁴꞉, அஶ்ரேயஸ்கரம்ʼ ச கர்ம குர்விதி
மாம்ʼ ப்ரதிபாத³யதி, தத் கிம்ʼ நு காரணமிதி ப⁴க³வத உபாலம்ப⁴மிவ குர்வன் தத்
கிம்ʼ கஸ்மாத் கர்மணி கோ⁴ரே க்ரூரே ஹிம்ʼஸாலக்ஷணே மாம்ʼ நியோஜயஸி கேஶவ இதி ச
யதா³ஹ, தச்ச நோபபத்³யதே । அத² ஸ்மார்தேனைவ கர்மணா ஸமுச்சய꞉ ஸர்வேஷாம்ʼ
ப⁴க³வதா உக்த꞉ அர்ஜுனேன ச அவதா⁴ரிதஶ்சேத், “தத்கிம்ʼ கர்மணி கோ⁴ரே மாம்ʼ
நியோஜயஸி” (ப⁴. கீ³. 3-1) இத்யாதி³ கத²ம்ʼ யுக்தம்ʼ வசனம் ॥ கிஞ்ச–
வ்யாமிஶ்ரேணேவ வாக்யேன பு³த்³தி⁴ம்ʼ மோஹயஸீவ மே ।
ததே³கம்ʼ வத³ நிஶ்சித்ய யேன ஶ்ரேயோ(அ)ஹமாப்னுயாம் ॥ 3-2 ॥
வ்யாமிஶ்ரேணேவ, யத்³யபி விவிக்தாபி⁴தா⁴யீ ப⁴க³வான், ததா²பி மம மந்த³பு³த்³தே⁴꞉
வ்யாமிஶ்ரமிவ ப⁴க³வத்³வாக்யம்ʼ ப்ரதிபா⁴தி । தேன மம பு³த்³தி⁴ம்ʼ மோஹயஸி இவ, மம
பு³த்³தி⁴வ்யாமோஹாபனயாய ஹி ப்ரவ்ருʼத்த꞉ த்வம்ʼ து கத²ம்ʼ மோஹயஸி ? அத꞉ ப்³ரவீமி
பு³த்³தி⁴ம்ʼ மோஹயஸி இவ மே மம இதி । த்வம்ʼ து பி⁴ன்னகர்த்ருʼகயோ꞉ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉
ஏகபுருஷானுஷ்டா²னாஸம்ப⁴வம்ʼ யதி³ மன்யஸே, தத்ரைவம்ʼ ஸதி தத் தயோ꞉ ஏகம்ʼ
பு³த்³தி⁴ம்ʼ கர்ம வா இத³மேவ அர்ஜுனஸ்ய யோக்³யம்ʼ பு³த்³தி⁴ஶக்த்யவஸ்தா²னுரூபமிதி
நிஶ்சித்ய வத³ ப்³ரூஹி, யேன ஜ்ஞானேன கர்மணா வா அன்யதரேண ஶ்ரேய꞉ அஹம்
ஆப்னுயாம்ʼ ப்ராப்னுயாம் ; இதி யது³க்தம்ʼ தத³பி நோபபத்³யதே ॥ யதி³ ஹி கர்மிஷ்டா²யாம்ʼ
கு³ணபூ⁴தமபி ஜ்ஞானம்ʼ ப⁴க³வதா உக்தம்ʼ ஸ்யாத், தத் கத²ம்ʼ தயோ꞉ “ஏகம்ʼ
வத³” இதி ஏகவிஷயைவ அர்ஜுனஸ்ய ஶுஶ்ரூஷா ஸ்யாத் । ந ஹி ப⁴க³வதா
பூர்வமுக்தம்ʼ “அன்யதரதே³வ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ வக்ஷ்யாமி,நைவ த்³வயம்”
இதி, யேன உப⁴யப்ராப்த்யஸம்ப⁴வம்ʼ ஆத்மனோ மன்யமான꞉ ஏகமேவ ப்ரார்த²யேத் ॥
ப்ரஶ்னானுரூபமேவ ப்ரதிவசனம்ʼ ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
லோகே(அ)ஸ்மிந்த்³விவிதா⁴ நிஷ்டா² புரா ப்ரோக்தா மயானக⁴ ।
ஜ்ஞானயோகே³ன ஸாங்க்²யானாம்ʼ கர்மயோகே³ன யோகி³னாம் ॥ 3-3 ॥
லோகே அஸ்மின் ஶாஸ்த்ரார்தா²னுஷ்டா²நாதி³க்ருʼதானாம்ʼ த்ரைவர்ணிகானாம்ʼ த்³விவிதா⁴ த்³விப்ரகாரா
நிஷ்டா² ஸ்தி²தி꞉ அனுஷ்டே²யதாத்பர்யம்ʼ புரா பூர்வம்ʼ ஸர்கா³தௌ³ ப்ரஜா꞉ ஸ்ருʼஷ்ட்வா
தாஸாம்ʼ அப்⁴யுத³யநி꞉ஶ்ரேயஸமப்ராப்திஸாத⁴னம்ʼ வேதா³ர்த²ஸம்ப்ரதா³யமாவிஷ்குர்வதா
ப்ரோக்தா மயா ஸர்வஜ்ஞேன ஈஶ்வரேண ஹே அனக⁴ அபாப । தத்ர கா ஸா த்³விவிதா⁴
நிஷ்டா² இத்யாஹ — தத்ர ஜ்ஞானயோகே³ன ஜ்ஞானமேவ யோக³꞉ தேன ஸாங்க்²யானாம்
ஆத்மானாத்மவிஷயவிவேகவிஜ்ஞானவதாம்ʼ ப்³ரஹ்மசர்யாஶ்ரமாதே³வ க்ருʼதஸந்ந்யாஸானாம்ʼ
வேதா³ந்தவிஜ்ஞானஸுநிஶ்சிதார்தா²னாம்ʼ பரமஹம்ʼஸபரிவ்ராஜகானாம்ʼ ப்³ரஹ்மண்யேவ
அவஸ்தி²தானாம்ʼ நிஷ்டா² ப்ரோக்தா । கர்மயோகே³ன கர்மைவ யோக³꞉ கர்மயோக³꞉
தேன கர்மயோகே³ன யோகி³னாம்ʼ கர்மிணாம்ʼ நிஷ்டா² ப்ரோக்தா இத்யர்த²꞉ । யதி³ ச
ஏகேன புருஷேண ஏகஸ்மை புருஷார்தா²ய ஜ்ஞானம்ʼ கர்ம ச ஸமுச்சித்ய
அனுஷ்டே²யம்ʼ ப⁴க³வதா இஷ்டம்ʼ உக்தம்ʼ வக்ஷ்யமாணம்ʼ வா கீ³தாஸு வேதே³ஷு சோக்தம்,
கத²மிஹ அர்ஜுனாய உபஸன்னாய ப்ரியாய விஶிஷ்டபி⁴ன்னபுருஷகர்த்ருʼகே ஏவ
ஜ்ஞானகர்மநிஷ்டே² ப்³ரூயாத் ? யதி³ புன꞉ “அர்ஜுன꞉ ஜ்ஞானம்ʼ கர்ம ச
த்³வயம்ʼ ஶ்ருத்வா ஸ்வயமேவானுஷ்டா²ஸ்யதி அன்யேஷாம்ʼ து பி⁴ன்னபுருஷானுஷ்டே²யதாம்ʼ
வக்ஷ்யாமி இதி” மதம்ʼ ப⁴க³வத꞉ கல்ப்யேத, ததா³ ராக³த்³வேஷவான்
அப்ரமாணபூ⁴தோ ப⁴க³வான் கல்பித꞉ ஸ்யாத் । தச்சாயுக்தம் । தஸ்மாத் கயாபி யுக்த்யா
ந ஸமுச்சயோ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ ॥ யத் அர்ஜுனேன உக்தம்ʼ கர்மணோ ஜ்யாயஸ்த்வம்ʼ
பு³த்³தே⁴꞉, தச்ச ஸ்தி²தம், அநிராகரணாத் । தஸ்யாஶ்ச ஜ்ஞானநிஷ்டா²யா꞉
ஸந்ந்யாஸிநாமேவானுஷ்டே²யத்வம், பி⁴ன்னபுருஷானுஷ்டே²யத்வவசனாத் । ப⁴க³வத꞉
ஏவமேவ அனுமதமிதி க³ம்யதே ॥ “மாம்ʼ ச ப³ந்த⁴காரணே கர்மண்யேவ
நியோஜயஸி” இதி விஷண்ணமனஸமர்ஜுனம்ʼ “கர்ம நாரபே⁴”
இத்யேவம்ʼ மன்வானமாலக்ஷ்ய ஆஹ ப⁴க³வான் — ந கர்மணாமனாரம்பா⁴த் இதி ।
அத²வா — ஜ்ஞானகர்மநிஷ்ட²யோ꞉ பரஸ்பரவிரோதா⁴த் ஏகேன புருஷேண யுக³பத்
அனுஷ்டா²துமஶக்த்யத்வே ஸதி இதரேதரானபேக்ஷயோரேவ புருஷார்த²ஹேதுத்வே
ப்ராப்தே கர்மநிஷ்டா²யா ஜ்ஞானநிஷ்டா²ப்ராப்திஹேதுத்வேன புருஷார்த²ஹேதுத்வம், ந
ஸ்வாதந்த்ர்யேண ; ஜ்ஞானநிஷ்டா² து கர்மநிஷ்டோ²பாயலப்³தா⁴த்மிகா ஸதீ ஸ்வாதந்த்ர்யேண
புருஷார்த²ஹேது꞉ அன்யானபேக்ஷா, இத்யேதமர்த²ம்ʼ ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யன் ஆஹ ப⁴க³வான் —
ந கர்மணாமனாரம்பா⁴ந்நைஷ்கர்ம்யம்ʼ புருஷோ(அ)ஶ்னுதே ।
ந ச ஸன்ன்யஸநாதே³வ ஸித்³தி⁴ம்ʼ ஸமதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 3-4 ॥
ந கர்மணாம்ʼ க்ரியாணாம்ʼ யஜ்ஞாதீ³னாம்ʼ இஹ ஜன்மனி ஜன்மாந்தரே வா அனுஷ்டி²தானாம்
உபாத்தது³ரிதக்ஷயஹேதுத்வேன ஸத்த்வஶுத்³தி⁴காரணானாம்ʼ தத்காரணத்வேன ச
ஜ்ஞானோத்பத்தித்³வாரேண ஜ்ஞானநிஷ்டா²ஹேதூனாம், “ஜ்ஞானமுத்பத்³யதே பும்ʼஸாம்ʼ
க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண꞉ । யதா²த³ர்ஶதலப்ரக்²யே பஶ்யத்யாத்மானமாத்மனி”
(மோ. த⁴. 204-8) இத்யாதி³ஸ்மரணாத், அனாரம்பா⁴த் அனனுஷ்டா²னாத் நைஷ்கர்ம்யம்ʼ
நிஷ்கர்மபா⁴வம்ʼ கர்மஶூன்யதாம்ʼ ஜ்ஞானயோகே³ன நிஷ்டா²ம்ʼ நிஷ்க்ரியாத்மஸ்வரூபேணைவ
அவஸ்தா²னமிதி யாவத் । புருஷ꞉ ந அஶ்னுதே ந ப்ராப்னோதீத்யர்த²꞉ ॥
கர்மணாமனாரம்பா⁴ந்நைஷ்கர்ம்யம்ʼ நாஶ்னுதே இதி வசனாத் தத்³விபர்யயாத்
தேஷாமாரம்பா⁴த் நைஷ்கர்ம்யமஶ்னுதே இதி க³ம்யதே । கஸ்மாத் புன꞉ காரணாத்
கர்மணாமனாரம்பா⁴ந்நைஷ்கர்ம்யம்ʼ நாஶ்னுதே இதி ? உச்யதே, கர்மாரம்ப⁴ஸ்யைவ
நைஷ்கர்ம்யோபாயத்வாத் । ந ஹ்யுபாயமந்தரேண உபேயப்ராப்திரஸ்தி । கர்மயோகோ³பாயத்வம்ʼ
ச நைஷ்கர்ம்யலக்ஷணஸ்ய ஜ்ஞானயோக³ஸ்ய, ஶ்ருதௌ இஹ ச, ப்ரதிபாத³னாத் ।
ஶ்ருதௌ தாவத் ப்ரக்ருʼதஸ்ய ஆத்மலோகஸ்ய வேத்³யஸ்ய வேத³னோபாயத்வேன “தமேதம்ʼ
வேதா³னுவசனேன ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேன” (ப்³ருʼ. உ. 4-4-22)
இத்யாதி³னா கர்மயோக³ஸ்ய ஜ்ஞானயோகோ³பாயத்வம்ʼ ப்ரதிபாதி³தம் । இஹாபி ச —
“ஸந்ந்யாஸஸ்து மஹாபா³ஹோ து³꞉க²மாப்துமயோக³த꞉” (ப⁴. கீ³. 5-6)
“யோகி³ன꞉ கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வாத்மஶுத்³த⁴யே” (ப⁴. கீ³. 5-11)
“யஜ்ஞோ தா³னம்ʼ தபஶ்சைவ பாவனானி மனீஷிணாம்” (ப⁴. கீ³. 18-5)
இத்யாதி³ ப்ரதிபாத³யிஷ்யதி ॥ நனு ச ”அப⁴யம்ʼ ஸர்வபூ⁴தேப்⁴யோ த³த்த்வா
நைஷ்கர்ம்யமாசரேத்” (அஶ்வ. 46-18) இத்யாதௌ³ கர்தவ்யகர்மஸந்ந்யாஸாத³பி
நைஷ்கர்ம்யப்ராப்திம்ʼ த³ர்ஶயதி । லோகே ச கர்மணாமனாரம்பா⁴ந்நைஷ்கர்ம்யமிதி
ப்ரஸித்³த⁴தரம் । அதஶ்ச நைஷ்கர்ம்யார்தி²ன꞉ கிம்ʼ கர்மாரம்பே⁴ண ? இதி
ப்ராப்தம் । அத ஆஹ — ந ச ஸன்ன்யஸநாதே³வேதி । நாபி ஸன்ன்யஸநாதே³வ
கேவலாத் கர்மபரித்யாக³மாத்ராதே³வ ஜ்ஞானரஹிதாத் ஸித்³தி⁴ம்ʼ நைஷ்கர்ம்யலக்ஷணாம்ʼ
ஜ்ஞானயோகே³ன நிஷ்டா²ம்ʼ ஸமதி⁴க³ச்ச²தி ந ப்ராப்னோதி ॥ கஸ்மாத் புன꞉ காரணாத்
கர்மஸந்ந்யாஸமாத்ராதே³வ கேவலாத் ஜ்ஞானரஹிதாத் ஸித்³தி⁴ம்ʼ நைஷ்கர்ம்யலக்ஷணாம்ʼ
புருஷோ நாதி⁴க³ச்ச²தி இதி ஹேத்வாகாங்க்ஷாயாமாஹ —
ந ஹி கஶ்சித்க்ஷணமபி ஜாது திஷ்ட²த்யகர்மக்ருʼத் ।
கார்யதே ஹ்யவஶ꞉ கர்ம ஸர்வ꞉ ப்ரக்ருʼதிஜைர்கு³ணை꞉ ॥ 3-5 ॥
ந ஹி யஸ்மாத் க்ஷணமபி காலம்ʼ ஜாது கதா³சித் கஶ்சித் திஷ்ட²தி அகர்மக்ருʼத்
ஸன் । கஸ்மாத் ? கார்யதே ப்ரவர்த்யதே ஹி யஸ்மாத் அவஶ ஏவ அஸ்வதந்த்ர ஏவ கர்ம
ஸர்வ꞉ ப்ராணீ ப்ரக்ருʼதிஜை꞉ ப்ரக்ருʼதிதோ ஜாதை꞉ ஸத்த்தவரஜஸ்தமோபி⁴꞉ கு³ணை꞉
அஜ்ஞ இதி வாக்யஶேஷ꞉, யதோ வக்ஷ்யதி “கு³ணைர்யோ ந விசால்யதே”
(ப⁴. கீ³. 14-23) இதி । ஸாங்க்²யானாம்ʼ ப்ருʼத²க்கரணாத் அஜ்ஞாநாமேவ ஹி கர்மயோக³꞉,
ந ஜ்ஞானினாம் । ஜ்ஞானினாம்ʼ து கு³ணைரசால்யமானானாம்ʼ ஸ்வதஶ்சலநாபா⁴வாத் கர்மயோகோ³
நோபபத்³யதே । ததா² ச வ்யாக்²யாதம்“வேதா³விநாஶினம்” (ப⁴. கீ³. 2-21)
இத்யத்ர ॥ யத்த்வனாத்மஜ்ஞ꞉ சோதி³தம்ʼ கர்ம நாரப⁴தே இதி தத³ஸதே³வேத்யாஹ —
கர்மேந்த்³ரியாணி ஸம்ʼயம்ய ய ஆஸ்தே மனஸா ஸ்மரன் ।
இந்த்³ரியார்தா²ன்விமூடா⁴த்மா மித்²யாசார꞉ ஸ உச்யதே ॥ 3-6 ॥
கர்மேந்த்³ரியாணி ஹஸ்தாதீ³னி ஸம்ʼயம்ய ஸம்ʼஹ்ருʼத்ய ய꞉ ஆஸ்தே திஷ்ட²தி மனஸா ஸ்மரன்
சிந்தயன் இந்த்³ரியார்தா²ன் விஷயான் விமூடா⁴த்மா விமூடா⁴ந்த꞉கரண꞉ மித்²யாசாரோ
ம்ருʼஷாசார꞉ பாபாசார꞉ ஸ꞉ உச்யதே ॥
யஸ்த்விந்த்³ரியாணி மனஸா நியம்யாரப⁴தே(அ)ர்ஜுன ।
கர்மேந்த்³ரியை꞉ கர்மயோக³மஸக்த꞉ ஸ விஶிஷ்யதே ॥ 3-7 ॥
யஸ்து புன꞉ கர்மண்யதி⁴க்ருʼத꞉ அஜ்ஞ꞉ பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி மனஸா நியம்ய ஆரப⁴தே
அர்ஜுன கர்மேந்த்³ரியை꞉ வாக்பாண்யாதி³பி⁴꞉ । கிமாரப⁴தே இத்யாஹ — கர்மயோக³ம்
அஸக்த꞉ ஸன் ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴வர்ஜித꞉ ஸ꞉ விஶிஷ்யதே இதரஸ்மாத் மித்²யாசாராத் ॥
யத꞉ ஏவம்ʼ அத꞉ —
நியதம்ʼ குரு கர்ம த்வம்ʼ கர்ம ஜ்யாயோ ஹ்யகர்மண꞉ ।
ஶரீரயாத்ராபி ச தே ந ப்ரஸித்⁴யேத³கர்மண꞉ ॥ 3-8 ॥
நியதம்ʼ நித்யம்ʼ ஶாஸ்த்ரோபதி³ஷ்டம், யோ யஸ்மின் கர்மணி அதி⁴க்ருʼத꞉ ப²லாய ச
அஶ்ருதம்ʼ தத் நியதம்ʼ கர்ம, தத் குரு த்வம்ʼ ஹே அர்ஜுன, யத꞉ கர்ம ஜ்யாய꞉
அதி³கதரம்ʼ ப²லத꞉, ஹி யஸ்மாத் அகர்மண꞉ அகரணாத் அனாரம்பா⁴த் । கத²ம் ?
ஶரீரயாத்ரா ஶரீரஸ்தி²தி꞉ அபி ச தே தவ ந ப்ரஸித்⁴யேத் ப்ரஸித்³தி⁴ம்ʼ ந
க³ச்சே²த் அகர்மண꞉ அகரணாத் । அத꞉ த்³ருʼஷ்ட꞉ கர்மாகர்மணோர்விஶேஷோ லோகே ॥
யச்ச மன்யஸே ப³ந்தா⁴ர்த²த்வாத் கர்ம ந கர்தவ்யமிதி தத³ப்யஸத் । கத²ம்ʼ —
யஜ்ஞார்தா²த்கர்மணோ(அ)ன்யத்ர லோகோ(அ)யம்ʼ கர்மப³ந்த⁴ன꞉ ।
தத³ர்த²ம்ʼ கர்ம கௌந்தேய முக்தஸங்க³꞉ ஸமாசர ॥ 3-9 ॥
“யஜ்ஞோ வை விஷ்ணு꞉” (தை. ஸ. 1-7-4) இதி ஶ்ருதே꞉ யஜ்ஞ꞉
ஈஶ்வர꞉, தத³ர்த²ம்ʼ யத் க்ரியதே தத் யஜ்ஞார்த²ம்ʼ கர்ம । தஸ்மாத்
கர்மண꞉ அன்யத்ர அன்யேன கர்மணா லோக꞉ அயம்ʼ அதி⁴க்ருʼத꞉ கர்மக்ருʼத்
கர்மப³ந்த⁴ன꞉ கர்ம ப³ந்த⁴னம்ʼ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ கர்மப³ந்த⁴ன꞉ லோக꞉, ந
து யஜ்ஞார்தா²த் । அத꞉ தத³ர்த²ம்ʼ யஜ்ஞார்த²ம்ʼ கர்ம கௌந்தேய,
முக்தஸங்க³꞉ கர்மப²லஸங்க³வர்ஜித꞉ ஸன் ஸமாசர நிர்வர்தய ॥
இதஶ்ச அதி⁴க்ருʼதேன கர்ம கர்தவ்யம்ʼ —
ஸஹயஜ்ஞா꞉ ப்ரஜா꞉ ஸ்ருʼஷ்ட்வா புரோவாச ப்ரஜாபதி꞉ ।
அனேன ப்ரஸவிஷ்யத்⁴வமேஷ வோ(அ)ஸ்த்விஷ்டகாமது⁴க் ॥ 3-10 ॥
ஸஹயஜ்ஞா꞉ யஜ்ஞஸஹிதா꞉ ப்ரஜா꞉ த்ரயோ வர்ணா꞉ தா꞉ ஸ்ருʼஷ்ட்வா உத்பாத்³ய புரா
பூர்வம்ʼ ஸர்கா³தௌ³ உவாச உக்தவான் ப்ரஜாபதி꞉ ப்ரஜானாம்ʼ ஸ்ரஷ்டா அனேன யஜ்ஞேன
ப்ரஸவிஷ்யத்⁴வம்ʼ ப்ரஸவ꞉ வ்ருʼத்³தி⁴꞉ உத்பத்தி꞉ தம்ʼ குருத்⁴வம் । ஏஷ யஜ்ஞ꞉ வ꞉
யுஷ்மாகம்ʼ அஸ்து ப⁴வது இஷ்டகாமது⁴க் இஷ்டான் அபி⁴ப்ரேதான் காமான் ப²லவிஶேஷான்
தோ³க்³தீ⁴தி இஷ்டகாமது⁴க் ॥ கத²ம்ʼ —
தே³வான்பா⁴வயதானேன தே தே³வா பா⁴வயந்து வ꞉ ।
பரஸ்பரம்ʼ பா⁴வயந்த꞉ ஶ்ரேய꞉ பரமவாப்ஸ்யத² ॥ 3-11 ॥
தே³வான் இந்த்³ராதீ³ன் பா⁴வயத வர்த⁴யத அனேன யஜ்ஞேன । தே தே³வா பா⁴வயந்து
ஆப்யாய யந்து வ்ருʼஷ்ட்யாதி³னா வ꞉ யுஷ்மான் । ஏவம்ʼ பரஸ்பரம்ʼ அன்யோன்யம்ʼ பா⁴வயந்த꞉
ஶ்ரேய꞉ பரம்ʼ மோக்ஷலக்ஷணம்ʼ ஜ்ஞானப்ராப்திக்ரமேண அவாப்ஸ்யத² । ஸ்வர்க³ம்ʼ வா
பரம்ʼ ஶ்ரேய꞉ அவாப்ஸ்யத² ॥ கிஞ்ச–
இஷ்டான்போ⁴கா³ன்ஹி வோ தே³வா தா³ஸ்யந்தே யஜ்ஞபா⁴விதா꞉ ।
தைர்த³த்தானப்ரதா³யைப்⁴யோ யோ பு⁴ங்க்தே ஸ்தேன ஏவ ஸ꞉ ॥ 3-12 ॥
இஷ்டான் அபி⁴ப்ரேதான் போ⁴கா³ன் ஹி வ꞉ யுஷ்மப்⁴யம்ʼ தே³வா꞉ தா³ஸ்யந்தே விதரிஷ்யந்தி
ஸ்த்ரீபஶுபுத்ராதீ³ன் யஜ்ஞபா⁴விதா꞉ யஜ்ஞை꞉ வர்தி⁴தா꞉ தோஷிதா꞉ இத்யர்த²꞉ ।
தை꞉ தே³வை꞉ த³த்தான் போ⁴கா³ன் அப்ரதா³ய அத³த்த்வா, ஆந்ருʼண்யமக்ருʼத்வா இத்யர்த²꞉,
ஏப்⁴ய꞉ தே³வேப்⁴ய꞉, ய꞉ பு⁴ங்க்தே ஸ்வதே³ஹேந்த்³ரியாண்யேவ தர்பயதி ஸ்தேன ஏவ தஸ்கர
ஏவ ஸ꞉ தே³வாதி³ஸ்வாபஹாரீ ॥ யே புன꞉ —
யஜ்ஞஶிஷ்டாஶின꞉ ஸந்தோ முச்யந்தே ஸர்வகில்பி³ஷை꞉ ।
பு⁴ஞ்ஜதே தே த்வக⁴ம்ʼ பாபா யே பசந்த்யாத்மகாரணாத் ॥ 3-13 ॥
தே³வயஜ்ஞாதீ³ன் நிர்வர்த்ய தச்சி²ஷ்டம்ʼ அஶனம்ʼ அம்ருʼதாக்²யம்ʼ அஶிதும்ʼ ஶீலம்ʼ
யேஷாம்ʼ தே யஜ்ஞஶிஷ்டாஶின꞉ ஸந்த꞉ முச்யந்தே ஸர்வகில்பி³ஷை꞉ ஸர்வபாபை꞉
சுல்ல்யாதி³பஞ்சஸூனாக்ருʼதை꞉ ப்ரமாத³க்ருʼதஹிம்ʼஸாதி³ஜனிதைஶ்ச அன்யை꞉ । யே து
ஆத்மம்ப⁴ரய꞉, பு⁴ஞ்ஜதே தே து அக⁴ம்ʼ பாபம்ʼ ஸ்வயமபி பாபா꞉ — யே பசந்தி
பாகம்ʼ நிர்வர்தயந்தி ஆத்மகாரணாத் ஆத்மஹேதோ꞉ ॥
இதஶ்ச அதி⁴க்ருʼதேன கர்ம கர்தவ்யம்ʼ ஜக³ச்சக்ரப்ரவ்ருʼத்திஹேதுர்ஹி கர்ம ।
கத²மிதி உச்யதே —
அந்நாத்³ப⁴வந்தி பூ⁴தானி பர்ஜன்யாத³ன்னஸம்ப⁴வ꞉ ।
யஜ்ஞாத்³ப⁴வதி பர்ஜன்யோ யஜ்ஞ꞉ கர்மஸமுத்³ப⁴வ꞉ ॥ 3-14 ॥
அன்னாத் பு⁴க்தாத் லோஹிதரேத꞉பரிணதாத் ப்ரத்யக்ஷம்ʼ ப⁴வந்தி ஜாயந்தே பூ⁴தானி
பர்ஜன்யாத் வ்ருʼஷ்டே꞉ அன்னஸ்ய ஸம்ப⁴வ꞉ அன்னஸம்ப⁴வ꞉ । யஜ்ஞாத் ப⁴வதி
பர்ஜன்ய꞉, ”அக்³னௌ ப்ராஸ்தாஹுதி꞉ ஸம்யகா³தி³த்யமுபதிஷ்ட²தே । ஆதி³த்யாஜ்ஜாயதே
வ்ருʼஷ்டிர்வ்ருʼஷ்டேரன்னம்ʼ தத꞉ ப்ரஜா꞉” (மனு. 3-76) இதி ஸ்ம்ருʼதே꞉ ।
யஜ்ஞ꞉ அபூர்வம் । ஸ ச யஜ்ஞ꞉ கர்மஸமுத்³ப⁴வ꞉ ருʼத்விக்³யஜமானயோஶ்ச
வ்யாபார꞉ கர்ம, தத் ஸமுத்³ப⁴வ꞉ யஸ்ய யஜ்ஞஸ்ய அபூர்வஸ்ய ஸ யஜ்ஞ꞉
கர்மஸமுத்³ப⁴வ꞉ ॥ தச்சைவம்ʼவித⁴ம்ʼ கர்ம குதோ ஜாதமித்யாஹ —
கர்ம ப்³ரஹ்மோத்³ப⁴வம்ʼ வித்³தி⁴ ப்³ரஹ்மாக்ஷரஸமுத்³ப⁴வம் ।
தஸ்மாத்ஸர்வக³தம்ʼ ப்³ரஹ்ம நித்யம்ʼ யஜ்ஞே ப்ரதிஷ்டி²தம் ॥ 3-15 ॥
கர்ம ப்³ரஹ்மோத்³ப⁴வம்ʼ ப்³ரஹ்ம வேத³꞉ ஸ꞉ உத்³ப⁴வ꞉ காரணம்ʼ ப்ரகாஶகோ யஸ்ய தத்
கர்ம ப்³ரஹ்மோத்³ப⁴வம்ʼ வித்³தி⁴ விஜானீஹி । ப்³ரஹ்ம புன꞉ வேதா³க்²யம்ʼ அக்ஷரஸமுத்³ப⁴வம்
அக்ஷரம்ʼ ப்³ரஹ்ம பரமாத்மா ஸமுத்³ப⁴வோ யஸ்ய தத் அக்ஷரஸமுத்³ப⁴வம் । ப்³ரஹ்ம
வேத³ இத்யர்த²꞉ । யஸ்மாத் ஸாக்ஷாத் பரமாத்மாக்²யாத் அக்ஷராத் புருஷநி꞉ஶ்வாஸவத்
ஸமுத்³பூ⁴தம்ʼ ப்³ரஹ்ம தஸ்மாத் ஸர்வார்த²ப்ரகாஶகத்வாத் ஸர்வக³தம் ; ஸர்வக³தமபி
ஸத் நித்யம்ʼ ஸதா³ யஜ்ஞவிதி⁴ப்ரதா⁴னத்வாத் யஜ்ஞே ப்ரதிஷ்டி²தம் ॥
ஏவம்ʼ ப்ரவர்திதம்ʼ சக்ரம்ʼ நானுவர்தயதீஹ ய꞉ ।
அகா⁴யுரிந்த்³ரியாராமோ மோக⁴ம்ʼ பார்த² ஸ ஜீவதி ॥ 3-16 ॥
ஏவம்ʼ இத்த²ம்ʼ ஈஶ்வரேண வேத³யஜ்ஞபூர்வகம்ʼ ஜக³ச்சக்ரம்ʼ ப்ரவர்திதம்ʼ ந
அனுவர்தயதி இஹ லோகே ய꞉ கர்மணி அதி⁴க்ருʼத꞉ ஸன் அகா⁴யு꞉ அக⁴ம்ʼ பாபம்
ஆயு꞉ ஜீவனம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ அகா⁴யு꞉, பாபஜீவன꞉ இதி யாவத் । இந்த்³ரியாராம꞉
இந்த்³ரியை꞉ ஆராம꞉ ஆரமணம்ʼ ஆக்ரீடா³ விஷயேஷு யஸ்ய ஸ꞉ இந்த்³ரியாராம꞉ மோக⁴ம்ʼ
வ்ருʼதா² ஹே பார்த², ஸ ஜீவதி ॥ தஸ்மாத் அஜ்ஞேன அதி⁴க்ருʼதேன கர்தவ்யமேவ
கர்மேதி ப்ரகரணார்த²꞉ । ப்ராக் ஆத்மஜ்ஞானநிஷ்டா²யோக்³யதாப்ராப்தே꞉ தாத³ர்த்²யேன
கர்மயோகா³னுஷ்டா²னம்ʼ அதி⁴க்ருʼதேன அனாத்மஜ்ஞேன கர்தவ்யமேவேத்யேதத் “ந
கர்மணாமனாரம்பா⁴த்” (ப⁴. கீ³. 3-4) இத்யத ஆரப்⁴ய“ஶரீரயாத்ராபி
ச தே ந ப்ரஸித்⁴யேத³கர்மண꞉” (ப⁴. கீ³. 3-8) இத்யேவமந்தேன ப்ரதிபாத்³ய,
“யஜ்ஞார்தா²த் கர்மணோ(அ)ன்யத்ர” (ப⁴. கீ³. 3-9)இத்யாதி³னா “மோக⁴ம்ʼ
பார்த² ஸ ஜீவதி” (ப⁴. கீ³. 3-16) இத்யேவமந்தேனாபி க்³ரந்தே²ன ப்ராஸங்கி³கம்
அதி⁴க்ருʼதஸ்ய அனாத்மவித³꞉ கர்மானுஷ்டா²னே ப³ஹு காரணமுக்தம் । தத³கரணே
ச தோ³ஷஸங்கீர்தனம்ʼ க்ருʼதம் ॥ ஏவம்ʼ ஸ்தி²தே கிமேவம்ʼ ப்ரவர்திதம்ʼ சக்ரம்ʼ
ஸர்வேணானுவர்தனீயம், ஆஹோஸ்வித் பூர்வோக்தகர்மயோகா³னுஷ்டா²னோபாயப்ராப்யாம்ʼ அனாத்மவித³꞉
ஜ்ஞானயோகே³னைவ நிஷ்டா²ம்ʼ ஆத்மவித்³பி⁴꞉ ஸாங்க்²யை꞉ அனுஷ்டே²யாமப்ராப்தேனைவ,
இத்யேவமர்த²ம்ʼ அர்ஜுனஸ்ய ப்ரஶ்னமாஶங்க்ய ஸ்வயமேவ வா ஶாஸ்த்ரார்த²ஸ்ய
விவேகப்ரதிபத்த்யர்த²ம்ʼ “ஏதம்ʼ வை தமாத்மானம்ʼ விதி³த்வா நிவ்ருʼத்தமித்²யாஜ்ஞானா꞉
ஸந்த꞉ ப்³ராஹ்மணா꞉ மித்²யாஜ்ஞானவத்³பி⁴꞉ அவஶ்யம்ʼ கர்தவ்யேப்⁴ய꞉ புத்ரைஷணாதி³ப்⁴யோ
வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம்ʼ ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயுக்தம்ʼ சரந்தி ந
தேஷாமாத்மஜ்ஞானநிஷ்டா²வ்யதிரேகேண அன்யத் கார்யமஸ்தி” (ப்³ருʼ. உ. 3-5-1)
இத்யேவம்ʼ ஶ்ருத்யர்த²மிஹ கீ³தாஶாஸ்த்ரே ப்ரதிபிபாத³யிஷிதமாவிஷ்குர்வன் ஆஹ
ப⁴க³வான் —
யஸ்த்வாத்மரதிரேவ ஸ்யாதா³த்மத்ருʼப்தஶ்ச மானவ꞉ ।
ஆத்மன்யேவ ச ஸந்துஷ்டஸ்தஸ்ய கார்யம்ʼ ந வித்³யதே ॥ 3-17 ॥
யஸ்து ஸாங்க்²ய꞉ ஆத்மஜ்ஞானநிஷ்ட²꞉ ஆத்மரதி꞉ ஆத்மன்யேவ ரதி꞉ ந விஷயேஷு
யஸ்ய ஸ꞉ ஆத்மரதிரேவ ஸ்யாத் ப⁴வேத் ஆத்மத்ருʼப்தஶ்ச ஆத்மனைவ த்ருʼப்த꞉
ந அன்னரஸாதி³னா ஸ꞉ மானவ꞉ மனுஷ்ய꞉ ஸந்ந்யாஸீ ஆத்மன்யேவ ச ஸந்துஷ்ட꞉ ।
ஸந்தோஷோ ஹி பா³ஹ்யார்த²லாபே⁴ ஸர்வஸ்ய ப⁴வதி, தமனபேக்ஷ்ய ஆத்மன்யேவ ச
ஸந்துஷ்ட꞉ ஸர்வதோ வ வீதத்ருʼஷ்ண இத்யேதத் । ய꞉ ஈத்³ருʼஶ꞉ ஆத்மவித் தஸ்ய
கார்யம்ʼ கரணீயம்ʼ ந வித்³யதே நாஸ்தி இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
நைவ தஸ்ய க்ருʼதேனார்தோ² நாக்ருʼதேனேஹ கஶ்சன ।
ந சாஸ்ய ஸர்வபூ⁴தேஷு கஶ்சித³ர்த²வ்யபாஶ்ரய꞉ ॥ 3-18 ॥
நைவ தஸ்ய பரமாத்மரதே꞉ க்ருʼதேன கர்மணா அர்த²꞉ ப்ரயோஜநமஸ்தி । அஸ்து தர்ஹி
அக்ருʼதேன அகரணேன ப்ரத்யவாயாக்²ய꞉ அனர்த²꞉, ந அக்ருʼதேன இஹ லோகே கஶ்சன
கஶ்சித³பி ப்ரத்யவாயப்ராப்திரூப꞉ ஆத்மஹானிலக்ஷணோ வா நைவ அஸ்தி । ந ச
அஸ்ய ஸர்வபூ⁴தேஷு ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தா²வராந்தேஷு பூ⁴தேஷு கஶ்சித் அர்த²வ்யபாஶ்ரய꞉
ப்ரயோஜனநிமித்தக்ரியாஸாத்⁴ய꞉ வ்யபாஶ்ரய꞉ வ்யபாஶ்ரயணம்ʼ ஆலம்ப³னம்ʼ கஞ்சித்
பூ⁴தவிஶேஷமாஶ்ரித்ய ந ஸாத்⁴ய꞉ கஶ்சித³ர்த²꞉ அஸ்தி, யேன தத³ர்தா² க்ரியா
அனுஷ்டே²யா ஸ்யாத் । ந த்வம்ʼ ஏதஸ்மின் ஸர்வத꞉ஸம்ப்லுதோத³கஸ்தா²னீயே ஸம்யக்³த³ர்ஶனே
வர்தஸே ॥
யத꞉ ஏவம்ʼ —
தஸ்மாத³ஸக்த꞉ ஸததம்ʼ கார்யம்ʼ கர்ம ஸமாசர ।
அஸக்தோ ஹ்யாசரன்கர்ம பரமாப்னோதி பூருஷ꞉ ॥ 3-19 ॥
தஸ்மாத் அஸக்த꞉ ஸங்க³வர்ஜித꞉ ஸததம்ʼ ஸர்வதா³ கார்யம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ நித்யம்ʼ கர்ம
ஸமாசர நிர்வர்தய । அஸக்தோ ஹி யஸ்மாத் ஸமாசரன் ஈஶ்வரார்த²ம்ʼ கர்ம குர்வன்
பரம்ʼ மோக்ஷம்ʼ ஆப்னோதி பூருஷ꞉ ஸத்த்வஶுத்³தி⁴த்³வாரேண இத்யர்த²꞉ ॥ யஸ்மாச்ச —
கர்மணைவ ஹி ஸம்ʼஸித்³தி⁴மாஸ்தி²தா ஜனகாத³ய꞉ ।
லோகஸங்க்³ரஹமேவாபி ஸம்பஶ்யன்கர்துமர்ஹஸி ॥ 3-20 ॥
கர்மணைவ ஹி யஸ்மாத் பூர்வே க்ஷத்ரியா꞉ வித்³வாம்ʼஸ꞉ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ மோக்ஷம்ʼ க³ந்தும்
ஆஸ்தி²தா꞉ ப்ரவ்ருʼத்தா꞉ । கே ? ஜனகாத³ய꞉ ஜனகாஶ்வபதிப்ரப்⁴ருʼதய꞉ ।
யதி³ தே ப்ராப்தஸம்யக்³த³ர்ஶனா꞉, தத꞉ லோகஸங்க்³ரஹார்த²ம்ʼ ப்ராரப்³த⁴கர்மத்வாத்
கர்மணா ஸஹைவ அஸன்ன்யஸ்யைவ கர்ம ஸம்ʼஸித்³தி⁴மாஸ்தி²தா இத்யர்த²꞉ । அத²
அப்ராப்தஸம்யக்³த³ர்ஶனா꞉ ஜனகாத³ய꞉, ததா³ கர்மணா ஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஸாத⁴னபூ⁴தேன
க்ரமேண ஸம்ʼஸித்³தி⁴மாஸ்தி²தா இதி வ்யாக்²யேய꞉ ஶ்லோக꞉ । அத² மன்யஸே பூர்வைரபி
ஜனகாதி³பி⁴꞉ அஜானத்³பி⁴ரேவ கர்தவ்யம்ʼ கர்ம க்ருʼதம் ; தாவதா நாவஶ்யமன்யேன
கர்தவ்யம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனவதா க்ருʼதார்தே²னேதி ; ததா²பி ப்ராரப்³த⁴கர்மாயத்த꞉
த்வம்ʼ லோகஸங்க்³ரஹம்ʼ ஏவ அபி லோகஸ்ய உன்மார்க³ப்ரவ்ருʼத்திநிவாரணம்ʼ லோகஸங்க்³ரஹ꞉
தமேவாபி ப்ரயோஜனம்ʼ ஸம்பஶ்யன் கர்தும்ʼ அர்ஹஸி ॥ லோகஸங்க்³ரஹ꞉ கிமர்த²ம்ʼ
கர்தவ்ய இத்யுச்யதே —
யத்³யதா³சரதி ஶ்ரேஷ்ட²ஸ்தத்ததே³வேதரோ ஜன꞉ ।
ஸ யத்ப்ரமாணம்ʼ குருதே லோகஸ்தத³னுவர்ததே ॥ 3-21 ॥
யத்³யத் கர்ம ஆசரதி கரோதி ஶ்ரேஷ்ட²꞉ ப்ரதா⁴ன꞉ தத்ததே³வ கர்ம ஆசரதி
இதர꞉ அன்ய꞉ ஜன꞉ தத³னுக³த꞉ । கிஞ்ச ஸ꞉ ஶ்ரேஷ்ட²꞉ யத் ப்ரமாணம்ʼ குருதே
லௌகிகம்ʼ வைதி³கம்ʼ வா லோக꞉ தத் அனுவர்ததே ததே³வ ப்ரமாணீகரோதி இத்யர்த²꞉ ॥
யதி³ அத்ர தே லோகஸங்க்³ரஹகர்தவ்யதாயாம்ʼ விப்ரதிபத்தி꞉ தர்ஹி மாம்ʼ கிம்ʼ ந
பஶ்யஸி ? —
ந மே பார்தா²ஸ்தி கர்தவ்யம்ʼ த்ரிஷு லோகேஷு கிஞ்சன ।
நானவாப்தமவாப்தவ்யம்ʼ வர்த ஏவ ச கர்மணி ॥ 3-22 ॥
ந மே மம பார்த² ந அஸ்தி ந வித்³யதே கர்தவ்யம்ʼ த்ரிஷு அபி லோகேஷு கிஞ்சன
கிஞ்சித³பி । கஸ்மாத் ? ந அனவாப்தம்ʼ அப்ராப்தம்ʼ அவாப்தவ்யம்ʼ ப்ராபணீயம், ததா²பி
வர்தே ஏவ ச கர்மணி அஹம் ॥
யதி³ ஹ்யஹம்ʼ ந வர்தேய ஜாது கர்மண்யதந்த்³ரித꞉ ।
மம வர்த்மானுவர்தந்தே மனுஷ்யா꞉ பார்த² ஸர்வஶ꞉ ॥ 3-23 ॥
யதி³ ஹி புன꞉ அஹம்ʼ ந வர்தேய ஜாது கதா³சித் கர்மணி அதந்த்³ரித꞉ அனலஸ꞉
ஸன் மம ஶ்ரேஷ்ட²ஸ்ய ஸத꞉ வர்த்ம மார்க³ம்ʼ அனுவர்தந்தே மனுஷ்யா꞉ ஹே பார்த²,
ஸர்வஶ꞉ ஸர்வப்ரகாரை꞉ ॥
உத்ஸீதே³யுரிமே லோகா ந குர்யாம்ʼ கர்ம சேத³ஹம் ।
ஸங்கரஸ்ய ச கர்தா ஸ்யாமுபஹன்யாமிமா꞉ ப்ரஜா꞉ ॥ 3-24 ॥
உத்ஸீதே³யு꞉ வினஶ்யேயு꞉ இமே ஸர்வே லோகா꞉ லோகஸ்தி²திநிமித்தஸ்ய கர்மண꞉ அபா⁴வாத் ந
குர்யாம்ʼ கர்ம சேத் அஹம் । கிஞ்ச, ஸங்கரஸ்ய ச கர்தா ஸ்யாம் । தேன காரணேன
உபஹன்யாம்ʼ இமா꞉ ப்ரஜா꞉ । ப்ரஜாநாமனுக்³ரஹாய ப்ரவ்ருʼத்த꞉ உபஹதிம்ʼ உபஹனனம்ʼ
குர்யாத் இத்யர்த²꞉ । மம ஈஶ்வரஸ்ய அனனுரூபமாபத்³யேத ॥ யதி³ புன꞉ அஹமிவ
த்வம்ʼ க்ருʼதார்த²பு³த்³தி⁴꞉, ஆத்மவித் அன்யோ வா, தஸ்யாபி ஆத்மன꞉ கர்தவ்யாபா⁴வே(அ)பி
பரானுக்³ரஹ ஏவ கர்தவ்ய இத்யாஹ —
ஸக்தா꞉ கர்மண்யவித்³வாம்ʼஸோ யதா² குர்வந்தி பா⁴ரத ।
குர்யாத்³வித்³வாம்ʼஸ்ததா²ஸக்தஶ்சிகீர்ஷுர்லோகஸங்க்³ரஹம் ॥ 3-25 ॥
ஸக்தா꞉ கர்மணி “அஸ்ய கர்மண꞉ ப²லம்ʼ மம ப⁴விஷ்யதி” இதி கேசித்
அவித்³வாம்ʼஸ꞉ யதா² குர்வந்தி பா⁴ரத, குர்யாத் வித்³வான் ஆத்மவித் ததா² அஸக்த꞉ ஸன்
தத்³வத் கிமர்த²ம்ʼ கரோதி ? தத் ஶ்ருʼணு — சிகீர்ஷு꞉ கர்துமிச்சு²꞉
லோகஸங்க்³ரஹம் ॥ ஏவம்ʼ லோகஸங்க்³ரஹம்ʼ சிகீர்ஷோ꞉ ந மம ஆத்மவித³꞉
கர்தவ்யமஸ்தி அன்யஸ்ய வா லோகஸங்க்³ரஹம்ʼ முக்த்வா । தத꞉ தஸ்ய ஆத்மவித³꞉
இத³முபதி³ஶ்யதே —
ந பு³த்³தி⁴பே⁴த³ம்ʼ ஜனயேத³ஜ்ஞானாம்ʼ கர்மஸங்கி³னாம் ।
ஜோஷயேத்ஸர்வகர்மாணி வித்³வான்யுக்த꞉ ஸமாசரன் ॥ 3-26 ॥
பு³த்³தே⁴ர்பே⁴த³꞉ பு³த்³தி⁴பே⁴த³꞉ “மயா இத³ம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ போ⁴க்தவ்யம்ʼ சாஸ்ய கர்மண꞉
ப²லம்” இதி நிஶ்சயரூபாயா பு³த்³தே⁴꞉ பே⁴த³னம்ʼ சாலனம்ʼ பு³த்³தி⁴பே⁴த³꞉ தம்ʼ
ந ஜனயேத் ந உத்பாத³யேத் அஜ்ஞானாம்ʼ அவிவேகினாம்ʼ கர்மஸங்கி³னாம்ʼ கர்மணி ஆஸக்தானாம்ʼ
ஆஸங்க³வதாம் । கிம்ʼ நு குர்யாத் ? ஜோஷயேத் காரயேத் ஸர்வகர்மாணி வித்³வான் ஸ்வயம்ʼ
ததே³வ அவிது³ஷாம்ʼ கர்ம யுக்த꞉ அபி⁴யுக்த꞉ ஸமாசரன் ॥ அவித்³வானஜ்ஞ꞉ கத²ம்ʼ
கர்மஸு ஸஜ்ஜதே இத்யாஹ —
ப்ரக்ருʼதே꞉ க்ரியமாணானி கு³ணை꞉ கர்மாணி ஸர்வஶ꞉ ।
அஹங்காரவிமூடா⁴த்மா கர்தாஹமிதி மன்யதே ॥ 3-27 ॥
ப்ரக்ருʼதே꞉ ப்ரக்ருʼதி꞉ ப்ரதா⁴னம்ʼ ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாம்ʼ கு³ணானாம்ʼ ஸாம்யாவஸ்தா²
தஸ்யா꞉ ப்ரக்ருʼதே꞉ கு³ணை꞉ விகாரை꞉ கார்யகரணரூபை꞉ க்ரியமாணானி கர்மாணி
லௌகிகானி ஶாஸ்த்ரீயாணி ச ஸர்வஶ꞉ ஸர்வப்ரகாரை꞉ அஹங்காரவிமூடா⁴த்மா
கார்யகரணஸங்கா⁴தாத்மப்ரத்யய꞉ அஹங்கார꞉ தேன விவித⁴ம்ʼ நானாவித⁴ம்ʼ மூட⁴꞉
ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ அயம்ʼ கார்யகரணத⁴ர்மா கார்யகரணாபி⁴மானீ
அவித்³யயா கர்மாணி ஆத்மனி மன்யமான꞉ தத்தத்கர்மணாம்ʼ அஹம்ʼ கர்தா இதி மன்யதே ॥
ய꞉ புனர்வித்³வான் —
தத்த்வவித்து மஹாபா³ஹோ கு³ணகர்மவிபா⁴க³யோ꞉ ।
கு³ணா கு³ணேஷு வர்தந்த இதி மத்வா ந ஸஜ்ஜதே ॥ 3-28 ॥
தத்த்வவித் து மஹாபா³ஹோ । கஸ்ய தத்த்வவித் ? கு³ணகர்மவிபா⁴க³யோ꞉ கு³ணவிபா⁴க³ஸ்ய
கர்மவிபா⁴க³ஸ்ய ச தத்த்வவித் இத்யர்த²꞉ । கு³ணா꞉ கரணாத்மகா꞉ கு³ணேஷு
விஷயாத்மகேஷு வர்தந்தே ந ஆத்மா இதி மத்வா ந ஸஜ்ஜதே ஸக்திம்ʼ ந கரோதி ॥
யே புன꞉ —
ப்ரக்ருʼதேர்கு³ணஸம்மூடா⁴꞉ ஸஜ்ஜந்தே கு³ணகர்மஸு ।
தானக்ருʼத்ஸ்னவிதோ³ மந்தா³ன்க்ருʼத்ஸ்னவின்ன விசாலயேத் ॥ 3-29 ॥
ப்ரக்ருʼதே꞉ கு³ணை꞉ ஸம்யக் மூடா⁴꞉ ஸம்மோஹிதா꞉ ஸந்த꞉ ஸஜ்ஜந்தே கு³ணானாம்ʼ கர்மஸு
கு³ணகர்மஸு “வயம்ʼ கர்ம குர்ம꞉ ப²லாய” இதி தான் கர்மஸங்கி³ன꞉
அக்ருʼத்ஸ்னவித³꞉ கர்மப²லமாத்ரத³ர்ஶின꞉ மந்தா³ன் மந்த³ப்ரஜ்ஞான் க்ருʼத்ஸ்னவித்
ஆத்மவித் ஸ்வயம்ʼ ந விசாலயேத் பு³த்³தி⁴பே⁴த³கரணமேவ சாலனம்ʼ தத் ந குர்யாத்
இத்யர்த²꞉ ॥ கத²ம்ʼ புன꞉ கர்மண்யதி⁴க்ருʼதேன அஜ்ஞேன முமுக்ஷுணா கர்ம
கர்தவ்யமிதி, உச்யதே —
மயி ஸர்வாணி கர்மாணி ஸன்ன்யஸ்யாத்⁴யாத்மசேதஸா ।
நிராஶீர்நிர்மமோ பூ⁴த்வா யுத்⁴யஸ்வ விக³தஜ்வர꞉ ॥ 3-30 ॥
மயி வாஸுதே³வே பரமேஶ்வரே ஸர்வஜ்ஞே ஸர்வாத்மனி ஸர்வாணி கர்மாணி ஸன்ன்யஸ்ய
நிக்ஷிப்ய அத்⁴யாத்மசேதஸா விவேகபு³த்³த்⁴யா “அஹம்ʼ கர்தா ஈஶ்வராய
ப்⁴ருʼத்யவத் கரோமி” இத்யனயா பு³த்³த்⁴யா । கிஞ்ச, நிராஶீ꞉ த்யக்தாஶீ꞉
நிர்மம꞉ மமபா⁴வஶ்ச நிர்க³த꞉ யஸ்ய தவ ஸ த்வம்ʼ நிர்மமோ பூ⁴த்வா யுத்⁴யஸ்வ
விக³தஜ்வர꞉ விக³தஸந்தாப꞉ விக³தஶோக꞉ ஸந்நித்யர்த²꞉ ॥ யதே³தன்மம மதம்ʼ
கர்ம கர்தவ்யம்ʼ இதி ஸப்ரமாணமுக்தம்ʼ தத் ததா² —
யே மே மதமித³ம்ʼ நித்யமனுதிஷ்ட²ந்தி மானவா꞉ ।
ஶ்ரத்³தா⁴வந்தோ(அ)னஸூயந்தோ முச்யந்தே தே(அ)பி கர்மபி⁴꞉ ॥ 3-31 ॥
யே மே மதீ³யம்ʼ இத³ம்ʼ மதம்ʼ நித்யம்ʼ அனுதிஷ்ட²ந்தி அனுவர்தந்தே மானவா꞉ மனுஷ்யா꞉
ஶ்ரத்³தா⁴வந்த꞉ ஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉ அனஸூயந்த꞉ அஸூயாம்ʼ ச மயி பரமகு³ரௌ வாஸுதே³வே
அகுர்வந்த꞉, முச்யந்தே தே(அ)பி ஏவம்ʼ பூ⁴தா꞉ கர்மபி⁴꞉ த⁴ர்மாத⁴ர்மாக்²யை꞉ ॥
யே த்வேதத³ப்⁴யஸூயந்தோ நானுதிஷ்ட²ந்தி மே மதம் ।
ஸர்வஜ்ஞானவிமூடா⁴ம்ʼஸ்தான்வித்³தி⁴ நஷ்டானசேதஸ꞉ ॥ 3-32 ॥
யே து தத்³விபரீதா꞉ ஏதத் மம மதம்ʼ அப்⁴யஸூயந்த꞉ நிந்த³ந்த꞉ ந
அனுதிஷ்ட²ந்தி நானுவர்தந்தே மே மதம், ஸர்வேஷு ஜ்ஞானேஷு விவித⁴ம்ʼ மூடா⁴꞉
தே । ஸர்வஜ்ஞானவிமூடா⁴ன் தான் வித்³தி⁴ ஜானீஹி நஷ்டான் நாஶம்ʼ க³தான் அசேதஸ꞉
அவிவேகின꞉ ॥ கஸ்மாத் புன꞉ காரணாத் த்வதீ³யம்ʼ மதம்ʼ நானுதிஷ்ட²ந்தி, பரத⁴ர்மான்
அனுதிஷ்ட²ந்தி, ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ ச நானுவர்தந்தே, த்வத்ப்ரதிகூலா꞉ கத²ம்ʼ ந பி³ப்⁴யதி
த்வச்சா²ஸனாதிக்ரமதோ³ஷாத் ? தத்ராஹ —
ஸத்³ருʼஶம்ʼ சேஷ்டதே ஸ்வஸ்யா꞉ ப்ரக்ருʼதேர்ஜ்ஞானவானபி ।
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ யாந்தி பூ⁴தானி நிக்³ரஹ꞉ கிம்ʼ கரிஷ்யதி ॥ 3-33 ॥
ஸத்³ருʼஶம்ʼ அனுரூபம்ʼ சேஷ்டதே சேஷ்டாம்ʼ கரோதி கஸ்ய ? ஸ்வஸ்யா꞉
ஸ்வகீயாயா꞉ ப்ரக்ருʼதே꞉ । ப்ரக்ருʼதிர்நாம பூர்வக்ருʼதத⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³ஸம்ʼஸ்கார꞉
வர்தமானஜன்மாதௌ³ அபி⁴வ்யக்த꞉ ; ஸா ப்ரக்ருʼதி꞉ । தஸ்யா꞉ ஸத்³ருʼஶமேவ ஸர்வோ
ஜந்து꞉ ஜ்ஞானவானபி சேஷ்டதே, கிம்ʼ புனர்மூர்க²꞉ । தஸ்மாத் ப்ரக்ருʼதிம்ʼ யாந்தி
அனுக³ச்ச²ந்தி பூ⁴தானி ப்ராணின꞉ । நிக்³ரஹ꞉ நிஷேத⁴ரூப꞉ கிம்ʼ கரிஷ்யதி மம
வா அன்யஸ்ய வா ॥ யதி³ ஸர்வோ ஜந்து꞉ ஆத்மன꞉ ப்ரக்ருʼதிஸத்³ருʼஶமேவ சேஷ்டதே,
ந ச ப்ரக்ருʼதிஶூன்ய꞉ கஶ்சித் அஸ்தி, தத꞉ புருஷகாரஸ்ய விஷயானுபபத்தே꞉
ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யப்ராப்தௌ இத³முச்யதே —
இந்த்³ரியஸ்யேந்த்³ரியஸ்யார்தே² ராக³த்³வேஷௌ வ்யவஸ்தி²தௌ ।
தயோர்ன வஶமாக³ச்சே²த்தௌ ஹ்யஸ்ய பரிபந்தி²னௌ ॥ 3-34 ॥
இந்த்³ரியஸ்யேந்த்³ரியஸ்ய அர்தே² ஸர்வேந்த்³ரியாணாமர்தே² ஶப்³தா³தி³விஷயே இஷ்டே ராக³꞉
அநிஷ்டே த்³வேஷ꞉ இத்யேவம்ʼ ப்ரதீந்த்³ரியார்த²ம்ʼ ராக³த்³வேஷௌ அவஶ்யம்பா⁴வினௌ
தத்ர அயம்ʼ புருஷகாரஸ்ய ஶாஸ்த்ரார்த²ஸ்ய ச விஷய உச்யதே । ஶாஸ்த்ரார்தே²
ப்ரவ்ருʼத்த꞉ பூர்வமேவ ராக³த்³வேஷயோர்வஶம்ʼ நாக³ச்சே²த் । யா ஹி புருஷஸ்ய
ப்ரக்ருʼதி꞉ ஸா ராக³த்³வேஷபுர꞉ஸரைவ ஸ்வகார்யே புருஷம்ʼ ப்ரவர்தயதி । ததா³
ஸ்வத⁴ர்மபரித்யாக³꞉ பரத⁴ர்மானுஷ்டா²னம்ʼ ச ப⁴வதி । யதா³ புன꞉ ராக³த்³வேஷௌ
தத்ப்ரதிபக்ஷேண நியமயதி ததா³ ஶாஸ்த்ரத்³ருʼஷ்டிரேவ புருஷ꞉ ப⁴வதி, ந
ப்ரக்ருʼதிவஶ꞉ । தஸ்மாத் தயோ꞉ ராக³த்³வேஷயோ꞉ வஶம்ʼ ந ஆக³ச்சே²த், யத꞉ தௌ
ஹி அஸ்ய புருஷஸ்ய பரிபந்தி²னௌ ஶ்ரேயோமார்க³ஸ்ய விக்⁴னகர்தாரௌ தஸ்கரௌ இவ
பதீ²த்யர்த²꞉ ॥ தத்ர ராக³த்³வேஷப்ரயுக்தோ மன்யதே ஶாஸ்த்ரார்த²மப்யன்யதா²
“பரத⁴ர்மோ(அ)பி த⁴ர்மத்வாத் அனுஷ்டே²ய ஏவ” இதி, தத³ஸத் —
ஶ்ரேயான்ஸ்வத⁴ர்மோ விகு³ண꞉ பரத⁴ர்மாத்ஸ்வனுஷ்டி²தாத் ।
ஸ்வத⁴ர்மே நித⁴னம்ʼ ஶ்ரேய꞉ பரத⁴ர்மோ ப⁴யாவஹ꞉ ॥ 3-35 ॥
ஶ்ரேயான் ப்ரஶஸ்யதர꞉ ஸ்வோ த⁴ர்ம꞉ ஸ்வத⁴ர்ம꞉ விகு³ண꞉ அபி விக³தகு³ணோ(அ)பி
அனுஷ்டீ²யமான꞉ பரத⁴ர்மாத் ஸ்வனுஷ்டி²தாத் ஸாத்³கு³ண்யேன ஸம்பாதி³தாத³பி ।
ஸ்வத⁴ர்மே ஸ்தி²தஸ்ய நித⁴னம்ʼ மரணமபி ஶ்ரேய꞉ பரத⁴ர்மே ஸ்தி²தஸ்ய ஜீவிதாத்
கஸ்மாத் ? பரத⁴ர்ம꞉ ப⁴யாவஹ꞉ நரகாதி³லக்ஷணம்ʼ ப⁴யமாவஹதி யத꞉ ॥
யத்³யபி அனர்த²மூலம்ʼ “த்⁴யாயதோ விஷயான்பும்ʼஸ꞉” (ப⁴. கீ³. 2-62)
இதி “ராக³த்³வேஷௌ ஹ்யஸ்ய பரிபந்தி²னௌ” (ப⁴. கீ³. 3-34)இதி ச
உக்தம், விக்ஷிப்தம்ʼ அனவதா⁴ரிதம்ʼ ச தது³க்தம் । தத் ஸங்க்ஷிப்தம்ʼ நிஶ்சிதம்ʼ ச
இத³மேவேதி ஜ்ஞாதுமிச்ச²ன் அர்ஜுன꞉ உவாச “ஜ்ஞாதே ஹி தஸ்மின் தது³ச்சே²தா³ய
யத்னம்ʼ குர்யாம்” இதி ॥
அர்ஜுன உவாச —
அத² கேன ப்ரயுக்தோ(அ)யம்ʼ பாபம்ʼ சரதி பூருஷ꞉ ।
அனிச்ச²ன்னபி வார்ஷ்ணேய ப³லாதி³வ நியோஜித꞉ ॥ 3-36 ॥
அத² கேன ஹேதுபூ⁴தேன ப்ரயுக்த꞉ ஸன் ராஜ்ஞேவ ப்⁴ருʼத்ய꞉ அயம்ʼ பாபம்ʼ கர்ம
சரதி ஆசரதி பூருஷ꞉ புருஷ꞉ ஸ்வயம்ʼ அனிச்ச²ன் அபி ஹே வார்ஷ்ணேய
வ்ருʼஷ்ணிகுலப்ரஸூத, ப³லாத் இவ நியோஜித꞉ ராஜ்ஞேவ இத்யுக்தோ த்³ருʼஷ்டாந்த꞉ ॥
ஶ்ருʼணு த்வம்ʼ தம்ʼ வைரிணம்ʼ ஸர்வானர்த²கரம்ʼ யம்ʼ த்வம்ʼ ப்ருʼச்ச²ஸி இதி ப⁴க³வான்
உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
காம ஏஷ க்ரோத⁴ ஏஷ ரஜோகு³ணஸமுத்³ப⁴வ꞉ ।
மஹாஶனோ மஹாபாப்மா வித்³த்⁴யேனமிஹ வைரிணம் ॥ 3-37 ॥
“ஐஶ்வர்யஸ்ய ஸமக்³ரஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய யஶஸ꞉ ஶ்ரிய꞉ । வைராக்³யஸ்யாத²
மோக்ஷஸ்ய ஷண்ணாம்ʼ ப⁴க³ இதீங்க³னா” (வி. பு. 6-5-74)ஐஶ்வர்யாதி³ஷட்கம்ʼ
யஸ்மின் வாஸுதே³வே நித்யமப்ரதிப³த்³த⁴த்வேன ஸாமஸ்த்யேன ச வர்ததே, ”உத்பத்திம்ʼ
ப்ரலயம்ʼ சைவ பூ⁴தாநாமாக³திம்ʼ க³திம் । வேத்தி வித்³யாமவித்³யாம்ʼ ச ஸ வாச்யோ
ப⁴க³வானிதி” (வி. பு. 6-5- 78) உத்பத்த்யாதி³விஷயம்ʼ ச விஜ்ஞானம்ʼ யஸ்ய
ஸ வாஸுதே³வ꞉ வாச்ய꞉ ப⁴க³வான் இதி ॥ காம ஏஷ꞉ ஸர்வலோகஶத்ரு꞉ யந்நிமித்தா
ஸர்வானர்த²ப்ராப்தி꞉ ப்ராணினாம் । ஸ ஏஷ காம꞉ ப்ரதிஹத꞉ கேனசித் க்ரோத⁴த்வேன
பரிணமதே । அத꞉ க்ரோத⁴꞉ அபி ஏஷ ஏவ ரஜோகு³ணஸமுத்³ப⁴வ꞉ ரஜஶ்ச தத்
கு³ணஶ்ச ரஜோகு³ண꞉ ஸ꞉ ஸமுத்³ப⁴வ꞉ யஸ்ய ஸ꞉ காம꞉ ரஜோகு³ணஸமுத்³ப⁴வ꞉,
ரஜோகு³ணஸ்ய வா ஸமுத்³ப⁴வ꞉ । காமோ ஹி உத்³பூ⁴த꞉ ரஜ꞉ ப்ரவர்தயன் புருஷம்ʼ
ப்ரவர்தயதி ; “த்ருʼஷ்ணயா ஹி அஹம்ʼ காரித꞉” இதி து³꞉கி²னாம்ʼ ரஜ꞉கார்யே
ஸேவாதௌ³ ப்ரவ்ருʼத்தானாம்ʼ ப்ரலாப꞉ ஶ்ரூயதே । மஹாஶன꞉ மஹத் அஶனம்ʼ அஸ்யேதி
மஹாஶன꞉ ; அத ஏவ மஹாபாப்மா ; காமேன ஹி ப்ரேரித꞉ ஜந்து꞉ பாபம்ʼ கரோதி ।
அத꞉ வித்³தி⁴ ஏனம்ʼ காமம்ʼ இஹ ஸம்ʼஸாரே வைரிணம் ॥
கத²ம்ʼ வைரீ இதி த்³ருʼஷ்டாந்தை꞉ ப்ரத்யாயயதி —
தூ⁴மேனாவ்ரியதே வஹ்நிர்யதா²த³ர்ஶோ மலேன ச ।
யதோ²ல்பே³னாவ்ருʼதோ க³ர்ப⁴ஸ்ததா² தேனேத³மாவ்ருʼதம் ॥ 3-38 ॥
தூ⁴மேன ஸஹஜேன ஆவ்ரியதே வஹ்னி꞉ ப்ரகாஶாத்மக꞉ அப்ரகாஶாத்மகேன, யதா²
வா ஆத³ர்ஶோ மலேன ச, யதா² உல்பே³ன ச ஜராயுணா க³ர்ப⁴வேஷ்டனேன ஆவ்ருʼத꞉
ஆச்சா²தி³த꞉ க³ர்ப⁴꞉ ததா² தேன இத³ம்ʼ ஆவ்ருʼதம் ॥ கிம்ʼ புனஸ்தத் இத³ம்ʼஶப்³த³வாச்யம்ʼ
யத் காமேனாவ்ருʼதமித்யுச்யதே —
ஆவ்ருʼதம்ʼ ஜ்ஞானமேதேன ஜ்ஞானினோ நித்யவைரிணா ।
காமரூபேண கௌந்தேய து³ஷ்பூரேணானலேன ச ॥ 3-39 ॥
ஆவ்ருʼதம்ʼ ஏதேன ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞானின꞉ நித்யவைரிணா, ஜ்ஞானீ ஹி ஜானாதி “அனேன
அஹமனர்தே² ப்ரயுக்த꞉” இதி பூர்வமேவ । து³꞉கீ² ச ப⁴வதீ நித்யமேவ ।
அத꞉ அஸௌ ஜ்ஞானினோ நித்யவைரீ, ந து மூர்க²ஸ்ய । ஸ ஹி காமம்ʼ த்ருʼஷ்ணாகாலே
மித்ரமிவ பஶ்யன் தத்கார்யே து³꞉கே² ப்ராப்தே ஜானாதி “த்ருʼஷ்ணயா அஹம்ʼ
து³꞉கி²த்வமாபாதி³த꞉” இதி, ந பூர்வமேவ । அத꞉ ஜ்ஞானின ஏவ நித்யவைரீ ।
கிம்ʼரூபேண ? காமரூபேண காம꞉ இச்சை²வ ரூபமஸ்ய இதி காமரூப꞉ தேன து³ஷ்பூரேண
து³꞉கே²ன பூரணமஸ்ய இதி து³ஷ்பூர꞉ தேன அனலேன ந அஸ்ய அலம்ʼ பர்யாப்தி꞉ வித்³யதே
இத்யனல꞉ தேன ச ॥ கிமதி⁴ஷ்டா²ன꞉ புன꞉ காம꞉ ஜ்ஞானஸ்ய ஆவரணத்வேன
வைரீ ஸர்வஸ்ய லோகஸ்ய ? இத்யபேக்ஷாயாமாஹ, ஜ்ஞாதே ஹி ஶத்ரோரதி⁴ஷ்டா²னே
ஸுகே²ன நிப³ர்ஹணம்ʼ கர்தும்ʼ ஶக்யத இதி —
இந்த்³ரியாணி மனோ பு³த்³தி⁴ரஸ்யாதி⁴ஷ்டா²னமுச்யதே ।
ஏதைர்விமோஹயத்யேஷ ஜ்ஞானமாவ்ருʼத்ய தே³ஹினம் ॥ 3-40 ॥
இந்த்³ரியாணி மன꞉ பு³த்³தி⁴ஶ்ச அஸ்ய காமஸ்ய அதி⁴ஷ்டா²னம்ʼ ஆஶ்ரய꞉ உச்யதே ।
ஏதை꞉ இந்த்³ரியாதி³பி⁴꞉ ஆஶ்ரயை꞉ விமோஹயதி விவித⁴ம்ʼ மோஹயதி ஏஷ காம꞉ ஜ்ஞானம்
ஆவ்ருʼத்ய ஆச்சா²த்³ய தே³ஹினம்ʼ ஶரீரிணம் ॥ யத꞉ ஏவம்ʼ —
தஸ்மாத்த்வமிந்த்³ரியாண்யாதௌ³ நியம்ய ப⁴ரதர்ஷப⁴ ।
பாப்மானம்ʼ ப்ரஜஹிஹ்யேனம்ʼ ஜ்ஞானவிஜ்ஞானநாஶனம் ॥ 3-41 ॥
தஸ்மாத் த்வம்ʼ இந்த்³ரியாணி ஆதௌ³ பூர்வமேவ நியம்ய வஶீக்ருʼத்ய ப⁴ரதர்ஷப⁴
பாப்மானம்ʼ பாபாசாரம்ʼ காமம்ʼ ப்ரஜஹிஹி பரித்யஜ ஏவம்ʼ ப்ரக்ருʼதம்ʼ
வைரிணம்ʼ ஜ்ஞானவிஜ்ஞானநாஶனம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ஶாஸ்த்ரத꞉ ஆசார்யதஶ்ச
ஆத்மாதீ³னாம்ʼ அவபோ³த⁴꞉, விஜ்ஞானம்ʼ விஶேஷத꞉ தத³னுப⁴வ꞉, தயோ꞉
ஜ்ஞானவிஜ்ஞானயோ꞉ ஶ்ரேய꞉ப்ராப்திஹேத்வோ꞉ நாஶனம்ʼ நாஶகரம்ʼ ப்ரஜஹிஹி
ஆத்மன꞉ பரித்யஜேத்யர்த²꞉ ॥ இந்த்³ரியாண்யாதௌ³ நியம்ய காமம்ʼ ஶத்ரும்ʼ ஜஹிஹி
இத்யுக்தம் ; தத்ர கிமாஶ்ரய꞉ காமம்ʼ ஜஹ்யாத் இத்யுச்யதே —
இந்த்³ரியாணி பராண்யாஹுரிந்த்³ரியேப்⁴ய꞉ பரம்ʼ மன꞉ ।
மனஸஸ்து பரா பு³த்³தி⁴ர்யோ பு³த்³தே⁴꞉ பரதஸ்து ஸ꞉ ॥ 3-42 ॥
இந்த்³ரியாணி ஶ்ரோத்ராதீ³னி பஞ்ச தே³ஹம்ʼ ஸ்தூ²லம்ʼ பா³ஹ்யம்ʼ பரிச்சி²ன்னம்ʼ ச அபேக்ஷ்ய
ஸௌக்ஷ்ம்யாந்தரத்வவ்யாபித்வாத்³யபேக்ஷயா பராணி ப்ரக்ருʼஷ்டானி ஆஹு꞉ பண்டி³தா꞉ । ததா²
இந்த்³ரியேப்⁴ய꞉ பரம்ʼ மன꞉ ஸங்கல்பவிகல்பாத்மகம் । ததா² மனஸ꞉ து பரா பு³த்³தி⁴꞉
நிஶ்சயாத்மிகா । ததா² ய꞉ ஸர்வத்³ருʼஶ்யேப்⁴ய꞉ பு³த்³த்⁴யந்தேப்⁴ய꞉ ஆப்⁴யந்தர꞉,
யம்ʼ தே³ஹினம்ʼ இந்த்³ரியாதி³பி⁴꞉ ஆஶ்ரயை꞉ யுக்த꞉ காம꞉ ஜ்ஞானாவரணத்³வாரேண மோஹயதி
இத்யுக்தம் । பு³த்³தே⁴꞉ பரதஸ்து ஸ꞉, ஸ꞉ பு³த்³தே⁴꞉ த்³ரஷ்டா பர ஆத்மா ॥ தத꞉
கிம்ʼ —
ஏவம்ʼ பு³த்³தே⁴꞉ பரம்ʼ பு³த்³த்⁴வா ஸம்ʼஸ்தப்⁴யாத்மானமாத்மனா ।
ஜஹி ஶத்ரும்ʼ மஹாபா³ஹோ காமரூபம்ʼ து³ராஸத³ம் ॥ 3-43 ॥
ஏவம்ʼ பு³த்³தே⁴꞉ பரம்ʼ ஆத்மானம்ʼ பு³த்³த்⁴வா ஜ்ஞாத்வா ஸம்ʼஸ்தப்⁴ய ஸம்யக் ஸ்தம்ப⁴னம்ʼ
க்ருʼத்வா ஆத்மானம்ʼ ஸ்வேனைவ ஆத்மனா ஸம்ʼஸ்க்ருʼதேன மனஸா ஸம்யக் ஸமாதா⁴யேத்யர்த²꞉ ।
ஜஹி ஏனம்ʼ ஶத்ரும்ʼ ஹே மஹாபா³ஹோ காமரூபம்ʼ து³ராஸத³ம்ʼ து³꞉கே²ன ஆஸத³꞉ ஆஸாத³னம்ʼ
ப்ராப்தி꞉ யஸ்ய தம்ʼ து³ராஸத³ம்ʼ து³ர்விஜ்ஞேயானேகவிஶேஷமிதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ கர்மயோகோ³ நாம த்ற்^தீயோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥3 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே கர்ம-ப்ரஶம்ʼஸா-யோக³꞉ நாம த்ருʼதீய꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
யோ(அ)யம்ʼ யோக³꞉ அத்⁴யாயத்³வயேனோக்த꞉ ஜ்ஞானநிஷ்டா²லக்ஷண꞉, ஸஸந்ந்யாஸ꞉
கர்மயோகோ³பாய꞉, யஸ்மின் வேதா³ர்த²꞉ பரிஸமாப்த꞉, ப்ரவ்ருʼத்திலக்ஷண꞉
நிவ்ருʼத்திலக்ஷணஶ்ச, கீ³தாஸு ச ஸர்வாஸு அயமேவ யோகோ³ விவக்ஷிதோ
ப⁴க³வதா । அத꞉ பரிஸமாப்தம்ʼ வேதா³ர்த²ம்ʼ மன்வான꞉ தம்ʼ வம்ʼஶகத²னேன
ஸ்தௌதி ஶ்ரீப⁴க³வான் —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
இமம்ʼ விவஸ்வதே யோக³ம்ʼ ப்ரோக்தவானஹமவ்யயம் ।
விவஸ்வான்மனவே ப்ராஹ மனுரிக்ஷ்வாகவே(அ)ப்³ரவீத் ॥ 4-1 ॥
இமம்ʼ அத்⁴யாயத்³வயேனோக்தம்ʼ யோக³ம்ʼ விவஸ்வதே ஆதி³த்யாய ஸர்கா³தௌ³ ப்ரோக்தவான்
அஹம்ʼ ஜக³த்பரிபாலயித்ரூʼணாம்ʼ க்ஷத்ரியாணாம்ʼ ப³லாதா⁴னாய தேன யோக³ப³லேன
யுக்தா꞉ ஸமர்தா² ப⁴வந்தி ப்³ரஹ்ம பரிரக்ஷிதும் । ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரே பரிபாலிதே
ஜக³த் பரிபாலயிதுமலம் । அவ்யயம்ʼ அவ்யயப²லத்வாத் । ந ஹ்யஸ்ய யோக³ஸ்ய
ஸம்யக்³த³ர்ஶனநிஷ்டா²லக்ஷணஸ்ய மோக்ஷாக்²யம்ʼ ப²லம்ʼ வ்யேதி । ஸ ச விவஸ்வான்
மனவே ப்ராஹ । மனு꞉ இக்ஷ்வாகவே ஸ்வபுத்ராய ஆதி³ராஜாய அப்³ரவீத் ॥
ஏவம்ʼ பரம்பராப்ராப்தமிமம்ʼ ராஜர்ஷயோ விது³꞉ ।
ஸ காலேனேஹ மஹதா யோகோ³ நஷ்ட꞉ பரந்தப ॥ 4-2 ॥
ஏவம்ʼ க்ஷத்ரியபரம்பராப்ராப்தம்ʼ இமம்ʼ ராஜர்ஷய꞉ ராஜானஶ்ச தே ருʼஷயஶ்ச
ராஜர்ஷய꞉ விது³꞉ இமம்ʼ யோக³ம் । ஸ யோக³꞉ காலேன இஹ மஹதா தீ³ர்க⁴ண நஷ்ட꞉
விச்சி²ன்னஸம்ப்ரதா³ய꞉ ஸம்ʼவ்ருʼத்த꞉ । ஹே பரந்தப, ஆத்மன꞉ விபக்ஷபூ⁴தா꞉
பரா இதி உச்யந்தே, தான் ஶௌர்யதேஜோக³ப⁴ஸ்திபி⁴꞉ பா⁴னுரிவ தாபயதீதி
பரந்தப꞉ ஶத்ருதாபன இத்யர்த²꞉ ॥ து³ர்ப³லானஜிதேந்த்³ரியான் ப்ராப்ய நஷ்டம்ʼ
யோக³மிமமுபலப்⁴ய லோகம்ʼ ச அபுருஷார்த²ஸம்ப³ந்தி⁴னம்ʼ —
ஸ ஏவாயம்ʼ மயா தே(அ)த்³ய யோக³꞉ ப்ரோக்த꞉ புராதன꞉ ।
ப⁴க்தோ(அ)ஸி மே ஸகா² சேதி ரஹஸ்யம்ʼ ஹ்யேதது³த்தமம் ॥ 4-3 ॥
ஸ ஏவ அயம்ʼ மயா தே துப்⁴யம்ʼ அத்³ய இதா³னீம்ʼ யோக³꞉ ப்ரோக்த꞉ புராதன꞉ ப⁴க்த꞉ அஸி மே
ஸகா² ச அஸி இதி । ரஹஸ்யம்ʼ ஹி யஸ்மாத் ஏதத் உத்தமம்ʼ யோக³꞉ ஜ்ஞானம்ʼ இத்யர்த²꞉ ॥
ப⁴க³வதா விப்ரதிஷித்³த⁴முக்தமிதி மா பூ⁴த் கஸ்யசித் பு³த்³தி⁴꞉ இதி பரிஹாரார்த²ம்ʼ
சோத்³யமிவ குர்வன் அர்ஜுன உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
அபரம்ʼ ப⁴வதோ ஜன்ம பரம்ʼ ஜன்ம விவஸ்வத꞉ ।
கத²மேதத்³விஜானீயாம்ʼ த்வமாதௌ³ ப்ரோக்தவானிதி ॥ 4-4 ॥
அபரம்ʼ அர்வாக் வஸுதே³வக்³ருʼஹே ப⁴வதோ ஜன்ம । பரம்ʼ பூர்வம்ʼ ஸர்கா³தௌ³ ஜன்ம
உத்பத்தி꞉ விவஸ்வத꞉ ஆதி³த்யஸ்ய । தத் கத²ம்ʼ ஏதத் விஜானீயாம்ʼ அவிருத்³தா⁴ர்த²தயா,
ய꞉ த்வமேவ ஆதௌ³ ப்ரோக்தவான் இமம்ʼ யோக³ம்ʼ ஸ ஏவ இதா³னீம்ʼ மஹ்யம்ʼ ப்ரோக்தவானஸி
இதி ॥ யா வாஸுதே³வே அனீஶ்வராஸர்வஜ்ஞாஶங்கா மூர்கா²ணாம், தாம்ʼ பரிஹரன்
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச, யத³ர்தோ² ஹ்யர்ஜுனஸ்ய ப்ரஶ்ன꞉ —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ப³ஹூனி மே வ்யதீதானி ஜன்மானி தவ சார்ஜுன ।
தான்யஹம்ʼ வேத³ ஸர்வாணி ந த்வம்ʼ வேத்த² பரந்தப ॥ 4-5 ॥
ப³ஹூனி மே மம வ்யதீதானி அதிக்ராந்தானி ஜன்மானி தவ ச
ஹே அர்ஜுன । தானி அஹம்ʼ வேத³ ஜானே ஸர்வாணி ந த்வம்ʼ வேத்த² ந
ஜானீஷே, த⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³ப்ரதிப³த்³த⁴ஜ்ஞானஶக்தித்வாத் । அஹம்ʼ புன꞉
நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வத்வாத் அனாவரணஜ்ஞானஶக்திரிதி வேத³ அஹம்ʼ ஹே
பரந்தப ॥ கத²ம்ʼ தர்ஹி தவ நித்யேஶ்வரஸ்ய த⁴ர்மாத⁴ர்மாபா⁴வே(அ)பி ஜன்ம இதி,
உச்யதே —
அஜோ(அ)பி ஸந்நவ்யயாத்மா பூ⁴தாநாமீஶ்வரோ(அ)பி ஸன் ।
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வாமதி⁴ஷ்டா²ய ஸம்ப⁴வாம்யாத்மமாயயா ॥ 4-6 ॥
அஜோ(அ)பி ஜன்மரஹிதோ(அ)பி ஸன், ததா² அவ்யயாத்மா அக்ஷீணஜ்ஞானஶக்திஸ்வபா⁴வோ(அ)பி
ஸன், ததா² பூ⁴தானாம்ʼ ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தம்ப³பர்யந்தானாம்ʼ ஈஶ்வர꞉ ஈஶனஶீலோ(அ)பி ஸன்,
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வாம்ʼ மம வைஷ்ணவீம்ʼ மாயாம்ʼ த்ரிகு³ணாத்மிகாம், யஸ்யா வஶே ஸர்வம்ʼ ஜக³த்
வர்ததே, யயா மோஹிதம்ʼ ஸத் ஸ்வமாத்மானம்ʼ வாஸுதே³வம்ʼ ந ஜானாதி, தாம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வாம்
அதி⁴ஷ்டா²ய வஶீக்ருʼத்ய ஸம்ப⁴வாமி தே³ஹவானிவ ப⁴வாமி ஜாத இவ ஆத்மமாயயா
ஆத்மன꞉ மாயயா, ந பரமார்த²தோ லோகவத் ॥
தச்ச ஜன்ம கதா³ கிமர்த²ம்ʼ ச இத்யுச்யதே —
யதா³ யதா³ ஹி த⁴ர்மஸ்ய க்³லாநிர்ப⁴வதி பா⁴ரத ।
அப்⁴யுத்தா²னமத⁴ர்மஸ்ய ததா³த்மானம்ʼ ஸ்ருʼஜாம்யஹம் ॥ 4-7 ॥
யதா³ யதா³ ஹி த⁴ர்மஸ்ய க்³லானி꞉ ஹானி꞉ வர்ணாஶ்ரமாதி³லக்ஷணஸ்ய
ப்ராணிநாமப்⁴யுத³யநி꞉ஶ்ரேயஸஸாத⁴னஸ்ய ப⁴வதி பா⁴ரத, அப்⁴யுத்தா²னம்ʼ உத்³ப⁴வ꞉
அத⁴ர்மஸ்ய, ததா³ ததா³ ஆத்மானம்ʼ ஸ்ருʼஜாமி அஹம்ʼ மாயயா ॥ கிமர்த²ம் ? —
பரித்ராணாய ஸாதூ⁴னாம்ʼ விநாஶாய ச து³ஷ்க்ருʼதாம் ।
த⁴ர்மஸம்ʼஸ்தா²பனார்தா²ய ஸம்ப⁴வாமி யுகே³ யுகே³ ॥ 4-8 ॥
பரித்ராணாய பரிரக்ஷணாய ஸாதூ⁴னாம்ʼ ஸன்மார்க³ஸ்தா²னாம், விநாஶாய ச து³ஷ்க்ருʼதாம்ʼ
பாபகாரிணாம், கிஞ்ச த⁴ர்மஸம்ʼஸ்தா²பனார்தா²ய த⁴ர்மஸ்ய ஸம்யக் ஸ்தா²பனம்ʼ
தத³ர்த²ம்ʼ ஸம்ப⁴வாமி யுகே³ யுகே³ ப்ரதியுக³ம் ॥ தத் —
ஜன்ம கர்ம ச மே தி³வ்யமேவம்ʼ யோ வேத்தி தத்த்வத꞉ ।
த்யக்த்வா தே³ஹம்ʼ புனர்ஜன்ம நைதி மாமேதி ஸோ(அ)ர்ஜுன ॥ 4-9 ॥
ஜன்ம மாயாரூபம்ʼ கர்ம ச ஸாதூ⁴னாம்ʼ பரித்ராணாதி³ மே மம தி³வ்யம்ʼ அப்ராக்ருʼதம்
ஐஶ்வரம்ʼ ஏவம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ ய꞉ வேத்தி தத்த்வத꞉ தத்த்வேன யதா²வத் த்யக்த்வா தே³ஹம்
இமம்ʼ புனர்ஜன்ம புனருத்பத்திம்ʼ ந ஏதி ந ப்ராப்னோதி । மாம்ʼ ஏதி ஆக³ச்ச²தி ஸ꞉
முச்யதே ஹே அர்ஜுன ॥ நைஷ மோக்ஷமார்க³ இதா³னீம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ ; கிம்ʼ தர்ஹி ?
பூர்வமபி —
வீதராக³ப⁴யக்ரோதா⁴ மன்மயா மாமுபாஶ்ரிதா꞉ ।
ப³ஹவோ ஜ்ஞானதபஸா பூதா மத்³பா⁴வமாக³தா꞉ ॥ 4-10 ॥
வீதராக³ப⁴யக்ரோதா⁴꞉ ராக³ஶ்ச ப⁴யம்ʼ ச க்ரோத⁴ஶ்ச வீதா꞉ விக³தா꞉ யேப்⁴ய꞉
தே வீதராக³ப⁴யக்ரோதா⁴꞉ மன்மயா꞉ ப்³ரஹ்மவித³꞉ ஈஶ்வராபே⁴த³த³ர்ஶின꞉ மாமேவ
ச பரமேஶ்வரம்ʼ உபாஶ்ரிதா꞉ கேவலஜ்ஞானநிஷ்டா² இத்யர்த²꞉ । ப³ஹவ꞉ அனேகே
ஜ்ஞானதபஸா ஜ்ஞானமேவ ச பரமாத்மவிஷயம்ʼ தப꞉ தேன ஜ்ஞானதபஸா
பூதா꞉ பராம்ʼ ஶுத்³தி⁴ம்ʼ க³தா꞉ ஸந்த꞉ மத்³பா⁴வம்ʼ ஈஶ்வரபா⁴வம்ʼ மோக்ஷம்
ஆக³தா꞉ ஸமனுப்ராப்தா꞉ । இதரதபோநிரபேக்ஷஜ்ஞானநிஷ்டா² இத்யஸ்ய லிங்க³ம்
“ஜ்ஞானதபஸா” இதி விஶேஷணம் ॥ தவ தர்ஹி ராக³த்³வேஷௌ ஸ்த꞉,
யேன கேப்⁴யஶ்சிதே³வ ஆத்மபா⁴வம்ʼ ப்ரயச்ச²ஸி ந ஸர்வேப்⁴ய꞉ இத்யுச்யதே —
யே யதா² மாம்ʼ ப்ரபத்³யந்தே தாம்ʼஸ்ததை²வ ப⁴ஜாம்யஹம் ।
மம வர்த்மானுவர்தந்தே மனுஷ்யா꞉ பார்த² ஸர்வஶ꞉ ॥ 4-11 ॥
யே யதா² யேன ப்ரகாரேண யேன ப்ரயோஜனேன யத்ப²லார்தி²தயா மாம்ʼ ப்ரபத்³யந்தே தான்
ததை²வ தத்ப²லதா³னேன ப⁴ஜாமி அனுக்³ருʼஹ்ணாமி அஹம்ʼ இத்யேதத் । தேஷாம்ʼ மோக்ஷம்ʼ
ப்ரதி அனர்தி²த்வாத் । ந ஹி ஏகஸ்ய முமுக்ஷுத்வம்ʼ ப²லார்தி²த்வம்ʼ ச யுக³பத்
ஸம்ப⁴வதி । அத꞉ யே ப²லார்தி²ன꞉ தான் ப²லப்ரதா³னேன, யே யதோ²க்தகாரிணஸ்து
அப²லார்தி²ன꞉ முமுக்ஷவஶ்ச தான் ஜ்ஞானப்ரதா³னேன, யே ஜ்ஞானின꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉
முமுக்ஷவஶ்ச தான் மோக்ஷப்ரதா³னேன, ததா² ஆர்தான் ஆர்திஹரணேன இத்யேவம்ʼ யதா²
ப்ரபத்³யந்தே யே தான் ததை²வ ப⁴ஜாமி இத்யர்த²꞉ । ந புன꞉ ராக³த்³வேஷநிமித்தம்ʼ
மோஹநிமித்தம்ʼ வா கஞ்சித் ப⁴ஜாமி । ஸர்வதா²பி ஸர்வாவஸ்த²ஸ்ய மம ஈஶ்வரஸ்ய
வர்த்ம மார்க³ம்ʼ அனுவர்தந்தே மனுஷ்யா꞉ — யத்ப²லார்தி²தயா யஸ்மின் கர்மணி
அதி⁴க்ருʼதா꞉ யே ப்ரயதந்தே தே மனுஷ்யா அத்ர உச்யந்தே — ஹே பார்த² ஸர்வஶ꞉
ஸர்வப்ரகாரை꞉ ॥ யதி³ தவ ஈஶ்வரஸ்ய ராகா³தி³தோ³ஷாபா⁴வாத் ஸர்வப்ராணிஷு
அனுஜிக்⁴ருʼக்ஷாயாம்ʼ துல்யாயாம்ʼ ஸர்வப²லப்ரதா³னஸமர்தே² ச த்வயி ஸதி
“வாஸுதே³வ꞉ ஸர்வம்” இதி ஜ்ஞானேனைவ முமுக்ஷவ꞉ ஸந்த꞉ கஸ்மாத்
த்வாமேவ ஸர்வே ந ப்ரதிபத்³யந்தே இதி ? ஶ்ருʼணு தத்ர காரணம்ʼ —
காங்க்ஷந்த꞉ கர்மணாம்ʼ ஸித்³தி⁴ம்ʼ யஜந்த இஹ தே³வதா꞉ ।
க்ஷிப்ரம்ʼ ஹி மானுஷே லோகே ஸித்³தி⁴ர்ப⁴வதி கர்மஜா ॥ 4-12 ॥
காங்க்ஷந்த꞉ அபீ⁴ப்ஸந்த꞉ கர்மணாம்ʼ ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப²லநிஷ்பத்திம்ʼ ப்ரார்த²யந்த꞉
யஜந்தே இஹ அஸ்மின் லோகே தே³வதா꞉ இந்த்³ராக்³ன்யாத்³யா꞉ ; “அத² யோ(அ)ன்யாம்ʼ
தே³வதாமுபாஸ்தே அன்யோ(அ)ஸாவன்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி ந ஸ வேத³ யதா² பஶுரேவம்ʼ ஸ
தே³வானாம்” (ப்³ருʼ. உ. 1-4-10) இதி ஶ்ருதே꞉ । தேஷாம்ʼ ஹி பி⁴ன்னதே³வதாயாஜினாம்ʼ
ப²லாகாங்க்ஷிணாம்ʼ க்ஷிப்ரம்ʼ ஶீக்⁴ரம்ʼ ஹி யஸ்மாத் மானுஷே லோகே, மனுஷ்யலோகே ஹி
ஶாஸ்த்ராதி⁴கார꞉ । “க்ஷிப்ரம்ʼ ஹி மானுஷே லோகே” இதி விஶேஷணாத்
அன்யேஷ்வபி கர்மப²லஸித்³தி⁴ம்ʼ த³ர்ஶயதி ப⁴க³வான் । மானுஷே லோகே
வர்ணாஶ்ரமாதி³கர்மாணி இதி விஶேஷ꞉, தேஷாம்ʼ ச வர்ணாஶ்ரமாத்³யதி⁴காரிகர்மணாம்ʼ
ப²லஸித்³தி⁴꞉ க்ஷிப்ரம்ʼ ப⁴வதி । கர்மஜா கர்மணோ ஜாதா ॥ மானுஷே ஏவ லோகே
வர்ணாஶ்ரமாதி³கர்மாதி⁴கார꞉, ந அன்யேஷு லோகேஷு இதி நியம꞉ கிந்நிமித்த இதி ?
அத²வா வர்ணாஶ்ரமாதி³ப்ரவிபா⁴கோ³பேதா꞉ மனுஷ்யா꞉ மம வர்த்ம அனுவர்தந்தே
ஸர்வஶ꞉ இத்யுக்தம் । கஸ்மாத்புன꞉ காரணாத் நியமேன தவைவ வர்த்ம அனுவர்தந்தே
ந அன்யஸ்ய இதி ? உச்யதே —
சாதுர்வர்ண்யம்ʼ மயா ஸ்ருʼஷ்டம்ʼ கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ꞉ ।
தஸ்ய கர்தாரமபி மாம்ʼ வித்³த்⁴யகர்தாரமவ்யயம் ॥ 4-13 ॥
சத்வார ஏவ வர்ணா꞉ சாதுர்வர்ண்யம்ʼ மயா ஈஶ்வரேண ஸ்ருʼஷ்டம்ʼ உத்பாதி³தம்,
”ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஸ்ய முக²மாஸீத்” (ருʼ. 10-8-91)இத்யாதி³ஶ்ருதே꞉ ।
கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ꞉ கு³ணவிபா⁴க³ஶ꞉ கர்மவிபா⁴க³ஶஶ்ச । கு³ணா꞉
ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ʼஸி । தத்ர ஸாத்த்விகஸ்ய ஸத்த்வப்ரதா⁴னஸ்ய ப்³ராஹ்மணஸ்ய
“ஶமோ த³மஸ்தப꞉” (ப⁴. கீ³. 18-42) இத்யாதீ³னி கர்மாணி,
ஸத்த்வோபஸர்ஜனரஜ꞉ப்ரதா⁴னஸ்ய க்ஷத்ரியஸ்ய ஶௌர்யதேஜ꞉ப்ரப்⁴ருʼதீனி
கர்மாணி, தமஉபஸர்ஜனரஜ꞉ப்ரதா⁴னஸ்ய வைஶ்யஸ்ய க்ருʼஷ்யாதீ³னி கர்மாணி,
ரஜஉபஸர்ஜனதம꞉ப்ரதா⁴னஸ்ய ஶூத்³ரஸ்ய ஶுஶ்ரூஷைவ கர்ம இத்யேவம்ʼ
கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ꞉ சாதுர்வர்ண்யம்ʼ மயா ஸ்ருʼஷ்டம்ʼ இத்யர்த²꞉ । தச்ச இத³ம்ʼ
சாதுர்வர்ண்யம்ʼ ந அன்யேஷு லோகேஷு, அத꞉ மானுஷே லோகே இதி விஶேஷணம் । ஹந்த
தர்ஹி சாதுர்வர்ண்யஸ்ய ஸர்கா³தே³꞉ கர்மண꞉ கர்த்ருʼத்வாத் தத்ப²லேன யுஜ்யஸே, அத꞉ ந
த்வம்ʼ நித்யமுக்த꞉ நித்யேஶ்வரஶ்ச இதி ? உச்யதே — யத்³யபி மாயாஸம்ʼவ்யவஹாரேண
தஸ்ய கர்மண꞉ கர்தாரமபி ஸந்தம்ʼ மாம்ʼ பரமார்த²த꞉ வித்³தி⁴ அகர்தாரம் । அத
ஏவ அவ்யயம்ʼ அஸம்ʼஸாரிணம்ʼ ச மாம்ʼ வித்³தி⁴ ॥ யேஷாம்ʼ து கர்மணாம்ʼ கர்தாரம்ʼ மாம்ʼ
மன்யஸே பரமார்த²த꞉ தேஷாம்ʼ அகர்தா ஏவாஹம், யத꞉ —
ந மாம்ʼ கர்மாணி லிம்பந்தி ந மே கர்மப²லே ஸ்ப்ருʼஹா ।
இதி மாம்ʼ யோ(அ)பி⁴ஜானாதி கர்மபி⁴ர்ன ஸ ப³த்⁴யதே ॥ 4-14 ॥
ந மாம்ʼ தானி கர்மாணி லிம்பந்தி தே³ஹாத்³யாரம்ப⁴கத்வேன, அஹங்காராபா⁴வாத் । ந ச
தேஷாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப²லேஷு மே மம ஸ்ப்ருʼஹா த்ருʼஷ்ணா । யேஷாம்ʼ து ஸம்ʼஸாரிணாம்
“அஹம்ʼ கர்தா” இத்யபி⁴மான꞉ கர்மஸு, ஸ்ப்ருʼஹா தத்ப²லேஷு ச, தான்
கர்மாணி லிம்பந்தி இதி யுக்தம், தத³பா⁴வாத் ந மாம்ʼ கர்மாணி லிம்பந்தி । இதி ஏவம்ʼ
ய꞉ அன்யோ(அ)பி மாம்ʼ ஆத்மத்வேன அபி⁴ஜானாதி “நாஹம்ʼ கர்தா ந மே கர்மப²லே
ஸ்ப்ருʼஹா” இதி ஸ꞉ கர்மபி⁴꞉ ந ப³த்⁴யதே, தஸ்யாபி ந தே³ஹாத்³யாரம்ப⁴காணி
கர்மாணி ப⁴வந்தி இத்யர்த²꞉ ॥ “நாஹம்ʼ கர்தா ந மே கர்மப²லே ஸ்ப்ருʼஹா”
இதி —
ஏவம்ʼ ஜ்ஞாத்வா க்ருʼதம்ʼ கர்ம பூர்வைரபி முமுக்ஷுபி⁴꞉ ।
குரு கர்மைவ தஸ்மாத்த்வம்ʼ பூர்வை꞉ பூர்வதரம்ʼ க்ருʼதம் ॥ 4-15 ॥
ஏவம்ʼ ஜ்ஞாத்வா க்ருʼதம்ʼ கர்ம பூர்வை꞉ அபி அதிக்ராந்தை꞉ முமுக்ஷுபி⁴꞉ । குரு
தேன கர்மைவ த்வம், ந தூஷ்ணீமாஸனம்ʼ நாபி ஸந்ந்யாஸ꞉ கர்தவ்ய꞉, தஸ்மாத் த்வம்ʼ
பூர்வைரபி அனுஷ்டி²தத்வாத், யதி³ அனாத்மஜ்ஞ꞉ த்வம்ʼ ததா³ ஆத்மஶுத்³த்⁴யர்த²ம்,
தத்த்வவிச்சேத் லோகஸங்க்³ரஹார்த²ம்ʼ பூர்வை꞉ ஜனகாதி³பி⁴꞉ பூர்வதரம்ʼ க்ருʼதம்ʼ ந
அது⁴னாதனம்ʼ க்ருʼதம்ʼ நிர்வர்திதம் ॥ தத்ர கர்ம சேத் கர்தவ்யம்ʼ த்வத்³வசநாதே³வ
கரோம்யஹம், கிம்ʼ விஶேஷிதேன “பூர்வை꞉ பூர்வதரம்ʼ க்ருʼதம்” இத்யுச்யதே
; யஸ்மாத் மஹத் வைஷம்யம்ʼ கர்மணி । கத²ம் ? —
கிம்ʼ கர்ம கிமகர்மேதி கவயோ(அ)ப்யத்ர மோஹிதா꞉ ।
தத்தே கர்ம ப்ரவக்ஷ்யாமி யஜ்ஜ்ஞாத்வா மோக்ஷ்யஸே(அ)ஶுபா⁴த் ॥ 4-16 ॥
கிம்ʼ கர்ம கிம்ʼ ச அகர்ம இதி கவய꞉ மேதா⁴வின꞉ அபி அத்ர அஸ்மின் கர்மாதி³விஷயே
மோஹிதா꞉ மோஹம்ʼ க³தா꞉ । தத் அத꞉ தே துப்⁴யம்ʼ அஹம்ʼ கர்ம அகர்ம ச ப்ரவக்ஷ்யாமி,
யத் ஜ்ஞாத்வா விதி³த்வா கர்மாதி³ மோக்ஷ்யஸே அஶுபா⁴த் ஸம்ʼஸாராத் ॥ ந சைதத்த்வயா
மந்தவ்யம்ʼ — கர்ம நாம தே³ஹாதி³சேஷ்டா லோகப்ரஸித்³த⁴ம், அகர்ம நாம தத³க்ரியா
தூஷ்ணீமாஸனம் ; கிம்ʼ தத்ர போ³த்³த⁴வ்யம் ? இதி । கஸ்மாத், உச்யதே —
கர்மணோ ஹ்யபி போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ ச விகர்மண꞉ ।
அகர்மணஶ்ச போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ க³ஹனா கர்மணோ க³தி꞉ ॥ 4-17 ॥
கர்மண꞉ ஶாஸ்த்ரவிஹிதஸ்ய ஹி யஸ்மாத் அபி அஸ்தி போ³த்³த⁴வ்யம், போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ ச அஸ்த்யேவ
விகர்மண꞉ ப்ரதிஷித்³த⁴ஸ்ய, ததா² அகர்மணஶ்ச தூஷ்ணீம்பா⁴வஸ்ய போ³த்³த⁴வ்யம்
அஸ்தி இதி த்ரிஷ்வப்யத்⁴யாஹார꞉ கர்தவ்ய꞉ । யஸ்மாத் க³ஹனா விஷமா து³ர்ஜ்ஞேயா —
கர்மண꞉ இதி உபலக்ஷணார்த²ம்ʼ கர்மாதீ³னாம்ʼ — கர்மாகர்மவிகர்மணாம்ʼ க³தி꞉
யாதா²த்ம்யம்ʼ தத்த்வம்ʼ இத்யர்த²꞉ ॥ கிம்ʼ புனஸ்தத்த்வம்ʼ கர்மாதே³꞉ யத் போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ
வக்ஷ்யமாமி இதி ப்ரதிஜ்ஞாதம் ? உச்யதே —
கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஶ்யேத³கர்மணி ச கர்ம ய꞉ ।
ஸ பு³த்³தி⁴மான்மனுஷ்யேஷு ஸ யுக்த꞉ க்ருʼத்ஸ்னகர்மக்ருʼத் ॥ 4-18 ॥
கர்மணி, க்ரியதே இதி கர்ம வ்யாபாரமாத்ரம், தஸ்மின் கர்மணி அகர்ம கர்மாபா⁴வம்ʼ
ய꞉ பஶ்யேத், அகர்மணி ச கர்மாபா⁴வே கர்த்ருʼதந்த்ரத்வாத் ப்ரவ்ருʼத்திநிவ்ருʼத்த்யோ꞉
— வஸ்து அப்ராப்யைவ ஹி ஸர்வ ஏவ க்ரியாகாரகாதி³வ்யவஹார꞉ அவித்³யாபூ⁴மௌ
ஏவ — கர்ம ய꞉ பஶ்யேத் பஶ்யதி, ஸ꞉ பு³த்³தி⁴மான் மனுஷ்யேஷு, ஸ꞉
யுக்த꞉ யோகீ³ ச, க்ருʼத்ஸ்னகர்மக்ருʼத் ஸமஸ்தகர்மக்ருʼச்ச ஸ꞉, இதி ஸ்தூயதே
கர்மாகர்மணோரிதரேதரத³ர்ஶீ ॥ நனு கிமித³ம்ʼ விருத்³த⁴முச்யதே “கர்மணி
அகர்ம ய꞉ பஶ்யேத்” இதி “அகர்மணி ச கர்ம” இதி ; ந ஹி கர்ம
அகர்ம ஸ்யாத், அகர்ம வா கர்ம । தத்ர விருத்³த⁴ம்ʼ கத²ம்ʼ பஶ்யேத் த்³ரஷ்டா ? —
ந, அகர்ம ஏவ பரமார்த²த꞉ ஸத் கர்மவத் அவபா⁴ஸதே மூட⁴த்³ருʼஷ்டே꞉ லோகஸ்ய,
ததா² கர்மைவ அகர்மவத் । தத்ர யதா²பூ⁴தத³ர்ஶனார்த²மாஹ ப⁴க³வான்
— “கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஶ்யேத்” இத்யாதி³ । அதோ ந விருத்³த⁴ம் ।
பு³த்³தி⁴மத்த்வாத்³யுபபத்தேஶ்ச । “போ³த்³த⁴வ்யம்” (ப⁴. கீ³. 4-17) இதி
ச யதா²பூ⁴தத³ர்ஶனமுச்யதே । ந ச விபரீதஜ்ஞானாத் அஶுபா⁴த் மோக்ஷணம்ʼ
ஸ்யாத் ; “யத் ஜ்ஞாத்வா மோக்ஷ்யஸே(அ)ஶுபா⁴த்” (ப⁴. கீ³. 4-16)
இதி ச உக்தம் । தஸ்மாத் கர்மாகர்மணீ விபர்யயேண க்³ருʼஹீதே ப்ராணிபி⁴꞉
தத்³விபர்யயக்³ரஹணநிவ்ருʼத்த்யர்த²ம்ʼ ப⁴க³வதோ வசனம்ʼ “கர்மண்யகர்ம
ய꞉” இத்யாதி³ । ந ச அத்ர கர்மாதி⁴கரணமகர்ம அஸ்தி, குண்டே³ ப³த³ராணீவ ।
நாபி அகர்மாதி⁴கரணம்ʼ கர்மாஸ்தி, கர்மாபா⁴வத்வாத³கர்மண꞉ । அத꞉ விபரீதக்³ருʼஹீதே
ஏவ கர்மாகர்மணீ லௌகிகை꞉, யதா² ம்ருʼக³த்ருʼஷ்ணிகாயாமுத³கம்ʼ ஶுக்திகாயாம்ʼ
வா ரஜதம் । நனு கர்ம கர்மைவ ஸர்வேஷாம்ʼ ந க்வசித் வ்யபி⁴சரதி
— தத் ந, நௌஸ்த²ஸ்ய நாவி க³ச்ச²ந்த்யாம்ʼ தடஸ்தே²ஷு அக³திஷு நகே³ஷு
ப்ரதிகூலக³தித³ர்ஶனாத், தூ³ரேஷு சக்ஷுஷா அஸன்னிக்ருʼஷ்டேஷு க³ச்ச²த்ஸு
க³த்யபா⁴வத³ர்ஶனாத், ஏவம்ʼ இஹாபி அகர்மணி கர்மத³ர்ஶனம்ʼ கர்மணி
ச அகர்மத³ர்ஶனம்ʼ விபரீதத³ர்ஶனம்ʼ யேன தந்நிராகரணார்த²முச்யதே
“கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஶ்யேத்” இத்யாதி³ ॥ ததே³தத் உக்தப்ரதிவசனமபி
அஸக்ருʼத் அத்யந்தவிபரீதத³ர்ஶனபா⁴விததயா மோமுஹ்யமானோ லோக꞉ ஶ்ருதமபி
அஸக்ருʼத் தத்த்வம்ʼ விஸ்ம்ருʼத்ய விஸ்ம்ருʼத்ய மித்²யாப்ரஸங்க³ம்ʼ அவதார்யாவதார்ய
சோத³யதி இதி புன꞉ புன꞉ உத்தரமாஹ ப⁴க³வான், து³ர்விஜ்ஞேயத்வம்ʼ ச
ஆலக்ஶ்ய வஸ்துன꞉ । “அவ்யக்தோ(அ)யமசிந்த்யோ(அ)யம்” (ப⁴. கீ³. 2-25)
“ந ஜாயதே ம்ரியதே” (ப⁴. கீ³. 2-20) இத்யாதி³னா ஆத்மனி கர்மாபா⁴வ꞉
ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிந்யாயப்ரஸித்³த⁴꞉ உக்த꞉ வக்ஷ்யமாணஶ்ச । தஸ்மின் ஆத்மனி
கர்மாபா⁴வே அகர்மணி கர்மவிபரீதத³ர்ஶனம்ʼ அத்யந்தநிரூட⁴ம் ; யத꞉,
“கிம்ʼ கர்ம கிமகர்மேதி கவயோ(அ)ப்யத்ர மோஹிதா꞉” (ப⁴. கீ³. 4-16) ।
தே³ஹாத்³யாஶ்ரயம்ʼ கர்ம ஆத்மன்யத்⁴யாரோப்ய “அஹம்ʼ கர்தா, மம ஏதத் கர்ம,
மயா அஸ்ய கர்மண꞉ ப²லம்ʼ போ⁴க்தவ்யம்” இதி ச, ததா² “அஹம்ʼ தூஷ்ணீம்ʼ
ப⁴வாமி, யேன அஹம்ʼ நிராயாஸ꞉ அகர்மா ஸுகீ² ஸ்யாம்” இதி கார்யகரணாஶ்ரயம்ʼ
வ்யாபாரோபரமம்ʼ தத்க்ருʼதம்ʼ ச ஸுகி²த்வம்ʼ ஆத்மனி அத்⁴யாரோப்ய “ந கரோமி
கிஞ்சித், தூஷ்ணீம்ʼ ஸுக²மாஸே” இதி அபி⁴மன்யதே லோக꞉ । தத்ரேத³ம்ʼ லோகஸ்ய
விபரரீதத³ர்ஶனாபனயாய ஆஹ ப⁴க³வான் — “கர்மண்யகர்ம ய꞉
பஶ்யேத்” இத்யாதி³ ॥ அத்ர ச கர்ம கர்மைவ ஸத் கார்யகரணாஶ்ரயம்ʼ
கர்மரஹிதே அவிக்ரியே ஆத்மனி ஸர்வை꞉ அத்⁴யஸ்தம், யத꞉ பண்டி³தோ(அ)பி “அஹம்ʼ
கரோமி” இதி மன்யதே । அத꞉ ஆத்மஸமவேததயா ஸர்வலோகப்ரஸித்³தே⁴ கர்மணி
நதீ³கூலஸ்தே²ஷ்விவ வ்ருʼக்ஷேஷு க³திப்ராதிலோம்யேன அகர்ம கர்மாபா⁴வம்ʼ யதா²பூ⁴தம்ʼ
க³த்யபா⁴வமிவ வ்ருʼக்ஷேஷு ய꞉ பஶ்யேத், அகர்மணி ச கார்யகரணவ்யாபாரோபரமே
கர்மவத் ஆத்மனி அத்⁴யாரோபிதே, “தூஷ்ணீம்ʼ அகுர்வன் ஸுக²ம்ʼ ஆஸே”
இத்யஹங்காராபி⁴ஸந்தி⁴-ஹேதுத்வாத், தஸ்மின் அகர்மணி ச கர்ம ய꞉ பஶ்யேத்,
ய꞉ ஏவம்ʼ கர்மாகர்மவிபா⁴க³ஜ்ஞ꞉ ஸ꞉ பு³த்³தி⁴மான் பண்டி³த꞉ மனுஷ்யேஷு, ஸ꞉
யுக்த꞉ யோகீ³ க்ருʼத்ஸ்னகர்மக்ருʼச்ச ஸ꞉ அஶுபா⁴த் மோக்ஷித꞉ க்ருʼதக்ருʼத்யோ
ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥ அயம்ʼ ஶ்லோக꞉ அன்யதா² வ்யாக்²யாத꞉ கைஶ்சித் । கத²ம் ?
நித்யானாம்ʼ கில கர்மணாம்ʼ ஈஶ்வரார்தே² அனுஷ்டீ²யமானானாம்ʼ தத்ப²லாபா⁴வாத்
அகர்மாணி தானி உச்யந்தே கௌ³ண்யா வ்ருʼத்த்யா । தேஷாம்ʼ ச அகரணம்ʼ அகர்ம ;
தச்ச ப்ரத்யவாயப²லத்வாத் கர்ம உச்யதே கௌ³ண்யைவ வ்ருʼத்த்யா । தத்ர
நித்யே கர்மணி அகர்ம ய꞉ பஶ்யேத் ப²லாபா⁴வாத் ; ததா² தே⁴னுரபி கௌ³꞉
அகௌ³꞉ இத்யுச்யதே க்ஷீராக்²யம்ʼ ப²லம்ʼ ந ப்ரயச்ச²தி இதி, தத்³வத் । ததா²
நித்யாகரணே து அகர்மணி ச கர்ம ய꞉ பஶ்யேத் நரகாதி³ப்ரத்யவாயப²லம்ʼ
ப்ரயச்ச²தி இதி ॥ நைதத் யுக்தம்ʼ வ்யாக்²யானம் । ஏவம்ʼ ஜ்ஞானாத் அஶுபா⁴த்
மோக்ஷானுபபத்தே꞉ “யஜ்ஜ்ஞாத்வா மோக்ஷ்யஸே(அ)ஶுபா⁴த்” (ப⁴. கீ³. 4-16)
இதி ப⁴க³வதா உக்தம்ʼ வசனம்ʼ பா³த்⁴யேத । கத²ம் ? நித்யாநாமனுஷ்டா²னாத்
அஶுபா⁴த் ஸ்யாத் நாம மோக்ஷணம், ந து தேஷாம்ʼ ப²லாபா⁴வஜ்ஞானாத் । ந ஹி நித்யானாம்ʼ
ப²லாபா⁴வஜ்ஞானம்ʼ அஶுப⁴முக்திப²லத்வேன சோதி³தம், நித்யகர்மஜ்ஞானம்ʼ வா ।
ந ச ப⁴க³வதைவேஹோக்தம் । ஏதே அகர்மணி கர்மத³ர்ஶனம்ʼ ப்ரத்யுக்தம் ।
ந ஹி அகர்மணி “கர்ம” இதி த³ர்ஶனம்ʼ கர்தவ்யதயா இஹ சோத்³யதே,
நித்யஸ்ய து கர்தவ்யதாமாத்ரம் । ந ச “அகரணாத் நித்யஸ்ய ப்ரத்யவாயோ
ப⁴வதி” இதி விஜ்ஞானாத் கிஞ்சித் ப²லம்ʼ ஸ்யாத் । நாபி நித்யாகரணம்ʼ
ஜ்ஞேயத்வேன சோதி³தம் । நாபி “கர்ம அகர்ம” இதி மித்²யாத³ர்ஶனாத்
அஶுபா⁴த் மோக்ஷணம்ʼ பு³த்³தி³மத்த்வம்ʼ யுக்ததா க்ருʼத்ஸ்னகர்மக்ருʼத்த்வாதி³ ச ப²லம்
உபபத்³யதே, ஸ்துதிர்வா । மித்²யாஜ்ஞானமேவ ஹி ஸாக்ஷாத் அஶுப⁴ரூபம் । குத꞉
அன்யஸ்மாத³ஶுபா⁴த் மோக்ஷணம் ? ந ஹி தம꞉ தமஸோ நிவர்தகம்ʼ ப⁴வதி ॥ நனு
கர்மணி யத் அகர்மத³ர்ஶனம்ʼ அகர்மணி வா கர்மத³ர்ஶனம்ʼ ந தத் மித்²யாஜ்ஞானம் ;
கிம்ʼ தர்ஹி ? கௌ³ணம்ʼ ப²லபா⁴வாபா⁴வநிமித்தம்ʼ — ந, கர்மாகர்மவிஜ்ஞாநாத³பி
கௌ³ணாத் ப²லஸ்ய அஶ்ரவணாத் । நாபி ஶ்ருதஹான்யஶ்ருதபரிகல்பனாயாம்ʼ கஶ்சித்
விஶேஷ உபலப்⁴யதே । ஸ்வஶப்³தே³னாபி ஶக்யம்ʼ வக்தும்ʼ “நித்யகர்மணாம்ʼ
ப²லம்ʼ நாஸ்தி, அகரணாச்ச தேஷாம்ʼ நரகபாத꞉ ஸ்யாத்” இதி ; தத்ர
வ்யாஜேன பரவ்யாமோஹரூபேண “கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஸ்யேத்” இத்யாதி³னா
கிம் ? தத்ர ஏவம்ʼ வ்யாசக்ஷாணேன ப⁴க³வதோக்தம்ʼ வாக்யம்ʼ லோகவ்யாமோஹார்த²மிதி
வ்யக்தம்ʼ கல்பிதம்ʼ ஸ்யாத் । ந ச ஏதத் ச²த்³மரூபேண வாக்யேன ரக்ஷணீயம்ʼ வஸ்து
; நாபி ஶப்³தா³ந்தரேண புன꞉ புன꞉ உச்யமானம்ʼ ஸுபோ³த⁴ம்ʼ ஸ்யாத் இத்யேவம்ʼ வக்தும்ʼ
யுக்தம் । “கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 2-47) இத்யத்ர ஹி
ஸ்பு²டதர உக்த꞉ அர்த²꞉, ந புனர்வக்தவ்யோ ப⁴வதி । ஸர்வத்ர ச ப்ரஶஸ்தம்ʼ
போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ ச கர்தவ்யமேவ । ந நிஷ்ப்ரயோஜனம்ʼ போ³த்³த⁴வ்யமித்யுச்யதே ॥ ந
ச மித்²யாஜ்ஞானம்ʼ போ³த்³த⁴வ்யம்ʼ ப⁴வதி, தத்ப்ரத்யுபஸ்தா²பிதம்ʼ வா வஸ்த்வாபா⁴ஸம் ।
நாபி நித்யானாம்ʼ அகரணாத் அபா⁴வாத் ப்ரத்யவாயபா⁴வோத்பத்தி꞉, “நாஸதோ வித்³யதே
பா⁴வ꞉” (ப⁴. கீ³. 2-16) இதி வசனாத் “கத²ம்ʼ அஸத꞉ ஸஜ்ஜாயேத”
(சா². உ. 6-2-2)இதி ச த³ர்ஶிதம்ʼ அஸத꞉ ஸஜ்ஜன்மப்ரதிஷேதா⁴த் । அஸத꞉
ஸது³த்பத்திம்ʼ ப்³ருவதா அஸதே³வ ஸத்³ப⁴வேத், ஸச்சாபி அஸத் ப⁴வேத் இத்யுக்தம்ʼ ஸ்யாத் ।
தச்ச அயுக்தம், ஸர்வப்ரமாணவிரோதா⁴த் । ந ச நிஷ்ப²லம்ʼ வித³த்⁴யாத் கர்ம
ஶாஸ்த்ரம், து³꞉க²ஸ்வரூபத்வாத், து³꞉க²ஸ்ய ச
பு³த்³தி⁴பூர்வகதயா கார்யத்வானுபபத்தே꞉ ।
தத³கரணே ச நரகபாதாப்⁴யுபக³மாத் அனர்தா²யைவ உப⁴யதா²பி கரணே ச
அகரணே ச ஶாஸ்த்ரம்ʼ நிஷ்ப²லம்ʼ கல்பிதம்ʼ ஸ்யாத் । ஸ்வாப்⁴யுபக³மவிரோத⁴ஶ்ச
“நித்யம்ʼ நிஷ்ப²லம்ʼ கர்ம” இதி அப்⁴யுபக³ம்ய “மோக்ஷப²லாய”
இதி ப்³ருவத꞉ । தஸ்மாத் யதா²ஶ்ருத ஏவார்த²꞉ “கர்மண்யகர்ம ய꞉”
இத்யாதே³꞉ । ததா² ச வ்யாக்²யாத꞉ அஸ்மாபி⁴꞉ ஶ்லோக꞉ ॥ ததே³தத் கர்மணி
அகர்மத³ர்ஶனம்ʼ ஸ்தூயதே —
யஸ்ய ஸர்வே ஸமாரம்பா⁴꞉ காமஸங்கல்பவர்ஜிதா꞉ ।
ஜ்ஞாநாக்³னித³க்³த⁴கர்மாணம்ʼ தமாஹு꞉ பண்டி³தம்ʼ பு³தா⁴꞉ ॥ 4-19 ॥
யஸ்ய யதோ²க்தத³ர்ஶின꞉ ஸர்வே யாவந்த꞉ ஸமாரம்பா⁴꞉ ஸர்வாணி கர்மாணி,
ஸமாரப்⁴யந்தே இதி ஸமாரம்பா⁴꞉, காமஸங்கல்பவர்ஜிதா꞉ காமை꞉ தத்காரணைஶ்ச
ஸங்கல்பை꞉ வர்ஜிதா꞉ முதை⁴வ சேஷ்டாமாத்ரா அனுஷ்டீ²யந்தே ; ப்ரவ்ருʼத்தேன
சேத் லோகஸங்க்³ரஹார்த²ம், நிவ்ருʼத்தேன சேத் ஜீவனமாத்ரார்த²ம் । தம்ʼ
ஜ்ஞாநாக்³னித³க்³த⁴கர்மாணம்ʼ கர்மாதௌ³ அகர்மாதி³த³ர்ஶனம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ததே³வ அக்³னி꞉
தேன ஜ்ஞாநாக்³னினா த³க்³தா⁴னி ஶுபா⁴ஶுப⁴லக்ஷணானி கர்மாணி யஸ்ய தம்ʼ ஆஹு꞉
பரமார்த²த꞉ பண்டி³தம்ʼ பு³தா⁴꞉ ப்³ரஹ்மவித³꞉ ॥ யஸ்து அகர்மாதி³த³ர்ஶீ, ஸ꞉
அகர்மாதி³த³ர்ஶநாதே³வ நிஷ்கர்மா ஸந்ந்யாஸீ ஜீவனமாத்ரார்த²சேஷ்ட꞉ ஸன் கர்மணி
ந ப்ரவர்ததே, யத்³யபி ப்ராக் விவேகத꞉ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ । யஸ்ய ப்ராரப்³த⁴கர்மா
ஸன் உத்தரகாலமுத்பன்னாத்மஸம்யக்³த³ர்ஶன꞉ ஸ்யாத், ஸ꞉ ஸர்வகர்மணி
ப்ரயோஜனமபஶ்யன் ஸஸாத⁴னம்ʼ கர்ம பரித்யஜத்யேவ । ஸ꞉ குதஶ்சித்
நிமித்தாத் கர்மபரித்யாகா³ஸம்ப⁴வே ஸதி கர்மணி தத்ப²லே ச ஸங்க³ரஹிததயா
ஸ்வப்ரயோஜநாபா⁴வாத் லோகஸங்க்³ரஹார்த²ம்ʼ பூர்வவத் கர்மணி ப்ரவ்ருʼத்தோ(அ)பி நைவ
கிஞ்சித் கரோதி, ஜ்ஞாநாக்³னித³க்³த⁴கர்மத்வாத் ததீ³யம்ʼ கர்ம அகர்மைவ ஸம்பத்³யதே
இத்யேதமர்த²ம்ʼ த³ர்ஶயிஷ்யன் ஆஹ —
த்யக்த்வா கர்மப²லாஸங்க³ம்ʼ நித்யத்ருʼப்தோ நிராஶ்ரய꞉ ।
கர்மண்யபி⁴ப்ரவ்ருʼத்தோ(அ)பி நைவ கிஞ்சித்கரோதி ஸ꞉ ॥ 4-20 ॥
த்யக்த்வா கர்மஸு அபி⁴மானம்ʼ ப²லாஸங்க³ம்ʼ ச யதோ²க்தேன ஜ்ஞானேன
நித்யத்ருʼப்த꞉ நிராகாங்க்ஷோ விஷயேஷு இத்யர்த²꞉ । நிராஶ்ரய꞉
ஆஶ்ரயரஹித꞉, ஆஶ்ரயோ நாம யத் ஆஶ்ரித்ய புருஷார்த²ம்ʼ ஸிஸாத⁴யிஷதி,
த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டேஷ்டப²ல-ஸாத⁴நாஶ்ரயரஹித இத்யர்த²꞉ । விது³ஷா க்ரியமாணம்ʼ
கர்ம பரமார்த²தோ(அ)கர்மைவ, தஸ்ய நிஷ்க்ரியாத்மத³ர்ஶன-ஸம்பன்னத்வாத் । தேன
ஏவம்பூ⁴தேன ஸ்வப்ரயோஜநாபா⁴வாத் ஸஸாத⁴னம்ʼ கர்ம பரித்யக்தவ்யமேவ இதி ப்ராப்தே,
தத꞉ நிர்க³மாஸம்ப⁴வாத் லோகஸங்க்³ரஹசிகீர்ஷயா ஶிஷ்டவிக³ர்ஹணாபரிஜிஹீர்ஷயா
வா பூர்வவத் கர்மணி அபி⁴ப்ரவ்ருʼத்தோ(அ)பி நிஷ்க்ரியாத்மத³ர்ஶனஸம்பன்னத்வாத் நைவ
கிஞ்சித் கரோதி ஸ꞉ ॥ ய꞉ புன꞉ பூர்வோக்தவிபரீத꞉ ப்ராகே³வ கர்மாரம்பா⁴த்
ப்³ரஹ்மணி ஸர்வாந்தரே ப்ரத்யகா³த்மனி நிஷ்க்ரியே ஸஞ்ஜாதாத்மத³ர்ஶன꞉ ஸ
த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டேஷ்டவிஷயாஶீர்விவர்ஜிததயா த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டார்தே² கர்மணி
ப்ரயோஜனமபஶ்யன் ஸஸாத⁴னம்ʼ கர்ம ஸன்ன்யஸ்ய ஶரீரயாத்ராமாத்ரசேஷ்ட꞉
யதி꞉ ஜ்ஞானநிஷ்டோ² முச்யதே இத்யேதமர்த²ம்ʼ த³ர்ஶயிதுமாஹ —
நிராஶீர்யதசித்தாத்மா த்யக்தஸர்வபரிக்³ரஹ꞉ ।
ஶாரீரம்ʼ கேவலம்ʼ கர்ம குர்வன்னாப்னோதி கில்பி³ஷம் ॥ 4-21 ॥
நிராஶீ꞉ நிர்க³தா꞉ ஆஶிஷ꞉ யஸ்மாத் ஸ꞉ நிராஶீ꞉, யதசித்தாத்மா சித்தம்
அந்த꞉கரணம்ʼ ஆத்மா பா³ஹ்ய꞉ கார்யகரணஸங்கா⁴த꞉ தௌ உபா⁴வபி யதௌ ஸம்ʼயதௌ யேன
ஸ꞉ யதசித்தாத்மா, த்யக்தஸர்வபரிக்³ரஹ꞉ த்யக்த꞉ ஸர்வ꞉ பரிக்³ரஹ꞉ யேன ஸ꞉
த்யக்தஸர்வபரிக்³ரஹ꞉, ஶாரீரம்ʼ ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனம், கேவலம்ʼ தத்ராபி
அபி⁴மானவர்ஜிதம், கர்ம குர்வன் ந ஆப்னோதி ந ப்ராப்னோதி கில்பி³ஷம்ʼ அநிஷ்டரூபம்ʼ
பாபம்ʼ த⁴ர்மம்ʼ ச । த⁴ர்மோ(அ)பி முமுக்ஷோ꞉ கில்பி³ஷமேவ ப³ந்தா⁴பாத³கத்வாத் । தஸ்மாத்
தாப்⁴யாம்ʼ முக்த꞉ ப⁴வதி, ஸம்ʼஸாராத் முக்தோ ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥ “ஶாரீரம்ʼ
கேவலம்ʼ கர்ம” இத்யத்ர கிம்ʼ ஶரீரநிர்வர்த்யம்ʼ ஶாரீரம்ʼ கர்ம அபி⁴ப்ரேதம்,
ஆஹோஸ்வித் ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனம்ʼ ஶாரீரம்ʼ கர்ம இதி ? கிம்ʼ ச அத꞉ யதி³
ஶரீரநிர்வர்த்யம்ʼ ஶாரீரம்ʼ கர்ம யதி³ வா ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனம்ʼ ஶாரீரம்
இதி ? உச்யதே — யதா³ ஶரீரநிர்வர்த்யம்ʼ கர்ம ஶாரீரம்ʼ அபி⁴ப்ரேதம்ʼ ஸ்யாத்,
ததா³ த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டப்ரயோஜனம்ʼ கர்ம ப்ரதிஷித்³த⁴மபி ஶரீரேண குர்வன்
நாப்னோதி கில்பி³ஷம்ʼ இதி ப்³ருவதோ விருத்³தா⁴பி⁴தா⁴னம்ʼ ப்ரஸஜ்யேத । ஶாஸ்த்ரீயம்ʼ
ச கர்ம த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டப்ரயோஜனம்ʼ ஶரீரேண குர்வன் நாப்னோதி கில்பி³ஷம்
இத்யபி ப்³ருவத꞉ அப்ராப்தப்ரதிஷேத⁴ப்ரஸங்க³꞉ । “ஶாரீரம்ʼ கர்ம
குர்வன்” இதி விஶேஷணாத் கேவலஶப்³த³ப்ரயோகா³ச்ச வாங்மனஸநிர்வர்த்யம்ʼ
கர்ம விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴விஷயம்ʼ த⁴ர்மாத⁴ர்மஶப்³த³வாச்யம்ʼ குர்வன் ப்ராப்னோதி
கில்பி³ஷம்ʼ இத்யுக்தம்ʼ ஸ்யாத் । தத்ராபி வாங்மனஸாப்⁴யாம்ʼ விஹிதானுஷ்டா²னபக்ஷே
கில்பி³ஷப்ராப்திவசனம்ʼ விருத்³த⁴ம்ʼ ஆபத்³யேத । ப்ரதிஷித்³த⁴ஸேவாபக்ஷே(அ)பி
பூ⁴தார்தா²னுவாத³மாத்ரம்ʼ அனர்த²கம்ʼ ஸ்யாத் । யதா³ து ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனம்ʼ
ஶாரீரம்ʼ கர்ம அபி⁴ப்ரேதம்ʼ ப⁴வேத், ததா³ த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டப்ரயோஜனம்ʼ கர்ம
விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴க³ம்யம்ʼ ஶரீரவாங்மனஸநிர்வர்த்யம்ʼ அன்யத் அகுர்வன் தைரேவ
ஶரீராதி³பி⁴꞉ ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனம்ʼ கேவலஶப்³த³ப்ரயோகா³த் “அஹம்ʼ
கரோமி” இத்யபி⁴மானவர்ஜித꞉ ஶரீராதி³சேஷ்டாமாத்ரம்ʼ லோகத்³ருʼஷ்ட்யா குர்வன்
நாப்னோதி கில்பி³ஷம் । ஏவம்பூ⁴தஸ்ய பாபஶப்³த³வாச்யகில்பி³ஷப்ராப்த்யஸம்ப⁴வாத்
கில்பி³ஷம்ʼ ஸம்ʼஸாரம்ʼ ந ஆப்னோதி ; ஜ்ஞாநாக்³னித³க்³த⁴ஸர்வகர்மத்வாத் அப்ரதிப³ந்தே⁴ன
முச்யத ஏவ இதி பூர்வோக்தஸம்யக்³த³ர்ஶனப²லானுவாத³ ஏவ ஏஷ꞉ । ஏவம்
“ஶாரீரம்ʼ கேவலம்ʼ கர்ம” இத்யஸ்ய அர்த²ஸ்ய பரிக்³ரஹே நிரவத்³யம்ʼ
ப⁴வதி ॥ த்யக்தஸர்வபரிக்³ரஹஸ்ய யதே꞉ அந்நாதே³꞉ ஶரீரஸ்தி²திஹேதோ꞉
பரிக்³ரஹஸ்ய அபா⁴வாத் யாசநாதி³னா ஶரீரஸ்தி²தௌ கர்தவ்யதாயாம்ʼ ப்ராப்தாயாம்
”அயாசிதமஸங்க்ல்ருʼப்தமுபபன்னம்ʼ யத்³ருʼச்ச²யா” (அஶ்வ. 46-19)
இத்யாதி³னா வசனேன அனுஜ்ஞாதம்ʼ யதே꞉ ஶரீரஸ்தி²திஹேதோ꞉ அந்நாதே³꞉ ப்ராப்தித்³வாரம்
ஆவிஷ்குர்வன் ஆஹ —
யத்³ருʼச்சா²லாப⁴ஸந்துஷ்டோ த்³வந்த்³வாதீதோ விமத்ஸர꞉ ।
ஸம꞉ ஸித்³தா⁴வஸித்³தௌ⁴ச க்ருʼத்வாபி ந நிப³த்⁴யதே ॥ 4-22 ॥
யத்³ருʼச்சா²லாப⁴ஸந்துஷ்ட꞉ அப்ரார்தி²தோபனதோ லாபோ⁴ யத்³ருʼச்சா²லாப⁴꞉ தேன
ஸந்துஷ்ட꞉ ஸஞ்ஜாதாலம்ப்ரத்யய꞉ । த்³வந்த்³வாதீத꞉ த்³வந்த்³வை꞉ ஶீதோஷ்ணாதி³பி⁴꞉
ஹன்யமானோ(அ)பி அவிஷண்ணசித்த꞉ த்³வந்த்³வாதீத꞉ உச்யதே । விமத்ஸர꞉ விக³தமத்ஸர꞉
நிர்வைரபு³த்³தி³꞉ ஸம꞉ துல்ய꞉ யத்³ருʼச்சா²லாப⁴ஸ்ய ஸித்³தௌ⁴ அஸித்³தௌ⁴ ச ।
ய꞉ ஏவம்பூ⁴தோ யதி꞉ அந்நாதே³꞉ ஶரீரஸ்தி²திஹேதோ꞉ லாபா⁴லாப⁴யோ꞉ ஸம꞉
ஹர்ஷவிஷாத³வர்ஜித꞉ கர்மாதௌ³ அகர்மாதி³த³ர்ஶீ யதா²பூ⁴தாத்மத³ர்ஶனநிஷ்ட²꞉
ஸன் ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனே பி⁴க்ஷாடநாதி³கர்மணி ஶரீராதி³நிர்வர்த்யே
“நைவ கிஞ்சித் கரோம்யஹம்” (ப⁴. கீ³. 5-8), “கு³ணா கு³ணேஷு
வர்தந்தே” (ப⁴. கீ³. 3-28) இத்யேவம்ʼ ஸதா³ ஸம்பரிசக்ஷாண꞉ ஆத்மன꞉
கர்த்ருʼத்வாபா⁴வம்ʼ பஶ்யன்னைவ கிஞ்சித் பி⁴க்ஷாடநாதி³கம்ʼ கர்ம கரோதி,
லோகவ்யவஹாரஸாமான்யத³ர்ஶனேன து லௌகிகை꞉ ஆரோபிதகர்த்ருʼத்வே பி⁴க்ஷாடநாதௌ³
கர்மணி கர்தா ப⁴வதி । ஸ்வானுப⁴வேன து ஶாஸ்த்ரப்ரமாணாதி³ஜனிதேன அகர்தைவ ।
ஸ ஏவம்ʼ பராத்⁴யாரோபிதகர்த்ருʼத்வ꞉ ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயோஜனம்ʼ
பி⁴க்ஷாடநாதி³கம்ʼ கர்ம க்ருʼத்வாபி ந நிப³த்⁴யதே ப³ந்த⁴ஹேதோ꞉ கர்மண꞉
ஸஹேதுகஸ்ய ஜ்ஞாநாக்³னினா த³க்³த⁴த்வாத் இதி உக்தானுவாத³ ஏவ ஏஷ꞉ ॥ “த்யக்த்வா
கர்மப²லாஸங்க³ம்” (ப⁴. கீ³. 4-20) இத்யனேன ஶ்லோகேன ய꞉ ப்ராரப்³த⁴கர்மா
ஸன் யதா³ நிஷ்க்ரியப்³ரஹ்மாத்மத³ர்ஶனஸம்பன்ன꞉ ஸ்யாத் ததா³ தஸ்ய ஆத்மன꞉
கர்த்ருʼகர்மப்ரயோஜநாபா⁴வத³ர்ஶின꞉ கர்மபரித்யாகே³ ப்ராப்தே குதஶ்சிந்நிமித்தாத்
தத³ஸம்ப⁴வே ஸதி பூர்வவத் தஸ்மின் கர்மணி அபி⁴ப்ரவ்ருʼத்தஸ்ய அபி “நைவ
கிஞ்சித் கரோதி ஸ꞉” (ப⁴. கீ³. 4-20) இதி கர்மாபா⁴வ꞉ ப்ரத³ர்ஶித꞉ ।
யஸ்ய ஏவம்ʼ கர்மாபா⁴வோ த³ர்ஶித꞉ தஸ்யைவ —
க³தஸங்க³ஸ்ய முக்தஸ்ய ஜ்ஞானாவஸ்தி²தசேதஸ꞉ ।
யஜ்ஞாயாசரத꞉ கர்ம ஸமக்³ரம்ʼ ப்ரவிலீயதே ॥ 4-23 ॥
க³தஸங்க³ஸ்ய ஸர்வதோநிவ்ருʼத்தாஸக்தே꞉, முக்தஸ்ய
நிவ்ருʼத்தத⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³ப³ந்த⁴னஸ்ய, ஜ்ஞானாவஸ்தி²தசேதஸ꞉ ஜ்ஞானே ஏவ
அவஸ்தி²தம்ʼ சேத꞉ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ ஜ்ஞானாவஸ்தி²தசேதா꞉ தஸ்ய, யஜ்ஞாய
யஜ்ஞநிர்வ்ருʼத்த்யர்த²ம்ʼ ஆசரத꞉ நிர்வர்தயத꞉ கர்ம ஸமக்³ரம்ʼ ஸஹ அக்³ரேண
ப²லேன வர்ததே இதி ஸமக்³ரம்ʼ கர்ம தத் ஸமக்³ரம்ʼ ப்ரவிலீயதே வினஶ்யதி
இத்யர்த²꞉ ॥ கஸ்மாத் புன꞉ காரணாத் க்ரியமாணம்ʼ கர்ம ஸ்வகார்யாரம்ப⁴ம்ʼ அகுர்வத்
ஸமக்³ரம்ʼ ப்ரவிலீயதே இத்யுச்யதே யத꞉ —
ப்³ரஹ்மார்பணம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஹவிர்ப்³ரஹ்மாக்³னௌ ப்³ரஹ்மணா ஹுதம் ।
ப்³ரஹ்மைவ தேன க³ந்தவ்யம்ʼ ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴னா ॥ 4-24 ॥
ப்³ரஹ்ம அர்பணம்ʼ யேன கரணேன ப்³ரஹ்மவித் ஹவி꞉ அக்³னௌ அர்பயதி தத் ப்³ரஹ்மைவ
இதி பஶ்யதி, தஸ்ய ஆத்மவ்யதிரேகேண அபா⁴வம்ʼ பஶ்யதி, யதா² ஶுக்திகாயாம்ʼ
ரஜதாபா⁴வம்ʼ பஶ்யதி ; தது³ச்யதே ப்³ரஹ்மைவ அர்பணமிதி, யதா² யத்³ரஜதம்ʼ
தத் ஶுக்திகைவேதி । “ப்³ரஹ்ம அர்பணம்” இதி அஸமஸ்தே பதே³ । யத்
அர்பணபு³த்³த்⁴யா க்³ருʼஹ்யதே லோகே தத் அஸ்ய ப்³ரஹ்மவித³꞉ ப்³ரஹ்மைவ இத்யர்த²꞉ ।
ப்³ரஹ்ம ஹவி꞉ ததா² யத் ஹவிர்பு³த்³த்⁴யா க்³ருʼஹ்யமாணம்ʼ தத் ப்³ரஹ்மைவ அஸ்ய ।
ததா² “ப்³ரஹ்மாக்³னௌ” இதி ஸமஸ்தம்ʼ பத³ம் । அக்³நிரபி ப்³ரஹ்மைவ
யத்ர ஹூயதே ப்³ரஹ்மணா கர்த்ரா, ப்³ரஹ்மைவ கர்தேத்யர்த²꞉ । யத் தேன ஹுதம்ʼ
ஹவனக்ரியா தத் ப்³ரஹ்மைவ । யத் தேன க³ந்தவ்யம்ʼ ப²லம்ʼ தத³பி ப்³ரஹ்மைவ
ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴னா ப்³ரஹ்மைவ கர்ம ப்³ரஹ்மகர்ம தஸ்மின் ஸமாதி⁴꞉ யஸ்ய
ஸ꞉ ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴꞉ தேன ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴னா ப்³ரஹ்மைவ க³ந்தவ்யம் ॥
ஏவம்ʼ லோகஸங்க்³ரஹம்ʼ சிகீர்ஷுணாபி க்ரியமாணம்ʼ கர்ம பரமார்த²த꞉
அகர்ம, ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருʼதி³தத்வாத் । ஏவம்ʼ ஸதி நிவ்ருʼத்தகர்மணோ(அ)பி
ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸின꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்துத்யர்த²ம்ʼ யஜ்ஞத்வஸம்பாத³னம்ʼ ஜ்ஞானஸ்ய
ஸுதராமுபபத்³யதே ; யத் அர்பணாதி³ அதி⁴யஜ்ஞே ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ தத் அஸ்ய அத்⁴யாத்மம்ʼ
ப்³ரஹ்மைவ பரமார்த²த³ர்ஶின இதி । அன்யதா² ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே அர்பணாதீ³நாமேவ
விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴னம்ʼ அனர்த²கம்ʼ ஸ்யாத் । தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மைவ இத³ம்ʼ
ஸர்வமிதி அபி⁴ஜானத꞉ விது³ஷ꞉ கர்மாபா⁴வ꞉ । காரகபு³த்³த்⁴யபா⁴வாச்ச । ந ஹி
காரகபு³த்³தி⁴ரஹிதம்ʼ யஜ்ஞாக்²யம்ʼ கர்ம த்³ருʼஷ்டம் । ஸர்வமேவ அக்³னிஹோத்ராதி³கம்ʼ
கர்ம ஶப்³த³ஸமர்பிததே³வதாவிஶேஷஸம்ப்ரதா³நாதி³காரகபு³த்³தி⁴மத்
கர்த்ரபி⁴மானப²லாபி⁴ஸந்தி⁴மச்ச த்³ருʼஷ்டம் ;
ந உபம்ருʼதி³தக்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴மத்
கர்த்ருʼத்வாபி⁴மானப²லாபி⁴ஸந்தி⁴ரஹிதம்ʼ வா । இத³ம்ʼ து
ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருʼதி³தார்பணாதி³காரகக்ரியாப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴ கர்ம । அத꞉
அகர்மைவ தத் । ததா² ச த³ர்ஶிதம்ʼ “கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஶ்யேத்”
(ப⁴. கீ³. 4-18) “கர்மண்யபி⁴ப்ரவ்ருʼத்தோ(அ)பி நைவ கிஞ்சித்கரோதி ஸ꞉”
(ப⁴. கீ³. 4-20) “கு³ணா கு³ணேஷு வர்தந்தே” (ப⁴. கீ³. 3-28)“நைவ
கிஞ்சித்கரோமீதி யுக்தோ மன்யேத தத்த்வவித்” (ப⁴. கீ³. 5-8) இத்யாதி³பி⁴꞉ ।
ததா² ச த³ர்ஶயன் தத்ர தத்ர க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³த்⁴யுபமர்த³ம்ʼ கரோதி ।
த்³ருʼஷ்டா ச காம்யாக்³னிஹோத்ராதௌ³ காமோபமர்தே³ன காம்யாக்³னிஹோத்ராதி³ஹானி꞉ । ததா²
மதிபூர்வகாமதிபூர்வகாதீ³னாம்ʼ கர்மணாம்ʼ கார்யவிஶேஷஸ்ய ஆரம்ப⁴கத்வம்ʼ த்³ருʼஷ்டம் ।
ததா² இஹாபி ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருʼதி³தார்பணாதி³காரகக்ரியாப²லபே⁴த³பு³த்³தே⁴꞉
பா³ஹ்யசேஷ்டாமாத்ரேண கர்மாபி விது³ஷ꞉ அகர்ம ஸம்பத்³யதே । அத꞉ உக்தம்
“ஸமக்³ரம்ʼ ப்ரவிலீயதே” (ப⁴. கீ³. 4-20) இதி ॥ அத்ர கேசிதா³ஹு꞉
— யத் ப்³ரஹ்மதத் அர்பணாதீ³னி ; ப்³ரஹ்மைவ கில அர்பணாதி³னா பஞ்சவிதே⁴ன
காரகாத்மனா வ்யவஸ்தி²தம்ʼ ஸத் ததே³வ கர்ம கரோதி । தத்ர ந அர்பணாதி³பு³த்³தி⁴꞉
நிவர்த்யதே, கிம்ʼ து அர்பணாதி³ஷு ப்³ரஹ்மபு³த்³தி⁴꞉ ஆதீ⁴யதே ; யதா² ப்ரதிமாதௌ³
விஷ்ண்வாதி³பு³த்³தி⁴꞉, யதா² வா நாமாதௌ³ ப்³ரஹ்மபு³த்³தி⁴ரிதி ॥ ஸத்யம், ஏவமபி ஸ்யாத்
யதி³ ஜ்ஞானயஜ்ஞஸ்துத்யர்த²ம்ʼ ப்ரகரணம்ʼ ந ஸ்யாத் । அத்ர து ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ
ஜ்ஞானயஜ்ஞஶப்³தி³தம்ʼ அனேகான் யஜ்ஞஶப்³தி³தான் க்ரியாவிஶேஷான் உபன்யஸ்ய
“ஶ்ரேயான் த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத் ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉” (ப⁴. கீ³. 4-33) இதி
ஜ்ஞானம்ʼ ஸ்தௌதி । அத்ர ச ஸமர்த²மித³ம்ʼ வசனம்ʼ “ப்³ரஹ்மார்பணம்”
இத்யாதி³ ஜ்ஞானஸ்ய யஜ்ஞத்வஸம்பாத³னே ; அன்யதா² ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே அர்பணாதீ³நாமேவ
விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴னமனர்த²கம்ʼ ஸ்யாத் । யே து அர்பணாதி³ஷு ப்ரதிமாயாம்ʼ
விஷ்ணுத்³ருʼஷ்டிவத் ப்³ரஹ்மத்³ருʼஷ்டி꞉ க்ஷிப்யதே நாமாதி³ஷ்விவ சேதி ப்³ருவதே ந
தேஷாம்ʼ ப்³ரஹ்மவித்³யா உக்தா இஹ விவக்ஷிதா ஸ்யாத், அர்பணாதி³விஷயத்வாத் ஜ்ஞானஸ்ய ।
ந ச த்³ருʼஷ்டிஸம்பாத³னஜ்ஞானேன மோக்ஷப²லம்ʼ ப்ராப்யதே । “ப்³ரஹ்மைவ
தேன க³ந்தவ்யம்” இதி சோச்யதே । விருத்³த⁴ம்ʼ ச ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ அந்தரேண
மோக்ஷப²லம்ʼ ப்ராப்யதே இதி । ப்ரக்ருʼதவிரோத⁴ஶ்ச ; ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ ச
ப்ரக்ருʼதம்ʼ “கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஶ்யேத்” (ப⁴. கீ³. 4-18) இத்யத்ர, அந்தே
ச ஸம்யக்³த³ர்ஶனம், தஸ்யைவ உபஸம்ʼஹாராத் ।“ஶ்ரேயான் த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத்
ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉” (ப⁴. கீ³. 4-33), “ஜ்ஞானம்ʼ லப்³த்⁴வா பராம்ʼ ஶாந்திம்”
(ப⁴. கீ³. 4-39) இத்யாதி³னா ஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்துதிமேவ குர்வன் உபக்ஷீண꞉
அத்⁴யாய꞉ । தத்ர அகஸ்மாத் அர்பணாதௌ³ ப்³ரஹ்மத்³ருʼஷ்டி꞉ அப்ரகரணே ப்ரதிமாயாமிவ
விஷ்ணுத்³ருʼஷ்டி꞉ உச்யதே இதி அனுபபன்னம்ʼ தஸ்மாத் யதா²வ்யாக்²யாதார்த² ஏவ அயம்ʼ
ஶ்லோக꞉ ॥ தத்ர அது⁴னா ஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்ய யஜ்ஞத்வம்ʼ ஸம்பாத்³ய தத்ஸ்துத்யர்த²ம்
அன்யே(அ)பி யஜ்ஞா உபக்ஷிப்யந்தே —
தை³வமேவாபரே யஜ்ஞம்ʼ யோகி³ன꞉ பர்யுபாஸதே ।
ப்³ரஹ்மாக்³னாவபரே யஜ்ஞம்ʼ யஜ்ஞேனைவோபஜுஹ்வதி ॥ 4-25 ॥
தை³வமேவ தே³வா இஜ்யந்தே யேன யஜ்ஞேன அஸௌ தை³வோ யஜ்ஞ꞉ தமேவ
அபரே யஜ்ஞம்ʼ யோகி³ன꞉ கர்மிண꞉ பர்யுபாஸதே குர்வந்தீத்யர்த²꞉ ।
ப்³ரஹ்மாக்³னௌ “ஸத்யம்ʼ ஜ்ஞானமனந்தம்ʼ ப்³ரஹ்ம” (தை. உ. 2-1-1)
”விஜ்ஞானமானந்த³ம்ʼ ப்³ரஹ்ம” “யத் ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்
ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர꞉” (ப்³ருʼ. உ. 3-4-1) இத்யாதி³வசனோக்தம்
அஶனாயாதி³ஸர்வஸம்ʼஸாரத⁴ர்மவர்ஜிதம்ʼ “நேதி நேதி” (ப்³ருʼ. உ. 4-4-22)
இதி நிரஸ்தாஶேஷவிஶேஷம்ʼ ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ன உச்யதே । ப்³ரஹ்ம ச தத்
அக்³நிஶ்ச ஸ꞉ ஹோமாதி⁴கரணத்வவிவக்ஷயா ப்³ரஹ்மாக்³னி꞉ । தஸ்மின் ப்³ரஹ்மாக்³னௌ
அபரே அன்யே ப்³ரஹ்மவித³꞉ யஜ்ஞம்ʼ — யஜ்ஞஶப்³த³வாச்ய ஆத்மா, ஆத்மநாமஸு
யஜ்ஞஶப்³த³ஸ்ய பாடா²த் — தம்ʼ ஆத்மானம்ʼ யஜ்ஞம்ʼ பரமார்த²த꞉ பரமேவ
ப்³ரஹ்ம ஸந்தம்ʼ பு³த்³த்⁴யாத்³யுபாதி⁴ஸம்ʼயுக்தம்ʼ அத்⁴யஸ்தஸர்வோபாதி⁴த⁴ர்மகம்
ஆஹுதிரூபம்ʼ யஜ்ஞேனைவ ஆத்மனைவ உக்தலக்ஷணேன உபஜுஹ்வதி ப்ரக்ஷிபந்தி,
ஸோபாதி⁴கஸ்ய ஆத்மன꞉ நிருபாதி⁴கேன பரப்³ரஹ்மஸ்வரூபேணைவ யத்³த³ர்ஶனம்ʼ
ஸ தஸ்மின் ஹோம꞉ தம்ʼ குர்வந்தி ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வத³ர்ஶனநிஷ்டா²꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉
இத்யர்த²꞉ ॥ ஸோ(அ)யம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனலக்ஷண꞉ யஜ்ஞ꞉ தை³வயஜ்ஞாதி³ஷு யஜ்ஞேஷு
உபக்ஷிப்யதே “ப்³ரஹ்மார்பணம்” இத்யாதி³ஶ்லோகை꞉ ப்ரஸ்துத꞉ “ஶ்ரேயான்
த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத் ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉ பரந்தப” (ப⁴. கீ³. 4-33)இத்யாதி³னா
ஸ்துத்யர்த²ம்ʼ —
ஶ்ரோத்ராதீ³னீந்த்³ரியாண்யன்யே ஸம்ʼயமாக்³நிஷு ஜுஹ்வதி ।
ஶப்³தா³தீ³ன்விஷயானன்ய இந்த்³ரியாக்³நிஷு ஜுஹ்வதி ॥ 4-26 ॥
ஶ்ரோத்ராதீ³னி இந்த்³ரியாணி அன்யே யோகி³ன꞉ ஸம்ʼயமாக்³நிஷு । ப்ரதீந்த்³ரியம்ʼ
ஸம்ʼயமோ பி⁴த்³யதே இதி ப³ஹுவசனம் । ஸம்ʼயமா ஏவம்ʼ அக்³னய꞉ தேஷு
ஜுஹ்வதி இத்³ரியஸம்ʼயமமேவ குர்வந்தி இத்யர்த²꞉ । ஶப்³தா³தீ³ன் விஷயான்
அன்யே இந்த்³ரியாக்³நிஷு இந்த்³ரியாண்யேவ அக்³னய꞉ தேஷு இந்த்³ரியாக்³நிஷு ஜுஹ்வதி
ஶ்ரோத்ராதி³பி⁴ரவிருத்³த⁴விஷயக்³ரஹணம்ʼ ஹோமம்ʼ மன்யந்தே ॥ கிஞ்ச —
ஸர்வாணீந்த்³ரியகர்மாணி ப்ராணகர்மாணி சாபரே ।
ஆத்மஸம்ʼயமயோகா³க்³னௌ ஜுஹ்வதி ஜ்ஞாநதீ³பிதே ॥ 4-27 ॥
ஸர்வாணி இந்த்³ரியகர்மாணி இந்த்³ரியாணாம்ʼ கர்மாணி இந்த்³ரியகர்மாணி, ததா² ப்ராணகர்மாணி
ப்ராணோ வாயு꞉ ஆத்⁴யாத்மிக꞉ தத்கர்மாணி ஆகுஞ்சனப்ரஸாரணாதீ³னி தானி ச அபரே
ஆத்மஸம்ʼயமயோகா³க்³னௌ ஆத்மனி ஸம்ʼயம꞉ ஆத்மஸம்ʼயம꞉ ஸ ஏவ யோகா³க்³னி꞉ தஸ்மின்
ஆத்மஸம்ʼயமயோகா³க்³னௌ ஜுஹ்வதி ப்ரக்ஷிபந்தி ஜ்ஞாநதீ³பிதே ஸ்னேஹேனேவ ப்ரதீ³பே
விவேகவிஜ்ஞானேன உஜ்ஜ்வலபா⁴வம்ʼ ஆபாதி³தே ஜுஹ்வதி ப்ரவிலாபயந்தி இத்யர்த²꞉ ॥
த்³ரவ்யயஜ்ஞாஸ்தபோயஜ்ஞா யோக³யஜ்ஞாஸ்ததா²பரே ।
ஸ்வாத்⁴யாயஜ்ஞானயஜ்ஞாஶ்ச யதய꞉ ஸம்ʼஶிதவ்ரதா꞉ ॥ 4-28 ॥
த்³ரவ்யயஜ்ஞா꞉ தீர்தே²ஷு த்³ரவ்யவிநியோக³ம்ʼ யஜ்ஞபு³த்³த்⁴யா குர்வந்தி யே தே
த்³ரவ்யயஜ்ஞா꞉ । தபோயஜ்ஞா꞉ தப꞉ யஜ்ஞ꞉ யேஷாம்ʼ தபஸ்வினாம்ʼ தே தபோயஜ்ஞா꞉ ।
யோக³யஜ்ஞா꞉ ப்ராணாயாமப்ரத்யாஹாராதி³லக்ஷணோ யோகோ³ யஜ்ஞோ யேஷாம்ʼ தே
யோக³யஜ்ஞா꞉ । ததா² அபரே ஸ்வாத்⁴யாயஜ்ஞானயஜ்ஞாஶ்ச ஸ்வாத்⁴யாய꞉ யதா²விதி⁴
ருʼகா³த்³யப்⁴யாஸ꞉ யஜ்ஞ꞉ யேஷாம்ʼ தே ஸ்வாத்⁴யாயயஜ்ஞா꞉ । ஜ்ஞானயஜ்ஞா꞉ ஜ்ஞானம்ʼ
ஶாஸ்த்ரார்த²பரிஜ்ஞானம்ʼ யஜ்ஞ꞉ யேஷாம்ʼ தே ஜ்ஞானயஜ்ஞாஶ்ச யதய꞉ யதனஶீலா꞉
ஸம்ʼஶிதவ்ரதா꞉ ஸம்யக் ஶிதானி தனூக்ருʼதானி தீக்ஷ்ணீக்ருʼதானி வ்ரதானி யேஷாம்ʼ
தே ஸம்ʼஶிதவ்ரதா꞉ ॥ கிஞ்ச —
அபானே ஜுஹ்வதி ப்ராணம்ʼ ப்ராணே(அ)பானம்ʼ ததா²பரே ।
ப்ராணாபானக³தீ ருத்³த்⁴வா ப்ராணாயாமபராயணா꞉ ॥ 4-29 ॥
அபானே அபானவ்ருʼத்தௌ ஜுஹ்வதி ப்ரக்ஷிபந்தி ப்ராணம்ʼ ப்ராணவ்ருʼத்திம், பூரகாக்²யம்ʼ
ப்ராணாயாமம்ʼ குர்வந்தீத்யர்த²꞉ । ப்ராணே அபானம்ʼ ததா² அபரே ஜுஹ்வதி, ரேசகாக்²யம்ʼ
ச ப்ராணாயாமம்ʼ குர்வந்தீத்யேதத் । ப்ராணாபானக³தீ முக²நாஸிகாப்⁴யாம்ʼ வாயோ꞉
நிர்க³மனம்ʼ ப்ராணஸ்ய க³தி꞉, தத்³விபர்யயேண அதோ⁴க³மனம்ʼ அபானஸ்ய க³தி꞉, தே
ப்ராணாபானக³தீ ஏதே ருத்³த்⁴வா நிருத்⁴ய ப்ராணாயாமபராயணா꞉ ப்ராணாயாமதத்பரா꞉ ;
கும்ப⁴காக்²யம்ʼ ப்ராணாயாமம்ʼ குர்வந்தீத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
அபரே நியதாஹாரா꞉ ப்ராணான்ப்ராணேஷு ஜுஹ்வதி ।
ஸர்வே(அ)ப்யேதே யஜ்ஞவிதோ³ யஜ்ஞக்ஷபிதகல்மஷா꞉ ॥ 4-30 ॥
அபரே நியதாஹாரா꞉ நியத꞉ பரிமித꞉ ஆஹார꞉ யேஷாம்ʼ தே நியதாஹாரா꞉ ஸந்த꞉
ப்ராணான் வாயுபே⁴தா³ன் ப்ராணேஷு ஏவ ஜுஹ்வதி யஸ்ய யஸ்ய வாயோ꞉ ஜய꞉ க்ரியதே
இதரான் வாயுபே⁴தா³ன் தஸ்மின் தஸ்மின் ஜுஹ்வதி, தே தத்ர ப்ரவிஷ்டா இவ ப⁴வந்தி ।
ஸர்வே(அ)பி ஏதே யஜ்ஞவித³꞉ யஜ்ஞக்ஷபிதகல்மஷா꞉ யஜ்ஞை꞉ யதோ²க்தை꞉ க்ஷபித꞉
நாஶித꞉ கல்மஷோ யேஷாம்ʼ தே யஜ்ஞக்ஷபிதகல்மஷா꞉ ॥ ஏவம்ʼ யதோ²க்தான் யஜ்ஞான்
நிர்வர்த்ய —
யஜ்ஞஶிஷ்டாம்ருʼதபு⁴ஜோ யாந்தி ப்³ரஹ்ம ஸனாதனம் ।
நாயம்ʼ லோகோ(அ)ஸ்த்யயஜ்ஞஸ்ய குதோ(அ)ன்ய꞉ குருஸத்தம ॥ 4-31 ॥
யஜ்ஞஶிஷ்டாம்ருʼதபு⁴ஜ꞉ யஜ்ஞானாம்ʼ ஶிஷ்டம்ʼ யஜ்ஞஶிஷ்டம்ʼ
யஜ்ஞஶிஷ்டம்ʼ ச தத் அம்ருʼதம்ʼ ச யஜ்ஞஶிஷ்டாம்ருʼதம்ʼ தத்
பு⁴ஞ்ஜதே இதி யஜ்ஞஶிஷ்டாம்ருʼதபு⁴ஜ꞉ । யதோ²க்தான் யஜ்ஞான் க்ருʼத்வா
தச்சி²ஷ்டேன காலேன யதா²விதி⁴சோதி³தம்ʼ அன்னம்ʼ அம்ருʼதாக்²யம்ʼ பு⁴ஞ்ஜதே இதி
யஜ்ஞஶிஷ்டாம்ருʼதபு⁴ஜ꞉ யாந்தி க³ச்ச²ந்தி ப்³ரஹ்ம ஸனாதனம்ʼ சிரந்தனம்ʼ
முமுக்ஷவஶ்சேத் ; காலாதிக்ரமாபேக்ஷயா இதி ஸாமர்த்²யாத் க³ம்யதே । ந அயம்ʼ லோக꞉
ஸர்வப்ராணிஸாதா⁴ரணோ(அ)பி அஸ்தி யதோ²க்தானாம்ʼ யஜ்ஞானாம்ʼ ஏகோ(அ)பி யஜ்ஞ꞉ யஸ்ய
நாஸ்தி ஸ꞉ அயஜ்ஞ꞉ தஸ்ய । குத꞉ அன்யோ விஶிஷ்டஸாத⁴னஸாத்⁴ய꞉ குருஸத்தம ॥
ஏவம்ʼ ப³ஹுவிதா⁴ யஜ்ஞா விததா ப்³ரஹ்மணோ முகே² ।
கர்மஜான்வித்³தி⁴ தான்ஸர்வானேவம்ʼ ஜ்ஞாத்வா விமோக்ஷ்யஸே ॥ 4-32 ॥
ஏவம்ʼ யதோ²க்தா ப³ஹுவிதா⁴ ப³ஹுப்ரகாரா யஜ்ஞா꞉ விததா꞉ விஸ்தீர்ணா꞉ ப்³ரஹ்மணோ
வேத³ஸ்ய முகே² த்³வாரே வேத³த்³வாரேண அவக³ம்யமானா꞉ ப்³ரஹ்மணோ முகே² விததா உச்யந்தே ;
தத்³யதா² ”வாசி ஹி ப்ராணம்ʼ ஜுஹும꞉” (ஐ. ஆ. 3-2-6) இத்யாத³ய꞉ ।
கர்மஜான் காயிகவாசிகமானஸகர்மோத்³பா⁴வான் வித்³தி⁴ தான் ஸர்வான் அனாத்மஜான்,
நிர்வ்யாபாரோ ஹி ஆத்மா । அத ஏவம்ʼ ஜ்ஞாத்வா விமோக்ஷ்யஸே அஶுபா⁴த் । ந மத்³வ்யாபாரா
இமே, நிர்வ்யாபாரோ(அ)ஹம்ʼ உதா³ஸீன இத்யேவம்ʼ ஜ்ஞாத்வா அஸ்மாத் ஸம்யக்³த³ர்ஶனாத் மோக்ஷ்யஸே
ஸம்ʼஸாரப³ந்த⁴னாத் இத்யர்த²꞉ ॥ “ப்³ரஹ்மார்பணம்” (ப⁴. கீ³. 4-24)
இத்யாதி³ஶ்லோகேன ஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்ய யஜ்ஞத்வம்ʼ ஸம்பாதி³தம் । யஜ்ஞாஶ்ச அனேகே
உபதி³ஷ்டா꞉ । தை꞉ ஸித்³த⁴புருஷார்த²ப்ரயோஜனை꞉ ஜ்ஞானம்ʼ ஸ்தூயதே । கத²ம் ? —
ஶ்ரேயாந்த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாஜ்ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉ பரந்தப ।
ஸர்வம்ʼ கர்மாகி²லம்ʼ பார்த² ஜ்ஞானே பரிஸமாப்யதே ॥ 4-33 ॥
ஶ்ரேயான் த்³ரவ்யமயாத் த்³ரவ்யஸாத⁴னஸாத்⁴யாத் யஜ்ஞாத் ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉ ஹே பரந்தப ।
த்³ரவ்யமயோ ஹி யஜ்ஞ꞉ ப²லஸ்யாரம்ப⁴க꞉, ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉ ந ப²லாரம்ப⁴க꞉,
அத꞉ ஶ்ரேயான் ப்ரஶஸ்யதர꞉ । கத²ம் ? யத꞉ ஸர்வம்ʼ கர்ம ஸமஸ்தம்ʼ அகி²லம்
அப்ரதிப³த்³த⁴ம்ʼ பார்த² ஜ்ஞானே மோக்ஷஸாத⁴னே ஸர்வத꞉ஸம்ப்லுதோத³கஸ்தா²னீயே
பரிஸமாப்யதே அந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²꞉ “யதா² க்ருʼதாய விஜிதாயாத⁴ரேயா꞉
ஸம்ʼயந்த்யேவமேவம்ʼ ஸர்வம்ʼ தத³பி⁴ஸமேதி யத் கிஞ்சித்ப்ரஜா꞉ ஸாது⁴ குர்வந்தி
யஸ்தத்³வேத³ யத்ஸ வேத³” (சா². உ. 4-1-4) இதி ஶ்ருதே꞉ ॥ ததே³தத் விஶிஷ்டம்ʼ
ஜ்ஞானம்ʼ தர்ஹி கேன ப்ராப்யதே இத்யுச்யதே —
தத்³வித்³தி⁴ ப்ரணிபாதேன பரிப்ரஶ்னேன ஸேவயா ।
உபதே³க்ஷ்யந்தி தே ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞானினஸ்தத்த்வத³ர்ஶின꞉ ॥ 4-34 ॥
தத் வித்³தி⁴ விஜானீஹி யேன விதி⁴னா ப்ராப்யதே இதி । ஆசார்யான் அபி⁴க³ம்ய,
ப்ரணிபாதேன ப்ரகர்ஷேண நீசை꞉ பதனம்ʼ ப்ரணிபாத꞉ தீ³ர்க⁴நமஸ்கார꞉ தேன,
“கத²ம்ʼ ப³ந்த⁴꞉ ? கத²ம்ʼ மோக்ஷ꞉ ? கா வித்³யா ? கா சாவித்³யா ?” இதி
பரிப்ரஶ்னேன, ஸேவயா கு³ருஶுஶ்ரூஷயா ஏவமாதி³னா । ப்ரஶ்ரயேண ஆவர்ஜிதா
ஆசார்யா உபதே³க்ஷ்யந்தி கத²யிஷ்யந்தி தே ஜ்ஞானம்ʼ யதோ²க்தவிஶேஷணம்ʼ
ஜ்ஞானின꞉ । ஜ்ஞானவந்தோ(அ)பி கேசித் யதா²வத் தத்த்வத³ர்ஶனஶீலா꞉, அபரே ந
; அதோ விஶிநஷ்டி தத்த்வத³ர்ஶின꞉ இதி । யே ஸம்யக்³த³ர்ஶின꞉ தை꞉ உபதி³ஷ்டம்ʼ
ஜ்ஞானம்ʼ கார்யக்ஷமம்ʼ ப⁴வதி நேதரத் இதி ப⁴க³வதோ மதம் ॥ ததா² ச ஸதி
இத³மபி ஸமர்த²ம்ʼ வசனம்ʼ —
யஜ்ஜ்ஞாத்வா ந புனர்மோஹமேவம்ʼ யாஸ்யஸி பாண்ட³வ ।
யேன பூ⁴தான்யஶேஷேண த்³ரக்ஷ்யஸ்யாத்மன்யதோ² மயி ॥ 4-35 ॥
யத் ஜ்ஞாத்வா யத் ஜ்ஞானம்ʼ தை꞉ உபதி³ஷ்டம்ʼ அதி⁴க³ம்ய ப்ராப்ய புன꞉ பூ⁴ய꞉ மோஹம்
ஏவம்ʼ யதா² இதா³னீம்ʼ மோஹம்ʼ க³தோ(அ)ஸி புன꞉ ஏவம்ʼ ந யாஸ்யஸி ஹே பாண்ட³வ । கிஞ்ச
— யேன ஜ்ஞானேன பூ⁴தானி அஶேஷேண ப்³ரஹ்மாதீ³னி ஸ்தம்ப³பர்யந்தானி த்³ரக்ஷ்யதி
ஸாக்ஷாத் ஆத்மனி ப்ரத்யகா³த்மனி “மத்ஸம்ʼஸ்தா²னி இமானி பூ⁴தானி”
இதி அதோ² அபி மயி வாஸுதே³வே “பரமேஶ்வரே ச இமானி” இதி ;
க்ஷேத்ரஜ்ஞேஶ்வரைகத்வம்ʼ ஸர்வோபநிஷத்ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ த்³ரக்ஷ்யஸி இத்யர்த²꞉ ॥
கிஞ்ச ஏதஸ்ய ஜ்ஞானஸ்ய மாஹாத்ம்யம்ʼ —
அபி சேத³ஸி பாபேப்⁴ய꞉ ஸர்வேப்⁴ய꞉ பாபக்ருʼத்தம꞉ ।
ஸர்வம்ʼ ஜ்ஞானப்லவேனைவ வ்ருʼஜினம்ʼ ஸந்தரிஷ்யஸி ॥ 4-36 ॥
அபி சேத் அஸி பாபேப்⁴ய꞉ பாபக்ருʼத்³ப்⁴ய꞉ ஸர்வேப்⁴ய꞉ அதிஶயேன பாபக்ருʼத்
பாபக்ருʼத்தம꞉ ஸர்வம்ʼ ஜ்ஞானப்லவேனைவ ஜ்ஞானமேவ ப்லவம்ʼ க்ருʼத்வா வ்ருʼஜினம்ʼ
வ்ருʼஜினார்ணவம்ʼ பாபஸமுத்³ரம்ʼ ஸந்தரிஷ்யஸி । த⁴ர்மோ(அ)பி இஹ முமுக்ஷோ꞉ பாபம்
உச்யதே ॥ ஜ்ஞானம்ʼ கத²ம்ʼ நாஶயதி பாபமிதி த்³ருʼஷ்டாந்த உச்யதே —
யதை²தா⁴ம்ʼஸி ஸமித்³தோ⁴(அ)க்³நிர்ப⁴ஸ்மஸாத்குருதே(அ)ர்ஜுன ।
ஜ்ஞாநாக்³னி꞉ ஸர்வகர்மாணி ப⁴ஸ்மஸாத்குருதே ததா² ॥ 4-37 ॥
யதா² ஏதா⁴ம்ʼஸி காஷ்டா²னி ஸமித்³த⁴꞉ ஸம்யக் இத்³த⁴꞉ தீ³ப்த꞉ அக்³னி꞉ ப⁴ஸ்ம்மஸாத்
ப⁴ஸ்மீபா⁴வம்ʼ குருதே ஹே அர்ஜுன, ஜ்ஞானமேவ அக்³னி꞉ ஜ்ஞாநாக்³னி꞉ ஸர்வகர்மாணி
ப⁴ஸ்மஸாத் குருதே ததா² நிர்பீ³ஜீகரோதீத்யர்த²꞉ । ந ஹி ஸாக்ஷாதே³வ ஜ்ஞாநாக்³னி꞉
கர்மாணி இந்த⁴னவத் ப⁴ஸ்மீகர்தும்ʼ ஶக்னோதி । தஸ்மாத் ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ ஸர்வகர்மணாம்ʼ
நிர்பீ³ஜத்வே காரணம்ʼ இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । ஸாமர்த்²யாத் யேன கர்மணா ஶரீரம்ʼ ஆரப்³த⁴ம்ʼ
தத் ப்ரவ்ருʼத்தப²லத்வாத் உபபோ⁴கே³னைவ க்ஷீயதே । “தஸ்ய தாவதே³வ
சிரம்ʼ யாவன்ன விமோக்ஷ்யே(அ)த² ஸம்பத்ஸ்யே” அதோ யானி அப்ரவ்ருʼத்தப²லானி
ஜ்ஞானோத்பத்தே꞉ ப்ராக் க்ருʼதானி ஜ்ஞானஸஹபா⁴வீனி ச அதீதானேகஜன்மக்ருʼதானி
ச தான்யேவ ஸர்வாணி ப⁴ஸ்மஸாத் குருதே ॥ யத꞉ ஏவம்ʼ அத꞉ —
ந ஹி ஜ்ஞானேன ஸத்³ருʼஶம்ʼ பவித்ரமிஹ வித்³யதே ।
தத்ஸ்வயம்ʼ யோக³ஸம்ʼஸித்³த⁴꞉ காலேனாத்மனி விந்த³தி ॥ 4-38 ॥
ந ஹி ஜ்ஞானேன ஸத்³ருʼஶம்ʼ துல்யம்ʼ பவித்ரம்ʼ பாவனம்ʼ ஶுத்³தி⁴கரம்ʼ இஹ வித்³யதே ।
தத் ஜ்ஞானம்ʼ ஸ்வயமேவ யோக³ஸம்ʼஸித்³த⁴꞉ யோகே³ன கர்மயோகே³ன ஸமாதி⁴யோகே³ன ச
ஸம்ʼஸித்³த⁴꞉ ஸம்ʼஸ்க்ருʼத꞉ யோக்³யதாம்ʼ ஆபன்ன꞉ ஸன் முமுக்ஷு꞉ காலேன மஹதா ஆத்மனி
விந்த³தி லப⁴தே இத்யர்த²꞉ ॥ யேன ஏகாந்தேன ஜ்ஞானப்ராப்தி꞉ ப⁴வதி ஸ உபாய꞉
உபதி³ஶ்யதே —
ஶ்ரத்³தா⁴வாம்ʼல்லப⁴தே ஜ்ஞானம்ʼ தத்பர꞉ ஸம்ʼயதேந்த்³ரிய꞉ ।
ஜ்ஞானம்ʼ லப்³த்⁴வா பராம்ʼ ஶாந்திமசிரேணாதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 4-39 ॥
ஶ்ரத்³தா⁴வான் ஶ்ரத்³தா⁴லு꞉ லப⁴தே ஜ்ஞானம் । ஶ்ரத்³தா⁴லுத்வே(அ)பி ப⁴வதி
கஶ்சித் மந்த³ப்ரஸ்தா²ன꞉, அத ஆஹ — தத்பர꞉, கு³ரூபஸத³நாதௌ³ அபி⁴யுக்த꞉
ஜ்ஞானலப்³த்⁴யுபாயே ஶ்ரத்³தா⁴வான் । தத்பர꞉ அபி அஜிதேந்த்³ரிய꞉ ஸ்யாத் இத்யத꞉ ஆஹ
— ஸம்ʼயதேந்த்³ரிய꞉, ஸம்ʼயதானி விஷயேப்⁴யோ நிவர்திதானி யஸ்ய இந்த்³ரியாணி ஸ
ஸம்ʼயதேந்த்³ரிய꞉ । ய ஏவம்பூ⁴த꞉ ஶ்ரத்³தா⁴வான் தத்பர꞉ ஸம்ʼயதேந்த்³ரியஶ்ச
ஸ꞉ அவஶ்யம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ லப⁴தே । ப்ரணிபாதாதி³ஸ்து பா³ஹ்யோ(அ)னைகாந்திகோ(அ)பி
ப⁴வதி, மாயாவித்வாதி³ஸம்ப⁴வாத் ; ந து தத் ஶ்ரத்³தா⁴வத்த்வாதௌ³ இத்யேகாந்தத꞉
ஜ்ஞானலப்³த்⁴யுபாய꞉ । கிம்ʼ புன꞉ ஜ்ஞானலாபா⁴த் ஸ்யாத் இத்யுச்யதே — ஜ்ஞானம்ʼ
லப்³த்⁴வா பராம்ʼ மோக்ஷாக்²யாம்ʼ ஶாந்திம்ʼ உபரதிம்ʼ அசிரேண க்ஷிப்ரமேவ அதி⁴க³ச்ச²தி ।
ஸம்யக்³த³ர்ஶனாத் க்ஷிப்ரமேவ மோக்ஷோ ப⁴வதீதி ஸர்வஶாஸ்த்ரந்யாயப்ரஸித்³த⁴꞉
ஸுநிஶ்சித꞉ அர்த²꞉ ॥ அத்ர ஸம்ʼஶய꞉ ந கர்தவ்ய꞉, பாபிஷ்டோ² ஹி ஸம்ʼஶய꞉ ;
கத²ம்ʼ இதி உச்யதே —
அஜ்ஞஶ்சாஶ்ரத்³த³தா⁴னஶ்ச ஸம்ʼஶயாத்மா வினஶ்யதி ।
நாயம்ʼ லோகோ(அ)ஸ்தி ந பரோ ந ஸுக²ம்ʼ ஸம்ʼஶயாத்மன꞉ ॥ 4-40 ॥
அஜ்ஞஶ்ச அனாத்மஜ்ஞஶ்ச அஶ்ரத்³த³தா⁴னஶ்ச கு³ருவாக்யஶாஸ்த்ரேஷு
அவிஶ்வாஸவாம்ʼஶ்ச ஸம்ʼஶயாத்மா ச ஸம்ʼஶயசித்தஶ்ச வினஶ்யதி ।
அஜ்ஞாஶ்ரத்³த³தா⁴னௌ யத்³யபி வினஶ்யத꞉, ந ததா² யதா² ஸம்ʼஶயாத்மா ।
ஸம்ʼஶயாத்மா து பாபிஷ்ட²꞉ ஸர்வேஷாம் । கத²ம் ? நாயம்ʼ ஸாதா⁴ரணோ(அ)பி லோகோ(அ)ஸ்தி ।
ததா² ந பர꞉ லோக꞉ । ந ஸுக²ம், தத்ராபி ஸம்ʼஶயோத்பத்தே꞉ ஸம்ʼஶயாத்மன꞉
ஸம்ʼஶயசித்தஸ்ய । தஸ்மாத் ஸம்ʼஶயோ ந கர்தவ்ய꞉ ॥ கஸ்மாத் ? —
யோக³ஸன்ன்யஸ்தகர்மாணம்ʼ ஜ்ஞானஸஞ்சி²ன்னஸம்ʼஶயம் ।
ஆத்மவந்தம்ʼ ந கர்மாணி நிப³த்⁴னந்தி த⁴னஞ்ஜய ॥ 4-41 ॥
யோக³ஸன்ன்யஸ்தகர்மாணம்ʼ பரமார்த²த³ர்ஶனலக்ஷணேன யோகே³ன ஸன்ன்யஸ்தானி கர்மாணி
யேன பரமார்த²த³ர்ஶினா த⁴ர்மாத⁴ர்மாக்²யானி தம்ʼ யோக³ஸன்ன்யஸ்தகர்மாணம் ।
கத²ம்ʼ யோக³ஸன்ன்யஸ்தகர்மேத்யாஹ — ஜ்ஞானஸஞ்சி²ன்னஸம்ʼஶயம்ʼ
ஜ்ஞானேன ஆத்மேஶ்வரைகத்வத³ர்ஶனலக்ஷணேன ஸஞ்சி²ன்ன꞉ ஸம்ʼஶயோ
யஸ்ய ஸ꞉ ஜ்ஞானஸஞ்சி²ன்னஸம்ʼஶய꞉ । ய ஏவம்ʼ யோக³ஸன்ன்யஸ்தகர்மா தம்
ஆத்மவந்தம்ʼ அப்ரமத்தம்ʼ கு³ணசேஷ்டாரூபேண த்³ருʼஷ்டானி கர்மாணி ந நிப³த்⁴னந்தி
அநிஷ்டாதி³ரூபம்ʼ ப²லம்ʼ நாரப⁴ந்தே ஹே த⁴னஞ்ஜய ॥ யஸ்மாத் கர்மயோகா³னுஷ்டா²னாத்
அஶுத்³தி⁴க்ஷயஹேதுகஜ்ஞானஸஞ்சி²ன்னஸம்ʼஶய꞉ ந நிப³த்⁴யதே கர்மபி⁴꞉
ஜ்ஞாநாக்³னித³க்³த⁴கர்மத்வாதே³வ, யஸ்மாச்ச ஜ்ஞானகர்மானுஷ்டா²னவிஷயே ஸம்ʼஶயவான்
வினஶ்யதி —
தஸ்மாத³ஜ்ஞானஸம்பூ⁴தம்ʼ ஹ்ருʼத்ஸ்த²ம்ʼ ஜ்ஞானாஸினாத்மன꞉ ।
சி²த்த்வைனம்ʼ ஸம்ʼஶயம்ʼ யோக³மாதிஷ்டோ²த்திஷ்ட² பா⁴ரத ॥ 4-42 ॥
தஸ்மாத் பாபிஷ்ட²ம்ʼ அஜ்ஞானஸம்பூ⁴தம்ʼ அஜ்ஞானாத் அவிவேகாத் ஜாதம்ʼ ஹ்ருʼத்ஸ்த²ம்ʼ
ஹ்ருʼதி³ பு³த்³தௌ⁴ ஸ்தி²தம்ʼ ஜ்ஞானாஸினா ஶோகமோஹாதி³தோ³ஷஹரம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ
ஜ்ஞானம்ʼ ததே³வ அஸி꞉ க²ங்க³꞉ தேன ஜ்ஞானாஸினா ஆத்மன꞉ ஸ்வஸ்ய, ஆத்மவிஷயத்வாத்
ஸம்ʼஶயஸ்ய । ந ஹி பரஸ்ய ஸம்ʼஶய꞉ பரேண ச்சே²த்தவ்யதாம்ʼ ப்ராப்த꞉, யேன
ஸ்வஸ்யேதி விஶேஷ்யேத । அத꞉ ஆத்மவிஷயோ(அ)பி ஸ்வஸ்யைவ ப⁴வதி । சி²த்த்வா ஏனம்ʼ
ஸம்ʼஶயம்ʼ ஸ்வவிநாஶஹேதுபூ⁴தம், யோக³ம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனோபாயம்ʼ கர்மானுஷ்டா²னம்
ஆதிஷ்ட² குர்வித்யர்த²꞉ । உத்திஷ்ட² ச இதா³னீம்ʼ யுத்³தா⁴ய பா⁴ரத இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ ஜ்(அ)ஆனகர்மஸந்ந்யாஸயோகோ³ நாம சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய꞉ ॥4 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே ப்³ரஹ்மயஜ்ஞ-ப்ரஶம்ʼஸா நாம சதுர்த²꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ பஞ்சமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
“கர்மண்யகர்ம ய꞉ பஶ்யேத்” (ப⁴. கீ³. 4-18)
இத்யாரப்⁴ய “ஸ யுக்த꞉ க்ருʼத்ஸ்னகர்மக்ருʼத்” (ப⁴. கீ³. 4-18)
“ஜ்ஞாநாக்³னித³க்³த⁴கர்மாணம்” (ப⁴. கீ³. 4-19) “ஶாரீரம்ʼ கேவலம்ʼ
கர்ம குர்வன்” (ப⁴. கீ³. 4-21) “யத்³ருʼச்சா²லாப⁴ஸந்துஷ்ட꞉”
(ப⁴. கீ³. 4-22) “ப்³ரஹ்மார்பணம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஹவி꞉” (ப⁴. கீ³. 4-24)
“கர்மஜான் வித்³தி⁴ தான் ஸர்வான்” (ப⁴. கீ³. 4-32) “ஸர்வம்ʼ
கர்மாகி²லம்ʼ பார்த²” (ப⁴. கீ³. 4-33) “ஜ்ஞாநாக்³னி꞉ ஸர்வகர்மாணி”
(ப⁴. கீ³. 4-37) “யோக³ஸன்ன்யஸ்தகர்மாணம்” (ப⁴. கீ³. 4-41)
இத்யேதை꞉ வசனை꞉ ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸம்ʼ அவோசத் ப⁴க³வான் । “சி²த்த்வைனம்ʼ
ஸம்ʼஶயம்ʼ யோக³மாதிஷ்ட²” (ப⁴. கீ³. 4-42) இத்யனேன வசனேன யோக³ம்ʼ
ச கர்மானுஷ்டா²னலக்ஷணம்ʼ அனுதிஷ்ட² இத்யுக்தவான் । தயோருப⁴யோஶ்ச
கர்மானுஷ்டா²னகர்மஸந்ந்யாஸயோ꞉ ஸ்தி²திக³திவத் பரஸ்பரவிரோதா⁴த் ஏகேன
ஸஹ கர்துமஶக்யத்வாத், காலபே⁴தே³ன ச அனுஷ்டா²னவிதா⁴நாபா⁴வாத்,
அர்தா²த் ஏதயோ꞉ அன்யதரகர்தவ்யதாப்ராப்தௌ ஸத்யாம்ʼ யத் ப்ரஶஸ்யதரம்
ஏதயோ꞉ கர்மானுஷ்டா²னகர்மஸந்ந்யாஸயோ꞉ தத் கர்தவ்யம்ʼ ந இதரத் இத்யேவம்ʼ
மன்யமான꞉ ப்ரஶஸ்யதரபு³பு⁴த்ஸயா அர்ஜுன உவாச — “ஸந்ந்யாஸம்ʼ
கர்மணாம்ʼ க்ருʼஷ்ண” (ப⁴. கீ³. 5-1) இத்யாதி³னா ॥ நனு ச ஆத்மவித³꞉
ஜ்ஞானயோகே³ன நிஷ்டா²ம்ʼ ப்ரதிபிபாத³யிஷன் பூர்வோதா³ஹ்ருʼதை꞉ வசனை꞉
ப⁴க³வான் ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸம்ʼ அவோசத், ந து அனாத்மஜ்ஞஸ்ய । அதஶ்ச
கர்மானுஷ்டா²னகர்மஸந்ந்யாஸயோ꞉ பி⁴ன்னபுருஷவிஷயத்வாத் அன்யதரஸ்ய
ப்ரஶஸ்யதரத்வபு³பு⁴த்ஸயா அயம்ʼ ப்ரஶ்ன꞉ அனுபபன்ன꞉ । ஸத்யமேவ
த்வத³பி⁴ப்ராயேண ப்ரஶ்னோ ந உபபத்³யதே ; ப்ரஷ்டு꞉ ஸ்வாபி⁴ப்ராயேண புன꞉
ப்ரஶ்ன꞉ யுஜ்யத ஏவேதி வதா³ம꞉ । கத²ம் ? பூர்வோதா³ஹ்ருʼதை꞉ வசனை꞉ ப⁴க³வதா
கர்மஸந்ந்யாஸஸ்ய கர்தவ்யதயா விவக்ஷிதத்வாத், ப்ராதா⁴ன்யமந்தரேண ச கர்தாரம்ʼ
தஸ்ய கர்தவ்யத்வாஸம்ப⁴வாத் அனாத்மவித³பி கர்தா பக்ஷே ப்ராப்த꞉ அனூத்³யத ஏவ ;
ந புன꞉ ஆத்மவித்கர்த்ருʼகத்வமேவ ஸந்ந்யாஸஸ்ய விவக்ஷிதம், இத்யேவம்ʼ மன்வானஸ்ய
அர்ஜுனஸ்ய கர்மானுஷ்டா²னகர்மஸந்ந்யாஸயோ꞉ அவித்³வத்புருஷகர்த்ருʼகத்வமபி அஸ்தீதி
பூர்வோக்தேன ப்ரகாரேண தயோ꞉ பரஸ்பரவிரோதா⁴த் அன்யதரஸ்ய கர்தவ்யத்வே ப்ராப்தே
ப்ரஶஸ்யதரம்ʼ ச கர்தவ்யம்ʼ ந இதரத் இதி ப்ரஶஸ்யதரவிவிதி³ஷயா ப்ரஶ்ன꞉ ந
அனுபபன்ன꞉ ॥ ப்ரதிவசனவாக்யார்த²நிரூபணேனாபி ப்ரஷ்டு꞉ அபி⁴ப்ராய꞉ ஏவமேவேதி
க³ம்யதே । கத²ம் ? “ஸந்ந்யாஸகர்மயோகௌ³ நி꞉ஶ்ரேயஸகரௌ தயோஸ்து கர்மயோகோ³
விஶிஷ்யதே” (ப⁴. கீ³. 5-2) இதி ப்ரதிவசனம் । ஏதத் நிரூப்யம்ʼ — கிம்ʼ
அனேன ஆத்மவித்கர்த்ருʼகயோ꞉ ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வம்ʼ ப்ரயோஜனம்
உக்த்வா தயோரேவ குதஶ்சித் விஶேஷாத் கர்மஸந்ந்யாஸாத் கர்மயோக³ஸ்ய விஶிஷ்டத்வம்
உச்யதே ? ஆஹோஸ்வித் அனாத்மவித்கர்த்ருʼகயோ꞉ ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ தது³ப⁴யம்ʼ உச்யதே ?
இதி । கிஞ்சாத꞉ — யதி³ ஆத்மவித்கர்த்ருʼகயோ꞉ கர்மஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉
நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வம், தயோஸ்து கர்மஸந்ந்யாஸாத் கர்மயோக³ஸ்ய விஶிஷ்டத்வம்
உச்யதே ; யதி³ வா அனாத்மவித்கர்த்ருʼகயோ꞉ ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ தது³ப⁴யம்
உச்யதே இதி । அத்ர உச்யதே — ஆத்மவித்கர்த்ருʼகயோ꞉ ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉
அஸம்ப⁴வாத் தயோ꞉ நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வவசனம்ʼ ததீ³யாச்ச கர்மஸந்ந்யாஸாத்
கர்மயோக³ஸ்ய விஶிஷ்டத்வாபி⁴தா⁴னம்ʼ இத்யேதத் உப⁴யம்ʼ அனுபபன்னம் । யதி³
அனாத்மவித³꞉ கர்மஸந்ந்யாஸ꞉ தத்ப்ரதிகூலஶ்ச கர்மானுஷ்டா²னலக்ஷண꞉
கர்மயோக³꞉ ஸம்ப⁴வேதாம், ததா³ தயோ꞉ நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வோக்தி꞉ கர்மயோக³ஸ்ய
ச கர்மஸந்ந்யாஸாத் விஶிஷ்டத்வாபி⁴தா⁴னம்ʼ இத்யேதத் உப⁴யம்ʼ உபபத்³யேத ।
ஆத்மவித³ஸ்து ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ அஸம்ப⁴வாத் தயோ꞉ நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வாபி⁴தா⁴னம்ʼ
கர்மஸந்ந்யாஸாச்ச கர்மயோக³꞉ விஶிஷ்யதே இதி ச அனுபபன்னம் ॥ அத்ர ஆஹ —
கிம்ʼ ஆத்மவித³꞉ ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ உப⁴யோரபி அஸம்ப⁴வ꞉ ? ஆஹோஸ்வித் அன்யதரஸ்ய
அஸம்ப⁴வ꞉ ? யதா³ ச அன்யதரஸ்ய அஸம்ப⁴வ꞉, ததா³ கிம்ʼ கர்மஸந்ந்யாஸஸ்ய, உத
கர்மயோக³ஸ்ய ? இதி ; அஸம்ப⁴வே காரணம்ʼ ச வக்தவ்யம்ʼ இதி । அத்ர உச்யதே —
ஆத்மவித³꞉ நிவ்ருʼத்தமித்²யாஜ்ஞானத்வாத் விபர்யயஜ்ஞானமூலஸ்ய கர்மயோக³ஸ்ய
அஸம்ப⁴வ꞉ ஸ்யாத் । ஜன்மாதி³ஸர்வவிக்ரியாரஹிதத்வேன நிஷ்க்ரியம்ʼ ஆத்மானம்
ஆத்மத்வேன யோ வேத்தி தஸ்ய ஆத்மவித³꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶனேன அபாஸ்தமித்²யாஜ்ஞானஸ்ய
நிஷ்க்ரியாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²னலக்ஷணம்ʼ ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸம்ʼ உக்த்வா தத்³விபரீதஸ்ய
மித்²யாஜ்ஞானமூலகர்த்ருʼத்வாபி⁴மானபுர꞉ஸரஸ்ய ஸக்ரியாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²னரூபஸ்ய
கர்மயோக³ஸ்ய இஹ கீ³தாஶாஸ்த்ரே தத்ர தத்ர ஆத்மஸ்வரூபநிரூபணப்ரதே³ஶேஷு
ஸம்யக்³ஜ்ஞானமித்²யாஜ்ஞானதத்கார்யவிரோதா⁴த் அபா⁴வ꞉ ப்ரதிபாத்³யதே யஸ்மாத்,
தஸ்மாத் ஆத்மவித³꞉ நிவ்ருʼத்தமித்²யாஜ்ஞானஸ்ய விபர்யயஜ்ஞானமூல꞉
கர்மயோகோ³ ந ஸம்ப⁴வதீதி யுக்தம்ʼ உக்தம்ʼ ஸ்யாத் ॥ கேஷு கேஷு புன꞉
ஆத்மஸ்வரூபநிரூபணப்ரதே³ஶேஷு ஆத்மவித³꞉ கர்மாபா⁴வ꞉ ப்ரதிபாத்³யதே இதி அத்ர
உச்யதே — “அவிநாஶி து தத்” (ப⁴. கீ³. 2-17) இதி ப்ரக்ருʼத்ய
“ய ஏனம்ʼ வேத்தி ஹந்தாரம்” (ப⁴. கீ³. 2-19) “வேதா³விநாஶினம்ʼ
நித்யம்” (ப⁴. கீ³. 2-21) இத்யாதௌ³ தத்ர தத்ர ஆத்மவித³꞉ கர்மாபா⁴வ꞉
உச்யதே ॥ நனு ச கர்மயோகோ³(அ)பி ஆத்மஸ்வரூபநிரூபணப்ரதே³ஶேஷு
தத்ர தத்ர ப்ரதிபாத்³யதே ஏவ ; தத்³யதா² — “தஸ்மாத்³யுத்⁴யஸ்வ
பா⁴ரத” (ப⁴. கீ³. 2-18) “ஸ்வத⁴ர்மமபி சாவேக்ஷ்ய”
(ப⁴. கீ³. 2-31)“கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 2-47)
இத்யாதௌ³ । அதஶ்ச கத²ம்ʼ ஆத்மவித³꞉ கர்மயோக³ஸ்ய அஸம்ப⁴வ꞉ ஸ்யாதி³தி ? அத்ர
உச்யதே — ஸம்யக்³ஜ்ஞானமித்²யாஜ்ஞானதத்கார்யவிரோதா⁴த், “ஜ்ஞானயோகே³ன
ஸாங்க்²யானாம்” (ப⁴. கீ³. 3-3)இத்யனேன ஸாங்க்²யானாம்ʼ ஆத்மதத்த்வவிதா³ம்
அனாத்மவித்கர்த்ருʼககர்மயோக³நிஷ்டா²த꞉ நிஷ்க்ரியாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²னலக்ஷணாயா꞉
ஜ்ஞானயோக³நிஷ்டா²யா꞉ ப்ருʼத²க்கரணாத், க்ருʼதக்ருʼத்யத்வேன ஆத்மவித³꞉
ப்ரயோஜனாந்தராபா⁴வாத், “தஸ்ய கார்யம்ʼ ந வித்³யதே” (ப⁴. கீ³. 3-17)
இதி கர்தவ்யாந்தராபா⁴வவசனாச்ச, “ந கர்மணாமனாரம்பா⁴த்”
(ப⁴. கீ³. 3-4) “ஸந்ந்யாஸஸ்து மஹாபா³ஹோ து³꞉க²மாப்துமயோக³த꞉”
(ப⁴. கீ³. 5-6) இத்யாதி³னா ச ஆத்மஜ்ஞானாங்க³த்வேன கர்மயோக³ஸ்ய
விதா⁴னாத், “யோகா³ரூட⁴ஸ்ய தஸ்யைவ ஶம꞉ காரணமுச்யதே”
(ப⁴. கீ³. 6-3)இத்யனேன ச உத்பன்னஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்ய கர்மயோகா³பா⁴வவசனாத்,
“ஶாரீரம்ʼ கேவலம்ʼ கர்ம குர்வன்னாப்னோதி கில்பி³ஷம்” (ப⁴. கீ³. 4-21)
இதி ச ஶரீரஸ்தி²திகாரணாதிரிக்தஸ்ய கர்மணோ நிவாரணாத், “நைவ
கிஞ்சித்கரோமீதி யுக்தோ மன்யேத தத்த்வவித்” (ப⁴. கீ³. 5-8)இத்யனேன ச
ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரப்ரயுக்தேஷ்வபி த³ர்ஶனஶ்ரவணாதி³கர்மஸு ஆத்மயாதா²த்ம்யவித³꞉
“கரோமி” இதி ப்ரத்யயஸ்ய ஸமாஹிதசேதஸ்தயா ஸதா³ அகர்தவ்யத்வோபதே³ஶாத்
ஆத்மதத்த்வவித³꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶனவிருத்³தோ⁴ மித்²யாஜ்ஞானஹேதுக꞉ கர்மயோக³꞉
ஸ்வப்னே(அ)பி ந ஸம்பா⁴வயிதும்ʼ ஶக்யதே யஸ்மாத், தஸ்மாத் அனாத்மவித்கர்த்ருʼகயோரேவ
ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வவசனம், ததீ³யாச்ச
கர்மஸந்ந்யாஸாத் பூர்வோக்தாத்மவித்கர்த்ருʼகஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸவிலக்ஷணாத்
ஸத்யேவ கர்த்ருʼத்வவிஜ்ஞானே கர்மைகதே³ஶவிஷயாத் யமநியமாதி³ஸஹிதத்வேன
ச து³ரனுஷ்டே²யாத் ஸுகரத்வேன ச கர்மயோக³ஸ்ய விஶிஷ்டத்வாபி⁴தா⁴னம்
இத்யேவம்ʼ ப்ரதிவசனவாக்யார்த²நிரூபணேனாபி பூர்வோக்த꞉ ப்ரஷ்டுரபி⁴ப்ராய꞉
நிஶ்சீயதே இதி ஸ்தி²தம் ॥ “ஜ்யாயஸீ சேத்கர்மணஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 3-1)
இத்யத்ர ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ ஸஹ அஸம்ப⁴வே “யச்ச்²ரேய ஏதயோ꞉ தத்³ப்³ரூஹி”
(ப⁴. கீ³. 3-2) இத்யேவம்ʼ ப்ருʼஷ்டோ(அ)ர்ஜுனேன ப⁴க³வான் ஸாங்க்²யானாம்ʼ ஸந்ந்யாஸினாம்ʼ
ஜ்ஞானயோகே³ன நிஷ்டா² புன꞉ கர்மயோகே³ன யோகி³னாம்ʼ நிஷ்டா² ப்ரோக்தேதி நிர்ணயம்ʼ
சகார । “ந ச ஸன்ன்யஸநாதே³வ கேவலாத் ஸித்³தி⁴ம்ʼ ஸமதி⁴க³ச்ச²தி”
(ப⁴. கீ³. 3-4) இதி வசனாத் ஜ்ஞானஸஹிதஸ்ய ஸித்³தி⁴ஸாத⁴னத்வம்ʼ இஷ்டம்”
கர்மயோக³ஸ்ய ச, விதா⁴னாத் । ஜ்ஞானரஹிதஸ்ய ஸந்ந்யாஸ꞉ ஶ்ரேயான், கிம்ʼ வா
கர்மயோக³꞉ ஶ்ரேயான் ?” இதி ஏதயோ꞉ விஶேஷபு³பு⁴த்ஸயா —
அர்ஜுன உவாச —
ஸந்ந்யாஸம்ʼ கர்மணாம்ʼ க்ருʼஷ்ண புனர்யோக³ம்ʼ ச ஶம்ʼஸஸி ।
யச்ச்²ரேய ஏதயோரேகம்ʼ தன்மே ப்³ரூஹி ஸுநிஶ்சிதம் ॥ 5-1 ॥
ஸந்ந்யாஸம்ʼ பரித்யாக³ம்ʼ கர்மணாம்ʼ ஶாஸ்த்ரீயாணாம்ʼ அனுஷ்டே²யவிஶேஷாணாம்ʼ ஶம்ʼஸஸி
ப்ரஶம்ʼஸஸி கத²யஸி இத்யேதத் । புன꞉ யோக³ம்ʼ ச தேஷாமேவ அனுஷ்டா²னம்
அவஶ்யகர்தவ்யம்ʼ ஶம்ʼஸஸி । அத꞉ மே கதரத் ஶ்ரேய꞉ இதி ஸம்ʼஶய꞉ — கிம்ʼ
கர்மானுஷ்டா²னம்ʼ ஶ்ரேய꞉, கிம்ʼ வா தத்³தா⁴னம்ʼ இதி । ப்ரஶஸ்யதரம்ʼ ச அனுஷ்டே²யம் ।
அதஶ்ச யத் ஶ்ரேய꞉ ப்ரஶஸ்யதரம்ʼ ஏதயோ꞉ கர்மஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉
யத³னுஷ்டா²னாத் ஶ்ரேயோவாப்தி꞉ மம ஸ்யாதி³தி மன்யஸே, தத் ஏகம்ʼ அன்யதரம்ʼ ஸஹ
ஏகபுருஷானுஷ்டே²யத்வாஸம்ப⁴வாத் மே ப்³ரூஹி ஸுநிஶ்சிதம்ʼ அபி⁴ப்ரேதம்ʼ தவேதி ॥
ஸ்வாபி⁴ப்ராயம்ʼ ஆசக்ஷாணோ நிர்ணயாய ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஸந்ந்யாஸ꞉ கர்மயோக³ஶ்ச நி꞉ஶ்ரேயஸகராவுபௌ⁴ ।
தயோஸ்து கர்மஸந்ந்யாஸாத்கர்மயோகோ³ விஶிஷ்யதே ॥ 5-2 ॥
ஸந்ந்யாஸ꞉ கர்மணாம்ʼ பரித்யாக³꞉ கர்மயோக³ஶ்ச தேஷாமனுஷ்டா²னம்ʼ தௌ உபௌ⁴
அபி நி꞉ஶ்ரேயஸகரௌ மோக்ஷம்ʼ குர்வாதே ஜ்ஞானோத்பத்திஹேதுத்வேன । உபௌ⁴ யத்³யபி
நி꞉ஶ்ரேயஸகரௌ, ததா²பி தயோஸ்து நி꞉ஶ்ரேயஸஹேத்வோ꞉ கர்மஸந்ந்யாஸாத் கேவலாத்
கர்மயோகோ³ விஶிஷ்யதே இதி கர்மயோக³ம்ʼ ஸ்தௌதி ॥ கஸ்மாத் இதி ஆஹ —
ஜ்ஞேய꞉ ஸ நித்யஸந்ந்யாஸீ யோ ந த்³வேஷ்டி ந காங்க்ஷதி ।
நிர்த்³வந்த்³வோ ஹி மஹாபா³ஹோ ஸுக²ம்ʼ ப³ந்தா⁴த்ப்ரமுச்யதே ॥ 5-3 ॥
ஜ்ஞேய꞉ ஜ்ஞாதவ்ய꞉ ஸ கர்மயோகீ³ நித்யஸந்ந்யாஸீ இதி யோ ந த்³வேஷ்டி கிஞ்சித் ந
காங்க்ஷதி து³꞉க²ஸுகே² தத்ஸாத⁴னே ச । ஏவம்ʼவிதோ⁴ ய꞉, கர்மணி வர்தமானோ(அ)பி
ஸ நித்யஸந்ந்யாஸீ இதி ஜ்ஞாதவ்ய꞉ இத்யர்த²꞉ । நிர்த்³வந்த்³வ꞉ த்³வந்த்³வவர்ஜித꞉ ஹி
யஸ்மாத் மஹாபா³ஹோ ஸுக²ம்ʼ ப³ந்தா⁴த் அனாயாஸேன ப்ரமுச்யதே ॥ ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉
பி⁴ன்னபுருஷானுஷ்டே²யயோ꞉ விருத்³த⁴யோ꞉ ப²லே(அ)பி விரோதோ⁴ யுக்த꞉, ந து உப⁴யோ꞉
நி꞉ஶ்ரேயஸகரத்வமேவ இதி ப்ராப்தே இத³ம்ʼ உச்யதே —
ஸாங்க்²யயோகௌ³ ப்ருʼத²க்³பா³லா꞉ ப்ரவத³ந்தி ந பண்டி³தா꞉ ।
ஏகமப்யாஸ்தி²த꞉ ஸம்யகு³ப⁴யோர்விந்த³தே ப²லம் ॥ 5-4 ॥
ஸாங்க்²யயோகௌ³ ப்ருʼத²க் விருத்³த⁴பி⁴ன்னப²லௌ பா³லா꞉ ப்ரவத³ந்தி ந பண்டி³தா꞉ ।
பண்டி³தாஸ்து ஜ்ஞானின ஏகம்ʼ ப²லம்ʼ அவிருத்³த⁴ம்ʼ இச்ச²ந்தி । கத²ம் ? ஏகமபி
ஸாங்க்²யயோக³யோ꞉ ஸம்யக் ஆஸ்தி²த꞉ ஸம்யக³னுஷ்டி²தவான் இத்யர்த²꞉, உப⁴யோ꞉ விந்த³தே
ப²லம் । உப⁴யோ꞉ ததே³வ ஹி நி꞉ஶ்ரேயஸம்ʼ ப²லம் ; அத꞉ ந ப²லே விரோத⁴꞉ அஸ்தி ॥
நனு ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³ஶப்³தே³ன ப்ரஸ்துத்ய ஸாங்க்²யயோக³யோ꞉ ப²லைகத்வம்ʼ
கத²ம்ʼ இஹ அப்ரக்ருʼதம்ʼ ப்³ரவீதி ? நைஷ தோ³ஷ꞉ — யத்³யபி அர்ஜுனேன
ஸந்ந்யாஸம்ʼ கர்மயோக³ம்ʼ ச கேவலம்ʼ அபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரஶ்ன꞉ க்ருʼத꞉, ப⁴க³வாம்ʼஸ்து
தத³பரித்யாகே³னைவ ஸ்வாபி⁴ப்ரேதம்ʼ ச விஶேஷம்ʼ ஸம்ʼயோஜ்ய ஶப்³தா³ந்தரவாச்யதயா
ப்ரதிவசனம்ʼ த³தௌ³ “ஸாங்க்²யயோகௌ³” இதி । தௌ ஏவ ஸந்ந்யாஸகர்மயோகௌ³
ஜ்ஞானதது³பாயஸமபு³த்³தி⁴த்வாதி³ஸம்ʼயுக்தௌ ஸாங்க்²யயோக³ஶப்³த³வாச்யௌ இதி ப⁴க³வதோ
மதம் । அத꞉ ந அப்ரக்ருʼதப்ரக்ரியேதி ॥ ஏகஸ்யாபி ஸம்யக³னுஷ்டா²னாத் கத²ம்
உப⁴யோ꞉ ப²லம்ʼ விந்த³தே இதி உச்யதே —
யத்ஸாங்க்²யை꞉ ப்ராப்யதே ஸ்தா²னம்ʼ தத்³யோகை³ரபி க³ம்யதே ।
ஏகம்ʼ ஸாங்க்²யம்ʼ ச யோக³ம்ʼ ச ய꞉ பஶ்யதி ஸ பஶ்யதி ॥ 5-5 ॥
யத் ஸாங்க்²யை꞉ ஜ்ஞானநிஷ்டை²꞉ ஸந்ந்யாஸிபி⁴꞉ ப்ராப்யதே ஸ்தா²னம்ʼ மோக்ஷாக்²யம்,
தத் யோகை³ரபி ஜ்ஞானப்ராப்த்யுபாயத்வேன ஈஶ்வரே ஸமர்ப்ய கர்மாணி ஆத்மன꞉
ப²லம்ʼ அனபி⁴ஸந்தா⁴ய அனுதிஷ்ட²ந்தி யே தே யோகா³꞉ யோகி³ன꞉ தைரபி
பரமார்த²ஜ்ஞானஸந்ந்யாஸப்ராப்தித்³வாரேண க³ம்யதே இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । அத꞉ ஏகம்ʼ
ஸாங்க்²யம்ʼ ச யோக³ம்ʼ ச ய꞉ பஶ்யதி ப²லைகத்வாத் ஸ பஶ்யதி ஸம்யக்
பஶ்யதீத்யர்த²꞉ ॥ ஏவம்ʼ தர்ஹி யோகா³த் ஸந்ந்யாஸ ஏவ விஶிஷ்யதே ; கத²ம்ʼ
தர்ஹி இத³முக்தம்ʼ “தயோஸ்து கர்மஸந்ந்யாஸாத் கர்மயோகோ³ விஶிஷ்யதே”
(ப⁴. கீ³. 5-2) இதி ? ஶ்ருʼணு தத்ர காரணம்ʼ — த்வயா ப்ருʼஷ்டம்ʼ கேவலம்ʼ
கர்மஸந்ந்யாஸம்ʼ கர்மயோக³ம்ʼ ச அபி⁴ப்ரேத்ய தயோ꞉ அன்யதர꞉ க꞉ ஶ்ரேயான் இதி ।
தத³னுரூபம்ʼ ப்ரதிவசனம்ʼ மயா உக்தம்ʼ கர்மஸந்ந்யாஸாத் கர்மயோக³꞉ விஶிஷ்யதே இதி
ஜ்ஞானம்ʼ அனபேக்ஷ்ய । ஜ்ஞானாபேக்ஷஸ்து ஸந்ந்யாஸ꞉ ஸாங்க்²யமிதி மயா அபி⁴ப்ரேத꞉ ।
பரமார்த²யோக³ஶ்ச ஸ ஏவ । யஸ்து கர்மயோக³꞉வைதி³க꞉ ஸ ச தாத³ர்த்²யாத்
யோக³꞉ ஸந்ந்யாஸ இதி ச உபசர்யதே । கத²ம்ʼ தாத³ர்த்²யம்ʼ இதி உச்யதே —
ஸந்ந்யாஸஸ்து மஹாபா³ஹோ து³꞉க²மாப்துமயோக³த꞉ ।
யோக³யுக்தோ முநிர்ப்³ரஹ்ம நசிரேணாதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 5-6 ॥
ஸந்ந்யாஸஸ்து பாரமார்தி²க꞉ ஹே மஹாபா³ஹோ து³꞉க²ம்ʼ ஆப்தும்ʼ ப்ராப்தும்ʼ அயோக³த꞉
யோகே³ன வினா । யோக³யுக்த꞉ வைதி³கேன கர்மயோகே³ன ஈஶ்வரஸமர்பிதரூபேண
ப²லநிரபேக்ஷேண யுக்த꞉, முனி꞉ மனனாத் ஈஶ்வரஸ்வரூபஸ்ய முனி꞉, ப்³ரஹ்ம
— பரமாத்மஜ்ஞானநிஷ்டா²லக்ஷணத்வாத் ப்ரக்ருʼத꞉ ஸந்ந்யாஸ꞉ ப்³ரஹ்ம
உச்யதே, ”ந்யாஸ இதி ப்³ரஹ்மா ப்³ரஹ்மா ஹி பர꞉” (தை. நா. 78) இதி
ஶ்ருதே꞉ — ப்³ரஹ்ம பரமார்த²ஸந்ந்யாஸம்ʼ பரமார்த²ஜ்ஞானநிஷ்டா²லக்ஷணம்ʼ
நசிரேண க்ஷிப்ரமேவ அதி⁴க³ச்ச²தி ப்ராப்னோதி । அத꞉ மயா உக்தம்
“கர்மயோகோ³ விஶிஷ்யதே” (ப⁴. கீ³. 5-2) இதி ॥ யதா³ புன꞉ அயம்ʼ
ஸம்யக்³ஜ்ஞானப்ராப்த்யுபாயத்வேன —
யோக³யுக்தோ விஶுத்³தா⁴த்மா விஜிதாத்மா ஜிதேந்த்³ரிய꞉ ।
ஸர்வபூ⁴தாத்மபூ⁴தாத்மா குர்வன்னபி ந லிப்யதே ॥ 5-7 ॥
யோகே³ன யுக்த꞉ யோக³யுக்த꞉, விஶுத்³தா⁴த்மா விஶுத்³த⁴ஸத்த்வ꞉, விஜிதாத்மா விஜிததே³ஹ꞉,
ஜிதேந்த்³ரியஶ்ச, ஸர்வபூ⁴தாத்மபூ⁴தாத்மா ஸர்வேஷாம்ʼ ப்³ரஹ்மாதீ³னாம்ʼ ஸ்தம்ப³பர்யந்தானாம்ʼ
பூ⁴தானாம்ʼ ஆத்மபூ⁴த꞉ ஆத்மா ப்ரத்யக்சேதனோ யஸ்ய ஸ꞉ ஸர்வபூ⁴தாத்மபூ⁴தாத்மா
ஸம்யக்³த³ர்ஶீத்யர்த²꞉, ஸ தத்ரைவம்ʼ வர்தமான꞉ லோகஸங்க்³ரஹாய கர்ம குர்வன்னபி
ந லிப்யதே ந கர்மபி⁴꞉ ப³த்⁴யதே இத்யர்த²꞉ ॥ ந ச அஸௌ பரமார்த²த꞉
கரோதீத்யத꞉ —
நைவ கிஞ்சித்கரோமீதி யுக்தோ மன்யேத தத்த்வவித் ।
பஶ்யஞ்ஶ்ருʼண்வன்ஸ்ப்ருʼஶஞ்ஜிக்⁴ரன்னஶ்னன்க³ச்ச²ன்ஸ்வபஞ்ஶ்வஸன் ॥ 5-8 ॥
ப்ரலபன் விஸ்ருʼஜன்க்³ருʼஹ்ணன்னுன்மிஷந்நிமிஷன்னபி ।
இந்த்³ரியாணீந்த்³ரியார்தே²ஷு வர்தந்த இதி தா⁴ரயன் ॥ 5-9 ॥
நைவ கிஞ்சித் கரோமீதி யுக்த꞉ ஸமாஹித꞉ ஸன் மன்யேத சிந்தயேத், தத்த்வவித்
ஆத்மனோ யாதா²த்ம்யம்ʼ தத்த்வம்ʼ வேத்தீதி தத்த்வவித் பரமார்த²த³ர்ஶீத்யர்த²꞉ ॥ கதா³
கத²ம்ʼ வா தத்த்வமவதா⁴ரயன் மன்யேத இதி, உச்யதே — பஶ்யன்னிதி । மன்யேத
இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴꞉ । யஸ்ய ஏவம்ʼ தத்த்வவித³꞉ ஸர்வகார்யகரணசேஷ்டாஸு
கர்மஸு அகர்மைவ, பஶ்யத꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶின꞉ தஸ்ய ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸே ஏவ
அதி⁴கார꞉, கர்மண꞉ அபா⁴வத³ர்ஶனாத் । ந ஹி ம்ருʼக³த்ருʼஷ்ணிகாயாம்ʼ உத³கபு³த்³த்⁴யா
பானாய ப்ரவ்ருʼத்த꞉ உத³காபா⁴வஜ்ஞானே(அ)பி தத்ரைவ பானப்ரயோஜனாய ப்ரவர்ததே ॥
யஸ்து புன꞉ அதத்த்வவித் ப்ரவ்ருʼத்தஶ்ச கர்மயோகே³ —
ப்³ரஹ்மண்யாதா⁴ய கர்மாணி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா கரோதி ய꞉ ।
லிப்யதே ந ஸ பாபேன பத்³மபத்ரமிவாம்ப⁴ஸா ॥ 5-10 ॥
ப்³ரஹ்மணி ஈஶ்வரே ஆதா⁴ய நிக்ஷிப்ய “தத³ர்த²ம்ʼ கர்ம கரோமி” இதி
ப்⁴ருʼத்ய இவ ஸ்வாம்யர்த²ம்ʼ ஸர்வாணி கர்மாணி மோக்ஷே(அ)பி ப²லே ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா
கரோதி ய꞉ ஸர்வகர்மாணி, லிப்யதே ந ஸ பாபேன ந ஸம்ப³த்⁴யதே பத்³மபத்ரமிவ
அம்ப⁴ஸா உத³கேன । கேவலம்ʼ ஸத்த்வஶுத்³தி⁴மாத்ரமேவ ப²லம்ʼ தஸ்ய கர்மண꞉
ஸ்யாத் ॥
யஸ்மாத் —
காயேன மனஸா பு³த்³த்⁴யா கேவலைரிந்த்³ரியைரபி ।
யோகி³ன꞉ கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வாத்மஶுத்³த⁴யே ॥ 5-11 ॥
காயேன தே³ஹேன மனஸா பு³த்³த்⁴யா ச கேவலை꞉ மமத்வவர்ஜிதை꞉ “ஈஶ்வராயைவ
கர்ம கரோமி, ந மம ப²லாய” இதி மமத்வபு³த்³தி⁴ஶூன்யை꞉ இந்த்³ரியைரபி
— கேவலஶப்³த³꞉ காயாதி³பி⁴ரபி ப்ரத்யேகம்ʼ ஸம்ப³த்⁴யதே — ஸர்வவ்யாபாரேஷு
மமதாவர்ஜனாய । யோகி³ன꞉ கர்மிண꞉ கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா ப²லவிஷயம்
ஆத்மஶுத்³த⁴யே ஸத்த்வஶுத்³த⁴யே இத்யர்த²꞉ । தஸ்மாத் தத்ரைவ தவ அதி⁴கார꞉
இதி குரு கர்மைவ ॥ யஸ்மாச்ச —
யுக்த꞉ கர்மப²லம்ʼ த்யக்த்வா ஶாந்திமாப்னோதி நைஷ்டி²கீம் ।
அயுக்த꞉ காமகாரேண ப²லே ஸக்தோ நிப³த்⁴யதே ॥ 5-12 ॥
யுக்த꞉ “ஈஶ்வராய கர்மாணி கரோமி ந மம ப²லாய”
இத்யேவம்ʼ ஸமாஹித꞉ ஸன் கர்மப²லம்ʼ த்யக்த்வா பரித்யஜ்ய
ஶாந்திம்ʼ மோக்ஷாக்²யாம்ʼ ஆப்னோதி நைஷ்டி²கீம்ʼ நிஷ்டா²யாம்ʼ ப⁴வாம்ʼ
ஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜ்ஞானப்ராப்திஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸஜ்ஞானநிஷ்டா²க்ரமேணேதி வாக்யஶேஷ꞉ ।
யஸ்து புன꞉ அயுக்த꞉ அஸமாஹித꞉ காமகாரேண கரணம்ʼ கார꞉ காமஸ்ய கார꞉
காமகார꞉ தேன காமகாரேண, காமப்ரேரிததயேத்யர்த²꞉, “மம ப²லாய இத³ம்ʼ
கரோமி கர்ம” இத்யேவம்ʼ ப²லே ஸக்த꞉ நிப³த்⁴யதே । அத꞉ த்வம்ʼ யுக்தோ ப⁴வ
இத்யர்த²꞉ ॥ யஸ்து பரமார்த²த³ர்ஶீ ஸ꞉ —
ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸன்ன்யஸ்யாஸ்தே ஸுக²ம்ʼ வஶீ ।
நவத்³வாரே புரே தே³ஹீ நைவ குர்வன்ன காரயன் ॥ 5-13 ॥
ஸர்வாணி கர்மாணி ஸர்வகர்மாணி ஸன்ன்யஸ்ய பரித்யஜ்ய நித்யம்ʼ நைமித்திகம்ʼ
காம்யம்ʼ ப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ ச தானி ஸர்வாணி கர்மாணி மனஸா விவேகபு³த்³த்⁴யா,
கர்மாதௌ³ அகர்மஸந்த³ர்ஶனேன ஸந்த்யஜ்யேத்யர்த²꞉, ஆஸ்தே திஷ்ட²தி ஸுக²ம் ।
த்யக்தவாங்மன꞉காயசேஷ்ட꞉ நிராயாஸ꞉ ப்ரஸன்னசித்த꞉ ஆத்மன꞉ அன்யத்ர
நிவ்ருʼத்தஸர்வபா³ஹ்யப்ரயோஜன꞉ இதி “ஸுக²ம்ʼ ஆஸ்தே” இத்யுச்யதே । வஶீ
ஜிதேந்த்³ரிய இத்யர்த²꞉ । க்வ கத²ம்ʼ ஆஸ்தே இதி, ஆஹ — நவத்³வாரே புரே । ஸப்த
ஶீர்ஷண்யானி ஆத்மன உபலப்³தி⁴த்³வாராணி, அர்வாக் த்³வே மூத்ரபுரீஷவிஸர்கா³ர்தே², தை꞉
த்³வாரை꞉ நவத்³வாரம்ʼ புரம்ʼ உச்யதே ஶரீரம், புரமிவ புரம், ஆத்மைகஸ்வாமிகம்,
தத³ர்த²ப்ரயோஜனைஶ்ச இந்த்³ரியமனோபு³த்³தி⁴விஷயை꞉ அனேகப²லவிஜ்ஞானஸ்ய
உத்பாத³கை꞉ பௌரைரிவ அதி⁴ஷ்டி²தம் । தஸ்மின் நவத்³வாரே புரே தே³ஹீ ஸர்வம்ʼ
கர்ம ஸன்ன்யஸ்ய ஆஸ்தே ; கிம்ʼ விஶேஷணேன ? ஸர்வோ ஹி தே³ஹீ ஸந்ந்யாஸீ அஸந்ந்யாஸீ
வா தே³ஹே ஏவ ஆஸ்தே ; தத்ர அனர்த²கம்ʼ விஶேஷணமிதி । உச்யதே — யஸ்து
அஜ்ஞ꞉ தே³ஹீ தே³ஹேந்த்³ரியஸங்கா⁴தமாத்ராத்மத³ர்ஶீ ஸ ஸர்வோ(அ)பி “கே³ஹே பூ⁴மௌ
ஆஸனே வா ஆஸே” இதி மன்யதே । ந ஹி தே³ஹமாத்ராத்மத³ர்ஶின꞉ கே³ஹே இவ தே³ஹே
ஆஸே இதி ப்ரத்யய꞉ ஸம்ப⁴வதி । தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தவ்யதிரிக்தாத்மத³ர்ஶினஸ்து
“தே³ஹே ஆஸே” இதி ப்ரத்யய꞉ உபபத்³யதே । பரகர்மணாம்ʼ ச பரஸ்மின்
ஆத்மனி அவித்³யயா அத்⁴யாரோபிதானாம்ʼ வித்³யயா விவேகஜ்ஞானேன மனஸா ஸந்ந்யாஸ
உபபத்³யதே । உத்பன்னவிவேகஜ்ஞானஸ்ய ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸினோ(அ)பி கே³ஹே இவ தே³ஹே
ஏவ நவத்³வாரே புரே ஆஸனம்ʼ ப்ராரப்³த⁴ப²லகர்மஸம்ʼஸ்காரஶேஷானுவ்ருʼத்த்யா தே³ஹ
ஏவ விஶேஷவிஜ்ஞானோத்பத்தே꞉ । தே³ஹே ஏவ ஆஸ்தே இதி அஸ்த்யேவ விஶேஷணப²லம்,
வித்³வத³வித்³வத்ப்ரத்யயபே⁴தா³பேக்ஷத்வாத் ॥ யத்³யபி கார்யகரணகர்மாணி அவித்³யயா
ஆத்மனி அத்⁴யாரோபிதானி “ஸன்ன்யஸ்யாஸ்தே” இத்யுக்தம், ததா²பி ஆத்மஸமவாயி
து கர்த்ருʼத்வம்ʼ காரயித்ருʼத்வம்ʼ ச ஸ்யாத் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ — நைவ குர்வன்
ஸ்வயம், ந ச கார்யகரணானி காரயன் க்ரியாஸு ப்ரவர்தயன் । கிம்ʼ யத் தத்
கர்த்ருʼத்வம்ʼ காரயித்ருʼத்வம்ʼ ச தே³ஹின꞉ ஸ்வாத்மஸமவாயி ஸத் ஸந்ந்யாஸாத் ந
ஸம்ப⁴வதி, யதா² க³ச்ச²தோ க³தி꞉ க³மநவ்யாபாரபரித்யாகே³ ந ஸ்யாத் தத்³வத் ? கிம்ʼ
வா ஸ்வத ஏவ ஆத்மன꞉ ந அஸ்தி இதி ? அத்ர உச்யதே — ந அஸ்தி ஆத்மன꞉ ஸ்வத꞉
கர்த்ருʼத்வம்ʼ காரயித்ருʼத்வம்ʼ ச । உக்தம்ʼ ஹி “அவிகார்யோ(அ)யமுச்யதே”
(ப⁴. கீ³. 2-25) “ஶரீரஸ்தோ²(அ)பி ந கரோதி ந லிப்யதே”
(ப⁴. கீ³. 13-31) இதி । “த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ”
(ப்³ருʼ. உ. 4-3-7) இதி ஶ்ருதே꞉ ॥ கிஞ்ச–
ந கர்த்ருʼத்வம்ʼ ந கர்மாணி லோகஸ்ய ஸ்ருʼஜதி ப்ரபு⁴꞉ ।
ந கர்மப²லஸம்ʼயோக³ம்ʼ ஸ்வபா⁴வஸ்து ப்ரவர்ததே ॥ 5-14 ॥
ந கர்த்ருʼத்வம்ʼ ஸ்வத꞉ குரு இதி நாபி கர்மாணி ரத²க⁴டப்ராஸாதா³தீ³னி ஈப்ஸிததமானி
லோகஸ்ய ஸ்ருʼஜதி உத்பாத³யதி ப்ரபு⁴꞉ ஆத்மா । நாபி ரதா²தி³ க்ருʼதவத꞉
தத்ப²லேன ஸம்ʼயோக³ம்ʼ ந கர்மப²லஸம்ʼயோக³ம் । யதி³ கிஞ்சித³பி ஸ்வத꞉ ந
கரோதி ந காரயதி ச தே³ஹீ, க꞉ தர்ஹி குர்வன் காரயம்ʼஶ்ச ப்ரவர்ததே இதி,
உச்யதே — ஸ்வபா⁴வஸ்து ஸ்வோ பா⁴வ꞉ ஸ்வபா⁴வ꞉ அவித்³யாலக்ஷணா ப்ரக்ருʼதி꞉ மாயா
ப்ரவர்ததே “தை³வீ ஹி” (ப⁴. கீ³. 7-14) இத்யாதி³னா வக்ஷ்யமாணா ॥
பரமார்த²தஸ்து —
நாத³த்தே கஸ்யசித்பாபம்ʼ ந சைவ ஸுக்ருʼதம்ʼ விபு⁴꞉ ।
அஜ்ஞானேனாவ்ருʼதம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ தேன முஹ்யந்தி ஜந்தவ꞉ ॥ 5-15 ॥
ந ஆத³த்தே ந ச க்³ருʼஹ்ணாதி ப⁴க்தஸ்யாபி கஸ்யசித் பாபம் । ந சைவ ஆத³த்தே
ஸுக்ருʼதம்ʼ ப⁴க்தை꞉ ப்ரயுக்தம்ʼ விபு⁴꞉ । கிமர்த²ம்ʼ தர்ஹி ப⁴க்தை꞉ பூஜாதி³லக்ஷணம்ʼ
யாக³தா³னஹோமாதி³கம்ʼ ச ஸுக்ருʼதம்ʼ ப்ரயுஜ்யதே இத்யாஹ — அஜ்ஞானேன ஆவ்ருʼதம்ʼ
ஜ்ஞானம்ʼ விவேகவிஜ்ஞானம், தேன முஹ்யந்தி “கரோமி காரயாமி போ⁴க்ஷ்யே
போ⁴ஜயாமி” இத்யேவம்ʼ மோஹம்ʼ க³ச்ச²ந்தி அவிவேகின꞉ ஸம்ʼஸாரிணோ ஜந்தவ꞉ ॥
ஜ்ஞானேன து தத³ஜ்ஞானம்ʼ யேஷாம்ʼ நாஶிதமாத்மன꞉ ।
தேஷாமாதி³த்யவஜ்ஜ்ஞானம்ʼ ப்ரகாஶயதி தத்பரம் ॥ 5-16 ॥
ஜ்ஞானேன து யேன அஜ்ஞானேன ஆவ்ருʼதா꞉ முஹ்யந்தி ஜந்தவ꞉ தத் அஜ்ஞானம்ʼ யேஷாம்ʼ
ஜந்தூனாம்ʼ விவேகஜ்ஞானேன ஆத்மவிஷயேண நாஶிதம்ʼ ஆத்மன꞉ ப⁴வதி, தேஷாம்ʼ
ஜந்தூனாம்ʼ ஆதி³த்யவத் யதா² ஆதி³த்ய꞉ ஸமஸ்தம்ʼ ரூபஜாதம்ʼ அவபா⁴ஸயதி தத்³வத்
ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ வஸ்து ஸர்வம்ʼ ப்ரகாஶயதி தத் பரம்ʼ பரமார்த²தத்த்வம் ॥
யத் பரம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ப்ரகாஶிதம்ʼ —
தத்³பு³த்³த்⁴யஸ்ததா³த்மானஸ்தந்நிஷ்டா²ஸ்தத்பராயணா꞉ ।
க³ச்ச²ந்த்யபுனராவ்ருʼத்திம்ʼ ஜ்ஞானநிர்தூ⁴தகல்மஷா꞉ ॥ 5-17 ॥
தஸ்மின் ப்³ரஹ்மணி க³தா பு³த்³தி⁴꞉ யேஷாம்ʼ தே தத்³பு³த்³த⁴ய꞉, ததா³த்மான꞉ ததே³வ
பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஆத்மா யேஷாம்ʼ தே ததா³த்மான꞉, தந்நிஷ்டா²꞉ நிஷ்டா² அபி⁴நிவேஶ꞉
தாத்பர்யம்ʼ ஸர்வாணி கர்மாணி ஸன்ன்யஸ்ய தஸ்மின் ப்³ரஹ்மண்யேவ அவஸ்தா²னம்ʼ யேஷாம்ʼ தே
தந்நிஷ்டா²꞉, தத்பராயணாஶ்ச ததே³வ பரம்ʼ அயனம்ʼ பரா க³தி꞉ யேஷாம்ʼ ப⁴வதி தே
தத்பராயணா꞉ கேவலாத்மரதய இத்யர்த²꞉ । யேஷாம்ʼ ஜ்ஞானேன நாஶிதம்ʼ ஆத்மன꞉
அஜ்ஞானம்ʼ தே க³ச்ச²ந்தி ஏவம்ʼவிதா⁴꞉ அபுனராவ்ருʼத்திம்ʼ அபுனர்தே³ஹஸம்ப³ந்த⁴ம்ʼ
ஜ்ஞானநிர்தூ⁴தகல்மஷா꞉ யதோ²க்தேன ஜ்ஞானேன நிர்தூ⁴த꞉ நாஶித꞉ கல்மஷ꞉
பாபாதி³ஸம்ʼஸாரகாரணதோ³ஷ꞉ யேஷாம்ʼ தே ஜ்ஞானநிர்தூ⁴தகல்மஷா꞉ யதய꞉ இத்யர்த²꞉ ॥
யேஷாம்ʼ ஜ்ஞானேன நாஶிதம்ʼ ஆத்மன꞉ அஜ்ஞானம்ʼ தே பண்டி³தா꞉ கத²ம்ʼ தத்த்வம்ʼ
பஶ்யந்தி இத்யுச்யதே —
வித்³யாவினயஸம்பன்னே ப்³ராஹ்மணே க³வி ஹஸ்தினி ।
ஶுனி சைவ ஶ்வபாகே ச பண்டி³தா꞉ ஸமத³ர்ஶின꞉ ॥ 5-18 ॥
வித்³யாவினயஸம்பன்னே வித்³யா ச வினயஶ்ச வித்³யாவினயௌ, வினய꞉ உபஶம꞉,
தாப்⁴யாம்ʼ வித்³யாவினயாப்⁴யாம்ʼ ஸம்பன்ன꞉ வித்³யாவினயஸம்பன்ன꞉ வித்³வான் வினீதஶ்ச
யோ ப்³ராஹ்மண꞉ தஸ்மின் ப்³ராஹ்மணே க³வி ஹஸ்தினி ஶுனி சைவ ஶ்வபாகே ச பண்டி³தா꞉
ஸமத³ர்ஶின꞉ । வித்³யாவினயஸம்பன்னே உத்தமஸம்ʼஸ்காரவதி ப்³ராஹ்மணே ஸாத்த்விகே,
மத்⁴யமாயாம்ʼ ச ராஜஸ்யாம்ʼ க³வி, ஸம்ʼஸ்காரஹீனாயாம்ʼ அத்யந்தமேவ கேவலதாமஸே
ஹஸ்த்யாதௌ³ ச, ஸத்த்வாதி³கு³ணை꞉ தஜ்ஜைஶ்ச ஸம்ʼஸ்காரை꞉ ததா² ராஜஸை꞉ ததா²
தாமஸைஶ்ச ஸம்ʼஸ்காரை꞉ அத்யந்தமேவ அஸ்ப்ருʼஷ்டம்ʼ ஸமம்ʼ ஏகம்ʼ அவிக்ரியம்ʼ தத்
ப்³ரஹ்ம த்³ரஷ்டும்ʼ ஶீலம்ʼ யேஷாம்ʼ தே பண்டி³தா꞉ ஸமத³ர்ஶின꞉ ॥ நனு அபோ⁴ஜ்யான்னா꞉ தே
தோ³ஷவந்த꞉, ”ஸமாஸமாப்⁴யாம்ʼ விஷமஸமே பூஜாத꞉” (கௌ³. த⁴. 2-8-20
; 17-18) இதி ஸ்ம்ருʼதே꞉ । ந தே தோ³ஷவந்த꞉ । கத²ம் ? —
இஹைவ தைர்ஜித꞉ ஸர்கோ³ யேஷாம்ʼ ஸாம்யே ஸ்தி²தம்ʼ மன꞉ ।
நிர்தோ³ஷம்ʼ ஹி ஸமம்ʼ ப்³ரஹ்ம தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மணி தே ஸ்தி²தா꞉ ॥ 5-19 ॥
இஹ ஏவ ஜீவத்³பி⁴ரேவ தை꞉ ஸமத³ர்ஶிபி⁴꞉ பண்டி³தை꞉ ஜித꞉ வஶீக்ருʼத꞉ ஸர்க³꞉
ஜன்ம, யேஷாம்ʼ ஸாம்யே ஸர்வபூ⁴தேஷு ப்³ரஹ்மணி ஸமபா⁴வே ஸ்தி²தம்ʼ நிஶ்சலீபூ⁴தம்ʼ
மன꞉ அந்த꞉கரணம் । நிர்தோ³ஷம்ʼ யத்³யபி தோ³ஷவத்ஸு ஶ்வபாகாதி³ஷு மூடை⁴꞉
தத்³தோ³ஷை꞉ தோ³ஷவத் இவ விபா⁴வ்யதே, ததா²பி தத்³தோ³ஷை꞉ அஸ்ப்ருʼஷ்டம்ʼ இதி
நிர்தோ³ஷம்ʼ தோ³ஷவர்ஜிதம்ʼ ஹி யஸ்மாத் ; நாபி ஸ்வகு³ணபே⁴த³பி⁴ன்னம், நிர்கு³ணத்வாத்
சைதன்யஸ்ய । வக்ஷ்யதி ச ப⁴க³வான் இச்சா²தீ³னாம்ʼ க்ஷேத்ரத⁴ர்மத்வம்,
“அநாதி³த்வாந்நிர்கு³ணத்வாத்” (ப⁴. கீ³. 13-31) இதி ச । நாபி அந்த்யா
விஶேஷா꞉ ஆத்மனோ பே⁴த³கா꞉ ஸந்தி, ப்ரதிஶரீரம்ʼ தேஷாம்ʼ ஸத்த்வே ப்ரமாணானுபபத்தே꞉ ।
அத꞉ ஸமம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஏகம்ʼ ச । தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மணி ஏவ தே ஸ்தி²தா꞉ । தஸ்மாத் ந
தோ³ஷக³ந்த⁴மாத்ரமபி தான் ஸ்ப்ருʼஶதி, தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தாத்மத³ர்ஶநாபி⁴மாநாபா⁴வாத்
தேஷாம் । தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தாத்மத³ர்ஶநாபி⁴மானவத்³விஷயம்ʼ து தத் ஸூத்ரம்
”ஸமாஸமாப்⁴யாம்ʼ விஷமஸமே பூஜாத꞉” (கௌ³. த⁴. 2-8-20) இதி,
பூஜாவிஷயத்வேன விஶேஷணாத் । த்³ருʼஶ்யதே ஹி ப்³ரஹ்மவித் ஷட³ங்க³வித்
சதுர்வேத³வித் இதி பூஜாதா³நாதௌ³ கு³ணவிஶேஷஸம்ப³ந்த⁴꞉ காரணம் । ப்³ரஹ்ம து
ஸர்வகு³ணதோ³ஷஸம்ப³ந்த⁴வர்ஜிதமித்யத꞉ “ப்³ரஹ்மணி தே ஸ்தி²தா꞉” இதி
யுக்தம் । கர்மவிஷயம்ʼ ச ”ஸமாஸமாப்⁴யாம்” (கௌ³. த⁴. 2-8-20)
இத்யாதி³ । இத³ம்ʼ து ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸவிஷயம்ʼ ப்ரஸ்துதம், “ஸர்வகர்மாணி
மனஸா” (ப⁴. கீ³. 5-13) இத்யாரப்⁴ய அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே꞉ ॥ யஸ்மாத்
நிர்தோ³ஷம்ʼ ஸமம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஆத்மா, தஸ்மாத் —
ந ப்ரஹ்ருʼஷ்யேத்ப்ரியம்ʼ ப்ராப்ய நோத்³விஜேத்ப்ராப்ய சாப்ரியம் ।
ஸ்தி²ரபு³த்³தி⁴ரஸம்மூடோ⁴ ப்³ரஹ்மவித்³ப்³ரஹ்மணி ஸ்தி²த꞉ ॥ 5-20 ॥
ந ப்ரஹ்ருʼஷ்யேத் ப்ரஹர்ஷம்ʼ ந குர்யாத் ப்ரியம்ʼ இஷ்டம்ʼ ப்ராப்ய லப்³த்⁴வா ।
ந உத்³விஜேத் ப்ராப்ய ச அப்ரியம்ʼ அநிஷ்டம்ʼ லப்³த்⁴வா । தே³ஹமாத்ராத்மத³ர்ஶினாம்ʼ
ஹி ப்ரியாப்ரியப்ராப்தீ ஹர்ஷவிஷாதௌ³ குர்வாதே, ந கேவலாத்மத³ர்ஶின꞉, தஸ்ய
ப்ரியாப்ரியப்ராப்த்யஸம்ப⁴வாத் । கிஞ்ச — “ஸர்வபூ⁴தேஷு ஏக꞉ ஸம꞉
நிர்தோ³ஷ꞉ ஆத்மா” இதி ஸ்தி²ரா நிர்விசிகித்ஸா பு³த்³தி⁴꞉ யஸ்ய ஸ꞉ ஸ்தி²ரபு³த்³தி⁴꞉
அஸம்மூட⁴꞉ ஸம்மோஹவர்ஜிதஶ்ச ஸ்யாத் யதோ²க்தப்³ரஹ்மவித் ப்³ரஹ்மணி ஸ்தி²த꞉,
அகர்மக்ருʼத் ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸீ இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச, ப்³ரஹ்மணி ஸ்தி²த꞉ —
பா³ஹ்யஸ்பர்ஶேஷ்வஸக்தாத்மா விந்த³த்யாத்மனி யத்ஸுக²ம் ।
ஸ ப்³ரஹ்மயோக³யுக்தாத்மா ஸுக²மக்ஷயமஶ்னுதே ॥ 5-21 ॥
பா³ஹ்யஸ்பர்ஶேஷு பா³ஹ்யாஶ்ச தே ஸ்பர்ஶாஶ்ச பா³ஹ்யஸ்பர்ஶா꞉ ஸ்ப்ருʼஶ்யந்தே இதி
ஸ்பர்ஶா꞉ ஶப்³தா³த³யோ விஷயா꞉ தேஷு பா³ஹ்யஸ்பர்ஶேஷு, அஸக்த꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ
யஸ்ய ஸ꞉ அயம்ʼ அஸக்தாத்மா விஷயேஷு ப்ரீதிவர்ஜித꞉ ஸன் விந்த³தி லப⁴தே
ஆத்மனி யத் ஸுக²ம்ʼ தத் விந்த³தி இத்யேதத் । ஸ ப்³ரஹ்மயோக³யுக்தாத்மா ப்³ரஹ்மணி யோக³꞉
ஸமாதி⁴꞉ ப்³ரஹ்மயோக³꞉ தேன ப்³ரஹ்மயோகே³ன யுக்த꞉ ஸமாஹித꞉ தஸ்மின் வ்யாப்ருʼத꞉
ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ ப்³ரஹ்மயோக³யுக்தாத்மா, ஸுக²ம்ʼ அக்ஷயம்ʼ அஶ்னுதே
வ்யாப்னோதி । தஸ்மாத் பா³ஹ்யவிஷயப்ரீதே꞉ க்ஷணிகாயா꞉ இந்த்³ரியாணி நிவர்தயேத் ஆத்மனி
அக்ஷயஸுகா²ர்தீ² இத்யர்த²꞉ ॥ இதஶ்ச நிவர்தயேத் —
யே ஹி ஸம்ʼஸ்பர்ஶஜா போ⁴கா³ து³꞉க²யோனய ஏவ தே ।
ஆத்³யந்தவந்த꞉ கௌந்தேய ந தேஷு ரமதே பு³த⁴꞉ ॥ 5-22 ॥
யே ஹி யஸ்மாத் ஸம்ʼஸ்பர்ஶஜா꞉ விஷயேந்த்³ரியஸம்ʼஸ்பர்ஶேப்⁴யோ ஜாதா꞉ போ⁴கா³ பு⁴க்தய꞉
து³꞉க²யோனய ஏவ தே, அவித்³யாக்ருʼதத்வாத் । த்³ருʼஶ்யந்தே ஹி ஆத்⁴யாத்மிகாதீ³னி து³꞉கா²னி
தந்நிமித்தான்யேவ । யதா² இஹலோகே ததா² பரலோகே(அ)பி இதி க³ம்யதே ஏவஶப்³தா³த் ।
ந ஸம்ʼஸாரே ஸுக²ஸ்ய க³ந்த⁴மாத்ரமபி அஸ்தி இதி பு³த்³த்⁴வா விஷயம்ருʼக³த்ருʼஷ்ணிகாயா
இந்த்³ரியாணி நிவர்தயேத் । ந கேவலம்ʼ து³꞉க²யோனய ஏவ, ஆத்³யந்தவந்தஶ்ச, ஆதி³꞉
விஷயேந்த்³ரியஸம்ʼயோகோ³ போ⁴கா³னாம்ʼ அந்தஶ்ச தத்³வியோக³ ஏவ ; அத꞉ ஆத்³யந்தவந்த꞉
அநித்யா꞉, மத்⁴யக்ஷணபா⁴வித்வாத் இத்யர்த²꞉ । கௌந்தேய, ந தேஷு போ⁴கே³ஷு ரமதே
பு³த⁴꞉ விவேகீ அவக³தபரமார்த²தத்த்வ꞉ ; அத்யந்தமூடா⁴நாமேவ ஹி விஷயேஷு
ரதி꞉ த்³ருʼஶ்யதே, யதா² பஶுப்ரப்⁴ருʼதீனாம் ॥ அயம்ʼ ச ஶ்ரேயோமார்க³ப்ரதிபக்ஷீ
கஷ்டதமோ தோ³ஷ꞉ ஸர்வானர்த²ப்ராப்திஹேது꞉ து³ர்நிவாரஶ்ச இதி தத்பரிஹாரே
யத்னாதி⁴க்யம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ இத்யாஹ ப⁴க³வான் —
ஶக்னோதீஹைவ ய꞉ ஸோடு⁴ம்ʼ ப்ராக்ச²ரீரவிமோக்ஷணாத் ।
காமக்ரோதோ⁴த்³ப⁴வம்ʼ வேக³ம்ʼ ஸ யுக்த꞉ ஸ ஸுகீ² நர꞉ ॥ 5-23 ॥
ஶக்னோதி உத்ஸஹதே இஹைவ ஜீவன்னேவ ய꞉ ஸோடு⁴ம்ʼ ப்ரஸஹிதும்ʼ ப்ராக்
பூர்வம்ʼ ஶரீரவிமோக்ஷணாத் ஆ மரணாத் இத்யர்த²꞉ । மரணஸீமாகரணம்ʼ
ஜீவதோ(அ)வஶ்யம்பா⁴வி ஹி காமக்ரோதோ⁴த்³ப⁴வோ வேக³꞉, அனந்தநிமித்தவான் ஹி ஸ꞉ இதி
யாவத் மரணம்ʼ தாவத் ந விஸ்ரம்ப⁴ணீய இத்யர்த²꞉ । காம꞉ இந்த்³ரியகோ³சரப்ராப்தே
இஷ்டே விஷயே ஶ்ரூயமாணே ஸ்மர்யமாணே வா அனுபூ⁴தே ஸுக²ஹேதௌ யா க³ர்தி⁴꞉
த்ருʼஷ்ணா ஸ காம꞉ ; க்ரோத⁴ஶ்ச ஆத்மன꞉ ப்ரதிகூலேஷு து³꞉க²ஹேதுஷு
த்³ருʼஶ்யமானேஷு ஶ்ரூயமாணேஷு ஸ்மர்யமாணேஷு வா யோ த்³வேஷ꞉ ஸ꞉ க்ரோத⁴꞉
; தௌ காமக்ரோதௌ⁴ உத்³ப⁴வோ யஸ்ய வேக³ஸ்ய ஸ꞉ காமக்ரோதோ⁴த்³ப⁴வ꞉ வேக³꞉ ।
ரோமாஞ்சனப்ரஹ்ருʼஷ்டநேத்ரவத³நாதி³லிங்க³꞉ அந்த꞉கரணப்ரக்ஷோப⁴ரூப꞉
காமோத்³ப⁴வோ வேக³꞉, கா³த்ரப்ரகம்பப்ரஸ்வேத³ஸந்த³ஷ்டோஷ்ட²புடரக்தநேத்ராதி³லிங்க³꞉
க்ரோதோ⁴த்³ப⁴வோ வேக³꞉, தம்ʼ காமக்ரோதோ⁴த்³ப⁴வம்ʼ வேக³ம்ʼ ய꞉ உத்ஸஹதே ப்ரஸஹதே ஸோடு⁴ம்ʼ
ப்ரஸஹிதும், ஸ꞉ யுக்த꞉ யோகீ³ ஸுகீ² ச இஹ லோகே நர꞉ ॥ கத²ம்பூ⁴தஶ்ச
ப்³ரஹ்மணி ஸ்தி²த꞉ ப்³ரஹ்ம ப்ராப்னோதி இதி ஆஹ ப⁴க³வான் —
யோ(அ)ந்த꞉ஸுகோ²(அ)ந்தராராமஸ்ததா²ந்தர்ஜ்யோதிரேவ ய꞉ ।
ஸ யோகீ³ ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ʼ ப்³ரஹ்மபூ⁴தோ(அ)தி⁴க³ச்ச²தி ॥ 5-24 ॥
ய꞉ அந்த꞉ஸுக²꞉ அந்த꞉ ஆத்மனி ஸுக²ம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ அந்த꞉ஸுக²꞉, ததா² அந்தரேவ
ஆத்மனி ஆராம꞉ ஆரமணம்ʼ க்ரீடா³ யஸ்ய ஸ꞉ அந்தராராம꞉, ததா² ஏவ அந்த꞉ ஏவ
ஆத்மன்யேவ ஜ்யோதி꞉ ப்ரகாஶோ யஸ்ய ஸ꞉ அந்தர்ஜ்யோதிரேவ, ய꞉ ஈத்³ருʼஶ꞉ ஸ꞉ யோகீ³
ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ʼ ப்³ரஹ்மணி நிர்வ்ருʼதிம்ʼ மோக்ஷம்ʼ இஹ ஜீவன்னேவ ப்³ரஹ்மபூ⁴த꞉ ஸன்
அதி⁴க³ச்ச²தி ப்ராப்னோதி ॥ கிஞ்ச —
லப⁴ந்தே ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ருʼஷய꞉ க்ஷீணகல்மஷா꞉ ।
சி²ன்னத்³வைதா⁴ யதாத்மான꞉ ஸர்வபூ⁴தஹிதே ரதா꞉ ॥ 5-25 ॥
லப⁴ந்தே ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ʼ மோக்ஷம்ʼ ருʼஷய꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶின꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉
க்ஷீணகல்மஷா꞉ க்ஷீணபாபா꞉ நிர்தோ³ஷா꞉ சி²ன்னத்³வைதா⁴꞉ சி²ன்னஸம்ʼஶயா꞉ யதாத்மான꞉
ஸம்ʼயதேந்த்³ரியா꞉ ஸர்வபூ⁴தஹிதே ரதா꞉ ஸர்வேஷாம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ ஹிதே ஆனுகூல்யே ரதா꞉
அஹிம்ʼஸகா இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
காமக்ரோத⁴வியுக்தானாம்ʼ யதீனாம்ʼ யதசேதஸாம் ।
அபி⁴தோ ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ʼ வர்ததே விதி³தாத்மனாம் ॥ 5-26 ॥
காமக்ரோத⁴வியுக்தானாம்ʼ காமஶ்ச க்ரோத⁴ஶ்ச காமக்ரோதௌ⁴ தாப்⁴யாம்ʼ வியுக்தானாம்ʼ
யதீனாம்ʼ ஸந்ந்யாஸினாம்ʼ யதசேதஸாம்ʼ ஸம்ʼயதாந்த꞉கரணானாம்ʼ அபி⁴த꞉ உப⁴யத꞉
ஜீவதாம்ʼ ம்ருʼதானாம்ʼ ச ப்³ரஹ்மநிர்வாணம்ʼ மோக்ஷோ வர்ததே விதி³தாத்மனாம்ʼ
விதி³த꞉ ஜ்ஞாத꞉ ஆத்மா யேஷாம்ʼ தே விதி³தாத்மான꞉ தேஷாம்ʼ விதி³தாத்மனாம்ʼ
ஸம்யக்³த³ர்ஶிநாமித்யர்த²꞉ ॥ ஸம்யக்³த³ர்ஶனநிஷ்டா²னாம்ʼ ஸந்ந்யாஸினாம்ʼ ஸத்³ய꞉
முக்தி꞉ உக்தா । கர்மயோக³ஶ்ச ஈஶ்வரார்பிதஸர்வபா⁴வேன ஈஶ்வரே ப்³ரஹ்மணி
ஆதா⁴ய க்ரியமாண꞉ ஸத்த்வஸுத்³தி⁴ஜ்ஞானப்ராப்திஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸக்ரமேண மோக்ஷாய
இதி ப⁴க³வான் பதே³ பதே³ அப்³ரவீத், வக்ஷ்யதி ச । அத² இதா³னீம்ʼ த்⁴யானயோக³ம்ʼ
ஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்ய அந்தரங்க³ம்ʼ விஸ்தரேண வக்ஷ்யாமி இதி தஸ்ய ஸூத்ரஸ்தா²னீயான்
ஶ்லோகான் உபதி³ஶதி ஸ்ம —
ஸ்பர்ஶான்க்ருʼத்வா ப³ஹிர்பா³ஹ்யாம்ʼஶ்சக்ஷுஶ்சைவாந்தரே ப்⁴ருவோ꞉ ।
ப்ராணாபானௌ ஸமௌ க்ருʼத்வா நாஸாப்⁴யந்தரசாரிணௌ ॥ 5-27 ॥
யதேந்த்³ரியமனோபு³த்³தி⁴ர்முநிர்மோக்ஷபராயண꞉ ।
விக³தேச்சா²ப⁴யக்ரோதோ⁴ ய꞉ ஸதா³ முக்த ஏவ ஸ꞉ ॥ 5-28 ॥
ஸ்பர்ஶான் ஶப்³தா³தீ³ன் க்ருʼத்வா ப³ஹி꞉ பா³ஹ்யான் — ஶ்ரோத்ராதி³த்³வாரேண அந்த꞉ பு³த்³தௌ⁴
ப்ரவேஶிதா꞉ ஶப்³தா³த³ய꞉ விஷயா꞉ தான் அசிந்தயத꞉ ஶப்³தா³த³யோ ப்³ராஹ்யா ப³ஹிரேவ
க்ருʼதா꞉ ப⁴வந்தி — தான் ஏவம்ʼ ப³ஹி꞉ க்ருʼத்வா சக்ஷுஶ்சைவ அந்தரே ப்⁴ருவோ꞉
“க்ருʼத்வா” இதி அனுஷஜ்யதே । ததா² ப்ராணாபானௌ நாஸாப்⁴யந்தரசாரிணௌ
ஸமௌ க்ருʼத்வா, யதேந்த்³ரியமனோபு³த்³தி⁴꞉ யதானி ஸம்ʼயதானி இந்த்³ரியாணி மன꞉
பு³த்³தி⁴ஶ்ச யஸ்ய ஸ꞉ யதேந்த்³ரியமனோபு³த்³தி⁴꞉, மனனாத் முனி꞉ ஸந்ந்யாஸீ,
மோக்ஷபராயண꞉ ஏவம்ʼ தே³ஹஸம்ʼஸ்தா²னாத் மோக்ஷபராயண꞉ மோக்ஷ ஏவ பரம்ʼ அயனம்ʼ
பரா க³தி꞉ யஸ்ய ஸ꞉ அயம்ʼ மோக்ஷபராயணோ முனி꞉ ப⁴வேத் । விக³தேச்சா²ப⁴யக்ரோத⁴꞉
இச்சா² ச ப⁴யம்ʼ ச க்ரோத⁴ஶ்ச இச்சா²ப⁴யக்ரோதா⁴꞉ தே விக³தா꞉ யஸ்மாத் ஸ꞉
விக³தேச்சா²ப⁴யக்ரோத⁴꞉, ய꞉ ஏவம்ʼ வர்ததே ஸதா³ ஸந்ந்யாஸீ, முக்த ஏவ ஸ꞉ ந
தஸ்ய மோக்ஷாயான்ய꞉ கர்தவ்யோ(அ)ஸ்தி ॥ ஏவம்ʼ ஸமாஹிதசித்தேன கிம்ʼ விஜ்ஞேயம்ʼ இதி,
உச்யதே —
போ⁴க்தாரம்ʼ யஜ்ஞதபஸாம்ʼ ஸர்வலோகமஹேஶ்வரம் ।
ஸுஹ்ருʼத³ம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ஜ்ஞாத்வா மாம்ʼ ஶாந்திம்ருʼச்ச²தி ॥ 5-29 ॥
போ⁴க்தாரம்ʼ யஜ்ஞதபஸாம்ʼ யஜ்ஞானாம்ʼ தபஸாம்ʼ ச கர்த்ருʼரூபேண தே³வதாரூபேண
ச, ஸர்வலோகமஹேஶ்வரம்ʼ ஸர்வேஷாம்ʼ லோகானாம்ʼ மஹாந்தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ ஸுஹ்ருʼத³ம்ʼ
ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ஸர்வப்ராணினாம்ʼ ப்ரத்யுபகாரநிரபேக்ஷதயா உபகாரிணம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ
ஹ்ருʼத³யேஶயம்ʼ ஸர்வகர்மப²லாத்⁴யக்ஷம்ʼ ஸர்வப்ரத்யயஸாக்ஷிணம்ʼ மாம்ʼ நாராயணம்ʼ
ஜ்ஞாத்வா ஶாந்திம்ʼ ஸர்வஸம்ʼஸாரோபரதிம்ʼ ருʼச்ச²தி ப்ராப்னோதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ கர்மஸந்ந்யாஸயோகோ³ நாம ப(அ)சமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥5 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே ப்ரக்ருʼதி-க³ர்ப⁴꞉ நாம பஞ்சம꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
அதீதானந்தராத்⁴யாயாந்தே த்⁴யானயோக³ஸ்ய ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ ப்ரதி அந்தரங்க³ஸ்ய
ஸூத்ரபூ⁴தா꞉ ஶ்லோகா꞉“ஸ்பர்ஶான் க்ருʼத்வா ப³ஹி꞉” (ப⁴. கீ³. 5-27)
இத்யாத³ய꞉ உபதி³ஷ்டா꞉ । தேஷாம்ʼ வ்ருʼத்திஸ்தா²னீய꞉ அயம்ʼ ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய꞉ ஆரப்⁴யதே ।
தத்ர த்⁴யானயோக³ஸ்ய ப³ஹிரங்க³ம்ʼ கர்ம இதி, யாவத் த்⁴யானயோகா³ரோஹணஸமர்த²꞉
தாவத் க்³ருʼஹஸ்தே²ன அதி⁴க்ருʼதேன கர்தவ்யம்ʼ கர்ம இத்யத꞉ தத் ஸ்தௌதி —
அநாஶ்ரித இதி ॥ நனு கிமர்த²ம்ʼ த்⁴யானயோகா³ரோஹணஸீமாகரணம், யாவதா
அனுஷ்டே²யமேவ விஹிதம்ʼ கர்ம யாவஜ்ஜீவம் । ந, “ஆருருக்ஷோர்முனேர்யோக³ம்ʼ
கர்ம காரணமுச்யதே” (ப⁴. கீ³. 6-3) இதி விஶேஷணாத், ஆரூட⁴ஸ்ய ச
ஶமேனைவ ஸம்ப³ந்த⁴கரணாத் । ஆருருக்ஷோ꞉ ஆரூட⁴ஸ்ய ச ஶம꞉ கர்ம ச உப⁴யம்ʼ
கர்தவ்யத்வேன அபி⁴ப்ரேதம்ʼ சேத்ஸ்யாத், ததா³ “ஆருருக்ஷோ꞉” “ஆரூட⁴ஸ்ய
ச” இதி ஶமகர்மவிஷயபே⁴தே³ன விஶேஷணம்ʼ விபா⁴க³கரணம்ʼ ச
அனர்த²கம்ʼ ஸ்யாத் ॥ தத்ர ஆஶ்ரமிணாம்ʼ கஶ்சித் யோக³மாருருக்ஷு꞉ ப⁴வதி,
ஆரூட⁴ஶ்ச கஶ்சித், அன்யே ந ஆருருக்ஷவ꞉ ந ச ஆரூடா⁴꞉ ; தானபேக்ஷ்ய
“ஆருருக்ஷோ꞉” “ஆரூட⁴ஸ்ய ச” இதி விஶேஷணம்ʼ
விபா⁴க³கரணம்ʼ ச உபபத்³யத ஏவேதி சேத், ந ; “தஸ்யைவ” இதி
வசனாத், புன꞉ யோக³க்³ரஹணாச்ச “யோகா³ரூட⁴ஸ்ய” இதி ; ய ஆஸீத் பூர்வம்ʼ
யோக³மாருருக்ஷு꞉, தஸ்யைவ ஆரூட⁴ஸ்ய ஶம ஏவ கர்தவ்ய꞉ காரணம்ʼ யோக³ப²லம்ʼ
ப்ரதி உச்யதே இதி । அதோ ந யாவஜ்ஜீவம்ʼ கர்தவ்யத்வப்ராப்தி꞉ கஸ்யசித³பி கர்மண꞉ ।
யோக³விப்⁴ரஷ்டவசனாச்ச — க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்ய சேத் கர்மிணோ யோகோ³ விஹித꞉
ஷஷ்டே² அத்⁴யாயே, ஸ꞉ யோக³விப்⁴ரஷ்டோ(அ)பி கர்மக³திம்ʼ கர்மப²லம்ʼ ப்ராப்னோதி
இதி தஸ்ய நாஶாஶங்கா அனுபபன்னா ஸ்யாத் । அவஶ்யம்ʼ ஹி க்ருʼதம்ʼ கர்ம காம்யம்ʼ
நித்யம்ʼ வா — மோக்ஷஸ்ய நித்யத்வாத் அனாரப்⁴யத்வே — ஸ்வம்ʼ ப²லம்ʼ ஆரப⁴த
ஏவ । நித்யஸ்ய ச கர்மண꞉ வேத³ப்ரமாணாவபு³த்³த⁴த்வாத் ப²லேன ப⁴விதவ்யம்
இதி அவோசாம, அன்யதா² வேத³ஸ்ய ஆனர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் இதி । ந ச கர்மணி ஸதி
உப⁴யவிப்⁴ரஷ்டவசனம், அர்த²வத் கர்மணோ விப்⁴ரம்ʼஶகாரணானுபபத்தே꞉ ॥ கர்ம
க்ருʼதம்ʼ ஈஶ்வரே ஸன்ன்யஸ்ய இத்யத꞉ கர்து꞉ கர்ம ப²லம்ʼ நாரப⁴த இதி சேத், ந ;
ஈஶ்வரே ஸந்ந்யாஸஸ்ய அதி⁴கதரப²லஹேதுத்வோபபத்தே꞉ ॥ மோக்ஷாயைவ இதி சேத்,
ஸ்வகர்மணாம்ʼ க்ருʼதானாம்ʼ ஈஶ்வரே ஸந்ந்யாஸோ மோக்ஷாயைவ, ந ப²லாந்தராய யோக³ஸஹித꞉
; யோகா³ச்ச விப்⁴ரஷ்ட꞉ ; இத்யத꞉ தம்ʼ ப்ரதி நாஶாஶங்கா யுக்தைவ இதி சேத்,
ந ;“ஏகாகீ யதசித்தாத்மா நிராஶீரபரிக்³ரஹ꞉” (ப⁴. கீ³. 6-10)
“ப்³ரஹ்மசாரிவ்ரதே ஸ்தி²த꞉” (ப⁴. கீ³. 6-14) இதி கர்மஸந்ந்யாஸவிதா⁴னாத் ।
ந ச அத்ர த்⁴யானகாலே ஸ்த்ரீஸஹாயத்வாஶங்கா, யேன ஏகாகித்வம்ʼ விதீ⁴யதே ।
ந ச க்³ருʼஹஸ்த²ஸ்ய “நிராஶீரபரிக்³ரஹ꞉” இத்யாதி³வசனம்ʼ அனுகூலம் ।
உப⁴யவிப்⁴ரஷ்டப்ரஶ்னானுபபத்தேஶ்ச ॥ அநாஶ்ரித இத்யனேன கர்மிண ஏவ
ஸந்ந்யாஸித்வம்ʼ யோகி³த்வம்ʼ ச உக்தம், ப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ ச நிரக்³னே꞉ அக்ரியஸ்ய ச
ஸந்ந்யாஸித்வம்ʼ யோகி³த்வம்ʼ சேதி சேத், ந ; த்⁴யானயோக³ம்ʼ ப்ரதி ப³ஹிரங்க³ஸ்ய யத꞉
கர்மண꞉ ப²லாகாங்க்ஷாஸந்ந்யாஸஸ்துதிபரத்வாத் । ந கேவலம்ʼ நிரக்³னி꞉ அக்ரிய꞉
ஏவ ஸந்ந்யாஸீ யோகீ³ ச । கிம்ʼ தர்ஹி ? கர்ம்யபி, கர்மப²லாஸங்க³ம்ʼ ஸன்ன்யஸ்ய
கர்மயோக³ம்ʼ அனுதிஷ்ட²ன் ஸத்த்வஶுத்³த்⁴யர்த²ம், “ஸ ஸந்ந்யாஸீ ச யோகீ³ ச
ப⁴வதி” இதி ஸ்தூயதே । ந ச ஏகேன வாக்யேன கர்மப²லாஸங்க³ஸந்ந்யாஸஸ்துதி꞉
சதுர்தா²ஶ்ரமப்ரதிஷேத⁴ஶ்ச உபபத்³யதே । ந ச ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ நிரக்³னே꞉
அக்ரியஸ்ய பரமார்த²ஸந்ந்யாஸின꞉ ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிபுராணேதிஹாஸயோக³ஶாஸ்த்ரேஷு விஹிதம்ʼ
ஸந்ந்யாஸித்வம்ʼ யோகி³த்வம்ʼ ச ப்ரதிஷேத⁴தி ப⁴க³வான் । ஸ்வவசனவிரோதா⁴ச்ச
— “ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸன்ன்ன்யஸ்ய । । । நைவ குர்வன்ன காரயன்
ஆஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 5-13) “மௌனீ ஸந்துஷ்டோ யேன கேனசித் அநிகேத꞉
ஸ்தி²ரமதி꞉” (ப⁴. கீ³. 12-19) “விஹாய காமான்ய꞉ ஸர்வான் புமாம்ʼஶ்சரதி
நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉” (ப⁴. கீ³. 2-71) “ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³”
(ப⁴. கீ³. 12-16) இதி ச தத்ர தத்ர ப⁴க³வதா ஸ்வவசனானி த³ர்ஶிதானி ;
தை꞉ விருத்⁴யேத சதுர்தா²ஶ்ரமப்ரதிஷேத⁴꞉ । தஸ்மாத் முனே꞉ யோக³ம்ʼ ஆருருக்ஷோ꞉
ப்ரதிபன்னகா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்ய அக்³னிஹோத்ராதி³கர்ம ப²லநிரபேக்ஷம்ʼ அனுஷ்டீ²யமானம்ʼ
த்⁴யானயோகா³ரோஹணஸாத⁴னத்வம்ʼ ஸத்த்வஶுத்³தி⁴த்³வாரேண ப்ரதிபத்³யதே இதி “ஸ
ஸந்ந்யாஸீ ச யோகீ³ ச” இதி ஸ்தூயதே ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
அநாஶ்ரித꞉ கர்மப²லம்ʼ கார்யம்ʼ கர்ம கரோதி ய꞉ ।
ஸ ஸந்ந்யாஸீ ச யோகீ³ ச ந நிரக்³நிர்ன சாக்ரிய꞉ ॥ 6-1 ॥
அநாஶ்ரித꞉ ந ஆஶ்ரித꞉ அநாஶ்ரித꞉ । கிம் ? கர்மப²லம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப²லம்ʼ
கர்மப²லம்ʼ யத் தத³நாஶ்ரித꞉, கர்மப²லத்ருʼஷ்ணாரஹித இத்யர்த²꞉ । யோ ஹி
கர்மப²லே த்ருʼஷ்ணாவான் ஸ꞉ கர்மப²லமாஶ்ரிதோ ப⁴வதி, அயம்ʼ து தத்³விபரீத꞉,
அத꞉ அநாஶ்ரித꞉ கர்மப²லம் । ஏவம்பூ⁴த꞉ ஸன் கார்யம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ நித்யம்ʼ
காம்யவிபரீதம்ʼ அக்³னிஹோத்ராதி³கம்ʼ கர்ம கரோதி நிர்வர்தயதி ய꞉ கஶ்சித் ஈத்³ருʼஶ꞉
கர்மீ ஸ கர்ம்யந்தரேப்⁴யோ விஶிஷ்யதே இத்யேவமர்த²மாஹ — “ஸ ஸந்ந்யாஸீ
ச யோகீ³ ச” இதி । ஸந்ந்யாஸ꞉ பரித்யாக³꞉ ஸ யஸ்யாஸ்தி ஸ ஸந்ந்யாஸீ ச,
யோகீ³ ச யோக³꞉ சித்தஸமாதா⁴னம்ʼ ஸ யஸ்யாஸ்தி ஸ யோகீ³ ச இதி ஏவங்கு³ணஸம்பன்ன꞉
அயம்ʼ மந்தவ்ய꞉” ந கேவலம்ʼ நிரக்³னி꞉ அக்ரிய ஏவ ஸந்ந்யாஸீ யோகீ³ ச இதி
மந்தவ்ய꞉ । நிர்க³தா꞉ அக்³னய꞉ கர்மாங்க³பூ⁴தா꞉ யஸ்மாத் ஸ நிரக்³னி꞉, அக்ரியஶ்ச
அநக்³நிஸாத⁴னா அபி அவித்³யமானா꞉ க்ரியா꞉ தபோதா³நாதி³கா꞉ யஸ்ய அஸௌ அக்ரிய꞉ ॥
நனு ச நிரக்³னே꞉ அக்ரியஸ்யைவ ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதியோக³ஶாஸ்த்ரேஷு ஸந்ந்யாஸித்வம்ʼ
யோகி³த்வம்ʼ ச ப்ரஸித்³த⁴ம் । கத²ம்ʼ இஹ ஸாக்³னே꞉ ஸக்ரியஸ்ய ச ஸந்ந்யாஸித்வம்ʼ
யோகி³த்வம்ʼ ச அப்ரஸித்³த⁴முச்யதே இதி । நைஷ தோ³ஷ꞉, கயாசித் கு³ணவ்ருʼத்த்யா
உப⁴யஸ்ய ஸம்பிபாத³யிஷிதத்வாத் । தத் கத²ம் ? கர்மப²லஸங்கல்பஸந்ந்யாஸாத்
ஸந்ந்யாஸித்வம், யோகா³ங்க³த்வேன ச கர்மானுஷ்டா²னாத் கர்மப²லஸங்கல்பஸ்ய ச
சித்தவிக்ஷேபஹேதோ꞉ பரித்யாகா³த் யோகி³த்வம்ʼ ச இதி கௌ³ணமுப⁴யம் ; ந புன꞉
முக்²யம்ʼ ஸந்ந்யாஸித்வம்ʼ யோகி³த்வம்ʼ ச அபி⁴ப்ரேதமித்யேதமர்த²ம்ʼ த³ர்ஶயிதுமாஹ —
யம்ʼ ஸந்ந்யாஸமிதி ப்ராஹுர்யோக³ம்ʼ தம்ʼ வித்³தி⁴ பாண்ட³வ ।
ந ஹ்யஸன்ன்யஸ்தஸங்கல்போ யோகீ³ ப⁴வதி கஶ்சன ॥ 6-2 ॥
யம்ʼ ஸர்வகர்மதத்ப²லபரித்யாக³லக்ஷணம்ʼ பரமார்த²ஸந்ந்யாஸம்ʼ ஸந்ந்யாஸம்
இதி ப்ராஹு꞉ ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிவித³꞉, யோக³ம்ʼ கர்மானுஷ்டா²னலக்ஷணம்ʼ
தம்ʼ பரமார்த²ஸந்ந்யாஸம்ʼ வித்³தி⁴ ஜானீஹி ஹே பாண்ட³வ । கர்மயோக³ஸ்ய
ப்ரவ்ருʼத்திலக்ஷணஸ்ய தத்³விபரீதேன நிவ்ருʼத்திலக்ஷணேன பரமார்த²ஸந்ந்யாஸேன
கீத்³ருʼஶம்ʼ ஸாமான்யமங்கீ³க்ருʼத்ய தத்³பா⁴வ உச்யதே இத்யபேக்ஷாயாம்ʼ இத³முச்யதே —
அஸ்தி ஹி பரமார்த²ஸந்ந்யாஸேன ஸாத்³ருʼஶ்யம்ʼ கர்த்ருʼத்³வாரகம்ʼ கர்மயோக³ஸ்ய । யோ ஹி
பரமார்த²ஸந்ந்யாஸீ ஸ த்யக்தஸர்வகர்மஸாத⁴னதயா ஸர்வகர்மதத்ப²லவிஷயம்ʼ
ஸங்கல்பம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்திஹேதுகாமகாரணம்ʼ ஸன்ன்யஸ்யதி । அயமபி கர்மயோகீ³
கர்ம குர்வாண ஏவ ப²லவிஷயம்ʼ ஸங்கல்பம்ʼ ஸன்ன்யஸ்யதி இத்யேதமர்த²ம்ʼ
த³ர்ஶயிஷ்யன் ஆஹ — ந ஹி யஸ்மாத் அஸன்ன்யஸ்தஸங்கல்ப꞉ அஸன்ன்யஸ்த꞉
அபரித்யக்த꞉ ப²லவிஷய꞉ ஸங்கல்ப꞉ அபி⁴ஸந்தி⁴꞉ யேன ஸ꞉ அஸன்ன்யஸ்தஸங்கல்ப꞉
கஶ்சன கஶ்சித³பி கர்மீ யோகீ³ ஸமாதா⁴னவான் ப⁴வதி ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²꞉,
ப²லஸங்கல்பஸ்ய சித்தவிக்ஷேபஹேதுத்வாத் । தஸ்மாத் ய꞉ கஶ்சன கர்மீ
ஸன்ன்யஸ்தப²லஸங்கல்போ ப⁴வேத் ஸ யோகீ³ ஸமாதா⁴னவான் அவிக்ஷிப்தசித்தோ ப⁴வேத்,
சித்தவிக்ஷேபஹேதோ꞉ ப²லஸங்கல்பஸ்ய ஸன்ன்யஸ்தத்வாதி³த்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ ஏவம்ʼ
பரமார்த²ஸந்ந்யாஸகர்மயோக³யோ꞉ கர்த்ருʼத்³வாரகம்ʼ ஸந்ந்யாஸஸாமான்யமபேக்ஷ்ய
“யம்ʼ ஸந்ந்யாஸமிதி ப்ராஹுர்யோக³ம்ʼ தம்ʼ வித்³தி⁴ பாண்ட³வ” இதி கர்மயோக³ஸ்ய
ஸ்துத்யர்த²ம்ʼ ஸந்ந்யாஸத்வம்ʼ உக்தம் । த்⁴யானயோக³ஸ்ய ப²லநிரபேக்ஷ꞉ கர்மயோகோ³
ப³ஹிரங்க³ம்ʼ ஸாத⁴னமிதி தம்ʼ ஸந்ந்யாஸத்வேன ஸ்துத்வா அது⁴னா கர்மயோக³ஸ்ய
த்⁴யானயோக³ஸாத⁴னத்வம்ʼ த³ர்ஶயதி —
ஆருருக்ஷோர்முனேர்யோக³ம்ʼ கர்ம காரணமுச்யதே ।
யோகா³ரூட⁴ஸ்ய தஸ்யைவ ஶம꞉ காரணமுச்யதே ॥ 6-3 ॥
ஆருருக்ஷோ꞉ ஆரோடு⁴மிச்ச²த꞉, அனாரூட⁴ஸ்ய, த்⁴யானயோகே³
அவஸ்தா²துமஶக்தஸ்யைவேத்யர்த²꞉ । கஸ்ய தஸ்ய ஆருருக்ஷோ꞉ ? முனே꞉,
கர்மப²லஸந்ந்யாஸின இத்யர்த²꞉ । கிமாருருக்ஷோ꞉ ? யோக³ம் । கர்ம
காரணம்ʼ ஸாத⁴னம்ʼ உச்யதே । யோகா³ரூட⁴ஸ்ய புன꞉ தஸ்யைவ ஶம꞉ உபஶம꞉
ஸர்வகர்மப்⁴யோ நிவ்ருʼத்தி꞉ காரணம்ʼ யோகா³ரூட⁴ஸ்ய ஸாத⁴னம்ʼ உச்யதே இத்யர்த²꞉ ।
யாவத்³யாவத் கர்மப்⁴ய꞉ உபரமதே, தாவத்தாவத் நிராயாஸஸ்ய ஜிதேந்த்³ரியஸ்ய சித்தம்ʼ
ஸமாதீ⁴யதே । ததா² ஸதி ஸ ஜ²டிதி யோகா³ரூடோ⁴ ப⁴வதி । ததா² சோக்தம்ʼ வ்யாஸேன
–”நைதாத்³ருʼஶம்ʼ ப்³ராஹ்மணஸ்யாஸ்தி வித்தம்ʼ யதை²கதா ஸமதா ஸத்யதா ச ।
ஶீலம்ʼ ஸ்தி²திர்த³ண்ட³நிதா⁴னமார்ஜவம்ʼ ததஸ்ததஶ்சோபரம꞉ க்ரியாப்⁴ய꞉”
(மோ. த⁴. 175-37) இதி ॥ அதே²தா³னீம்ʼ கதா³ யோகா³ரூடோ⁴ ப⁴வதி இத்யுச்யதே —
யதா³ ஹி நேந்த்³ரியார்தே²ஷு ந கர்மஸ்வனுஷஜ்ஜதே ।
ஸர்வஸங்கல்பஸந்ந்யாஸீ யோகா³ரூட⁴ஸ்ததோ³ச்யதே ॥ 6-4 ॥
யதா³ ஸமாதீ⁴யமானசித்தோ யோகீ³ ஹி இந்த்³ரியார்தே²ஷு இந்த்³ரியாணாமர்தா²꞉ ஶப்³தா³த³ய꞉
தேஷு இந்த்³ரியார்தே²ஷு கர்மஸு ச நித்யநைமித்திககாம்யப்ரதிஷித்³தே⁴ஷு
ப்ரயோஜநாபா⁴வபு³த்³த்⁴யா ந அனுஷஜ்ஜதே அனுஷங்க³ம்ʼ கர்தவ்யதாபு³த்³தி⁴ம்ʼ ந
கரோதீத்யர்த²꞉ । ஸர்வஸங்கல்பஸந்ந்யாஸீ ஸர்வான் ஸங்கல்பான் இஹாமுத்ரார்த²காமஹேதூன்
ஸன்ன்யஸிதும்ʼ ஶீலம்ʼ அஸ்ய இதி ஸர்வஸங்கல்பஸந்ந்யாஸீ, யோகா³ரூட⁴꞉ ப்ராப்தயோக³
இத்யேதத், ததா³ தஸ்மின் காலே உச்யதே । “ஸர்வஸங்கல்பஸந்ந்யாஸீ”
இதி வசனாத் ஸர்வாம்ʼஶ்ச காமான் ஸர்வாணி ச கர்மாணி ஸன்ன்யஸ்யேதி³த்யர்த²꞉ ।
ஸங்கல்பமூலா ஹி ஸர்வே காமா꞉ — ”ஸங்கல்பமூல꞉ காமோ வை
யஜ்ஞா꞉ ஸங்கல்பஸம்ப⁴வா꞉ ।” (மனு. 2-3) ”காம ஜாநாமி தே
மூலம்ʼ ஸங்கல்பாத்கில ஜாயஸே । ந த்வாம்ʼ ஸங்கல்பயிஷ்யாமி தேன மே ந
ப⁴விஷ்யஸி” (மோ. த⁴. 177-25)இத்யாதி³ஸ்ம்ருʼதே꞉ । ஸர்வகாமபரித்யாகே³
ச ஸர்வகர்மஸந்ந்யாஸ꞉ ஸித்³தோ⁴ ப⁴வதி, “ஸ யதா²காமோ ப⁴வதி
தத்க்ரதுர்ப⁴வதி யத்க்ரதுர்ப⁴வதி தத்கர்ம குருதே” (ப்³ருʼ. உ. 4-4-5)
இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய꞉ ; ”யத்³யத்³தி⁴ குருதே ஜந்து꞉ தத்தத் காமஸ்ய
சேஷ்டிதம்” (மனு. 2-4)இத்யாதி³ஸ்ம்ருʼதிப்⁴யஶ்ச ; ந்யாயாச்ச —
ந ஹி ஸர்வஸங்கல்பஸந்ந்யாஸே கஶ்சித் ஸ்பந்தி³துமபி ஶக்த꞉ । தஸ்மாத்
“ஸர்வஸங்கல்பஸந்ந்யாஸீ” இதி வசனாத் ஸர்வான் காமான் ஸர்வாணி கர்மாணி
ச த்யாஜயதி ப⁴க³வான் ॥ யதா³ ஏவம்ʼ யோகா³ரூட⁴꞉, ததா³ தேன ஆத்மா உத்³த்⁴ருʼதோ
ப⁴வதி ஸம்ʼஸாராத³னர்த²ஜாதாத் । அத꞉ —
உத்³த⁴ரேதா³த்மனாத்மானம்ʼ நாத்மானமவஸாத³யேத் ।
ஆத்மைவ ஹ்யாத்மனோ ப³ந்து⁴ராத்மைவ ரிபுராத்மன꞉ ॥ 6-5 ॥
உத்³த⁴ரேத் ஸம்ʼஸாரஸாக³ரே நிமக்³னம்ʼ ஆத்மனா ஆத்மானம்ʼ தத꞉ உத் ஊர்த்⁴வம்ʼ ஹரேத்
உத்³த⁴ரேத், யோகா³ரூட⁴தாமாபாத³யேதி³த்யர்த²꞉ । ந ஆத்மானம்ʼ அவஸாத⁴யேத் ந அத⁴꞉
நயேத், ந அத⁴꞉ க³மயேத் । ஆத்மைவ ஹி யஸ்மாத் ஆத்மன꞉ ப³ந்து⁴꞉ । ந ஹி அன்ய꞉
கஶ்சித் ப³ந்து⁴꞉, ய꞉ ஸம்ʼஸாரமுக்தயே ப⁴வதி । ப³ந்து⁴ரபி தாவத் மோக்ஷம்ʼ
ப்ரதி ப்ரதிகூல ஏவ, ஸ்னேஹாதி³ப³ந்த⁴னாயதனத்வாத் । தஸ்மாத் யுக்தமவதா⁴ரணம்
“ஆத்மைவ ஹ்யாத்மனோ ப³ந்து⁴꞉” இதி । ஆத்மைவ ரிபு꞉ ஶத்ரு꞉ । ய꞉
அன்ய꞉ அபகாரீ பா³ஹ்ய꞉ ஶத்ரு꞉ ஸோ(அ)பி ஆத்மப்ரயுக்த ஏவேதி யுக்தமேவ அவதா⁴ரணம்
“ஆத்மைவ ரிபுராத்மன꞉” இதி ॥ ஆத்மைவ ப³ந்து⁴꞉ ஆத்மைவ ரிபு꞉ ஆத்மன꞉
இத்யுக்தம் । தத்ர கிம்ʼலக்ஷண ஆத்மா ஆத்மனோ ப³ந்து⁴꞉, கிம்ʼலக்ஷணோ வா ஆத்மா ஆத்மனோ
ரிபு꞉ இத்யுச்யதே —
ப³ந்து⁴ராத்மாத்மனஸ்தஸ்ய யேனாத்மைவாத்மனா ஜித꞉ ।
அனாத்மனஸ்து ஶத்ருத்வே வர்தேதாத்மைவ ஶத்ருவத் ॥ 6-6 ॥
ப³ந்து⁴꞉ ஆத்மா ஆத்மன꞉ தஸ்ய, தஸ்ய ஆத்மன꞉ ஸ ஆத்மா ப³ந்து⁴꞉ யேன ஆத்மனா ஆத்மைவ
ஜித꞉, ஆத்மா கார்யகரணஸங்கா⁴தோ யேன வஶீக்ருʼத꞉, ஜிதேந்த்³ரிய இத்யர்த²– ।
அனாத்மனஸ்து அஜிதாத்மனஸ்து ஶத்ருத்வே ஶத்ருபா⁴வே வர்தேத ஆத்மைவ ஶத்ருவத்,
யதா² அனாத்மா ஶத்ரு꞉ ஆத்மன꞉ அபகாரீ, ததா² ஆத்மா ஆத்மன அபகாரே வர்தேத
இத்யர்த²꞉ ॥
ஜிதாத்மன꞉ ப்ரஶாந்தஸ்ய பரமாத்மா ஸமாஹித꞉ ।
ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉கே²ஷு ததா² மானாபமானயோ꞉ ॥ 6-7 ॥
ஜிதாத்மன꞉ கார்யகரணஸங்கா⁴த ஆத்மா ஜிதோ யேன ஸ꞉ ஜிதாத்மா தஸ்யஜிதாத்மன꞉,
ப்ரஶாந்தஸ்ய ப்ரஸன்னாந்த꞉கரணஸ்ய ஸத꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉ பரமாத்மா ஸமாஹித꞉
ஸாக்ஷாதா³த்மபா⁴வேன வர்ததே இத்யர்த²꞉ । கிஞ்ச ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉கே²ஷு ததா²
மானே அபமானே ச மானாபமானயோ꞉ பூஜாபரிப⁴வயோ꞉ ஸம꞉ ஸ்யாத் ॥
ஜ்ஞானவிஜ்ஞானத்ருʼப்தாத்மா கூடஸ்தோ² விஜிதேந்த்³ரிய꞉ ।
யுக்த இத்யுச்யதே யோகீ³ ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சன꞉ ॥ 6-8 ॥
ஜ்ஞானவிஜ்ஞானத்ருʼப்தாத்மா ஜ்ஞானம்ʼ ஶாஸ்த்ரோக்தபதா³ர்தா²னாம்ʼ பரிஜ்ஞானம்,
விஜ்ஞானம்ʼ து ஶாஸ்த்ரதோ ஜ்ஞாதானாம்ʼ ததை²வ ஸ்வானுப⁴வகரணம், தாப்⁴யாம்ʼ
ஜ்ஞானவிஜ்ஞாநாப்⁴யாம்ʼ த்ருʼப்த꞉ ஸஞ்ஜாதாலம்ப்ரத்யய꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய
ஸ꞉ ஜ்ஞானவிஜ்ஞானத்ருʼப்தாத்மா, கூடஸ்த²꞉ அப்ரகம்ப்ய꞉, ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ;
விஜிதேந்த்³ரியஶ்ச । ய ஈத்³ருʼஶ꞉, யுக்த꞉ ஸமாஹித꞉ இதி ஸ உச்யதே கத்²யதே ।
ஸ யோகீ³ ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சன꞉ லோஷ்டாஶ்மகாஞ்சனானி ஸமானி யஸ்ய ஸ꞉
ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சன꞉ ॥ கிஞ்ச —
ஸுஹ்ருʼன்மித்ரார்யுதா³ஸீனமத்⁴யஸ்த²த்³வேஷ்யப³ந்து⁴ஷு ।
ஸாது⁴ஷ்வபி ச பாபேஷு ஸமபு³த்³தி⁴ர்விஶிஷ்யதே ॥ 6-9 ॥
“ஸுஹ்ருʼத்” இத்யாதி³ஶ்லோகார்த⁴ம்ʼ ஏகம்ʼ பத³ம் । ஸுஹ்ருʼத் இதி
ப்ரத்யுபகாரமனபேக்ஷ்ய உபகர்தா, மித்ரம்ʼ ஸ்னேஹவான், அரி꞉ ஶத்ரு꞉,
உதா³ஸீன꞉ ந கஸ்யசித் பக்ஷம்ʼ ப⁴ஜதே, மத்⁴யஸ்த²꞉ யோ விருத்³த⁴யோ꞉ உப⁴யோ꞉
ஹிதைஷீ, த்³வேஷ்ய꞉ ஆத்மன꞉ அப்ரிய꞉, ப³ந்து⁴꞉ ஸம்ப³ந்தீ⁴ இத்யேதேஷு ஸாது⁴ஷு
ஶாஸ்த்ரானுவர்திஷு அபி ச பாபேஷு ப்ரதிஷித்³த⁴காரிஷு ஸர்வேஷு ஏதேஷு
ஸமபு³த்³தி⁴꞉ “க꞉ கிங்கர்மா” இத்யவ்யாப்ருʼதபு³த்³தி⁴ரித்யர்த²꞉ ।
விஶிஷ்யதே, “விமுச்யதே” இதி வா பாடா²ந்தரம் । யோகா³ரூடா⁴னாம்ʼ
ஸர்வேஷாம்ʼ அயம்ʼ உத்தம இத்யர்த²꞉ ॥ அத ஏவமுத்தமப²லப்ராப்தயே —
யோகீ³ யுஞ்ஜீத ஸததமாத்மானம்ʼ ரஹஸி ஸ்தி²த꞉ ।
ஏகாகீ யதசித்தாத்மா நிராஶீரபரிக்³ரஹ꞉ ॥ 6-10 ॥
யோகீ³ த்⁴யாயீ யுஞ்ஜீத ஸமாத³த்⁴யாத் ஸததம்ʼ ஸர்வதா³ ஆத்மானம்ʼ அந்த꞉கரணம்ʼ ரஹஸி
ஏகாந்தே கி³ரிகு³ஹாதௌ³ ஸ்தி²த꞉ ஸன் ஏகாகீ அஸஹாய꞉ । “ரஹஸி ஸ்தி²த꞉ ஏகாகீ
ச” இதி விஶேஷணாத் ஸந்ந்யாஸம்ʼ க்ருʼத்வா இத்யர்த²꞉ । யதசித்தாத்மா சித்தம்
அந்த꞉கரணம்ʼ ஆத்மா தே³ஹஶ்ச ஸம்ʼயதௌ யஸ்ய ஸ꞉ யதசித்தாத்மா, நிராஶீ꞉
வீதத்ருʼஷ்ண꞉ அபரிக்³ரஹ꞉ பரிக்³ரஹரஹிதஶ்சேத்யர்த²꞉ । ஸந்ந்யாஸித்வே(அ)பி
த்யக்தஸர்வபரிக்³ரஹ꞉ ஸன் யுஞ்ஜீத இத்யர்த²꞉ ॥ அதே²தா³னீம்ʼ யோக³ம்ʼ யுஞ்ஜத꞉
ஆஸனாஹாரவிஹாராதீ³னாம்ʼ யோக³ஸாத⁴னத்வேன நியமோ வக்தவ்ய꞉, ப்ராப்தயோக³ஸ்ய லக்ஷணம்ʼ
தத்ப²லாதி³ ச, இத்யத ஆரப்⁴யதே । தத்ர ஆஸனமேவ தாவத் ப்ரத²மமுச்யதே —
ஶுசௌ தே³ஶே ப்ரதிஷ்டா²ப்ய ஸ்தி²ரமாஸனமாத்மன꞉ ।
நாத்யுச்ச்²ரிதம்ʼ நாதிநீசம்ʼ சைலாஜினகுஶோத்தரம் ॥ 6-11 ॥
ஶுசௌ ஶுத்³தே⁴ விவிக்தே ஸ்வபா⁴வத꞉ ஸம்ʼஸ்காரதோ வா, தே³ஶே ஸ்தா²னே ப்ரதிஷ்டா²ப்ய
ஸ்தி²ரம்ʼ அசலம்ʼ ஆத்மன꞉ ஆஸனம்ʼ நாத்யுச்ச்²ரிதம்ʼ நாதீவ உச்ச்²ரிதம்ʼ ந அபி
அதிநீசம், தச்ச சைலாஜினகுஶோத்தரம்ʼ சைலம்ʼ அஜினம்ʼ குஶாஶ்ச உத்தரே
யஸ்மின் ஆஸனே தத் ஆஸனம்ʼ சைலாஜினகுஶோத்தரம் । பாட²க்ரமாத்³விபரீத꞉ அத்ர
க்ரம꞉ சைலாதீ³னாம் ॥ ப்ரதிஷ்டா²ப்ய, கிம் ? —
தத்ரைகாக்³ரம்ʼ மன꞉ க்ருʼத்வா யதசித்தேந்த்³ரியக்ரிய꞉ ।
உபவிஶ்யாஸனே யுஞ்ஜ்யாத்³யோக³மாத்மவிஶுத்³த⁴யே ॥ 6-12 ॥
தத்ர தஸ்மின் ஆஸனே உபவிஶ்ய யோக³ம்ʼ யுஞ்ஜ்யாத் । கத²ம் ? ஸர்வவிஷயேப்⁴ய꞉
உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய ஏகாக்³ரம்ʼ மன꞉ க்ருʼத்வா யதசித்தேந்த்³ரியக்ரிய꞉ சித்தம்ʼ
ச இந்த்³ரியாணி ச சித்தேந்த்³ரியாணி தேஷாம்ʼ க்ரியா꞉ ஸம்ʼயதா யஸ்ய ஸ꞉
யதசித்தேந்த்³ரியக்ரிய꞉ । ஸ கிமர்த²ம்ʼ யோக³ம்ʼ யுஞ்ஜ்யாத் இத்யாஹ —
ஆத்மவிஶுத்³த⁴யே அந்த꞉கரணஸ்ய விஶுத்³த்⁴யர்த²மித்யேதத் ॥ பா³ஹ்யமாஸனமுக்தம் ;
அது⁴னா ஶரீரதா⁴ரணம்ʼ கத²ம்ʼ இத்யுச்யதே —
ஸமம்ʼ காயஶிரோக்³ரீவம்ʼ தா⁴ரயன்னசலம்ʼ ஸ்தி²ர꞉ ।
ஸம்ப்ரேக்ஷ்ய நாஸிகாக்³ரம்ʼ ஸ்வம்ʼ தி³ஶஶ்சானவலோகயன் ॥ 6-13 ॥
ஸமம்ʼ காயஶிரோக்³ரீவம்ʼ காயஶ்ச ஶிரஶ்ச க்³ரீவா ச காயஶிரோக்³ரீவம்ʼ தத் ஸமம்ʼ
தா⁴ரயன் அசலம்ʼ ச । ஸமம்ʼ தா⁴ரயத꞉ சலனம்ʼ ஸம்ப⁴வதி ; அத꞉ விஶிநஷ்டி
— அசலமிதி । ஸ்தி²ர꞉ ஸ்தி²ரோ பூ⁴த்வா இத்யர்த²꞉ । ஸ்வம்ʼ நாஸிகாக்³ரம்ʼ ஸம்ப்ரேக்ஷ்ய
ஸம்யக் ப்ரேக்ஷணம்ʼ த³ர்ஶனம்ʼ க்ருʼத்வேவ இதி । இவஶப்³தோ³ லுப்தோ த்³ரஷ்டவ்ய꞉ ।
ந ஹி ஸ்வநாஸிகாக்³ரஸம்ப்ரேக்ஷணமிஹ விதி⁴த்ஸிதம் । கிம்ʼ தர்ஹி ? சக்ஷுஷோ
த்³ருʼஷ்டிஸன்னிபாத꞉ । ஸ ச அந்த꞉கரணஸமாதா⁴னாபேக்ஷோ விவக்ஷித꞉ ।
ஸ்வநாஸிகாக்³ரஸம்ப்ரேக்ஷணமேவ சேத் விவக்ஷிதம், மன꞉ தத்ரைவ ஸமாதீ⁴யேத,
நாத்மனி । ஆத்மனி ஹி மனஸ꞉ ஸமாதா⁴னம்ʼ வக்ஷ்யதி “ஆத்மஸம்ʼஸ்த²ம்ʼ மன꞉
க்ருʼத்வா” (ப⁴. கீ³. 6-25) இதி । தஸ்மாத் இவஶப்³த³லோபேன அக்ஷ்ணோ꞉
த்³ருʼஷ்டிஸன்னிபாத ஏவ “ஸம்ப்ரேக்ஷ்ய” இத்யுச்யதே । தி³ஶஶ்ச
அனவலோகயன் தி³ஶாம்ʼ ச அவலோகனமந்தராகுர்வன் இத்யேதத் ॥ கிஞ்ச —
ப்ரஶாந்தாத்மா விக³தபீ⁴ர்ப்³ரஹ்மசாரிவ்ரதே ஸ்தி²த꞉ ।
மன꞉ ஸம்ʼயம்ய மச்சித்தோ யுக்த ஆஸீத மத்பர꞉ ॥ 6-14 ॥
ப்ரஶாந்தாத்மா ப்ரகர்ஷேண ஶாந்த꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ ப்ரஶாந்தாத்மா,
விக³தபீ⁴꞉ விக³தப⁴ய꞉, ப்³ரஹ்மசாரிவ்ரதே ஸ்தி²த꞉ ப்³ரஹ்மசாரிணோ வ்ரதம்ʼ
ப்³ரஹ்மசர்யம்ʼ கு³ருஶுஶ்ரூஷாபி⁴க்ஷான்னபு⁴க்த்யாதி³ தஸ்மின் ஸ்தி²த꞉, தத³னுஷ்டா²தா
ப⁴வேதி³த்யர்த²꞉ । கிஞ்ச, மன꞉ ஸம்ʼயம்ய மனஸ꞉ வ்ருʼத்தீ꞉ உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய
இத்யேதத், மச்சித்த꞉ மயி பரமேஶ்வரே சித்தம்ʼ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ மச்சித்த꞉,
யுக்த꞉ ஸமாஹித꞉ ஸன் ஆஸீத உபவிஶேத் । மத்பர꞉ அஹம்ʼ பரோ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ மத்பரோ
ப⁴வதி । கஶ்சித் ராகீ³ ஸ்த்ரீசித்த꞉, ந து ஸ்த்ரியமேவ பரத்வேன க்³ருʼஹ்ணாதி
; கிம்ʼ தர்ஹி ? ராஜானம்ʼ மஹாதே³வம்ʼ வா । அயம்ʼ து மச்சித்தோ மத்பரஶ்ச ॥
அதே²தா³னீம்ʼ யோக³ப²லமுச்யதே —
யுஞ்ஜன்னேவம்ʼ ஸதா³த்மானம்ʼ யோகீ³ நியதமானஸ꞉ ।
ஶாந்திம்ʼ நிர்வாணபரமாம்ʼ மத்ஸம்ʼஸ்தா²மதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 6-15 ॥
யுஞ்ஜன் ஸமாதா⁴னம்ʼ குர்வன் ஏவம்ʼ யதோக்தேன விதா⁴னேன ஸதா³ ஆத்மானம்ʼ ஸர்வதா³ யோகீ³
நியதமானஸ꞉ நியதம்ʼ ஸம்ʼயதம்ʼ மானஸம்ʼ மனோ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ நியதமானஸ꞉,
ஶாந்திம்ʼ உபரதிம்ʼ நிர்வாணபரமாம்ʼ நிர்வாணம்ʼ மோக்ஷ꞉ தத் பரமா நிஷ்டா யஸ்யா꞉
ஶாந்தே꞉ ஸா நிர்வாணபரமா தாம்ʼ நிர்வாணபரமாம், மத்ஸம்ʼஸ்தா²ம்ʼ மத³தீ⁴னாம்
அதி⁴க³ச்ச²தி ப்ராப்னோதி ॥ இதா³னீம்ʼ யோகி³ன꞉ ஆஹாராதி³நியம உச்யதே —
நாத்யஶ்னதஸ்து யோகோ³(அ)ஸ்தி ந சைகாந்தமனஶ்னத꞉ ।
ந சாதிஸ்வப்னஶீலஸ்ய ஜாக்³ரதோ நைவ சார்ஜுன ॥ 6-16 ॥
ந அத்யஶ்னத꞉ ஆத்மஸம்மிதமன்னபரிமாணமதீத்யாஶ்னத꞉ அத்யஶ்னத꞉ ந யோக³꞉ அஸ்தி ।
ந ச ஏகாந்தம்ʼ அனஶ்னத꞉ யோக³꞉ அஸ்தி । ”யது³ ஹ வா ஆத்மஸம்மிதமன்னம்ʼ
தத³வதி தன்ன ஹினஸ்தி யத்³பூ⁴யோ ஹினஸ்தி தத்³யத் கனீயோ(அ)ன்னம்ʼ ந தத³வதி”
(ஶ. ப்³ரா.) இதி ஶ்ருதே꞉ । தஸ்மாத் யோகீ³ ந ஆத்மஸம்மிதாத் அன்னாத் அதி⁴கம்ʼ ந்யூனம்ʼ
வா அஶ்னீயாத் । அத²வா, யோகி³ன꞉ யோக³ஶாஸ்த்ரே பரிபடீ²தாத் அன்னபரிமாணாத்
அதிமாத்ரமஶ்னத꞉ யோகோ³ நாஸ்தி । உக்தம்ʼ ஹி — ”அர்த⁴ம்ʼ ஸவ்யஞ்ஜனான்னஸ்ய
த்ருʼதீயமுத³கஸ்ய ச । வாயோ꞉ ஸஞ்சரணார்த²ம்ʼ து சதுர்த²மவஶேஷயேத்”
இத்யாதி³பரிமாணம் । ததா² — ந ச அதிஸ்வப்னஶீலஸ்ய யோகோ³ ப⁴வதி நைவ
ச அதிமாத்ரம்ʼ ஜாக்³ரதோ ப⁴வதி ச அர்ஜுன ॥ கத²ம்ʼ புன꞉ யோகோ³ ப⁴வதி
இத்யுச்யதே —
யுக்தாஹாரவிஹாரஸ்ய யுக்தசேஷ்டஸ்ய கர்மஸு ।
யுக்தஸ்வப்னாவபோ³த⁴ஸ்ய யோகோ³ ப⁴வதி து³꞉க²ஹா ॥ 6-17 ॥
யுக்தாஹாரவிஹாரஸ்ய ஆஹ்ரியதே இதி ஆஹார꞉ அன்னம், விஹரணம்ʼ விஹார꞉ பாத³க்ரம꞉, தௌ
யுக்தௌ நியதபரிமாணௌ யஸ்ய ஸ꞉ யுக்தாஹாரவிஹார꞉ தஸ்ய, ததா² யுக்தசேஷ்டஸ்ய
யுக்தா நியதா சேஷ்டா யஸ்ய கர்மஸு தஸ்ய, ததா² யுக்தஸ்வப்னாவபோ³த⁴ஸ்ய யுக்தௌ
ஸ்வப்னஶ்ச அவபோ³த⁴ஶ்ச தௌ நியதகாலௌ யஸ்ய தஸ்ய, யுக்தாஹாரவிஹாரஸ்ய
யுக்தசேஷ்டஸ்ய கர்மஸு யுக்தஸ்வப்னாவபோ³த⁴ஸ்ய யோகி³னோ யோகோ³ ப⁴வதி து³꞉க²ஹா
து³꞉கா²னி ஸர்வாணி ஹந்தீதி து³꞉க²ஹா, ஸர்வஸம்ʼஸாரது³꞉க²க்ஷயக்ருʼத் யோக³꞉
ப⁴வதீத்யர்த²꞉ ॥ அத² அது⁴னா கதா³ யுக்தோ ப⁴வதி இத்யுச்யதே —
யதா³ விநியதம்ʼ சித்தமாத்மன்யேவாவதிஷ்ட²தே ।
நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉ ஸர்வகாமேப்⁴யோ யுக்த இத்யுச்யதே ததா³ ॥ 6-18 ॥
யதா³ விநியதம்ʼ விஶேஷேண நியதம்ʼ ஸம்ʼயதம்ʼ ஏகாக்³ரதாமாபன்னம்ʼ சித்தம்ʼ ஹித்வா
பா³ஹ்யார்த²சிந்தாம்ʼ ஆத்மன்யேவ கேவலே அவதிஷ்ட²தே, ஸ்வாத்மனி ஸ்தி²திம்ʼ லப⁴தே
இத்யர்த²꞉ । நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉ ஸர்வகாமேப்⁴ய꞉ நிர்க³தா த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டவிஷயேப்⁴ய꞉
ஸ்ப்ருʼஹா த்ருʼஷ்ணா யஸ்ய யோகி³ன꞉ ஸ꞉ யுக்த꞉ ஸமாஹித꞉ இத்யுச்யதே ததா³ தஸ்மின்காலே ॥
தஸ்ய யோகி³ன꞉ ஸமாஹிதம்ʼ யத் சித்தம்ʼ தஸ்யோபமா உச்யதே —
யதா³ தீ³போ நிவாதஸ்தோ² நேங்க³தே ஸோபமா ஸ்ம்ருʼதா ।
யோகி³னோ யதசித்தஸ்ய யுஞ்ஜதோ யோக³மாத்மன꞉ ॥ 6-19 ॥
யதா² தீ³ப꞉ ப்ரதீ³ப꞉ நிவாதஸ்த²꞉ நிவாதே வாதவர்ஜிதே தே³ஶே ஸ்தி²த꞉ ந இங்க³தே ந
சலதி, ஸா உபமா உபமீயதே அனயா இத்யுபமா யோக³ஜ்ஞை꞉ சித்தப்ரசாரத³ர்ஶிபி⁴꞉
ஸ்ம்ருʼதா சிந்திதா யோகி³னோ யதசித்தஸ்ய ஸம்ʼயதாந்த꞉கரணஸ்ய யுஞ்சதோ
யோக³ம்ʼ அனுதிஷ்ட²த꞉ ஆத்மன꞉ ஸமாதி⁴மனுதிஷ்ட²த இத்யர்த²꞉ ॥ ஏவம்ʼ
யோகா³ப்⁴யாஸப³லாதே³காக்³ரீபூ⁴தம்ʼ நிவாதப்ரதீ³பகல்பம்ʼ ஸத் —
யத்ரோபரமதே சித்தம்ʼ நிருத்³த⁴ம்ʼ யோக³ஸேவயா ।
யத்ர சைவாத்மனாத்மானம்ʼ பஶ்யன்னாத்மனி துஷ்யதி ॥ 6-20 ॥
யத்ர யஸ்மின் காலே உபரமதே சித்தம்ʼ உபரதிம்ʼ க³ச்ச²தி நிருத்³த⁴ம்ʼ ஸர்வதோ
நிவாரிதப்ரசாரம்ʼ யோக³ஸேவயா யோகா³னுஷ்டா²னேன, யத்ர சைவ யஸ்மிம்ʼஶ்ச
காலே ஆத்மனா ஸமாதி⁴பரிஶுத்³தே⁴ன அந்த꞉கரணேன ஆத்மானம்ʼ பரம்ʼ சைதன்யம்ʼ
ஜ்யோதி꞉ஸ்வரூபம்ʼ பஶ்யன் உபலப⁴மான꞉ ஸ்வே ஏவ ஆத்மனி துஷ்யதி துஷ்டிம்ʼ ப⁴ஜதே ॥
கிஞ்ச —
ஸுக²மாத்யந்திகம்ʼ யத்தத்³பு³த்³தி⁴க்³ராஹ்யமதீந்த்³ரியம் ।
வேத்தி யத்ர ந சைவாயம்ʼ ஸ்தி²தஶ்சலதி தத்த்வத꞉ ॥ 6-21 ॥
ஸுக²ம்ʼ ஆத்யந்திகம்ʼ அத்யந்தமேவ ப⁴வதி இத்யாத்யந்திகம்ʼ அனந்தமித்யர்த²꞉, யத்
தத் பு³த்³தி⁴க்³ராஹ்யம்ʼ பு³த்³த்⁴யைவ இந்த்³ரியநிரபேக்ஷயா க்³ருʼஹ்யதே இதி பு³த்³தி⁴க்³ராஹ்யம்
அதீந்த்³ரியம்ʼ இந்த்³ரியகோ³சராதீதம்ʼ அவிஷயஜனிதமித்யர்த²꞉, வேத்தி தத் ஈத்³ருʼஶம்ʼ
ஸுக²மனுப⁴வதி யத்ர யஸ்மின் காலே, ந ச ஏவ அயம்ʼ வித்³வான் ஆத்மஸ்வரூபே ஸ்தி²த꞉
தஸ்மாத் நைவ சலதி தத்த்வத꞉ தத்த்வஸ்வரூபாத் ந ப்ரச்யவதே இத்யர்த²꞉ ॥
கிஞ்ச —
யம்ʼ லப்³த்⁴வா சாபரம்ʼ லாப⁴ம்ʼ மன்யதே நாதி⁴கம்ʼ தத꞉ ।
யஸ்மின்ஸ்தி²தோ ந து³꞉கே²ன கு³ருணாபி விசால்யதே ॥ 6-22 ॥
யம்ʼ லப்³த்⁴வா யம்ʼ ஆத்மலாப⁴ம்ʼ லப்³த்⁴வா ப்ராப்ய ச அபரம்ʼ அன்யத் லாப⁴ம்ʼ லாபா⁴ந்தரம்ʼ
தத꞉ அதி⁴கம்ʼ அஸ்தீதி ந மன்யதே ந சிந்தயதி । கிஞ்ச, யஸ்மின் ஆத்மதத்த்வே
ஸ்தி²த꞉ து³꞉கே²ன ஶஸ்த்ரனிபாதாதி³லக்ஷணேன கு³ருணா மஹதா அபி ந விசால்யதே ॥
“யத்ரோபரமதே” (ப⁴. கீ³. 6-20) இத்யாத்³யாரப்⁴ய யாவத்³பி⁴꞉ விஶேஷணை꞉
விஶிஷ்ட ஆத்மாவஸ்தா²விஶேஷ꞉ யோக³꞉ உக்த꞉ —
தம்ʼ வித்³யாத்³து³꞉க²ஸம்ʼயோக³வியோக³ம்ʼ யோக³ஸஞ்ஜ்ஞிதம் ।
ஸ நிஶ்சயேன யோக்தவ்யோ யோகோ³(அ)நிர்விண்ணசேதஸா ॥ 6-23 ॥
தம்ʼ வித்³யாத் விஜானீயாத் து³꞉க²ஸம்ʼயோக³வியோக³ம்ʼ து³꞉கை²꞉ ஸம்ʼயோக³꞉ து³꞉க²ஸம்ʼயோக³꞉,
தேன வியோக³꞉ து³꞉க²ஸம்ʼயோக³வியோக³꞉, தம்ʼ து³꞉க²ஸம்ʼயோக³வியோக³ம்ʼ யோக³
இத்யேவ ஸஞ்ஜ்ஞிதம்ʼ விபரீதலக்ஷணேன வித்³யாத் விஜானீயாதி³த்யர்த²꞉ ।
யோக³ப²லமுபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய புனரன்வாரம்பே⁴ண யோக³ஸ்ய கர்தவ்யதா உச்யதே
நிஶ்சயாநிர்வேத³யோ꞉ யோக³ஸாத⁴னத்வவிதா⁴னார்த²ம் । ஸ யதோ²க்தப²லோ யோக³꞉
நிஶ்சயேன அத்⁴யவஸாயேன யோக்தவ்ய꞉ அநிர்விண்ணசேதஸா ந நிர்விண்ணம்ʼ அநிர்விண்ணம் ।
கிம்ʼ தத் ? சேத꞉ தேன நிர்வேத³ரஹிதேன சேதஸா சித்தேனேத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
ஸங்கல்பப்ரப⁴வான்காமாம்ʼஸ்த்யக்த்வா ஸர்வானஶேஷத꞉ ।
மனஸைவேந்த்³ரியக்³ராமம்ʼ விநியம்ய ஸமந்தத꞉ ॥ 6-24 ॥
ஸங்கல்பப்ரப⁴வான் ஸங்கல்ப꞉ ப்ரப⁴வ꞉ யேஷாம்ʼ காமானாம்ʼ தே ஸங்கல்பப்ரப⁴வா꞉
காமா꞉ தான் த்யக்த்வா பரித்யஜ்ய ஸர்வான் அஶேஷத꞉ நிர்லேபேன । கிஞ்ச, மனஸைவ
விவேகயுக்தேன இந்த்³ரியக்³ராமம்ʼ இந்த்³ரியஸமுதா³யம்ʼ விநியம்ய நியமனம்ʼ க்ருʼத்வா
ஸமந்தத꞉ ஸமந்தாத் ॥
ஶனை꞉ ஶனைருபரமேத்³பு³த்³த்⁴யா த்⁴ருʼதிக்³ருʼஹீதயா ।
ஆத்மஸம்ʼஸ்த²ம்ʼ மன꞉ க்ருʼத்வா ந கிஞ்சித³பி சிந்தயேத் ॥ 6-25 ॥
ஶனை꞉ ஶனை꞉ ந ஸஹஸா உபரமேத் உபரதிம்ʼ குர்யாத் । கயா ? பு³த்³த்⁴யா ।
கிம்ʼவிஶிஷ்டயா ? த்⁴ருʼதிக்³ருʼஹீதயா த்⁴ருʼத்யா தை⁴ர்யேண க்³ருʼஹீதயா
த்⁴ருʼதிக்³ருʼஹீதயா தை⁴ர்யேண யுக்தயா இத்யர்த²꞉ । ஆத்மஸம்ʼஸ்த²ம்ʼ ஆத்மனி ஸம்ʼஸ்தி²தம்
“ஆத்மைவ ஸர்வம்ʼ ந ததோ(அ)ன்யத் கிஞ்சித³ஸ்தி” இத்யேவமாத்மஸம்ʼஸ்த²ம்ʼ
மன꞉ க்ருʼத்வா ந கிஞ்சித³பி சிந்தயேத் । ஏஷ யோக³ஸ்ய பரமோ விதி⁴꞉ ॥
தத்ர ஏவமாத்மஸம்ʼஸ்த²ம்ʼ மன꞉ கர்தும்ʼ ப்ரவ்ருʼத்தோ யோகீ³ —
யதோ யதோ நிஶ்சரதி மனஶ்சஞ்சலமஸ்தி²ரம் ।
ததஸ்ததோ நியம்யைததா³த்மன்யேவ வஶம்ʼ நயேத் ॥ 6-26 ॥
யதோ யத꞉ யஸ்மாத்³யஸ்மாத் நிமித்தாத் ஶப்³தா³தே³꞉ நிஶ்சரதி நிர்க³ச்ச²தி
ஸ்வபா⁴வதோ³ஷாத் மன꞉ சஞ்சலம்ʼ அத்யர்த²ம்ʼ சலம், அத ஏவ அஸ்தி²ரம், ததஸ்தத꞉
தஸ்மாத்தஸ்மாத் ஶப்³தா³தே³꞉ நிமித்தாத் நியம்ய தத்தந்நிமித்தம்ʼ யாதா²த்ம்யநிரூபணேன
ஆபா⁴ஸீக்ருʼத்ய வைராக்³யபா⁴வனயா ச ஏதத் மன꞉ ஆத்மன்யேவ வஶம்ʼ நயேத்
ஆத்மவஶ்யதாமாபாத³யேத் । ஏவம்ʼ யோகா³ப்⁴யாஸப³லாத் யோகி³ன꞉ ஆத்மன்யேவ ப்ரஶாம்யதி
மன꞉ ॥
ப்ரஶாந்தமனஸம்ʼ ஹ்யேனம்ʼ யோகி³னம்ʼ ஸுக²முத்தமம் ।
உபைதி ஶாந்தரஜஸம்ʼ ப்³ரஹ்மபூ⁴தமகல்மஷம் ॥ 6-27 ॥
ப்ரஶாந்தமனஸம்ʼ ப்ரகர்ஷேண ஶாந்தம்ʼ மன꞉ யஸ்ய ஸ꞉ ப்ரஶாந்தமனா꞉
தம்ʼ ப்ரஶாந்தமனஸம்ʼ ஹி ஏனம்ʼ யோகி³னம்ʼ ஸுக²ம்ʼ உத்தமம்ʼ நிரதிஶயம்ʼ உபைதி
உபக³ச்ச²தி ஶாந்தரஜஸம்ʼ ப்ரக்ஷீணமோஹாதி³க்லேஶரஜஸமித்யர்த²꞉, ப்³ரஹ்மபூ⁴தம்ʼ
ஜீவன்முக்தம், “ப்³ரஹ்மைவ ஸர்வம்” இத்யேவம்ʼ நிஶ்சயவந்தம்ʼ ப்³ரஹ்மபூ⁴தம்
அகல்மஷம்ʼ த⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³வர்ஜிதம் ॥
யுஞ்ஜன்னேவம்ʼ ஸதா³த்மானம்ʼ யோகீ³ விக³தகல்மஷ꞉ ।
ஸுகே²ன ப்³ரஹ்மஸம்ʼஸ்பர்ஶமத்யந்தம்ʼ ஸுக²மஶ்னுதே ॥ 6-28 ॥
யுஞ்ஜன் ஏவம்ʼ யதோ²க்தேன க்ரமேண யோகீ³ யோகா³ந்தராயவர்ஜித꞉ ஸதா³ ஸர்வதா³ ஆத்மானம்ʼ
விக³தகல்மஷ꞉ விக³தபாப꞉, ஸுகே²ன அனாயாஸேன ப்³ரஹ்மஸம்ʼஸ்பர்ஶம்ʼ ப்³ரஹ்மணா
பரேண ஸம்ʼஸ்பர்ஶோ யஸ்ய தத் ப்³ரஹ்மஸம்ʼஸ்பர்ஶம்ʼ ஸுக²ம்ʼ அத்யந்தம்ʼ அந்தமதீத்ய
வர்தத இத்யத்யந்தம்ʼ உத்க்ருʼஷ்டம்ʼ நிரதிஶயம்ʼ அஶ்னுதே வ்யாப்னோதி ॥ இதா³னீம்ʼ
யோக³ஸ்ய யத் ப²லம்ʼ ப்³ரஹ்மைகத்வத³ர்ஶனம்ʼ ஸர்வஸம்ʼஸாரவிச்சே²த³காரணம்ʼ தத்
ப்ரத³ர்ஶ்யதே —
ஸர்வபூ⁴தஸ்த²மாத்மானம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானி சாத்மனி ।
ஈக்ஷதே யோக³யுக்தாத்மா ஸர்வத்ர ஸமத³ர்ஶன꞉ ॥ 6-29 ॥
ஸர்வபூ⁴தஸ்த²ம்ʼ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு ஸ்தி²தம்ʼ ஸ்வம்ʼ ஆத்மானம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானி ச
ஆத்மனி ப்³ரஹ்மாதீ³னி ஸ்தம்ப³பர்யந்தானி ச ஸர்வபூ⁴தானி ஆத்மனி ஏகதாம்ʼ க³தானி
ஈக்ஷதே பஶ்யதி யோக³யுக்தாத்மா ஸமாஹிதாந்த꞉கரண꞉ ஸர்வத்ர ஸமத³ர்ஶன꞉
ஸர்வேஷு ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தா²வராந்தேஷு விஷமேஷு ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸமம்ʼ நிர்விஶேஷம்ʼ
ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவிஷயம்ʼ த³ர்ஶனம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ யஸ்ய ஸ ஸர்வத்ர ஸமத³ர்ஶன꞉ ॥
ஏதஸ்ய ஆத்மைகத்வத³ர்ஶனஸ்ய ப²லம்ʼ உச்யதே —
யோ மாம்ʼ பஶ்யதி ஸர்வத்ர ஸர்வம்ʼ ச மயி பஶ்யதி ।
தஸ்யாஹம்ʼ ந ப்ரணஶ்யாமி ஸ ச மே ந ப்ரணஶ்யதி ॥ 6-30 ॥
யோ மாம்ʼ பஶ்யதி வாஸுதே³வம்ʼ ஸர்வஸ்ய ஆத்மானம்ʼ ஸர்வத்ர ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு
ஸர்வம்ʼ ச ப்³ரஹ்மாதி³பூ⁴தஜாதம்ʼ மயி ஸர்வாத்மனி பஶ்யதி, தஸ்ய ஏவம்ʼ
ஆத்மைகத்வத³ர்ஶின꞉ அஹம்ʼ ஈஶ்வரோ ந ப்ரணஶ்யாமி ந பரோக்ஷதாம்ʼ க³மிஷ்யாமி ।
ஸ ச மே ந ப்ரணஶ்யதி ஸ ச வித்³வான் மம வாஸுதே³வஸ்ய ந ப்ரணஶ்யதி ந
பரோக்ஷோ ப⁴வதி, தஸ்ய ச மம ச ஏகாத்மகத்வாத் ; ஸ்வாத்மா ஹி நாம ஆத்மன꞉
ப்ரிய ஏவ ப⁴வதி, யஸ்மாச்ச அஹமேவ ஸர்வாத்மைகத்வத³ர்ஶீ ॥ இத்யேதத்
பூர்வஶ்லோகார்த²ம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனமனூத்³ய தத்ப²லம்ʼ மோக்ஷ꞉ அபி⁴தீ⁴யதே —
ஸர்வபூ⁴தஸ்தி²தம்ʼ யோ மாம்ʼ ப⁴ஜத்யேகத்வமாஸ்தி²த꞉ ।
ஸர்வதா² வர்தமானோ(அ)பி ஸ யோகீ³ மயி வர்ததே ॥ 6-31 ॥
ஸர்வதா² ஸர்வப்ரகாரை꞉ வர்தமானோ(அ)பி ஸம்யக்³த³ர்ஶீ யோகீ³ மயி வைஷ்ணவே பரமே
பதே³ வர்ததே, நித்யமுக்த ஏவ ஸ꞉, ந மோக்ஷம்ʼ ப்ரதி கேனசித் ப்ரதிப³த்⁴யதே
இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச அன்யத் —
ஆத்மௌபம்யேன ஸர்வத்ர ஸமம்ʼ பஶ்யதி யோ(அ)ர்ஜுன ।
ஶுக²ம்ʼ வா யதி³ வா து³꞉க²ம்ʼ ஸ யோகீ³ பரமோ மத꞉ ॥ 6-32 ॥
ஆத்மௌபம்யேன ஆத்மா ஸ்வயமேவ உபமீயதே அனயா இத்யுபமா தஸ்யா உபமாயா பா⁴வ꞉
ஔபம்யம்ʼ தேன ஆத்மௌபம்யேன, ஸர்வத்ர ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸமம்ʼ துல்யம்ʼ பஶ்யதி ய꞉
அர்ஜுன, ஸ ச கிம்ʼ ஸமம்ʼ பஶ்யதி இத்யுச்யதே — யதா² மம ஸுக²ம்ʼ இஷ்டம்ʼ
ததா² ஸர்வப்ராணினாம்ʼ ஸுக²ம்ʼ அனுகூலம் । வாஶப்³த³꞉ சார்தே² । யதி³ வா யச்ச
து³꞉க²ம்ʼ மம ப்ரதிகூலம்ʼ அநிஷ்டம்ʼ யதா² ததா² ஸர்வப்ராணினாம்ʼ து³꞉க²ம்ʼ அநிஷ்டம்ʼ
ப்ரதிகூலம்ʼ இத்யேவம்ʼ ஆத்மௌபம்யேன ஸுக²து³꞉கே² அனுகூலப்ரதிகூலே துல்யதயா
ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸமம்ʼ பஶ்யதி, ந கஸ்யசித் ப்ரதிகூலமாசரதி, அஹிம்ʼஸக
இத்யர்த²꞉ । ய꞉ ஏவமஹிம்ʼஸக꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶனநிஷ்ட²꞉ ஸ யோகீ³ பரம꞉
உத்க்ருʼஷ்ட꞉ மத꞉ அபி⁴ப்ரேத꞉ ஸர்வயோகி³னாம்ʼ மத்⁴யே ॥ ஏதஸ்ய யதோ²க்தஸ்ய
ஸம்யக்³த³ர்ஶனலக்ஷணஸ்ய யோக³ஸ்ய து³꞉க²ஸம்பாத்³யதாமாலக்ஷ்ய ஶுஶ்ரூஷு꞉
த்⁴ருவம்ʼ தத்ப்ராப்த்யுபாயமர்ஜுன உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
யோ(அ)யம்ʼ யோக³ஸ்த்வயா ப்ரோக்த꞉ ஸாம்யேன மது⁴ஸூத³ன ।
ஏதஸ்யாஹம்ʼ ந பஶ்யாமி சஞ்சலத்வாத்ஸ்தி²திம்ʼ ஸ்தி²ராம் ॥ 6-33 ॥
ய꞉ அயம்ʼ யோக³꞉ த்வயா ப்ரோக்த꞉ ஸாம்யேன ஸமத்வேன ஹே மது⁴ஸூத³ன ஏதஸ்ய யோக³ஸ்ய
அஹம்ʼ ந பஶ்யாமி நோபலபே⁴, சஞ்சலத்வாத் மனஸ꞉ । கிம் ? ஸ்தி²ராம்ʼ அசலாம்ʼ
ஸ்தி²திம் ॥ ப்ரஸித்³த⁴மேதத் —
சஞ்சலம்ʼ ஹி மன꞉ க்ருʼஷ்ண ப்ரமாதி² ப³லவத்³த்³ருʼட⁴ம் ।
தஸ்யாஹம்ʼ நிக்³ரஹம்ʼ மன்யே வாயோரிவ ஸுது³ஷ்கரம் ॥ 6-34 ॥
சஞ்சலம்ʼ ஹி மன꞉ । க்ருʼஷ்ண இதி க்ருʼஷதே꞉ விலேக²னார்த²ஸ்ய ரூபம் ।
ப⁴க்தஜனபாபாதி³தோ³ஷாகர்ஷணாத் க்ருʼஷ்ண꞉, தஸ்ய ஸம்பு³த்³தி⁴꞉ ஹே க்ருʼஷ்ண ।
ஹி யஸ்மாத் மன꞉ சஞ்சலம்ʼ ந கேவலமத்யர்த²ம்ʼ சஞ்சலம், ப்ரமாதி²
ச ப்ரமத²னஶீலம், ப்ரமத்²னாதி ஶரீரம்ʼ இந்த்³ரியாணி ச விக்ஷிபத் ஸத்
பரவஶீகரோதி । கிஞ்ச — ப³லவத் ப்ரப³லம், ந கேனசித் நியந்தும்ʼ
ஶக்யம், து³ர்நிவாரத்வாத் । கிஞ்ச — த்³ருʼட⁴ம்ʼ தந்துநாக³வத் அச்சே²த்³யம் ।
தஸ்ய ஏவம்பூ⁴தஸ்ய மனஸ꞉ அஹம்ʼ நிக்³ரஹம்ʼ நிரோத⁴ம்ʼ மன்யே வாயோரிவ யதா² வாயோ꞉
து³ஷ்கரோ நிக்³ரஹ꞉ ததோ(அ)பி து³ஷ்கரம்ʼ மன்யே இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச,
ஏவம்ʼ ஏதத் யதா² ப்³ரவீஷி —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
அஸம்ʼஶயம்ʼ மஹாபா³ஹோ மனோ து³ர்நிக்³ரஹம்ʼ சலம் ।
அப்⁴யாஸேன து கௌந்தேய வைராக்³யேண ச க்³ருʼஹ்யதே ॥ 6-35 ॥
அஸம்ʼஶயம்ʼ நாஸ்தி ஸம்ʼஶய꞉ “மனோ து³ர்நிக்³ரஹம்ʼ சலம்”
இத்யத்ர ஹே மஹாபா³ஹோ । கிந்து அப்⁴யாஸேன து அப்⁴யாஸோ நாம சித்தபூ⁴மௌ
கஸ்யாஞ்சித் ஸமானப்ரத்யயாவ்ருʼத்தி꞉ சித்தஸ்ய । வைராக்³யேண வைராக்³யம்ʼ நாம
த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டேஷ்டபோ⁴கே³ஷு தோ³ஷத³ர்ஶநாப்⁴யாஸாத் வைத்ருʼஷ்ண்யம் । தேன ச
வைராக்³யேண க்³ருʼஹ்யதே விக்ஷேபரூப꞉ ப்ரசார꞉ சித்தஸ்ய । ஏவம்ʼ தத் மன꞉
க்³ருʼஹ்யதே நிக்³ருʼஹ்யதே நிருத்⁴யதே இத்யர்த²꞉ ॥ ய꞉ புன꞉ அஸம்ʼயதாத்மா, தேன —
அஸம்ʼயதாத்மனா யோகோ³ து³ஷ்ப்ராப இதி மே மதி꞉ ।
வஶ்யாத்மனா து யததா ஶக்யோ(அ)வாப்துமுபாயத꞉ ॥ 6-36 ॥
அஸம்ʼயதாத்மனா அப்⁴யாஸவைராக்³யாப்⁴யாமஸம்ʼயத꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்
அஸம்ʼயதாத்மா தேன அஸம்ʼயதாத்மனா யோகோ³ து³ஷ்ப்ராப꞉ து³꞉கே²ன ப்ராப்யத இதி மே மதி꞉ ।
யஸ்து புன꞉ வஶ்யாத்மா அப்⁴யாஸவைராக்³யாப்⁴யாம்ʼ வஶ்யத்வமாபாதி³த꞉ ஆத்மா மன꞉
யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ வஶ்யாத்மா தேன வஶ்யாத்மனா து யததா பூ⁴யோ(அ)பி ப்ரயத்னம்ʼ குர்வதா
ஶக்ய꞉ அவாப்தும்ʼ யோக³꞉ உபாயத꞉ யதோ²க்தாது³பாயாத் ॥ தத்ர யோகா³ப்⁴யாஸாங்கீ³கரணேன
இஹலோகபரலோகப்ராப்திநிமித்தானி கர்மாணி ஸன்ன்யஸ்தானி, யோக³ஸித்³தி⁴ப²லம்ʼ ச
மோக்ஷஸாத⁴னம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ ந ப்ராப்தமிதி, யோகீ³ யோக³மார்கா³த் மரணகாலே
சலிதசித்த꞉ இதி தஸ்ய நாஶமஶங்க்ய அர்ஜுன உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
அயதி꞉ ஶ்ரத்³த⁴யோபேதோ யோகா³ச்சலிதமானஸ꞉ ।
அப்ராப்ய யோக³ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ காம்ʼ க³திம்ʼ க்ருʼஷ்ண க³ச்ச²தி ॥ 6-37 ॥
அயதி꞉ அப்ரயத்னவான் யோக³மார்கே³ ஶ்ரத்³த⁴யா ஆஸ்திக்யபு³த்³த்⁴யா ச உபேத꞉ யோகா³த்
அந்தகாலே ச சலிதம்ʼ மானஸம்ʼ மனோ யஸ்ய ஸ꞉ சலிதமானஸ꞉ ப்⁴ரஷ்டஸ்ம்ருʼதி꞉
ஸ꞉ அப்ராப்ய யோக³ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ யோக³ப²லம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ காம்ʼ க³திம்ʼ ஹே க்ருʼஷ்ண
க³ச்ச²தி ॥
கச்சின்னோப⁴யவிப்⁴ரஷ்டஶ்சி²ந்நாப்⁴ரமிவ நஶ்யதி ।
அப்ரதிஷ்டோ² மஹாபா³ஹோ விமூடோ⁴ ப்³ரஹ்மண꞉ பதி² ॥ 6-38 ॥
கச்சித் கிம்ʼ ந உப⁴யவிப்⁴ரஷ்ட꞉ கர்மமார்கா³த் யோக³மார்கா³ச்ச விப்⁴ரஷ்ட꞉
ஸன் சி²ந்நாப்⁴ரமிவ நஶ்யதி, கிம்ʼ வா ந நஶ்யதி அப்ரதிஷ்டோ² நிராஶ்ரய꞉ ஹே
மஹாபா³ஹோ விமூட⁴꞉ ஸன் ப்³ரஹ்மண꞉ பதி² ப்³ரஹ்மப்ராப்திமார்கே³ ॥
ஏதன்மே ஸம்ʼஶயம்ʼ க்ருʼஷ்ண ச்சே²த்துமர்ஹஸ்யஶேஷத꞉ ।
த்வத³ன்ய꞉ ஸம்ʼஶயஸ்யாஸ்ய ச்சே²த்தா ந ஹ்யுபபத்³யதே ॥ 6-39 ॥
ஏதத் மே மம ஸம்ʼஶயம்ʼ க்ருʼஷ்ண ச்சே²த்தும்ʼ அபனேதும்ʼ அர்ஹஸி அஶேஷத꞉ ।
த்வத³ன்ய꞉ த்வத்த꞉ அன்ய꞉ ருʼஷி꞉ தே³வோ வா ச்சே²த்தா நாஶயிதா ஸம்ʼஶயஸ்ய அஸ்ய ந
ஹி யஸ்மாத் உபபத்³யதே ந ஸம்ப⁴வதி । அத꞉ த்வமேவ ச்சே²த்துமர்ஹஸி இத்யர்த²꞉ ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
பார்த² நைவேஹ நாமுத்ர விநாஶஸ்தஸ்ய வித்³யதே ।
ந ஹி கல்யாணக்ருʼத்கஶ்சித்³து³ர்க³திம்ʼ தாத க³ச்ச²தி ॥ 6-40 ॥
ஹே பார்த² நைவ இஹ லோகே நாமுத்ர பரஸ்மின் வா லோகே விநாஶ꞉ தஸ்ய வித்³யதே
நாஸ்தி । நாஶோ நாம பூர்வஸ்மாத் ஹீனஜன்மப்ராப்தி꞉ ஸ யோக³ப்⁴ரஷ்டஸ்ய நாஸ்தி ।
ந ஹி யஸ்மாத் கல்யாணக்ருʼத் ஶுப⁴க்ருʼத் கஶ்சித் து³ர்க³திம்ʼ குத்ஸிதாம்ʼ க³திம்ʼ ஹே
தாத, தனோதி ஆத்மானம்ʼ புத்ரரூபேணேதி பிதா தாத உச்யதே । பிதைவ புத்ர இதி
புத்ரோ(அ)பி தாத உச்யதே । ஶிஷ்யோ(அ)பி புத்ர உச்யதே । யதோ ந க³ச்ச²தி ॥
கிம்ʼ து அஸ்ய ப⁴வதி ?–
ப்ராப்ய புண்யக்ருʼதாம்ʼ லோகானுஷித்வா ஶாஶ்வதீ꞉ ஸமா꞉ ।
ஶுசீனாம்ʼ ஶ்ரீமதாம்ʼ கே³ஹே யோக³ப்⁴ரஷ்டோ(அ)பி⁴ஜாயதே ॥ 6-41 ॥
யோக³மார்கே³ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ ஸந்ந்யாஸீ ஸாமர்த்²யாத் ப்ராப்ய க³த்வா புண்யக்ருʼதாம்
அஶ்வமேதா⁴தி³யாஜினாம்ʼ லோகான், தத்ர ச உஷித்வா வாஸமனுபூ⁴ய ஶாஶ்வதீ꞉
நித்யா꞉ ஸமா꞉ ஸம்ʼவத்ஸரான், தத்³போ⁴க³க்ஷயே ஶுசீனாம்ʼ யதோக்தகாரிணாம்ʼ ஶ்ரீமதாம்ʼ
விபூ⁴திமதாம்ʼ கே³ஹே க்³ருʼஹே யோக³ப்⁴ரஷ்ட꞉ அபி⁴ஜாயதே ॥
அத²வா யோகி³நாமேவ குலே ப⁴வதி தீ⁴மதாம் ।
ஏதத்³தி⁴ து³ர்லப⁴தரம்ʼ லோகே ஜன்ம யதீ³த்³ருʼஶம் ॥ 6-42 ॥
அத²வா ஶ்ரீமதாம்ʼ குலாத் அன்யஸ்மின் யோகி³நாமேவ த³ரித்³ராணாம்ʼ குலே ப⁴வதி
ஜாயதே தீ⁴மதாம்ʼ பு³த்³தி⁴மதாம் । ஏதத் ஹி ஜன்ம, யத் த³ரித்³ராணாம்ʼ யோகி³னாம்ʼ குலே,
து³ர்லப⁴தரம்ʼ து³꞉க²லப்⁴யதரம்ʼ பூர்வமபேக்ஷ்ய லோகே ஜன்ம யத் ஈத்³ருʼஶம்ʼ
யதோ²க்தவிஶேஷணே குலே ॥ யஸ்மாத் —
தத்ர தம்ʼ பு³த்³தி⁴ஸம்ʼயோக³ம்ʼ லப⁴தே பௌர்வதே³ஹிகம் ।
யததே ச ததோ பூ⁴ய꞉ ஸம்ʼஸித்³தௌ⁴ குருநந்த³ன ॥ 6-43 ॥
தத்ர யோகி³னாம்ʼ குலே தம்ʼ பு³த்³தி⁴ஸம்ʼயோக³ம்ʼ பு³த்³த்⁴யா ஸம்ʼயோக³ம்ʼ பு³த்³தி⁴ஸம்ʼயோக³ம்ʼ
லப⁴தே பௌர்வதே³ஹிகம்ʼ பூர்வஸ்மின் தே³ஹே ப⁴வம்ʼ பௌர்வ- தே³ஹிகம் । யததே
ச ப்ரயத்னம்ʼ ச கரோதி தத꞉ தஸ்மாத் பூர்வக்ருʼதாத் ஸம்ʼஸ்காராத் பூ⁴ய꞉ ப³ஹுதரம்ʼ
ஸம்ʼஸித்³தௌ⁴ ஸம்ʼஸித்³தி⁴நிமித்தம்ʼ ஹே குருநந்த³ன ॥ கத²ம்ʼ பூர்வதே³ஹபு³த்³தி⁴ஸம்ʼயோக³
இதி தது³ச்யதே —
பூர்வாப்⁴யாஸேன தேனைவ ஹ்ரியதே ஹ்யவஶோ(அ)பி ஸ꞉ ।
ஜிஜ்ஞாஸுரபி யோக³ஸ்ய ஶப்³த³ப்³ரஹ்மாதிவர்ததே ॥ 6-44 ॥
ய꞉ பூர்வஜன்மனி க்ருʼத꞉ அப்⁴யாஸ꞉ ஸ꞉ பூர்வாப்⁴யாஸ꞉, தேனைவ ப³லவதா
ஹ்ரியதே ஸம்ʼஸித்³தௌ⁴ ஹி யஸ்மாத் அவஶோ(அ)பி ஸ꞉ யோக³ப்⁴ரஷ்ட꞉ ; ந க்ருʼதம்ʼ
சேத் யோகா³ப்⁴யாஸஜாத் ஸம்ʼஸ்காராத் ப³லவத்தரமத⁴ர்மாதி³லக்ஷணம்ʼ கர்ம,
ததா³ யோகா³ப்⁴யாஸஜனிதேன ஸம்ʼஸ்காரேண ஹ்ரியதே ; அத⁴ர்மஶ்சேத் ப³லவத்தர꞉
க்ருʼத꞉, தேன யோக³ஜோ(அ)பி ஸம்ʼஸ்கார꞉ அபி⁴பூ⁴யத ஏவ, தத்க்ஷயே து யோக³ஜ꞉
ஸம்ʼஸ்கார꞉ ஸ்வயமேவ கார்யமாரப⁴தே, ந தீ³ர்க⁴காலஸ்த²ஸ்யாபி விநாஶ꞉ தஸ்ய
அஸ்தி இத்யர்த²꞉ । அத꞉ ஜிஜ்ஞாஸுரபி யோக³ஸ்ய ஸ்வரூபம்ʼ ஜ்ஞாதுமிச்ச²ன் அபி
யோக³மார்கே³ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ ஸந்ந்யாஸீ யோக³ப்⁴ரஷ்ட꞉, ஸாமர்த்²யாத் ஸோ(அ)பி ஶப்³த³ப்³ரஹ்ம
வேதோ³க்தகர்மானுஷ்டா²னப²லம்ʼ அதிவர்ததே அதிக்ராமதி அபாகரிஷ்யதி ; கிமுத
பு³த்³த்⁴வா ய꞉ யோக³ம்ʼ தந்நிஷ்ட²꞉ அப்⁴யாஸம்ʼ குர்யாத் ॥ குதஶ்ச யோகி³த்வம்ʼ ஶ்ரேய꞉
இதி —
ப்ரயத்நாத்³யதமானஸ்து யோகீ³ ஸம்ʼஶுத்³த⁴கில்பி³ஷ꞉ ।
அனேகஜன்மஸம்ʼஸித்³த⁴ஸ்ததோ யாதி பராம்ʼ க³திம் ॥ 6-45 ॥
ப்ரயத்னாத் யதமான꞉, அதி⁴கம்ʼ யதமான இத்யர்த²꞉ । தத்ர யோகீ³ வித்³வான்
ஸம்ʼஶுத்³த⁴கில்பி³ஷ꞉ விஶுத்³த⁴கில்பி³ஷ꞉ ஸம்ʼஶுத்³த⁴பாப꞉ அனேகஜன்மஸம்ʼஸித்³த⁴꞉
அனேகேஷு ஜன்மஸு கிஞ்சித்கிஞ்சித் ஸம்ʼஸ்காரஜாதம்ʼ உபசித்ய தேன உபசிதேன
அனேகஜன்மக்ருʼதேன ஸம்ʼஸித்³த⁴꞉ அனேகஜன்மஸம்ʼஸித்³த⁴꞉ தத꞉ லப்³த⁴ஸம்யக்³த³ர்ஶன꞉
ஸன் யாதி பராம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ க³திம் ॥ யஸ்மாதே³வம்ʼ தஸ்மாத் —
தபஸ்விப்⁴யோ(அ)தி⁴கோ யோகீ³ ஜ்ஞானிப்⁴யோ(அ)பி மதோ(அ)தி⁴க꞉ ।
கர்மிப்⁴யஶ்சாதி⁴கோ யோகீ³ தஸ்மாத்³யோகீ³ ப⁴வார்ஜுன ॥ 6-46 ॥
தபஸ்விப்⁴ய꞉ அதி⁴க꞉ யோகீ³, ஜ்ஞானிப்⁴யோ(அ)பி ஜ்ஞானமத்ர ஶாஸ்த்ரார்த²பாண்டி³த்யம்,
தத்³வத்³ப்⁴யோ(அ)பி மத꞉ ஜ்ஞாத꞉ அதி⁴க꞉ ஶ்ரேஷ்ட²꞉ இதி । கர்மிப்⁴ய꞉, அக்³னிஹோத்ராதி³
கர்ம, தத்³வத்³ப்⁴ய꞉ அதி⁴க꞉ யோகீ³ விஶிஷ்ட꞉ யஸ்மாத் தஸ்மாத் யோகீ³ ப⁴வ அர்ஜுன ॥
யோகி³நாமபி ஸர்வேஷாம்ʼ மத்³க³தேனாந்தராத்மனா ।
ஶ்ரத்³தா⁴வான்ப⁴ஜதே யோ மாம்ʼ ஸ மே யுக்ததமோ மத꞉ ॥ 6-47 ॥
யோகி³நாமபி ஸர்வேஷாம்ʼ ருத்³ராதி³த்யாதி³த்⁴யானபராணாம்ʼ மத்⁴யே மத்³க³தேன மயி வாஸுதே³வே
ஸமாஹிதேன அந்தராத்மனா அந்த꞉கரணேன ஶ்ரத்³தா⁴வான் ஶ்ரத்³த³தா⁴ன꞉ ஸன் ப⁴ஜதே
ஸேவதே யோ மாம், ஸ மே மம யுக்ததம꞉ அதிஶயேன யுக்த꞉ மத꞉ அபி⁴ப்ரேத꞉ இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ த்⁴யானயோகோ³ நாம ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய꞉ ॥6 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே அக்⁴யாஸ-யோக³꞉ நாம ஷஷ்ட²꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ ஸப்தமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
“யோகி³நாமபி ஸர்வேஷாம்ʼ மத்³க³தேனாந்தராத்மனா । ஶ்ரத்³தா⁴வான்ப⁴ஜதே யோ மாம்ʼ
ஸ மே யுக்ததமோ மத꞉” (ப⁴. கீ³. 6-47) இதி ப்ரஶ்னபீ³ஜம்ʼ உபன்யஸ்ய,
ஸ்வயமேவ “ஈத்³ருʼஶம்ʼ மதீ³யம்ʼ தத்த்வம், ஏவம்ʼ மத்³க³தாந்தராத்மா ஸ்யாத்”
இத்யேதத் விவக்ஷு꞉ ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
மய்யாஸக்தமனா꞉ பார்த² யோக³ம்ʼ யுஞ்ஜன்மதா³ஶ்ரய꞉ ।
அஸம்ʼஶயம்ʼ ஸமக்³ரம்ʼ மாம்ʼ யதா² ஜ்ஞாஸ்யஸி தச்ச்²ருʼணு ॥ 7-1 ॥
மயி வக்ஷ்யமாணவிஶேஷணே பரமேஶ்வரே ஆஸக்தம்ʼ மன꞉ யஸ்ய ஸ꞉
மய்யாஸக்தமனா꞉, ஹே பார்த² யோக³ம்ʼ யுஞ்ஜன் மன꞉ஸமாதா⁴னம்ʼ குர்வன்,
மதா³ஶ்ரய꞉ அஹமேவ பரமேஶ்வர꞉ ஆஶ்ரயோ யஸ்ய ஸ꞉ மதா³ஶ்ரய꞉ ।
யோ ஹி கஶ்சித் புருஷார்தே²ன கேனசித் அர்தீ² ப⁴வதி ஸ தத்ஸாத⁴னம்ʼ
கர்ம அக்³னிஹோத்ராதி³ தப꞉ தா³னம்ʼ வா கிஞ்சித் ஆஶ்ரயம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே, அயம்ʼ
து யோகீ³ மாமேவ ஆஶ்ரயம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே, ஹித்வா அன்யத் ஸாத⁴னாந்தரம்ʼ மய்யேவ
ஆஸக்தமனா꞉ ப⁴வதி । ய꞉ த்வம்ʼ ஏவம்பூ⁴த꞉ ஸன் அஸம்ʼஶயம்ʼ ஸமக்³ரம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ
விபூ⁴திப³லஶக்த்யைஶ்வர்யாதி³கு³ணஸம்பன்னம்ʼ மாம்ʼ யதா² யேன ப்ரகாரேண ஜ்ஞாஸ்யஸி
ஸம்ʼஶயமந்தரேண “ஏவமேவ ப⁴க³வான்” இதி, தத் ஶ்ருʼணு உச்யமானம்ʼ
மயா ॥ தச்ச மத்³விஷயம்ʼ —
ஜ்ஞானம்ʼ தே(அ)ஹம்ʼ ஸவிஜ்ஞானமித³ம்ʼ வக்ஷ்யாம்யஶேஷத꞉ ।
யஜ்ஜ்ஞாத்வா நேஹ பூ⁴யோ(அ)ன்யஜ்ஜ்ஞாதவ்யமவஶிஷ்யதே ॥ 7-2 ॥
ஜ்ஞானம்ʼ தே துப்⁴யம்ʼ அஹம்ʼ ஸவிஜ்ஞானம்ʼ விஜ்ஞானஸஹிதம்ʼ ஸ்வானுப⁴வயுக்தம்ʼ இத³ம்ʼ
வக்ஷ்யாமி கத²யிஷ்யாமி அஶேஷத꞉ கார்த்ஸ்ன்யேன । தத் ஜ்ஞானம்ʼ விவக்ஷிதம்ʼ ஸ்தௌதி
ஶ்ரோது꞉ அபி⁴முகீ²கரணாய — யத் ஜ்ஞாத்வா யத் ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞாத்வா ந இஹ பூ⁴ய꞉
புன꞉ அன்யத் ஜ்ஞாதவ்யம்ʼ புருஷார்த²ஸாத⁴னம்ʼ அவஶிஷ்யதே நாவஶிஷ்டம்ʼ ப⁴வதி ।
இதி மத்தத்த்வஜ்ஞோ ய꞉, ஸ꞉ ஸர்வஜ்ஞோ ப⁴வதீத்யர்த²꞉ । அதோ விஶிஷ்டப²லத்வாத்
து³ர்லப⁴ம்ʼ ஜ்ஞானம் ॥ கத²மித்யுச்யதே —
மனுஷ்யாணாம்ʼ ஸஹஸ்ரேஷு கஶ்சித்³யததி ஸித்³த⁴யே ।
யததாமபி ஸித்³தா⁴னாம்ʼ கஶ்சின்மாம்ʼ வேத்தி தத்த்வத꞉ ॥ 7-3 ॥
மனுஷ்யாணாம்ʼ மத்⁴யே ஸஹஸ்ரேஷு அனேகேஷு கஶ்சித் யததி ப்ரயத்னம்ʼ கரோதி
ஸித்³த⁴யே ஸித்³த்⁴யர்த²ம் । தேஷாம்ʼ யததாமபி ஸித்³தா⁴னாம், ஸித்³தா⁴ ஏவ ஹி தே யே
மோக்ஷாய யதந்தே, தேஷாம்ʼ கஶ்சித் ஏவ ஹி மாம்ʼ வேத்தி தத்த்வத꞉ யதா²வத் ॥
ஶ்ரோதாரம்ʼ ப்ரரோசனேன அபி⁴முகீ²க்ருʼத்யாஹ —
பூ⁴மிராபோ(அ)னலோ வாயு꞉ க²ம்ʼ மனோ பு³த்³தி⁴ரேவ ச ।
அஹங்கார இதீயம்ʼ மே பி⁴ன்னா ப்ரக்ருʼதிரஷ்டதா⁴ ॥ 7-4 ॥
பூ⁴மி꞉ இதி ப்ருʼதி²வீதன்மாத்ரமுச்யதே, ந ஸ்தூ²லா, “பி⁴ன்னா
ப்ரக்ருʼதிரஷ்டதா⁴” இதி வசனாத் । ததா² அபா³த³யோ(அ)பி தன்மாத்ராண்யேவ
உச்யந்தே — ஆப꞉ அனல꞉ வாயு꞉ க²ம் । மன꞉ இதி மனஸ꞉ காரணமஹங்காரோ
க்³ருʼஹ்யதே । பு³த்³தி⁴꞉ இதி அஹங்காரகாரணம்ʼ மஹத்தத்த்வம் । அஹங்கார꞉ இதி
அவித்³யாஸம்ʼயுக்தமவ்யக்தம் । யதா² விஷஸம்ʼயுக்தமன்னம்ʼ விஷமித்யுச்யதே,
ஏவமஹங்காரவாஸனாவத் அவ்யக்தம்ʼ மூலகாரணமஹங்கார இத்யுச்யதே, ப்ரவர்தகத்வாத்
அஹங்காரஸ்ய । அஹங்கார ஏவ ஹி ஸர்வஸ்ய ப்ரவ்ருʼத்திபீ³ஜம்ʼ த்³ருʼஷ்டம்ʼ லோகே ।
இதீயம்ʼ யதோ²க்தா ப்ரக்ருʼதி꞉ மே மம ஐஶ்வரீ மாயாஶக்தி꞉ அஷ்டதா⁴ பி⁴ன்னா
பே⁴த³மாக³தா ॥
அபரேயமிதஸ்த்வன்யாம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ வித்³தி⁴ மே பராம் ।
ஜீவபூ⁴தாம்ʼ மஹாபா³ஹோ யயேத³ம்ʼ தா⁴ர்யதே ஜக³த் ॥ 7-5 ॥
அபரா ந பரா நிக்ருʼஷ்டா அஶுத்³தா⁴ அனர்த²கரீ ஸம்ʼஸாரப³ந்த⁴னாத்மிகா இயம் ।
இத꞉ அஸ்யா꞉ யதோ²க்தாயா꞉ து அன்யாம்ʼ விஶுத்³தா⁴ம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ மம ஆத்மபூ⁴தாம்ʼ வித்³தி⁴
மே பராம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ ஜீவபூ⁴தாம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணாம்ʼ ப்ராணதா⁴ரணநிமித்தபூ⁴தாம்ʼ
ஹே மஹாபா³ஹோ, யயா ப்ரக்ருʼத்யா இத³ம்ʼ தா⁴ர்யதே ஜக³த் அந்த꞉ ப்ரவிஷ்டயா ॥
ஏதத்³யோனீனி பூ⁴தானி ஸர்வாணீத்யுபதா⁴ரய ।
அஹம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னஸ்ய ஜக³த꞉ ப்ரப⁴வ꞉ ப்ரலயஸ்ததா² ॥ 7-6 ॥
ஏதத்³யோனீனி ஏதே பராபரே க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணே ப்ரக்ருʼதீ யோனி꞉ யேஷாம்ʼ
பூ⁴தானாம்ʼ தானி ஏதத்³யோனீனி, பூ⁴தானி ஸர்வாணி இதி ஏவம்ʼ உபதா⁴ரய ஜானீஹி । யஸ்மாத்
மம ப்ரக்ருʼதீ யோனி꞉ காரணம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானாம், அத꞉ அஹம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னஸ்ய ஸமஸ்தஸ்ய
ஜக³த꞉ ப்ரப⁴வ꞉ உத்பத்தி꞉ ப்ரலய꞉ விநாஶ꞉ ததா² । ப்ரக்ருʼதித்³வயத்³வாரேண
அஹம்ʼ ஸர்வஜ்ஞ꞉ ஈஶ்வர꞉ ஜக³த꞉ காரணமித்யர்த²꞉ ॥ யத꞉ தஸ்மாத் —
மத்த꞉ பரதரம்ʼ நான்யத்கிஞ்சித³ஸ்தி த⁴னஞ்ஜய ।
மயி ஸர்வமித³ம்ʼ ப்ரோதம்ʼ ஸூத்ரே மணிக³ணா இவ ॥ 7-7 ॥
மத்த꞉ பரமேஶ்வராத் பரதரம்ʼ அன்யத் காரணாந்தரம்ʼ கிஞ்சித் நாஸ்தி ந வித்³யதே,
அஹமேவ ஜக³த்காரணமித்யர்த²꞉, ஹே த⁴னஞ்ஜய । யஸ்மாதே³வம்ʼ தஸ்மாத் மயி
பரமேஶ்வரே ஸர்வாணி பூ⁴தானி ஸர்வமித³ம்ʼ ஜக³த் ப்ரோதம்ʼ அனுஸ்யூதம்ʼ அனுக³தம்
அனுவித்³த⁴ம்ʼ க்³ரதி²தமித்யர்த², தீ³ர்க⁴தந்துஷு படவத், ஸூத்ரே ச மணிக³ணா
இவ ॥ கேன கேன த⁴ர்மேண விஶிஷ்டே த்வயி ஸர்வமித³ம்ʼ ப்ரோதமித்யுச்யதே —
ரஸோ(அ)ஹமப்ஸு கௌந்தேய ப்ரபா⁴ஸ்மி ஶஶிஸூர்யயோ꞉ ।
ப்ரணவ꞉ ஸர்வவேதே³ஷு ஶப்³த³꞉ கே² பௌருஷம்ʼ ந்ருʼஷு ॥ 7-8 ॥
ரஸ꞉ அஹம், அபாம்ʼ ய꞉ ஸார꞉ ஸ ரஸ꞉, தஸ்மின் ரஸபூ⁴தே மயி ஆப꞉ ப்ரோதா இத்யர்த²꞉ ।
ஏவம்ʼ ஸர்வத்ர । யதா² அஹம்ʼ அப்ஸு ரஸ꞉, ஏவம்ʼ ப்ரபா⁴ அஸ்மி ஶஶிஸூர்யயோ꞉ ।
ப்ரணவ꞉ ஓங்கார꞉ ஸர்வவேதே³ஷு, தஸ்மின் ப்ரணவபூ⁴தே மயி ஸர்வே வேதா³꞉ ப்ரோதா꞉ ।
ததா² கே² ஆகாஶே ஶப்³த³꞉ ஸாரபூ⁴த꞉, தஸ்மின் மயி க²ம்ʼ ப்ரோதம் । ததா² பௌருஷம்ʼ
புருஷஸ்ய பா⁴வ꞉ பௌருஷம்ʼ யத꞉ பும்பு³த்³தி⁴꞉ ந்ருʼஷு, தஸ்மின் மயி புருஷா꞉
ப்ரோதா꞉ ॥
புண்யோ க³ந்த⁴꞉ ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ ச தேஜஶ்சாஸ்மி விபா⁴வஸௌ ।
ஜீவனம்ʼ ஸர்வபூ⁴தேஷு தபஶ்சாஸ்மி தபஸ்விஷு ॥ 7-9 ॥
புண்ய꞉ ஸுரபி⁴꞉ க³ந்த⁴꞉ ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ ச அஹம், தஸ்மின் மயி க³ந்த⁴பூ⁴தே
ப்ருʼதி²வீ ப்ரோதா । புண்யத்வம்ʼ க³ந்த⁴ஸ்ய ஸ்வபா⁴வத ஏவ ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ த³ர்ஶிதம்
அபா³தி³ஷு ரஸாதே³꞉ புண்யத்வோபலக்ஷணார்த²ம் । அபுண்யத்வம்ʼ து க³ந்தா⁴தீ³னாம்
அவித்³யாத⁴ர்மாத்³யபேக்ஷம்ʼ ஸம்ʼஸாரிணாம்ʼ பூ⁴தவிஶேஷஸம்ʼஸர்க³நிமித்தம்ʼ ப⁴வதி ।
தேஜஶ்ச தீ³ப்திஶ்ச அஸ்மி விபா⁴வஸௌ அக்³னௌ । ததா² ஜீவனம்ʼ ஸர்வபூ⁴தேஷு,
யேன ஜீவந்தி ஸர்வாணி பூ⁴தானி தத் ஜீவனம் । தபஶ்ச அஸ்மி தபஸ்விஷு, தஸ்மின்
தபஸி மயி தபஸ்வின꞉ ப்ரோதா꞉ ॥
பீ³ஜம்ʼ மாம்ʼ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ வித்³தி⁴ பார்த² ஸனாதனம் ।
பு³த்³தி⁴ர்பு³த்³தி⁴மதாமஸ்மி தேஜஸ்தேஜஸ்விநாமஹம் ॥ 7-10 ॥
பீ³ஜம்ʼ ப்ரரோஹகாரணம்ʼ மாம்ʼ வித்³தி⁴ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ஹே பார்த² ஸனாதனம்ʼ சிரந்தனம் ।
கிஞ்ச, பு³த்³தி⁴꞉ விவேகஶக்தி꞉ அந்த꞉கரணஸ்ய பு³த்³தி⁴மதாம்ʼ விவேகஶக்திமதாம்
அஸ்மி, தேஜ꞉ ப்ராக³ல்ப்⁴யம்ʼ தத்³வதாம்ʼ தேஜஸ்வினாம்ʼ அஹம் ॥
ப³லம்ʼ ப³லவதாம்ʼ சாஹம்ʼ காமராக³விவர்ஜிதம் ।
த⁴ர்மாவிருத்³தோ⁴ பூ⁴தேஷு காமோ(அ)ஸ்மி ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ 7-11 ॥
ப³லம்ʼ ஸாமர்த்²யம்ʼ ஓஜோ ப³லவதாம்ʼ அஹம், தச்ச ப³லம்ʼ காமராக³விவர்ஜிதம்,
காமஶ்ச ராக³ஶ்ச காமராகௌ³ — காம꞉ த்ருʼஷ்ணா அஸன்னிக்ருʼஷ்டேஷு
விஷயேஷு, ராகோ³ ரஞ்ஜனா ப்ராப்தேஷு விஷயேஷு — தாப்⁴யாம்ʼ காமராகா³ப்⁴யாம்ʼ
விவர்ஜிதம்ʼ தே³ஹாதி³தா⁴ரணமாத்ரார்த²ம்ʼ ப³லம்ʼ ஸத்த்வமஹமஸ்மி ; ந து யத்ஸம்ʼஸாரிணாம்ʼ
த்ருʼஷ்ணாராக³காரணம் । கிஞ்ச — த⁴ர்மாவிருத்³த⁴꞉ த⁴ர்மேண ஶாஸ்த்ரார்தே²ன
அவிருத்³தோ⁴ ய꞉ ப்ராணிஷு பூ⁴தேஷு காம꞉, யதா² தே³ஹதா⁴ரணமாத்ராத்³யர்த²꞉
அஶனபாநாதி³விஷய꞉, ஸ காம꞉ அஸ்மி ஹே ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ கிஞ்ச —
யே சைவ ஸாத்த்விகா பா⁴வா ராஜஸாஸ்தமஸாஶ்ச யே ।
மத்த ஏவேதி தான்வித்³தி⁴ ந த்வஹம்ʼ தேஷு தே மயி ॥ 7-12 ॥
யே சைவ ஸாத்த்விகா꞉ ஸத்த்வநிர்வ்ருʼத்தா꞉ பா⁴வா꞉ பதா³ர்தா²꞉, ராஜஸா꞉
ரஜோநிர்வ்ருʼத்தா꞉, தாமஸா꞉ தமோநிர்வ்ருʼத்தாஶ்ச, யே கேசித் ப்ராணினாம்ʼ ஸ்வகர்மவஶாத்
ஜாயந்தே பா⁴வா꞉, தான் மத்த ஏவ ஜாயமானான் இதி ஏவம்ʼ வித்³தி⁴ ஸர்வான் ஸமஸ்தானேவ ।
யத்³யபி தே மத்த꞉ ஜாயந்தே, ததா²பி ந து அஹம்ʼ தேஷு தத³தீ⁴ன꞉ தத்³வஶ꞉,
யதா² ஸம்ʼஸாரிண꞉ । தே புன꞉ மயி மத்³வஶா꞉ மத³தீ⁴னா꞉ ॥ ஏவம்பூ⁴தமபி
பரமேஶ்வரம்ʼ நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வம்ʼ ஸர்வபூ⁴தாத்மானம்ʼ நிர்கு³ணம்ʼ
ஸம்ʼஸாரதோ³ஷபீ³ஜப்ரதா³ஹகாரணம்ʼ மாம்ʼ நாபி⁴ஜானாதி ஜக³த் இதி அனுக்ரோஶம்ʼ த³ர்ஶயதி
ப⁴க³வான் । தச்ச கிந்நிமித்தம்ʼ ஜக³த꞉ அஜ்ஞானமித்யுச்யதே —
த்ரிபி⁴ர்கு³ணமயைர்பா⁴வைரேபி⁴꞉ ஸர்வமித³ம்ʼ ஜக³த் ।
மோஹிதம்ʼ நாபி⁴ஜானாதி மாமேப்⁴ய꞉ பரமவ்யயம் ॥ 7-13 ॥
த்ரிபி⁴꞉ கு³ணமயை꞉ கு³ணவிகாரை꞉ ராக³த்³வேஷமோஹாதி³ப்ரகாரை꞉ பா⁴வை꞉ பதா³ர்தை²꞉
ஏபி⁴꞉ யதோ²க்தை꞉ ஸர்வம்ʼ இத³ம்ʼ ப்ராணிஜாதம்ʼ ஜக³த் மோஹிதம்ʼ அவிவேகிதாமாபாதி³தம்ʼ ஸத் ந
அபி⁴ஜானாதி மாம், ஏப்⁴ய꞉ யதோ²க்தேப்⁴ய꞉ கு³ணேப்⁴ய꞉ பரம்ʼ வ்யதிரிக்தம்ʼ விலக்ஷணம்ʼ
ச அவ்யயம்ʼ வ்யயரஹிதம்ʼ ஜன்மாதி³ஸர்வபா⁴வவிகாரவர்ஜிதம்ʼ இத்யர்த²꞉ ॥ கத²ம்ʼ
புன꞉ தை³வீம்ʼ ஏதாம்ʼ த்ரிகு³ணாத்மிகாம்ʼ வைஷ்ணவீம்ʼ மாயாமதிக்ராமதி இத்யுச்யதே —
தை³வீ ஹ்யேஷா கு³ணமயீ மம மாயா து³ரத்யயா ।
மாமேவ யே ப்ரபத்³யந்தே மாயாமேதாம்ʼ தரந்தி தே ॥ 7-14 ॥
தை³வீ தே³வஸ்ய மம ஈஶ்வரஸ்ய விஷ்ணோ꞉ ஸ்வபா⁴வபூ⁴தா ஹி யஸ்மாத் ஏஷா யதோ²க்தா
கு³ணமயீ மம மாயா து³ரத்யயா து³꞉கே²ன அத்யய꞉ அதிக்ரமணம்ʼ யஸ்யா꞉ ஸா து³ரத்யயா ।
தத்ர ஏவம்ʼ ஸதி ஸர்வத⁴ர்மான் பரித்யஜ்ய மாமேவ மாயாவினம்ʼ ஸ்வாத்மபூ⁴தம்ʼ
ஸர்வாத்மனா யே ப்ரபத்³யந்தே தே மாயாம்ʼ ஏதாம்ʼ ஸர்வபூ⁴தமோஹினீம்ʼ தரந்தி அதிக்ராமந்தி
; தே ஸம்ʼஸாரப³ந்த⁴னாத் முச்யந்தே இத்யர்த²꞉ ॥ யதி³ த்வாம்ʼ ப்ரபன்னா꞉ மாயாமேதாம்ʼ
தரந்தி, கஸ்மாத் த்வாமேவ ஸர்வே ந ப்ரபத்³யந்தே இத்யுச்யதே —
ந மாம்ʼ து³ஷ்க்ருʼதினோ மூடா⁴꞉ ப்ரபத்³யந்தே நராத⁴மா꞉ ।
மாயயாபஹ்ருʼதஜ்ஞானா ஆஸுரம்ʼ பா⁴வமாஶ்ரிதா꞉ ॥ 7-15 ॥
ந மாம்ʼ பரமேஶ்வரம்ʼ நாராயணம்ʼ து³ஷ்க்ருʼதின꞉ பாபகாரிண꞉ மூடா⁴꞉
ப்ரபத்³யந்தே நராத⁴மா꞉ நராணாம்ʼ மத்⁴யே அத⁴மா꞉ நிக்ருʼஷ்டா꞉ । தே ச மாயயா
அபஹ்ருʼதஜ்ஞானா꞉ ஸம்முஷிதஜ்ஞானா꞉ ஆஸுரம்ʼ பா⁴வம்ʼ ஹிம்ʼஸாந்ருʼதாதி³லக்ஷணம்
ஆஶ்ரிதா꞉ ॥ யே புனர்னரோத்தமா꞉ புண்யகர்மாண꞉ —
சதுர்விதா⁴ ப⁴ஜந்தே மாம்ʼ ஜனா꞉ ஸுக்ருʼதினோ(அ)ர்ஜுன ।
ஆர்தோ ஜிஜ்ஞாஸுரர்தா²ர்தீ² ஜ்ஞானீ ச ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ 7-16 ॥
சதுர்விதா⁴꞉ சது꞉ப்ரகாரா꞉ ப⁴ஜந்தே ஸேவந்தே மாம்ʼ ஜனா꞉ ஸுக்ருʼதின꞉
புண்யகர்மாண꞉ ஹே அர்ஜுன । ஆர்த꞉ ஆர்திபரிக்³ருʼஹீத꞉ தஸ்கரவ்யாக்⁴ரரோகா³தி³னா
அபி⁴பூ⁴த꞉ ஆபன்ன꞉, ஜிஜ்ஞாஸு꞉ ப⁴க³வத்தத்த்வம்ʼ ஜ்ஞாதுமிச்ச²தி ய꞉, அர்தா²ர்தீ²
த⁴னகாம꞉, ஜ்ஞானீ விஷ்ணோ꞉ தத்த்வவிச்ச ஹே ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥
தேஷாம்ʼ ஜ்ஞானீ நித்யயுக்த ஏகப⁴க்திர்விஶிஷ்யதே ।
ப்ரியோ ஹி ஜ்ஞானினோ(அ)த்யர்த²மஹம்ʼ ஸ ச மம ப்ரிய꞉ ॥ 7-17 ॥
தேஷாம்ʼ சதுர்ணாம்ʼ மத்⁴யே ஜ்ஞானீ தத்த்வவித் தத்வவித்த்வாத் நித்யயுக்த꞉ ப⁴வதி
ஏகப⁴க்திஶ்ச, அன்யஸ்ய ப⁴ஜனீயஸ்ய அத³ர்ஶனாத் ; அத꞉ ஸ ஏகப⁴க்தி꞉
விஶிஷ்யதே விஶேஷம்ʼ ஆதி⁴க்யம்ʼ ஆபத்³யதே, அதிரிச்யதே இத்யர்த²꞉ । ப்ரியோ ஹி
யஸ்மாத் அஹம்ʼ ஆத்மா ஜ்ஞானின꞉, அத꞉ தஸ்ய அஹம்ʼ அத்யர்த²ம்ʼ ப்ரிய꞉ ; ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ ஹி
லோகே “ஆத்மா ப்ரியோ ப⁴வதி” இதி । தஸ்மாத் ஜ்ஞானின꞉ ஆத்மத்வாத் வாஸுதே³வ꞉
ப்ரியோ ப⁴வதீத்யர்த²꞉ । ஸ ச ஜ்ஞானீ மம வாஸுதே³வஸ்ய ஆத்மைவேதி மம அத்யர்த²ம்ʼ
ப்ரிய꞉ ॥ ந தர்ஹி ஆர்தாத³ய꞉ த்ரய꞉ வாஸுதே³வஸ்ய ப்ரியா꞉ ? ந ; கிம்ʼ தர்ஹி ?–
உதா³ரா꞉ ஸர்வ ஏவைதே ஜ்ஞானீ த்வாத்மைவ மே மதம் ।
ஆஸ்தி²த꞉ ஸ ஹி யுக்தாத்மா மாமேவானுத்தமாம்ʼ க³திம் ॥ 7-18 ॥
உதா³ரா꞉ உத்க்ருʼஷ்டா꞉ ஸர்வ ஏவ ஏதே, த்ரயோ(அ)பி மம ப்ரியா ஏவேத்யர்த²꞉ । ந ஹி
கஶ்சித் மத்³ப⁴க்த꞉ மம வாஸுதே³வஸ்ய அப்ரிய꞉ ப⁴வதி । ஜ்ஞானீ து அத்யர்த²ம்ʼ
ப்ரியோ ப⁴வதீதி விஶேஷ꞉ । தத் கஸ்மாத் இத்யத ஆஹ — ஜ்ஞானீ து ஆத்மைவ
ந அன்யோ மத்த꞉ இதி மே மம மதம்ʼ நிஶ்சய꞉ । ஆஸ்தி²த꞉ ஆரோடு⁴ம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்த꞉
ஸ꞉ ஜ்ஞானீ ஹி யஸ்மாத் “அஹமேவ ப⁴க³வான் வாஸுதே³வ꞉ ந அன்யோ(அ)ஸ்மி”
இத்யேவம்ʼ யுக்தாத்மா ஸமாஹிதசித்த꞉ ஸன் மாமேவ பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம க³ந்தவ்யம்ʼ அனுத்தமாம்ʼ
க³ந்தும்ʼ ப்ரவ்ருʼத்த இத்யர்த²꞉ ॥ ஜ்ஞானீ புனரபி ஸ்தூயதே —
ப³ஹூனாம்ʼ ஜன்மநாமந்தே ஜ்ஞானவான்மாம்ʼ ப்ரபத்³யதே ।
வாஸுதே³வ꞉ ஸர்வமிதி ஸ மஹாத்மா ஸுது³ர்லப⁴꞉ ॥ 7-19 ॥
ப³ஹூனாம்ʼ ஜன்மனாம்ʼ ஜ்ஞானார்த²ஸம்ʼஸ்காராஶ்ரயாணாம்ʼ அந்தே ஸமாப்தௌ ஜ்ஞானவான்
ப்ராப்தபரிபாகஜ்ஞான꞉ மாம்ʼ வாஸுதே³வம்ʼ ப்ரத்யகா³த்மானம்ʼ ப்ரத்யக்ஷத꞉
ப்ரபத்³யதே । கத²ம் ? வாஸுதே³வ꞉ ஸர்வம்ʼ இதி । ய꞉ ஏவம்ʼ ஸர்வாத்மானம்ʼ மாம்ʼ
நாராயணம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே, ஸ꞉ மஹாத்மா ; ந தத்ஸம꞉ அன்ய꞉ அஸ்தி, அதி⁴கோ வா ।
அத꞉ ஸுது³ர்லப⁴꞉, “மனுஷ்யாணாம்ʼ ஸஹஸ்ரேஷு” (ப⁴. கீ³. 7-3) இதி ஹி
உக்தம் ॥ ஆத்மைவ ஸர்வோ வாஸுதே³வ இத்யேவமப்ரதிபத்தௌ காரணமுச்யதே —
காமைஸ்தைஸ்தைர்ஹ்ருʼதஜ்ஞானா꞉ ப்ரபத்³யந்தே(அ)ன்யதே³வதா꞉ ।
தம்ʼ தம்ʼ நியமமாஸ்தா²ய ப்ரக்ருʼத்யா நியதா꞉ ஸ்வயா ॥ 7-20 ॥
காமை꞉ தைஸ்தை꞉ புத்ரபஶுஸ்வர்கா³தி³விஷயை꞉ ஹ்ருʼதஜ்ஞானா꞉
அபஹ்ருʼதவிவேகவிஜ்ஞானா꞉ ப்ரபத்³யந்தே அன்யதே³வதா꞉ ப்ராப்னுவந்தி வாஸுதே³வாத் ஆத்மன꞉
அன்யா꞉ தே³வதா꞉ ; தம்ʼ தம்ʼ நியமம்ʼ தே³வதாராத⁴னே ப்ரஸித்³தோ⁴ யோ யோ நியம꞉ தம்ʼ
தம்ʼ ஆஸ்தா²ய ஆஶ்ரித்ய ப்ரக்ருʼத்யா ஸ்வபா⁴வேன ஜன்மாந்தரார்ஜிதஸம்ʼஸ்காரவிஶேஷேண
நியதா꞉ நியமிதா꞉ ஸ்வயா ஆத்மீயயா ॥ தேஷாம்ʼ ச காமீனாம்ʼ —
யோ யோ யாம்ʼ யாம்ʼ தனும்ʼ ப⁴க்த꞉ ஶ்ரத்³த⁴யார்சிதுமிச்ச²தி ।
தஸ்ய தஸ்யாசலாம்ʼ ஶ்ரத்³தா⁴ம்ʼ தாமேவ வித³தா⁴ம்யஹம் ॥ 7-21 ॥
ய꞉ ய꞉ காமீ யாம்ʼ யாம்ʼ தே³வதாதனும்ʼ ஶ்ரத்³த⁴யா ஸம்ʼயுக்த꞉ ப⁴க்தஶ்ச ஸன்
அர்சிதும்ʼ பூஜயிதும்ʼ இச்ச²தி, தஸ்ய தஸ்ய காமின꞉ அசலாம்ʼ ஸ்தி²ராம்ʼ ஶ்ரத்³தா⁴ம்ʼ
தாமேவ வித³தா⁴மி ஸ்தி²ரீகரோமி ॥ யதை²வ பூர்வம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ ஸ்வபா⁴வதோ ய꞉
யாம்ʼ தே³வதாதனும்ʼ ஶ்ரத்³த⁴யா அர்சிதும்ʼ இச்ச²தி —
ஸ தயா ஶ்ரத்³த⁴யா யுக்தஸ்தஸ்யா ராத⁴னமீஹதே ।
லப⁴தே ச தத꞉ காமான்மயைவ விஹிதான்ஹி தான் ॥ 7-22 ॥
ஸ தயா மத்³விஹிதயா ஶ்ரத்³த⁴யா யுக்த꞉ ஸன் தஸ்யா꞉ தே³வதாதன்வா꞉ ராத⁴னம்
ஆராத⁴னம்ʼ ஈஹதே சேஷ்டதே । லப⁴தே ச தத꞉ தஸ்யா꞉ ஆராதி⁴தாயா꞉ தே³வதாதன்வா꞉
காமான் ஈப்ஸிதான் மயைவ பரமேஶ்வரேண ஸர்வஜ்ஞேன கர்மப²லவிபா⁴க³ஜ்ஞதயா
விஹிதான் நிர்மிதான் தான், ஹி யஸ்மாத் தே ப⁴க³வதா விஹிதா꞉ காமா꞉ தஸ்மாத் தான்
அவஶ்யம்ʼ லப⁴தே இத்யர்த²꞉ । “ஹிதான்” இதி பத³ச்சே²தே³ ஹிதத்வம்ʼ
காமாநாமுபசரிதம்ʼ கல்ப்யம் ; ந ஹி காமா ஹிதா꞉ கஸ்யசித் ॥ யஸ்மாத்
அந்தவத்ஸாத⁴நவ்யாபாரா அவிவேகின꞉ காமினஶ்ச தே, அத꞉ —
அந்தவத்து ப²லம்ʼ தேஷாம்ʼ தத்³ப⁴வத்யல்பமேத⁴ஸாம் ।
தே³வாந்தே³வயஜோ யாந்தி மத்³ப⁴க்தா யாந்தி மாமபி ॥ 7-23 ॥
அந்தவத் விநாஶி து ப²லம்ʼ தேஷாம்ʼ தத் ப⁴வதி அல்பமேத⁴ஸாம்ʼ அல்பப்ரஜ்ஞானாம் ।
தே³வாந்தே³வயஜோ யாந்தி தே³வான் யஜந்த இதி தே³வயஜ꞉, தே தே³வான் யாந்தி, மத்³ப⁴க்தா
யாந்தி மாமபி । ஏவம்ʼ ஸமானே அபி ஆயாஸே மாமேவ ந ப்ரபத்³யந்தே அனந்தப²லாய,
அஹோ க²லு கஷ்டம்ʼ வர்தந்தே, இத்யனுக்ரோஶம்ʼ த³ர்ஶயதி ப⁴க³வான் ॥ கிந்நிமித்தம்ʼ
மாமேவ ந ப்ரபத்³யந்தே இத்யுச்யதே —
அவ்யக்தம்ʼ வ்யக்திமாபன்னம்ʼ மன்யந்தே மாமபு³த்³த⁴ய꞉ ।
பரம்ʼ பா⁴வமஜானந்தோ மமாவ்யயமனுத்தமம் ॥ 7-24 ॥
அவ்யக்தம்ʼ அப்ரகாஶம்ʼ வ்யக்திம்ʼ ஆபன்னம்ʼ ப்ரகாஶம்ʼ க³தம்ʼ இதா³னீம்ʼ மன்யந்தே
மாம்ʼ நித்யப்ரஸித்³த⁴மீஶ்வரமபி ஸந்தம்ʼ அபு³த்³த⁴ய꞉ அவிவேகின꞉ பரம்ʼ பா⁴வம்ʼ
பரமாத்மஸ்வரூபம்ʼ அஜானந்த꞉ அவிவேகின꞉ மம அவ்யயம்ʼ வ்யயரஹிதம்ʼ அனுத்தமம்ʼ
நிரதிஶயம்ʼ மதீ³யம்ʼ பா⁴வமஜானந்த꞉ மன்யந்தே இத்யர்த²꞉ ॥ தத³ஜ்ஞானம்ʼ
கிந்நிமித்தமித்யுச்யதே —
நாஹம்ʼ ப்ரகாஶ꞉ ஸர்வஸ்ய யோக³மாயாஸமாவ்ருʼத꞉ ।
மூடோ⁴(அ)யம்ʼ நாபி⁴ஜானாதி லோகோ மாமஜமவ்யயம் ॥ 7-25 ॥
ந அஹம்ʼ ப்ரகாஶ꞉ ஸர்வஸ்ய லோகஸ்ய, கேஷாஞ்சிதே³வ மத்³ப⁴க்தானாம்ʼ ப்ரகாஶ꞉
அஹமித்யபி⁴ப்ராய꞉ । யோக³மாயாஸமாவ்ருʼத꞉ யோக³꞉ கு³ணானாம்ʼ யுக்தி꞉ க⁴டனம்ʼ
ஸைவ மாயா யோக³மாயா, தயா யோக³மாயயா ஸமாவ்ருʼத꞉, ஸஞ்ச²ன்ன꞉ இத்யர்த²꞉ ।
அத ஏவ மூடோ⁴ லோக꞉ அயம்ʼ ந அபி⁴ஜானாதி மாம்ʼ அஜம்ʼ அவ்யயம் ॥ யயா யோக³மாயயா
ஸமாவ்ருʼதம்ʼ மாம்ʼ லோக꞉ நாபி⁴ஜானாதி, நாஸௌ யோக³மாயா மதீ³யா ஸதீ மம ஈஶ்வரஸ்ய
மாயாவினோ ஜ்ஞானம்ʼ ப்ரதிப³த்⁴னாதி, யதா² அன்யஸ்யாபி மாயாவின꞉
மாயாஜ்ஞானம்ʼ தத்³வத் ॥ யத꞉ ஏவம், அத꞉ —
வேதா³ஹம்ʼ ஸமதீதானி வர்தமானானி சார்ஜுன ।
ப⁴விஷ்யாணி ச பூ⁴தானி மாம்ʼ து வேத³ ந கஶ்சன ॥ 7-26 ॥
அஹம்ʼ து வேத³ ஜானே ஸமதீதானி ஸமதிக்ராந்தானி பூ⁴தானி, வர்தமானானி ச அர்ஜுன,
ப⁴விஷ்யாணி ச பூ⁴தானி வேத³ அஹம் । மாம்ʼ து வேத³ ந கஶ்சன மத்³ப⁴க்தம்ʼ
மச்ச²ரணம்ʼ ஏகம்ʼ முக்த்வா ; மத்தத்த்வவேத³நாபா⁴வாதே³வ ந மாம்ʼ ப⁴ஜதே ॥ கேன
புன꞉ மத்தத்த்வவேத³னப்ரதிப³ந்தே⁴ன ப்ரதிப³த்³தா⁴னி ஸந்தி ஜாயமானானி ஸர்வபூ⁴தானி
மாம்ʼ ந வித³ந்தி இத்யபேக்ஷாயாமித³மாஹ —
இச்சா²த்³வேஷஸமுத்தே²ன த்³வந்த்³வமோஹேன பா⁴ரத ।
ஸர்வபூ⁴தானி ஸம்மோஹம்ʼ ஸர்கே³ யாந்தி பரந்தப ॥ 7-27 ॥
இச்சா²த்³வேஷஸமுத்தே²ன இச்சா² ச த்³வேஷஶ்ச இச்சா²த்³வேஷௌ தாப்⁴யாம்ʼ
ஸமுத்திஷ்ட²தீதி இச்சா²த்³வேஷஸமுத்த²꞉ தேன இச்சா²த்³வேஷஸமுத்தே²ன ।
கேனேதி விஶேஷாபேக்ஷாயாமித³மாஹ — த்³வந்த்³வமோஹேன த்³வந்த்³வநிமித்த꞉
மோஹ꞉ த்³வந்த்³வமோஹ꞉ தேன । தாவேவ இச்சா²த்³வேஷௌ ஶீதோஷ்ணவத்
பரஸ்பரவிருத்³தௌ⁴ ஸுக²து³꞉க²தத்³தே⁴துவிஷயௌ யதா²காலம்ʼ
ஸர்வபூ⁴தை꞉ ஸம்ப³த்⁴யமானௌ த்³வந்த்³வஶப்³தே³ன அபி⁴தீ⁴யேதே । யத்ர
யதா³ இச்சா²த்³வேஷௌ ஸுக²து³꞉க²தத்³தே⁴துஸம்ப்ராப்த்யா லப்³தா⁴த்மகௌ
ப⁴வத꞉, ததா³ தௌ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ப்ரஜ்ஞாயா꞉ ஸ்வவஶாபாத³னத்³வாரேண
பரமார்தா²த்மதத்த்வவிஷயஜ்ஞானோத்பத்தி-ப்ரதிப³ந்த⁴காரணம்ʼ மோஹம்ʼ ஜனயத꞉ । ந
ஹி இச்சா²த்³வேஷதோ³ஷவஶீக்ருʼதசித்தஸ்ய யதா²பூ⁴தார்த²விஷயஜ்ஞானமுத்பத்³யதே
ப³ஹிரபி ; கிமு வக்தவ்யம்ʼ தாப்⁴யாமாவிஷ்டபு³த்³தே⁴꞉ ஸம்மூட⁴ஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மனி
ப³ஹுப்ரதிப³ந்தே⁴ ஜ்ஞானம்ʼ நோத்பத்³யத இதி । அத꞉ தேன இச்சா²த்³வேஷஸமுத்தே²ன
த்³வந்த்³வமோஹேன, பா⁴ரத ப⁴ரதான்வயஜ, ஸர்வபூ⁴தானி ஸம்மோஹிதானி ஸந்தி ஸம்மோஹம்ʼ
ஸம்மூட⁴தாம்ʼ ஸர்கே³ ஜன்மனி, உத்பத்திகாலே இத்யேதத், யாந்தி க³ச்ச²ந்தி ஹே பரந்தப ।
மோஹவஶான்யேவ ஸர்வபூ⁴தானி ஜாயமானானி ஜாயந்தே இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । யத꞉ ஏவம்,
அத꞉ தேன த்³வந்த்³வமோஹேன ப்ரதிப³த்³த⁴ப்ரஜ்ஞானானி ஸர்வபூ⁴தானி ஸம்மோஹிதானி
மாமாத்மபூ⁴தம்ʼ ந ஜானந்தி ; அத ஏவ ஆத்மபா⁴வே மாம்ʼ ந ப⁴ஜந்தே ॥ கே புன꞉
அனேன த்³வந்த்³வமோஹேன நிர்முக்தா꞉ ஸந்த꞉ த்வாம்ʼ விதி³த்வா யதா²ஶாஸ்த்ரமாத்மபா⁴வேன
ப⁴ஜந்தே இத்யபேக்ஷிதமர்த²ம்ʼ த³ர்ஶிதும்ʼ உச்யதே —
யேஷாம்ʼ த்வந்தக³தம்ʼ பாபம்ʼ ஜனானாம்ʼ புண்யகர்மணாம் ।
தே த்³வந்த்³வமோஹநிர்முக்தா ப⁴ஜந்தே மாம்ʼ த்³ருʼட⁴வ்ரதா꞉ ॥ 7-28 ॥
யேஷாம்ʼ து புன꞉ அந்தக³தம்ʼ ஸமாப்தப்ராயம்ʼ க்ஷீணம்ʼ பாபம்ʼ ஜனானாம்ʼ புண்யகர்மணாம்ʼ
புண்யம்ʼ கர்ம யேஷாம்ʼ ஸத்த்வஶுத்³தி⁴காரணம்ʼ வித்³யதே தே புண்யகர்மாண꞉ தேஷாம்ʼ
புண்யகர்மணாம், தே த்³வந்த்³வமோஹநிர்முக்தா꞉ யதோ²க்தேன த்³வந்த்³வமோஹேன நிர்முக்தா꞉
ப⁴ஜந்தே மாம்ʼ பரமாத்மானம்ʼ த்³ருʼட⁴வ்ரதா꞉ । “ஏவமேவ பரமார்த²தத்த்வம்ʼ
நான்யதா²” இத்யேவம்ʼ ஸர்வபரித்யாக³வ்ரதேன நிஶ்சிதவிஜ்ஞானா꞉ த்³ருʼட⁴வ்ரதா꞉
உச்யந்தே ॥ தே கிமர்த²ம்ʼ ப⁴ஜந்தே இத்யுச்யதே —
ஜராமரணமோக்ஷாய மாமாஶ்ரித்ய யதந்தி யே ।
தே ப்³ரஹ்ம தத்³விது³꞉ க்ருʼத்ஸ்னமத்⁴யாத்மம்ʼ கர்ம சாகி²லம் ॥ 7-29 ॥
ஜராமரணமோக்ஷாய ஜராமரணயோ꞉ மோக்ஷார்த²ம்ʼ மாம்ʼ பரமேஶ்வரம்ʼ ஆஶ்ரித்ய
மத்ஸமாஹிதசித்தா꞉ ஸந்த꞉ யதந்தி ப்ரயதந்தே யே, தே யத் ப்³ரஹ்ம பரம்ʼ தத்
விது³꞉ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ அத்⁴யாத்மம்ʼ ப்ரத்யகா³த்மவிஷயம்ʼ வஸ்து தத் விது³꞉,
கர்ம ச அகி²லம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ விது³꞉ ॥
ஸாதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வம்ʼ மாம்ʼ ஸாதி⁴யஜ்ஞம்ʼ ச யே விது³꞉ ।
ப்ரயாணகாலே(அ)பி ச மாம்ʼ தே விது³ர்யுக்தசேதஸ꞉ ॥ 7-30 ॥
ஸாதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வம்ʼ அதி⁴பூ⁴தம்ʼ ச அதி⁴தை³வம்ʼ ச அதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வம்,
ஸஹ அதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வேன வர்ததே இதி ஸாதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வம்ʼ ச மாம்ʼ யே விது³꞉,
ஸாதி⁴யஜ்ஞம்ʼ ச ஸஹ அதி⁴யஜ்ஞேன ஸாதி⁴யஜ்ஞம்ʼ யே விது³꞉, ப்ரயாணகாலே
மரணகாலே அபி ச மாம்ʼ தே விது³꞉ யுக்தசேதஸ꞉ ஸமாஹிதசித்தா இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ ஜ்ஞானவிஜ்ஞானயோகோ³ நாம ஸப்தமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥7 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே ஜ்ஞான-விஜ்ஞான-யோக³꞉ நாம ஸப்தம꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ அஷ்டமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
“தே ப்³ரஹ்ம தத்³விது³꞉ க்ருʼத்ஸ்னம்” (ப⁴. கீ³. 7-29) இத்யாதி³னா ப⁴க³வதா
அர்ஜுனஸ்ய ப்ரஶ்னபீ³ஜானி உபதி³ஷ்டானி । அத꞉ தத்ப்ரஶ்னார்த²ம்ʼ அர்ஜுன꞉ உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
கிம்ʼ தத்³ப்³ரஹ்ம கிமத்⁴யாத்மம்ʼ கி கர்ம புருஷோத்தம ।
அதி⁴பூ⁴தம்ʼ ச கிம்ʼ ப்ரோக்தமதி⁴தை³வம்ʼ கிமுச்யதே ॥ 8-1 ॥
அதி⁴யஜ்ஞ꞉ கத²ம்ʼ கோ(அ)த்ர தே³ஹே(அ)ஸ்மின்மது⁴ஸூத³ன ।
ப்ரயாணகாலே ச கத²ம்ʼ ஜ்ஞேயோ(அ)ஸி நியதாத்மபி⁴꞉ ॥ 8-2 ॥
ஏஷாம்ʼ ப்ரஶ்னானாம்ʼ யதா²க்ரமம்ʼ நிர்ணயாய ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
அக்ஷரம்ʼ ப்³ரஹ்ம பரமம்ʼ ஸ்வபா⁴வோ(அ)த்⁴யாத்மமுச்யதே ।
பூ⁴தபா⁴வோத்³ப⁴வகரோ விஸர்க³꞉ கர்மஸஞ்ஜ்ஞித꞉ ॥ 8-3 ॥
அக்ஷரம்ʼ ந க்ஷரதீதி அக்ஷரம்ʼ பரமாத்மா, “ஏதஸ்ய வா அக்ஷரஸ்ய
ப்ரஶாஸனே கா³ர்கி³” (ப்³ருʼ. உ. 3-8-9) இதி ஶ்ருதே꞉ । ஓங்காரஸ்ய ச
“ஓமித்யேகாக்ஷரம்ʼ ப்³ரஹ்ம” (ப⁴. கீ³. 8-13) இதி பரேண விஶேஷணாத்
அக்³ரஹணம் । பரமம்ʼ இதி ச நிரதிஶயே ப்³ரஹ்மணி அக்ஷரே உபபன்னதரம்
விஶேஷணம் । தஸ்யைவ பரஸ்ய ப்³ரஹ்மண꞉ ப்ரதிதே³ஹம்ʼ ப்ரத்யகா³த்மபா⁴வ꞉
ஸ்வபா⁴வ꞉, ஸ்வோ பா⁴வ꞉ ஸ்வபா⁴வ꞉ அத்⁴யாத்மம்ʼ உச்யதே । ஆத்மானம்ʼ தே³ஹம்ʼ அதி⁴க்ருʼத்ய
ப்ரத்யகா³த்மதயா ப்ரவ்ருʼத்தம்ʼ பரமார்த²ப்³ரஹ்மாவஸானம்ʼ வஸ்து ஸ்வபா⁴வ꞉
அத்⁴யாத்மம்ʼ உச்யதே அத்⁴யாத்மஶப்³தே³ன அபி⁴தீ⁴யதே । பூ⁴தபா⁴வோத்³ப⁴வகர꞉
பூ⁴தானாம்ʼ பா⁴வ꞉ பூ⁴தபா⁴வ꞉ தஸ்ய உத்³ப⁴வ꞉ பூ⁴தபா⁴வோத்³ப⁴வ꞉ தம்ʼ கரோதீதி
பூ⁴தபா⁴வோத்³ப⁴வகர꞉, பூ⁴தவஸ்தூத்பத்திகர இத்யர்த²꞉ । விஸர்க³꞉ விஸர்ஜனம்ʼ
தே³வதோத்³தே³ஶேன சருபுரோடா³ஶாதே³꞉ த்³ரவ்யஸ்ய பரித்யாக³꞉ ; ஸ ஏஷ விஸர்க³லக்ஷணோ
யஜ்ஞ꞉ கர்மஸஞ்ஜ்ஞித꞉ கர்மஶப்³தி³த இத்யேதத் । ஏதஸ்மாத் ஹி பீ³ஜபூ⁴தாத்
வ்ருʼஷ்ட்யாதி³க்ரமேண ஸ்தா²வரஜங்க³மானி பூ⁴தானி உத்³ப⁴வந்தி ॥
அதி⁴பூ⁴தம்ʼ க்ஷரோ பா⁴வ꞉ புருஷஶ்சாதி⁴தை³வதம் ।
அதி⁴யஜ்ஞோ(அ)ஹமேவாத்ர தே³ஹே தே³ஹப்⁴ருʼதாம்ʼ வர ॥ 8-4 ॥
அதி⁴பூ⁴தம்ʼ ப்ராணிஜாதம்ʼ அதி⁴க்ருʼத்ய ப⁴வதீதி । கோ(அ)ஸௌ ? க்ஷர꞉ க்ஷரதீதி
க்ஷர꞉ விநாஶீ, பா⁴வ꞉ யத்கிஞ்சித் ஜனிமத் வஸ்து இத்யர்த²꞉ । புருஷ꞉ பூர்ணம்
அனேன ஸர்வமிதி, புரி ஶயனாத் வா, புருஷ꞉ ஆதி³த்யாந்தர்க³தோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴꞉,
ஸர்வப்ராணிகரணானாம்ʼ அனுக்³ராஹக꞉, ஸ꞉ அதி⁴தை³வதம் । அதி⁴யஜ்ஞ꞉
ஸர்வயஜ்ஞாபி⁴மானினீ விஷ்ண்வாக்²யா தே³வதா, ”யஜ்ஞோ வை விஷ்ணு꞉”
(தை. ஸம்ʼ. 1-7-4) இதி ஶ்ருதே꞉ । ஸ ஹி விஷ்ணு꞉ அஹமேவ ; அத்ர அஸ்மின் தே³ஹே யோ
யஜ்ஞ꞉ தஸ்ய அஹம்ʼ அதி⁴யஜ்ஞ꞉ ; யஜ்ஞோ ஹி தே³ஹநிர்வர்த்யத்வேன தே³ஹஸமவாயீ
இதி தே³ஹாதி⁴கரணோ ப⁴வதி, தே³ஹப்⁴ருʼதாம்ʼ வர ॥
அந்தகாலே ச மாமேவ ஸ்மரன்முக்த்வா கலேப³ரம் ।
ய꞉ ப்ரயாதி ஸ மத்³பா⁴வம்ʼ யாதி நாஸ்த்யத்ர ஸம்ʼஶய꞉ ॥ 8-5 ॥
அந்தகாலே மரணகாலே ச மாமேவ பரமேஶ்வரம்ʼ விஷ்ணும்ʼ ஸ்மரன் முக்த்வா பரித்யஜ்ய
கலேப³ரம்ʼ ஶரீரம்ʼ ய꞉ ப்ரயாதி க³ச்ச²தி, ஸ꞉ மத்³பா⁴வம்ʼ வைஷ்ணவம்ʼ தத்த்வம்ʼ
யாதி । நாஸ்தி ந வித்³யதே அத்ர அஸ்மின் அர்தே² ஸம்ʼஶய꞉ — யாதி வா ந வா இதி ॥
ந மத்³விஷய ஏவ அயம்ʼ நியம꞉ । கிம்ʼ தர்ஹி ? —
யம்ʼ யம்ʼ வாபி ஸ்மரன்பா⁴வம்ʼ த்யஜத்யந்தே கலேப³ரம் ।
தம்ʼ தமேவைதி கௌந்தேய ஸதா³ தத்³பா⁴வபா⁴வித꞉ ॥ 8-6 ॥
யம்ʼ யம்ʼ வாபி யம்ʼ யம்ʼ பா⁴வம்ʼ தே³வதாவிஶேஷம்ʼ ஸ்மரன் சிந்தயன் த்யஜதி
பரித்யஜதி அந்தே அந்தகாலே ப்ராணவியோக³காலே கலேப³ரம்ʼ ஶரீரம்ʼ தம்ʼ தமேவ
ஸ்ம்ருʼதம்ʼ பா⁴வமேவ ஏதி நான்யம்ʼ கௌந்தேய, ஸதா³ ஸர்வதா³ தத்³பா⁴வபா⁴வித꞉ தஸ்மின்
பா⁴வ꞉ தத்³பா⁴வ꞉ ஸ பா⁴வித꞉ ஸ்மர்யமாணதயா அப்⁴யஸ்த꞉ யேன ஸ꞉ தத்³பா⁴வபா⁴வித꞉
ஸன் ॥ யஸ்மாத் ஏவம்ʼ அந்த்யா பா⁴வனா தே³ஹாந்தரப்ராப்தௌ காரணம்ʼ —
தஸ்மாத்ஸர்வேஷு காலேஷு மாமனுஸ்மர யுத்⁴ய ச ।
மய்யர்பிதமனோபு³த்³தி⁴ர்மாமேவைஷ்யஸ்யஸம்ʼஶய꞉ ॥ 8-7 ॥
தஸ்மாத் ஸர்வேஷு காலேஷு மாம்ʼ அனுஸ்மர யதா²ஶாஸ்த்ரம் । யுத்⁴ய ச யுத்³த⁴ம்ʼ
ச ஸ்வத⁴ர்மம்ʼ குரு । மயி வாஸுதே³வே அர்பிதே மனோபு³த்³தீ⁴ யஸ்ய தவ ஸ த்வம்ʼ
மயி அர்பிதமனோபு³த்³தி⁴꞉ ஸன் மாமேவ யதா²ஸ்ம்ருʼதம்ʼ ஏஷ்யஸி ஆக³மிஷ்யஸி ;
அஸம்ʼஶய꞉ ந ஸம்ʼஶய꞉ அத்ர வித்³யதே ॥ கிஞ்ச–
அப்⁴யாஸயோக³யுக்தேன சேதஸா நான்யகா³மினா ।
பரமம்ʼ புருஷம்ʼ தி³வ்யம்ʼ யாதி பார்தா²னுசிந்தயன் ॥ 8-8 ॥
அப்⁴யாஸயோக³யுக்தேன மயி சித்தஸமர்பணவிஷயபூ⁴தே ஏகஸ்மின்
துல்யப்ரத்யயாவ்ருʼத்திலக்ஷண꞉ விலக்ஷணப்ரத்யயானந்தரித꞉ அப்⁴யாஸ꞉
ஸ சாப்⁴யாஸோ யோக³꞉ தேன யுக்தம்ʼ தத்ரைவ வ்யாப்ருʼதம்ʼ யோகி³ன꞉ சேத꞉ தேன,
சேதஸா நான்யகா³மினா ந அன்யத்ர விஷயாந்தரே க³ந்தும்ʼ ஶீலம்ʼ அஸ்யேதி நான்யகா³மி
தேன நான்யகா³மினா, பரமம்ʼ நிரதிஶயம்ʼ புருஷம்ʼ தி³வ்யம்ʼ தி³வி ஸூர்யமண்ட³லே
ப⁴வம்ʼ யாதி க³ச்ச²தி ஹே பார்த² அனுசிந்தயன் ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶம்ʼ அனுத்⁴யாயன்
இத்யேதத் ॥ கிம்ʼவிஶிஷ்டம்ʼ ச புருஷம்ʼ யாதி இதி உச்யதே —
கவிம்ʼ புராணமனுஶாஸிதாரமணோரணீயாம்ʼஸமனுஸ்மரேத்³ய꞉ ।
ஸர்வஸ்ய தா⁴தாரமசிந்த்யரூபமாதி³த்யவர்ணம்ʼ தமஸ꞉ பரஸ்தாத் ॥ 8-9 ॥
கவிம்ʼ க்ராந்தத³ர்ஶினம்ʼ ஸர்வஜ்ஞம்ʼ புராணம்ʼ சிரந்தனம்ʼ அனுஶாஸிதாரம்ʼ
ஸர்வஸ்ய ஜக³த꞉ ப்ரஶாஸிதாரம்ʼ அணோ꞉ ஸூக்ஷ்மாத³பி அணீயாம்ʼஸம்ʼ ஸூக்ஷ்மதரம்
அனுஸ்மரேத் அனுசிந்தயேத் ய꞉ கஶ்சித், ஸர்வஸ்ய கர்மப²லஜாதஸ்ய தா⁴தாரம்ʼ
விதா⁴தாரம்ʼ விசித்ரதயா ப்ராணிப்⁴யோ விப⁴க்தாரம், அசிந்த்யரூபம்ʼ ந அஸ்ய ரூபம்ʼ
நியதம்ʼ வித்³யமானமபி கேனசித் சிந்தயிதும்ʼ ஶக்யதே இதி அசிந்த்யரூப꞉ தம்,
ஆதி³த்யவர்ணம்ʼ ஆதி³த்யஸ்யேவ நித்யசைதன்யப்ரகாஶோ வர்ணோ யஸ்ய தம்ʼ ஆதி³த்யவர்ணம்,
தமஸ꞉ பரஸ்தாத் அஜ்ஞானலக்ஷணாத் மோஹாந்த⁴காராத் பரம்ʼ தம்ʼ அனுசிந்தயன் யாதி
இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥ கிஞ்ச —
ப்ரயாணகாலே மனஸாசலேன ப⁴க்த்யா யுக்தோ யோக³ப³லேன சைவ ।
ப்⁴ருவோர்மத்⁴யே ப்ராணமாவேஶ்ய ஸம்ய க்ஸ தம்ʼ பரம்ʼ புருஷமுபைதி தி³வ்யம் ॥ 8-10 ॥
ப்ரயாணகாலே மரணகாலே மனஸா அசலேன சலனவர்ஜிதேன
ப⁴க்த்யா யுக்த꞉ ப⁴ஜனம்ʼ ப⁴க்தி꞉ தயா யுக்த꞉ யோக³ப³லேன சைவ யோக³ஸ்ய
ப³லம்ʼ யோக³ப³லம்ʼ ஸமாதி⁴ஜஸம்ʼஸ்காரப்ரசயஜனிதசித்தஸ்தை²ர்யலக்ஷணம்ʼ
யோக³ப³லம்ʼ தேன ச யுக்த꞉ இத்யர்த²꞉, பூர்வம்ʼ ஹ்ருʼத³யபுண்ட³ரீகே வஶீக்ருʼத்ய
சித்தம்ʼ தத꞉ ஊர்த்⁴வகா³மின்யா நாட்³யா பூ⁴மிஜயக்ரமேண ப்⁴ருவோ꞉ மத்⁴யே ப்ராணம்
ஆவேஶ்ய ஸ்தா²பயித்வா ஸம்யக் அப்ரமத்த꞉ ஸன், ஸ꞉ ஏவம்ʼ வித்³வான் யோகீ³ “கவிம்ʼ
புராணம்” (ப⁴. கீ³. 8-9) இத்யாதி³லக்ஷணம்ʼ தம்ʼ பரம்ʼ பரதரம்ʼ புருஷம்
உபைதி ப்ரதிபத்³யதே தி³வ்யம்ʼ த்³யோதனாத்மகம் ॥ புனரபி வக்ஷ்யமாணேன உபாயேன
ப்ரதிபித்ஸிதஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ வேத³வித்³வத³நாதி³விஶேஷணவிஶேஷ்யஸ்ய அபி⁴தா⁴னம்ʼ
கரோதி ப⁴க³வான் —
யத³க்ஷரம்ʼ வேத³விதோ³ வத³ந்தி விஶந்தி யத்³யதயோ வீதராகா³꞉ ।
யதி³ச்ச²ந்தோ ப்³ரஹ்மசர்யம்ʼ சரந்தி தத்தே பத³ம்ʼ ஸங்க்³ரஹேண ப்ரவக்ஷ்யே ॥ 8-11 ॥
யத் அக்ஷரம்ʼ ந க்ஷரதீதி அக்ஷரம்ʼ அவிநாஶி வேத³வித³꞉ வேதா³ர்த²ஜ்ஞா꞉
வத³ந்தி, “தத்³வா ஏதத³க்ஷரம்ʼ கா³ர்கி³ ப்³ராஹ்மணா அபி⁴வத³ந்தி”
(ப்³ருʼ. உ. 3-8-8) இதி ஶ்ருதே꞉, ஸர்வவிஶேஷநிவர்தகத்வேன அபி⁴வத³ந்தி
“அஸ்தூ²லமனணு” இத்யாதி³ । கிஞ்ச — விஶந்தி ப்ரவிஶந்தி
ஸம்யக்³த³ர்ஶனப்ராப்தௌ ஸத்யாம்ʼ யத் யதய꞉ யதனஶீலா꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉ வீதராகா³꞉
வீத꞉ விக³த꞉ ராக³꞉ யேப்⁴ய꞉ தே வீதராகா³꞉ । யச்ச அக்ஷரமிச்ச²ந்த꞉ —
ஜ்ஞாதும்ʼ இதி வாக்யஶேஷ꞉ — ப்³ரஹ்மசர்யம்ʼ கு³ரௌ சரந்தி ஆசரந்தி, தத்
தே பத³ம்ʼ தத் அக்ஷராக்²யம்ʼ பத³ம்ʼ பத³னீயம்ʼ தே தவ ஸங்க்³ரஹேண ஸங்க்³ரஹ꞉
ஸங்க்ஷேப꞉ தேன ஸங்க்ஷேபேண ப்ரவக்ஷ்யே கத²யிஷ்யாமி ॥ “ஸ யோ ஹ வை
தத்³ப⁴க³வன்மனுஷ்யேஷு ப்ராயணாந்தமோங்காரமபி⁴த்⁴யாயீத கதமம்ʼ வாவ ஸ தேன
லோகம்ʼ ஜயதீதி ।” (ப்ர. உ. 5-1) “தஸ்மை ஸ ஹோவாச ஏதத்³வை
ஸத்யகாம பரம்ʼ சாபரம்ʼ ச ப்³ரஹ்ம யதோ³ங்கார꞉” (ப்ர. உ. 5-2)
இத்யுபக்ரம்ய “ய꞉ புனரேதம்ʼ த்ரிமாத்ரேணோமித்யேதேனைவாக்ஷரேண
பரம்ʼ புருஷமபி⁴த்⁴யாயீத — ஸ ஸாமபி⁴ருன்னீயதே ப்³ரஹ்மலோகம்”
(ப்ர. உ. 5-5) இத்யாதி³னா வசனேன, “அன்யத்ர த⁴ர்மாத³ன்யத்ராத⁴ர்மாத்”
(க. உ. 1-2-14) இதி ச உபக்ரம்ய “ஸர்வே வேதா³ யத்பத³மாமனந்தி ।
தபாம்ʼஸி ஸர்வாணி ச யத்³வத³ந்தி । யதி³ச்ச²ந்தோ ப்³ரஹ்மசர்யம்ʼ சரந்தி தத்தே
பத³ம்ʼ ஸங்க்³ரஹேண ப்³ரவீம்யோமித்யேதத்” (க. உ. 1-2-15) இத்யாதி³பி⁴ஶ்ச
வசனை꞉ பரஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ வாசகரூபேண, ப்ரதிமாவத் ப்ரதீகரூபேண வா,
பரப்³ரஹ்மப்ரதிபத்திஸாத⁴னத்வேன மந்த³மத்⁴யமபு³த்³தீ⁴னாம்ʼ விவக்ஷிதஸ்ய
ஓங்காரஸ்ய உபாஸனம்ʼ காலாந்தரே முக்திப²லம்ʼ உக்தம்ʼ யத், ததே³வ இஹாபி “கவிம்ʼ
புராணமனுஶாஸிதாரம்” (ப⁴. கீ³. 8-9) “யத³க்ஷரம்ʼ வேத³விதோ³
வத³ந்தி” (ப⁴. கீ³. 8-11) இதி ச உபன்யஸ்தஸ்ய பரஸ்ய ப்³ரஹ்மண꞉
பூர்வோக்தரூபேண ப்ரதிபத்த்யுபாயபூ⁴தஸ்ய ஓங்காரஸ்ய காலாந்தரமுக்திப²லம்
உபாஸனம்ʼ யோக³தா⁴ரணாஸஹிதம்ʼ வக்தவ்யம், ப்ரஸக்தானுப்ரஸக்தம்ʼ ச யத்கிஞ்சித்,
இத்யேவமர்த²꞉ உத்தரோ க்³ரந்த² ஆரப்⁴யதே —
ஸர்வத்³வாராணி ஸம்ʼயம்ய மனோ ஹ்ருʼதி³ நிருத்⁴ய ச ।
மூர்த்⁴ன்யாதா⁴யாத்மன꞉ ப்ராணமாஸ்தி²தோ யோக³தா⁴ரணாம் ॥ 8-12 ॥
ஸர்வத்³வாராணி ஸர்வாணி ச தானி த்³வாராணி ச ஸர்வத்³வாராணி உபலப்³தௌ⁴,
தானி ஸர்வாணி ஸம்ʼயம்ய ஸம்ʼயமனம்ʼ க்ருʼத்வா மன꞉ ஹ்ருʼதி³ ஹ்ருʼத³யபுண்ட³ரீகே
நிருத்⁴ய நிரோத⁴ம்ʼ க்ருʼத்வா நிஷ்ப்ரசாரமாபாத்³ய, தத்ர வஶீக்ருʼதேன மனஸா
ஹ்ருʼத³யாத் ஊர்த்⁴வகா³மின்யா நாட்³யா ஊர்த்⁴வமாருஹ்ய மூர்த்⁴னிம்ʼ ஆதா⁴ய ஆத்மன꞉ ப்ராணம்ʼ
ஆஸ்தி²த꞉ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ யோக³தா⁴ரணாம்ʼ தா⁴ரயிதும் ॥ தத்ரைவ ச தா⁴ரயன் —
ஓமித்யேகாக்ஷரம்ʼ ப்³ரஹ்ம வ்யாஹரன்மாமனுஸ்மரன் ।
ய꞉ ப்ரயாதி த்யஜந்தே³ஹம்ʼ ஸ யாதி பரமாம்ʼ க³திம் ॥ 8-13 ॥
ஓமிதி ஏகாக்ஷரம்ʼ ப்³ரஹ்ம ப்³ரஹ்மண꞉ அபி⁴தா⁴னபூ⁴தம்ʼ ஓங்காரம்ʼ வ்யாஹரன்
உச்சாரயன், தத³ர்த²பூ⁴தம்ʼ மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ அனுஸ்மரன் அனுசிந்தயன் ய꞉
ப்ரயாதி ம்ரியதே, ஸ꞉ த்யஜன் பரித்யஜன் தே³ஹம்ʼ ஶரீரம்ʼ — “த்யஜன்
தே³ஹம்” இதி ப்ரயாணவிஶேஷணார்த²ம் தே³ஹத்யாகே³ன ப்ரயாணம்ʼ ஆத்மன꞉, ந
ஸ்வரூபநாஶேனேத்யர்த²꞉ — ஸ꞉ ஏவம்ʼ யாதி க³ச்ச²தி பரமாம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ
க³திம் ॥ கிஞ்ச —
அனன்யசேதா꞉ ஸததம்ʼ யோ மாம்ʼ ஸ்மரதி நித்யஶ꞉ ।
தஸ்யாஹம்ʼ ஸுலப⁴꞉ பார்த² நித்யயுக்தஸ்ய யோகி³ன꞉ ॥ 8-14 ॥
அனன்யசேதா꞉ ந அன்யவிஷயே சேத꞉ யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ அனன்யசேதா꞉, யோகீ³
ஸததம்ʼ ஸர்வதா³ ய꞉ மாம்ʼ பரமேஶ்வரம்ʼ ஸ்மரதி நித்யஶ꞉ । ஸததம்ʼ
இதி நைரந்தர்யம்ʼ உச்யதே, நித்யஶ꞉ இதி தீ³ர்க⁴காலத்வம்ʼ உச்யதே । ந
ஷண்மாஸம்ʼ ஸம்ʼவத்ஸரம்ʼ வா ; கிம்ʼ தர்ஹி ? யாவஜ்ஜீவம்ʼ நைரந்தர்யேண ய꞉
மாம்ʼ ஸ்மரதீத்யர்த²꞉ । தஸ்ய யோகி³ன꞉ அஹம்ʼ ஸுலப⁴꞉ ஸுகே²ன லப்⁴ய꞉ ஹே
பார்த², நித்யயுக்தஸ்ய ஸதா³ ஸமாஹிதசித்தஸ்ய யோகி³ன꞉ । யத꞉ ஏவம்,
அத꞉ அனன்யசேதா꞉ ஸன் மயி ஸதா³ ஸமாஹித꞉ ப⁴வேத் ॥ தவ ஸௌலப்⁴யேன
கிம்ʼ ஸ்யாத் இத்யுச்யதே ; ஶ்ருʼணு தத் மம ஸௌலப்⁴யேன யத் ப⁴வதி —
மாமுபேத்ய புனர்ஜன்ம து³꞉கா²லயமஶாஶ்வதம் ।
நாப்னுவந்தி மஹாத்மான꞉ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ பரமாம்ʼ க³தா꞉ ॥ 8-15 ॥
மாம்ʼ உபேத்ய மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ உபேத்ய மத்³பா⁴வமாபத்³ய புனர்ஜன்ம புனருத்பத்திம்ʼ
நாப்னுவந்தி ந ப்ராப்னுவந்தி । கிம்ʼவிஶிஷ்டம்ʼ புனர்ஜன்ம ந ப்ராப்னுவந்தி இதி,
தத்³விஶேஷணமாஹ — து³꞉கா²லயம்ʼ து³꞉கா²னாம்ʼ ஆத்⁴யாத்மிகாதீ³னாம்ʼ ஆலயம்ʼ
ஆஶ்ரயம்ʼ ஆலீயந்தே யஸ்மின் து³꞉கா²னி இதி து³꞉கா²லயம்ʼ ஜன்ம । ந கேவலம்ʼ
து³꞉கா²லயம், அஶாஶ்வதம் அனவஸ்தி²தஸ்வரூபம்ʼ ச । நாப்னுவந்தி ஈத்³ருʼஶம்ʼ
புனர்ஜன்ம மஹாத்மான꞉ யதய꞉ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ மோக்ஷாக்²யாம்ʼ பரமாம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ
க³தா꞉ ப்ராப்தா꞉ । யே புன꞉ மாம்ʼ ந ப்ராப்னுவந்தி தே புன꞉ ஆவர்தந்தே ॥ கிம்ʼ
புன꞉ த்வத்த꞉ அன்யத் ப்ராப்தா꞉ புனராவர்தந்தே இதி, உச்யதே —
ஆ ப்³ரஹ்மபு⁴வனால்லோகா꞉ புனராவர்தினோ(அ)ர்ஜுன ।
மாமுபேத்ய து கௌந்தேய புனர்ஜன்ம ந வித்³யதே ॥ 8-16 ॥
ஆ ப்³ரஹ்மபு⁴வனாத் ப⁴வந்தி அஸ்மின் பூ⁴தானி இதி பு⁴வனம், ப்³ரஹ்மணோ
பு⁴வனம்ʼ ப்³ரஹ்மபு⁴வனம், ப்³ரஹ்மலோக இத்யர்த²꞉, ஆ ப்³ரஹ்மபு⁴வனாத் ஸஹ
ப்³ரஹ்மபு⁴வனேன லோகா꞉ ஸர்வே புனராவர்தின꞉ புனராவர்தனஸ்வபா⁴வா꞉ ஹே
அர்ஜுன । மாம்ʼ ஏகம்ʼ உபேத்ய து கௌந்தேய புனர்ஜன்ம புனருத்பத்தி꞉ ந வித்³யதே ॥
ப்³ரஹ்மலோகஸஹிதா꞉ லோகா꞉ கஸ்மாத் புனராவர்தின꞉ ? காலபரிச்சி²ன்னத்வாத் ।
கத²ம் ? —
ஸஹஸ்ரயுக³பர்யந்தமஹர்யத்³ப்³ரஹ்மணோ விது³꞉ ।
ராத்ரிம்ʼ யுக³ஸஹஸ்ராந்தாம்ʼ தே(அ)ஹோராத்ரவிதோ³ ஜனா꞉ ॥ 8-17 ॥
ஸஹஸ்ரயுக³பர்யந்தம்ʼ ஸஹஸ்ராணி யுகா³னி பர்யந்த꞉ பர்யவஸானம்ʼ யஸ்ய அஹ்ன꞉
தத் அஹ꞉ ஸஹஸ்ரயுக³பர்யந்தம், ப்³ரஹ்மண꞉ ப்ரஜாபதே꞉ விராஜ꞉ விது³꞉, ராத்ரிம்
அபி யுக³ஸஹஸ்ராந்தாம்ʼ அஹ꞉பரிமாணாமேவ । கே விது³ரித்யாஹ — தே அஹோராத்ரவித³꞉
காலஸங்க்²யாவிதோ³ ஜனா꞉ இத்யர்த²꞉ । யத꞉ ஏவம்ʼ காலபரிச்சி²ன்னா꞉ தே, அத꞉
புனராவர்தினோ லோகா꞉ ॥ ப்ரஜாபதே꞉ அஹனி யத் ப⁴வதி ராத்ரௌ ச, தத் உச்யதே
—
அவ்யக்தாத்³வ்யக்தய꞉ ஸர்வா꞉ ப்ரப⁴வந்த்யஹராக³மே ।
ராத்ர்யாக³மே ப்ரலீயந்தே தத்ரைவாவ்யக்தஸஞ்ஜ்ஞகே ॥ 8-18 ॥
அவ்யக்தாத் அவ்யக்தம்ʼ ப்ரஜாபதே꞉ ஸ்வாபாவஸ்தா² தஸ்மாத் அவ்யக்தாத் வ்யக்தய꞉
வ்யஜ்யந்த இதி வ்யக்தய꞉ ஸ்தா²வரஜங்க³மலக்ஷணா꞉ ஸர்வா꞉ ப்ரஜா꞉
ப்ரப⁴வந்தி அபி⁴வ்யஜ்யந்தே, அஹ்ன꞉ ஆக³ம꞉ அஹராக³ம꞉ தஸ்மின் அஹராக³மே
காலே ப்³ரஹ்ம꞉ ப்ரபோ³த⁴காலே । ததா² ராத்ர்யாக³மே ப்³ரஹ்மண꞉ ஸ்வாபகாலே
ப்ரலீயந்தே ஸர்வா꞉ வ்யக்தய꞉ தத்ரைவ பூர்வோக்தே அவ்யக்தஸஞ்ஜ்ஞகே ॥
அக்ருʼதாப்⁴யாக³மக்ருʼதவிப்ரணாஶதோ³ஷபரிஹாரார்த²ம்,
ப³ந்த⁴மோக்ஷஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருʼத்திஸாப²ல்யப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்
அவித்³யாதி³க்லேஶமூலகர்மாஶயவஶாச்ச அவஶ꞉ பூ⁴தக்³ராம꞉ பூ⁴த்வா பூ⁴த்வா
ப்ரலீயதே இத்யத꞉ ஸம்ʼஸாரே வைராக்³யப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ ச இத³மாஹ —
பூ⁴தக்³ராம꞉ ஸ ஏவாயம்ʼ பூ⁴த்வா பூ⁴த்வா ப்ரலீயதே ।
ராத்ர்யாக³மே(அ)வஶ꞉ பார்த² ப்ரப⁴வத்யஹராக³மே ॥ 8-19 ॥
பூ⁴தக்³ராம꞉ பூ⁴தஸமுதா³ய꞉ ஸ்தா²வரஜங்க³மலக்ஷண꞉ ய꞉ பூர்வஸ்மின் கல்பே
ஆஸீத் ஸ ஏவ அயம்ʼ நான்ய꞉ । பூ⁴த்வா பூ⁴த்வா அஹராக³மே, ப்ரலீயதே புன꞉ புன꞉
ராத்ர்யாக³மே அஹ்ன꞉ க்ஷயே அவஶ꞉ அஸ்வதந்த்ர ஏவ, ஹே பார்த², ப்ரப⁴வதி ஜாயதே
அவஶ ஏவ அஹராக³மே ॥ யத் உபன்யஸ்தம்ʼ அக்ஷரம், தஸ்ய ப்ராப்த்யுபாயோ நிர்தி³ஷ்ட꞉
“ஓமித்யேகாக்ஷரம்ʼ ப்³ரஹ்ம” (ப⁴. கீ³. 8-13) இத்யாதி³னா । அத² இதா³னீம்
அக்ஷரஸ்யைவ ஸ்வரூபநிர்தி³தி³க்ஷயா இத³ம்ʼ உச்யதே, அனேன யோக³மார்கே³ண இத³ம்ʼ
க³ந்தவ்யமிதி —
பரஸ்தஸ்மாத்து பா⁴வோ(அ)ன்யோ(அ)வ்யக்தோ(அ)வ்யக்தாத்ஸனாதன꞉ ।
ய꞉ ஸ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு நஶ்யத்ஸு ந வினஶ்யதி ॥ 8-20 ॥
பர꞉ வ்யதிரிக்த꞉ பி⁴ன்ன꞉ ; குத꞉ ? தஸ்மாத் பூர்வோக்தாத் । து–ஶப்³த³꞉
அக்ஷரஸ்ய விவக்ஷிதஸ்ய அவ்யக்தாத் வைலக்ஷண்யவிஶேஷணார்த²꞉ ।
பா⁴வ꞉ அக்ஷராக்²யம்ʼ பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம । வ்யதிரிக்தத்வே ஸத்யபி
ஸாலக்ஷண்யப்ரஸங்கோ³(அ)ஸ்தீதி தத்³விநிவ்ருʼத்த்யர்த²ம் ஆஹ — அன்ய꞉
இதி । அன்ய꞉ விலக்ஷண꞉ । ஸ ச அவ்யக்த꞉ அனிந்த்³ரியகோ³சர꞉ ।
“பரஸ்தஸ்மாத்” இத்யுக்தம் ; கஸ்மாத் புன꞉ பர꞉ ? பூர்வோக்தாத்
பூ⁴தக்³ராமபீ³ஜபூ⁴தாத் அவித்³யாலக்ஷணாத் அவ்யக்தாத் । அன்ய꞉ விலக்ஷண꞉ பா⁴வ꞉
இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । ஸனாதன꞉ சிரந்தன꞉ ய꞉ ஸ꞉ பா⁴வ꞉ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு
ப்³ரஹ்மாதி³ஷு நஶ்யத்ஸு ந வினஶ்யதி ॥
அவ்யக்தோ(அ)க்ஷர இத்யுக்தஸ்தமாஹு꞉ பரமாம்ʼ க³திம் ।
யம்ʼ ப்ராப்ய ந நிவர்தந்தே தத்³தா⁴ம பரமம்ʼ மம ॥ 8-21 ॥
ஸோ(அ)ஸௌ அவ்யக்த꞉ அக்ஷர꞉ இத்யுக்த꞉, தமேவ அக்ஷரஸஞ்ஜ்ஞகம்ʼ அவ்யக்தம்ʼ
பா⁴வம்ʼ ஆஹு꞉ பரமாம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ க³திம் । யம்ʼ பரம்ʼ பா⁴வம்ʼ ப்ராப்ய க³த்வா
ந நிவர்தந்தே ஸம்ʼஸாராய, தத் தா⁴ம ஸ்தா²னம்ʼ பரமம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டம்ʼ மம,
விஷ்ணோ꞉ பரமம்ʼ பத³மித்யர்த²꞉ ॥ தல்லப்³தே⁴꞉ உபாய꞉ உச்யதே —
புருஷ꞉ ஸ பர꞉ பார்த² ப⁴க்த்யா லப்⁴யஸ்த்வனன்யயா ।
யஸ்யாந்த꞉ஸ்தா²னி பூ⁴தானி யேன ஸர்வமித³ம்ʼ ததம் ॥ 8-22 ॥
புருஷ꞉ புரி ஶயனாத் பூர்ணத்வாத்³வா, ஸ பர꞉ பார்த², பர꞉
நிரதிஶய꞉, யஸ்மாத் புருஷாத் ந பரம்ʼ கிஞ்சித் । ஸ꞉ ப⁴க்த்யா லப்⁴யஸ்து
ஜ்ஞானலக்ஷணயா அனன்யயா ஆத்மவிஷயயா । யஸ்ய புருஷஸ்ய அந்த꞉ஸ்தா²னி
மத்⁴யஸ்தா²னி பூ⁴தானி கார்யபூ⁴தானி ; கார்யம்ʼ ஹி காரணஸ்ய அந்தர்வர்தி ப⁴வதி ।
யேன புருஷேண ஸர்வம்ʼ இத³ம்ʼ ஜக³த் ததம்ʼ வ்யாப்தம் ஆகாஶேனேவ க⁴டாதி³ ॥
ப்ரக்ருʼதானாம்ʼ யோகி³னாம்ʼ ப்ரணவாவேஶிதப்³ரஹ்மபு³த்³தீ⁴னாம்ʼ காலாந்தரமுக்திபா⁴ஜாம்ʼ
ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்தயே உத்தரோ மார்கோ³ வக்தவ்ய இதி “யத்ர காலே”
இத்யாதி³ விவக்ஷிதார்த²ஸமர்பணார்த²ம்ʼ உச்யதே, ஆவ்ருʼத்திமார்கோ³பந்யாஸ꞉
இதரமார்க³ஸ்துத்யர்த²꞉ —
யத்ர காலே த்வனாவ்ருʼத்திமாவ்ருʼத்திம்ʼ சைவ யோகி³ன꞉ ।
ப்ரயாதா யாந்தி தம்ʼ காலம்ʼ வக்ஷ்யாமி ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ 8-23 ॥
யத்ர காலே ப்ரயாதா꞉ இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ । யத்ர யஸ்மின் காலே து
அனாவ்ருʼத்திம்ʼ அபுனர்ஜன்ம ஆவ்ருʼத்திம்ʼ தத்³விபரீதாம்ʼ சைவ । யோகி³ன꞉ இதி யோகி³ன꞉
கர்மிணஶ்ச உச்யந்தே, கர்மிணஸ்து கு³ணத꞉ — “கர்மயோகே³ன யோகி³னாம்”
(ப⁴. கீ³. 3-3) இதி விஶேஷணாத் — யோகி³ன꞉ । யத்ர காலே ப்ரயாதா꞉ ம்ருʼதா꞉
யோகி³ன꞉ அனாவ்ருʼத்திம்ʼ யாந்தி, யத்ர காலே ச ப்ரயாதா꞉ ஆவ்ருʼத்திம்ʼ யாந்தி, தம்ʼ
காலம்ʼ வக்ஷ்யாமி ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ தம்ʼ காலமாஹ —
அக்³நிர்ஜ்யோதிரஹ꞉ ஶுக்ல꞉ ஷண்மாஸா உத்தராயணம் ।
தத்ர ப்ரயாதா க³ச்ச²ந்தி ப்³ரஹ்ம ப்³ரஹ்மவிதோ³ ஜனா꞉ ॥ 8-24 ॥
அக்³னி꞉ காலாபி⁴மானினீ தே³வதா । ததா² ஜ்யோதிரபி தே³வதைவ காலாபி⁴மானினீ ।
அத²வா, அக்³நிஜ்யோதிஷீ யதா²ஶ்ருதே ஏவ தே³வதே । பூ⁴யஸா து நிர்தே³ஶோ
“யத்ர காலே” “தம்ʼ காலம்” இதி ஆம்ரவணவத் । ததா²
அஹ꞉ தே³வதா அஹரபி⁴மானினீ ; ஶுக்ல꞉ ஶுக்லபக்ஷதே³வதா ; ஷண்மாஸா
உத்தராயணம், தத்ராபி தே³வதைவ மார்க³பூ⁴தா இதி ஸ்தி²த꞉ அன்யத்ர
அயம்ʼ ந்யாய꞉ । தத்ர தஸ்மின் மார்கே³ ப்ரயாதா꞉ ம்ருʼதா꞉ க³ச்ச²ந்தி ப்³ரஹ்ம
ப்³ரஹ்மவிதோ³ ப்³ரஹ்மோபாஸகா꞉ ப்³ரஹ்மோபாஸனபரா ஜனா꞉ । “க்ரமேண”
இதி வாக்யஶேஷ꞉ । ந ஹி ஸத்³யோமுக்திபா⁴ஜாம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனநிஷ்டா²னாம்ʼ
க³தி꞉ ஆக³திர்வா க்வசித் அஸ்தி, “ந தஸ்ய ப்ராணா உத்க்ராமந்தி”
(ப்³ருʼ. உ. 4-4-6) இதி ஶ்ருதே꞉ । ப்³ரஹ்மஸம்ʼலீனப்ராணா ஏவ தே ப்³ரஹ்மமயா
ப்³ரஹ்மபூ⁴தா ஏவ தே ॥
தூ⁴மோ ராத்ரிஸ்ததா² க்ருʼஷ்ண꞉ ஷண்மாஸா த³க்ஷிணாயனம் ।
தத்ர சாந்த்³ரமஸம்ʼ ஜ்யோதிர்யோகீ³ ப்ராப்ய நிவர்ததே ॥ 8-25 ॥
தூ⁴மோ ராத்ரி꞉ தூ⁴மாபி⁴மானினீ ராத்ர்யபி⁴மானினீ ச தே³வதா । ததா² க்ருʼஷ்ண꞉
க்ருʼஷ்ணபக்ஷதே³வதா । ஷண்மாஸா த³க்ஷிணாயனம்ʼ இதி ச பூர்வவத் தே³வதைவ ।
தத்ர சந்த்³ரமஸி ப⁴வம்ʼ சாந்த்³ரமஸம்ʼ ஜ்யோதி꞉ ப²லம்ʼ இஷ்டாதி³காரீ யோகீ³
கர்மீ ப்ராப்ய பு⁴க்த்வா தத்க்ஷயாத் இஹ புன꞉ நிவர்ததே ॥
ஶுக்லக்ருʼஷ்ணே க³தீ ஹ்யேதே ஜக³த꞉ ஶாஶ்வதே மதே ।
ஏகயா யாத்யனாவ்ருʼத்திமன்யயாவர்ததே புன꞉ ॥ 8-26 ॥
ஶுக்லக்ருʼஷ்ணே ஶுக்லா ச க்ருʼஷ்ணா ச ஶுக்லக்ருʼஷ்ணே, ஜ்ஞானப்ரகாஶகத்வாத்
ஶுக்லா, தத³பா⁴வாத் க்ருʼஷ்ணா ; ஏதே ஶுக்லக்ருʼஷ்ணே ஹி க³தீ ஜக³த꞉ இதி
அதி⁴க்ருʼதானாம்ʼ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉, ந ஜக³த꞉ ஸர்வஸ்யைவ ஏதே க³தீ ஸம்ப⁴வத꞉ ;
ஶாஶ்வதே நித்யே, ஸம்ʼஸாரஸ்ய நித்யத்வாத், மதே அபி⁴ப்ரேதே । தத்ர ஏகயா ஶுக்லயா
யாதி அனாவ்ருʼத்திம், அன்யயா இதரயா ஆவர்ததே புன꞉ பூ⁴ய꞉ ॥
நைதே ஸ்ருʼதீ பார்த² ஜானன்யோகீ³ முஹ்யதி கஶ்சன ।
தஸ்மாத்ஸர்வேஷு காலேஷு யோக³யுக்தோ ப⁴வார்ஜுன ॥ 8-27 ॥
ந ஏதே யதோ²க்தே ஸ்ருʼதீ மார்கௌ³ பார்த² ஜானன் ஸம்ʼஸாராய ஏகா, அன்யா மோக்ஷாய
இதி, யோகீ³ ந முஹ்யதி கஶ்சன கஶ்சித³பி । தஸ்மாத் ஸர்வேஷு காலேஷு
யோக³யுக்த꞉ ஸமாஹிதோ ப⁴வ அர்ஜுன ॥ ஶ்ருʼணு தஸ்ய யோக³ஸ்ய மாஹாத்ம்யம்ʼ —
வேதே³ஷு யஜ்ஞேஷு தப꞉ஸு சைவ தா³னேஷு யத்புண்யப²லம்ʼ ப்ரதி³ஷ்டம் ।
அத்யேதி தத்ஸர்வமித³ம்ʼ விதி³த்வா யோகீ³ பரம்ʼ ஸ்தா²னமுபைதி சாத்³யம் ॥ 8-28 ॥
வேதே³ஷு ஸம்யக³தீ⁴தேஷு யஜ்ஞேஷு ச ஸாத்³கு³ண்யேன அனுஷ்டி²தேன தப꞉ஸு ச
ஸுதப்தேஷு தா³னேஷு ச ஸம்யக்³த³த்தேஷு, ஏதேஷு யத் புண்யப²லம்ʼ ப்ரதி³ஷ்டம்ʼ
ஶாஸ்த்ரேண, அத்யேதி அதீத்ய க³ச்ச²தி தத் ஸர்வம்ʼ ப²லஜாதம் ; இத³ம்ʼ விதி³த்வா
ஸப்தப்ரஶ்னநிர்ணயத்³வாரேண உக்தம்ʼ அர்த²ம்ʼ ஸம்யக் அவதா⁴ர்ய அனுஷ்டா²ய யோகீ³,
பரம்ʼ உத்க்ருʼஷ்டம்ʼ ஐஶ்வரம்ʼ ஸ்தா²னம்ʼ உபைதி ச ப்ரதிபத்³யதே ஆத்³யம்ʼ ஆதௌ³ ப⁴வம்,
காரணம்ʼ ப்³ரஹ்ம இத்யர்த²꞉ ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ அக்ஷரப்³ரஹ்மயோகோ³ நாம அஷ்டமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥8 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே தாரக-ப்³ரஹ்ம-யோக³꞉ நாம அஷ்டம꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ நவமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
அஷ்டமே நாடீ³த்³வாரேண தா⁴ரணாயோக³꞉ ஸகு³ண꞉ உக்த꞉ । தஸ்ய ச ப²லம்
அக்³ன்யர்சிராதி³க்ரமேண காலாந்தரே ப்³ரஹ்மப்ராப்திலக்ஷணமேவ அனாவ்ருʼத்திரூபம்ʼ
நிர்தி³ஷ்டம் । தத்ர “அனேனைவ ப்ரகாரேண மோக்ஷப்ராப்திப²லம்ʼ அதி⁴க³ம்யதே,
ந அன்யதா²” இதி ததா³ஶங்காவ்யாவிவர்தயிஷயா ஶ்ரீப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
இத³ம்ʼ து தே கு³ஹ்யதமம்ʼ ப்ரவக்ஷ்யாம்யனஸூயவே ।
ஜ்ஞானம்ʼ விஜ்ஞானஸஹிதம்ʼ யஜ்ஜ்ஞாத்வா மோக்ஷ்யஸே(அ)ஶுபா⁴த் ॥ 9-1 ॥
இத³ம்ʼ ப்³ரஹ்மஜ்ஞானம்ʼ வக்ஷ்யமாணம்ʼ உக்தம்ʼ ச பூர்வேஷு அத்⁴யாயேஷு, தத் பு³த்³தௌ⁴
ஸந்நிதீ⁴க்ருʼத்ய இத³ம்ʼ இத்யாஹ । து–ஶப்³தோ³ விஶேஷநிர்தா⁴ரணார்த²꞉ । இத³மேவ து
ஸம்யக்³ஜ்ஞானம்ʼ ஸாக்ஷாத் மோக்ஷப்ராப்திஸாத⁴னம்ʼ “வாஸுதே³வ꞉ ஸர்வமிதி”
(ப⁴. கீ³. 7-19) “ஆத்மைவேத³ம்ʼ ஸர்வம்” (சா². உ. 7-25-2)
“ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6-2-1) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிப்⁴ய꞉
; நான்யத், “அத² தே யே(அ)ன்யதா²தோ விது³꞉ அன்யராஜான꞉ தே க்ஷய்யலோகா
ப⁴வந்தி” (சா². உ. 7-25-2) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யஶ்ச । தே துப்⁴யம்ʼ
கு³ஹ்யதமம்ʼ கோ³ப்யதமம்ʼ ப்ரவக்ஷ்யாமி கத²யிஷ்யாமி அனஸூயவே அஸூயாரஹிதாய ।
கிம்ʼ தத் ? ஜ்ஞானம் । கிம்ʼவிஶிஷ்டம் ? விஜ்ஞானஸஹிதம்ʼ அனுப⁴வயுக்தம், யத்
ஜ்ஞாத்வா ப்ராப்ய மோக்ஷ்யஸே அஶுபா⁴த் ஸம்ʼஸாரப³ந்த⁴னாத் ॥ தச்ச —
ராஜவித்³யா ராஜகு³ஹ்யம்ʼ பவித்ரமித³முத்தமம் ।
ப்ரத்யக்ஷாவக³மம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ ஸுஸுக²ம்ʼ கர்துமவ்யயம் ॥ 9-2 ॥
ராஜவித்³யா வித்³யானாம்ʼ ராஜா, தீ³ப்த்யதிஶயவத்த்வாத் ; தீ³ப்யதே ஹி இயம்ʼ
அதிஶயேன ப்³ரஹ்மவித்³யா ஸர்வவித்³யானாம் । ததா² ராஜகு³ஹ்யம்ʼ கு³ஹ்யானாம்ʼ ராஜா ।
பவித்ரம்ʼ பாவனம்ʼ இத³ம்ʼ உத்தமம்ʼ ஸர்வேஷாம்ʼ பாவனானாம்ʼ ஶுத்³தி⁴காரணம்ʼ
ப்³ரஹ்மஜ்ஞானம் உத்க்ருʼஷ்டதமம் । அனேகஜன்மஸஹஸ்ரஸஞ்சிதமபி
த⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³ ஸமூலம்ʼ கர்ம க்ஷணமாத்ராதே³வ ப⁴ஸ்மீகரோதி இத்யத꞉ கிம்ʼ
தஸ்ய பாவனத்வம்ʼ வக்தவ்யம் । கிஞ்ச — ப்ரத்யக்ஷாவக³மம்ʼ ப்ரத்யக்ஷேண
ஸுகா²தே³ரிவ அவக³மோ யஸ்ய தத் ப்ரத்யக்ஷாவக³மம் । அனேககு³ணவதோ(அ)பி
த⁴ர்மவிருத்³த⁴த்வம்ʼ த்³ருʼஷ்டம், ந ததா² ஆத்மஜ்ஞானம்ʼ த⁴ர்மவிரோதி⁴, கிந்து
த⁴ர்ம்யம்ʼ த⁴ர்மாத³னபேதம் । ஏவமபி, ஸ்யாத்³து³꞉க²ஸம்பாத்³யமித்யத ஆஹ —
ஸுஸுக²ம்ʼ கர்தும், யதா² ரத்னவிவேகவிஜ்ஞானம் । தத்ர அல்பாயாஸாநாமன்யேஷாம்ʼ
கர்மணாம்ʼ ஸுக²ஸம்பாத்³யானாம்ʼ அல்பப²லத்வம்ʼ து³ஷ்கராணாம்ʼ ச மஹாப²லத்வம்ʼ
த்³ருʼஷ்டமிதி, இத³ம்ʼ து ஸுக²ஸம்பாத்³யத்வாத் ப²லக்ஷயாத் வ்யேதி இதி ப்ராப்தே,
ஆஹ — அவ்யயம்ʼ இதி । ந அஸ்ய ப²லத꞉ கர்மவத் வ்யய꞉ அஸ்தீதி அவ்யயம் ।
அத꞉ ஶ்ரத்³தே⁴யம்ʼ ஆத்மஜ்ஞானம் ॥ யே புன꞉ —
அஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉ புருஷா த⁴ர்மஸ்யாஸ்ய பரந்தப ।
அப்ராப்ய மாம்ʼ நிவர்தந்தே ம்ருʼத்யுஸம்ʼஸாரவர்த்மனி ॥ 9-3 ॥
அஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉ ஶ்ரத்³தா⁴விரஹிதா꞉ ஆத்மஜ்ஞானஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய அஸ்ய
ஸ்வரூபே தத்ப²லே ச நாஸ்திகா꞉ பாபகாரிண꞉, அஸுராணாம்ʼ உபநிஷத³ம்ʼ
தே³ஹமாத்ராத்மத³ர்ஶனமேவ ப்ரதிபன்னா꞉ அஸுத்ருʼப꞉ பாபா꞉ புருஷா꞉
அஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉, பரந்தப, அப்ராப்ய மாம்ʼ பரமேஶ்வரம்,
மத்ப்ராப்தௌ நைவ ஆஶங்கா இதி மத்ப்ராப்திமார்க³பே⁴த³ப⁴க்திமாத்ரமபி
அப்ராப்ய இத்யர்த²꞉ । நிவர்தந்தே நிஶ்சயேன வர்தந்தே ; க்வ ? —
ம்ருʼத்யுஸம்ʼஸாரவர்த்மனி ம்ருʼத்யுயுக்த꞉ ஸம்ʼஸார꞉ ம்ருʼத்யுஸம்ʼஸார꞉ தஸ்ய
வர்த்ம நரகதிர்யகா³தி³ப்ராப்திமார்க³꞉, தஸ்மின்னேவ வர்தந்தே இத்யர்த²꞉ ॥
ஸ்துத்யா அர்ஜுனமபி⁴முகீ²க்ருʼத்ய ஆஹ —
மயா ததமித³ம்ʼ ஸர்வம்ʼ ஜக³தத³வ்யக்தமூர்தினா ।
மத்ஸ்தா²னி ஸர்வபூ⁴தானி ந சாஹம்ʼ தேஷ்வவஸ்தி²த꞉ ॥ 9-4 ॥
மயா மம ய꞉ பரோ பா⁴வ꞉ தேன ததம்ʼ வ்யாப்தம்ʼ ஸர்வம்ʼ இத³ம்ʼ ஜக³த்
அவ்யக்தமூர்தினா ந வ்யக்தா மூர்தி꞉ ஸ்வரூபம்ʼ யஸ்ய மம ஸோ(அ)ஹமவ்யக்தமூர்தி꞉
தேன மயா அவ்யக்தமூர்தினா, கரணாகோ³சரஸ்வரூபேண இத்யர்த²꞉ ।
தஸ்மின் மயி அவ்யக்தமூர்தௌ ஸ்தி²தானி மத்ஸ்தா²னி, ஸர்வபூ⁴தானி ப்³ரஹ்மாதீ³னி
ஸ்தம்ப³பர்யந்தானி । ந ஹி நிராத்மகம்ʼ கிஞ்சித் பூ⁴தம்ʼ வ்யவஹாராய அவகல்பதே ।
அத꞉ மத்ஸ்தா²னி மயா ஆத்மனா ஆத்மவத்த்வேன ஸ்தி²தானி, அத꞉ மயி ஸ்தி²தானி
இதி உச்யந்தே । தேஷாம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ அஹமேவ ஆத்மா இத்யத꞉ தேஷு ஸ்தி²த꞉ இதி
மூட⁴பு³த்³தீ⁴னாம்ʼ அவபா⁴ஸதே ; அத꞉ ப்³ரவீமி — ந ச அஹம்ʼ தேஷு பூ⁴தேஷு
அவஸ்தி²த꞉, மூர்தவத் ஸம்ʼஶ்லேஷாபா⁴வேன ஆகாஶஸ்யாபி அந்தரதமோ ஹி அஹம் ।
ந ஹி அஸம்ʼஸர்கி³ வஸ்து க்வசித் ஆதே⁴யபா⁴வேன அவஸ்தி²தம்ʼ ப⁴வதி ॥ அத
ஏவ அஸம்ʼஸர்கி³த்வாத் மம —
ந ச மத்ஸ்தா²னி பூ⁴தானி பஶ்ய மே யோக³மைஶ்வரம் ।
பூ⁴தப்⁴ருʼன்ன ச பூ⁴தஸ்தோ² மமாத்மா பூ⁴தபா⁴வன꞉ ॥ 9-5 ॥
ந ச மத்ஸ்தா²னி பூ⁴தானி ப்³ரஹ்மாதீ³னி । பஶ்ய மே யோக³ம்ʼ யுக்திம்ʼ க⁴டனம்ʼ மே
மம ஐஶ்வரம்ʼ ஈஶ்வரஸ்ய இமம்ʼ ஐஶ்வரம், யோக³ம்ʼ ஆத்மனோ யாதா²த்ம்யமித்யர்த²꞉ ।
ததா² ச ஶ்ருதி꞉ அஸம்ʼஸர்கி³த்வாத் அஸங்க³தாம்ʼ த³ர்ஶயதி — “ அஸங்கோ³
ந ஹி ஸஜ்ஜதே” (ப்³ருʼ. உ. 3-9-26) இதி । இத³ம்ʼ ச ஆஶ்சர்யம்ʼ அன்யத்
பஶ்ய — பூ⁴தப்⁴ருʼத் அஸங்கோ³(அ)பி ஸன் பூ⁴தானி பி³ப⁴ர்தி ; ந ச பூ⁴தஸ்த²꞉,
யதோ²க்தேன ந்யாயேன த³ர்ஶிதத்வாத் பூ⁴தஸ்த²த்வானுபபத்தே꞉ । கத²ம்ʼ புனருச்யதே
“அஸௌ மம ஆத்மா” இதி ? விப⁴ஜ்ய தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தம்ʼ தஸ்மின் அஹங்காரம்
அத்⁴யாரோப்ய லோகபு³த்³தி⁴ம்ʼ அனுஸரன் வ்யபதி³ஶதி “மம ஆத்மா” இதி,
ந புன꞉ ஆத்மன꞉ ஆத்மா அன்ய꞉ இதி லோகவத் அஜானன் । ததா² பூ⁴தபா⁴வன꞉ பூ⁴தானி
பா⁴வயதி உத்பாத³யதி வர்த⁴யதீதி வா பூ⁴தபா⁴வன꞉ ॥ யதோ²க்தேன ஶ்லோகத்³வயேன
உக்தம்ʼ அர்த²ம்ʼ த்³ருʼஷ்டாந்தேன உபபாத³யன் ஆஹ —
யதா²காஶஸ்தி²தோ நித்யம்ʼ வாயு꞉ ஸர்வத்ரகோ³ மஹான் ।
ததா² ஸர்வாணி பூ⁴தானி மத்ஸ்தா²னீத்யுபதா⁴ரய ॥ 9-6 ॥
யதா² லோகே ஆகாஶஸ்தி²த꞉ ஆகாஶே ஸ்தி²த꞉ நித்யம்ʼ ஸதா³ வாயு꞉ ஸர்வத்ர
க³ச்ச²தீதி ஸர்வத்ரக³꞉ மஹான் பரிமாணத꞉, ததா² ஆகாஶவத் ஸர்வக³தே
மயி அஸம்ʼஶ்லேஷேணைவ ஸ்தி²தானி இத்யேவம்ʼ உபதா⁴ரய விஜானீஹி ॥ ஏவம்ʼ வாயு꞉
ஆகாஶே இவ மயி ஸ்தி²தானி ஸர்வபூ⁴தானி ஸ்தி²திகாலே ; தானி —
ஸர்வபூ⁴தானி கௌந்தேய ப்ரக்ருʼதிம்ʼ யாந்தி மாமிகாம் ।
கல்பக்ஷயே புனஸ்தானி கல்பாதௌ³ விஸ்ருʼஜாம்யஹம் ॥ 9-7 ॥
ஸர்வபூ⁴தானி கௌந்தேய ப்ரக்ருʼதிம்ʼ த்ரிகு³ணாத்மிகாம்ʼ அபராம்ʼ நிக்ருʼஷ்டாம்ʼ
யாந்தி மாமிகாம்ʼ மதீ³யாம்ʼ கல்பக்ஷயே ப்ரலயகாலே । புன꞉ பூ⁴ய꞉ தானி
பூ⁴தானி உத்பத்திகாலே கல்பாதௌ³ விஸ்ருʼஜாமி உத்பாத³யாமி அஹம்ʼ பூர்வவத் ॥
ஏவம்ʼ அவித்³யாலக்ஷணாம்ʼ —
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வாமவஷ்டப்⁴ய விஸ்ருʼஜாமி புன꞉ புன꞉ ।
பூ⁴தக்³ராமமிமம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னமவஶம்ʼ ப்ரக்ருʼதேர்வஶாத் ॥ 9-8 ॥
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வாம்ʼ ஸ்வீயாம்ʼ அவஷ்டப்⁴ய வஶீக்ருʼத்ய விஸ்ருʼஜாமி புன꞉ புன꞉
ப்ரக்ருʼதிதோ ஜாதம்ʼ பூ⁴தக்³ராமம்ʼ பூ⁴தஸமுதா³யம்ʼ இமம்ʼ வர்தமானம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ
ஸமக்³ரம்ʼ அவஶம் அஸ்வதந்த்ரம், அவித்³யாதி³தோ³ஷை꞉ பரவஶீக்ருʼதம்,
ப்ரக்ருʼதே꞉ வஶாத் ஸ்வபா⁴வவஶாத் ॥ தர்ஹி தஸ்ய தே பரமேஶ்வரஸ்ய,
பூ⁴தக்³ராமம்ʼ இமம்ʼ விஷமம்ʼ வித³த⁴த꞉, தந்நிமித்தாப்⁴யாம்ʼ த⁴ர்மாத⁴ர்மாப்⁴யாம்ʼ
ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ஸ்யாதி³தி, இத³ம்ʼ ஆஹ ப⁴க³வான் —
ந ச மாம்ʼ தானி கர்மாணி நிப³த்⁴னந்தி த⁴னஞ்ஜய ।
உதா³ஸீனவதா³ஸீனமஸக்தம்ʼ தேஷு கர்மஸு ॥ 9-9 ॥
ந ச மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ தானி பூ⁴தக்³ராமஸ்ய விஷமஸர்க³நிமித்தானி கர்மாணி
நிப³த்⁴னந்தி த⁴னஞ்ஜய । தத்ர கர்மணாம்ʼ அஸம்ப³ந்தி⁴த்வே காரணமாஹ —
உதா³ஸீனவத் ஆஸீனம்ʼ யதா² உதா³ஸீன꞉ உபேக்ஷக꞉ கஶ்சித் தத்³வத் ஆஸீனம்,
ஆத்மன꞉ அவிக்ரியத்வாத், அஸக்தம்ʼ ப²லாஸங்க³ரஹிதம், அபி⁴மானவர்ஜிதம்ʼ
“அஹம்ʼ கரோமி” இதி தேஷு கர்மஸு । அத꞉ அன்யஸ்யாபி
கர்த்ருʼத்வாபி⁴மாநாபா⁴வ꞉ ப²லாஸங்கா³பா⁴வஶ்ச அஸம்ப³ந்த⁴காரணம்,
அன்யதா² கர்மபி⁴꞉ ப³த்⁴யதே மூட⁴꞉ கோஶகாரவத் இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥
தத்ர “பூ⁴தக்³ராமமிமம்ʼ விஸ்ருʼஜாமி” (ப⁴. கீ³. 9-8)
“உதா³ஸீனவதா³ஸீனம்” (ப⁴. கீ³. 9-9)இதி ச விருத்³த⁴ம்ʼ உச்யதே,
இதி தத்பரிஹாரார்த²ம்ʼ ஆஹ —
மயாத்⁴யக்ஷேண ப்ரக்ருʼதி꞉ ஸூயதே ஸசராசரம் ।
ஹேதுனானேன கௌந்தேய ஜக³த்³விபரிவர்ததே ॥ 9-10 ॥
மயா அத்⁴யக்ஷேண ஸர்வதோ த்³ருʼஶிமாத்ரஸ்வரூபேண அவிக்ரியாத்மனா
அத்⁴யக்ஷேண மயா, மம மாயா த்ரிகு³ணாத்மிகா அவித்³யாலக்ஷணா ப்ரக்ருʼதி꞉
ஸூயதே உத்பாத³யதி ஸசராசரம்ʼ ஜக³த் । ததா² ச மந்த்ரவர்ண꞉ —
“ஏகோ தே³வ꞉ ஸர்வபூ⁴தேஷு கூ³ட⁴꞉ ஸர்வவ்யாபீ ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மா ।
கர்மாத்⁴யக்ஷ꞉ ஸர்வபூ⁴தாதி⁴வாஸ꞉ ஸாக்ஷீ சேதா கேவலோ நிர்கு³ணஶ்ச”
(ஶ்வே. உ. 6-11) இதி । ஹேதுனா நிமித்தேன அனேன அத்⁴யக்ஷத்வேன கௌந்தேய
ஜக³த் ஸசராசரம்ʼ வ்யக்தாவ்யக்தாத்மகம்ʼ விபரிவர்ததே ஸர்வாவஸ்தா²ஸு ।
த்³ருʼஶிகர்மத்வாபத்திநிமித்தா ஹி ஜக³த꞉ ஸர்வா ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ — அஹம்ʼ
இத³ம்ʼ போ⁴க்ஷ்யே, பஶ்யாமி இத³ம், ஶ்ருʼணோமி இத³ம், ஸுக²மனுப⁴வாமி,
து³꞉க²மனுப⁴வாமி, தத³ர்த²மித³ம்ʼ கரிஷ்யே, இத³ம்ʼ ஜ்ஞாஸ்யாமி,
இத்யாத்³யா அவக³திநிஷ்டா² அவக³த்யவஸானைவ । ”யோ அஸ்யாத்⁴யக்ஷ꞉
பரமே வ்யோமன்” (ருʼ. 10-129-7),(தை. ப்³ரா. 2-8-9)
இத்யாத³யஶ்ச மந்த்ரா꞉ ஏதமர்த²ம்ʼ த³ர்ஶயந்தி । ததஶ்ச ஏகஸ்ய
தே³வஸ்ய ஸர்வாத்⁴யக்ஷபூ⁴தசைதன்யமாத்ரஸ்ய பரமார்த²த꞉
ஸர்வபோ⁴கா³னபி⁴ஸம்ப³ந்தி⁴ன꞉ அன்யஸ்ய சேதனாந்தரஸ்ய அபா⁴வே
போ⁴க்து꞉ அன்யஸ்ய அபா⁴வாத் । கிந்நிமித்தா இயம்ʼ ஸ்ருʼஷ்டி꞉ இத்யத்ர
ப்ரஶ்னப்ரதிவசனே அனுபபன்னே, ”கோ அத்³தா⁴ வேத³ க இஹ ப்ரவோசத் ।
குத ஆஜாதா குத இயம்ʼ விஸ்ருʼஷ்டி꞉” (ருʼ. 10-129-6),
(தை. ப்³ரா. 2-8-9) இத்யாதி³மந்த்ரவர்ணேப்⁴ய꞉ । த³ர்ஶிதம்ʼ ச ப⁴க³வதா
— “அஜ்ஞானேனாவ்ருʼதம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ தேன முஹ்யந்தி ஜந்தவ꞉”
(ப⁴. கீ³. 5-15)இதி ॥ ஏவம்ʼ மாம்ʼ நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வம்ʼ
ஸர்வஜ்ஞம்ʼ ஸர்வஜந்தூனாம்ʼ ஆத்மானமபி ஸந்தம்ʼ —
அவஜானந்தி மாம்ʼ மூடா⁴ மானுஷீம்ʼ தனுமாஶ்ரிதம் ।
பரம்ʼ பா⁴வமஜானந்தோ மம பூ⁴தமஹேஶ்வரம் ॥ 9-11 ॥
அவஜானந்தி அவஜ்ஞாம்ʼ பரிப⁴வம்ʼ குர்வந்தி மாம்ʼ மூடா⁴꞉ அவிவேகின꞉
மானுஷீம்ʼ மனுஷ்யஸம்ப³ந்தி⁴னீம்ʼ தனும்ʼ தே³ஹம்ʼ ஆஶ்ரிதம், மனுஷ்யதே³ஹேன
வ்யவஹரந்தமித்யேதத், பரம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டம்ʼ பா⁴வம்ʼ பரமாத்மதத்த்வம்ʼ
ஆகாஶகல்பம்ʼ ஆகாஶாத³பி அந்தரதமம்ʼ அஜானந்தோ மம பூ⁴தமஹேஶ்வரம்ʼ
ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ மஹாந்தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ ஸ்வாத்மானம் । ததஶ்ச தஸ்ய மம
அவஜ்ஞானபா⁴வனேன ஆஹதா꞉ தே வராகா꞉ ॥ கத²ம் ? —
மோகா⁴ஶா மோக⁴கர்மாணோ மோக⁴ஜ்ஞானா விசேதஸ꞉ ।
ராக்ஷஸீமாஸுரீம்ʼ சைவ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ மோஹினீம்ʼ ஶ்ரிதா꞉ ॥ 9-12 ॥
மோகா⁴ஶா꞉ வ்ருʼதா² ஆஶா꞉ ஆஶிஷ꞉ யேஷாம்ʼ தே மோகா⁴ஶா꞉, ததா² மோக⁴கர்மாண꞉
யானி ச அக்³னிஹோத்ராதீ³னி தை꞉ அனுஷ்டீ²யமானானி கர்மாணி தானி ச, தேஷாம்ʼ
ப⁴க³வத்பரிப⁴வாத், ஸ்வாத்மபூ⁴தஸ்ய அவஜ்ஞானாத், மோகா⁴ன்யேவ நிஷ்ப²லானி
கர்மாணி ப⁴வந்தீதி மோக⁴கர்மாண꞉ । ததா² மோக⁴ஜ்ஞானா꞉ மோக⁴ம்ʼ நிஷ்ப²லம்ʼ
ஜ்ஞானம்ʼ யேஷாம்ʼ தே மோக⁴ஜ்ஞானா꞉, ஜ்ஞானமபி தேஷாம்ʼ நிஷ்ப²லமேவ ஸ்யாத் ।
விசேதஸ꞉ விக³தவிவேகாஶ்ச தே ப⁴வந்தி இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । கிஞ்ச —
தே ப⁴வந்தி ராக்ஷஸீம்ʼ ரக்ஷஸாம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வபா⁴வம்ʼ ஆஸுரீம்ʼ அஸுராணாம்ʼ ச
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ மோஹினீம்ʼ மோஹகரீம்ʼ தே³ஹாத்மவாதி³னீம்ʼ ஶ்ரிதா꞉ ஆஶ்ரிதா꞉, சி²ந்த்³தி⁴,
பி⁴ந்த்³தி⁴, பிப³, கா²த³, பரஸ்வமபஹர, இத்யேவம்ʼ வத³னஶீலா꞉ க்ரூரகர்மாணோ
ப⁴வந்தி இத்யர்த²꞉, “அஸுர்யா நாம தே லோகா꞉” (ஈ. உ. 3) இதி ஶ்ருதே꞉ ॥
யே புன꞉ ஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉ ப⁴க³வத்³ப⁴க்திலக்ஷணே மோக்ஷமார்கே³ ப்ரவ்ருʼத்தா꞉ —
மஹாத்மனஸ்து மாம்ʼ பார்த² தை³வீம்ʼ ப்ரக்ருʼதிமாஶ்ரிதா꞉ ।
ப⁴ஜந்த்யனன்யமனஸோ ஜ்ஞாத்வா பூ⁴தாதி³மவ்யயம் ॥ 9-13 ॥
மஹாத்மானஸ்து அக்ஷுத்³ரசித்தா꞉ மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ பார்த² தை³வீம்ʼ தே³வானாம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ
ஶமத³மத³யாஶ்ரத்³தா⁴தி³லக்ஷணாம்ʼ ஆஶ்ரிதா꞉ ஸந்த꞉ ப⁴ஜந்தி ஸேவந்தே அனன்யமனஸ꞉
அனன்யசித்தா꞉ ஜ்ஞாத்வா பூ⁴தாதி³ம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ வியதா³தீ³னாம்ʼ ப்ராணினாம்ʼ ச ஆதி³ம்ʼ காரணம்
அவ்யயம் ॥ கத²ம் ? —
ஸததம்ʼ கீர்தயந்தோ மாம்ʼ யதந்தஶ்ச த்³ருʼட⁴வ்ரதா꞉ ।
நமஸ்யந்தஶ்ச மாம்ʼ ப⁴க்த்யா நித்யயுக்தா உபாஸதே ॥ 9-14 ॥
ஸததம்ʼ ஸர்வதா³ ப⁴க³வந்தம்ʼ ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம்ʼ மாம்ʼ கீர்தயந்த꞉, யதந்தஶ்ச
இந்த்³ரியோபஸம்ʼஹாரஶமத³மத³யாஹிம்ʼஸாதி³லக்ஷணை꞉ த⁴ர்மை꞉ ப்ரயதந்தஶ்ச,
த்³ருʼட⁴வ்ரதா꞉ த்³ருʼட⁴ம்ʼ ஸ்தி²ரம்ʼ அசால்யம்ʼ வ்ரதம்ʼ யேஷாம்ʼ தே த்³ருʼட⁴வ்ரதா꞉
நமஸ்யந்தஶ்ச மாம்ʼ ஹ்ருʼத³யேஶயம்ʼ ஆத்மானம்ʼ ப⁴க்த்யா நித்யயுக்தா꞉ ஸந்த꞉
உபாஸதே ஸேவந்தே ॥ தே கேன கேன ப்ரகாரேண உபாஸதே இத்யுச்யதே —
ஜ்ஞானயஜ்ஞேன சாப்யன்யே யஜந்தோ மாமுபாஸதே ।
ஏகத்வேன ப்ருʼத²க்த்வேன ப³ஹுதா⁴ விஶ்வதோமுக²ம் ॥ 9-15 ॥
ஜ்ஞானயஜ்ஞேன ஜ்ஞானமேவ ப⁴க³வத்³விஷயம்ʼ யஜ்ஞ꞉ தேன ஜ்ஞானயஜ்ஞேன,
யஜந்த꞉ பூஜயந்த꞉ மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ ச அபி அன்யே அன்யாம்ʼ உபாஸனாம்ʼ பரித்யஜ்ய
உபாஸதே । தச்ச ஜ்ஞானம் — ஏகத்வேன “ஏகமேவ பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம”
இதி பரமார்த²த³ர்ஶனேன யஜந்த꞉ உபாஸதே । கேசிச்ச ப்ருʼத²க்த்வேன
“ஆதி³த்யசந்த்³ராதி³பே⁴தே³ன ஸ ஏவ ப⁴க³வான் விஷ்ணு꞉ அவஸ்தி²த꞉” இதி
உபாஸதே । கேசித் “ப³ஹுதா⁴ அவஸ்தி²த꞉ ஸ ஏவ ப⁴க³வான் ஸர்வதோமுக²꞉
விஶ்வரூப꞉” இதி தம்ʼ விஶ்வரூபம்ʼ ஸர்வதோமுக²ம்ʼ ப³ஹுதா⁴ ப³ஹுப்ரகாரேண
உபாஸதே ॥ யதி³ ப³ஹுபி⁴꞉ ப்ரகாரை꞉ உபாஸதே, கத²ம்ʼ த்வாமேவ உபாஸதே இதி,
அத ஆஹ —
அஹம்ʼ க்ரதுரஹம்ʼ யஜ்ஞ꞉ ஸ்வதா⁴ஹமஹமௌஷத⁴ம் ।
மந்த்ரோ(அ)ஹமஹமேவாஜ்யமஹமக்³நிரஹம்ʼ ஹுதம் ॥ 9-16 ॥
அஹம்ʼ க்ரது꞉ ஶ்ரௌதகர்மபே⁴த³꞉ அஹமேவ । அஹம்ʼ யஜ்ஞ꞉ ஸ்மார்த꞉ । கிஞ்ச
ஸ்வதா⁴ அன்னம் அஹம், பித்ருʼப்⁴யோ யத் தீ³யதே । அஹம்ʼ ஔஷத⁴ம்ʼ ஸர்வப்ராணிபி⁴꞉
யத் அத்³யதே தத் ஔஷத⁴ஶப்³த³ஶப்³தி³தம்ʼ வ்ரீஹியவாதி³ஸாதா⁴ரணம் ।
அத²வா ஸ்வதா⁴ இதி ஸர்வப்ராணிஸாதா⁴ரணம்ʼ அன்னம், ஔஷத⁴ம்ʼ இதி
வ்யாத்⁴யுபஶமனார்த²ம்ʼ பே⁴ஷஜம் । மந்த்ர꞉ அஹம், யேன பித்ருʼப்⁴யோ
தே³வதாப்⁴யஶ்ச ஹவி꞉ தீ³யதே । அஹமேவ ஆஜ்யம்ʼ ஹவிஶ்ச । அஹம்ʼ அக்³னி꞉,
யஸ்மின் ஹூயதே ஹவி꞉ ஸ꞉ அக்³னி꞉ அஹம் । அஹம்ʼ ஹுதம்ʼ ஹவனகர்ம ச ॥
கிஞ்ச —
பிதாஹமஸ்ய ஜக³தோ மாதா தா⁴தா பிதாமஹ꞉ ।
வேத்³யம்ʼ பவித்ரமோங்கார ருʼக்ஸாம யஜுரேவ ச ॥ 9-17 ॥
பிதா ஜனயிதா அஹம்ʼ அஸ்ய ஜக³த꞉, மாதா ஜனயித்ரீ, தா⁴தா கர்மப²லஸ்ய
ப்ராணிப்⁴யோ விதா⁴தா, பிதாமஹ꞉ பிது꞉ பிதா, வேத்³யம்ʼ வேதி³தவ்யம், பவித்ரம்ʼ
பாவனம்ʼ ஓங்கார꞉, ருʼக் ஸாம யஜு꞉ ஏவ ச ॥ கிஞ்ச–
க³திர்ப⁴ர்தா ப்ரபு⁴꞉ ஸாக்ஷீ நிவாஸ꞉ ஶரணம்ʼ ஸுஹ்ருʼத் ।
ப்ரப⁴வ꞉ ப்ரலய꞉ ஸ்தா²னம்ʼ நிதா⁴னம்ʼ பீ³ஜமவ்யயம் ॥ 9-18 ॥
க³தி꞉ கர்மப²லம், ப⁴ர்தா போஷ்டா, ப்ரபு⁴꞉ ஸ்வாமீ, ஸாக்ஷீ ப்ராணினாம்ʼ
க்ருʼதாக்ருʼதஸ்ய, நிவாஸ꞉ யஸ்மின் ப்ராணினோ நிவஸந்தி, ஶரணம்ʼ ஆர்தானாம்,
ப்ரபன்னாநாமார்திஹர꞉ । ஸுஹ்ருʼத் ப்ரத்யுபகாரானபேக்ஷ꞉ ஸன் உபகாரீ,
ப்ரப⁴வ꞉ உத்பத்தி꞉ ஜக³த꞉, ப்ரலய꞉ ப்ரலீயதே அஸ்மின் இதி, ததா² ஸ்தா²னம்ʼ
திஷ்ட²தி அஸ்மின் இதி, நிதா⁴னம்ʼ நிக்ஷேப꞉ காலாந்தரோபபோ⁴க்³யம்ʼ ப்ராணினாம்,
பீ³ஜம்ʼ ப்ரரோஹகாரணம்ʼ ப்ரரோஹத⁴ர்மிணாம், அவ்யயம்ʼ யாவத்ஸம்ʼஸாரபா⁴வித்வாத்
அவ்யயம், ந ஹி அபீ³ஜம்ʼ கிஞ்சித் ப்ரரோஹதி ; நித்யம்ʼ ச ப்ரரோஹத³ர்ஶனாத்
பீ³ஜஸந்ததி꞉ ந வ்யேதி இதி க³ம்யதே ॥ கிஞ்ச —
தபாம்யஹமஹம்ʼ வர்ஷம்ʼ நிக்³ருʼஹ்ணாம்யுத்ஸ்ருʼஜாமி ச ।
அம்ருʼதம்ʼ சைவ ம்ருʼத்யுஶ்ச ஸத³ஸச்சாஹமர்ஜுன ॥ 9-19 ॥
தபாமி அஹம் ஆதி³த்யோ பூ⁴த்வா கைஶ்சித் ரஶ்மிபி⁴꞉ உல்ப³ணை꞉ । அஹம்ʼ
வர்ஷம்ʼ கைஶ்சித் ரஶ்மிபி⁴꞉ உத்ஸ்ருʼஜாமி । உத்ஸ்ருʼஜ்ய புன꞉ நிக்³ருʼஹ்ணாமி
கைஶ்சித் ரஶ்மிபி⁴꞉ அஷ்டபி⁴꞉ மாஸை꞉ புன꞉ உத்ஸ்ருʼஜாமி ப்ராவ்ருʼஷி ।
அம்ருʼதம்ʼ சைவ தே³வானாம், ம்ருʼத்யுஶ்ச மர்த்யானாம் । ஸத் யஸ்ய யத்
ஸம்ப³ந்தி⁴தயா வித்³யமானம்ʼ தத், தத்³விபரீதம்ʼ அஸச்ச ஏவ அஹம் அர்ஜுன ।
ந புன꞉ அத்யந்தமேவ அஸத் ப⁴க³வான், ஸ்வயம்ʼ கார்யகாரணே வா ஸத³ஸதீ ॥
யே பூர்வோக்தை꞉ நிவ்ருʼத்திப்ரகாரை꞉ ஏகத்வப்ருʼத²க்த்வாதி³விஜ்ஞானை꞉ யஜ்ஞை꞉
மாம்ʼ பூஜயந்த꞉ உபாஸதே ஜ்ஞானவித³꞉, தே யதா²விஜ்ஞானம்ʼ மாமேவ ப்ராப்னுவந்தி ।
யே புன꞉ அஜ்ஞா꞉ காமகாமா꞉ —
த்ரைவித்³யா மாம்ʼ ஸோமபா꞉ பூதபாபா யஜ்ஞைரிஷ்ட்வா ஸ்வர்க³திம்ʼ ப்ரார்த²யந்தே ।
தே புண்யமாஸாத்³ய ஸுரேந்த்³ரலோகமஶ்னந்தி தி³வ்யாந்தி³வி தே³வபோ⁴கா³ன் ॥ 9-20 ॥
த்ரைவித்³யா꞉ ருʼக்³யஜு꞉ஸாமவித³꞉ மாம்ʼ வஸ்வாதி³தே³வரூபிணம்ʼ ஸோமபா꞉ ஸோமம்ʼ
பிப³ந்தீதி ஸோமபா꞉, தேனைவ ஸோமபானேன பூதபாபா꞉ ஶுத்³த⁴கில்பி³ஷா꞉, யஜ்ஞை꞉
அக்³நிஷ்டோமாதி³பி⁴꞉ இஷ்ட்வா பூஜயித்வா ஸ்வர்க³திம்ʼ ஸ்வர்க³க³மனம்ʼ ஸ்வரேவ க³தி꞉
ஸ்வர்க³தி꞉ தாம், ப்ரார்த²யந்தே । தே ச புண்யம்ʼ புண்யப²லம்ʼ ஆஸாத்³ய ஸம்ப்ராப்ய
ஸுரேந்த்³ரலோகம்ʼ ஶதக்ரதோ꞉ ஸ்தா²னம்ʼ அஶ்னந்தி பு⁴ஞ்ஜதே தி³வ்யான் தி³வி ப⁴வான்
அப்ராக்ருʼதான் தே³வபோ⁴கா³ன் தே³வானாம்ʼ போ⁴கா³ன் ॥
தே தம்ʼ பு⁴க்த்வா ஸ்வர்க³லோகம்ʼ விஶாலம்ʼ க்ஷீணே புண்யே மர்த்யலோகம்ʼ விஶந்தி ।
ஏவம்ʼ த்ரயீத⁴ர்மமனுப்ரபன்னா க³தாக³தம்ʼ காமகாமா லப⁴ந்தே ॥ 9-21 ॥
தே தம்ʼ பு⁴க்த்வா ஸ்வர்க³லோகம்ʼ விஶாலம்ʼ விஸ்தீர்ணம்ʼ க்ஷீணே புண்யே மர்த்யலோகம்ʼ
விஶந்தி ஆவிஶந்தி । ஏவம்ʼ யதோ²க்தேன ப்ரகாரேண த்ரயீத⁴ர்மம்ʼ கேவலம்ʼ
வைதி³கம்ʼ கர்ம அனுப்ரபன்னா꞉ க³தாக³தம்ʼ க³தம்ʼ ச ஆக³தம்ʼ ச க³தாக³தம்ʼ
க³மநாக³மனம்ʼ காமகாமா꞉ காமான் காமயந்தே இதி காமகாமா꞉ லப⁴ந்தே
க³தாக³தமேவ, ந து ஸ்வாதந்த்ர்யம்ʼ க்வசித் லப⁴ந்தே இத்யர்த²꞉ ॥ யே புன꞉
நிஷ்காமா꞉ ஸம்யக்³த³ர்ஶின꞉ —
அனன்யாஶ்சிந்தயந்தோ மாம்ʼ யே ஜனா꞉ பர்யுபாஸதே ।
தேஷாம்ʼ நித்யாபி⁴யுக்தானாம்ʼ யோக³க்ஷேமம்ʼ வஹாம்யஹம் ॥ 9-22 ॥
அனன்யா꞉ அப்ருʼத²க்³பூ⁴தா꞉ பரம்ʼ தே³வம்ʼ நாராயணம்ʼ ஆத்மத்வேன க³தா꞉
ஸந்த꞉ சிந்தயந்த꞉ மாம்ʼ யே ஜனா꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉ பர்யுபாஸதே, தேஷாம்ʼ
பரமார்த²த³ர்ஶினாம்ʼ நித்யாபி⁴யுக்தானாம்ʼ ஸததாபி⁴யோகி³னாம்ʼ யோக³க்ஷேமம்ʼ யோக³꞉
அப்ராப்தஸ்ய ப்ராபணம்ʼ க்ஷேம꞉ தத்³ரக்ஷணம்ʼ தது³ப⁴யம்ʼ வஹாமி ப்ராபயாமி அஹம்
; “ஜ்ஞானீ த்வாத்மைவ மே மதம்” (ப⁴. கீ³. 7-18) “ஸ ச
மம ப்ரிய꞉” (ப⁴. கீ³. 7-17) யஸ்மாத், தஸ்மாத் தே மம ஆத்மபூ⁴தா꞉
ப்ரியாஶ்ச இதி ॥ நனு அன்யேஷாமபி ப⁴க்தானாம்ʼ யோக³க்ஷேமம்ʼ வஹத்யேவ
ப⁴க³வான் । ஸத்யம்ʼ வஹத்யேவ ; கிந்து அயம்ʼ விஶேஷ꞉ — அன்யே யே ப⁴க்தா꞉
தே ஆத்மார்த²ம்ʼ ஸ்வயமபி யோக³க்ஷேமம்ʼ ஈஹந்தே ; அனன்யத³ர்ஶினஸ்து ந ஆத்மார்த²ம்ʼ
யோக³க்ஷேமம்ʼ ஈஹந்தே ; ந ஹி தே ஜீவிதே மரணே வா ஆத்மன꞉ க்³ருʼத்³தி⁴ம்ʼ குர்வந்தி
; கேவலமேவ ப⁴க³வச்ச²ரணா꞉ தே ; அத꞉ ப⁴க³வானேவ தேஷாம்ʼ யோக³க்ஷேமம்ʼ
வஹதீதி ॥ நனு அன்யா அபி தே³வதா꞉ த்வமேவ சேத், தத்³ப⁴க்தாஶ்ச த்வாமேவ
யஜந்தே । ஸத்யமேவம்ʼ —
யே(அ)ப்யன்யதே³வதாப⁴க்தா யஜந்தே ஶ்ரத்³த⁴யான்விதா꞉ ।
தே(அ)பி மாமேவ கௌந்தேய யஜந்த்யவிதி⁴பூர்வகம் ॥ 9-23 ॥
யே(அ)பி அன்யதே³வதாப⁴க்தா꞉ அந்யாஸு தே³வதாஸு ப⁴க்தா꞉ அன்யதே³வதாப⁴க்தா꞉ ஸந்த꞉
யஜந்தே பூஜயந்தி ஶ்ரத்³த⁴யா ஆஸ்திக்யபு³த்³த்⁴யா அன்விதா꞉ அனுக³தா꞉, தே(அ)பி
மாமேவ கௌந்தேய யஜந்தி அவிதி⁴பூர்வகம்ʼ அவிதி⁴꞉ அஜ்ஞானம்ʼ தத்பூர்வகம்ʼ
யஜந்தே இத்யர்த²꞉ ॥ கஸ்மாத் தே அவிதி⁴பூர்வகம்ʼ யஜந்தே இத்யுச்யதே ;
யஸ்மாத் —
அஹம்ʼ ஹி ஸர்வயஜ்ஞானாம்ʼ போ⁴க்தா ச ப்ரபு⁴ரேவ ச ।
ந து மாமபி⁴ஜானந்தி தத்த்வேனாதஶ்ச்யவந்தி தே ॥ 9-24 ॥
அஹம்ʼ ஹி ஸர்வயஜ்ஞானாம்ʼ ஶ்ரௌதானாம்ʼ ஸ்மார்தானாம்ʼ ச ஸர்வேஷாம்ʼ யஜ்ஞானாம்ʼ
தே³வதாத்மத்வேன போ⁴க்தா ச ப்ரபு⁴꞉ ஏவ ச । மத்ஸ்வாமிகோ ஹி யஜ்ஞ꞉,
“அதி⁴யஜ்ஞோ(அ)ஹமேவாத்ர” (ப⁴. கீ³. 8-4) இதி ஹி உக்தம் । ததா²
ந து மாம்ʼ அபி⁴ஜானந்தி தத்த்வேன யதா²வத் । அதஶ்ச அவிதி⁴பூர்வகம்ʼ இஷ்ட்வா
யாக³ப²லாத் ச்யவந்தி ப்ரச்யவந்தே தே ॥ யே(அ)பி அன்யதே³வதாப⁴க்திமத்த்வேன
அவிதி⁴பூர்வகம்ʼ யஜந்தே, தேஷாமபி யாக³ப²லம்ʼ அவஶ்யம்பா⁴வி । கத²ம்
? —
யாந்தி தே³வவ்ரதா தே³வான்பித்ரூʼன்யாந்தி பித்ருʼவ்ரதா꞉ ।
பூ⁴தானி யாந்தி பூ⁴தேஜ்யா யாந்தி மத்³யாஜினோ(அ)பி மாம் ॥ 9-25 ॥
யாந்தி க³ச்ச²ந்தி தே³வவ்ரதா꞉ தே³வேஷு வ்ரதம்ʼ நியமோ ப⁴க்திஶ்ச
யேஷாம்ʼ தே தே³வவ்ரதா꞉ தே³வான் யாந்தி । பித்ரூʼன் அக்³நிஷ்வாத்தாதீ³ன்
யாந்தி பித்ருʼவ்ரதா꞉ ஶ்ராத்³தா⁴தி³க்ரியாபரா꞉ பித்ருʼப⁴க்தா꞉ । பூ⁴தானி
விநாயகமாத்ருʼக³ணசதுர்ப⁴கி³ன்யாதீ³னி யாந்தி பூ⁴தேஜ்யா꞉ பூ⁴தானாம்ʼ பூஜகா꞉ ।
யாந்தி மத்³யாஜின꞉ மத்³யஜனஶீலா꞉ வைஷ்ணவா꞉ மாமேவ யாந்தி । ஸமானே அபி
ஆயாஸே மாமேவ ந ப⁴ஜந்தே அஜ்ஞானாத், தேன தே அல்பப²லபா⁴ஜ꞉ ப⁴வந்தி
இத்யர்த²꞉ ॥ ந கேவலம்ʼ மத்³ப⁴க்தானாம்ʼ அனாவ்ருʼத்திலக்ஷணம்ʼ அனந்தப²லம்,
ஸுகா²ராத⁴னஶ்ச அஹம் । கத²ம் ? —
பத்ரம்ʼ புஷ்பம்ʼ ப²லம்ʼ தோயம்ʼ யோ மே ப⁴க்த்யா ப்ரயச்ச²தி ।
தத³ஹம்ʼ ப⁴க்த்யுபஹ்ருʼதமஶ்நாமி ப்ரயதாத்மன꞉ ॥ 9-26 ॥
பத்ரம்ʼ புஷ்பம்ʼ ப²லம்ʼ தோயம்ʼ உத³கம்ʼ ய꞉ மே மஹ்யம்ʼ ப⁴க்த்யா ப்ரயச்ச²தி,
தத் அஹம்ʼ பத்ராதி³ ப⁴க்த்யா உபஹ்ருʼதம்ʼ ப⁴க்திபூர்வகம்ʼ ப்ராபிதம்ʼ
ப⁴க்த்யுபஹ்ருʼதம்ʼ அஶ்நாமி க்³ருʼஹ்ணாமி ப்ரயதாத்மன꞉ ஶுத்³த⁴பு³த்³தே⁴꞉ ॥
யத꞉ ஏவம், அத꞉ —
யத்கரோஷி யத³ஶ்னாஸி யஜ்ஜுஹோஷி த³தா³ஸி யத் ।
யத்தபஸ்யஸி கௌந்தேய தத்குருஷ்வ மத³ர்பணம் ॥ 9-27 ॥
யத் கரோஷி ஸ்வத꞉ ப்ராப்தம், யத் அஶ்னாஸி, யச்ச ஜுஹோஷி ஹவனம்ʼ
நிர்வர்தயஸி ஶ்ரௌதம்ʼ ஸ்மார்தம்ʼ வா, யத் த³தா³ஸி ப்ரயச்ச²ஸி ப்³ராஹ்மணாதி³ப்⁴ய꞉
ஹிரண்யான்னாஜ்யாதி³, யத் தபஸ்யஸி தப꞉ சரஸி கௌந்தேய, தத் குருஷ்வ
மத³ர்பணம்ʼ மத்ஸமர்பணம் ॥ ஏவம்ʼ குர்வத꞉ தவ யத் ப⁴வதி, தத்
ஶ்ருʼணு —
ஶுபா⁴ஶுப⁴ப²லைரேவம்ʼ மோக்ஷ்யஸே கர்மப³ந்த⁴னை꞉ ।
ஸந்ந்யாஸயோக³யுக்தாத்மா விமுக்தோ மாமுபைஷ்யஸி ॥ 9-28 ॥
ஶுபா⁴ஶுப⁴ப²லை꞉ ஶுபா⁴ஶுபே⁴ இஷ்டாநிஷ்டே ப²லே யேஷாம்ʼ தானி
ஶுபா⁴ஶுப⁴ப²லானி கர்மாணி தை꞉ ஶுபா⁴ஶுப⁴ப²லை꞉ கர்மப³ந்த⁴னை꞉
கர்மாண்யேவ ப³ந்த⁴னானி கர்மப³ந்த⁴னானி தை꞉ கர்மப³ந்த⁴னை꞉ ஏவம்ʼ
மத³ர்பணம்ʼ குர்வன் மோக்ஷ்யஸே । ஸோ(அ)யம்ʼ ஸந்ந்யாஸயோகோ³ நாம, ஸந்ந்யாஸஶ்ச
அஸௌ மத்ஸமர்பணதயா கர்மத்வாத் யோக³ஶ்ச அஸௌ இதி, தேன ஸந்ந்யாஸயோகே³ன
யுக்த꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய தவ ஸ꞉ த்வம்ʼ ஸந்ந்யாஸயோக³யுக்தாத்மா ஸன்
விமுக்த꞉ கர்மப³ந்த⁴னை꞉ ஜீவன்னேவ பதிதே சாஸ்மின் ஶரீரே மாம்ʼ உபைஷ்யஸி
ஆக³மிஷ்யஸி ॥ ராக³த்³வேஷவான் தர்ஹி ப⁴க³வான், யதோ ப⁴க்தான் அனுக்³ருʼஹ்ணாதி,
ந இதரான் இதி । தத் ந —
ஸமோ(அ)ஹம்ʼ ஸர்வபூ⁴தேஷு ந மே த்³வேஷ்யோ(அ)ஸ்தி ந ப்ரிய꞉ ।
யே ப⁴ஜந்தி து மாம்ʼ ப⁴க்த்யா மயி தே தேஷு சாப்யஹம் ॥ 9-29 ॥
ஸம꞉ துல்ய꞉ அஹம்ʼ ஸர்வபூ⁴தேஷு । ந மே த்³வேஷ்ய꞉ அஸ்தி ந ப்ரிய꞉ ।
அக்³னிவத் அஹம்ʼ — தூ³ரஸ்தா²னாம்ʼ யதா² அக்³னி꞉ ஶீதம்ʼ ந அபனயதி, ஸமீபம்ʼ
உபஸர்பதாம்ʼ அபனயதி ; ததா² அஹம்ʼ ப⁴க்தான் அனுக்³ருʼஹ்ணாமி, ந இதரான் । யே
ப⁴ஜந்தி து மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ ப⁴க்த்யா மயி தே — ஸ்வபா⁴வத ஏவ, ந மம
ராக³நிமித்தம்ʼ — வர்தந்தே । தேஷு ச அபி அஹம்ʼ ஸ்வபா⁴வத ஏவ வர்தே,
ந இதரேஷு । ந ஏதாவதா தேஷு த்³வேஷோ மம ॥ ஶ்ருʼணு மத்³ப⁴க்தேர்மாஹாத்ம்யம்ʼ
—
அபி சேத்ஸுது³ராசாரோ ப⁴ஜதே மாமனன்யபா⁴க் ।
ஸாது⁴ரேவ ஸ மந்தவ்ய꞉ ஸம்யக்³வ்யவஸிதோ ஹி ஸ꞉ ॥ 9-30 ॥
அபி சேத் யத்³யபி ஸுது³ராசார꞉ ஸுஷ்டு² து³ராசார꞉ அதீவ குத்ஸிதாசாரோ(அ)பி
ப⁴ஜதே மாம்ʼ அனன்யபா⁴க் அனன்யப⁴க்தி꞉ ஸன், ஸாது⁴ரேவ ஸம்யக்³வ்ருʼத்த
ஏவ ஸ꞉ மந்தவ்ய꞉ ஜ்ஞாதவ்ய꞉ ; ஸம்யக் யதா²வத் வ்யவஸிதோ ஹி ஸ꞉,
யஸ்மாத் ஸாது⁴நிஶ்சய꞉ ஸ꞉ ॥ உத்ஸ்ருʼஜ்ய ச பா³ஹ்யாம்ʼ து³ராசாரதாம்ʼ அந்த꞉
ஸம்யக்³வ்யவஸாயஸாமர்த்²யாத் —
க்ஷிப்ரம்ʼ ப⁴வதி த⁴ர்மாத்மா ஶஶ்வச்சா²ந்திம்ʼ நிக³ச்ச²தி ।
கௌந்தேய ப்ரதிஜானீஹி ந மே ப⁴க்த꞉ ப்ரணஶ்யதி ॥ 9-31 ॥
க்ஷிப்ரம்ʼ ஶீக்⁴ரம்ʼ ப⁴வதி த⁴ர்மாத்மா த⁴ர்மசித்த꞉ ஏவ । ஶஶ்வத் நித்யம்ʼ
ஶாந்திம்ʼ ச உபஶமம்ʼ நிக³ச்ச²தி ப்ராப்னோதி । ஶ்ருʼணு பரமார்த²ம்,
கௌந்தேய ப்ரதிஜானீஹி நிஶ்சிதாம்ʼ ப்ரதிஜ்ஞாம்ʼ குரு, ந மே மம ப⁴க்த꞉
மயி ஸமர்பிதாந்தராத்மா மத்³ப⁴க்த꞉ ந ப்ரணஶ்யதி இதி ॥ கிஞ்ச —
மாம்ʼ ஹி பார்த² வ்யபாஶ்ரித்ய யே(அ)பி ஸ்யு꞉ பாபயோனய꞉ ।
ஸ்த்ரியோ வைஶ்யாஸ்ததா² ஶூத்³ராஸ்தே(அ)பி யாந்தி பராம்ʼ க³திம் ॥ 9-32 ॥
மாம்ʼ ஹி யஸ்மாத் பார்த² வ்யபாஶ்ரித்ய மாம்ʼ ஆஶ்ரயத்வேன க்³ருʼஹீத்வா யே(அ)பி ஸ்யு꞉
ப⁴வேயு꞉ பாபயோனய꞉ பாபா யோனி꞉ யேஷாம்ʼ தே பாபயோனய꞉ பாபஜன்மான꞉ । கே
தே இதி, ஆஹ — ஸ்த்ரிய꞉ வைஶ்யா꞉ ததா² ஶூத்³ரா꞉ தே(அ)பி யாந்தி க³ச்ச²ந்தி
பராம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ க³திம் ॥
கிம்ʼ புனர்ப்³ராஹ்மணா꞉ புண்யா ப⁴க்தா ராஜர்ஷயஸ்ததா² ।
அநித்யமஸுக²ம்ʼ லோகமிமம்ʼ ப்ராப்ய ப⁴ஜஸ்வ மாம் ॥ 9-33 ॥
கிம்ʼ புன꞉ ப்³ராஹ்மணா꞉ புண்யா꞉ புண்யயோனய꞉ ப⁴க்தா꞉ ராஜர்ஷய꞉ ததா² ।
ராஜானஶ்ச தே ருʼஷயஶ்ச ராஜர்ஷய꞉ । யத꞉ ஏவம், அத꞉ அநித்யம்ʼ
க்ஷணப⁴ங்கு³ரம் அஸுக²ம்ʼ ச ஸுக²வர்ஜிதம்ʼ இமம்ʼ லோகம்ʼ மனுஷ்யலோகம்ʼ ப்ராப்ய
புருஷார்த²ஸாத⁴னம்ʼ து³ர்லப⁴ம்ʼ மனுஷ்யத்வம்ʼ லப்³த்⁴வா ப⁴ஜஸ்வ ஸேவஸ்வ மாம் ॥
கத²ம்ʼ —
மன்மனா ப⁴வ மத்³ப⁴க்தோ மத்³யாஜீ மாம்ʼ நமஸ்குரு ।
மாமேவைஷ்யஸி யுக்த்வைவமாத்மானம்ʼ மத்பராயண꞉ ॥ 9-34 ॥
மயி வாஸுதே³வே மன꞉ யஸ்ய தவ ஸ த்வம்ʼ மன்மனா꞉ ப⁴வ । ததா² மத்³ப⁴க்த꞉
ப⁴வ மத்³யாஜீ மத்³யஜனஶீல꞉ ப⁴வ । மாம்ʼ ஏவ ச நமஸ்குரு । மாம்ʼ ஏவ
ஈஶ்வரம்ʼ ஏஷ்யஸி ஆக³மிஷ்யஸி யுக்த்வா ஸமாதா⁴ய சித்தம் । ஏவம்ʼ ஆத்மானம்,
அஹம்ʼ ஹி ஸர்வேஷாம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ ஆத்மா, பரா ச க³தி꞉, பரம்ʼ அயனம்,
தம்ʼ மாம்ʼ ஏவம்பூ⁴தம், ஏஷ்யஸி இதி அதீதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉, மத்பராயண꞉ ஸன்
இத்யர்த²꞉ ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ ராஜவித்³யாராயகு³ஹ்யயோகோ³ நாம நவமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥9 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே ராஜவித்³யா-ராயகு³ஹ்ய-யோக³꞉ நாம
நவமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ த³ஶமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
ஸப்தமே அத்⁴யாயே ப⁴க³வத꞉ தத்த்வம்ʼ விபூ⁴தய꞉ ச ப்ரகாஶிதா꞉, நவமே ச ।
அத² இதா³னீம்ʼ யேஷு யேஷு பா⁴வேஷு சிந்த்ய꞉ ப⁴க³வான், தே தே பா⁴வா꞉ வக்தவ்யா꞉,
தத்த்வம்ʼ ச ப⁴க³வத꞉ வக்தவ்யம்ʼ உக்தம்ʼ அபி, து³ர்விஜ்ஞேயத்வாத், இதி அத꞉
ஶ்ரீ-ப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
பூ⁴ய ஏவ மஹாபா³ஹோ ஶ்ருʼணு மே பரமம்ʼ வச꞉ ।
யத்தே(அ)ஹம்ʼ ப்ரீயமாணாய வக்ஷ்யாமி ஹிதகாம்யயா ॥ 10-1 ॥
பூ⁴ய꞉ ஏவ பூ⁴ய꞉ புன꞉ ஹே மஹாபா³ஹோ ஶ்ருʼணு மே மதீ³யம்ʼ பரமம்ʼ
ப்ரக்ருʼஷ்டம்ʼ நிரதிஶய-வஸ்துன꞉ ப்ரகாஶகம்ʼ வச꞉ வாக்யம்ʼ யத் பரமம்ʼ
தே துப்⁴யம்ʼ ப்ரீயமாணாய — மத்-வசனாத் ப்ரீயஸே த்வம்ʼ அதீவ அம்ருʼதம்ʼ
இவ பிப³ன், தத꞉ — வக்ஷ்யாமி ஹித-காம்யயா ஹித-இச்ச²யா ॥ கிம்ʼ
அர்த²ம்ʼ அஹம்ʼ வக்ஷ்யாமி இதி அத꞉ ஆஹ —
ந மே விது³꞉ ஸுரக³ணா꞉ ப்ரப⁴வம்ʼ ந மஹர்ஷய꞉ ।
அஹமாதி³ர்ஹி தே³வானாம்ʼ மஹர்ஷீணாம்ʼ ச ஸர்வஶ꞉ ॥ 10-2 ॥
ந மே விது³꞉ ந ஜானந்தி ஸுர-க³ணா꞉ ப்³ரஹ்மா-ஆத³ய꞉ । கிம்ʼ தே ந
விது³꞉? மம ப்ரப⁴வம்ʼ ப்ரபா⁴வம்ʼ ப்ரபு⁴-ஶக்தி-அதிஶயம், அத²வா
ப்ரப⁴வம்ʼ ப்ரப⁴வனம்ʼ உத்பத்திம் । ந அபி மஹர்ஷய꞉ ப்⁴ருʼகு³-ஆத³ய꞉
விது³꞉ । கஸ்மாத் தே ந விது³꞉ இதி உச்யதே — அஹம் ஆதி³꞉ காரணம்ʼ ஹி யஸ்மாத்
தே³வானாம்ʼ மஹர்ஷீணாம்ʼ ச ஸர்வஶ꞉ ஸர்வ-ப்ரகாரை꞉ ॥ கிம்ʼ ச —
யோ மாமஜமநாதி³ம்ʼ ச வேத்தி லோகமஹேஶ்வரம் ।
அஸம்மூட⁴꞉ ஸ மர்த்யேஷு ஸர்வபாபை꞉ ப்ரமுச்யதே ॥ 10-3 ॥
ய꞉ மாம்ʼ அஜம் அநாதி³ம்ʼ ச, யஸ்மாத் அஹம்ʼ ஆதி³꞉ தே³வானாம்ʼ மஹர்ஷீணாம்ʼ ச,
ந மம அன்ய꞉ ஆதி³꞉ வித்³யதே; அத꞉ அஹம்ʼ அஜ꞉ அநாதி³꞉ ச; அநாதி³த்வம்ʼ அஜத்வே
ஹேது꞉, தம்ʼ மாம்ʼ அஜம்ʼ அநாதி³ம்ʼ ச ய꞉ வேத்தி விஜானாதி லோக-மஹேஶ்வரம்ʼ
லோகானாம்ʼ மஹாந்தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ துரீயம் அஜ்ஞான-தத்-கார்ய-வர்ஜிதம்ʼ அஸம்மூட⁴꞉
ஸம்மோஹ-வர்ஜித꞉ ஸ꞉ மர்த்யேஷு மனுஷ்யேஷு, ஸர்வ-பாபை꞉ ஸர்வை꞉
பாபை꞉ மதிபூர்வ-அமதிபூர்வ-க்ருʼதை꞉ ப்ரமுச்யதே ப்ரமோக்ஷ்யதே ॥
இத꞉ ச அஹம்ʼ மஹேஶ்வர꞉ லோகானாம்ʼ —
பு³த்³தி⁴ர்ஜ்ஞானமஸம்மோஹ꞉ க்ஷமா ஸத்யம்ʼ த³ம꞉ ஶம꞉ ।
ஸுக²ம்ʼ து³꞉க²ம்ʼ ப⁴வோ(அ)பா⁴வ꞉ ப⁴யம்ʼ சாப⁴யமேவ ச ॥ 10-4 ॥
பு³த்³தி⁴꞉ அந்த꞉கரணஸ்ய ஸூக்ஷ்ம-ஆதி³-அர்த²-அவபோ³த⁴ன-ஸாமர்த்²யம்,
தத்³வந்தம்ʼ பு³த்³தி⁴மான் இதி ஹி வத³ந்தி । ஜ்ஞானம்ʼ
ஆத்மா-ஆதி³-பத³-அர்தா²னாம்-அவபோ³த⁴꞉ । அஸம்மோஹ꞉ ப்ரதி-உத்பன்னேஷு
போ³த்³த⁴வ்யேஷு விவேக-பூர்விகா ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ । க்ஷமா ஆக்ருஷ்டஸ்ய தாடி³தஸ்ய
வா அவிக்ருʼத-சித்ததா । ஸத்யம்ʼ யதா²-த்³ருʼஷ்டஸ்ய யதா²-ஶ்ருதஸ்ய ச
ஆத்ம-அனுப⁴வஸ்ய பர-பு³த்³தி⁴-ஸங்க்ராந்தயே ததா² ஏவ உச்சார்யமாணா வாக்
ஸத்யம்ʼ உச்யதே । த³ம꞉ பா³ஹ்ய-இந்த்³ரிய-உபஶம꞉ । ஶம꞉ அந்த꞉கரணஸ்ய
உபஶம꞉ । ஸுக²ம்ʼ ஆஹ்லாத³꞉ । து³꞉க²ம்ʼ ஸந்தாப꞉ । ப⁴வ꞉ உத்³ப⁴வ꞉ । அபா⁴வ꞉
தத்-விபர்யய꞉ । ப⁴யம்ʼ ச த்ராஸ꞉, அப⁴யம்ʼ ஏவ ச தத்-விபரீதம் ॥
அஹிம்ʼஸா ஸமதா துஷ்டி꞉ தபோ தா³னம்ʼ யஶோ(அ)யஶ꞉ ।
ப⁴வந்தி பா⁴வா பூ⁴தானாம்ʼ மத்த ஏவ ப்ருʼத²க்³விதா⁴꞉ ॥ 10-5 ॥
அஹிம்ʼஸா அபீடா³ ப்ராணினாம் । ஸமதா ஸம-சித்ததா । துஷ்டி꞉ ஸந்தோஷ꞉
பர்யாப்த-பு³த்³தி⁴꞉-லாபே⁴ஷு । தப꞉ இந்த்³ரிய-ஸம்ʼயம-பூர்வகம்ʼ ஶரீர-பீட³னம் ।
தா³னம்ʼ யதா²-ஶக்தி ஸம்ʼவிபா⁴க³꞉ । யஶ꞉ த⁴ர்ம-நிமித்தா கீர்தி꞉ । அயஶ꞉
து அத⁴ர்ம-நிமித்தா அகீர்தி꞉ । ப⁴வந்தி பா⁴வா꞉ யதோ²க்தா꞉ பு³த்³தி⁴-ஆத³ய꞉
பூ⁴தானாம்ʼ ப்ராணினாம்ʼ மத்த꞉ ஏவ ஈஶ்வராத் ப்ருʼத²க்³-விதா⁴꞉ நானா-விதா⁴꞉
ஸ்வ-கர்ம-அனுரூபேண ॥ கிம்ʼ ச —
மஹர்ஷய꞉ ஸப்த பூர்வே சத்வாரோ மனவஸ்ததா² ।
மத்³பா⁴வா மானஸா ஜாதா꞉ யேஷாம்ʼ லோக இமா꞉ ப்ரஜா꞉ ॥ 10-6 ॥
மஹர்ஷய꞉ ஸப்த ப்⁴ருʼகி³-ஆத³ய꞉ பூர்வே அதீத-கால-ஸம்ப³ந்தி⁴ன꞉,
சத்வார꞉ மனவ꞉ ததா² ஸாவர்ணா꞉ இதி ப்ரஸித்³தா⁴꞉, தே ச மத்-பா⁴வா꞉
மத்-க³த-பா⁴வனா꞉ வைஷ்ணவேன ஸாமர்த்²யேன உபேதா꞉, மானஸா꞉ மனஸ ஏவ
உத்பாதி³தா꞉ மயா ஜாதா꞉ உத்பன்னா꞉, யேஷாம்ʼ மனூனாம்ʼ மஹர்ஷீணாம்ʼ ச ஸ்ருʼஷ்டி꞉
லோகே இமா꞉ ஸ்தா²வர-ஜங்க³ம-லக்ஷணா꞉ ப்ரஜா꞉ ॥
ஏதாம்ʼ விபூ⁴திம்ʼ யோக³ம்ʼ ச மம யோ வேத்தி தத்த்வத꞉ ।
ஸோ(அ)விகம்பேன யோகே³ன யுஜ்யதே நாத்ர ஸம்ʼஶய꞉ ॥ 10-7 ॥
ஏதாம்ʼ யதோ²க்தாம்ʼ விபூ⁴திம்ʼ விஸ்தாரம்ʼ யோக³ம்ʼ ச யுக்திம்ʼ ச ஆத்மன꞉ க⁴டனம்,
அத²வா யோக³-ஐஶ்வர்ய-ஸாமர்த்²யம்ʼ ஸர்வஜ்ஞத்வம்ʼ யோக³ஜம்ʼ யோக³꞉ உச்யதே,
மம மதீ³யம்ʼ யோக³ம்ʼ ய꞉ வேத்தி தத்த்வத꞉ தத்த்வேன யதா²வத் இதி ஏதத், ஸ꞉
அவிகம்பேன அப்ரசலிதேன யோகே³ன ஸம்யக்³-த³ர்ஶன-ஸ்தை²ர்ய-லக்ஷணேன
யுஜ்யதே ஸம்ப³த்⁴யதே । ந அத்ர ஸம்ʼஶய꞉ ந அஸ்மின் அர்தே² ஸம்ʼஶய꞉ அஸ்தி ॥
கீத்³ருʼஶேன அவிகம்பேன யோகே³ன யுஜ்யதே இதி உச்யதே —
அஹம்ʼ ஸர்வஸ்ய ப்ரப⁴வ꞉ மத்த꞉ ஸர்வம்ʼ ப்ரவர்ததே ।
இதி மத்வா ப⁴ஜந்தே மாம்ʼ பு³தா⁴ பா⁴வஸமன்விதா꞉ ॥ 10-8 ॥
அஹம்ʼ பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம வாஸுதே³வ-ஆக்²யம்ʼ ஸர்வஸ்ய ஜக³த꞉ ப்ரப⁴வ꞉
உத்பத்தி꞉ । மத்த꞉ ஏவ ஸ்தி²தி-நாஶ-க்ரியா-ப²ல-உபபோ⁴க³-லக்ஷணம்ʼ
விக்ரியா-ரூபம்ʼ ஸர்வம்ʼ ஜக³த் ப்ரவர்ததே । இதி ஏவம்ʼ மத்வா ப⁴ஜந்தே ஸேவந்தே
மாம்ʼ பு³தா⁴꞉ அவக³த-பரமார்த²-தத்த்வா꞉, பா⁴வ-ஸமன்விதா꞉ பா⁴வ꞉ பா⁴வனா
பரமார்த²-தத்த்வ-அபி⁴நிவேஶ꞉ தேன ஸமன்விதா꞉ ஸம்ʼயுக்தா꞉ இதி அர்த²꞉ ॥
கிம்ʼ ச —
மச்சித்தா மத்³க³தப்ராணா꞉ போ³த⁴யந்த꞉ பரஸ்பரம் ।
கத²யந்தஶ்ச மாம்ʼ நித்யம்ʼ துஷ்யந்தி ச ரமந்தி ச ॥ 10-9 ॥
மத்-சித்தா꞉, மயி சித்தம்ʼ யேஷாம்ʼ தே மத்-சித்தா꞉, மத்-க³த-ப்ராணா꞉ மாம்ʼ
க³தா꞉ ப்ராப்தா꞉ சக்ஷு꞉-ஆத³ய꞉ ப்ராணா꞉ யேஷாம்ʼ தே மத்-க³த-ப்ராணா꞉, மயி
உபஸம்ʼஹ்ருʼத-கரணா꞉ இதி அர்த²꞉ । அத²வா, மத்-க³த-ப்ராணா꞉ மத்-க³த-ஜீவனா꞉
இதி ஏதத் । போ³த⁴யந்த꞉ அவக³மயந்த꞉ பரஸ்பரம்ʼ அன்யோன்யம், கத²யந்த꞉ ச
ஜ்ஞான-ப³ல-வீர்ய-ஆதி³-த⁴ர்மை꞉ விஶிஷ்டம்ʼ மாம், துஷ்யந்தி ச பரிதோஷம்
உபயாந்தி ச ரமந்தி ச ரதிம்ʼ ச ப்ராப்னுவந்தி ப்ரிய-ஸங்க³தி ஏவ ॥ யே
யதோ²க்தை꞉ ப்ரகாரை꞉ ப⁴ஜந்தே மாம்ʼ ப⁴க்தா꞉ ஸந்த꞉ —
தேஷாம்ʼ ஸததயுக்தானாம்ʼ ப⁴ஜதாம்ʼ ப்ரீதிபூர்வகம் ।
த³தா³மி பு³த்³தி⁴யோக³ம்ʼ தம்ʼ யேன மாமுபயாந்தி தே ॥ 10-10 ॥
தேஷாம்ʼ ஸதத-யுக்தானாம்ʼ நித்ய-அபி⁴யுக்தானாம்ʼ
நிவ்ருʼத்த-ஸர்வ-பா³ஹ்ய-ஏஷணானாம்ʼ ப⁴ஜதாம்ʼ ஸேவமானானாம் । கிம்ʼ
அர்தி²த்வ-ஆதி³னா காரணேன? ந இதி ஆஹ — ப்ரீதி-பூர்வகம்ʼ ப்ரீதி꞉ ஸ்னேஹ꞉
தத்-பூர்வகம்ʼ மாம்ʼ ப⁴ஜதாம்ʼ இதி அர்த²꞉ । த³தா³மி ப்ரயச்சா²மி பு³த்³தி⁴-யோக³ம்ʼ
பு³த்³தி⁴꞉ ஸம்யக்³-த³ர்ஶனம்ʼ மத்-தத்த்வ-விஷயம்ʼ தேன யோக³꞉ பு³த்³தி⁴-யோக³꞉
தம்ʼ பு³த்³தி⁴-யோக³ம், யேன பு³த்³தி⁴-யோகே³ன ஸம்யக்³-த³ர்ஶன-லக்ஷணேன
மாம்ʼ பரமேஶ்வரம்ʼ ஆத்ம-பூ⁴தம் ஆத்மத்வேன உபயாந்தி ப்ரதிபத்³யந்தே ।
கே? தே யே மத்-சித்தத்வ-ஆதி³-ப்ரகாரை꞉ மாம்ʼ ப⁴ஜந்தே ॥ கிம்ʼ அர்த²ம்,
கஸ்ய வா, த்வத்-ப்ராப்தி-ப்ரதிப³ந்த⁴-ஹேதோ꞉ நாஶகம்ʼ பு³த்³தி⁴-யோக³ம்ʼ தேஷாம்ʼ
த்வத்-ப⁴க்தானாம்ʼ த³தா³ஸி இதி அபேக்ஷாயாம்ʼ ஆஹ —
தேஷாமேவானுகம்பார்த²ம்ʼ அஹமஜ்ஞானஜம்ʼ தம꞉ ।
நாஶயாம்யாத்மபா⁴வஸ்த²꞉ ஜ்ஞாநதீ³பேன பா⁴ஸ்வதா ॥ 10-11 ॥
தேஷாம் ஏவ கத²ம்ʼ நு நாம ஶ்ரேய꞉ ஸ்யாத் இதி அனுகம்ப-அர்த²ம்ʼ த³யா-ஹேதோ꞉
அஹம் அஜ்ஞான-ஜம்ʼ அவிவேகத꞉ ஜாதம்ʼ மித்²யா-ப்ரத்யய-லக்ஷணம்ʼ
மோஹ-அந்த⁴காரம்ʼ தம꞉ நாஶயாமி, ஆத்ம-பா⁴வஸ்த²꞉ ஆத்மன꞉
பா⁴வ꞉ அந்த꞉கரண-ஆஶய꞉ தஸ்மின் ஏவ ஸ்தி²த꞉ ஸன் ஜ்ஞான-தீ³பேன
விவேக-ப்ரத்யய-ரூபேண ப⁴க்தி-ப்ரஸாத³-ஸ்னேஹ-பி⁴ஷிக்தேன
மத்-பா⁴வனா-அபி⁴நிவேஶ-வாத-ஈரிதேன
ப்³ரஹ்மசர்ய-ஆதி³-ஸாத⁴ன-ஸம்ʼஸ்காரவத்-ப்ரஜ்ஞா-ஆவர்தினா
விரக்த-அந்த꞉கரண-ஆதா⁴ரேண
விஷய-வ்யாவ்ருʼத்த-சித்த-ராக³-த்³வேஷ-அகலுஷித-
நிவாத-அபவரக-ஸ்தே²ன
நித்ய-ப்ரவ்ருʼத்த-ஏகாக்³ர்ய-த்⁴யான-ஜனித-ஸம்யக்³-த³ர்ஶன-பா⁴ஸ்வதா
ஜ்ஞான-தீ³பேன இதி அர்த²꞉ ॥ யதோ²க்தாம்ʼ ப⁴க³வத꞉ விபூ⁴திம்ʼ யோக³ம்ʼ ச
ஶ்ருத்வா அர்ஜுன꞉ உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம பரம்ʼ தா⁴ம பவித்ரம்ʼ பரமம்ʼ ப⁴வான் ।
புருஷம்ʼ ஶாஶ்வதம்ʼ தி³வ்யம்ʼ ஆதி³தே³வமஜம்ʼ விபு⁴ம் ॥ 10-12 ॥
பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம பரமாத்மா பரம்ʼ தா⁴ம பரம்ʼ தேஜ꞉ பவித்ரம்ʼ பாவனம்ʼ
பரமம்ʼ ப்ரக்ருʼ-ஷ்டம்ʼ ப⁴வான் । புரஷம்ʼ ஶாஶ்வதம்ʼ நித்யம்ʼ தி³வ்யம்ʼ தி³வி
ப⁴வம்ʼ ஆதி³-தே³வம்ʼ ஸர்வ-தே³வானாம்ʼ ஆதௌ³ ப⁴வம்ʼ ஆதி³-தே³வம்ʼ அஜம்ʼ விபு⁴ம்ʼ
விப⁴வன-ஶீலம் ॥ ஈத்³ருʼஶம்ʼ —
ஆஹுஸ்த்வாம்ருʼஷய꞉ ஸர்வே தே³வர்ஷிர்நாரத³ஸ்ததா² ।
அஸிதோ தே³வலோ வ்யாஸ꞉ ஸ்வயம்ʼ சைவ ப்³ரவீஷி மே ॥ 10-13 ॥
ஆஹு꞉ கத²யந்தி த்வாம்ʼ ருʼஷய꞉ வஸிஷ்ட²-ஆத³ய꞉ ஸர்வே தே³வ-ருʼஷி꞉
நாரத³꞉ ததா² । அஸித꞉ தே³வல꞉ அபி ஏவம்ʼ ஏவ ஆஹ, வ்யாஸ꞉ ச, ஸ்வயம்ʼ
ச ஏவ த்வம்ʼ ச ப்³ரவீஷி மே ॥
ஸர்வமேதத்³ருʼதம்ʼ மன்யே யன்மாம்ʼ வத³ஸி கேஶவ । ந ஹி தே ப⁴க³வன்வ்யக்திம்ʼ
விது³ர்தே³வா ந தா³னவா꞉ ॥ 10-14 ॥
ஸர்வம்ʼ ஏதத் யதோ²க்தம்ʼ ருʼஷிபி⁴꞉ த்வயா ச ஏதத் ருʼதம்ʼ ஸத்யம்ʼ ஏவ மன்யே,
யத் மாம்ʼ ப்ரதி வத³ஸி பா⁴ஷஸே ஹே கேஶவ । ந ஹி தே தவ ப⁴க³வன் வ்யக்திம்ʼ
ப்ரப⁴வம்ʼ விது³꞉ ந தே³வா꞉, ந தா³னவா꞉ ॥ யத꞉ த்வம்ʼ தே³வ-ஆதீ³னாம்ʼ ஆதி³꞉,
அத꞉ —
ஸ்வயமேவாத்மனாத்மானம்ʼ வேத்த² த்வம்ʼ புருஷோத்தம । பூ⁴தபா⁴வன பூ⁴தேஶ
தே³வதே³வ ஜக³த்பதே ॥ 10-15 ॥
ஸ்வயம்ʼ ஏவ ஆத்மனா ஆத்மானம்ʼ வேத்த² ஜானாஸி த்வம்ʼ
நிரதிஶய-ஜ்ஞான-ஐஶ்வர்ய-ப³ல-ஆதி³-ஶக்தி-மந்தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ
புருஷோத்தம । பூ⁴தானி பா⁴வயதி தி பூ⁴த-பா⁴வன꞉, ஹே பூ⁴தபா⁴வன ।
பூ⁴தேஶ பூ⁴தானாம் ஈஶித꞉ । ஹே தே³வ-தே³வ ஜக³த்-பதே ॥
வக்துமர்ஹஸ்யஶேஷேண தி³வ்யா ஹ்யாத்மவிபூ⁴தய꞉ । யாபி⁴ர்விபூ⁴திபி⁴ர்லோகான்
இமாம்ʼஸ்த்வம்ʼ வ்யாப்ய திஷ்ட²ஸி ॥ 10-16 ॥
அக்தும்ʼ கத²யிதும்ʼ அர்ஹஸி அஶேஷேண । தி³வ்யா꞉ ஹி ஆத்ம-விபூ⁴தய꞉ ।
ஆத்மன꞉ விபூ⁴தய꞉ யா꞉ தா꞉ வக்தும்ʼ அர்ஹஸி । யாபி⁴꞉ விபூ⁴திபி⁴꞉ ஆத்மன꞉
மாஹாத்ம்ய-விஸ்தரை꞉ இமான் லோகான் த்வம்ʼ வ்யாப்ய திஷ்ட²ஸி ॥
கத²ம்ʼ வித்³யாமஹம்ʼ யோகி³ன் த்வாம்ʼ ஸதா³ பரிசிந்தயன் । கேஷு கேஷு ச பா⁴வேஷு
சிந்த்யோ(அ)ஸி ப⁴க³வன்மயா ॥ 10-17 ॥
கத²ம்ʼ வித்³யாம்ʼ விஜானீயாம்ʼ அஹம்ʼ ஹே யோகி³ன் த்வாம்ʼ ஸதா³ பரி-சிந்தயன் । கேஷு
கேஷு ச பா⁴வேஷு வஸ்துஷு சிந்த்ய꞉ அஸி த்⁴யேய꞉ அஸி ப⁴க³வன் மயா ॥
விஸ்தரேணாத்மனோ யோக³ம்ʼ விபூ⁴திம்ʼ ச ஜனார்த³ன ।
பூ⁴ய꞉ கத²ய த்ருʼப்திர்ஹி ஶ்ருʼண்வதோ நாஸ்தி மே(அ)ம்ருʼதம் ॥ 10-18 ॥
விஸ்தரேண ஆத்மன꞉ யோக³ம்ʼ யோக³-ஐஶ்வர்ய-ஶக்தி-விஶேஷம்ʼ விபூ⁴திம்ʼ ச
விஸ்தரம்ʼ த்⁴யேய-பதா³ர்தா²னாம்ʼ ஹே ஜனார்த³ன, அர்த³தே꞉ க³தி-கர்மண꞉ ரூபம்,
அஸுராணாம்ʼ தே³வ-ப்ரதிபக்ஷ-பூ⁴தானாம்ʼ ஜனானாம்ʼ நரக-ஆதி³-க³மயித்ருʼத்வாத்
ஜனார்த³ன꞉ அப்⁴யுத³ய-நி꞉ஶ்ரேயஸ-புருஷார்த²-ப்ரயோஜனம்ʼ ஸர்வை꞉ ஜனை꞉
யாச்யதே இதி வா । பூ⁴ய꞉ பூர்வம்ʼ உக்தம்ʼ அபி கத²ய; த்ருʼப்தி꞉ பரிதோஷ꞉ ஹி
யஸ்மாத் ந அஸ்தி மே மம ஶ்ருʼண்வத꞉ த்வத்-முக²-நி꞉ஸ்ருʼத-வாக்ய-அம்ருʼதம்
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஹந்த தே கத²யிஷ்யாமி தி³வ்யா ஹ்யாத்மவிபூ⁴தய꞉ ।
ப்ராதா⁴ன்யத꞉ குருஶ்ரேஷ்ட² நாஸ்த்யந்தோ விஸ்தரஸ்ய மே ॥ 10-19 ॥
ஹந்த இதா³னீம்ʼ தே தவ தி³வ்யா꞉ தி³வி ப⁴வா꞉ ஆத்ம-விபூ⁴தய꞉ ஆத்மன꞉ மம
விபூ⁴தய꞉ யா꞉ தா꞉ கத²யிஷ்யாமி இதி ஏதத் । ப்ராதா⁴ன்யத꞉ யத்ர யத்ர
ப்ரதா⁴னா யா யா விபூ⁴தி꞉ தாம்ʼ தாம்ʼ ப்ரதா⁴னாம்ʼ ப்ராதா⁴ன்யத꞉ கத²யிஷ்யாமி அஹம்ʼ
குரு-ஶ்ரேஷ்ட² । அஶேஷத꞉ து வர்ஷ-ஶதேன-அபி ந ஶக்யா வக்தும்,
யத꞉ ந அஸ்தி அந்த꞉ விஸ்தரஸ்ய மே மம விபூ⁴தீனாம்ʼ இதி அர்த²꞉ ॥ தத்ர
ப்ரத²மம்ʼ ஏவ தாவத் ஶ்ருʼணு —
அஹமாத்மா கு³டா³கேஶ ஸர்வபூ⁴தாஶயஸ்தி²த꞉ ।
அஹமாதி³ஶ்ச மத்⁴யம்ʼ ச பூ⁴தாநாமந்த ஏவ ச ॥ 10-20 ॥
அஹம்ʼ ஆத்மா ப்ரத்யக்³-ஆத்மா கு³டா³கேஶ, கு³டா³கா நித்³ரா தஸ்யா꞉ ஈஶ꞉
கு³டா³கேஶ꞉, ஜித-நித்³ர꞉ இதி அர்த²꞉; க⁴ன-கேஶ꞉ இதி வா ।
ஸர்வ-பூ⁴த-ஆஶய-ஸ்தி²த꞉ ஸர்வேஷாம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ ஆஶயே அந்தர்-ஹ்ருʼதி³
ஸ்தி²த꞉ அஹம்ʼ ஆத்மா ப்ரத்யக்³-ஆத்மா நித்யம்ʼ த்⁴யேய꞉ । தத்-அஶக்தேன ச
உத்தரேஷு பா⁴வேஷு சிந்த்ய꞉ அஹம்; யஸ்மாத் அஹம்ʼ ஏவ ஆதி³꞉ பூ⁴தானாம்ʼ காரணம்ʼ
ததா² மத்⁴யம்ʼ ச ஸ்தி²தி꞉ அந்த꞉ ப்ரலய꞉ ச ॥ ஏவம்ʼ ச த்⁴யேய꞉ அஹம்ʼ —
ஆதி³த்யாநாமஹம்ʼ விஷ்ணு꞉ ஜ்யோதிஷாம்ʼ ரவிரம்ʼஶுமான் ।
மரீசிர்மருதாமஸ்மி நக்ஷத்ராணாமஹம்ʼ ஶஶீ ॥ 10-21 ॥
ஆதி³த்யானாம்ʼ த்³வாத³ஶானாம்ʼ விஷ்ணு꞉ நாம ஆதி³த்ய꞉ அஹம் । ஜ்யோதிஷாம்ʼ ரவி꞉
ப்ரகாஶயித்ரூʼணாம் அம்ʼஶுமான் ரஶ்மிமான் । மரீசி꞉ நாம மருதாம்ʼ
மருத்-தே³வதா-பே⁴தா³னாம்ʼ அஸ்மி । நக்ஷத்ராணாம்ʼ அஹம்ʼ ஶஶீ சந்த்³ரமா꞉ ॥
வேதா³னாம்ʼ ஸாமவேதோ³(அ)ஸ்மி தே³வாநாமஸ்மி வாஸவ꞉ ।
இந்த்³ரியாணாம்ʼ மனஶ்சாஸ்மி பூ⁴தாநாமஸ்மி சேதனா ॥ 10-22 ॥
வேதா³னாம்ʼ மத்⁴யே ஸாம-வேத³꞉ அஸ்மி । தே³வானாம்ʼ ருத்³ர-ஆதி³த்ய-ஆதீ³னாம்ʼ வாஸவ꞉
இந்த்³ர꞉ அஸ்மி । இந்த்³ரியாணாம்ʼ ஏகாத³ஶானாம்ʼ சக்ஷு꞉-ஆதீ³னாம்ʼ மன꞉ ச அஸ்மி
ஸங்கல்ப-விகல்ப-ஆத்மகம்ʼ மன꞉ ச அஸ்மி । பூ⁴தானாம்ʼ அஸ்மி சேதனா
கார்ய-கரண-ஸங்கா⁴தே நித்யா-ஆபி⁴வ்யக்தா பு³த்³தி⁴-வ்ருʼத்தி꞉ சேதனா ॥
ருத்³ராணாம்ʼ ஶங்கரஶ்சாஸ்மி வித்தேஶோ யக்ஷரக்ஷஸாம் ।
வஸூனாம்ʼ பாவகஶ்சாஸ்மி மேரு꞉ ஶிக²ரிணாமஹம் ॥ 10-23 ॥
ருத்³ராணாம் ஏகாத³ஶானாம்ʼ ஶங்கரஹ் ச அஸ்மி । வித்தேஶ꞉ குபே³ர꞉
யக்ஷ-ரக்ஷஸாம்ʼ யக்ஷாணாம்ʼ ரக்ஷஸாம்ʼ ச । வஸூனாம்ʼ அஷ்டானாம்ʼ பாவகஹ்
ச அஸ்மி அக்³னி꞉ । மேரு꞉ ஶிக²ரிணாம்ʼ ஶிக²ர-வதாம்ʼ அஹம் ॥
புரோத⁴ஸாம்ʼ ச முக்²யம்ʼ மாம்ʼ வித்³தி⁴ பார்த² ப்³ருʼஹஸ்பதிம் ।
ஸேனானீநாமஹம்ʼ ஸ்கந்த³꞉ ஸரஸாமஸ்மி ஸாக³ர꞉ ॥ 10-24 ॥
புரோத⁴ஸாம்ʼ ச ராஜ-புரோஹிதானாம்ʼ ச முக்²யம்ʼ ப்ரதா⁴னம்ʼ மாம்ʼ வித்³தி⁴
ஹே பார்த² ப்³ருʼஹஸ்பதிம் । ஸஹ் ஹி இந்த்³ரஸ்ய இதி முக்²ய꞉ ஸ்யாத் புரோதா⁴꞉ ।
ஸேனானீனாம்ʼ ஸேனா-பதீனாம்ʼ அஹம்ʼ ஸ்கந்த³꞉ தே³வ-ஸேனா-பதி꞉ । ஸரஸாம்ʼ யானி
தே³வகா²தானி ஸராம்ʼஸி தேஷாம்ʼ ஸரஸாம்ʼ ஸாக³ர꞉ அஸ்மி ப⁴வாமி ॥
மஹர்ஷீணாம்ʼ ப்⁴ருʼகு³ரஹம்ʼ கி³ராமஸ்ம்யேகமக்ஷரம் ।
யஜ்ஞானாம்ʼ ஜபயஜ்ஞோ(அ)ஸ்மி ஸ்தா²வராணாம்ʼ ஹிமாலய꞉ ॥ 10-25 ॥
மஹர்ஷீணாம்ʼ ப்⁴ருʼகு³꞉ அஹம் । கி³ராம்ʼ வாசாம்ʼ பத³-லக்ஷணானாம்ʼ ஏகம்ʼ அக்ஷரம்ʼ
ஓங்கார꞉ அஸ்மி । யஜ்ஞானாம்ʼ ஜப-யஜ்ஞ꞉ அஸ்மி, ஸ்தா²வராணாம்ʼ ஸ்தி²தி-மதாம்ʼ
ஹிமாலய꞉ ॥
அஶ்வத்த²꞉ ஸர்வவ்ருʼக்ஷாணாம்ʼ தே³வர்ஷீணாம்ʼ ச நாரத³꞉ ।
க³ந்த⁴ர்வாணாம்ʼ சித்ரரத²꞉ ஸித்³தா⁴னாம்ʼ கபிலோ முனி꞉ ॥ 10-26 ॥
அஶ்வத்த²꞉ ஸர்வ-வ்ருʼக்ஷாணாம், தே³வ-ருʼஷீணாம்ʼ ச நாரத³꞉ தே³வா꞉
ஏவ ஸந்த꞉ ருʼஷித்வம்ʼ ப்ராப்தா꞉ மந்த்ர-த³ர்ஶித்வாத் தே தே³வ-ருʼஷய꞉,
தேஷாம்ʼ நாரத³꞉ அஸ்மி । க³ந்த⁴ர்வாணாம்ʼ சித்ரரத²꞉ நாம க³ந்த⁴ர்வ꞉ அஸ்மி ।
ஸித்³தா⁴னாம்ʼ ஜன்மன ஏவ த⁴ர்ம-ஜ்ஞான-வைராக்³ய-ஐஶ்வர்ய-அதிஶயம்ʼ
ப்ராப்தானாம்ʼ கபில꞉ முனி꞉ ॥
உச்சை꞉ஶ்ரவஸமஶ்வானாம்ʼ வித்³தி⁴ மாமம்ருʼதோத்³ப⁴வம் ।
ஐராவதம்ʼ க³ஜேந்த்³ராணாம்ʼ நராணாம்ʼ ச நராதி⁴பம் ॥ 10-27 ॥
உச்சை꞉ஶ்ரவஸம் அஶ்வானாம்ʼ உச்சை꞉ஶ்ரவா꞉ நாம அஶ்வ-ராஜ꞉ தம்ʼ மாம்ʼ
வித்³தி⁴ விஜானீஹி அம்ருʼத-உத்³ப⁴வம்ʼ அம்ருʼத-நிமித்த-மத²ன-உத்³ப⁴வம் ।
ஐராவதம்ʼ இராவத்யா꞉ அபத்யம்ʼ க³ஜேந்த்³ராணாம்ʼ ஹஸ்தி-ஈஶ்வராணாம், தம்ʼ மாம்ʼ
வித்³தி⁴ இதி அனுவர்ததே । நராணாம்ʼ ச மனுஷ்யாணாம்ʼ நர-அதி⁴பம்ʼ ராஜானம்ʼ
மாம்ʼ வித்³தி⁴ ஜானீஹி ॥
ஆயுதா⁴நாமஹம்ʼ வஜ்ரம்ʼ தே⁴னூநாமஸ்மி காமது⁴க் ।
ப்ரஜனஶ்சாஸ்மி கந்த³ர்ப꞉ ஸர்பாணாமஸ்மி வாஸுகி꞉ ॥ 10-28 ॥
ஆயுதா⁴னாம்ʼ அஹம்ʼ வஜ்ரம்ʼ த³தீ⁴சி-அஸ்தி²-ஸம்ப⁴வம் । தே⁴னூனாம்ʼ தோ³க்³த்⁴ரீணாம்ʼ
அஸ்மி காம-து⁴க் வஸிஷ்ட²ஸ்ய ஸர்வ-காமானாம்ʼ தோ³க்³த்⁴ரீ, ஸாமான்யா வா
காம-து⁴க் । ப்ரஜன꞉ ப்ரஜனயிதா அஸ்மி கந்த³ர்ப꞉ காம꞉ ஸர்பாணாம்ʼ
ஸர்ப-பே⁴தா³னாம்ʼ அஸ்மி வாஸுகி꞉ ஸர்ப-ராஜ꞉ ॥
அனந்தஶ்சாஸ்மி நாகா³னாம்ʼ வருணோ யாத³ஸாமஹம் ।
பித்ரூʼணாமர்யமா சாஸ்மி யம꞉ ஸம்ʼயமதாமஹம் ॥ 10-29 ॥
அனந்த꞉ ச அஸ்மி நாகா³னாம்ʼ நாக³-விஶேஷாணாம்ʼ நாக³-ராஜ꞉ ச அஸ்மி ।
வருண꞉ யாத³ஸாம்ʼ அஹம் அப்³-தே³வதானாம்ʼ ராஜா அஹம் । பித்ரூʼணாம்ʼ அர்யமா நாம
பித்ருʼ-ராஜ꞉ ச அஸ்மி । யம꞉ ஸம்ʼயமதாம்ʼ ஸம்ʼயமனம்ʼ குர்வதாம்ʼ அஹம் ॥
ப்ரஹ்லாத³ஶ்சாஸ்மி தை³த்யானாம்ʼ கால꞉ கலயதாமஹம் ।
ம்ருʼகா³ணாம்ʼ ச ம்ருʼகே³ந்த்³ரோ(அ)ஹம்ʼ வைனதேயஶ்ச பக்ஷிணாம் ॥ 10-30 ॥
ப்ரஹ்லாத³꞉ நாம ச அஸ்மி தை³த்யானாம்ʼ தி³தி-வம்ʼஶ்யானாம் । கால꞉ கலயதாம்ʼ
கலனம்ʼ க³ணனம்ʼ குர்வதாம்ʼ அஹம் । ம்ருʼகா³ணாம்ʼ ச ம்ருʼக³-இந்த்³ர꞉ ஸிம்ʼஹ꞉
வ்யாக்⁴ர꞉ வா அஹம் । வைனதேய꞉ ச க³ருத்மான் வினதா-ஸுத꞉ பக்ஷிணாம்ʼ
பதத்ரிணாம் ॥
பவன꞉ பவதாமஸ்மி ராம꞉ ஶஸ்த்ரப்⁴ருʼதாமஹம் ।
ஜ²ஷாணாம்ʼ மகரஶ்சாஸ்மி ஸ்ரோதஸாமஸ்மி ஜாஹ்னவீ ॥ 10-31 ॥
பவன꞉ வாயு꞉ பவதாம்ʼ பாவயித்ரூʼணாம்ʼ அஸ்மி । ராம꞉ ஶஸ்த்ர-ப்⁴ருʼதாம்ʼ
அஹம்ʼ ஶஸ்த்ராணாம்ʼ தா⁴ரயித்ரூʼணாம்ʼ தா³ஶரதி²꞉ ராம꞉ அஹம் । ஜ²ஷாணாம்ʼ
மத்ஸ்ய-ஆதீ³னாம்ʼ மகர꞉ நாம ஜாதி-விஶேஷ꞉ அஹம் । ஸ்ரோதஸாம்ʼ ஸ்ரவந்தீனாம்ʼ
அஸ்மி ஜாஹ்னவீ க³ங்கா³ ॥
ஸர்கா³ணாமாதி³ரந்தஶ்ச மத்⁴யம்ʼ சைவாஹமர்ஜுன ।
அத்⁴யாத்மவித்³யா வித்³யானாம்ʼ வாத³꞉ ப்ரவத³தாமஹம் ॥ 10-32 ॥
ஸர்கா³ணாம்ʼ ஸ்ருʼஷ்டீனாம் ஆதி³꞉ அந்த꞉ ச மத்⁴யம்ʼ சைவ அஹம்ʼ
உத்பத்தி-ஸ்தி²தி-லயா꞉ அஹம்ʼ அர்ஜுன । பூ⁴தானாம்ʼ ஜீவ-அதி⁴ஷ்டி²தானாம்ʼ ஏவ
ஆதி³꞉ அந்த꞉ ச இத்யாதி³ உக்தம்ʼ உபக்ரமே, இஹ து ஸர்வஸ்ய ஏவ ஸர்க³-மாத்ரஸ்ய
இதி விஶேஷ꞉ । அத்⁴யாத்ம-வித்³யா வித்³யானாம்ʼ மோக்ஷ-அர்த²த்வாத் ப்ரதா⁴னம்ʼ அஸ்மி ।
வாத³꞉ அர்த²-நிர்ணய-ஹேதுத்வாத் ப்ரவத³தாம்ʼ ப்ரதா⁴னம், அத꞉ ஸ꞉ அஹம்ʼ
அஸ்மி । ப்ரவக்த்ரூʼ-த்³வாரேண வத³ன-பே⁴தா³னாம்ʼ ஏவ வாத³-ஜல்ப-விதண்டா³னாம்ʼ
இஹ க்³ரஹணம்ʼ ப்ரவத³தாம்ʼ இதி ॥
அக்ஷராணாமகாரோ(அ)ஸ்மி த்³வந்த்³வ꞉ ஸாமாஸிகஸ்ய ச ।
அஹமேவாக்ஷய꞉ கால꞉ தா⁴தாஹம்ʼ விஶ்வதோமுக²꞉ ॥ 10-33 ॥
அக்ஷராணாம்ʼ வர்ணானாம்ʼ அகார꞉ வர்ண꞉ அஸ்மி ।
த்³வந்த்³வ꞉ ஸமாஸ꞉ அஸ்மி ஸாமாஸிகஸ்ய ச ஸமாஸ-ஸமூஹஸ்ய ।
கிம்ʼ ச அஹம்ʼ ஏவ அக்ஷய꞉ அக்ஷீண꞉ கால꞉ ப்ரஸித்³த⁴꞉ க்ஷண-ஆதி³-ஆக்²ய꞉,
அத²வா பரமேஶ்வர꞉ காலஸ்ய அபி கால꞉ அஸ்மி । தா⁴தா அஹம்ʼ கர்ம-ப²லஸ்ய
விதா⁴தா ஸர்வ-ஜக³த꞉ விஶ்வதோ-முக²꞉ ஸர்வதோ-முக²꞉ ॥
ம்ருʼத்யு꞉ ஸர்வஹரஶ்சாஹம்ʼ உத்³ப⁴வஶ்ச ப⁴விஷ்யதாம் ।
கீர்தி꞉ ஶ்ரீர்வாக்ச நாரீணாம்ʼ ஸ்ம்ருʼதிர்மேதா⁴ த்⁴ருʼதி꞉ க்ஷமா ॥ 10-34 ॥
ம்ருʼத்யு꞉ த்³விவித⁴꞉ த⁴ன-ஆதி³-ஹர꞉ ப்ராண-ஹர꞉ ச; தத்ர ய꞉
ப்ராண-ஹர꞉, ஸ꞉ ஸர்வ-ஹர꞉ உச்யதே; ஸ꞉ அஹம்ʼ இதி அர்த²꞉ । அத²வா,
பர꞉ ஈஶ்வர꞉ ப்ரலயே ஸர்வ-ஹரணாத் ஸர்வ-ஹர꞉, ஸ꞉ அஹம் । உத்³ப⁴வ꞉
உத்கர்ஷ꞉ அப்⁴யுத³ய꞉ தத்-ப்ராப்தி-ஹேது꞉ ச அஹம் । கேஷாம்? ப⁴விஷ்யதாம்ʼ
பா⁴வி-கல்யாணானாம், உத்கர்ஷ-ப்ராப்தி-யோக்³யானாம்ʼ இதி அர்த²꞉ । கீர்தி꞉ ஶ்ரீ꞉ வாக்
ச நாரீணாம்ʼ ஸ்ம்ருʼதி꞉ மேதா⁴ த்⁴ருʼதி꞉ க்ஷமா இதி ஏதா꞉ உத்தமா꞉ ஸ்த்ரீணாம்ʼ அஹம்ʼ அஸ்மி,
யாஸாம்ʼ ஆபா⁴ஸ-மாத்ர-ஸம்ப³ந்தே⁴ன அபி லோக꞉ க்ருʼதார்த²ம்-ஆத்மானம்ʼ மன்யதே ॥
ப்³ருʼஹத்ஸாம ததா² ஸாம்னாம்ʼ கா³யத்ரீ ச்ச²ந்த³ஸாமஹம் ।
மாஸானாம்ʼ மார்க³ஶீர்ஷோ(அ)ஹம்ʼ ருʼதூனாம்ʼ குஸுமாகர꞉ ॥ 10-35 ॥
ப்³ருʼஹத்-ஸாம ததா² ஸாம்னாம்ʼ ப்ரதா⁴னம்ʼ அஸ்மி । கா³யத்ரீ ச்ச²ந்த³ஸாம்ʼ அஹம்ʼ
கா³யத்ரி-ஆதி³-ச்ச²ந்தோ³-விஶிஷ்டானாம்ʼ ருʼசாம்ʼ கா³யத்ரீ ருʼக் அஹம்ʼ அஸ்மி இதி
அர்த²꞉ । மாஸானாம்ʼ மார்க³ஶீர்ஷ꞉ அஹம், ருʼதூனாம்ʼ குஸுமாகர꞉ வஸந்த꞉ ॥
த்³யூதம்ʼ ச²லயதாமஸ்மி தேஜஸ்தேஜஸ்விநாமஹம் ।
ஜயோ(அ)ஸ்மி வ்யவஸாயோ(அ)ஸ்மி ஸத்த்வம்ʼ ஸத்த்வவதாமஹம் ॥ 10-36 ॥
த்³யூதம் அக்ஷதே³வன-ஆதி³-லக்ஷணம்ʼ ச²லயதாம்ʼ ச²லஸ்ய கர்த்ரூʼணாம்ʼ
அஸ்மி । தேஜஸ்வினாம்ʼ தேஜ꞉ அஹம் । ஜய꞉ அஸ்மி ஜேத்ரூʼணாம், வ்யவஸாய꞉ அஸ்மி
வ்யவஸாயினாம், ஸத்த்வம்ʼ ஸத்த்வ-வதாம்ʼ ஸாத்த்விகானாம்ʼ அஹம் ॥
வ்ருʼஷ்ணீனாம்ʼ வாஸுதே³வோ(அ)ஸ்மி பாண்ட³வானாம்ʼ த⁴னஞ்ஜய꞉ ।
முனீநாமப்யஹம்ʼ வ்யாஸ꞉ கவீநாமுஶனா கவி꞉ ॥ 10-37 ॥
வ்ருʼஷ்ணீனாம்ʼ யாத³வானாம்ʼ வாஸுதே³வ꞉ அஸ்மி அயம்ʼ ஏவ அஹம்ʼ த்வத்-ஸக²꞉ ।
பாண்ட³வானாம்ʼ த⁴னஞ்ஜய꞉ த்வம்ʼ ஏவ । முனீனாம்ʼ மனன-ஶீலானாம்ʼ
ஸர்வ-பத³-அர்த²-ஜ்ஞானினாம்ʼ அபி அஹம்ʼ வ்யாஸ꞉, கவீனாம்ʼ க்ராந்த-த³ர்ஶினாம்ʼ
உஶனா கவி꞉ அஸ்மி ॥
த³ண்டோ³ த³மயதாமஸ்மி நீதிரஸ்மி ஜிகீ³ஷதாம் ।
மௌனம்ʼ சைவாஸ்மி கு³ஹ்யானாம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞானவதாமஹம் ॥ 10-38 ॥
த³ண்ட³꞉ த³மயதாம்ʼ த³மயித்ரூʼணாம்ʼ அஸ்மி அதா³ந்தானாம்ʼ த³மன-காரணம் । நீதி꞉
அஸ்மி ஜிகீ³ஷதாம்ʼ ஜேதும்-இச்ச²தாம் । மௌனம்ʼ ச ஏவ அஸ்மி கு³ஹ்யானாம்ʼ கோ³ப்யானாம் ।
ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞானவதாம் அஹம் ॥
யச்சாபி ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ பீ³ஜம்ʼ தத³ஹமர்ஜுன ।
ந தத³ஸ்தி வினா யத்ஸ்யாத் மயா பூ⁴தம்ʼ சராசரம் ॥ 10-39 ॥
யச்த் ச ஆபி ஸர்வ-பூ⁴தானாம்ʼ பீ³ஜம்ʼ ப்ரரோஹ-காரணம், தத் அஹம்ʼ அர்ஜுன ।
ப்ரகரண-உபஸம்ʼஹார-அர்த²ம்ʼ விபூ⁴தி-ஸங்க்ஷேபம்-ஆஹ — ந தத் அஸ்தி
பூ⁴தம்ʼ சர-அசரம்ʼ சரம்ʼ அசரம்ʼ வா, மயா வினா யத் ஸ்யாத் ப⁴வேத் ।
மயா அபக்ருʼஷ்டம்ʼ பரித்யக்தம்ʼ நிராத்மகம்ʼ ஶூன்யம்ʼ ஹி தத் ஸ்யாத் । அத꞉
மத்-ஆத்மகம்ʼ ஸர்வம்ʼ இதி அர்த²꞉ ॥
நாந்தோ(அ)ஸ்தி மம தி³வ்யானாம்ʼ விபூ⁴தீனாம்ʼ பரந்தப ।
ஏஷ தூத்³தே³ஶத꞉ ப்ரோக்த꞉ விபூ⁴தேர்விஸ்தரோ மயா ॥ 10-40 ॥
ந அந்த꞉ அஸ்தி மம தி³வ்யானாம்ʼ விபூ⁴தீனாம்ʼ விஸ்தராணாம்ʼ பரந்தப । ந
ஹி ஈஶ்வரஸ்ய ஸர்வ-ஆத்மன꞉ தி³வ்யானாம்ʼ விபூ⁴தீனாம்ʼ இயத்தா ஶக்யா வக்தும்ʼ
ஜ்ஞாதும்ʼ வா கேனசித் । ஏஷ꞉ து உத்³தே³ஶத꞉ ஏக-தே³ஶேன ப்ரோக்த꞉ விபூ⁴தே꞉
விஸ்தர꞉ மயா ॥
யத்³யத்³விபூ⁴திமத்ஸத்த்வம்ʼ ஶ்ரீமதூ³ர்ஜிதமேவ வா ।
தத்ததே³வாவக³ச்ச² த்வம்ʼ மம தேஜோம்ʼஶஸம்ப⁴வம் ॥ 10-41 ॥
யத் யத் லோகே விபூ⁴தி-மத் விபூ⁴தி-யுக்தம்ʼ ஸத்த்வம்ʼ வஸ்து ஶ்ரீ-மத்
ஊர்ஜிதம்ʼ ஏவ வா ஶ்ரீ꞉ லக்ஷ்மீ꞉ தயா꞉ ஸஹிதம்ʼ உத்ஸாஹ-உபேதம்ʼ வா, தத்-தத்
ஏவ அவக³ச்ச² த்வம்ʼ ஜானீஹி மம ஈஶ்வரஸ்ய தேஜோ-அம்ʼஶ-ஸம்ப⁴வம்ʼ தேஜஸ꞉
அம்ʼஶ꞉ ஏக-தே³ஶ꞉ ஸம்ப⁴வ꞉ யஸ்ய தத் தேஜோம்ʼஶ-ஸம்ப⁴வம்ʼ இதி அவக³ச்ச²
த்வம் ॥
அத²வா ப³ஹுனைதேன கிம்ʼ ஜ்ஞாதேன தவார்ஜுன ।
விஷ்டப்⁴யாஹமித³ம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ ஏகாம்ʼஶேன ஸ்தி²தோ ஜக³த் ॥ 10-42 ॥
அத²வா ப³ஹுனா ஏதேன ஏவம்-ஆதி³னா கிம்ʼ ஜ்ஞாதேன தவ அர்ஜுன ஸ்யாத்
ஸ-அவஶேஷேண । அஶேஷத꞉ த்வம்ʼ உச்யமானம்ʼ அர்த²ம்ʼ ஶ்ருʼணு —
விஷ்டப்⁴ய விஶேஷத꞉ ஸ்தம்ப⁴னம்ʼ த்³ருʼட⁴ம்ʼ க்ருʼத்வா இத³ம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ ஜக³த்
ஏக-அம்ʼஶேன ஏக-அவயவேன ஏக-பாதே³ன, ஸர்வ-பூ⁴த-ஸ்வரூபேண இதி
ஏதத்; ததா² ச மந்த்ர-வர்ண꞉ — ॒`பாத³꞉ அஸ்ய விஶ்வா பூ⁴தானி”
(ருʼ. 10-8-90-3) இதி; ஸ்தி²த꞉ அஹம்ʼ இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தாஸு உபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்ம-வித்³யாயாம்ʼ
யோக³-ஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீ-க்ருʼஷ்ண-அர்ஜுன-ஸம்ʼவாதே³ விபூ⁴தி-யோக³꞉ நாம த³ஶம꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥10 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே விபூ⁴தி-யோக³꞉ நாம த³ஶமோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ ஏகாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
ப⁴க³வதோ விபூ⁴தய உக்தா꞉ । தத்ர ச “விஷ்டப்⁴யாஹமித³ம்ʼ
க்ருʼத்ஸ்னமேகாம்ʼஶேன ஸ்தி²தோ ஜக³த்” (ப⁴. கீ³. 10-42) இதி ப⁴க³வதா அபி⁴ஹிதம்ʼ
ஶ்ருத்வா, யத் ஜக³தா³த்மரூபம்ʼ ஆத்³யமைஶ்வரம்ʼ தத் ஸாக்ஷாத்கர்துமிச்ச²ன், அர்ஜுன
உவாச — அர்ஜுன உவாச —
மத³னுக்³ரஹாய பரமம்ʼ கு³ஹ்யமத்⁴யாத்மஸஞ்ஜ்ஞிதம் ।
யத்த்வயோக்தம்ʼ வசஸ்தேன மோஹோ(அ)யம்ʼ விக³தோ மம ॥ 11-1 ॥
மத³னுக்³ரஹாய மமானுக்³ரஹார்த²ம்ʼ பரமம்ʼ நிரதிஶயம்ʼ கு³ஹ்யம்ʼ கோ³ப்யம்ʼ
அத்⁴யாத்மஸஞ்ஜ்ஞிதம் ஆத்மானாத்மவிவேகவிஷயம்ʼ யத் த்வயா உக்தம்ʼ வச꞉ வாக்யம்ʼ
தேன தே வசஸா மோஹ꞉ அயம்ʼ விக³த꞉ மம, அவிவேகபு³த்³தி⁴꞉ அபக³தா இத்யர்த²꞉ ॥
கிஞ்ச —
ப⁴வாப்யயௌ ஹி பூ⁴தானாம்ʼ ஶ்ருதௌ விஸ்தரஶோ மயா ।
த்வத்த꞉ கமலபத்ராக்ஷ மாஹாத்ம்யமபி சாவ்யயம் ॥ 11-2 ॥
ப⁴வ꞉ உத்பத்தி꞉ அப்யய꞉ ப்ரலய꞉ தௌ ப⁴வாப்யயௌ ஹி பூ⁴தானாம்ʼ
ஶ்ருதௌ விஸ்தரஶ꞉ மயா, ந ஸங்க்ஷேபத꞉, த்வத்த꞉ த்வத்ஸகாஶாத்,
கமலபத்ராக்ஷ கமலஸ்ய பத்ரம்ʼ கமலபத்ரம்ʼ தத்³வத் அக்ஷிணீ யஸ்ய தவ
ஸ த்வம்ʼ கமலபத்ராக்ஷ꞉ ஹே கமலபத்ராக்ஷ, மஹாத்மன꞉ பா⁴வ꞉
மாஹாத்ம்யமபி ச அவ்யயம்ʼ அக்ஷயம் “ஶ்ருதம்” இதி அனுவர்ததே ॥
ஏவமேதத்³யதா²த்த² த்வமாத்மானம்ʼ பரமேஶ்வர ।
த்³ரஷ்டுமிச்சா²மி தே ரூபமைஶ்வரம்ʼ புருஷோத்தம ॥ 11-3 ॥
ஏவமேதத் நான்யதா² யதா² யேன ப்ரகாரேண ஆத்த² கத²யஸி
த்வம்ʼ ஆத்மானம்ʼ பரமேஶ்வர । ததா²பி த்³ரஷ்டுமிச்சா²மி தே தவ
ஜ்ஞானைஶ்வர்யஶக்திப³லவீர்யதேஜோபி⁴꞉ ஸம்பன்னம்ʼ ஐஶ்வரம்ʼ வைஷ்ணவம்ʼ
ரூபம்ʼ புருஷோத்தம ॥
மன்யஸே யதி³ தச்ச²க்யம்ʼ மயா த்³ரஷ்டுமிதி ப்ரபோ⁴ ।
யோகே³ஶ்வர ததோ மே த்வம்ʼ த³ர்ஶயாத்மானமவ்யயம் ॥ 11-4 ॥
மன்யஸே சிந்தயஸி யதி³ மயா அர்ஜுனேன தத் ஶக்யம்ʼ த்³ரஷ்டும்ʼ இதி ப்ரபோ⁴,
ஸ்வாமின், யோகே³ஶ்வர யோகி³னோ யோகா³꞉, தேஷாம்ʼ ஈஶ்வர꞉ யோகே³ஶ்வர꞉, ஹே
யோகே³ஶ்வர । யஸ்மாத் அஹம்ʼ அதீவ அர்தீ² த்³ரஷ்டும், தத꞉ தஸ்மாத் மே மத³ர்த²ம்ʼ
த³ர்ஶய த்வம்ʼ ஆத்மானம் அவ்யயம் ॥ ஏவம்ʼ சோதி³த꞉ அர்ஜுனேன ப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
பஶ்ய மே பார்த² ரூபாணி ஶதஶோ(அ)த² ஸஹஸ்ரஶ꞉ ।
நானாவிதா⁴னி தி³வ்யானி நானாவர்ணாக்ருʼதீனி ச ॥ 11-5 ॥
பஶ்ய மே பார்த², ரூபாணி ஶதஶ꞉ அத² ஸஹஸ்ரஶ꞉, அனேகஶ꞉
இத்யர்த²꞉ । தானி ச நானாவிதா⁴னி அனேகப்ரகாராணி தி³வி ப⁴வானி தி³வ்யானி
அப்ராக்ருʼதானி நானாவர்ணாக்ருʼதீனி ச நானா விலக்ஷணா꞉ நீலபீதாதி³ப்ரகாரா꞉
வர்ணா꞉ ததா² ஆக்ருʼதயஶ்ச அவயவஸம்ʼஸ்தா²னவிஶேஷா꞉ யேஷாம்ʼ ரூபாணாம்ʼ
தானி நானாவர்ணாக்ருʼதீனி ச ॥
பஶ்யாதி³த்யான்வஸூன்ருத்³ரானஶ்வினௌ மருதஸ்ததா² ।
ப³ஹூன்யத்³ருʼஷ்டபூர்வாணி பஶ்யாஶ்சர்யாணி பா⁴ரத ॥ 11-6 ॥
பஶ்ய ஆதி³த்யான் த்³வாத³ஶ, வஸூன் அஷ்டௌ, ருத்³ரான் ஏகாத³ஶ, அஶ்வினௌ
த்³வௌ, மருத꞉ ஸப்த ஸப்த க³ணா꞉ யே தான் । ததா² ச ப³ஹூனி அன்யான்யபி
அத்³ருʼஷ்டபூர்வாணி மனுஷ்யலோகே த்வயா, த்வத்த꞉ அன்யேன வா கேனசித்,
பஶ்ய ஆஶ்சர்யாணி அத்³பு⁴தானி பா⁴ரத ॥ ந கேவலம்ʼ ஏதாவதே³வ —
இஹைகஸ்த²ம்ʼ ஜக³த்க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ பஶ்யாத்³ய ஸசராசரம் ।
மம தே³ஹே கு³டா³கேஶ யச்சான்யத்³த்³ரஷ்டுமிச்ச²ஸி ॥ 11-7 ॥
இஹ ஏகஸ்த²ம் ஏகஸ்மின்னேவ ஸ்தி²தம்ʼ ஜக³த் க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ பஶ்ய அத்³ய
இதா³னீம்ʼ ஸசராசரம்ʼ ஸஹ சரேண அசரேண ச வர்ததே மம தே³ஹே கு³டா³கேஶ ।
யச்ச அன்யத் ஜயபராஜயாதி³, யத் ஶங்கஸே, “யத்³வா ஜயேம யதி³
வா நோ ஜயேயு꞉” (ப⁴. கீ³. 2-6) இதி யத் அவோச꞉, தத³பி த்³ரஷ்டும்ʼ
யதி³ இச்ச²ஸி ॥ கிம்ʼ து —
ந து மாம்ʼ ஶக்யஸே த்³ரஷ்டுமனேனைவ ஸ்வசக்ஷுஷா । தி³வ்யம்ʼ த³தா³மி தே
சக்ஷு꞉ பஶ்ய மே யோக³மைஶ்வரம் ॥ 11-8 ॥
ந து மாம்ʼ விஶ்வரூபத⁴ரம்ʼ ஶக்யஸே த்³ரஷ்டும்ʼ அனேனைவ ப்ராக்ருʼதேன
ஸ்வசக்ஷுஷா ஸ்வகீயேன சக்ஷுஷா । யேன து ஶக்யஸே த்³ரஷ்டும்ʼ தி³வ்யேன,
தத் தி³வ்யம்ʼ த³தா³மி தே துப்⁴யம்ʼ சக்ஷு꞉ । தேன பஶ்ய மே யோக³ம்ʼ ஐஶ்வரம்ʼ
ஈஶ்வரஸ்ய மம ஐஶ்வரம்ʼ
யோக³ம்ʼ யோக³ஶக்த்யதிஶயம்ʼ இத்யர்த²꞉ ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்த்வா ததோ ராஜன்மஹாயோகே³ஶ்வரோ ஹரி꞉ ।
த³ர்ஶயாமாஸ பார்தா²ய பரமம்ʼ ரூபமைஶ்வரம் ॥ 11-9 ॥
ஏவம்ʼ யதோ²க்தப்ரகாரேண உக்த்வா தத꞉ அனந்தரம்ʼ ராஜன் த்⁴ருʼதராஷ்ட்ர,
மஹாயோகே³ஶ்வர꞉ மஹாம்ʼஶ்ச அஸௌ யோகே³ஶ்வரஶ்ச ஹரி꞉ நாராயண꞉
த³ர்ஶயாமாஸ த³ர்ஶிதவான் பார்தா²ய ப்ருʼதா²ஸுதாய பரமம்ʼ ரூபம்ʼ விஶ்வரூபம்ʼ
ஐஶ்வரம் ॥
அனேகவக்த்ரநயனமனேகாத்³பு⁴தத³ர்ஶனம் ।
அனேகதி³வ்யாப⁴ரணம்ʼ தி³வ்யானேகோத்³யதாயுத⁴ம் ॥ 11-10 ॥
அனேகவக்த்ரநயனம் அனேகானி வக்த்ராணி நயனானி ச யஸ்மின் ரூபே
தத் அனேகவக்த்ரநயனம், அனேகாத்³பு⁴தத³ர்ஶனம்ʼ அனேகானி அத்³பு⁴தானி
விஸ்மாபகானி த³ர்ஶனானி யஸ்மின் ரூபே தத் அனேகாத்³பு⁴தத³ர்ஶனம்ʼ ரூபம்,
ததா² அனேகதி³வ்யாப⁴ரணம்ʼ அனேகானி தி³வ்யானி ஆப⁴ரணானி யஸ்மின் தத்
அனேகதி³வ்யாப⁴ரணம், ததா² தி³வ்யானேகோத்³யதாயுத⁴ம்ʼ தி³வ்யானி அனேகானி
அஸ்யாதீ³னி உத்³யதானி ஆயுதா⁴னி யஸ்மின் தத் தி³வ்யானேகோத்³யதாயுத⁴ம்,
“த³ர்ஶயாமாஸ” இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥ கிஞ்ச —
தி³வ்யமால்யாம்ப³ரத⁴ரம்ʼ தி³வ்யக³ந்தா⁴னுலேபனம் ।
ஸர்வாஶ்சர்யமயம்ʼ தே³வமனந்தம்ʼ விஶ்வதோமுக²ம் ॥ 11-11 ॥
தி³வ்யமால்யாம்ப³ரத⁴ரம்ʼ தி³வ்யானி மால்யானி புஷ்பாணி அம்ப³ராணி வஸ்த்ராணி ச
த்⁴ரியந்தே யேன ஈஶ்வரேண தம்ʼ தி³வ்யமால்யாம்ப³ரத⁴ரம், தி³வ்யக³ந்தா⁴னுலேபனம்ʼ
தி³வ்யம்ʼ க³ந்தா⁴னுலேபனம்ʼ யஸ்ய தம்ʼ தி³வ்யக³ந்தா⁴னுலேபனம், ஸர்வாஶ்சர்யமயம்ʼ
ஸர்வாஶ்சர்யப்ராயம்ʼ தே³வம்ʼ அனந்தம்ʼ ந அஸ்ய அந்த꞉ அஸ்தி இதி அனந்த꞉ தம்,
விஶ்வதோமுக²ம்ʼ ஸர்வதோமுக²ம்ʼ ஸர்வபூ⁴தாத்மபூ⁴தத்வாத், தம்ʼ த³ர்ஶயாமாஸ ।
“அர்ஜுன꞉ த³த³ர்ஶ” இதி வா அத்⁴யாஹ்ரியதே ॥ யா புனர்ப⁴க³வத꞉
விஶ்வரூபஸ்ய பா⁴꞉, தஸ்யா உபமா உச்யதே —
தி³வி ஸூர்யஸஹஸ்ரஸ்ய ப⁴வேத்³யுக³பது³த்தி²தா ।
யதி³ பா⁴꞉ ஸத்³ருʼஶீ ஸா ஸ்யாத்³பா⁴ஸஸ்தஸ்ய மஹாத்மன꞉ ॥ 11-12 ॥
தி³வி அந்தரிக்ஷே த்ருʼதீயஸ்யாம்ʼ வா தி³வி ஸூர்யாணாம்ʼ ஸஹஸ்ரம்ʼ ஸூர்யஸஹஸ்ரம்ʼ
தஸ்ய யுக³பது³த்தி²தஸ்ய ஸூர்யஸஹஸ்ரஸ்ய யா யுக³பது³த்தி²தா பா⁴꞉, ஸா யதி³,
ஸத்³ருʼஶீ ஸ்யாத் தஸ்ய மஹாத்மன꞉ விஶ்வரூபஸ்யைவ பா⁴ஸ꞉ । யதி³ வா ந ஸ்யாத்,
தத꞉ விஶ்வரூபஸ்யைவ பா⁴꞉ அதிரிச்யதே இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥ கிஞ்ச —
தத்ரைகஸ்த²ம்ʼ ஜக³த்க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ ப்ரவிப⁴க்தமனேகதா⁴ ।
அபஶ்யத்³தே³வதே³வஸ்ய ஶரீரே பாண்ட³வஸ்ததா³ ॥ 11-13 ॥
தத்ர தஸ்மின் விஶ்வரூபே ஏகஸ்மின் ஸ்தி²தம்ʼ ஏகஸ்த²ம்ʼ ஜக³த் க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ
ப்ரவிப⁴க்தம்ʼ அனேகதா⁴ தே³வபித்ருʼமனுஷ்யாதி³பே⁴தை³꞉ அபஶ்யத் த்³ருʼஷ்டவான்
தே³வதே³வஸ்ய ஹரே꞉ ஶரீரே பாண்ட³வ꞉ அர்ஜுன꞉ ததா³ ॥
தத꞉ ஸ விஸ்மயாவிஷ்டோ ஹ்ருʼஷ்டரோமா த⁴னஞ்ஜய꞉ ।
ப்ரணம்ய ஶிரஸா தே³வம்ʼ க்ருʼதாஞ்ஜலிரபா⁴ஷத ॥ 11-14 ॥
தத꞉ தம்ʼ த்³ருʼஷ்ட்வா ஸ꞉ விஸ்மயேன ஆவிஷ்ட꞉ விஸ்மயாவிஷ்ட꞉ ஹ்ருʼஷ்டானி
ரோமாணி யஸ்ய ஸ꞉ அயம்ʼ ஹ்ருʼஷ்டரோமா ச அப⁴வத் த⁴னஞ்ஜய꞉ ।
ப்ரணம்ய ப்ரகர்ஷேண நமனம்ʼ க்ருʼத்வா ப்ரஹ்வீபூ⁴த꞉ ஸன் ஶிரஸா தே³வம்ʼ
விஶ்வரூபத⁴ரம்ʼ க்ருʼதாஞ்ஜலி꞉ நமஸ்காரார்த²ம்ʼ ஸம்புடீக்ருʼதஹஸ்த꞉ ஸன்
அபா⁴ஷத உக்தவான் ॥ கத²ம்? யத் த்வயா த³ர்ஶிதம்ʼ விஶ்வரூபம், தத் அஹம்ʼ
பஶ்யாமீதி ஸ்வானுப⁴வமாவிஷ்குர்வன் அர்ஜுன உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
பஶ்யாமி தே³வாம்ʼஸ்தவ தே³வ தே³ஹே ஸர்வாம்ʼஸ்ததா² பூ⁴தவிஶேஷஸங்கா⁴ன் ।
ப்³ரஹ்மாணமீஶம்ʼ கமலாஸனஸ்த²ம்ருʼஷீம்ʼஶ்ச ஸர்வானுரகா³ம்ʼஶ்ச தி³வ்யான் ॥ 11-15 ॥
பஶ்யாமி உபலபே⁴ ஹே தே³வ, தவ தே³ஹே தே³வான் ஸர்வான்,
ததா² பூ⁴தவிஶேஷஸங்கா⁴ன் பூ⁴தவிஶேஷாணாம்ʼ ஸ்தா²வரஜங்க³மானாம்ʼ
நானாஸம்ʼஸ்தா²னவிஶேஷாணாம்ʼ ஸங்கா⁴꞉ பூ⁴தவிஶேஷஸங்கா⁴꞉ தான், கிஞ்ச
— ப்³ரஹ்மாணம்ʼ சதுர்முக²ம்ʼ ஈஶம்ʼ ஈஶிதாரம்ʼ ப்ரஜானாம்ʼ கமலாஸனஸ்த²ம்ʼ
ப்ருʼதி²வீபத்³மமத்⁴யே மேருகர்ணிகாஸனஸ்த²மித்யர்த²꞉, ருʼஷீம்ʼஶ்ச வஸிஷ்டா²தீ³ன்
ஸர்வான், உரகா³ம்ʼஶ்ச வாஸுகிப்ரப்⁴ருʼதீன் தி³வ்யான் தி³வி ப⁴வான் ॥
அனேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ரம்ʼ பஶ்யாமி த்வா ஸர்வதோ(அ)னந்தரூபம் ।
நாந்தம்ʼ ந மத்⁴யம்ʼ ந புனஸ்தவாதி³ம்ʼ பஶ்யாமி விஶ்வேஶ்வர விஶ்வரூப ॥ 11-16 ॥
அனேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ரம்ʼ அனேகே பா³ஹவ꞉ உத³ராணி வக்த்ராணி நேத்ராணி ச
யஸ்ய தவ ஸ꞉ த்வம்ʼ அனேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ர꞉ தம்ʼ அனேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ரம் ।
பஶ்யாமி த்வா த்வாம்ʼ ஸர்வத꞉ ஸர்வத்ர அனந்தரூபம்ʼ அனந்தானி ரூபாணி அஸ்ய இதி
அனந்தரூப꞉ தம்ʼ அனந்தரூபம் । ந அந்தம், அந்த꞉ அவஸானம், ந மத்⁴யம், மத்⁴யம்ʼ
நாம த்³வயோ꞉ கோட்யோ꞉ அந்தரம், ந புன꞉ தவ ஆதி³ம்ʼ — ந தே³வஸ்ய அந்தம்ʼ பஶ்யாமி,
ந மத்⁴யம்ʼ பஶ்யாமி, ந புன꞉ ஆதி³ம்ʼ பஶ்யாமி, ஹே விஶ்வேஶ்வர விஶ்வரூப ॥
கிஞ்ச —
கிரீடினம்ʼ க³தி³னம்ʼ சக்ரிணம்ʼ ச தேஜோராஶிம்ʼ ஸர்வதோதீ³ப்திமந்தம் ।
பஶ்யாமி த்வாம்ʼ து³ர்நிரீக்ஷ்யம்ʼ ஸமந்தாத்³தீ³ப்தானலார்கத்³யுதிமப்ரமேயம் ॥ 11-17 ॥
கிரீடினம்ʼ கிரீடம்ʼ நாம ஶிரோபூ⁴ஷணவிஶேஷ꞉ தத் யஸ்ய அஸ்தி ஸ꞉
கிரீடீ தம்ʼ கிரீடினம், ததா² க³தி³னம்ʼ க³தா³ அஸ்ய வித்³யதே இதி க³தீ³ தம்ʼ
க³தி³னம், ததா² சக்ரிணம்ʼ சக்ரம்ʼ அஸ்ய அஸ்தீதி சக்ரீ தம்ʼ சக்ரிணம்ʼ ச,
தேஜோராஶிம்ʼ தேஜ꞉புஞ்ஜம்ʼ ஸர்வதோதீ³ப்திமந்தம்ʼ ஸர்வதோதீ³ப்தி꞉ அஸ்ய அஸ்தீதி
ஸர்வதோதீ³ப்திமான், தம்ʼ ஸர்வதோதீ³ப்திமந்தம்ʼ பஶ்யாமி த்வாம்ʼ து³ர்நிரீக்ஷ்யம்ʼ
து³꞉கே²ன நிரீக்ஷ்ய꞉ து³ர்நிரீக்ஷ்ய꞉ தம்ʼ து³ர்நிரீக்ஷ்யம்ʼ ஸமந்தாத் ஸமந்தத꞉
ஸர்வத்ர தீ³ப்தானலார்கத்³யுதிம்ʼ அனலஶ்ச அர்கஶ்ச அனலார்கௌ தீ³ப்தௌ
அனலார்கௌ தீ³ப்தானலார்கௌ தயோ꞉ தீ³ப்தானலார்கயோ꞉ த்³யுதிரிவ த்³யுதி꞉ தேஜ꞉ யஸ்ய
தவ ஸ த்வம்ʼ தீ³ப்தானலார்கத்³யுதி꞉ தம்ʼ த்வாம்ʼ தீ³ப்தானலார்கத்³யுதிம், அப்ரமேயம்ʼ
ந ப்ரமேயம் அஶக்யபரிச்சே²த³ம்ʼ இத்யேதத் ॥ இத ஏவ தே யோக³ஶக்தித³ர்ஶனாத்
அனுமினோமி —
த்வமக்ஷரம்ʼ பரமம்ʼ வேதி³தவ்யம்ʼ த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம்ʼ நிதா⁴னம் ।
த்வமவ்யய꞉ ஶாஶ்வதத⁴ர்மகோ³ப்தா ஸனாதனஸ்த்வம்ʼ புருஷோ மதோ மே ॥ 11-18 ॥
த்வம்ʼ அக்ஷரம்ʼ ந க்ஷரதீதி, பரமம்ʼ ப்³ரஹ்ம வேதி³தவ்யம்ʼ ஜ்ஞாதவ்யம்ʼ
முமுக்ஷுபி⁴꞉ । த்வம்ʼ அஸ்ய விஶ்வஸ்ய ஸமஸ்தஸ்ய ஜக³த꞉ பரம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டம்ʼ
நிதா⁴னம்ʼ நிதீ⁴யதே அஸ்மின்னிதி நிதா⁴னம்ʼ பர꞉ ஆஶ்ரய꞉ இத்யர்த²꞉ । கிஞ்ச,
த்வம்ʼ அவ்யய꞉ ந தவ வ்யயோ வித்³யதே இதி அவ்யய꞉, ஶாஶ்வதத⁴ர்மகோ³ப்தா
ஶஶ்வத்³ப⁴வ꞉ ஶாஶ்வத꞉ நித்ய꞉ த⁴ர்ம꞉ தஸ்ய கோ³ப்தா ஶாஶ்வதத⁴ர்மகோ³ப்தா ।
ஸனாதன꞉ சிரந்தன꞉ த்வம்ʼ புருஷ꞉ பரம꞉ மத꞉ அபி⁴ப்ரேத꞉ மே மம ॥
கிஞ்ச —
அநாதி³மத்⁴யாந்தமனந்தவீர்யமனந்தபா³ஹும்ʼ ஶஶிஸூர்யநேத்ரம் ।
பஶ்யாமி த்வாம்ʼ தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ரம்ʼ ஸ்வதேஜஸா விஶ்வமித³ம்ʼ தபந்தம் ॥ 11-19 ॥
அநாதி³மத்⁴யாந்தம்ʼ ஆதி³ஶ்ச மத்⁴யம்ʼ ச அந்தஶ்ச ந வித்³யதே யஸ்ய ஸ꞉
அயம்ʼ அநாதி³மத்⁴யாந்த꞉ தம்ʼ த்வாம்ʼ அநாதி³மத்⁴யாந்தம், அனந்தவீர்யம்ʼ ந தவ
வீர்யஸ்ய அந்த꞉ அஸ்தி இதி அனந்தவீர்ய꞉ தம்ʼ த்வாம்ʼ அனந்தவீர்யம், ததா²
அனந்தபா³ஹும் அனந்தா꞉ பா³ஹவ꞉ யஸ்ய தவ ஸ꞉ த்வம், அனந்தபா³ஹு꞉ தம்ʼ த்வாம்ʼ
அனந்தபா³ஹும், ஶஶிஸூர்யநேத்ரம்ʼ ஶஶிஶூர்யௌ நேத்ரே யஸ்ய தவ ஸ꞉
த்வம்ʼ ஶஶிஸூர்யநேத்ர꞉ தம்ʼ த்வாம்ʼ ஶஶிஸூர்யநேத்ரம்ʼ சந்த்³ராதி³த்யநயனம்,
பஶ்யாமி த்வாம்ʼ தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ரம்ʼ தீ³ப்தஶ்ச அஸௌ ஹுதாஶஶ்ச வக்த்ரம்ʼ
யஸ்ய தவ ஸ꞉ த்வம்ʼ தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ர꞉ தம்ʼ த்வாம்ʼ தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ரம்,
ஸ்வதேஜஸா விஶ்வம்ʼ இத³ம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ தபந்தம் ॥
த்³யாவாப்ருʼதி²வ்யோரித³மந்தரம்ʼ ஹி வ்யாப்தம்ʼ த்வயைகேன தி³ஶஶ்ச ஸர்வா꞉ ।
த்³ருʼஷ்ட்வாத்³பு⁴தம்ʼ ரூபமித³ம்ʼ தவோக்³ரம்ʼ லோகத்ரயம்ʼ ப்ரவ்யதி²தம்ʼ மஹாத்மன் ॥ 11-20 ॥
த்³யாவாப்ருʼதி²வ்யோ꞉ இத³ம்ʼ அந்தரம்ʼ ஹி அந்தரிக்ஷம்ʼ வ்யாப்தம்ʼ த்வயா
ஏகேன விஶ்வரூபத⁴ரேண தி³ஶஶ்ச ஸர்வா꞉ வ்யாப்தா꞉ । த்³ருʼஷ்ட்வா உபலப்⁴ய
அத்³பு⁴தம்ʼ விஸ்மாபகம்ʼ ரூபம்ʼ இத³ம்ʼ தவ உக்³ரம்ʼ க்ரூரம்ʼ லோகானாம்ʼ த்ரயம்ʼ லோகத்ரயம்ʼ
ப்ரவ்யதி²தம்ʼ பீ⁴தம்ʼ ப்ரசலிதம்ʼ வா ஹே மஹாத்மன் அக்ஷுத்³ரஸ்வபா⁴வ ॥ அத²
அது⁴னா புரா “யத்³வா ஜயேம யதி³ வா நோ ஜயேயு꞉” (ப⁴. கீ³. 2-6)
இதி அர்ஜுனஸ்ய ய꞉ ஸம்ʼஶய꞉ ஆஸீத், தந்நிர்ணயாய பாண்ட³வஜயம்ʼ ஐகாந்திகம்ʼ
த³ர்ஶயாமி இதி ப்ரவ்ருʼத்தோ ப⁴க³வான் । தம்ʼ பஶ்யன் ஆஹ — கிஞ்ச —
அமீ ஹி த்வா ஸுரஸங்கா⁴ விஶந்தி கேசித்³பீ⁴தா꞉ ப்ராஞ்ஜலயோ க்³ருʼணந்தி ।
ஸ்வஸ்தீத்யுக்த்வா மஹர்ஷிஸித்³த⁴ஸங்கா⁴꞉ ஸ்துவந்தி த்வாம்ʼ ஸ்துதிபி⁴꞉ புஷ்கலாபி⁴꞉ ॥ 11-21 ॥
அமீ ஹி யுத்⁴யமானா யோத்³தா⁴ர꞉ த்வா த்வாம்ʼ ஸுரஸங்கா⁴꞉ யே அத்ர
பூ⁴பா⁴ராவதாராய அவதீர்ணா꞉ வஸ்வாதி³தே³வஸங்கா⁴꞉ மனுஷ்யஸம்ʼஸ்தா²னா꞉ த்வாம்ʼ
விஶந்தி ப்ரவிஶந்த꞉ த்³ருʼஶ்யந்தே । தத்ர கேசித் பீ⁴தா꞉ ப்ராஞ்ஜலய꞉
ஸந்தோ க்³ருʼணந்தி ஸ்துவந்தி த்வாம்ʼ அன்யே பலாயனே(அ)பி அஶக்தா꞉ ஸந்த꞉ । யுத்³தே⁴
ப்ரத்யுபஸ்தி²தே உத்பாதாதி³நிமித்தானி உபலக்ஷ்ய ஸ்வஸ்தி அஸ்து ஜக³த꞉ இதி உக்த்வா
மஹர்ஷிஸித்³த⁴ஸங்கா⁴꞉ மஹர்ஷீணாம்ʼ ஸித்³தா⁴னாம்ʼ ச ஸங்கா⁴꞉ ஸ்துவந்தி த்வாம்ʼ
ஸ்துதிபி⁴꞉ புஷ்கலாபி⁴꞉ ஸம்பூர்ணாபி⁴꞉ ॥ கிஞ்சான்யத் —
ருத்³ராதி³த்யா வஸவோ யே ச ஸாத்⁴யா விஶ்வே(அ)ஶ்வினௌ மருதஶ்சோஷ்மபாஶ்ச ।
க³ந்த⁴ர்வயக்ஷாஸுரஸித்³த⁴ஸங்கா⁴ வீக்ஷந்தே த்வாம்ʼ விஸ்மிதாஶ்சைவ ஸர்வே ॥ 11-22 ॥
ருத்³ராதி³த்யா꞉ வஸவோ யே ச ஸாத்⁴யா꞉ ருத்³ராத³ய꞉ க³ணா꞉
விஶ்வேதே³வா꞉ அஶ்வினௌ ச தே³வௌ மருதஶ்ச ஊஷ்மபாஶ்ச பிதர꞉,
க³ந்த⁴ர்வயக்ஷாஸுரஸித்³த⁴ஸங்கா⁴꞉ க³ந்த⁴ர்வா꞉ ஹாஹாஹூஹூப்ரப்⁴ருʼதய꞉ யக்ஷா꞉
குபே³ரப்ரப்⁴ருʼதய꞉ அஸுரா꞉ விரோசனப்ரப்⁴ருʼதய꞉ ஸித்³தா⁴꞉ கபிலாத³ய꞉
தேஷாம்ʼ ஸங்கா⁴꞉ க³ந்த⁴ர்வயக்ஷாஸுரஸித்³த⁴ஸங்கா⁴꞉, தே வீக்ஷந்தே பஶ்யந்தி
த்வாம்ʼ விஸ்மிதா꞉ விஸ்மயமாபன்னா꞉ ஸந்த꞉ தே ஏவ ஸர்வே ॥ யஸ்மாத் —
ரூபம்ʼ மஹத்தே ப³ஹுவக்த்ரநேத்ரம்ʼ மஹாபா³ஹோ ப³ஹுபா³ஹூருபாத³ம் ।
ப³ஹூத³ரம்ʼ ப³ஹுத³ம்ʼஷ்ட்ராகராலம்ʼ த்³ருʼஷ்ட்வா லோகா꞉ ப்ரவ்யதி²தாஸ்ததா²ஹம் ॥ 11-23 ॥
ரூபம்ʼ மஹத் அதிப்ரமாணம்ʼ தே தவ ப³ஹுவக்த்ரநேத்ரம்ʼ ப³ஹூனி வக்த்ராணி
முகா²னி நேத்ராணி சக்ஷூம்ʼஷி ச யஸ்மின் தத் ரூபம்ʼ ப³ஹுவக்த்ரநேத்ரம்,
ஹே மஹாபா³ஹோ, ப³ஹுபா³ஹூருபாத³ம்ʼ ப³ஹவோ பா³ஹவ꞉ ஊரவ꞉ பாதா³ஶ்ச யஸ்மின்
ரூபே தத் ப³ஹுபா³ஹூருபாத³ம், கிஞ்ச, ப³ஹூத³ரம்ʼ ப³ஹூனி உத³ராணி யஸ்மின்னிதி
ப³ஹூத³ரம், ப³ஹுத³ம்ʼஷ்ட்ராகராலம்ʼ ப³ஹ்வீபி⁴꞉ த³ம்ʼஷ்ட்ராபி⁴꞉ கராலம்ʼ விக்ருʼதம்ʼ
தத் ப³ஹுத³ம்ʼஷ்ட்ராகராலம், த்³ருʼஷ்ட்வா ரூபம்ʼ ஈத்³ருʼஶம்ʼ லோகா꞉ லௌகிகா꞉
ப்ராணின꞉ ப்ரவ்யதி²தா꞉ ப்ரசலிதா꞉ ப⁴யேன; ததா² அஹமபி ॥ தத்ரேத³ம்ʼ
காரணம்ʼ —
நப⁴꞉ஸ்ப்ருʼஶம்ʼ தீ³ப்தமனேகவர்ணம்ʼ வ்யாத்தானனம்ʼ தீ³ப்தவிஶாலநேத்ரம் ।
த்³ருʼஷ்ட்வா ஹி த்வாம்ʼ ப்ரவ்யதி²தாந்தராத்மா த்⁴ருʼதிம்ʼ ந விந்தா³மி ஶமம்ʼ ச
விஷ்ணோ ॥ 11-24 ॥
நப⁴꞉ஸ்ப்ருʼஶம்ʼ த்³யுஸ்பர்ஶம்ʼ இத்யர்த²꞉, தீ³ப்தம்ʼ ப்ரஜ்வலிதம்,
அனேகவர்ணம்ʼ அனேகே வர்ணா꞉ ப⁴யங்கரா꞉ நானாஸம்ʼஸ்தா²னா꞉ யஸ்மின் த்வயி தம்ʼ த்வாம்
அனேகவர்ணம், வ்யாத்தானனம்ʼ வ்யாத்தானி விவ்ருʼதானி ஆனனானி முகா²னி யஸ்மின் த்வயி
தம்ʼ த்வாம்ʼ வ்யாத்தானனம், தீ³ப்தவிஶாலநேத்ரம்ʼ தீ³ப்தானி ப்ரஜ்வலிதானி விஶாலானி
விஸ்தீர்ணானி நேத்ராணி யஸ்மின் த்வயி தம்ʼ த்வாம்ʼ தீ³ப்தவிஶாலநேத்ரம்ʼ த்³ருʼஷ்ட்வா ஹி
த்வாம்ʼ ப்ரவ்யதி²தாந்தராத்மா ப்ரவ்யதி²த꞉ ப்ரபீ⁴த꞉ அந்தராத்மா மன꞉ யஸ்ய
மம ஸ꞉ அஹம்ʼ ப்ரவ்யதி²தாந்தராத்மா ஸன் த்⁴ருʼதிம்ʼ தை⁴ர்யம்ʼ ந விந்தா³மி ந
லபே⁴ ஶமம்ʼ ச உபஶமனம்ʼ மனஸ்துஷ்டிம்ʼ ஹே விஷ்ணோ ॥ கஸ்மாத் —
த³ம்ʼஷ்ட்ராகராலானி ச தே முகா²னி த்³ருʼஷ்ட்வைவ காலானலஸன்னிபா⁴னி ।
தி³ஶோ ந ஜானே ந லபே⁴ ச ஶர்ம ப்ரஸீத³ தே³வேஶ ஜக³ந்நிவாஸ ॥ 11-25 ॥
த³ம்ʼஷ்ட்ராகராலானி த³ம்ʼஷ்ட்ராபி⁴꞉ கராலானி விக்ருʼதானி தே தவ முகா²னி
த்³ருʼஷ்ட்வைவ உபலப்⁴ய காலானலஸன்னிபா⁴னி ப்ரலயகாலே லோகானாம்ʼ தா³ஹக꞉
அக்³னி꞉ காலானல꞉ தத்ஸத்³ருʼஶானி காலானலஸன்னிபா⁴னி முகா²னி த்³ருʼஷ்ட்வேத்யேதத் ।
தி³ஶ꞉ பூர்வாபரவிவேகேன ந ஜானே தி³ங்மூடோ⁴ ஜாத꞉ அஸ்மி । அத꞉ ந லபே⁴ ச
ந உபலபே⁴ ச ஶர்ம ஸுக²ம் । அத꞉ ப்ரஸீத³ ப்ரஸன்னோ ப⁴வ ஹே தே³வேஶ,
ஜக³ந்நிவாஸ ॥ யேப்⁴யோ மம பராஜயாஶங்கா யா ஆஸீத் ஸா ச அபக³தா । யத꞉ —
அமீ ச த்வாம்ʼ த்⁴ருʼதராஷ்ட்ரஸ்ய புத்ரா꞉ ஸர்வே ஸஹைவாவனிபாலஸங்கை⁴꞉ ।
பீ⁴ஷ்மோ த்³ரோண꞉ ஸூதபுத்ரஸ்ததா²ஸௌ ஸஹாஸ்மதீ³யைரபி யோத⁴முக்²யை꞉ ॥ 11-26 ॥
அமீ ச த்வாம்ʼ த்⁴ருʼதராஷ்ட்ரஸ்ய புத்ரா꞉ து³ர்யோத⁴னப்ரப்⁴ருʼதய꞉
— “த்வரமாணா꞉ விஶந்தி” இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ — ஸர்வே
ஸஹைவ ஸஹிதா꞉ அவனிபாலஸங்கை⁴꞉ அவனிம்ʼ ப்ருʼத்²வீம்ʼ பாலயந்தீதி அவனிபாலா꞉
தேஷாம்ʼ ஸங்கை⁴꞉, கிஞ்ச பீ⁴ஷ்மோ த்³ரோண꞉ ஸூதபுத்ர꞉ கர்ண꞉ ததா² அஸௌ ஸஹ
அஸ்மதீ³யைரபி த்⁴ருʼஷ்டத்³யும்னப்ரப்⁴ருʼதிபி⁴꞉ யோத⁴முக்²யை꞉ யோதா⁴னாம்ʼ முக்²யை꞉
ப்ரதா⁴னை꞉ ஸஹ ॥ கிஞ்ச —
வக்த்ராணி தே த்வரமாணா விஶந்தி த³ம்ʼஷ்ட்ராகராலானி ப⁴யானகானி ।
கேசித்³விலக்³னா த³ஶனாந்தரேஷு ஸந்த்³ருʼஶ்யந்தே சூர்ணிதைருத்தமாங்கை³꞉ ॥ 11-27 ॥
வக்த்ராணி முகா²னி தே தவ த்வரமாணா꞉ த்வராயுக்தா꞉ ஸந்த꞉ விஶந்தி,
கிம்ʼவிஶிஷ்டானி முகா²னி? த³ம்ʼஷ்ட்ராகராலானி ப⁴யானகானி ப⁴யங்கராணி । கிஞ்ச,
கேசித் முகா²னி ப்ரவிஷ்டானாம்ʼ மத்⁴யே விலக்³னா꞉ த³ஶனாந்தரேஷு மாம்ʼஸமிவ
ப⁴க்ஷிதம்ʼ ஸந்த்³ருʼஶ்யந்தே உபலப்⁴யந்தே சூர்ணிதை꞉ சூர்ணீக்ருʼதை꞉ உத்தமாங்கை³꞉
ஶிரோபி⁴꞉ ॥ கத²ம்ʼ ப்ரவிஶந்தி முகா²னி இத்யாஹ —
யதா² நதீ³னாம்ʼ ப³ஹவோ(அ)ம்பு³வேகா³꞉ ஸமுத்³ரமேவாபி⁴முகா² த்³ரவந்தி ।
ததா² தவாமீ நரலோகவீரா விஶந்தி வக்த்ராண்யபி⁴விஜ்வலந்தி ॥ 11-28 ॥
யதா² நதீ³னாம்ʼ ஸ்ரவந்தீனாம்ʼ ப³ஹவ꞉ அனேகே அம்பூ³னாம்ʼ வேகா³꞉ அம்பு³வேகா³꞉ த்வராவிஶேஷா꞉
ஸமுத்³ரமேவ அபி⁴முகா²꞉ ப்ரதிமுகா²꞉ த்³ரவந்தி ப்ரவிஶந்தி, ததா² தத்³வத் தவ அமீ
பீ⁴ஷ்மாத³ய꞉ நரலோகவீரா꞉ மனுஷ்யலோகே ஶூரா꞉ விஶந்தி வக்த்ராணி அபி⁴விஜ்வலந்தி
ப்ரகாஶமானானி ॥ தே கிமர்த²ம்ʼ ப்ரவிஶந்தி கத²ம்ʼ ச இத்யாஹ —
யதா² ப்ரதீ³ப்தம்ʼ ஜ்வலனம்ʼ பதங்கா³ விஶந்தி நாஶாய ஸம்ருʼத்³த⁴வேகா³꞉ ।
ததை²வ நாஶாய விஶந்தி லோகாஸ்தவாபி வக்த்ராணி ஸம்ருʼத்³த⁴வேகா³꞉ ॥ 11-29 ॥
யதா² ப்ரதீ³ப்தம்ʼ ஜ்வலனம்ʼ அக்³னிம்ʼ பதங்கா³꞉ பக்ஷிண꞉ விஶந்தி நாஶாய விநாஶாய
ஸம்ருʼத்³த⁴வேகா³꞉ ஸம்ருʼத்³த⁴꞉ உத்³பூ⁴த꞉ வேக³꞉ க³தி꞉ யேஷாம்ʼ தே ஸம்ருʼத்³த⁴வேகா³꞉,
ததை²வ நாஶாய விஶந்தி லோகா꞉ ப்ராணின꞉ தவாபி வக்த்ராணி ஸம்ருʼத்³த⁴வேகா³꞉ ॥
த்வம்ʼ புன꞉ —
லேலிஹ்யஸே க்³ரஸமான꞉ ஸமந்தால்லோகான்ஸமக்³ரான்வத³னைர்ஜ்வலத்³பி⁴꞉ ।
தேஜோபி⁴ராபூர்ய ஜக³த்ஸமக்³ரம்ʼ பா⁴ஸஸ்தவோக்³ரா꞉ ப்ரதபந்தி விஷ்ணோ ॥ 11-30 ॥
லேலிஹ்யஸே ஆஸ்வாத³யஸி க்³ரஸமான꞉ அந்த꞉ ப்ரவேஶயன் ஸமந்தாத் ஸமந்தத꞉
லோகான் ஸமக்³ரான் ஸமஸ்தான் வத³னை꞉ வக்த்ரை꞉ ஜ்வலத்³பி⁴꞉ தீ³ப்யமானை꞉ தேஜோபி⁴꞉
ஆபூர்ய ஸம்ʼவ்யாப்ய ஜக³த் ஸமக்³ரம்ʼ ஸஹ அக்³ரேண ஸமஸ்தம்ʼ இத்யேதத் । கிஞ்ச,
பா⁴ஸ꞉ தீ³ப்தய꞉ தவ உக்³ரா꞉ க்ரூரா꞉ ப்ரதபந்தி ப்ரதாபம்ʼ குர்வந்தி ஹே விஷ்ணோ
வ்யாபனஶீல ॥ யத꞉ ஏவமுக்³ரஸ்வபா⁴வ꞉, அத꞉ —
ஆக்²யாஹி மே கோ ப⁴வானுக்³ரரூபோ நமோ(அ)ஸ்து தே தே³வவர ப்ரஸீத³ ।
விஜ்ஞாதுமிச்சா²மி ப⁴வந்தமாத்³யம்ʼ ந ஹி ப்ரஜாநாமி தவ ப்ரவ்ருʼத்திம் ॥ 11-31 ॥
ஆக்²யாஹி கத²ய மே மஹ்யம்ʼ க꞉ ப⁴வான் உக்³ரரூப꞉ க்ரூராகார꞉, நம꞉ அஸ்து
தே துப்⁴யம்ʼ ஹே தே³வவர தே³வானாம்ʼ ப்ரதா⁴ன, ப்ரஸீத³ ப்ரஸாத³ம்ʼ குரு । விஜ்ஞாதும்ʼ
விஶேஷேண ஜ்ஞாதும்ʼ இச்சா²மி ப⁴வந்தம்ʼ ஆத்³யம்ʼ ஆதௌ³ ப⁴வம்ʼ ஆத்³யம், ந ஹி யஸ்மாத்
ப்ரஜாநாமி தவ த்வதீ³யாம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ சேஷ்டாம் ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
காலோ(அ)ஸ்மி லோகக்ஷயக்ருʼத்ப்ரவ்ருʼத்³தோ⁴ லோகான்ஸமாஹர்துமிஹ ப்ரவ்ருʼத்த꞉ ।
ருʼதே(அ)பி த்வா ந ப⁴விஷ்யந்தி ஸர்வே யே(அ)வஸ்தி²தா꞉ ப்ரத்யனீகேஷு யோதா⁴꞉ ॥ 11-32 ॥
கால꞉ அஸ்மி லோகக்ஷயக்ருʼத் லோகானாம்ʼ க்ஷயம்ʼ கரோதீதி லோகக்ஷயக்ருʼத்
ப்ரவ்ருʼத்³த⁴꞉ வ்ருʼத்³தி⁴ம்ʼ க³த꞉ । யத³ர்த²ம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்³த⁴꞉ தத் ஶ்ருʼணு —
லோகான் ஸமாஹர்தும்ʼ ஸம்ʼஹர்தும்ʼ இஹ அஸ்மின் காலே ப்ரவ்ருʼத்த꞉ । ருʼதே(அ)பி வினாபி
த்வா த்வாம்ʼ ந ப⁴விஷ்யந்தி பீ⁴ஷ்மத்³ரோணகர்ணப்ரப்⁴ருʼதய꞉ ஸர்வே, யேப்⁴ய꞉
தவ ஆஶங்கா, யே அவஸ்தி²தா꞉ ப்ரத்யனீகேஷு அனீகமனீகம்ʼ ப்ரதி ப்ரத்யனீகேஷு
ப்ரதிபக்ஷபூ⁴தேஷு அனீகேஷு யோதா⁴꞉ யோத்³தா⁴ர꞉ ॥ யஸ்மாத் ஏவம்ʼ —
தஸ்மாத்த்வமுத்திஷ்ட² யஶோ லப⁴ஸ்வ ஜித்வா ஶத்ரூன்பு⁴ங்க்ஷ்வ ராஜ்யம்ʼ ஸம்ருʼத்³த⁴ம் ।
மயைவைதே நிஹதா꞉ பூர்வமேவ நிமித்தமாத்ரம்ʼ ப⁴வ ஸவ்யஸாசின் ॥ 11-33 ॥
தஸ்மாத் த்வம்ʼ உத்திஷ்ட² “பீ⁴ஷ்மப்ரப்⁴ருʼதய꞉ அதிரதா²꞉ அஜேயா꞉ தே³வைரபி,
அர்ஜுனேன ஜிதா꞉” இதி யஶ꞉ லப⁴ஸ்வ; கேவலம்ʼ புண்யை꞉ ஹி தத் ப்ராப்யதே ।
ஜித்வா ஶத்ரூன் து³ர்யோத⁴னப்ரப்⁴ருʼதீன் பு⁴ங்க்ஷ்வ ராஜ்யம்ʼ ஸம்ருʼத்³த⁴ம்ʼ அஸபத்னம்
அகண்டகம் । மயா ஏவ ஏதே நிஹதா꞉ நிஶ்சயேன ஹதா꞉ ப்ராணை꞉ வியோஜிதா꞉ பூர்வமேவ ।
நிமித்தமாத்ரம்ʼ ப⁴வ த்வம்ʼ ஹே ஸவ்யஸாசின், ஸவ்யேன வாமேனாபி ஹஸ்தேன ஶராணாம்ʼ
க்ஷேப்தா ஸவ்யஸாசீ இதி உச்யதே அர்ஜுன꞉ ॥
த்³ரோணம்ʼ ச பீ⁴ஷ்மம்ʼ ச ஜயத்³ரத²ம்ʼ ச கர்ணம்ʼ ததா²ன்யானபி யோத⁴வீரான் ।
மயா ஹதாம்ʼஸ்த்வம்ʼ ஜஹி மா வ்யதி²ஷ்டா² யுத்⁴யஸ்வ ஜேதாஸி ரணே ஸபத்னான் ॥ 11-34 ॥
த்³ரோணம்ʼ ச, யேஷு யேஷு யோதே⁴ஷு அர்ஜுனஸ்ய ஆஶங்கா தாம்ʼஸ்தான்
வ்யபதி³ஶதி ப⁴க³வான், மயா ஹதானிதி । தத்ர த்³ரோணபீ⁴ஷ்மயோ꞉
தாவத் ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ ஆஶங்காகாரணம் । த்³ரோணஸ்து த⁴னுர்வேதா³சார்ய꞉
தி³வ்யாஸ்த்ரஸம்பன்ன꞉, ஆத்மனஶ்ச விஶேஷத꞉ கு³ரு꞉ க³ரிஷ்ட²꞉ ।
பீ⁴ஷ்மஶ்ச ஸ்வச்ச²ந்த³ம்ருʼத்யு꞉ தி³வ்யாஸ்த்ரஸம்பன்னஶ்ச பரஶுராமேண
த்³வந்த்³வயுத்³த⁴ம்ʼ அக³மத், ந ச பராஜித꞉ । ததா² ஜயத்³ரத²꞉, யஸ்ய
பிதா தப꞉ சரதி “மம புத்ரஸ்ய ஶிர꞉ பூ⁴மௌ நிபாதயிஷ்யதி
ய꞉, தஸ்யாபி ஶிர꞉ பதிஷ்யதி” இதி । கர்ணோ(அ)பி வாஸவத³த்தயா
ஶக்த்யா த்வமோக⁴யா ஸம்பன்ன꞉ ஸூர்யபுத்ர꞉ கானீன꞉ யத꞉, அத꞉ தன்னாம்னைவ
நிர்தே³ஶ꞉ । மயா ஹதான் த்வம்ʼ ஜஹி நிமித்தமாத்ரேண । மா வ்யதி²ஷ்டா²꞉ தேப்⁴ய꞉
ப⁴யம்ʼ மா கார்ஷீ꞉ । யுத்⁴யஸ்வ ஜேதாஸி து³ர்யோத⁴னப்ரப்⁴ருʼதீன் ரணே யுத்³தே⁴
ஸபத்னான் ஶத்ரூன் ॥ ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏதச்ச்²ருத்வா வசனம்ʼ கேஶவஸ்ய க்ருʼதாஞ்ஜலிர்வேபமான꞉ கிரீடீ ।
நமஸ்க்ருʼத்வா பூ⁴ய ஏவாஹ க்ருʼஷ்ணம்ʼ ஸக³த்³க³த³ம்ʼ பீ⁴தபீ⁴த꞉ ப்ரணம்ய ॥ 11-35 ॥
ஏதத் ஶ்ருத்வா வசனம்ʼ கேஶவஸ்ய பூர்வோக்தம்ʼ க்ருʼதாஞ்ஜலி꞉ ஸன்
வேபமான꞉ கம்பமான꞉ கிரீடீ நமஸ்க்ருʼத்வா, பூ⁴ய꞉ புன꞉ ஏவ ஆஹ உக்தவான்
க்ருʼஷ்ணம்ʼ ஸக³த்³க³த³ம்ʼ ப⁴யாவிஷ்டஸ்ய து³꞉கா²பி⁴கா⁴தாத் ஸ்னேஹாவிஷ்டஸ்ய ச
ஹர்ஷோத்³ப⁴வாத், அஶ்ருபூர்ணநேத்ரத்வே ஸதி ஶ்லேஷ்மணா கண்டா²வரோத⁴꞉;
ததஶ்ச வாச꞉ அபாடவம்ʼ மந்த³ஶப்³த³த்வம்ʼ யத் ஸ க³த்³க³த³꞉ தேன ஸஹ
வர்தத இதி ஸக³த்³க³த³ம்ʼ வசனம்ʼ ஆஹ இதி வசனக்ரியாவிஶேஷணம்ʼ ஏதத் ।
பீ⁴தபீ⁴த꞉ புன꞉ புன꞉ ப⁴யாவிஷ்டசேதா꞉ ஸன் ப்ரணம்ய ப்ரஹ்வ꞉
பூ⁴த்வா, “ஆஹ” இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥ அத்ர அவஸரே
ஸஞ்ஜயவசனம்ʼ ஸாபி⁴ப்ராயம் । கத²ம்? த்³ரோணாதி³ஷு அர்ஜுனேன நிஹதேஷு
அஜேயேஷு சதுர்ஷு, நிராஶ்ரய꞉ து³ர்யோத⁴ன꞉ நிஹத꞉ ஏவ இதி மத்வா
த்⁴ருʼதராஷ்ட்ர꞉ ஜயம்ʼ ப்ரதி நிராஶ꞉ ஸன் ஸந்தி⁴ம்ʼ கரிஷ்யதி, தத꞉
ஶாந்தி꞉ உப⁴யேஷாம்ʼ ப⁴விஷ்யதி இதி । தத³பி ந அஶ்ரௌஷீத் த்⁴ருʼதராஷ்ட்ர꞉
ப⁴விதவ்யவஶாத் ॥
அர்ஜுன உவாச —
ஸ்தா²னே ஹ்ருʼஷீகேஶ தவ ப்ரகீர்த்யா ஜக³த்ப்ரஹ்ருʼஷ்யத்யனுரஜ்யதே ச ।
ரக்ஷாம்ʼஸி பீ⁴தானி தி³ஶோ த்³ரவந்தி ஸர்வே நமஸ்யந்தி ச ஸித்³த⁴ஸங்கா⁴꞉ ॥ 11-36 ॥
ஸ்தா²னே யுக்தம் । கிம்ʼ தத்? தவ ப்ரகீர்த்யா த்வன்மாஹாத்ம்யகீர்தனேன ஶ்ருதேன,
ஹே ஹ்ருʼஷீகேஶ, யத் ஜக³த் ப்ரஹ்ருʼஷ்யதி ப்ரஹர்ஷம்ʼ உபைதி, தத் ஸ்தா²னே
யுக்தம், இத்யர்த²꞉ । அத²வா விஷயவிஶேஷணம்ʼ ஸ்தா²னே இதி । யுக்த꞉
ஹர்ஷாதி³விஷய꞉ ப⁴க³வான், யத꞉ ஈஶ்வர꞉ ஸர்வாத்மா ஸர்வபூ⁴தஸுஹ்ருʼச்ச
இதி । ததா² அனுரஜ்யதே அனுராக³ம்ʼ ச உபைதி; தச்ச விஷயே இதி
வ்யாக்²யேயம் । கிஞ்ச, ரக்ஷாம்ʼஸி பீ⁴தானி ப⁴யாவிஷ்டானி தி³ஶ꞉ த்³ரவந்தி
க³ச்ச²ந்தி; தச்ச ஸ்தா²னே விஷயே । ஸர்வே நமஸ்யந்தி நமஸ்குர்வந்தி
ச ஸித்³த⁴ஸங்கா⁴꞉ ஸித்³தா⁴னாம்ʼ ஸமுதா³யா꞉ கபிலாதீ³னாம், தச்ச ஸ்தா²னே ॥
ப⁴க³வதோ ஹர்ஷாதி³விஷயத்வே ஹேதும்ʼ த³ர்ஶயதி —
கஸ்மாச்ச தே ந நமேரன்மஹாத்மன்க³ரீயஸே ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யாதி³கர்த்ரே ।
அனந்த தே³வேஶ ஜக³ந்நிவாஸ த்வமக்ஷரம்ʼ ஸத³ஸத்தத்பரம்ʼ யத் ॥ 11-37 ॥
கஸ்மாச்ச ஹேதோ꞉ தே துப்⁴யம்ʼ ந நமேரன் நமஸ்குர்யு꞉ ஹே மஹாத்மன், க³ரீயஸே
கு³ருதராய; யத꞉ ப்³ரஹ்மண꞉ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய அபி ஆதி³கர்தா காரணம்ʼ
அத꞉ தஸ்மாத் ஆதி³கர்த்ரே । கத²ம்ʼ ஏதே ந நமஸ்குர்யு꞉? அத꞉ ஹர்ஷாதீ³னாம்ʼ
நமஸ்காரஸ்ய ச ஸ்தா²னம்ʼ த்வம்ʼ அர்ஹ꞉ விஷய꞉ இத்யர்த²꞉ । ஹே அனந்த தே³வேஶ
ஹே ஜக³ந்நிவாஸ த்வம்ʼ அக்ஷரம்ʼ தத் பரம், யத் வேதா³ந்தேஷு ஶ்ரூயதே । கிம்ʼ
தத்? ஸத³ஸத் இதி । ஸத் வித்³யமானம், அஸத் ச யத்ர நாஸ்தி இதி பு³த்³தி⁴꞉;
தே உபதா⁴னபூ⁴தே ஸத³ஸதீ யஸ்ய அக்ஷரஸ்ய, யத்³வாரேண ஸத³ஸதீ இதி
உபசர்யதே । பரமார்த²தஸ்து ஸத³ஸதோ꞉ பரம்ʼ தத் அக்ஷரம்ʼ யத் அக்ஷரம்ʼ
வேத³வித³꞉ வத³ந்தி । தத் த்வமேவ, ந அன்யத் இதி அபி⁴ப்ராய꞉ ॥ புனரபி
ஸ்தௌதி —
த்வமாதி³தே³வ꞉ புருஷ꞉ புராணஸ்த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம்ʼ நிதா⁴னம் ।
வேத்தாஸி வேத்³யம்ʼ ச பரம்ʼ ச தா⁴ம த்வயா ததம்ʼ விஶ்வமனந்தரூப ॥ 11-38 ॥
த்வம்ʼ ஆதி³தே³வ꞉, ஜக³த꞉ ஸ்ரஷ்ட்ருʼத்வாத் । புருஷ꞉, புரி ஶயனாத் புராண꞉
சிரந்தன꞉ த்வம்ʼ ஏவ அஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டம்ʼ நிதா⁴னம்ʼ நிதீ⁴யதே
அஸ்மின் ஜக³த் ஸர்வம்ʼ மஹாப்ரலயாதௌ³ இதி । கிஞ்ச, வேத்தா அஸி, வேதி³தா
அஸி ஸர்வஸ்யைவ வேத்³யஜாதஸ்ய । யத் ச வேத்³யம்ʼ வேத³னார்ஹம்ʼ தச்ச அஸி
பரம்ʼ ச தா⁴ம பரமம்ʼ பத³ம்ʼ வைஷ்ணவம் । த்வயா ததம்ʼ வ்யாப்தம்ʼ விஶ்வம்ʼ
ஸமஸ்தம், ஹே அனந்தரூப அந்தோ ந வித்³யதே தவ ரூபாணாம் ॥ கிஞ்ச —
வாயுர்யமோ(அ)க்³நிர்வருண꞉ ஶஶாங்க꞉ ப்ரஜாபதிஸ்த்வம்ʼ ப்ரபிதாமஹஶ்ச ।
நமோ நமஸ்தே(அ)ஸ்து ஸஹஸ்ரக்ருʼத்வ꞉ புனஶ்ச பூ⁴யோ(அ)பி நமோ நமஸ்தே ॥ 11-39 ॥
வாயு꞉ த்வம்ʼ யமஶ்ச அக்³னி꞉ வருண꞉ அபாம்ʼ பதி꞉ ஶஶாங்க꞉ சந்த்³ரமா꞉
ப்ரஜாபதி꞉ த்வம்ʼ கஶ்யபாதி³꞉ ப்ரபிதாமஹஶ்ச பிதாமஹஸ்யாபி பிதா ப்ரபிதாமஹ꞉,
ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி பிதா இத்யர்த²꞉ । நமோ நம꞉ தே துப்⁴யம்ʼ அஸ்து ஸஹஸ்ரக்ருʼத்வ꞉ ।
புனஶ்ச பூ⁴யோ(அ)பி நமோ நம꞉ தே । ப³ஹுஶோ நமஸ்காரக்ரியாப்⁴யாஸாவ்ருʼத்திக³ணனம்ʼ
க்ருʼத்வஸுசா உச்யதே । “புனஶ்ச” “பூ⁴யோ(அ)பி” இதி
ஶ்ரத்³தா⁴ப⁴க்த்யதிஶயாத் அபரிதோஷம்ʼ ஆத்மன꞉ த³ர்ஶயதி ॥ ததா² —
நம꞉ புரஸ்தாத³த² ப்ருʼஷ்ட²தஸ்தே நமோ(அ)ஸ்து தே ஸர்வத ஏவ ஸர்வ ।
அனந்தவீர்யாமிதவிக்ரமஸ்த்வம்ʼ ஸர்வம்ʼ ஸமாப்னோஷி ததோ(அ)ஸி ஸர்வ꞉ ॥ 11-40 ॥
நம꞉ புரஸ்தாத் பூர்வஸ்யாம்ʼ தி³ஶி துப்⁴யம், அத² ப்ருʼஷ்ட²த꞉ தே ப்ருʼஷ்ட²த꞉ அபி
ச தே நமோ(அ)ஸ்து, தே ஸர்வத ஏவ ஸர்வாஸு தி³க்ஷு ஸர்வத்ர ஸ்தி²தாய ஹே ஸர்வ ।
அனந்தவீர்யாமிதவிக்ரம꞉ அனந்தம்ʼ வீர்யம்ʼ அஸ்ய, அமித꞉ விக்ரம꞉ அஸ்ய । வீர்யம்ʼ
ஸாமர்த்²யம்ʼ விக்ரம꞉ பராக்ரம꞉ । வீர்யவானபி கஶ்சித் ஶத்ருவதா⁴தி³விஷயே ந
பராக்ரமதே, மந்த³பராக்ரமோ வா । த்வம்ʼ து அனந்தவீர்ய꞉ அமிதவிக்ரமஶ்ச இதி
அனந்தவீர்யாமிதவிக்ரம꞉ । ஸர்வம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ ஜக³த் ஸமாப்தோஷி ஸம்யக் ஏகேன ஆத்மனா
வ்யாப்னோஷி யத꞉, தத꞉ தஸ்மாத் அஸி ப⁴வஸி ஸர்வ꞉ த்வம், த்வயா விநாபூ⁴தம்ʼ ந
கிஞ்சித் அஸ்தி இதி அபி⁴ப்ராய꞉ ॥ யத꞉ அஹம்ʼ த்வன்மாஹாத்ம்யாபரிஜ்ஞானாத் அபராத்³த⁴꞉,
அத꞉ —
ஸகே²தி மத்வா ப்ரஸப⁴ம்ʼ யது³க்தம்ʼ ஹே க்ருʼஷ்ண ஹே யாத³வ ஹே ஸகே²தி ।
அஜானதா மஹிமானம்ʼ தவேத³ம்ʼ மயா ப்ரமாதா³த்ப்ரணயேன வாபி ॥ 11-41 ॥
ஸகா² ஸமானவயா꞉ இதி மத்வா ஜ்ஞாத்வா விபரீதபு³த்³த்⁴யா ப்ரஸப⁴ம்ʼ அபி⁴பூ⁴ய
ப்ரஸஹ்ய யத் உக்தம்ʼ ஹே க்ருʼஷ்ண ஹே யாத³வ ஹே ஸகே²தி ச அஜானதா
அஜ்ஞானினா மூடே⁴ன; கிம் அஜானதா இதி ஆஹ — மஹிமானம்ʼ மஹாத்ம்யம்ʼ தவ
இத³ம்ʼ ஈஶ்வரஸ்ய விஶ்வரூபம் । “தவ இத³ம்ʼ மஹிமானம்ʼ அஜானதா”
இதி வையதி⁴கரண்யேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ । “தவேமம்” இதி பாட²꞉ யதி³
அஸ்தி, ததா³ ஸாமானாதி⁴கரண்யமேவ । மயா ப்ரமாதா³த் விக்ஷிப்தசித்ததயா,
ப்ரணயேன வாபி, ப்ரணயோ நாம ஸ்னேஹநிமித்த꞉ விஸ்ரம்ப⁴꞉ தேனாபி காரணேன
யத் உக்தவான் அஸ்மி ॥
யச்சாவஹாஸார்த²மஸத்க்ருʼதோ(அ)ஸி விஹாரஶய்யாஸனபோ⁴ஜனேஷு ।
ஏகோ(அ)த²வாப்யச்யுத தத்ஸமக்ஷம்ʼ தத்க்ஷாமயே த்வாமஹமப்ரமேயம் ॥ 11-42 ॥
யச்ச அவஹாஸார்த²ம்ʼ பரிஹாஸப்ரயோஜனாய அஸத்க்ருʼத꞉
பரிபூ⁴த꞉ அஸி ப⁴வஸி; க்வ? விஹாரஶய்யாஸனபோ⁴ஜனேஷு, விஹரணம்ʼ விஹார꞉
பாத³வ்யாயாம꞉, ஶயனம்ʼ ஶய்யா, ஆஸனம்ʼ ஆஸ்தா²யிகா, போ⁴ஜனம்ʼ அத³னம், இதி ஏதேஷு
விஹாரஶய்யாஸனபோ⁴ஜனேஷு, ஏக꞉ பரோக்ஷ꞉ ஸன் அஸத்க்ருʼத꞉ அஸி பரிபூ⁴த꞉
அஸி; அத²வாபி ஹே அச்யுத, தத் ஸமக்ஷம், தச்ச²ப்³த³꞉ க்ரியாவிஶேஷணார்த²꞉,
ப்ரத்யக்ஷம்ʼ வா அஸத்க்ருʼத꞉ அஸி தத் ஸர்வம்ʼ அபராத⁴ஜாதம்ʼ க்ஷாமயே க்ஷமாம்ʼ
காரயே த்வாம்ʼ அஹம்ʼ அப்ரமேயம்ʼ ப்ரமாணாதீதம் ॥ யத꞉ த்வம்ʼ —
பிதாஸி லோகஸ்ய சராசரஸ்ய த்வமஸ்ய பூஜ்யஶ்ச கு³ருர்க³ரீயான் ।
ந த்வத்ஸமோ(அ)ஸ்த்யப்⁴யதி⁴க꞉ குதோ(அ)ன்யோ லோகத்ரயே(அ)ப்யப்ரதிமப்ரபா⁴வ ॥ 11-43 ॥
பிதா அஸி ஜனயிதா அஸி லோகஸ்ய ப்ராணிஜாதஸ்ய சராசரஸ்ய
ஸ்தா²வரஜங்க³மஸ்ய । ந கேவலம்ʼ த்வம்ʼ அஸ்ய ஜக³த꞉ பிதா, பூஜ்யஶ்ச பூஜார்ஹ꞉,
யத꞉ கு³ரு꞉ க³ரீயான் கு³ருதர꞉ । கஸ்மாத் கு³ருதர꞉ த்வம்ʼ இதி ஆஹ — ந
த்வத்ஸம꞉ த்வத்துல்ய꞉ அஸ்தி । ந ஹி ஈஶ்வரத்³வயம்ʼ ஸம்ப⁴வதி, அனேகேஶ்வரத்வே
வ்யவஹாரானுபபத்தே꞉ । த்வத்ஸம ஏவ தாவத் அன்ய꞉ ந ஸம்ப⁴வதி; குத꞉ ஏவ அன்ய꞉
அப்⁴யதி⁴க꞉ ஸ்யாத் லோகத்ரயே(அ)பி ஸர்வஸ்மின்? அப்ரதிமப்ரபா⁴வ ப்ரதிமீயதே யயா ஸா
ப்ரதிமா, ந வித்³யதே ப்ரதிமா யஸ்ய தவ ப்ரபா⁴வஸ்ய ஸ꞉ த்வம்ʼ அப்ரதிமப்ரபா⁴வ꞉,
ஹே அப்ரதிமப்ரபா⁴வ நிரதிஶயப்ரபா⁴வ இத்யர்த²꞉ ॥ யத꞉ ஏவம்ʼ —
தஸ்மாத்ப்ரணம்ய ப்ரணிதா⁴ய காயம்ʼ ப்ரஸாத³யே த்வாமஹமீஶமீட்³யம் ।
பிதேவ புத்ரஸ்ய ஸகே²வ ஸக்²யு꞉ ப்ரிய꞉ ப்ரியாயார்ஹஸி தே³வ ஸோடு⁴ம் ॥ 11-44 ॥
தஸ்மாத் ப்ரணம்ய நமஸ்க்ருʼத்ய, ப்ரணிதா⁴ய ப்ரகர்ஷேண நீசை꞉ த்⁴ருʼத்வா
காயம்ʼ ஶரீரம், ப்ரஸாத³யே ப்ரஸாத³ம்ʼ காரயே த்வாம்ʼ அஹம்ʼ ஈஶம்ʼ ஈஶிதாரம், ஈட்³யம்ʼ
ஸ்துத்யம் । த்வம்ʼ புன꞉ புத்ரஸ்ய அபராத⁴ம்ʼ பிதா யதா² க்ஷமதே, ஸர்வம்ʼ ஸகா²
இவ ஸக்²யு꞉ அபராத⁴ம், யதா² வா ப்ரிய꞉ ப்ரியாயா꞉ அபராத⁴ம்ʼ க்ஷமதே, ஏவம்
அர்ஹஸி ஹே தே³வ ஸோடு⁴ம்ʼ ப்ரஸஹிதும்ʼ க்ஷந்தும்ʼ இத்யர்த²꞉ ॥
அத்³ருʼஷ்டபூர்வம்ʼ ஹ்ருʼஷிதோ(அ)ஸ்மி த்³ருʼஷ்ட்வா ப⁴யேன ச ப்ரவ்யதி²தம்ʼ மனோ மே ।
ததே³வ மே த³ர்ஶய தே³வ ரூபம்ʼ ப்ரஸீத³ தே³வேஶ ஜக³ந்நிவாஸ ॥ 11-45 ॥
அத்³ருʼஷ்டபூர்வம்ʼ ந கதா³சித³பி த்³ருʼஷ்டபூர்வம்ʼ இத³ம்ʼ விஶ்வரூபம்ʼ தவ மயா
அன்யைர்வா, தத் அஹம்ʼ த்³ருʼஷ்ட்வா ஹ்ருʼஷித꞉ அஸ்மி । ப⁴யேன ச ப்ரவ்யதி²தம்ʼ
மன꞉ மே । அத꞉ ததே³வ மே மம த³ர்ஶய ஹே தே³வ ரூபம்ʼ யத் மத்ஸக²ம் ।
ப்ரஸீத³ தே³வேஶ, ஜக³ந்நிவாஸ ஜக³தோ நிவாஸோ ஜக³ந்நிவாஸ꞉, ஹே ஜக³ந்நிவாஸ ॥
கிரீடினம்ʼ க³தி³னம்ʼ சக்ரஹஸ்தமிச்சா²மி த்வாம்ʼ த்³ரஷ்டுமஹம்ʼ ததை²வ ।
தேனைவ ரூபேண சதுர்பு⁴ஜேன ஸஹஸ்ரபா³ஹோ ப⁴வ விஶ்வமூர்தே ॥ 11-46 ॥
கிரீடினம்ʼ கிரீடவந்தம்ʼ ததா² க³தி³னம்ʼ க³தா³வந்தம்ʼ சக்ரஹஸ்தம்ʼ இச்சா²மி த்வாம்ʼ
ப்ரார்த²யே த்வாம்ʼ த்³ரஷ்டும்ʼ அஹம்ʼ ததை²வ, பூர்வவத் இத்யர்த²꞉ । யத꞉ ஏவம், தஸ்மாத்
தேனைவ ரூபேண வஸுதே³வபுத்ரரூபேண சதுர்பு⁴ஜேன, ஸஹஸ்ரபா³ஹோ வார்தமானிகேன
விஶ்வரூபேண, ப⁴வ விஶ்வமூர்தே; உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய விஶ்வரூபம், தேனைவ ரூபேண
ப⁴வ இத்யர்த²꞉ ॥ அர்ஜுனம்ʼ பீ⁴தம்ʼ உபலப்⁴ய, உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய விஶ்வரூபம்,
ப்ரியவசனேன ஆஶ்வாஸயன் ஶ்ரீப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
மயா ப்ரஸன்னேன தவார்ஜுனேத³ம்ʼ ரூபம்ʼ பரம்ʼ த³ர்ஶிதமாத்மயோகா³த் ।
தேஜோமயம்ʼ விஶ்வமனந்தமாத்³யம்ʼ யன்மே த்வத³ன்யேன ந த்³ருʼஷ்டபூர்வம் ॥ 11-47 ॥
மயா ப்ரஸன்னேன, ப்ரஸாதோ³ நாம த்வயி அனுக்³ரஹபு³த்³தி⁴꞉, தத்³வதா ப்ரஸன்னேன மயா
தவ ஹே அர்ஜுன, இத³ம்ʼ பரம்ʼ ரூபம்ʼ விஶ்வரூபம்ʼ த³ர்ஶிதம்ʼ ஆத்மயோகா³த் ஆத்மன꞉
ஐஶ்வர்யஸ்ய ஸாமர்த்²யாத் । தேஜோமயம்ʼ தேஜ꞉ப்ராயம்ʼ விஶ்வம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ அனந்தம்
அந்தரஹிதம்ʼ ஆதௌ³ ப⁴வம்ʼ ஆத்³யம்ʼ யத் ரூபம்ʼ மே மம த்வத³ன்யேன த்வத்த꞉ அன்யேன
கேனசித் ந த்³ருʼஷ்டபூர்வம் ॥ ஆத்மன꞉ மம ரூபத³ர்ஶனேன க்ருʼதார்த² ஏவ
த்வம்ʼ ஸம்ʼவ்ருʼத்த꞉ இதி தத் ஸ்தௌதி —
ந வேத³யஜ்ஞாத்⁴யயனைர்ன தா³னைர்ன ச க்ரியாபி⁴ர்ன தபோபி⁴ருக்³ரை꞉ ।
ஏவம்ʼரூப꞉ ஶக்ய அஹம்ʼ ந்ருʼலோகே த்³ரஷ்டும்ʼ த்வத³ன்யேன குருப்ரவீர ॥ 11-48 ॥
ந வேத³யஜ்ஞாத்⁴யயனை꞉ சதுர்ணாமபி வேதா³னாம்ʼ அத்⁴யயனை꞉ யதா²வத்
யஜ்ஞாத்⁴யயனைஶ்ச — வேதா³த்⁴யயனைரேவ யஜ்ஞாத்⁴யயனஸ்ய ஸித்³த⁴த்வாத்
ப்ருʼத²க் யஜ்ஞாத்⁴யயனக்³ரஹணம்ʼ யஜ்ஞவிஜ்ஞானோபலக்ஷணார்த²ம்ʼ — ததா² ந
தா³னை꞉ துலாபுருஷாதி³பி⁴꞉, ந ச க்ரியாபி⁴꞉ அக்³னிஹோத்ராதி³பி⁴꞉ ஶ்ரௌதாதி³பி⁴꞉, ந
அபி தபோபி⁴꞉ உக்³ரை꞉ சாந்த்³ராயணாதி³பி⁴꞉ உக்³ரை꞉ கோ⁴ரை꞉, ஏவம்ʼரூப꞉ யதா²த³ர்ஶிதம்ʼ
விஶ்வரூபம்ʼ யஸ்ய ஸோ(அ)ஹம்ʼ ஏவம்ʼரூப꞉ ந ஶக்ய꞉ அஹம்ʼ ந்ருʼலோகே மனுஷ்யலோகே
த்³ரஷ்டும்ʼ த்வத³ன்யேன த்வத்த꞉ அன்யேன குருப்ரவீர ॥
மா தே வ்யதா² மா ச விமூட⁴பா⁴வோ த்³ருʼஷ்ட்வா ரூபம்ʼ கோ⁴ரமீத்³ருʼங்மமேத³ம் ।
வ்யபேதபீ⁴꞉ ப்ரீதமனா꞉ புனஸ்த்வம்ʼ ததே³வ மே ரூபமித³ம்ʼ ப்ரபஶ்ய ॥ 11-49 ॥
மா தே வ்யதா² மா பூ⁴த் தே ப⁴யம், மா ச விமூட⁴பா⁴வ꞉ விமூட⁴சித்ததா,
த்³ருʼஷ்ட்வா உபலப்⁴ய ரூபம்ʼ கோ⁴ரம்ʼ ஈத்³ருʼக் யதா²த³ர்ஶிதம்ʼ மம இத³ம் । வ்யபேதபீ⁴꞉
விக³தப⁴ய꞉, ப்ரீதமநாஶ்ச ஸன் புன꞉ பூ⁴ய꞉ த்வம்ʼ ததே³வ சதுர்பு⁴ஜம்ʼ
ரூபம்ʼ ஶங்க²சக்ரக³தா³த⁴ரம்ʼ தவ இஷ்டம்ʼ ரூபம்ʼ இத³ம்ʼ ப்ரபஶ்ய ॥ ஸஞ்ஜய
உவாச —
இத்யர்ஜுனம்ʼ வாஸுதே³வஸ்ததோ²க்த்வா ஸ்வகம்ʼ ரூபம்ʼ த³ர்ஶயாமாஸ பூ⁴ய꞉ ।
ஆஶ்வாஸயாமாஸ ச பீ⁴தமேனம்ʼ பூ⁴த்வா புன꞉ஸௌம்யவபுர்மஹாத்மா ॥ 11-50 ॥
இதி ஏவம்ʼ அர்ஜுனம்ʼ வாஸுதே³வ꞉ ததா²பூ⁴தம்ʼ வசனம்ʼ உக்த்வா, ஸ்வகம்ʼ வஸுதே³வஸ்ய
க்³ருʼஹே ஜாதம்ʼ ரூபம்ʼ த³ர்ஶயாமாஸ த³ர்ஶிதவான் பூ⁴ய꞉ புன꞉ । ஆஶ்வாஸயாமாஸ
ச ஆஶ்வாஸிதவான் பீ⁴தம்ʼ ஏனம், பூ⁴த்வா புன꞉ ஸௌம்யவபு꞉ ப்ரஸன்னதே³ஹ꞉
மஹாத்மா ॥
அர்ஜுன உவாச —
த்³ருʼஷ்ட்வேத³ம்ʼ மானுஷம்ʼ ரூபம்ʼ தவ ஸௌம்யம்ʼ ஜனார்த³ன ।
இதா³னீமஸ்மி ஸம்ʼவ்ருʼத்த꞉ ஸசேதா꞉ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ க³த꞉ ॥ 11-51 ॥
த்³ருʼஷ்ட்வா இத³ம்ʼ மானுஷம்ʼ ரூபம்ʼ மத்ஸக²ம்ʼ ப்ரஸன்னம்ʼ
தவ ஸௌம்யம்ʼ ஜனார்த³ன, இதா³னீம்ʼ அது⁴னா
அஸ்மி ஸம்ʼவ்ருʼத்த꞉ ஸஞ்ஜாத꞉ । கிம்? ஸசேதா꞉ ப்ரஸன்னசித்த꞉ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ஸ்வபா⁴வம்ʼ
க³தஶ்ச அஸ்மி ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஸுது³ர்த³ர்ஶமித³ம்ʼ ரூபம்ʼ த்³ருʼஷ்டவானஸி யன்மம ।
தே³வா அப்யஸ்ய ரூபஸ்ய நித்யம்ʼ த³ர்ஶனகாங்க்ஷிண꞉ ॥ 11-52 ॥
ஸுது³ர்த³ர்ஶம்ʼ ஸுஷ்டு² து³꞉கே²ன த³ர்ஶனம்ʼ அஸ்ய இதி
ஸுது³ர்த³ர்ஶம், இத³ம்ʼ ரூபம்ʼ த்³ருʼஷ்டவான் அஸி
யத் மம, தே³வா꞉ அபி அஸ்ய மம ரூபஸ்ய நித்யம்ʼ ஸர்வதா³ த³ர்ஶனகாங்க்ஷிண꞉;
த³ர்ஶனேப்ஸவோ(அ)பி ந த்வமிவ த்³ருʼஷ்டவந்த꞉,
ந த்³ரக்ஷ்யந்தி ச இதி அபி⁴ப்ராய꞉ ॥ கஸ்மாத்? —
நாஹம்ʼ வேதை³ர்ன தபஸா ந தா³னேன ந சேஜ்யயா ।
ஶக்ய ஏவம்ʼவிதோ⁴ த்³ரஷ்டும்ʼ த்³ருʼஷ்டவானஸி மாம்ʼ யதா² ॥ 11-53 ॥
ந அஹம்ʼ வேதை³꞉ ருʼக்³யஜு꞉ஸாமாத²ர்வவேதை³꞉ சதுர்பி⁴ரபி, ந தபஸா
உக்³ரேண சாந்த்³ராயணாதி³னா, ந தா³னேன கோ³பூ⁴ஹிரண்யாதி³னா, ந ச இஜ்யயா
யஜ்ஞேன பூஜயா வா ஶக்ய꞉ ஏவம்ʼவித⁴꞉ யதா²த³ர்ஶிதப்ரகார꞉ த்³ரஷ்டும்ʼ
த்³ருʼஷ்டாவான் அஸி மாம்ʼ யதா² த்வம் ॥ கத²ம்ʼ புன꞉ ஶக்ய꞉ இதி உச்யதே —
ப⁴க்த்யா த்வனன்யயா ஶக்ய அஹமேவம்ʼவிதோ⁴(அ)ர்ஜுன ।
ஜ்ஞாதும்ʼ த்³ரஷ்டும்ʼ ச தத்த்வேன ப்ரவேஷ்டும்ʼ ச பரந்தப ॥ 11-54 ॥
ப⁴க்த்யா து கிம்ʼவிஶிஷ்டயா இதி ஆஹ — அனன்யயா அப்ருʼத²க்³பூ⁴தயா, ப⁴க³வத꞉
அன்யத்ர ப்ருʼத²க் ந கதா³சித³பி யா ப⁴வதி ஸா த்வனன்யா ப⁴க்தி꞉ । ஸர்வைரபி
கரணை꞉ வாஸுதே³வாத³ன்யத் ந உபலப்⁴யதே யயா, ஸா அனன்யா ப⁴க்தி꞉, தயா ப⁴க்த்யா
ஶக்ய꞉ அஹம்ʼ ஏவம்ʼவித⁴꞉ விஶ்வரூபப்ரகார꞉ ஹே அர்ஜுன, ஜ்ஞாதும்ʼ ஶாஸ்த்ரத꞉ ।
ந கேவலம்ʼ ஜ்ஞாதும்ʼ ஶாஸ்த்ரத꞉, த்³ரஷ்டும்ʼ ச ஸாக்ஷாத்கர்தும்ʼ தத்த்வேன தத்த்வத꞉,
ப்ரவேஷ்டும்ʼ ச மோக்ஷம்ʼ ச க³ந்தும்ʼ பரந்தப ॥ அது⁴னா ஸர்வஸ்ய கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய
ஸாரபூ⁴த꞉ அர்த²꞉ நி꞉ஶ்ரேயஸார்த²꞉ அனுஷ்டே²யத்வேன ஸமுச்சித்ய உச்யதே —
மத்கர்மக்ருʼன்மத்பரமோ மத்³ப⁴க்த꞉ ஸங்க³வர்ஜித꞉ ।
நிர்வைர꞉ ஸர்வபூ⁴தேஷு ய꞉ ஸ மாமேதி பாண்ட³வ ॥ 11-55 ॥
மத்கர்மக்ருʼத் மத³ர்த²ம்ʼ கர்ம மத்கர்ம, தத் கரோதீதி மத்கர்மக்ருʼத் ।
மத்பரம꞉ — கரோதி ப்⁴ருʼத்ய꞉ ஸ்வாமிகர்ம, ந து ஆத்மன꞉ பரமா ப்ரேத்ய
க³ந்தவ்யா க³திரிதி ஸ்வாமினம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே; அயம்ʼ து மத்கர்மக்ருʼத் மாமேவ
பரமாம்ʼ க³திம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே இதி மத்பரம꞉, அஹம்ʼ பரம꞉ பரா க³தி꞉
யஸ்ய ஸோ(அ)யம்ʼ மத்பரம꞉ । ததா² மத்³ப⁴க்த꞉ மாமேவ ஸர்வப்ரகாரை꞉
ஸர்வாத்மனா ஸர்வோத்ஸாஹேன ப⁴ஜதே இதி மத்³ப⁴க்த꞉ । ஸங்க³வர்ஜித꞉
த⁴னபுத்ரமித்ரகலத்ரப³ந்து⁴வர்கே³ஷு ஸங்க³வர்ஜித꞉ ஸங்க³꞉ ப்ரீதி꞉ ஸ்னேஹ꞉
தத்³வர்ஜித꞉ । நிர்வைர꞉ நிர்க³தவைர꞉ ஸர்வபூ⁴தேஷு ஶத்ருபா⁴வரஹித꞉
ஆத்மன꞉ அத்யந்தாபகாரப்ரவ்ருʼத்தேஷ்வபி । ய꞉ ஈத்³ருʼஶ꞉ மத்³ப⁴க்த꞉ ஸ꞉
மாம்ʼ ஏதி, அஹமேவ தஸ்ய பரா க³தி꞉, ந அன்யா க³தி꞉ காசித் ப⁴வதி ।
அயம்ʼ தவ உபதே³ஶ꞉ இஷ்ட꞉ மயா உபதி³ஷ்ட꞉ ஹே பாண்ட³வ இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ விஶ்வரூபத³ர்ஶனம்ʼ நாம ஏகாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥11 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே விஶ்வரூப-த³ர்ஶனம்ʼ நாம ஏகாத³ஶ꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ த்³வாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
த்³விதீய-அத்⁴யாய-ப்ரப்⁴ருʼதிஷு விபூ⁴தி-அந்தேஷு அத்⁴யாயேஷு பரமாத்மன꞉
ப்³ரஹ்மண꞉ அக்ஷரஸ்ய வித்⁴வஸ்த-ஸர்வ-உபாதி⁴-விஶேஷஸ்ய உபாஸனம்
உக்தம்; ஸர்வ-யோக³-ஐஶ்வர்ய-ஸர்வஜ்ஞான-ஶக்திமத்-ஸத்த்வ-உபாதே⁴꞉
ஈஶ்வரஸ்ய தவ ச உபாஸனம்ʼ தத்ர தத்ர உக்தம் । விஶ்வ-ரூப-அத்⁴யாயே
து ஐஶ்வரம்ʼ ஆத்³யம்ʼ ஸமஸ்த-ஜக³த்-ஆத்ம-ரூபம்ʼ விஶ்வ-ரூபம்ʼ த்வதீ³யம்ʼ
த³ர்ஶிதம்ʼ உபாஸனா-அர்த²ம்ʼ ஏவ த்வயா । தத் ச த³ர்ஶயித்வா உக்தவான் அஸி
“மத்-கர்ம-க்ருʼத்” (ப⁴. கீ³. 11-55) இத்யாதி³ । அத꞉ அஹம்ʼ அனயோ꞉
உப⁴யோ꞉ பக்ஷயோ꞉ விஶிஷ்டதர-பு³பு⁴த்ஸயா த்வாம்ʼ ப்ருʼச்சா²மி இதி அர்ஜுன꞉
உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
ஏவம்ʼ ஸததயுக்தா யே ப⁴க்தாஸ்த்வாம்ʼ பர்யுபாஸதே ।
யே சாப்யக்ஷரமவ்யக்தம்ʼ தேஷாம்ʼ கே யோக³வித்தமா꞉ ॥ 12-1 ॥
ஏவம்ʼ இதி அதீத-அனந்தர-ஶ்லோகேன உக்தம்ʼ அர்த²ம்ʼ பராம்ருʼஶதி
“மத்-கர்ம-க்ருʼத்” (ப⁴. கீ³. 11-55) இத்யாதி³னா । ஏவம்ʼ
ஸதத-யுக்தா꞉, நைரந்தர்யேண ப⁴க³வத்-கர்ம-ஆதௌ³ யதோ²க்தே அர்தே² ஸமாஹிதா꞉
ஸந்த꞉ ப்ரவ்ருʼத்தா꞉ இதி அர்த²꞉ । யே ப⁴க்தா꞉ அனன்ய-ஶரணா꞉ ஸந்த꞉ த்வாம்ʼ
யதா²-த³ர்ஶிதம்ʼ விஶ்வ-ரூபம்ʼ பர்யுபாஸதே த்⁴யாயந்தி; யே ச அன்யே(அ)பி
த்யக்த-ஸர்வ-ஏஷணா꞉ ஸன்ன்யஸ்த-ஸர்வ-கர்மாண꞉ யதா²-விஶேஷிதம்ʼ ப்³ரஹ்ம
அக்ஷரம்ʼ நிரஸ்த-ஸர்வ-உபாதி⁴த்வாத் அவ்யக்தம்ʼ அகரண-கோ³சரம் । யத் ஹி
கரண-கோ³சரம்ʼ தத் வ்யக்தம்ʼ உச்யதே, அஞ்ஜே꞉ தா⁴தோ꞉ தத்-கர்மகத்வாத்; இத³ம்ʼ து
அக்ஷரம்ʼ தத்-விபரீதம், ஶிஷ்டை꞉ ச உச்யமானை꞉ விஶேஷணை꞉ விஶிஷ்டம்,
தத் யே ச அபி பர்யுபாஸதே, தேஷாம்ʼ உப⁴யேஷாம்ʼ மத்⁴யே கே யோக³-வித்-தமா꞉? கே
அதிஶயேன யோக³-வித³꞉ இதி அர்த²꞉ ॥
ஶ்ரீ-ப⁴க³வான் உவாச — யே து அக்ஷர-உபாஸகா꞉ ஸம்யக்³-த³ர்ஶின꞉
நிவ்ருʼத்த-ஏஷணா꞉, தே தாவத் திஷ்ட²ந்து; தான் ப்ரதி யத் வக்தவ்யம், தத்
உபரிஷ்டாத் வக்ஷ்யாம꞉ । யே து இதரே —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
மய்யாவேஶ்ய மனோ யே மாம்ʼ நித்யயுக்தா உபாஸதே ।
ஶ்ரத்³த⁴யா பரயோபேதா꞉ தே மே யுக்ததமா மதா꞉ ॥ 12-2 ॥
மயி விஶ்வ-ரூபே பரமேஶ்வரே ஆவேஶ்ய ஸமாதா⁴ய மன꞉, யே
ப⁴க்தா꞉ ஸந்த꞉, மாம்ʼ ஸர்வ-யோகே³ஶ்வராணாம்ʼ அதீ⁴ஶ்வரம்ʼ ஸர்வஜ்ஞம்ʼ
விமுக்த-ராக³-ஆதி³-க்லேஶ-திமிர-த்³ருʼஷ்டிம், நித்ய-யுக்தா꞉
அதீத-அனந்தர-அத்⁴யாய-அந்த-உக்த-ஶ்லோக-அர்த²-ந்யாயேன ஸதத-யுக்தா꞉
ஸந்த꞉ உபாஸதே ஶ்ரத்³த⁴யா பரயா ப்ரக்ருʼஷ்டயா உபேதா꞉, தே மே மம மதா꞉
அபி⁴ப்ரேதா꞉ யுக்த-தமா꞉ இதி । நைரந்தர்யேண ஹி தே மத்-சித்ததயா அஹோ-ராத்ரம்
அதிவாஹயந்தி । அத꞉ யுக்தம்ʼ தான் ப்ரதி யுக்த-தமா꞉ இதி வக்தும் ॥
கிம்ʼ இதரே யுக்த-தமா꞉ ந ப⁴வந்தி? ந; கிம்ʼ து தான் ப்ரதி யத் வக்தவ்யம்,
தத் ஶ்ருʼணு —
யே த்வக்ஷரமநிர்தே³ஶ்யம்ʼ அவ்யக்தம்ʼ பர்யுபாஸதே ।
ஸர்வத்ரக³மசிந்த்யம்ʼ ச கூடஸ்த²மசலம்ʼ த்⁴ருவம் ॥ 12-3 ॥
யே து அக்ஷரம்ʼ அநிர்தே³ஶ்யம், அவ்யக்தத்வாத் அஶப்³த³-கோ³சர꞉ இதி ந
நிர்தே³ஷ்டும்ʼ ஶக்யதே, அத꞉ அநிர்தே³ஶ்யம், அவ்யக்தம்ʼ ந கேன அபி ப்ரமாணேன
வ்யஜ்யதே இதி அவ்யக்தம்ʼ பரி-உபாஸதே பரி ஸமந்தாத் உபாஸதே । உபாஸனம்ʼ நாம
யதா²-ஶாஸ்த்ரம்ʼ உபாஸ்யஸ்ய அர்த²ஸ்ய விஷயீ-கரணேன ஸாமீப்யம்ʼ உபக³ம்ய
தைல-தா⁴ராவத் ஸமான-ப்ரத்யய-ப்ரவாஹேண தீ³ர்க⁴-காலம்ʼ யத் ஆஸனம்,
தத் உபாஸனம்ʼ ஆசக்ஷதே । அக்ஷரஸ்ய விஶேஷணம்ʼ ஆஹ உபாஸ்யஸ்ய —
ஸர்வத்ர-க³ம்ʼ வ்யோமவத் வ்யாபி அசிந்த்யம்ʼ ச அவ்யக்தத்வாத் அசிந்த்யம் । யத் ஹி
கரண-கோ³சரம், தத் மனஸா அபி சிந்த்யம், தத்-விபரீதத்வாத் அசிந்த்யம்
அக்ஷரம், கூடஸ்த²ம்ʼ த்³ருʼஶ்யமான-கு³ணம்ʼ அந்தர்-தோ³ஷம்ʼ வஸ்து கூடம் ।
“கூட-ரூபம்” கூட-ஸாக்ஷ்யம்” இதி-ஆதௌ³ கூட-ஶப்³த³꞉
ப்ரஸித்³த⁴꞉ லோகே । ததா² ச அவித்³யா-ஆதி³-அனேக-ஸம்ʼஸார-பீ³ஜம்ʼ அந்தர்-தோ³ஷவத்
மாயா-அவ்யாக்ருʼத-ஆதி³-ஶப்³த³-வாச்யதயா “மாயாம்ʼ து ப்ரக்ருʼதிம்ʼ வித்³யாத்
மாயினம்ʼ து மஹேஶ்வரம்” (ஶ்வே. உ. 4-10) “மம மாயா து³ரத்யயா”
(ப⁴. கீ³. 7-14) இதி-ஆதௌ³ ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ யத் தத் கூடம், தஸ்மின் கூடே ஸ்தி²தம்ʼ
கூட-ஸ்த²ம்ʼ தத்-அத்⁴யக்ஷதயா । அத²வா, ராஶி꞉ இவ ஸ்தி²தம்ʼ கூட-ஸ்த²ம் ।
அத꞉ ஏவ அசலம் । யஸ்மாத் அசலம், தஸ்மாத் த்⁴ருவம், நித்யம்ʼ இதி அர்த²꞉ ॥
ஸந்நியம்யேந்த்³ரியக்³ராமம்ʼ ஸர்வத்ர ஸமபு³த்³த⁴ய꞉ ।
தே ப்ராப்னுவந்தி மாமேவ ஸர்வபூ⁴தஹிதே ரதா꞉ ॥ 12-4 ॥
ஸந்நியம்ய ஸம்யக் நியம்ய உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய இந்த்³ரிய-க்³ராமம்ʼ இந்த்³ரிய-ஸமுதா³யம்ʼ
ஸர்வத்ர ஸர்வஸ்மின் காலே ஸம-பு³த்³த⁴ய꞉ ஸமா துல்யா பு³த்³தி⁴꞉ யேஷாம்
இஷ்ட-அநிஷ்ட-ப்ராப்தௌ தே ஸம-பு³த்³த⁴ய꞉ । தே யே ஏவம்ʼ-விதா⁴꞉ தே
ப்ராப்னுவந்தி மாம்ʼ ஏவ ஸர்வ-பூ⁴த-ஹிதே ரதா꞉ । ந து தேஷாம்ʼ வக்தவ்யம்ʼ
கிஞ்சித் “மாம்ʼ தே ப்ராப்னுவந்தி” இதி; “ஜ்ஞானீ து ஆத்மா ஏவ மே
மதம்” (ப⁴. கீ³. 7-18) இதி ஹி உக்தம் । ந ஹி ப⁴க³வத்-ஸ்வரூபாணாம்ʼ ஸதாம்ʼ
யுக்த-தமத்வம்-அயுக்த-தமத்வம்ʼ வா வாச்யம் ॥ கிம்ʼ து —
க்லேஶோ(அ)தி⁴கதரஸ்தேஷாம்ʼ அவ்யக்தாஸக்தசேதஸாம் ।
அவ்யக்தா ஹி க³திர்து³꞉க²ம்ʼ தே³ஹவத்³பி⁴ரவாப்யதே ॥ 12-5 ॥
க்லேஶ꞉ அதி⁴கதர꞉, யத்³யபி மத்-கர்ம-ஆதி³-பராணாம்ʼ க்லேஶ꞉ அதி⁴க꞉
ஏவ க்லேஶ꞉ அதி⁴கதர꞉ து அக்ஷர-ஆத்மனாம்ʼ பரமாத்ம-த³ர்ஶினாம்ʼ
தே³ஹ-அபி⁴மான-பரித்யாக³-நிமித்த꞉ । அவ்யக்த-ஆஸக்த-சேதஸாம்ʼ அவ்யக்தே ஆஸக்தம்ʼ
சேத꞉ யேஷாம்ʼ தே அவ்யக்த-ஆஸக்த-சேதஸ꞉ தேஷாம்ʼ அவ்யக்த-ஆஸக்த-சேதஸாம் ।
அவ்யக்தா ஹி யஸ்மாத் யா க³தி꞉ அக்ஷர-ஆத்மிகா து³꞉க²ம்ʼ ஸா தே³ஹவத்³பி⁴꞉
தே³ஹ-அபி⁴மானவத்³பி⁴꞉ அவாப்யதே, அத꞉ க்லேஶ꞉ அதி⁴கதர꞉ ॥ அக்ஷர-உபாஸகானாம்ʼ
யத் வர்தனம், தத் உபரிஷ்டாத் வக்ஷ்யாம꞉ —
யே து ஸர்வாணி கர்மாணி மயி ஸன்ன்யஸ்ய மத்பரா꞉ ।
அனன்யேனைவ யோகே³ன மாம்ʼ த்⁴யாயந்த உபாஸதே ॥ 12-6 ॥
யே து ஸர்வாணி கர்மாணி மயி ஈஶ்வரே ஸன்ன்யஸ்ய மத்-பரா꞉ அஹம்ʼ பர꞉ யேஷாம்ʼ
தே மத்-பரா꞉ ஸந்த꞉ அனன்யேன ஏவ அவித்³யமானம்ʼ அன்யத் ஆலம்ப³னம்ʼ விஶ்வ-ரூபம்ʼ
தே³வம்ʼ ஆத்மானம்ʼ முக்த்வா யஸ்ய ஸ꞉ அனன்ய꞉ தேன அனன்யேன ஏவ; கேன? யோகே³ன
ஸமாதி⁴னா மாம்ʼ த்⁴யாயந்த꞉ சிந்தயந்த꞉ உபாஸதே ॥ தேஷாம்ʼ கிம்? —
தேஷாமஹம்ʼ ஸமுத்³த⁴ர்தா ம்ருʼத்யுஸம்ʼஸாரஸாக³ராத் ।
ப⁴வாமி ந சிராத்பார்த² மய்யாவேஶிதசேதஸாம் ॥ 12-7 ॥
தேஷாம்ʼ மத்-உபாஸன-ஏக-பராணாம்ʼ அஹம்ʼ ஈஶ்வர꞉ ஸமுத்³த⁴ர்தா । குத꞉ இதி ஆஹ
— ம்ருʼத்யு-ஸம்ʼஸார-ஸாக³ராத் ம்ருʼத்யு-யுக்த꞉ ஸம்ʼஸார꞉ ம்ருʼத்யு-ஸம்ʼஸார꞉,
ஸ꞉ ஏவ ஸாக³ர꞉ இவ ஸாக³ர꞉, து³ஸ்தரத்வாத், தஸ்மாத் ம்ருʼத்யு-ஸம்ʼஸார-ஸாக³ராத்
அஹம்ʼ தேஷாம்ʼ ஸமுத்³த⁴ர்தா ப⁴வாமி ந சிராத் । கிம்ʼ தர்ஹி? க்ஷிப்ரம்ʼ ஏவ ஹே பார்த²,
மயி ஆவேஶித-சேதஸாம்ʼ மயி விஶ்வ-ரூபே ஆவேஶிதம்ʼ ஸமாஹிதம்ʼ சேத꞉ யேஷாம்ʼ
தே மயி-ஆவேஶித-சேதஸ꞉ தேஷாம் ॥ யத꞉ ஏவம், தஸ்மாத் —
மய்யேவ மன ஆத⁴த்ஸ்வ மயி பு³த்³தி⁴ம்ʼ நிவேஶய ।
நிவஸிஷ்யஸி மய்யேவ அத ஊர்த்⁴வம்ʼ ந ஸம்ʼஶய꞉ ॥ 12-8 ॥
மயி ஏவ விஶ்வ-ரூபே ஈஶ்வரே மன꞉ ஸங்கல்ப-விகல்ப-ஆத்மகம்ʼ ஆத⁴த்ஸ்வ
ஸ்தா²பய । மயி ஏவ அத்⁴யவஸாயம்ʼ குர்வதீம்ʼ பு³த்³தி⁴ம்ʼ ஆத⁴த்ஸ்வ நிவேஶய ।
தத꞉ தே கிம்ʼ ஸ்யாத் இதி ஶ்ருʼணு — நிவஸிஷ்யஸி நிவத்ஸ்யஸி நிஶ்சயேன
மத்-ஆத்மனா மயி நிவாஸம்ʼ கரிஷ்யஸி ஏவ அத꞉ ஶரீர-பாதாத் ஊர்த்⁴வம் । ந
ஸம்ʼஶய꞉ ஸம்ʼஶய꞉ அத்ர ந கர்தவ்ய꞉ ॥
அத² சித்தம்ʼ ஸமாதா⁴தும்ʼ ந ஶக்னோஷி மயி ஸ்தி²ரம் ।
அப்⁴யாஸயோகே³ன தத꞉ மாமிச்சா²ப்தும்ʼ த⁴னஞ்ஜய ॥ 12-9 ॥
அத² ஏவம்ʼ யதா² அவோசம்ʼ ததா² மயி சித்தம்ʼ ஸமாதா⁴தும்ʼ ஸ்தா²பயிதும்ʼ ஸ்தி²ரம்
அசலம்ʼ ந ஶக்னோஷி சேத், தத꞉ பஶ்சாத் அப்⁴யாஸ-யோகே³ன, சித்தஸ்ய ஏகஸ்மின்
ஆலம்ப³னே ஸர்வத꞉ ஸமாஹ்ருʼத்ய புன꞉ புன꞉ ஸ்தா²பனம்ʼ அப்⁴யாஸ꞉, தத்-பூர்வக꞉
யோக³꞉ ஸமாதா⁴ன-லக்ஷண꞉ தேன அப்⁴யாஸ-யோகே³ன மாம்ʼ விஶ்வ-ரூபம்ʼ இச்ச²
ப்ரார்த²யஸ்வ ஆப்தும்ʼ ப்ராப்தும்ʼ ஹே த⁴னஞ்ஜய ॥
அப்⁴யாஸே(அ)ப்யஸமர்தோ²(அ)ஸி மத்கர்மபரமோ ப⁴வ ।
மத³ர்த²மபி கர்மாணி குர்வன்ஸித்³தி⁴மவாப்ஸ்யஸி ॥ 12-10 ॥
அப்⁴யாஸே அபி அஸமர்த²꞉ அஸி அஶக்த꞉ அஸி, தர்ஹி மத்-கர்ம-பரம꞉
ப⁴வ மத்-அர்த²ம்ʼ கர்ம மத்-கர்ம தத்-பரம꞉ மத்-கர்ம-பரம꞉,
மத்-கர்ம-ப்ரதா⁴ன꞉ இதி அர்த²꞉ । அப்⁴யாஸேன வினா மத்-அர்த²ம்ʼ அபி கர்மாணி
கேவலம்ʼ குர்வன் ஸித்³தி⁴ம்ʼ ஸத்த்வ-ஶுத்³தி⁴-யோக³-ஜ்ஞான-ப்ராப்தி-த்³வாரேண
அவாப்ஸ்யஸி ॥
அதை²தத³ப்யஶக்தோ(அ)ஸி கர்தும்ʼ மத்³யோக³மாஶ்ரித꞉ ।
ஸர்வகர்மப²லத்யாக³ம்ʼ தத꞉ குரு யதாத்மவான் ॥ 12-11 ॥
அத² புன꞉ ஏதத் அபி யத் உக்தம்ʼ மத்-கர்ம-பரமத்வம், தத் கர்தும்ʼ அஶக்த꞉ அஸி,
மத்-யோக³ம்ʼ ஆஶ்ரித꞉ மயி க்ரியமாணானி கர்மாணி ஸன்ன்யஸ்ய யத் கரணம்ʼ தேஷாம்
அனுஷ்டா²னம்ʼ ஸ꞉ மத்-யோக³꞉, தம்ʼ ஆஶ்ரித꞉ ஸன், ஸர்வ-கர்ம-ப²ல-த்யாக³ம்ʼ
ஸர்வேஷாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப²ல-ஸந்ந்யாஸம்ʼ ஸர்வ-கர்ம-ப²ல-த்யாக³ம்ʼ தத꞉
அனந்தரம்ʼ குரு யத-ஆத்மவான் ஸம்ʼயத-சித்த꞉ ஸன் இதி அர்த²꞉ ॥ இதா³னீம்ʼ
ஸர்வ-கர்ம-ப²ல-த்யாக³ம்ʼ ஸ்தௌதி —
ஶ்ரேயோ ஹி ஜ்ஞானமப்⁴யாஸாத் ஜ்ஞாநாத்³த்⁴யானம்ʼ விஶிஷ்யதே ।
த்⁴யானாத்கர்மப²லத்யாக³꞉ த்யாகா³ச்சா²ந்திரனந்தரம் ॥ 12-12 ॥
ஶ்ரேய꞉ ஹி ப்ரஶஸ்ய-தரம்ʼ ஜ்ஞானம் । கஸ்மாத்? அவிவேக-பூர்வகாத் அப்⁴யாஸாத் ।
தஸ்மாத் அபி ஜ்ஞானாத் ஜ்ஞான-பூர்வகம்ʼ த்⁴யானம்ʼ விஶிஷ்யதே । ஜ்ஞானவத꞉ த்⁴யானாத்
அபி கர்ம-ப²ல-த்யாக³꞉, “விஶிஷ்யதே” இதி அனுஷஜ்யதே । ஏவம்ʼ
கர்ம-ப²ல-த்யாகா³த் பூர்வ-விஶேஷண-வத꞉ ஶாந்தி꞉ உபஶம꞉ ஸஹேதுகஸ்ய
ஸம்ʼஸாரஸ்ய அனந்தரம்ʼ ஏவ ஸ்யாத், ந து காலாந்தரம்ʼ அபேக்ஷதே ॥ அஜ்ஞஸ்ய
கர்மணி ப்ரவ்ருʼத்தஸ்ய பூர்வ-உபதி³ஷ்ட-உபாய-அனுஷ்டா²ன-அஶக்தௌ
ஸர்வ-கர்மணாம்ʼ ப²ல-த்யாக³꞉ ஶ்ரேய꞉-ஸாத⁴னம்ʼ உபதி³ஷ்டம், ந
ப்ரத²மம்ʼ ஏவ । அத꞉ ச “ஶ்ரேய꞉ ஹி ஜ்ஞானம்-அப்⁴யாஸாத்” இதி
உத்தர-உத்தர-விஶிஷ்டத்வ-உபதே³ஶேன ஸர்வ-கர்ம-ப²ல-த்யாக³꞉
ஸ்தூயதே, ஸம்பன்ன-ஸாத⁴ன-அனுஷ்டா²ன-அஶக்தௌ அனுஷ்டே²யத்வேன ஶ்ருதத்வாத் ।
கேன ஸாத⁴ர்ம்யேண ஸ்துதித்வம் ? “யதா³ ஸர்வே ப்ரமுச்யந்தே”
(க. உ. 2-3-14) இதி ஸர்வ-காம-ப்ரஹாணாத் அம்ருʼதத்வம்ʼ உக்தம்; தத்
ப்ரஸித்³த⁴ம் । காமா꞉ ச ஸர்வே ஶ்ரௌத-ஸ்மார்த-கர்மணாம்ʼ ப²லானி ।
தத்-த்யாகே³ ச விது³ஷ꞉ த்⁴யான-நிஷ்ட²ஸ்ய அனந்தரா ஏவ ஶாந்தி꞉ இதி
ஸர்வ-காம-த்யாக³-ஸாமான்யம்ʼ அஜ்ஞ-கர்ம-ப²ல-த்யாக³ஸ்ய அஸ்தி இதி
தத்-ஸாமான்யாத் ஸர்வ-கர்ம-ப²ல-த்யாக³-ஸ்துதி꞉ இயம்ʼ ப்ரரோசன-அர்தா² ।
யதா² அக³ஸ்த்யேன ப்³ராஹ்மணேன ஸமுத்³ர꞉ பீத꞉ இதி இதா³னீந்தனா꞉ அபி ப்³ராஹ்மணா꞉
ப்³ராஹ்மணத்வ-ஸாமான்யாத் ஸ்தூயந்தே, ஏவம்ʼ கர்ம-ப²ல-த்யாகா³த் கர்ம-யோக³ஸ்ய
ஶ்ரேய꞉-ஸாத⁴னத்வம்ʼ அபி⁴ஹிதம் ॥ அத்ர ச ஆத்ம-ஈஶ்வர-பே⁴த³ம்-ஆஶ்ரித்ய
விஶ்வ-ரூபே ஈஶ்வரே சேத꞉-ஸமாதா⁴ன-லக்ஷண꞉ யோக³꞉ உக்த꞉, ஈஶ்வர-அர்த²ம்ʼ
கர்ம-அனுஷ்டா²ன-ஆதி³ ச । “அத² ஏதத் அபி அஶக்த꞉ அஸி”
(ப⁴. கீ³. 12-11) இதி அஜ்ஞான-கார்ய-ஸூசனாத் ந அபே⁴த³-த³ர்ஶின꞉
அக்ஷர-உபாஸகஸ்ய கர்ம-யோக³꞉ உபபத்³யதே இதி த³ர்ஶயதி; ததா²
கர்ம-யோகி³ன꞉ அக்ஷர-உபாஸனா-அனுபபத்திம் । “தே ப்ராப்னுவந்தி மாம்
ஏவ” (ப⁴. கீ³. 12-4) இதி அக்ஷர-உபாஸகானாம்ʼ கைவல்ய-ப்ராப்தௌ
ஸ்வாதந்த்ர்யம்ʼ உக்த்வா, இதரேஷாம்ʼ பாரதந்த்ர்யாத் ஈஶ்வர-அதீ⁴னதாம்ʼ த³ர்ஶிதவான்
“தேஷாம்ʼ அஹம்ʼ ஸமுத்³த⁴ர்தா” (ப⁴. கீ³. 12-7) இதி । யதி³ ஹி
ஈஶ்வரஸ்ய ஆத்ம-பூ⁴தா꞉ தே மதா꞉ அபே⁴த³-த³ர்ஶித்வாத், அக்ஷர-ஸ்வரூபா꞉ ஏவ
தே இதி ஸமுத்³த⁴ரண-கர்ம-வசனம்ʼ தான் ப்ரதி அபேஶலம்ʼ ஸ்யாத் । யஸ்மாத் ச
அர்ஜுனஸ்ய அத்யந்தம்ʼ ஏவ ஹித ஏஷீ ப⁴க³வான் தஸ்ய ஸம்யக்³-த³ர்ஶன-அனன்விதம்ʼ
கர்ம-யோக³ம்ʼ பே⁴த³-த்³ருʼஷ்டிமந்தம்ʼ ஏவ உபதி³ஶதி । ந ச ஆத்மானம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ
ப்ரமாணத꞉ பு³த்³த்⁴வா கஸ்யசித் கு³ண-பா⁴வம்ʼ ஜிக³மிஷதி கஶ்சித், விரோதா⁴த் ।
தஸ்மாத் அக்ஷர-உபாஸகானாம்ʼ ஸம்யக்³-த³ர்ஶன-நிஷ்டா²னாம்ʼ ஸந்ந்யாஸினாம்ʼ
த்யக்த-ஸர்வ-ஏஷணானாம்ʼ “அத்³வேஷ்டா ஸர்வ-பூ⁴தானாம்” இத்யாதி³
த⁴ர்ம-பூக³ம்ʼ ஸாக்ஷாத் அம்ருʼதத்வ-காரணம்ʼ வக்ஷ்யாமி இதி ப்ரவர்ததே —
அத்³வேஷ்டா ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ மைத்ர꞉ கருண ஏவ ச ।
நிர்மமோ நிரஹங்கார꞉ ஸமது³꞉க²ஸுக²꞉ க்ஷமீ ॥ 12-13 ॥
அத்³வேஷ்டா ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ந த்³வேஷ்டா, ஆத்மன꞉ து³꞉க²-ஹேதும்ʼ அபி ந கிஞ்சித்
த்³வேஷ்டி, ஸர்வாணி பூ⁴தானி ஆத்மத்வேன ஹி பஶ்யதி । மைத்ர꞉ மித்ர-பா⁴வ꞉ மைத்ரீ
மித்ரதயா வர்ததே இதி மைத்ர꞉ । கருண꞉ ஏவ ச, கருணா க்ருʼபா து³꞉கி²தேஷு
த³யா, தத்³வான் கருண꞉, ஸர்வ-பூ⁴த-அப⁴ய-ப்ரத³꞉, ஸந்ந்யாஸீ இதி அர்த²꞉ ।
நிர்மம꞉ மம-ப்ரத்யய-வர்ஜித꞉ । நிரஹங்கார꞉ நிர்க³த-அஹம்ʼ-ப்ரத்யய꞉ ।
ஸம-து³꞉க²-ஸுக²꞉ ஸமே து³꞉க²-ஸுகே² த்³வேஷ-ராக³யோ꞉ அப்ரவர்தகே யஸ்ய
ஸ꞉ ஸம-து³꞉க²-ஸுக²꞉ । க்ஷமீ க்ஷமாவான், ஆக்ருஷ்ட꞉ அபி⁴ஹத꞉ வா அவிக்ரிய꞉
ஏவ ஆஸ்தே ॥
ஸந்துஷ்ட꞉ ஸததம்ʼ யோகீ³ யதாத்மா த்³ருʼட⁴நிஶ்சய꞉ ।
மய்யர்பிதமனோபு³த்³தி⁴꞉ யோ மத்³ப⁴க்த꞉ ஸ மே ப்ரிய꞉ ॥ 12-14 ॥
ஸந்துஷ்ட꞉ ஸததம்ʼ நித்யம்ʼ தே³ஹ-ஸ்தி²தி-காரணஸ்ய லாபே⁴ அலாபே⁴ ச
உத்பன்ன-அலம்ʼ-ப்ரத்யய꞉ । ததா² கு³ணவத்-லாபே⁴ விபர்யயே ச ஸந்துஷ்ட꞉ ।
ஸததம்ʼ யோகீ³ ஸமாஹித-சித்த꞉ । யத-ஆத்மா ஸம்ʼயத-ஸ்வபா⁴வ꞉ ।
த்³ருʼட⁴-நிஶ்சய꞉ த்³ருʼட⁴꞉ ஸ்தி²ர꞉ நிஶ்சய꞉ அத்⁴யவஸாய꞉ யஸ்ய
ஆத்ம-தத்த்வ-விஷயே ஸ꞉ த்³ருʼட⁴-நிஶ்சய꞉ । மயி-அர்பித-மனோ-பு³த்³தி⁴꞉
ஸங்கல்ப-விகல்ப-ஆத்மகம்ʼ மன꞉, அத்⁴யவஸாய-லக்ஷணா பு³த்³தி⁴꞉, தே மயி
ஏவ அர்பிதே ஸ்தா²பிதே யஸ்ய ஸந்ந்யாஸின꞉ ஸ꞉ மயி-அர்பித-மனோ-பு³த்³தி⁴꞉ । ய꞉
ஈத்³ருʼஶ꞉ மத்-ப⁴க்த꞉ ஸ꞉ மே ப்ரிய꞉ । “ப்ரிய꞉ ஹி ஜ்ஞானின꞉ அத்யர்த²மஹம்ʼ
ஸ꞉ ச மம ப்ரிய꞉” (ப⁴. கீ³. 7-17) இதி ஸப்தமே அத்⁴யாயே ஸூசிதம்,
தத் இஹ ப்ரபஞ்ச்யதே ॥
யஸ்மான்னோத்³விஜதே லோக꞉ லோகான்னோத்³விஜதே ச ய꞉ ।
ஹர்ஷாமர்ஷப⁴யோத்³வேகை³꞉ முக்தோ ய꞉ ஸ ச மே ப்ரிய꞉ ॥ 12-15 ॥
யஸ்மாத் ஸந்ந்யாஸின꞉ ந உத்³விஜதே ந உத்³வேக³ம்ʼ க³ச்ச²தி ந
ஸந்தப்யதே ந ஸங்க்ஷுப்⁴யதி லோக꞉, ததா² லோகாத் ந உத்³விஜதே ச ய꞉,
ஹர்ஷ-அமர்ஷ-ப⁴ய-உத்³வேகை³꞉ ஹர்ஷ꞉ ச அமர்ஷ꞉ ச ப⁴யம்ʼ ச உத்³வேக³꞉
ச தை꞉ ஹர்ஷ-அமர்ஷ-ப⁴ய-உத்³வேகை³꞉ முக்த꞉; ஹர்ஷ꞉ ப்ரிய-லாபே⁴
அந்த꞉கரணஸ்ய உத்கர்ஷ꞉ ரோமாஞ்சன-அஶ்ரு-பாத-ஆதி³-லிங்க³꞉, அமர்ஷ꞉
அஸஹிஷ்ணுதா, ப⁴யம்ʼ த்ராஸ꞉, உத்³வேக³꞉ உத்³விக்³னதா, தை꞉ முக்த꞉ ய꞉ ஸ꞉ ச மே
ப்ரிய꞉ ॥
அனபேக்ஷ꞉ ஶுசிர்த³க்ஷ உதா³ஸீனோ க³தவ்யத²꞉ ।
ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³ யோ மத்³ப⁴க்த꞉ ஸ மே ப்ரிய꞉ ॥ 12-16 ॥
தே³ஹ-இந்த்³ரிய-விஷய-ஸம்ப³ந்த⁴-ஆதி³ஷு அபேக்ஷா-விஷயேஷு அனபேக்ஷ꞉
நி꞉ஸ்ப்ருʼஹ꞉ । ஶுசி꞉ பா³ஹ்யேன ஆப்⁴யந்தரேண ச ஶௌசேன ஸம்பன்ன꞉ ।
த³க்ஷ꞉ ப்ரத்யுத்பன்னேஷு கார்யேஷு ஸத்³ய꞉ யதா²வத் ப்ரதிபத்தும்ʼ ஸமர்த²꞉ ।
உதா³ஸீன꞉ ந கஸ்யசித் மித்ர-ஆதே³꞉ பக்ஷம்ʼ ப⁴ஜதே ய꞉, ஸ꞉ உதா³ஸீன꞉ யதி꞉ ।
க³த-வ்யத²꞉ க³த-ப⁴ய꞉ । ஸர்வ-ஆரம்ப⁴-பரித்யாகீ³ ஆரப்⁴யந்தே இதி ஆரம்பா⁴꞉
இஹ-அமுத்ர-ப²ல-போ⁴க³-அர்தா²னி காம-ஹேதூனி கர்மாணி ஸர்வ-ஆரம்பா⁴꞉,
தான் பரித்யக்தும்ʼ ஶீலம்ʼ அஸ்ய இதி ஸர்வ-ஆரம்ப⁴-பரித்யாகீ³ ய꞉ மத்-ப⁴க்த꞉
ஸ꞉ மே ப்ரிய꞉ ॥ கிம்ʼ ச —
யோ ந ஹ்ருʼஷ்யதி ந த்³வேஷ்டி ந ஶோசதி ந காங்க்ஷதி ।
ஶுபா⁴ஶுப⁴பரித்யாகீ³ ப⁴க்திமான்ய꞉ ஸ மே ப்ரிய꞉ ॥ 12-17 ॥
ய꞉ ந ஹ்ருʼஷ்யதி இஷ்ட-ப்ராப்தௌ, ந த்³வேஷ்டி அநிஷ்ட-ப்ராப்தௌ, ந ஶோசதி
ப்ரிய-வியோகே³, ந ச அப்ராப்தம்ʼ காங்க்ஷதி, ஶுப⁴-அஶுபே⁴ கர்மணீ பரித்யக்தும்ʼ
ஶீலம்ʼ அஸ்ய இதி ஶுப⁴-அஶுப⁴-பரித்யாகீ³ ப⁴க்திமான் ய꞉ ஸ꞉ மே ப்ரிய꞉ ॥
ஸம꞉ ஶத்ரௌ ச மித்ரே ச ததா² மானாபமானயோ꞉ ।
ஶீதோஷ்ணஸுக²து³꞉கே²ஷு ஸம꞉ ஸங்க³விவர்ஜித꞉ ॥ 12-18 ॥
ஸம꞉ ஶத்ரௌ ச மித்ரே ச, ததா² மான-அபமானயோ꞉ பூஜா-பரிப⁴வயோ꞉,
ஶீத-உஷ்ண-ஸுக²-து³꞉கே²ஷு ஸம꞉, ஸர்வத்ர ச ஸங்க³-விவர்ஜித꞉ ॥
கிம்ʼ ச —
துல்யநிந்தா³ஸ்துதிர்மௌனீ ஸந்துஷ்டோ யேன கேனசித் ।
அநிகேத꞉ ஸ்தி²ரமதி꞉ ப⁴க்திமான்மே ப்ரியோ நர꞉ ॥ 12-19 ॥
துல்ய-நிந்தா³-ஸ்துதி꞉ நிந்தா³ ச ஸ்துதி꞉ ச நிந்தா³-ஸ்துதீ தே துல்யே யஸ்ய
ஸ꞉ துல்ய-நிந்தா³-ஸ்துதி꞉ । மௌனீ மௌனவான் ஸம்ʼயத-வாக் । ஸந்துஷ்ட꞉
யேன கேனசித் ஶரீர-ஸ்தி²தி-ஹேது-மாத்ரேண; ததா² ச உக்தம்ʼ —
“யேன கேனசித் ஆச்ச²ன்ன꞉ யேனகேனசித் ஆஶித꞉ । யத்ர க்வசன
ஶாயீ ஸ்யாத் தம்ʼ தே³வா ப்³ராஹ்மணம்ʼ விது³꞉” (மோ. த⁴. 245-12) இதி । கிம்ʼ
ச, அநிகேத꞉ நிகேத꞉ ஆஶ்ரய꞉ நிவாஸ꞉ நியத꞉ ந வித்³யதே யஸ்ய ஸ꞉
அநிகேத꞉, “நாகா³ரே” இத்யாதி³ ஸ்ம்ருʼதி-அந்தராத் । ஸ்தி²ர-மதி꞉
ஸ்தி²ரா பரமார்த²-விஷயா யஸ்ய மதி꞉ ஸ꞉ ஸ்தி²ர-மதி꞉ । ப⁴க்திமான் மே
ப்ரிய꞉ நர꞉ ॥
“அத்³வேஷ்டா ஸர்வ-பூ⁴தானாம்” (ப⁴. கீ³. 12-13), இத்யாதி³னா
அக்ஷர-உபாஸகானாம்ʼ நிவ்ருʼத்த-ஸர்வ-ஏஷணானாம்ʼ ஸந்யாஸினாம்ʼ
பரமார்த²-ஜ்ஞான-நிஷ்டா²னாம்ʼ த⁴ர்ம-ஜாதம்ʼ ப்ரக்ராந்தம்ʼ உபஸம்ʼஹ்ரியதே —
யே து த⁴ர்ம்யாம்ருʼதமித³ம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ பர்யுபாஸதே ।
ஶ்ரத்³த³தா⁴னா மத்பரமா꞉ ப⁴க்தாஸ்தே(அ)தீவ மே ப்ரியா꞉ ॥ 12-20 ॥
யே து ஸந்ந்யாஸின꞉ த⁴ர்ம்ய-அம்ருʼதம்ʼ த⁴ர்மாத் அனபேதம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ ச தத்
அம்ருʼதம்ʼ ச தத், அம்ருʼதத்வ-ஹேதுத்வாத், இத³ம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ “அத்³வேஷ்டா
ஸர்வ-பூ⁴தானாம்” (ப⁴. கீ³. 12-13) இத்யாதி³னா பர்யுபாஸதே அனுதிஷ்ட²ந்தி
ஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉ ஸந்த꞉ மத்-பரமா꞉ யதோ²க்த꞉ அஹம்ʼ அக்ஷர-ஆத்மா பரம꞉
நிரதிஶயா க³தி꞉ யேஷாம்ʼ தே மத்-பரமா꞉, மத்-ப⁴க்தா꞉ ச உத்தமாம்ʼ
பரமார்த²-ஜ்ஞான-லக்ஷணாம்ʼ ப⁴க்திம்-ஆஶ்ரிதா꞉, தே அதீவ மே ப்ரியா꞉ ॥
“ப்ரிய꞉ ஹி ஜ்ஞானின꞉ அத்யர்த²ம்” (ப⁴. கீ³. 7-17) இதி யத் ஸூசிதம்ʼ
தத் வ்யாக்²யாய꞉ இஹ உபஸம்ʼஹ்ருʼதம்ʼ “ப⁴க்தா꞉ தே(அ)தீவ மே ப்ரியா꞉”
இதி । யஸ்மாத் த⁴ர்ம்ய-அம்ருʼதம்ʼ இத³ம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ அனுதிஷ்ட²ன் ப⁴க³வத꞉
விஷ்ணோ꞉ பரமேஶ்வரஸ்ய அதீவ ப்ரிய꞉ ப⁴வதி, தஸ்மாத் இத³ம்ʼ த⁴ர்ம்ய-அம்ருʼதம்ʼ
முமுக்ஷுணா யத்னத꞉ அனுஷ்டே²யம்ʼ விஷ்ணோ꞉ ப்ரியம்ʼ பரம்ʼ தா⁴ம ஜிக³மிஷுணா இதி
வாக்ய-அர்த²꞉ ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தாஸு உபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்ம-வித்³யாயாம்ʼ
யோக³-ஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீ-க்ருʼஷ்ண-அர்ஜுன-ஸம்ʼவாதே³ ப⁴க்தி-யோக³꞉ நாம த்³வாத³ஶ꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥12 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே ப⁴க்தி-யோக³꞉ நாம
த்³வாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
(பாட²பே⁴த³꞉-
அர்ஜுன உவாச ।
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ புருஷம்ʼ சைவ க்ஷேத்ரம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞமேவ ச ।
ஏதத்³வேதி³துமிச்சா²மி ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ ச கேஶவ ॥ 13-1 ॥)
ஸப்தமே அத்⁴யாயே ஸூசிதே த்³வே ப்ரக்ருʼதீ ஈஶ்வரஸ்ய —
த்ரிகு³ணாத்மிகா அஷ்டதா⁴ பி⁴ன்னா அபரா, ஸம்ʼஸாரஹேதுத்வாத்; பரா ச
அன்யா ஜீவபூ⁴தா க்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணா ஈஶ்வராத்மிகா — யாப்⁴யாம்ʼ
ப்ரக்ருʼதிப்⁴யாமீஶ்வர꞉ ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திலயஹேதுத்வம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே ।
தத்ர க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணப்ரக்ருʼதித்³வயநிரூபணத்³வாரேண
தத்³வத꞉ ஈஶ்வரஸ்ய தத்த்வநிர்தா⁴ரணார்த²ம்ʼ க்ஷேத்ராத்⁴யாய꞉ ஆரப்⁴யதே ।
அதீதானந்தராத்⁴யாயே ச “அத்³வேஷ்டா ஸர்வபூ⁴தானாம்”
(ப⁴. கீ³. 12-13)இத்யாதி³னா யாவத் அத்⁴யாயபரிஸமாப்தி꞉ தாவத்
தத்த்வஜ்ஞானினாம்ʼ ஸந்ந்யாஸினாம்ʼ நிஷ்டா² யதா² தே வர்தந்தே இத்யேதத் உக்தம் ।
கேன புன꞉ தே தத்த்வஜ்ஞானேன யுக்தா꞉ யதோ²க்தத⁴ர்மாசரணாத் ப⁴க³வத꞉
ப்ரியா ப⁴வந்தீதி ஏவமர்த²ஶ்ச அயமத்⁴யாய꞉ ஆரப்⁴யதே । ப்ரக்ருʼதிஶ்ச
த்ரிகு³ணாத்மிகா ஸர்வகார்யகரணவிஷயாகாரேண பரிணதா புருஷஸ்ய
போ⁴கா³பவர்கா³ர்த²கர்தவ்யதயா தே³ஹேந்த்³ரியாத்³யாகாரேண ஸம்ʼஹன்யதே । ஸோ(அ)யம்ʼ
ஸங்கா⁴த꞉ இத³ம்ʼ ஶரீரம் । ததே³தத் ப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
இத³ம்ʼ ஶரீரம்ʼ கௌந்தேய க்ஷேத்ரமித்யபி⁴தீ⁴யதே ।
ஏதத்³யோ வேத்தி தம்ʼ ப்ராஹு꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞ இதி தத்³வித³꞉ ॥ 13-1 ॥
இத³ம்ʼ இதி ஸர்வனாம்னா உக்தம்ʼ விஶிநஷ்டி ஶரீரம்ʼ இதி । ஹே
கௌந்தேய, க்ஷதத்ராணாத், க்ஷயாத், க்ஷரணாத், க்ஷேத்ரவத்³வா அஸ்மின்
கர்மப²லநிஷ்பத்தே꞉ க்ஷேத்ரம்ʼ இதி — இதிஶப்³த³꞉ ஏவம்ʼஶப்³த³பதா³ர்த²க꞉
— க்ஷேத்ரம்ʼ இத்யேவம்ʼ அபி⁴தீ⁴யதே கத்²யதே । ஏதத் ஶரீரம்ʼ க்ஷேத்ரம்ʼ
ய꞉ வேத்தி விஜானாதி, ஆபாத³தலமஸ்தகம்ʼ ஜ்ஞானேன விஷயீகரோதி,
ஸ்வாபா⁴விகேன ஔபதே³ஶிகேன வா வேத³னேன விஷயீகரோதி விபா⁴க³ஶ꞉,
தம்ʼ வேதி³தாரம்ʼ ப்ராஹு꞉ கத²யந்தி க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ இதி — இதிஶப்³த³꞉
ஏவம்ʼஶப்³த³பதா³ர்த²க꞉ ஏவ பூர்வவத் — க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ இத்யேவம் ஆஹு꞉ ।
கே? தத்³வித³꞉ தௌ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞௌ யே வித³ந்தி தே தத்³வித³꞉ ॥ ஏவம்ʼ
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞௌ உக்தௌ । கிம்ʼ ஏதாவன்மாத்ரேண ஜ்ஞானேன ஜ்ஞாதவ்யௌ இதி? ந
இதி உச்யதே —
க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ சாபி மாம்ʼ வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞானம்ʼ யத்தஜ்ஜ்ஞானம்ʼ மதம்ʼ மம ॥ 13-2 ॥
க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ யதோ²க்தலக்ஷணம்ʼ சாபி மாம்ʼ பரமேஶ்வரம்
அஸம்ʼஸாரிணம்ʼ வித்³தி⁴ ஜானீஹி । ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு ய꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉
ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தம்ப³பர்யந்தானேகக்ஷேத்ரோபாதி⁴ப்ரவிப⁴க்த꞉, தம்ʼ
நிரஸ்தஸர்வோபாதி⁴பே⁴த³ம்ʼ ஸத³ஸதா³தி³ஶப்³த³ப்ரத்யயாகோ³சரம்ʼ
வித்³தி⁴ இதி அபி⁴ப்ராய꞉ । ஹே பா⁴ரத, யஸ்மாத்
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞேஶ்வரயாதா²த்ம்யவ்யதிரேகேண ந ஜ்ஞானகோ³சரம்
அன்யத் அவஶிஷ்டம்ʼ அஸ்தி, தஸ்மாத் க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ ஜ்ஞேயபூ⁴தயோ꞉
யத் ஜ்ஞானம்ʼ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞௌ யேன ஜ்ஞானேன விஷயீக்ரியேதே, தத்
ஜ்ஞானம்ʼ ஸம்யக்³ஜ்ஞானம்ʼ இதி மதம்ʼ அபி⁴ப்ராய꞉ மம ஈஶ்வரஸ்ய விஷ்ணோ꞉ ॥
நனு ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு ஏக ஏவ ஈஶ்வர꞉, ந அன்ய꞉ தத்³வ்யதிரிக்த꞉ போ⁴க்தா
வித்³யதே சேத், தத꞉ ஈஸ்வரஸ்ய ஸம்ʼஸாரித்வம்ʼ ப்ராப்தம்; ஈஶ்வரவ்யதிரேகேண
வா ஸம்ʼஸாரிண꞉ அன்யஸ்ய அபா⁴வாத் ஸம்ʼஸாராபா⁴வப்ரஸங்க³꞉ । தச்ச
உப⁴யமநிஷ்டம், ப³ந்த⁴மோக்ஷதத்³தே⁴துஶாஸ்த்ரானர்த²க்யப்ரஸங்கா³த்,
ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணவிரோதா⁴ச்ச । ப்ரத்யக்ஷேண தாவத்
ஸுக²து³꞉க²தத்³தே⁴துலக்ஷண꞉ ஸம்ʼஸார꞉ உபலப்⁴யதே;
ஜக³த்³வைசித்ர்யோபலப்³தே⁴ஶ்ச த⁴ர்மாத⁴ர்மநிமித்த꞉ ஸம்ʼஸார꞉
அனுமீயதே । ஸர்வமேதத் அனுபபன்னமாத்மேஶ்வரைகத்வே ॥ ந;
ஜ்ஞானாஜ்ஞானயோ꞉ அன்யத்வேனோபபத்தே꞉ — “தூ³ரமேதே விபரீதே
விஷூசீ அவித்³யா யா ச வித்³யேதி ஜ்ஞாதா” (க. உ. 1-2-4) ।
ததா² தயோ꞉ வித்³யாவித்³யாவிஷயயோ꞉ ப²லபே⁴தோ³(அ)பி விருத்³த⁴꞉ நிர்தி³ஷ்ட꞉
— “ஶ்ரேயஶ்ச ப்ரேயஶ்ச” (க. உ. 1-2-2) இதி;
வித்³யாவிஷய꞉ ஶ்ரேய꞉, ப்ரேயஸ்து அவித்³யாகார்யம்ʼ இதி । ததா² ச வ்யாஸ꞉ —
”த்³வாவிமாவத² பந்தா²னௌ” (மோ. த⁴. 241-6) இத்யாதி³, “இமௌ
த்³வாவேவ பந்தா²னௌ” இத்யாதி³ ச । இஹ ச த்³வே நிஷ்டே² உக்தே । அவித்³யா ச
ஸஹ கார்யேண ஹாதவ்யா இதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிந்யாயேப்⁴ய꞉ அவக³ம்யதே । ஶ்ருதய꞉
தாவத் — “இஹ சேத³வேதீ³த³த² ஸத்யமஸ்தி ந சேதி³ஹாவேதீ³ன்மஹதீ
விநஷ்டி꞉” (கே. உ. 2-5) ”தமேவம்ʼ வித்³வானம்ருʼத இஹ ப⁴வதி ।
நான்ய꞉ பந்தா² வித்³யதே(அ)யனாய” (தை. ஆ. 3-13) “வித்³வான்ன
பி³பே⁴தி குதஶ்சன” (தை. உ. 2-9-1) । அவிது³ஷஸ்து
–“அத² தஸ்ய ப⁴யம்ʼ ப⁴வதி” (தை. உ. 2-7-1),
“அவித்³யாயாமந்தரே வர்தமானா꞉” (க. உ. 1-2-5),
“ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி”“அன்யோ(அ)ஸாவன்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி
ந ஸ வேத³ யதா² பஶுரேவம்ʼ ஸ தே³வானாம்” (ப்³ருʼ. உ. 1-4-10)
ஆத்மவித் ய꞉ “ஸ இத³ம்ʼ ஸர்வம்ʼ ப⁴வதி” (ப்³ருʼ. உ. 1-4-10)
; “யதா³ சர்மவத்” (ஶ்வே. உ. 6-20) இத்யாத்³யா꞉ ஸஹஸ்ரஶ꞉ ।
ஸ்ம்ருʼதயஶ்ச — “அஜ்ஞானேனாவ்ருʼதம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ தேன முஹ்யந்தி
ஜந்தவ꞉” (ப⁴. கீ³. 5-15) “இஹைவ தைர்ஜித꞉ ஸர்கோ³ யேஷாம்ʼ
ஸாம்யே ஸ்தி²தம்ʼ மன꞉” (ப⁴. கீ³. 5-19) “ஸமம்ʼ பஶ்யன்
ஹி ஸர்வத்ர” (ப⁴. கீ³. 13-28) இத்யாத்³யா꞉ । ந்யாயதஶ்ச
— ”ஸர்பான்குஶாக்³ராணி ததோ²த³பானம்ʼ ஜ்ஞாத்வா மனுஷ்யா꞉
பரிவர்ஜயந்தி । அஜ்ஞானதஸ்தத்ர பதந்தி கேசிஜ்ஜ்ஞானே ப²லம்ʼ பஶ்ய
யதா²விஶிஷ்டம்” (மோ. த⁴. 201-17) । ததா² ச — தே³ஹாதி³ஷு
ஆத்மபு³த்³தி⁴꞉ அவித்³வான் ராக³த்³வேஷாதி³ப்ரயுக்த꞉ த⁴ர்மாத⁴ர்மானுஷ்டா²னக்ருʼத்
ஜாயதே ம்ரியதே ச இதி அவக³ம்யதே; தே³ஹாதி³வ்யதிரிக்தாத்மத³ர்ஶின꞉
ராக³த்³வேஷாதி³ப்ரஹாணாபேக்ஷத⁴ர்மாத⁴ர்ம-ப்ரவ்ருʼத்த்யுபஶமாத் முச்யந்தே
இதி ந கேனசித் ப்ரத்யாக்²யாதும்ʼ ஶக்யம்ʼ ந்யாயத꞉ । தத்ர ஏவம்ʼ ஸதி,
க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஈஶ்வரஸ்யைவ ஸத꞉ அவித்³யாக்ருʼதோபாதி⁴பே⁴த³த꞉
ஸம்ʼஸாரித்வமிவ ப⁴வதி, யதா² தே³ஹாத்³யாத்மத்வமாத்மன꞉ । ஸர்வஜந்தூனாம்ʼ
ஹி ப்ரஸித்³த⁴꞉ தே³ஹாதி³ஷு அனாத்மஸு ஆத்மபா⁴வ꞉ நிஶ்சித꞉ அவித்³யாக்ருʼத꞉,
யதா² ஸ்தா²ணௌ புருஷநிஶ்சய꞉; ந ச ஏதாவதா புருஷத⁴ர்ம꞉ ஸ்தா²ணோ꞉
ப⁴வதி, ஸ்தா²ணுத⁴ர்மோ வா புருஷஸ்ய, ததா² ந சைதன்யத⁴ர்மோ தே³ஹஸ்ய,
தே³ஹத⁴ர்மோ வா சேதனஸ்ய ஸுக²து³꞉க²மோஹாத்மகத்வாதி³꞉ ஆத்மன꞉ ந யுக்த꞉;
அவித்³யாக்ருʼதத்வாவிஶேஷாத், ஜராம்ருʼத்யுவத் ॥ ந, அதுல்யத்வாத்; இதி சேத்
— ஸ்தா²ணுபுருஷௌ ஜ்ஞேயாவேவ ஸந்தௌ ஜ்ஞாத்ரா அன்யோன்யஸ்மின் அத்⁴யஸ்தௌ
அவித்³யயா; தே³ஹாத்மனோஸ்து ஜ்ஞேயஜ்ஞாத்ரோரேவ இதரேதராத்⁴யாஸ꞉, இதி ந
ஸம꞉ த்³ருʼஷ்டாந்த꞉ । அத꞉ தே³ஹத⁴ர்ம꞉ ஜ்ஞேயோ(அ)பி ஜ்ஞாதுராத்மன꞉
ப⁴வதீதி சேத், ந; அசைதன்யாதி³ப்ரஸங்கா³த் । யதி³ ஹி ஜ்ஞேயஸ்ய
தே³ஹாதே³꞉ க்ஷேத்ரஸ்ய த⁴ர்மா꞉ ஸுக²து³꞉க²மோஹேச்சா²த³ய꞉ ஜ்ஞாது꞉
ப⁴வந்தி, தர்ஹி, “ஜ்ஞேயஸ்ய க்ஷேத்ரஸ்ய த⁴ர்மா꞉ கேசித் ஆத்மன꞉
ப⁴வந்தி அவித்³யாத்⁴யாரோபிதா꞉, ஜராமரணாத³யஸ்து ந ப⁴வந்தி”
இதி விஶேஷஹேது꞉ வக்தவ்ய꞉ । “ந ப⁴வந்தி” இதி அஸ்தி
அனுமானம்ʼ — அவித்³யாத்⁴யாரோபிதத்வாத் ஜராமரணாதி³வத் இதி, ஹேயத்வாத்,
உபாதே³யத்வாச்ச இத்யாதி³ । தத்ர ஏவம்ʼ ஸதி, கர்த்ருʼத்வபோ⁴க்த்ருʼத்வலக்ஷண꞉
ஸம்ʼஸார꞉ ஜ்ஞேயஸ்த²꞉ ஜ்ஞாதரி அவித்³யயா அத்⁴யாரோபித꞉ இதி, ந தேன
ஜ்ஞாது꞉ கிஞ்சித் து³ஷ்யதி, யதா² பா³லை꞉ அத்⁴யாரோபிதேன ஆகாஶஸ்ய
தலமலினத்வாதி³னா ॥ ஏவம்ʼ ச ஸதி, ஸர்வக்ஷேத்ரேஷ்வபி ஸத꞉ ப⁴க³வத꞉
க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஈஶ்வரஸ்ய ஸம்ʼஸாரித்வக³ந்த⁴மாத்ரமபி நாஶங்க்யம் । ந ஹி
க்வசித³பி லோகே அவித்³யாத்⁴யஸ்தேன த⁴ர்மேண கஸ்யசித் உபகார꞉ அபகாரோ வா
த்³ருʼஷ்ட꞉ ॥ யத்து உக்தம்ʼ — ந ஸம꞉ த்³ருʼஷ்டாந்த꞉ இதி, தத் அஸத் ।
கத²ம்? அவித்³யாத்⁴யாஸமாத்ரம்ʼ ஹி த்³ருʼஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகயோ꞉ ஸாத⁴ர்ம்யம்ʼ
விவக்ஷிதம் । தத் ந வ்யபி⁴சரதி । யத்து ஜ்ஞாதரி வ்யபி⁴சரதி இதி
மன்யஸே, தஸ்யாபி அனைகாந்திகத்வம்ʼ த³ர்ஶிதம்ʼ ஜராதி³பி⁴꞉ ॥ அவித்³யாவத்த்வாத்
க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஸம்ʼஸாரித்வம்ʼ இதி சேத், ந; அவித்³யாயா꞉ தாமஸத்வாத் । தாமஸோ ஹி
ப்ரத்யய꞉, ஆவரணாத்மகத்வாத் அவித்³யா விபரீதக்³ராஹக꞉, ஸம்ʼஶயோபஸ்தா²பகோ
வா, அக்³ரஹணாத்மகோ வா; விவேகப்ரகாஶபா⁴வே தத³பா⁴வாத், தாமஸே ச
ஆவரணாத்மகே திமிராதி³தோ³ஷே ஸதி அக்³ரஹணாதே³꞉ அவித்³யாத்ரயஸ்ய உபலப்³தே⁴꞉ ॥
அத்ர ஆஹ — ஏவம்ʼ தர்ஹி ஜ்ஞாத்ருʼத⁴ர்ம꞉ அவித்³யா । ந; கரணே சக்ஷுஷி
தைமிரிகத்வாதி³தோ³ஷோபலப்³தே⁴꞉ । யத்து மன்யஸே — ஜ்ஞாத்ருʼத⁴ர்ம꞉ அவித்³யா,
ததே³வ ச அவித்³யாத⁴ர்மவத்த்வம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஸம்ʼஸாரித்வம்; தத்ர யது³க்தம்ʼ
“ஈஶ்வர ஏவ க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉, ந ஸம்ʼஸாரீ” இத்யேதத் அயுக்தமிதி —
தத் ந; யதா² கரணே சக்ஷுஷி விபரீதக்³ராஹகாதி³தோ³ஷஸ்ய த³ர்ஶனாத் ।
ந விபரீதாதி³க்³ரஹணம்ʼ தந்நிமித்தம்ʼ வா தைமிரிகத்வாதி³தோ³ஷ꞉ க்³ரஹீது꞉,
சக்ஷுஷ꞉ ஸம்ʼஸ்காரேண திமிரே அபனீதே க்³ரஹீது꞉
அத³ர்ஶனாத் ந க்³ரஹீதுர்த⁴ர்ம꞉ யதா²; ததா² ஸர்வத்ரைவ
அக்³ரஹணவிபரீதஸம்ʼஶயப்ரத்யயாஸ்தந்நிமித்தா꞉ கரணஸ்யைவ கஸ்யசித்
ப⁴விதுமர்ஹந்தி, ந ஜ்ஞாது꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய । ஸம்ʼவேத்³யத்வாச்ச தேஷாம்ʼ
ப்ரதீ³பப்ரகாஶவத் ந ஜ்ஞாத்ருʼத⁴ர்மத்வம்ʼ — ஸம்ʼவேத்³யத்வாதே³வ
ஸ்வாத்மவ்யதிரிக்தஸம்ʼவேத்³யத்வம்; ஸர்வகரணவியோகே³ ச கைவல்யே
ஸர்வவாதி³பி⁴꞉ அவித்³யாதி³தோ³ஷவத்த்வானப்⁴யுபக³மாத் । ஆத்மன꞉ யதி³
க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய அக்³ன்யுஷ்ணவத் ஸ்வ꞉ த⁴ர்ம꞉, தத꞉ ந கதா³சித³பி
தேன வியோக³꞉ ஸ்யாத் । அவிக்ரியஸ்ய ச வ்யோமவத் ஸர்வக³தஸ்ய அமூர்தஸ்ய
ஆத்மன꞉ கேனசித் ஸம்ʼயோக³வியோகா³னுபபத்தே꞉, ஸித்³த⁴ம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய
நித்யமேவ ஈஶ்வரத்வம்; “அநாதி³த்வாந்நிர்கு³ணத்வாத்”
(ப⁴. கீ³. 13-31) இத்யாதீ³ஶ்வரவசனாச்ச ॥ நனு ஏவம்ʼ ஸதி
ஸம்ʼஸாரஸம்ʼஸாரித்வாபா⁴வே ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யாதி³தோ³ஷ꞉ ஸ்யாதி³தி சேத், ந;
ஸர்வைரப்⁴யுபக³தத்வாத் । ஸர்வைர்ஹி ஆத்மவாதி³பி⁴꞉ அப்⁴யுபக³த꞉ தோ³ஷ꞉
ந ஏகேன பரிஹர்தவ்ய꞉ ப⁴வதி । கத²ம்ʼ அப்⁴யுபக³த꞉ இதி? முக்தாத்மனாம்ʼ
ஹி ஸம்ʼஸாரஸம்ʼஸாரித்வவ்யவஹாராபா⁴வ꞉ ஸர்வைரேவ ஆத்மவாதி³பி⁴꞉ இஷ்யதே ।
ந ச தேஷாம்ʼ ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யாதி³தோ³ஷப்ராப்தி꞉ அப்⁴யுபக³தா । ததா²
ந꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞானாம் ஈஶ்வரைகத்வே ஸதி, ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யம்ʼ ப⁴வது;
அவித்³யாவிஷயே ச அர்த²வத்த்வம் — யதா² த்³வைதினாம்ʼ ஸர்வேஷாம்ʼ
ப³ந்தா⁴வஸ்தா²யாமேவ ஶாஸ்த்ராத்³யர்த²வத்த்வம், ந முக்தாவஸ்தா²யாம், ஏவம் ॥
நனு ஆத்மன꞉ ப³ந்த⁴முக்தாவஸ்தே² பரமார்த²த ஏவ வஸ்துபூ⁴தே த்³வைதினாம்ʼ
ஸர்வேஷாம் । அத꞉ ஹேயோபாதே³யதத்ஸாத⁴னஸத்³பா⁴வே ஶாஸ்த்ராத்³யர்த²வத்த்வம்ʼ ஸ்யாத் ।
அத்³வைதினாம்ʼ புன꞉, த்³வைதஸ்ய அபரமார்த²த்வாத், அவித்³யாக்ருʼதத்வாத்
ப³ந்தா⁴வஸ்தா²யாஶ்ச ஆத்மன꞉ அபரமார்த²த்வே நிர்விஷயத்வாத்,
ஶாஸ்த்ராத்³யானர்த²க்யம்ʼ இதி சேத், ந; ஆத்மன꞉ அவஸ்தா²பே⁴தா³னுபபத்தே꞉ । யதி³
தாவத் ஆத்மன꞉ ப³ந்த⁴முக்தாவஸ்தே², யுக³பத் ஸ்யாதாம், க்ரமேண வா । யுக³பத்
தாவத் விரோதா⁴த் ந ஸம்ப⁴வத꞉ ஸ்தி²திக³தீ இவ ஏகஸ்மின் । க்ரமபா⁴வித்வே
ச, நிர்நிமித்தத்வே அநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³꞉ । அன்யநிமித்தத்வே ச ஸ்வத꞉
அபா⁴வாத் அபரமார்த²த்வப்ரஸங்க³꞉ । ததா² ச ஸதி அப்⁴யுபக³மஹானி꞉ ।
கிஞ்ச, ப³ந்த⁴முக்தாவஸ்த²யோ꞉ பௌர்வாபர்யநிரூபணாயாம்ʼ ப³ந்தா⁴வஸ்தா²
பூர்வம்ʼ ப்ரகல்ப்யா, அநாதி³மதீ அந்தவதீ ச; தச்ச ப்ரமாணவிருத்³த⁴ம் ।
ததா² மோக்ஷாவஸ்தா² ஆதி³மதீ அனந்தா ச ப்ரமாணவிருத்³தை⁴வ அப்⁴யுபக³ம்யதே ।
ந ச அவஸ்தா²வத꞉ அவஸ்தா²ந்தரம்ʼ க³ச்ச²த꞉ நித்யத்வம்ʼ உபபாத³யிதும்ʼ
ஶக்யம் । அத² அநித்யத்வதோ³ஷபரிஹாராய ப³ந்த⁴முக்தாவஸ்தா²பே⁴தோ³ ந
கல்ப்யதே, அத꞉ த்³வைதிநாமபி ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யாதி³தோ³ஷ꞉ அபரிஹார்ய
ஏவ; இதி ஸமானத்வாத் ந அத்³வைதவாதி³னா பரிஹர்தவ்ய꞉ தோ³ஷ꞉ ॥ ந
ச ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யம், யதா²ப்ரஸித்³தா⁴வித்³வத்புருஷவிஷயத்வாத்
ஶாஸ்த்ரஸ்ய । அவிது³ஷாம்ʼ ஹி ப²லஹேத்வோ꞉ அனாத்மனோ꞉ ஆத்மத³ர்ஶனம்,
ந விது³ஷாம்; விது³ஷாம்ʼ ஹி ப²லஹேதுப்⁴யாம் ஆத்மன꞉ அன்யத்வத³ர்ஶனே
ஸதி, தயோ꞉ அஹமிதி ஆத்மத³ர்ஶனானுபபத்தே꞉ । ந ஹி அத்யந்தமூட⁴꞉
உன்மத்தாதி³ரபி ஜலாக்³ன்யோ꞉ சா²யாப்ரகாஶயோர்வா ஐகாத்ம்யம்ʼ பஶ்யதி; கிமுத
விவேகீ । தஸ்மாத் ந விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம்ʼ தாவத் ப²லஹேதுப்⁴யாம்ʼ
ஆத்மன꞉ அன்யத்வத³ர்ஶின꞉ ப⁴வதி । ந ஹி “தே³வத³த்த, த்வம்ʼ இத³ம்ʼ
குரு” இதி கஸ்மிம்ʼஶ்சித் கர்மணி நியுக்தே, விஷ்ணுமித்ர꞉ “அஹம்ʼ
நியுக்த꞉” இதி தத்ரஸ்த²꞉ நியோக³ம்ʼ ஶ்ருʼண்வன்னபி ப்ரதிபத்³யதே ।
வியோக³விஷயவிவேகாக்³ரஹணாத் து உபபத்³யதே ப்ரதிபத்தி꞉; ததா²
ப²லஹேத்வோரபி ॥ நனு ப்ராக்ருʼதஸம்ப³ந்தா⁴பேக்ஷயா யுக்தைவ ப்ரதிபத்தி꞉
ஶாஸ்த்ரார்த²விஷயா — ப²லஹேதுப்⁴யாம்ʼ அன்யாத்மவிஷயத³ர்ஶனே(அ)பி
ஸதி — இஷ்டப²லஹேதௌ ப்ரவர்தித꞉ அஸ்மி, அநிஷ்டப²லஹேதோஶ்ச
நிவர்தித꞉ அஸ்மீதி; யதா² பித்ருʼபுத்ராதீ³னாம் இதரேதராத்மான்யத்வத³ர்ஶனே
ஸத்யபி அன்யோன்யநியோக³ப்ரதிஷேதா⁴ர்த²ப்ரதிபத்தி꞉ । ந;
வ்யதிரிக்தாத்ம-த³ர்ஶனப்ரதிபத்தே꞉ ப்ராகே³வ ப²லஹேத்வோ꞉ ஆத்மாபி⁴மானஸ்ய
ஸித்³த⁴த்வாத் । ப்ரதிபன்னநியோக³ப்ரதிஷேதா⁴ர்தோ² ஹி ப²லஹேதுப்⁴யாம்ʼ ஆத்மன꞉
அன்யத்வம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே, ந பூர்வம் । தஸ்மாத் விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம்
அவித்³வத்³விஷயம்ʼ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ நனு ”ஸ்வர்க³காமோ யஜேத” ”ந
கலஞ்ஜம்ʼ ப⁴க்ஷயேத்” இத்யாதௌ³ ஆத்மவ்யதிரேகத³ர்ஶினாம்ʼ அப்ரவ்ருʼத்தௌ,
கேவலதே³ஹாத்³யாத்மத்³ருʼஷ்டீனாம்ʼ ச; அத꞉ கர்து꞉ அபா⁴வாத் ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யமிதி
சேத், ந; யதா²ப்ரஸித்³தி⁴த ஏவ ப்ரவ்ருʼத்திநிவ்ருʼத்த்யுபபத்தே꞉ ।
ஈஶ்வரக்ஷேத்ரஜ்ஞைகத்வத³ர்ஶீ ப்³ரஹ்மவித் தாவத் ந ப்ரவர்ததே ।
ததா² நைராத்ம்யவாத்³யபி நாஸ்தி பரலோக꞉ இதி ந ப்ரவர்ததே ।
யதா²ப்ரஸித்³தி⁴தஸ்து விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரஶ்ரவணான்யதா²னுபபத்த்யா
அனுமிதாத்மாஸ்தித்வ꞉ ஆத்மவிஶேஷானபி⁴ஜ்ஞ꞉ கர்மப²லஸஞ்ஜாதத்ருʼஷ்ண꞉
ஶ்ரத்³த³தா⁴னதயா ச ப்ரவர்ததே । இதி ஸர்வேஷாம்ʼ ந꞉ ப்ரத்யக்ஷம் । அத꞉
ந ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யம் ॥ விவேகினாம்ʼ அப்ரவ்ருʼத்தித³ர்ஶனாத் தத³னுகா³மினாம்ʼ
அப்ரவ்ருʼத்தௌ ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யம்ʼ இதி சேத், ந; கஸ்யசிதே³வ விவேகோபபத்தே꞉ ।
அனேகேஷு ஹி ப்ராணிஷு கஶ்சிதே³வ விவேகீ ஸ்யாத், யதே²தா³னீம் । ந ச
விவேகினம்ʼ அனுவர்தந்தே மூடா⁴꞉, ராகா³தி³தோ³ஷதந்த்ரத்வாத் ப்ரவ்ருʼத்தே꞉,
அபி⁴சரணாதௌ³ ச ப்ரவ்ருʼத்தித³ர்ஶனாத், ஸ்வாபா⁴வ்யாச்ச ப்ரவ்ருʼத்தே꞉
— “ஸ்வபா⁴வஸ்து ப்ரவர்ததே” (ப⁴. கீ³. 5-14) இதி ஹி
உக்தம் ॥ தஸ்மாத் அவித்³யாமாத்ரம்ʼ ஸம்ʼஸார꞉ யதா²த்³ருʼஷ்டவிஷய꞉ ஏவ । ந
க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய கேவலஸ்ய அவித்³யா தத்கார்யம்ʼ ச । ந ச மித்²யாஜ்ஞானம்ʼ
பரமார்த²வஸ்து தூ³ஷயிதும்ʼ ஸமர்த²ம் । ந ஹி ஊஷரதே³ஶம்ʼ ஸ்னேஹேன
பங்கீகர்தும்ʼ ஶக்னோதி மரீச்யுத³கம் । ததா² அவித்³யா க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ந
கிஞ்சித் கர்தும்ʼ ஶக்னோதி । அதஶ்சேத³முக்தம்ʼ — “க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ
சாபி மாம்ʼ வித்³தி⁴” (ப⁴. கீ³. 13-2), “அஜ்ஞானேனாவ்ருʼதம்ʼ
ஜ்ஞானம்” (ப⁴. கீ³. 5-15) இதி ச ॥ அத² கிமித³ம்ʼ ஸம்ʼஸாரிணாமிவ
“அஹமேவம்” “மமைவேத³ம்” இதி பண்டி³தாநாமபி? ஶ்ருʼணு;
இத³ம்ʼ தத் பாண்டி³த்யம், யத் க்ஷேத்ரே ஏவ ஆத்மத³ர்ஶனம் । யதி³ புன꞉
க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ அவிக்ரியம்ʼ பஶ்யேயு꞉, தத꞉ ந போ⁴க³ம்ʼ கர்ம வா ஆகாங்க்ஷேயு꞉
“மம ஸ்யாத்” இதி । விக்ரியைவ போ⁴க³கர்மணீ । அத² ஏவம்ʼ ஸதி,
ப²லார்தி²த்வாத் அவித்³வான் ப்ரவர்ததே । விது³ஷ꞉ புன꞉ அவிக்ரியாத்மத³ர்ஶின꞉
ப²லார்தி²த்வாபா⁴வாத் ப்ரவ்ருʼத்த்யனுபபத்தௌ கார்யகரணஸங்கா⁴தவ்யாபாரோபரமே
நிவ்ருʼத்தி꞉ உபசர்யதே ॥ இத³ம்ʼ ச அன்யத் பாண்டி³த்யம்ʼ கேஷாஞ்சித் அஸ்து
— க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ ஈஶ்வர ஏவ । க்ஷேத்ரம்ʼ ச அன்யத் க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்யைவ
விஷய꞉ । அஹம்ʼ து ஸம்ʼஸாரீ ஸுகீ² து³꞉கீ² ச । ஸம்ʼஸாரோபரமஶ்ச
மம கர்தவ்ய꞉ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞவிஜ்ஞானேன, த்⁴யானேன ச ஈஶ்வரம்ʼ
க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ ஸாக்ஷாத்க்ருʼத்வா தத்ஸ்வரூபாவஸ்தா²னேனேதி । யஶ்ச
ஏவம்ʼ பு³த்⁴யதே, யஶ்ச போ³த⁴யதி, நாஸௌ க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ இதி । ஏவம்ʼ
மன்வான꞉ ய꞉ ஸ꞉ பண்டி³தாபஸத³꞉, ஸம்ʼஸாரமோக்ஷயோ꞉ ஶாஸ்த்ரஸ்ய ச
அர்த²வத்த்வம்ʼ கரோமீதி; ஆத்மஹா ஸ்வயம்ʼ மூட⁴꞉ அன்யாம்ʼஶ்ச வ்யாமோஹயதி
ஶாஸ்த்ரார்த²ஸம்ப்ரதா³யரஹிதத்வாத், ஶ்ருதஹானிம்ʼ அஶ்ருதகல்பனாம்ʼ ச
குர்வன் । தஸ்மாத் அஸம்ப்ரதா³யவித் ஸர்வஶாஸ்த்ரவித³பி மூர்க²வதே³வ
உபேக்ஷணீய꞉ ॥ யத்தூக்தம் “ஈஶ்வரஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞைகத்வே
ஸம்ʼஸாரித்வம்ʼ ப்ராப்னோதி, க்ஷேத்ரஜ்ஞானாம்ʼ ச ஈஶ்வரைகத்வே
ஸம்ʼஸாரிண꞉ அபா⁴வாத் ஸம்ʼஸாராபா⁴வப்ரஸங்க³꞉” இதி, ஏதௌ தோ³ஷௌ
ப்ரத்யுக்தௌ “வித்³யாவித்³யயோ꞉ வைலக்ஷண்யாப்⁴யுபக³மாத்”
இதி । கத²ம்? அவித்³யாபரிகல்பிததோ³ஷேண தத்³விஷயம்ʼ வஸ்து
பாரமார்தி²கம்ʼ ந து³ஷ்யதீதி । ததா² ச த்³ருʼஷ்டாந்த꞉ த³ர்ஶித꞉ —
மரீச்யம்ப⁴ஸா ஊஷரதே³ஶோ ந பங்கீக்ரியதே இதி । ஸம்ʼஸாரிண꞉ அபா⁴வாத்
ஸம்ʼஸாராபா⁴வப்ரஸங்க³தோ³ஷோ(அ)பி ஸம்ʼஸாரஸம்ʼஸாரிணோ꞉ அவித்³யாகல்பிதத்வோபபத்த்யா
ப்ரத்யுக்த꞉ ॥ நனு அவித்³யாவத்த்வமேவ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஸம்ʼஸாரித்வதோ³ஷ꞉ ।
தத்க்ருʼதம்ʼ ச ஸுகி²த்வது³꞉கி²த்வாதி³ ப்ரத்யக்ஷம்ʼ உபலப்⁴யதே இதி
சேத், ந; ஜ்ஞேயஸ்ய க்ஷேத்ரத⁴ர்மத்வாத், ஜ்ஞாது꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய
தத்க்ருʼததோ³ஷானுபபத்தே꞉ । யாவத் கிஞ்சித் க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய தோ³ஷஜாதம்ʼ
அவித்³யமானம்ʼ ஆஸஞ்ஜயஸி, தஸ்ய ஜ்ஞேயத்வோபபத்தே꞉ க்ஷேத்ரத⁴ர்மத்வமேவ,
ந க்ஷேத்ரஜ்ஞத⁴ர்மத்வம் । ந ச தேன க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ து³ஷ்யதி, ஜ்ஞேயேன
ஜ்ஞாது꞉ ஸம்ʼஸர்கா³னுபபத்தே꞉ । யதி³ ஹி ஸம்ʼஸர்க³꞉ ஸ்யாத், ஜ்ஞேயத்வமேவ
நோபபத்³யேத । யதி³ ஆத்மன꞉ த⁴ர்ம꞉ அவித்³யாவத்த்வம்ʼ து³꞉கி²த்வாதி³ ச
கத²ம்ʼ போ⁴꞉ ப்ரத்யக்ஷம்ʼ உபலப்⁴யதே, கத²ம்ʼ வா க்ஷேத்ரஜ்ஞத⁴ர்ம꞉ ।
“ஜ்ஞேயம்ʼ ச ஸர்வம்ʼ க்ஷேத்ரம்ʼ ஜ்ஞாதைவ க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉”
இதி அவதா⁴ரிதே, “அவித்³யாது³꞉கி²த்வாதே³꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞவிஶேஷணத்வம்ʼ
க்ஷேத்ரஜ்ஞ த⁴ர்மத்வம்ʼ தஸ்ய ச ப்ரத்யக்ஷோபலப்⁴யத்வம்” இதி
விருத்³த⁴ம்ʼ உச்யதே அவித்³யாமாத்ராவஷ்டம்பா⁴த் கேவலம் ॥ அத்ர ஆஹ — ஸா
அவித்³யா கஸ்ய இதி । யஸ்ய த்³ருʼஶ்யதே தஸ்ய ஏவ । கஸ்ய த்³ருʼஶ்யதே இதி ।
அத்ர உச்யதே — “அவித்³யா கஸ்ய த்³ருʼஶ்யதே?” இதி ப்ரஶ்ன꞉
நிரர்த²க꞉ । கத²ம்? த்³ருʼஶ்யதே சேத் அவித்³யா, தத்³வந்தமபி பஶ்யஸி ।
ந ச தத்³வதி உபலப்⁴யமானே “ஸா கஸ்ய?” இதி ப்ரஶ்னோ யுக்த꞉ ।
ந ஹி கோ³மதி உபலப்⁴யமானே “கா³வ꞉ கஸ்ய?” இதி ப்ரஶ்ன꞉
அர்த²வான் ப⁴வதி । நனு விஷமோ த்³ருʼஷ்டாந்த꞉ । க³வாம்ʼ தத்³வதஶ்ச
ப்ரத்யக்ஷத்வாத் தத்ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி ப்ரத்யக்ஷ இதி ப்ரஶ்னோ நிரர்த²க꞉ ।
ந ததா² அவித்³யா தத்³வாம்ʼஶ்ச ப்ரத்யக்ஷௌ, யத꞉ ப்ரஶ்ன꞉ நிரர்த²க꞉
ஸ்யாத் । அப்ரத்யக்ஷேண அவித்³யாவதா அவித்³யாஸம்ப³ந்தே⁴ ஜ்ஞாதே, கிம்ʼ தவ
ஸ்யாத்? அவித்³யாயா꞉ அனர்த²ஹேதுத்வாத் பரிஹர்தவ்யா ஸ்யாத் । யஸ்ய அவித்³யா,
ஸ꞉ தாம்ʼ பரிஹரிஷ்யதி । நனு மமைவ அவித்³யா । ஜானாஸி தர்ஹி அவித்³யாம்ʼ
தத்³வந்தம்ʼ ச ஆத்மானம் । ஜாநாமி, ந து ப்ரத்யக்ஷேண । அனுமானேன சேத்
ஜானாஸி, கத²ம்ʼ ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணம்? ந ஹி தவ ஜ்ஞாது꞉ ஜ்ஞேயபூ⁴தயா
அவித்³யயா தத்காலே ஸம்ப³ந்த⁴꞉ க்³ரஹீதும்ʼ ஶக்யதே, அவித்³யாயா விஷயத்வேனைவ
ஜ்ஞாது꞉ உபயுக்தத்வாத் । ந ச ஜ்ஞாது꞉ அவித்³யாயாஶ்ச ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ய꞉
க்³ரஹீதா, ஜ்ஞானம்ʼ ச அன்யத் தத்³விஷயம்ʼ ஸம்ப⁴வதி; அனவஸ்தா²ப்ராப்தே꞉ ।
யதி³ ஜ்ஞாத்ராபி ஜ்ஞேயஸம்ப³ந்தோ⁴ ஜ்ஞாயதே, அன்ய꞉ ஜ்ஞாதா கல்ப்ய꞉ ஸ்யாத்,
தஸ்யாபி அன்ய꞉, தஸ்யாபி அன்ய꞉ இதி அனவஸ்தா² அபரிஹார்யா । யதி³
புன꞉ அவித்³யா ஜ்ஞேயா, அன்யத்³வா ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்ஞேயமேவ । ததா² ஜ்ஞாதாபி
ஜ்ஞாதைவ, ந ஜ்ஞேயம்ʼ ப⁴வதி । யதா³ ச ஏவம், அவித்³யாது³꞉கி²த்வாத்³யை꞉
ந ஜ்ஞாது꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய கிஞ்சித் து³ஷ்யதி ॥ நனு அயமேவ தோ³ஷ꞉, யத்
தோ³ஷவத்க்ஷேத்ரவிஜ்ஞாத்ருʼத்வம்; ந ச விஜ்ஞானஸ்வரூபஸ்யைவ அவிக்ரியஸ்ய
விஜ்ஞாத்ருʼத்வோபசாராத்; யதா² உஷ்ணதாமாத்ரேண அக்³னே꞉ தப்திக்ரியோபசார꞉
தத்³வத் । யதா² அத்ர ப⁴க³வதா க்ரியாகாரகப²லாத்மத்வாபா⁴வ꞉ ஆத்மனி
ஸ்வத ஏவ த³ர்ஶித꞉ — அவித்³யாத்⁴யாரோபித꞉ ஏவ க்ரியாகாரகாதி³꞉ ஆத்மனி
உபசர்யதே; ததா² தத்ர தத்ர “ய ஏவம்ʼ வேத்தி ஹந்தாரம்”
(ப⁴. கீ³. 2-19),“ப்ரக்ருʼதே꞉ க்ரியமாணானி கு³ணை꞉ கர்மாணி
ஸர்வஶ꞉” (ப⁴. கீ³. 3-27), “நாத³த்தே கஸ்யசித்பாபம்”
(ப⁴. கீ³. 5-15)இத்யாதி³ப்ரகரணேஷு த³ர்ஶித꞉ । ததை²வ ச
வ்யாக்²யாதம் அஸ்மாபி⁴꞉ । உத்தரேஷு ச ப்ரகரணேஷு த³ர்ஶயிஷ்யாம꞉ ॥
ஹந்த । தர்ஹி ஆத்மனி க்ரியாகாரகப²லாத்மதாயா꞉ ஸ்வத꞉ அபா⁴வே,
அவித்³யயா ச அத்⁴யாரோபிதத்வே, கர்மாணி அவித்³வத்கர்தவ்யான்யேவ, ந
விது³ஷாம்ʼ இதி ப்ராப்தம் । ஸத்யம்ʼ ஏவம்ʼ ப்ராப்தம், ஏததே³வ ச “ந ஹி
தே³ஹப்⁴ருʼதா ஶக்யம்” (ப⁴. கீ³. 18-11)இத்யத்ர த³ர்ஶயிஷ்யாம꞉ ।
ஸர்வஶாஸ்த்ரார்தோ²பஸம்ʼஹாரப்ரகரணே ச “ஸமாஸேனைவ கௌந்தேய
நிஷ்டா² ஜ்ஞானஸ்ய யா பரா” (ப⁴. கீ³. 18-50)இத்யத்ர விஶேஷத꞉
த³ர்ஶயிஷ்யாம꞉ । அலம்ʼ இஹ ப³ஹுப்ரபஞ்சனேன, இதி உபஸம்ʼஹ்ரியதே ॥
“இத³ம்ʼ ஶரீரம்” இத்யாதி³ஶ்லோகோபதி³ஷ்டஸ்ய க்ஷேத்ராத்⁴யாயார்த²ஸ்ய
ஸங்க்³ரஹஶ்லோக꞉ அயம்ʼ உபன்யஸ்யதே “தத்க்ஷேத்ரம்ʼ யச்ச” இத்யாதி³,
வ்யாசிக்²யாஸிதஸ்ய ஹி அர்த²ஸ்ய ஸங்க்³ரஹோபந்யாஸ꞉ ந்யாய்ய꞉ இதி —
தத்க்ஷேத்ரம்ʼ யச்ச யாத்³ருʼக்ச யத்³விகாரி யதஶ்ச யத் ।
ஸ ச யோ யத்ப்ரபா⁴வஶ்ச தத்ஸமாஸேன மே ஶ்ருʼணு ॥ 13-3 ॥
யத் நிர்தி³ஷ்டம்ʼ “இத³ம்ʼ ஶரீரம்” இதி தத் தச்ச²ப்³தே³ன
பராம்ருʼஶதி । யச்ச இத³ம்ʼ நிர்தி³ஷ்டம்ʼ க்ஷேத்ரம்ʼ தத் யாத்³ருʼக்
யாத்³ருʼஶம்ʼ ஸ்வகீயை꞉ த⁴ர்மை꞉ । ச-ஶப்³த³꞉ ஸமுச்சயார்த²꞉ ।
யத்³விகாரி ய꞉ விகார꞉ யஸ்ய தத் யத்³விகாரி, யத꞉ யஸ்மாத் ச யத்,
கார்யம்ʼ உத்பத்³யதே இதி வாக்யஶேஷ꞉ । ஸ ச ய꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ நிர்தி³ஷ்ட꞉
ஸ꞉ யத்ப்ரபா⁴வ꞉ யே ப்ரபா⁴வா꞉ உபாதி⁴க்ருʼதா꞉ ஶக்தய꞉ யஸ்ய ஸ꞉
யத்ப்ரபா⁴வஶ்ச । தத் க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ யாதா²த்ம்யம்ʼ யதா²விஶேஷிதம்ʼ
ஸமாஸேன ஸங்க்ஷேபேண மே மம வாக்யத꞉ ஶ்ருʼணு, ஶ்ருத்வா அவதா⁴ரய
இத்யர்த²꞉ ॥ தத் க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயாதா²த்ம்யம்ʼ விவக்ஷிதம்ʼ ஸ்தௌதி
ஶ்ரோத்ருʼபு³த்³தி⁴ப்ரரோசனார்த²ம்ʼ —
ருʼஷிபி⁴ர்ப³ஹுதா⁴ கீ³தம்ʼ ச²ந்தோ³பி⁴ர்விவிதை⁴꞉ ப்ருʼத²க் ।
ப்³ரஹ்மஸூத்ரபதை³ஶ்சைவ ஹேதுமத்³பி⁴ர்விநிஶ்சிதை꞉ ॥ 13-4 ॥
ருʼஷிபி⁴꞉ வஸிஷ்டா²தி³பி⁴꞉ ப³ஹுதா⁴ ப³ஹுப்ரகாரம்ʼ கீ³தம்ʼ கதி²தம் ।
ச²ந்தோ³பி⁴꞉ ச²ந்தா³ம்ʼஸி ருʼகா³தீ³னி தை꞉ ச²ந்தோ³பி⁴꞉ விவிதை⁴꞉ நாநாபா⁴வை꞉
நானாப்ரகாரை꞉ ப்ருʼத²க் விவேகத꞉ கீ³தம் । கிஞ்ச, ப்³ரஹ்மஸூத்ரபதை³ஶ்ச
ஏவ ப்³ரஹ்மண꞉ ஸூசகானி வாக்யானி ப்³ரஹ்மஸூத்ராணி தை꞉ பத்³யதே க³ம்யதே
ஜ்ஞாயதே இதி தானி பதா³னி உச்யந்தே தைரேவ ச க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயாதா²த்ம்யம்ʼ
“கீ³தம்” இதி அனுவர்ததே ।“ஆத்மேத்யேவோபாஸீத”
(ப்³ருʼ. உ. 1-4-7) இத்யேவமாதி³பி⁴꞉ ப்³ரஹ்மஸூத்ரபதை³꞉ ஆத்மா
ஜ்ஞாயதே, ஹேதுமத்³பி⁴꞉ யுக்தியுக்தை꞉ விநிஶ்சிதை꞉ நி꞉ஸம்ʼஶயரூபை꞉
நிஶ்சிதப்ரத்யயோத்பாத³கை꞉ இத்யர்த²꞉ ॥ ஸ்துத்யா அபி⁴முகீ²பூ⁴தாய அர்ஜுனாய
ஆஹ ப⁴க³வான் —
மஹாபூ⁴தான்யஹங்காரோ பு³த்³தி⁴ரவ்யக்தமேவ ச ।
இந்த்³ரியாணி த³ஶைகம்ʼ ச பஞ்ச சேந்த்³ரியகோ³சரா꞉ ॥ 13-5 ॥
மஹாபூ⁴தானி மஹாந்தி ச தானி ஸர்வவிகாரவ்யாபகத்வாத் பூ⁴தானி ச
ஸூக்ஷ்மாணி । ஸ்தூ²லானி து இந்த்³ரியகோ³சரஶப்³தே³ன அபி⁴தா⁴யிஷ்யந்தே
அஹங்கார꞉ மஹாபூ⁴தகாரணம் அஹம்ப்ரத்யயலக்ஷண꞉ । அஹங்காரகாரணம்ʼ
பு³த்³தி⁴꞉ அத்⁴யவஸாயலக்ஷணா । தத்காரணம்ʼ அவ்யக்தமேவ ச,
ந வ்யக்தம்ʼ அவ்யக்தம்ʼ அவ்யாக்ருʼதம்ʼ ஈஶ்வரஶக்தி꞉ “மம
மாயா து³ரத்யயா” (ப⁴. கீ³. 7-14) இத்யுக்தம் । ஏவஶப்³த³꞉
ப்ரக்ருʼத்யவதா⁴ரணார்த²꞉ ஏதாவத்யேவ அஷ்டதா⁴ பி⁴ன்னா ப்ரக்ருʼதி꞉ ।
ச-ஶப்³த³꞉ பே⁴த³ஸமுச்சயார்த²꞉ । இந்த்³ரியாணி த³ஶ, ஶ்ரோத்ராதீ³னி
பஞ்ச பு³த்³த்⁴யுத்பாத³கத்வாத் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி, வாக்பாண்யாதீ³னி பஞ்ச
கர்மநிவர்தகத்வாத் கர்மேந்த்³ரியாணி; தானி த³ஶ । ஏகம்ʼ ச; கிம்ʼ தத்? மன꞉
ஏகாத³ஶம்ʼ ஸங்கல்பாத்³யாத்மகம் । பஞ்ச ச இந்த்³ரியகோ³சரா꞉ ஶப்³தா³த³யோ
விஷயா꞉ । தானி ஏதானி ஸாங்க்²யா꞉ சதுர்விம்ʼஶதிதத்த்வானி ஆசக்ஷதே ॥
இச்சா² த்³வேஷ꞉ ஸுக²ம்ʼ து³꞉க²ம்ʼ ஸங்கா⁴தஶ்சேதனா த்⁴ருʼதி꞉ ।
ஏதத்க்ஷேத்ரம்ʼ ஸமாஸேன ஸவிகாரமுதா³ஹ்ருʼதம் ॥ 13-6 ॥
இச்சா², யஜ்ஜாதீயம்ʼ ஸுக²ஹேதுமர்த²ம்ʼ உபலப்³த⁴வான் பூர்வம், புன꞉
தஜ்ஜாதீயமுபலப⁴மான꞉ தமாதா³துமிச்ச²தி ஸுக²ஹேதுரிதி; ஸா இயம்ʼ இச்சா²
அந்த꞉கரணத⁴ர்ம꞉ ஜ்ஞேயத்வாத் க்ஷேத்ரம் । ததா² த்³வேஷ꞉, யஜ்ஜாதீயமர்த²ம்ʼ
து³꞉க²ஹேதுத்வேன அனுபூ⁴தவான், புன꞉ தஜ்ஜாதீயமர்த²முபலப⁴மான꞉ தம்ʼ
த்³வேஷ்டி; ஸோ(அ)யம்ʼ த்³வேஷ꞉ ஜ்ஞேயத்வாத் க்ஷேத்ரமேவ । ததா² ஸுக²ம் அனுகூலம்ʼ
ப்ரஸன்னஸத்த்வாத்மகம்ʼ ஜ்ஞேயத்வாத் க்ஷேத்ரமேவ । து³꞉க²ம்ʼ ப்ரதிகூலாத்மகம்;
ஜ்ஞேயத்வாத் தத³பி க்ஷேத்ரம் । ஸங்கா⁴த꞉ தே³ஹேந்த்³ரியாணாம்ʼ ஸம்ʼஹதி꞉ ।
தஸ்யாமபி⁴வ்யக்தாந்த꞉கரணவ்ருʼத்தி꞉, தப்த இவ லோஹபிண்டே³ அக்³னி꞉
ஆத்மசைதன்யாபா⁴ஸரஸவித்³தா⁴ சேதனா; ஸா ச க்ஷேத்ரம்ʼ ஜ்ஞேயத்வாத் ।
த்⁴ருʼதி꞉ யயா அவஸாத³ப்ராப்தானி தே³ஹேந்த்³ரியாணி த்⁴ரியந்தே; ஸா ச ஜ்ஞேயத்வாத்
க்ஷேத்ரம் । ஸர்வாந்த꞉கரணத⁴ர்மோபலக்ஷணார்த²ம்ʼ இச்சா²தி³க்³ரஹணம் । யத
உக்தமுபஸம்ʼஹரதி — ஏதத் க்ஷேத்ரம்ʼ ஸமாஸேன ஸவிகாரம்ʼ ஸஹ விகாரேண
மஹதா³தி³னா உதா³ஹ்ருʼதம் உக்தம் ॥ யஸ்ய க்ஷேத்ரபே⁴த³ஜாதஸ்ய ஸம்ʼஹதி꞉
“இத³ம்ʼ ஶரீரம்ʼ க்ஷேத்ரம்” (ப⁴. கீ³. 13-1) இதி உக்தம், தத்
க்ஷேத்ரம்ʼ வ்யாக்²யாதம்ʼ மஹாபூ⁴தாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னம்ʼ த்⁴ருʼத்யந்தம் । க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉
வக்ஷ்யமாணவிஶேஷண꞉ — யஸ்ய ஸப்ரபா⁴வஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய பரிஜ்ஞானாத்
அம்ருʼதத்வம்ʼ ப⁴வதி, தம்ʼ “ஜ்ஞேயம்ʼ யத்தத்ப்ரவக்ஷ்யாமி”
(ப⁴. கீ³. 13-12) இத்யாதி³னா ஸவிஶேஷணம்ʼ ஸ்வயமேவ வக்ஷ்யதி
ப⁴க³வான் । அது⁴னா து தஜ்ஜ்ஞானஸாத⁴னக³ணமமானித்வாதி³லக்ஷணம்,
யஸ்மின் ஸதி தஜ்ஜ்ஞேயவிஜ்ஞானே யோக்³ய꞉ அதி⁴க்ருʼத꞉ ப⁴வதி, யத்பர꞉
ஸந்ந்யாஸீ ஜ்ஞானநிஷ்ட²꞉ உச்யதே, தம்ʼ அமானித்வாதி³க³ணம்ʼ ஜ்ஞானஸாத⁴னத்வாத்
ஜ்ஞானஶப்³த³வாச்யம்ʼ வித³தா⁴தி ப⁴க³வான் —
அமானித்வமத³ம்பி⁴த்வமஹிம்ʼஸா க்ஷாந்திரார்ஜவம் ।
ஆசார்யோபாஸனம்ʼ ஶௌசம்ʼ ஸ்தை²ர்யமாத்மவிநிக்³ரஹ꞉ ॥ 13-7 ॥
அமானித்வம்ʼ மானின꞉ பா⁴வ꞉ மானித்வமாத்மன꞉ ஶ்லாக⁴னம், தத³பா⁴வ꞉ அமானித்வம் ।
அத³ம்பி⁴த்வம்ʼ ஸ்வத⁴ர்மப்ரகடீகரணம்ʼ த³ம்பி⁴த்வம், தத³பா⁴வ꞉ அத³ம்பி⁴த்வம் ।
அஹிம்ʼஸா அஹிம்ʼஸனம்ʼ ப்ராணிநாமபீட³னம் । க்ஷாந்தி꞉ பராபராத⁴ப்ராப்தௌ அவிக்ரியா ।
ஆர்ஜவம்ʼ ருʼஜுபா⁴வ꞉ அவக்ரத்வம் । ஆசார்யோபாஸனம்ʼ மோக்ஷஸாத⁴னோபதே³ஷ்டு꞉
ஆசார்யஸ்ய ஶுஶ்ரூஷாதி³ப்ரயோகே³ண ஸேவனம் । ஶௌசம்ʼ காயமலானாம்ʼ
ம்ருʼஜ்ஜலாப்⁴யாம்ʼ ப்ரக்ஷாலனம்; அந்தஶ்ச மனஸ꞉ ப்ரதிபக்ஷபா⁴வனயா
ராகா³தி³மலாநாமபநயனம்ʼ ஶௌசம் । ஸ்தை²ர்யம்ʼ ஸ்தி²ரபா⁴வ꞉, மோக்ஷமார்கே³
ஏவ க்ருʼதாத்⁴யவஸாயத்வம் । ஆத்மவிநிக்³ரஹ꞉ ஆத்மன꞉ அபகாரகஸ்ய
ஆத்மஶப்³த³வாச்யஸ்ய கார்யகரணஸங்கா⁴தஸ்ய விநிக்³ரஹ꞉ ஸ்வபா⁴வேன ஸர்வத꞉
ப்ரவ்ருʼத்தஸ்ய ஸன்மார்கே³ ஏவ நிரோத⁴꞉ ஆத்மவிநிக்³ரஹ꞉ ॥ கிஞ்ச —
இந்த்³ரியார்தே²ஷு வைராக்³யமனஹங்கார ஏவ ச ।
ஜன்மம்ருʼத்யுஜராவ்யாதி⁴து³꞉க²தோ³ஷானுத³ர்ஶனம் ॥ 13-8 ॥
இந்த்³ரியார்தே²ஷு ஶப்³தா³தி³ஷு த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டேஷு போ⁴கே³ஷு
விராக³பா⁴வோ வைராக்³யம்ʼ அனஹங்கார꞉ அஹங்காராபா⁴வ꞉ ஏவ ச
ஜன்மம்ருʼத்யுஜராவ்யாதி⁴து³꞉க²தோ³ஷானுத³ர்ஶனம்ʼ ஜன்ம ச ம்ருʼத்யுஶ்ச ஜரா
ச வ்யாத⁴யஶ்ச து³꞉கா²னி ச தேஷு ஜன்மாதி³து³꞉கா²ந்தேஷு ப்ரத்யேகம்ʼ
தோ³ஷானுத³ர்ஶனம் । ஜன்மனி க³ர்ப⁴வாஸயோனித்³வாரநி꞉ஸரணம்ʼ தோ³ஷ꞉,
தஸ்ய அனுத³ர்ஶனமாலோசனம் । ததா² ம்ருʼத்யௌ தோ³ஷானுத³ர்ஶனம் । ததா²
ஜராயாம்ʼ ப்ரஜ்ஞாஶக்திதேஜோநிரோத⁴தோ³ஷானுத³ர்ஶனம்ʼ பரிபூ⁴ததா சேதி ।
ததா² வ்யாதி⁴ஷு ஶிரோரோகா³தி³ஷு தோ³ஷானுத³ர்ஶனம் । ததா² து³꞉கே²ஷு
அத்⁴யாத்மாதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வநிமித்தேஷு । அத²வா து³꞉கா²ன்யேவ தோ³ஷ꞉ து³꞉க²தோ³ஷ꞉
தஸ்ய ஜன்மாதி³ஷு பூர்வவத் அனுத³ர்ஶனம்ʼ — து³꞉க²ம்ʼ ஜன்ம, து³꞉க²ம்ʼ ம்ருʼத்யு꞉,
து³꞉க²ம்ʼ ஜரா, து³꞉க²ம்ʼ வ்யாத⁴ய꞉ । து³꞉க²நிமித்தத்வாத் ஜன்மாத³ய꞉ து³꞉க²ம்,
ந புன꞉ ஸ்வரூபேணைவ து³꞉க²மிதி । ஏவம்ʼ ஜன்மாதி³ஷு து³꞉க²தோ³ஷானுத³ர்ஶனாத்
தே³ஹேந்த்³ரியாதி³விஷயபோ⁴கே³ஷு வைராக்³யமுபஜாயதே । தத꞉ ப்ரத்யகா³த்மனி
ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ கரணாநாமாத்மத³ர்ஶனாய । ஏவம்ʼ ஜ்ஞானஹேதுத்வாத் ஜ்ஞானமுச்யதே
ஜன்மாதி³து³꞉க²தோ³ஷானுத³ர்ஶனம் ॥ கிஞ்ச —
அஸக்திரனபி⁴ஷ்வங்க³꞉ புத்ரதா³ரக்³ருʼஹாதி³ஷு ।
நித்யம்ʼ ச ஸமசித்தத்வமிஷ்டாநிஷ்டோபபத்திஷு ॥ 13-9 ॥
அஸக்தி꞉ ஸக்தி꞉ ஸங்க³நிமித்தேஷு விஷயேஷு ப்ரீதிமாத்ரம், தத³பா⁴வ꞉ அஸக்தி꞉ ।
அனபி⁴ஷ்வங்க³꞉ அபி⁴ஷ்வங்கா³பா⁴வ꞉ । அபி⁴ஷ்வங்கோ³ நாம ஆஸக்திவிஶேஷ ஏவ
அனன்யாத்மபா⁴வனாலக்ஷண꞉; யதா² அன்யஸ்மின் ஸுகி²னி து³꞉கி²னி வா “அஹமேவ
ஸுகீ², து³꞉கீ² ச,” ஜீவதி ம்ருʼதே வா “அஹமேவ ஜீவாமி மரிஷ்யாமி
ச” இதி । க்வ இதி ஆஹ — புத்ரதா³ரக்³ருʼஹாதி³ஷு, புத்ரேஷு தா³ரேஷு
க்³ருʼஹேஷு ஆதி³க்³ரஹணாத் அன்யேஷ்வபி அத்யந்தேஷ்டேஷு தா³ஸவர்கா³தி³ஷு । தச்ச
உப⁴யம்ʼ ஜ்ஞானார்த²த்வாத் ஜ்ஞானமுச்யதே । நித்யம்ʼ ச ஸமசித்தத்வம்ʼ துல்யசித்ததா ।
க்வ? இஷ்டாநிஷ்டோ²பபத்திஷு இஷ்டாநாமநிஷ்டானாம்ʼ ச உபபத்தய꞉ ஸம்ப்ராப்தய꞉
தாஸு இஷ்டாநிஷ்டோ²பபத்திஷு நித்யமேவ துல்யசித்ததா । இஷ்டோபபத்திஷு
ந ஹ்ருʼஷ்யதி, ந குப்யதி ச அநிஷ்டோபபத்திஷு । தச்ச ஏதத் நித்யம்ʼ
ஸமசித்தத்வம்ʼ ஜ்ஞானம் ॥ கிஞ்ச —
மயி சானன்யயோகே³ன ப⁴க்திரவ்யபி⁴சாரிணீ ।
விவிக்ததே³ஶஸேவித்வமரதிர்ஜனஸம்ʼஸதி³ ॥ 13-10 ॥
மயி ச ஈஶ்வரே அனன்யயோகே³ன அப்ருʼத²க்ஸமாதி⁴னா “ந அன்யோ
ப⁴க³வதோ வாஸுதே³வாத் பர꞉ அஸ்தி, அத꞉ ஸ ஏவ ந꞉ க³தி꞉” இத்யேவம்ʼ
நிஶ்சிதா அவ்யபி⁴சாரிணீ பு³த்³தி⁴꞉ அனன்யயோக³꞉, தேன ப⁴ஜனம்ʼ ப⁴க்தி꞉ ந
வ்யபி⁴சரணஶீலா அவ்யபி⁴சாரிணீ । ஸா ச ஜ்ஞானம் । விவிக்ததே³ஶஸேவித்வம்,
விவிக்த꞉ ஸ்வபா⁴வத꞉ ஸம்ʼஸ்காரேண வா அஶுச்யாதி³பி⁴꞉ ஸர்பவ்யாக்⁴ராதி³பி⁴ஶ்ச
ரஹித꞉ அரண்யநதீ³புலினதே³வக்³ருʼஹாதி³பி⁴ர்விவிக்தோ தே³ஶ꞉, தம்ʼ ஸேவிதும்ʼ
ஶீலமஸ்ய இதி விவிக்ததே³ஶஸேவீ, தத்³பா⁴வ꞉ விவிக்ததே³ஶஸேவித்வம் । விவிக்தேஷு
ஹி தே³ஶேஷு சித்தம்ʼ ப்ரஸீத³தி யத꞉ தத꞉ ஆத்மாதி³பா⁴வனா விவிக்தே உபஜாயதே ।
அத꞉ விவிக்ததே³ஶஸேவித்வம்ʼ ஜ்ஞானமுச்யதே । அரதி꞉ அரமணம்ʼ ஜனஸம்ʼஸதி³,
ஜனானாம்ʼ ப்ராக்ருʼதானாம்ʼ ஸம்ʼஸ்காரஶூன்யானாம்ʼ அவினீதானாம்ʼ ஸம்ʼஸத் ஸமவாய꞉
ஜனஸம்ʼஸத்; ந ஸம்ʼஸ்காரவதாம்ʼ வினீதானாம்ʼ ஸம்ʼஸத்; தஸ்யா꞉ ஜ்ஞானோபகாரகத்வாத் ।
அத꞉ ப்ராக்ருʼதஜனஸம்ʼஸதி³ அரதி꞉ ஜ்ஞானார்த²த்வாத் ஜ்ஞானம் ॥ கிஞ்ச —
அத்⁴யாத்மஜ்ஞானநித்யத்வம்ʼ தத்த்வஜ்ஞானார்த²த³ர்ஶனம் ।
ஏதஜ்ஜ்ஞானமிதி ப்ரோக்தமஜ்ஞானம்ʼ யத³தோ(அ)ன்யதா² ॥ 13-11 ॥
அத்⁴யாத்மஜ்ஞானநித்யத்வம்ʼ ஆத்மாதி³விஷயம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ அத்⁴யாத்மஜ்ஞானம்,
தஸ்மின் நித்யபா⁴வ꞉ நித்யத்வம் । அமானித்வாதீ³னாம்ʼ ஜ்ஞானஸாத⁴னானாம்ʼ
பா⁴வனாபரிபாகநிமித்தம்ʼ தத்த்வஜ்ஞானம், தஸ்ய அர்த²꞉ மோக்ஷ꞉
ஸம்ʼஸாரோபரம꞉; தஸ்ய ஆலோசனம்ʼ தத்த்வஜ்ஞானார்த²த³ர்ஶனம்;
தத்த்வஜ்ஞானப²லாலோசனே ஹி தத்ஸாத⁴னானுஷ்டா²னே ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ஸ்யாதி³தி ।
ஏதத் அமானித்வாதி³தத்த்வஜ்ஞானார்த²த³ர்ஶனாந்தமுக்தம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ இதி ப்ரோக்தம்ʼ
ஜ்ஞானார்த²த்வாத் । அஜ்ஞானம்ʼ யத் அத꞉ அஸ்மாத் யதோ²க்தாத் அன்யதா² விபர்யயேண ।
மானித்வம்ʼ த³ம்பி⁴த்வம்ʼ ஹிம்ʼஸா அக்ஷாந்தி꞉ அனார்ஜவம்ʼ இத்யாதி³ அஜ்ஞானம்ʼ விஜ்ஞேயம்ʼ
பரிஹரணாய, ஸம்ʼஸாரப்ரவ்ருʼத்திகாரணத்வாத் இதி ॥ யதோ²க்தேன ஜ்ஞானேன
ஜ்ஞாதவ்யம்ʼ கிம்ʼ இத்யாகாங்க்ஷாயாமாஹ — “ஜ்ஞேயம்ʼ யத்தத்” இத்யாதி³ ।
நனு யமா꞉ நியமாஶ்ச அமானித்வாத³ய꞉ । ந தை꞉ ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்ஞாயதே । ந ஹி
அமானித்வாதி³ கஸ்யசித் வஸ்துன꞉ பரிச்சே²த³கம்ʼ த்³ருʼஷ்டம் । ஸர்வத்ரைவ ச
யத்³விஷயம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ததே³வ தஸ்ய ஜ்ஞேயஸ்ய பரிச்சே²த³கம்ʼ த்³ருʼஶ்யதே ।
ந ஹி அன்யவிஷயேண ஜ்ஞானேன அன்யத் உபலப்⁴யதே, யதா² க⁴டவிஷயேண
ஜ்ஞானேன அக்³னி꞉ । நைஷ தோ³ஷ꞉, ஜ்ஞானநிமித்தத்வாத் ஜ்ஞானமுச்யதே இதி
ஹி அவோசாம; ஜ்ஞானஸஹகாரிகாரணத்வாச்ச —
ஜ்ஞேயம்ʼ யத்தத்ப்ரவக்ஷ்யாமி யஜ்ஜ்ஞாத்வாம்ருʼதமஶ்னுதே ।
அநாதி³மத்பரம்ʼ ப்³ரஹ்ம ந ஸத்தன்னாஸது³ச்யதே ॥ 13-12 ॥
ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்ஞாதவ்யம்ʼ யத் தத் ப்ரவக்ஷ்யாமி ப்ரகர்ஷேண யதா²வத் வக்ஷ்யாமி ।
கிம்ப²லம்ʼ தத் இதி ப்ரரோசனேன ஶ்ரோது꞉ அபி⁴முகீ²கரணாய ஆஹ —
யத் ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்ஞாத்வா அம்ருʼதம்ʼ அம்ருʼதத்வம்ʼ அஶ்னுதே, ந புன꞉ ம்ரியதே
இத்யர்த²꞉ । அநாதி³மத் ஆதி³꞉ அஸ்ய அஸ்தீதி ஆதி³மத், ந ஆதி³மத் அநாதி³மத்; கிம்ʼ
தத்? பரம்ʼ நிரதிஶயம்ʼ ப்³ரஹ்ம, “ஜ்ஞேயம்” இதி ப்ரக்ருʼதம் ॥
அத்ர கேசித் “அநாதி³ மத்பரம்” இதி பத³ம்ʼ சி²ந்த³ந்தி, ப³ஹுவ்ரீஹிணா
உக்தே அர்தே² மதுப꞉ ஆனர்த²க்யம்ʼ அநிஷ்டம்ʼ ஸ்யாத் இதி । அர்த²விஶேஷம்ʼ ச
த³ர்ஶயந்தி — அஹம்ʼ வாஸுதே³வாக்²யா பரா ஶக்தி꞉ யஸ்ய தத் மத்பரம் இதி ।
ஸத்யமேவமபுனருக்தம்ʼ ஸ்யாத், அர்த²꞉ சேத் ஸம்ப⁴வதி । ந து அர்த²꞉
ஸம்ப⁴வதி, ப்³ரஹ்மண꞉ ஸர்வவிஶேஷப்ரதிஷேதே⁴னைவ விஜிஜ்ஞாபயிஷிதத்வாத்
“ந ஸத்தன்னாஸது³ச்யதே” இதி । விஶிஷ்டஶக்திமத்த்வப்ரத³ர்ஶனம்ʼ
விஶேஷப்ரதிஷேத⁴ஶ்ச இதி விப்ரதிஷித்³த⁴ம் । தஸ்மாத் மதுப꞉ ப³ஹுவ்ரீஹிணா
ஸமானார்த²த்வே(அ)பி ப்ரயோக³꞉ ஶ்லோகபூரணார்த²꞉ ॥ அம்ருʼதத்வப²லம்ʼ
ஜ்ஞேயம்ʼ மயா உச்யதே இதி ப்ரரோசனேன அபி⁴முகீ²க்ருʼத்ய ஆஹ —
ந ஸத் தத் ஜ்ஞேயமுச்யதே இதி ந அபி அஸத் தத் உச்யதே ॥ நனு மஹதா
பரிகரப³ந்தே⁴ன கண்ட²ரவேண உத்³கு⁴ஷ்ய “ஜ்ஞேயம்ʼ ப்ரவக்ஷ்யாமி”
இதி, அனனுரூபமுக்தம்ʼ “ந ஸத்தன்னாஸது³ச்யதே” இதி । ந,
அனுரூபமேவ உக்தம் । கத²ம்? ஸர்வாஸு ஹி உபநிஷத்ஸு ஜ்ஞேயம்ʼ ப்³ரஹ்ம
“நேதி நேதி” (ப்³ருʼ. உ. 2-3-6) “அஸ்தூ²லமனணு”
(ப்³ருʼ. உ. 3-8-8) இத்யாதி³விஶேஷப்ரதிஷேதே⁴னைவ நிர்தி³ஶ்யதே, ந
“இத³ம்ʼ தத்” இதி, வாச꞉ அகோ³சரத்வாத் ॥ நனு ந தத³ஸ்தி,
யத்³வஸ்து அஸ்திஶப்³தே³ன நோச்யதே । அத² அஸ்திஶப்³தே³ன நோச்யதே, நாஸ்தி
தத் ஜ்ஞேயம் । விப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ ச — “ஜ்ஞேயம்ʼ தத்,”
“அஸ்திஶப்³தே³ன நோச்யதே” இதி ச । ந தாவன்னாஸ்தி,
நாஸ்திபு³த்³த்⁴யவிஷயத்வாத் ॥ நனு ஸர்வா꞉ பு³த்³த⁴ய꞉ அஸ்தினாஸ்திபு³த்³த்⁴யனுக³தா꞉
ஏவ । தத்ர ஏவம்ʼ ஸதி ஜ்ஞேயமபி அஸ்திபு³த்³த்⁴யனுக³தப்ரத்யயவிஷயம்ʼ வா
ஸ்யாத், நாஸ்திபு³த்³த்⁴யனுக³தப்ரத்யயவிஷயம்ʼ வா ஸ்யாத் । ந, அதீந்த்³ரியத்வேன
உப⁴யபு³த்³த்⁴யனுக³தப்ரத்யயாவிஷயத்வாத் । யத்³தி⁴ இந்த்³ரியக³ம்யம்ʼ
வஸ்து க⁴டாதி³கம், தத் அஸ்திபு³த்³த்⁴யனுக³தப்ரத்யயவிஷயம்ʼ
வா ஸ்யாத், நாஸ்திபு³த்³த்⁴யனுக³தப்ரத்யயவிஷயம்ʼ வா ஸ்யாத் ।
இத³ம்ʼ து ஜ்ஞேயம்ʼ அதீந்த்³ரியத்வேன ஶப்³தை³கப்ரமாணக³ம்யத்வாத் ந
க⁴டாதி³வத் உப⁴யபு³த்³த்⁴யனுக³தப்ரத்யயவிஷயம் இத்யத꞉ “ந
ஸத்தன்னாஸத்” இதி உச்யதே ॥ யத்து உக்தம்ʼ — விருத்³த⁴முச்யதே,
“ஜ்ஞேயம்ʼ தத்” “ந ஸத்தன்னாஸது³ச்யதே” இதி —
ந விருத்³த⁴ம், “அன்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴”
(கே. உ. 1-4) இதி ஶ்ருதே꞉ । ஶ்ருதிரபி விருத்³தா⁴ர்தா² இதி சேத்
— யதா² யஜ்ஞாய ஶாலாமாரப்⁴ய”யத்³யமுஷ்மிம்ʼல்லோகே(அ)ஸ்தி
வா ந வேதி” (தை. ஸம்ʼ. 6-1-1-1) இத்யேவமிதி சேத், ந;
விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமன்யத்வஶ்ருதே꞉ அவஶ்யவிஜ்ஞேயார்த²ப்ரதிபாத³னபரத்வாத்
“யத்³யமுஷ்மின்” இத்யாதி³ து விதி⁴ஶேஷ꞉ அர்த²வாத³꞉ ।
உபபத்தேஶ்ச ஸத³ஸதா³தி³ஶப்³தை³꞉ ப்³ரஹ்ம நோச்யதே இதி । ஸர்வோ ஹி
ஶப்³த³꞉ அர்த²ப்ரகாஶனாய ப்ரயுக்த꞉, ஶ்ரூயமாணஶ்ச ஶ்ரோத்ருʼபி⁴꞉,
ஜாதிக்ரியாகு³ணஸம்ப³ந்த⁴த்³வாரேண ஸங்கேதக்³ரஹணஸவ்யபேக்ஷ꞉
அர்த²ம்ʼ ப்ரத்யாயயதி; ந அன்யதா², அத்³ருʼஷ்டத்வாத் । தத் யதா²
— “கௌ³꞉” “அஶ்வ꞉” இதி வா ஜாதித꞉,
“பசதி” “பட²தி” இதி வா க்ரியாத꞉,
“ஶுக்ல꞉” “க்ருʼஷ்ண꞉” இதி வா கு³ணத꞉,
“த⁴னீ” “கோ³மான்” இதி வா ஸம்ப³ந்த⁴த꞉ । ந து
ப்³ரஹ்ம ஜாதிமத், அத꞉ ந ஸதா³தி³ஶப்³த³வாச்யம் । நாபி கு³ணவத், யேன
கு³ணஶப்³தே³ன உச்யேத, நிர்கு³ணத்வாத் । நாபி க்ரியாஶப்³த³வாச்யம்ʼ நிஷ்க்ரியத்வாத்
“நிஷ்கலம்ʼ நிஷ்க்ரியம்ʼ ஶாந்தம்” (ஶ்வே. உ. 6-19) இதி ஶ்ருதே꞉ ।
ந ச ஸம்ப³ந்தீ⁴, ஏகத்வாத் । அத்³வயத்வாத் அவிஷயத்வாத் ஆத்மத்வாச்ச ந
கேனசித் ஶப்³தே³ன உச்யதே இதி யுக்தம்; “யதோ வாசோ நிவர்தந்தே”
(தை. உ. 2-9-1) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴ஶ்ச ॥ ஸச்ச²ப்³த³ப்ரத்யயாவிஷயத்வாத்
அஸத்த்வாஶங்காயாம்ʼ ஜ்ஞேயஸ்ய ஸர்வப்ராணிகரணோபாதி⁴த்³வாரேண தத³ஸ்தித்வம்ʼ
ப்ரதிபாத³யன் ததா³ஶங்காநிவ்ருʼத்த்யர்த²மாஹ —
ஸர்வத꞉பாணிபாத³ம்ʼ தத்ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம் ।
ஸர்வத꞉ஶ்ருதிமல்லோகே ஸர்வமாவ்ருʼத்ய திஷ்ட²தி ॥ 13-13 ॥
ஸர்வத꞉பாணிபாத³ம்ʼ ஸர்வத꞉ பாணய꞉ பாதா³ஶ்ச அஸ்ய இதி ஸர்வத꞉பாணிபாத³ம்ʼ
தத் ஜ்ஞேயம் । ஸர்வப்ராணிகரணோபாதி⁴பி⁴꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய அஸ்தித்வம்ʼ
விபா⁴வ்யதே । க்ஷேத்ரஜ்ஞஶ்ச க்ஷேத்ரோபாதி⁴த꞉ உச்யதே । க்ஷேத்ரம்ʼ
ச பாணிபாதா³தி³பி⁴꞉ அனேகதா⁴ பி⁴ன்னம் । க்ஷேத்ரோபாதி⁴பே⁴த³க்ருʼதம்ʼ
விஶேஷஜாதம்ʼ மித்²யைவ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய, இதி தத³பநயனேன
ஜ்ஞேயத்வமுக்தம்ʼ “ந ஸத்தன்னாஸது³ச்யதே” இதி । உபாதி⁴க்ருʼதம்ʼ
மித்²யாரூபமபி அஸ்தித்வாதி⁴க³மாய ஜ்ஞேயத⁴ர்மவத் பரிகல்ப்ய உச்யதே
“ஸர்வத꞉பாணிபாத³ம்” இத்யாதி³ । ததா² ஹி ஸம்ப்ரதா³யவிதா³ம்ʼ வசனம்ʼ
–”அத்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாம்ʼ நிஷ்ப்ரபஞ்சம்ʼ ப்ரபஞ்ச்யதே”
இதி । ஸர்வத்ர ஸர்வதே³ஹாவயவத்வேன க³ம்யமானா꞉ பாணிபாதா³த³ய꞉
ஜ்ஞேயஶக்திஸத்³பா⁴வநிமித்தஸ்வகார்யா꞉ இதி ஜ்ஞேயஸத்³பா⁴வே லிங்கா³னி
“ஜ்ஞேயஸ்ய” இதி உபசாரத꞉ உச்யந்தே । ததா² வ்யாக்²யேயம்ʼ
அன்யத் । ஸர்வத꞉பாணிபாத³ம்ʼ தத் ஜ்ஞேயம் । ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம்ʼ
ஸர்வத꞉ அக்ஷீணி ஶிராம்ʼஸி முகா²னி ச யஸ்ய தத் ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம்;
ஸர்வத꞉ஶ்ருதிமத் ஶ்ருதி꞉ ஶ்ரவணேந்த்³ரியம், தத் யஸ்ய தத் ஶ்ருதிமத்,
லோகே ப்ராணிநிகாயே, ஸர்வம்ʼ ஆவ்ருʼத்ய ஸம்ʼவ்யாப்ய திஷ்ட²தி ஸ்தி²திம்ʼ லப⁴தே ॥
உபாதி⁴பூ⁴தபாணிபாதா³தீ³ந்த்³ரியாத்⁴யாரோபணாத் ஜ்ஞேயஸ்ய தத்³வத்தாஶங்கா மா பூ⁴த்
இத்யேவமர்த²꞉ ஶ்லோகாரம்ப⁴꞉ —
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம்ʼ ஸர்வேந்த்³ரியவிவர்ஜிதம் ।
அஸக்தம்ʼ ஸர்வப்⁴ருʼச்சைவ நிர்கு³ணம்ʼ கு³ணபோ⁴க்த்ருʼ ச ॥ 13-14 ॥
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம்ʼ ஸர்வாணி ச தானி இந்த்³ரியாணி ஶ்ரோத்ராதீ³னி
பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியகர்மேந்த்³ரியாக்²யானி, அந்த꞉கரணே ச பு³த்³தி⁴மனஸீ,
ஜ்ஞேயோபாதி⁴த்வஸ்ய துல்யத்வாத், ஸர்வேந்த்³ரியக்³ரஹணேன க்³ருʼஹ்யந்தே ।
அபி ச, அந்த꞉கரணோபாதி⁴த்³வாரேணைவ ஶ்ரோத்ராதீ³நாமபி உபாதி⁴த்வம்
இத்யத꞉ அந்த꞉கரணப³ஹிஷ்கரணோபாதி⁴பூ⁴தை꞉ ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணை꞉
அத்⁴யவஸாயஸங்கல்பஶ்ரவணவசநாதி³பி⁴꞉ அவபா⁴ஸதே இதி
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம்ʼ ஸர்வேந்த்³ரியவ்யாபாரை꞉ வ்யாப்ருʼதமிவ தத் ஜ்ஞேயம்ʼ
இத்யர்த²꞉; “த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ” (ப்³ருʼ. உ. 4-3-7)
இதி ஶ்ருதே꞉ । கஸ்மாத் புன꞉ காரணாத் ந வ்யாப்ருʼதமேவேதி க்³ருʼஹ்யதே
இத்யத꞉ ஆஹ — ஸர்வேந்த்³ரியவிவர்ஜிதம், ஸர்வகரணரஹிதமித்யர்த²꞉ ।
அத꞉ ந கரணவ்யாபாரை꞉ வ்யாப்ருʼதம்ʼ தத் ஜ்ஞேயம் । யஸ்து அயம்ʼ
மந்த்ர꞉ — “அபாணிபாதோ³ ஜவனோ க்³ரஹீதா பஶ்யத்யசக்ஷு꞉
ஸ ஶ்ருʼணோத்யகர்ண꞉” (ஶ்வே. உ. 3-19) இத்யாதி³꞉, ஸ
ஸர்வேந்த்³ரியோபாதி⁴கு³ணானுகு³ண்யப⁴ஜனஶக்திமத் தத் ஜ்ஞேயம்ʼ இத்யேவம்ʼ
ப்ரத³ர்ஶனார்த²꞉, ந து ஸாக்ஷாதே³வ ஜவநாதி³க்ரியாவத்த்வப்ரத³ர்ஶனார்த²꞉ ।
”அந்தோ⁴ மணிமவிந்த³த்” (தை. ஆ. 1-11) இத்யாதி³மந்த்ரார்த²வத்
தஸ்ய மந்த்ரஸ்ய அர்த²꞉ । யஸ்மாத் ஸர்வகரணவர்ஜிதம்ʼ ஜ்ஞேயம்,
தஸ்மாத் அஸக்தம்ʼ ஸர்வஸம்ʼஶ்லேஷவர்ஜிதம் । யத்³யபி ஏவம், ததா²பி
ஸர்வப்⁴ருʼச்ச ஏவ । ஸதா³ஸ்பத³ம்ʼ ஹி ஸர்வம்ʼ ஸர்வத்ர ஸத்³பு³த்³த்⁴யனுக³மாத் ।
ந ஹி ம்ருʼக³த்ருʼஷ்ணிகாத³யோ(அ)பி நிராஸ்பதா³꞉ ப⁴வந்தி । அத꞉ ஸர்வப்⁴ருʼத்
ஸர்வம்ʼ பி³ப⁴ர்தி இதி । ஸ்யாத் இத³ம்ʼ ச அன்யத் ஜ்ஞேயஸ்ய ஸத்த்வாதி⁴க³மத்³வாரம்ʼ
— நிர்கு³ணம்ʼ ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ʼஸி கு³ணா꞉ தை꞉ வர்ஜிதம்ʼ தத் ஜ்ஞேயம்,
ததா²பி கு³ணபோ⁴க்த்ருʼ ச கு³ணானாம்ʼ ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாம்ʼ ஶப்³தா³தி³த்³வாரேண
ஸுக²து³꞉க²மோஹாகாரபரிணதானாம்ʼ போ⁴க்த்ருʼ ச உபலப்³த்⁴ருʼ ச தத் ஜ்ஞேயம்ʼ
இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
ப³ஹிரந்தஶ்ச பூ⁴தாநாமசரம்ʼ சரமேவ ச ।
ஸூக்ஷ்மத்வாத்தத³விஜ்ஞேயம்ʼ தூ³ரஸ்த²ம்ʼ சாந்திகே ச தத் ॥ 13-15 ॥
ப³ஹி꞉ த்வக்பர்யந்தம்ʼ தே³ஹம்ʼ ஆத்மத்வேன அவித்³யாகல்பிதம்ʼ அபேக்ஷ்ய தமேவ
அவதி⁴ம்ʼ க்ருʼத்வா ப³ஹி꞉ உச்யதே । ததா² ப்ரத்யகா³த்மானமபேக்ஷ்ய தே³ஹமேவ
அவதி⁴ம்ʼ க்ருʼத்வா அந்த꞉ உச்யதே । “ப³ஹிரந்தஶ்ச” இத்யுக்தே
மத்⁴யே அபா⁴வே ப்ராப்தே, இத³முச்யதே — அசரம்ʼ சரமேவ ச, யத்
சராசரம்ʼ தே³ஹாபா⁴ஸமபி ததே³வ ஜ்ஞேயம்ʼ யதா² ரஜ்ஜுஸர்பாபா⁴ஸ꞉ ।
யதி³ அசரம்ʼ சரமேவ ச ஸ்யாத் வ்யவஹாரவிஷயம்ʼ ஸர்வம்ʼ ஜ்ஞேயம்,
கிமர்த²ம்ʼ “இத³ம்” இதி ஸர்வை꞉ ந விஜ்ஞேயம்ʼ இதி? உச்யதே —
ஸத்யம்ʼ ஸர்வாபா⁴ஸம்ʼ தத்; ததா²பி வ்யோமவத் ஸூக்ஷ்மம் । அத꞉ ஸூக்ஷ்மத்வாத்
ஸ்வேன ரூபேண தத் ஜ்ஞேயமபி அவிஜ்ஞேயம்ʼ அவிது³ஷாம் । விது³ஷாம்ʼ து,
“ஆத்மைவேத³ம்ʼ ஸர்வம்” (சா². உ. 7-25-2)“ப்³ரஹ்மைவேத³ம்ʼ
ஸர்வம்” இத்யாதி³ப்ரமாணத꞉ நித்யம்ʼ விஜ்ஞாதம் । அவிஜ்ஞாததயா தூ³ரஸ்த²ம்ʼ
வர்ஷஸஹஸ்ரகோட்யாபி அவிது³ஷாம்ʼ அப்ராப்யத்வாத் । அந்திகே ச தத், ஆத்மத்வாத்
விது³ஷாம் ॥ கிஞ்ச —
அவிப⁴க்தம்ʼ ச பூ⁴தேஷு விப⁴க்தமிவ ச ஸ்தி²தம் ।
பூ⁴தப⁴ர்த்ருʼ ச தஜ்ஜ்ஞேயம்ʼ க்³ரஸிஷ்ணு ப்ரப⁴விஷ்ணு ச ॥ 13-16 ॥
அவிப⁴க்தம்ʼ ச ப்ரதிதே³ஹம்ʼ வ்யோமவத் ததே³கம் । பூ⁴தேஷு ஸர்வப்ராணிஷு
விப⁴க்தமிவ ச ஸ்தி²தம்ʼ தே³ஹேஷ்வேவ விபா⁴வ்யமானத்வாத் । பூ⁴தப⁴ர்த்ருʼ
ச பூ⁴தானி பி³ப⁴ர்தீதி தத் ஜ்ஞேயம்ʼ பூ⁴தப⁴ர்த்ருʼ ச ஸ்தி²திகாலே ।
ப்ரலயகாலே க்³ருʼஸிஷ்ணு க்³ரஸனஶீலம் । உத்பத்திகாலே ப்ரப⁴விஷ்ணு ச
ப்ரப⁴வனஶீலம்ʼ யதா² ரஜ்ஜ்வாதி³꞉ ஸர்பாதே³꞉ மித்²யாகல்பிதஸ்ய ॥ கிஞ்ச,
ஸர்வத்ர வித்³யமானமபி ஸத் ந உபலப்⁴யதே சேத், ஜ்ஞேயம்ʼ தம꞉ தர்ஹி? ந ।
கிம்ʼ தர்ஹி? —
ஜ்யோதிஷாமபி தஜ்ஜ்யோதிஸ்தமஸ꞉ பரமுச்யதே ।
ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்ஞானக³ம்யம்ʼ ஹ்ருʼதி³ ஸர்வஸ்ய விஷ்டி²தம் ॥ 13-17 ॥
ஜ்யோதிஷாம்ʼ ஆதி³த்யாதீ³நாமபி தத் ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்யோதி꞉ । ஆத்மசைதன்யஜ்யோதிஷா
இத்³தா⁴னி ஹி ஆதி³த்யாதீ³னி ஜ்யோதீம்ʼஷி தீ³ப்யந்தே, ”யேன ஸூர்யஸ்தபதி
தேஜஸேத்³த⁴꞉” (தை. ப்³ரா. 3-12-9) “தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம்ʼ
விபா⁴தி” (மு. உ. 2-2-11)இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய꞉; ஸ்ம்ருʼதேஶ்ச
இஹைவ — “யதா³தி³த்யக³தம்ʼ தேஜ꞉” (ப⁴. கீ³. 15-12)
இத்யாதே³꞉ । தமஸ꞉ அஜ்ஞானாத் பரம்ʼ அஸ்ப்ருʼஷ்டம்ʼ உச்யதே । ஜ்ஞாநாதே³꞉
து³꞉ஸம்பாத³னபு³த்³த்⁴யா ப்ராப்தாவஸாத³ஸ்ய உத்தம்ப⁴னார்த²மாஹ —
ஜ்ஞானம்ʼ அமானித்வாதி³; ஜ்ஞேயம்ʼ “ஜ்ஞேயம்ʼ யத் தத் ப்ரவக்ஷ்யாமி”
(ப⁴. கீ³. 13-12) இத்யாதி³னா உக்தம்; ஜ்ஞானக³ம்யம்ʼ ஜ்ஞேயமேவ ஜ்ஞாதம்ʼ ஸத்
ஜ்ஞானப²லமிதி ஜ்ஞானக³ம்யமுச்யதே; ஜ்ஞாயமானம்ʼ து ஜ்ஞேயம் । தத் ஏதத்
த்ரயமபி ஹ்ருʼதி³ பு³த்³தௌ⁴ ஸர்வஸ்ய ப்ராணிஜாதஸ்ய விஷ்டி²தம்ʼ விஶேஷேண
ஸ்தி²தம் । தத்ரைவ ஹி த்ரயம்ʼ விபா⁴வ்யதே ॥ யதோ²க்தார்தோ²பஸம்ʼஹாரார்த²꞉
அயம்ʼ ஶ்லோக꞉ ஆரப்⁴யதே —
இதி க்ஷேத்ரம்ʼ ததா² ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ சோக்தம்ʼ ஸமாஸத꞉ ।
மத்³ப⁴க்த ஏதத்³விஜ்ஞாய மத்³பா⁴வாயோபபத்³யதே ॥ 13-18 ॥
இதி ஏவம்ʼ க்ஷேத்ரம்ʼ மஹாபூ⁴தாதி³ த்⁴ருʼத்யந்தம்ʼ ததா² ஜ்ஞானம்ʼ அமானித்வாதி³
தத்த்வஜ்ஞானார்த²த³ர்ஶனபர்யந்தம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ ச “ஜ்ஞேயம்ʼ யத்
தத்” (ப⁴. கீ³. 13-12) இத்யாதி³ “தமஸ꞉ பரமுச்யதே”
(ப⁴. கீ³. 13-17) இத்யேவமந்தம்ʼ உக்தம்ʼ ஸமாஸத꞉ ஸங்க்ஷேபத꞉ ।
ஏதாவான் ஸர்வ꞉ ஹி வேதா³ர்த²꞉ கீ³தார்த²ஶ்ச உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய உக்த꞉ । அஸ்மின்
ஸம்யக்³த³ர்ஶனே க꞉ அதி⁴க்ரியதே இதி உச்யதே — மத்³ப⁴க்த꞉ மயி ஈஶ்வரே
ஸர்வஜ்ஞே பரமகு³ரௌ வாஸுதே³வே ஸமர்பிதஸர்வாத்மபா⁴வ꞉, யத் பஶ்யதி
ஶ்ருʼணோதி ஸ்ப்ருʼஶதி வா “ஸர்வமேவ ப⁴க³வான் வாஸுதே³வ꞉”
இத்யேவங்க்³ரஹாவிஷ்டபு³த்³தி⁴꞉ மத்³ப⁴க்த꞉ ஸ ஏதத் யதோ²க்தம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ
விஜ்ஞாய, மத்³பா⁴வாய மம பா⁴வ꞉ மத்³பா⁴வ꞉ பரமாத்மபா⁴வ꞉ தஸ்மை
மத்³பா⁴வாய உபபத்³யதே மோக்ஷம்ʼ க³ச்ச²தி ॥ தத்ர ஸப்தமே ஈஶ்வரஸ்ய
த்³வே ப்ரக்ருʼதீ உபன்யஸ்தே, பராபரே க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணே;
“ஏதத்³யோனீனி பூ⁴தானி” (ப⁴. கீ³. 7-6) இதி ச உக்தம் ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞப்ரக்ருʼதித்³வயயோனித்வம்ʼ கத²ம்ʼ பூ⁴தாநாமிதி அயமர்த²꞉
அது⁴னா உச்யதே —
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ புருஷம்ʼ சைவ வித்³த்⁴யநாதீ³ உபா⁴வபி ।
விகாராம்ʼஶ்ச கு³ணாம்ʼஶ்சைவ வித்³தி⁴ ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வான் ॥ 13-19 ॥
ப்ரக்ருʼதிம்ʼ புருஷம்ʼ சைவ ஈஶ்வரஸ்ய ப்ரக்ருʼதீ தௌ ப்ரக்ருʼதிபுருஷௌ
உபா⁴வபி அநாதீ³ வித்³தி⁴, ந வித்³யதே ஆதி³꞉ யயோ꞉ தௌ அநாதீ³ ।
நித்யேஶ்வரத்வாத் ஈஶ்வரஸ்ய தத்ப்ரக்ருʼத்யோரபி யுக்தம்ʼ நித்யத்வேன
ப⁴விதும் । ப்ரக்ருʼதித்³வயவத்த்வமேவ ஹி ஈஶ்வரஸ்ய ஈஶ்வரத்வம் । யாப்⁴யாம்ʼ
ப்ரக்ருʼதிப்⁴யாம்ʼ ஈஶ்வர꞉ ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திப்ரலயஹேது꞉, தே த்³வே அநாதீ³
ஸத்யௌ ஸம்ʼஸாரஸ்ய காரணம் ॥ ந ஆதீ³ அநாதீ³ இதி தத்புருஷஸமாஸம்ʼ கேசித்
வர்ணயந்தி । தேன ஹி கில ஈஶ்வரஸ்ய காரணத்வம்ʼ ஸித்⁴யதி । யதி³ புன꞉
ப்ரக்ருʼதிபுருஷாவேவ நித்யௌ ஸ்யாதாம்ʼ தத்க்ருʼதமேவ ஜக³த் ந ஈஶ்வரஸ்ய
ஜக³த꞉ கர்த்ருʼத்வம் । தத் அஸத் ; ப்ராக் ப்ரக்ருʼதிபுருஷயோ꞉ உத்பத்தே꞉
ஈஶிதவ்யாபா⁴வாத் ஈஶ்வரஸ்ய அனீஶ்வரத்வப்ரஸங்கா³த், ஸம்ʼஸாரஸ்ய
நிர்நிமித்தத்வே அநிர்மோக்ஷப்ரஸங்கா³த் ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யப்ரஸங்கா³த்
ப³ந்த⁴மோக்ஷாபா⁴வப்ரஸங்கா³ச்ச । நித்யத்வே புன꞉ ஈஶ்வரஸ்ய
ப்ரக்ருʼத்யோ꞉ ஸர்வமேதத் உபபன்னம்ʼ ப⁴வேத் । கத²ம்? விகாராம்ʼஶ்ச
கு³ணாம்ʼஶ்சைவ வக்ஷ்யமாணான்விகாரான் பு³த்³த்⁴யாதி³தே³ஹேந்த்³ரியாந்தான் கு³ணாம்ʼஶ்ச
ஸுக²து³꞉க²மோஹப்ரத்யயாகாரபரிணதான் வித்³தி⁴ ஜானீஹி ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வான்,
ப்ரக்ருʼதி꞉ ஈஶ்வரஸ்ய விகாரகாரணஶக்தி꞉ த்ரிகு³ணாத்மிகா மாயா, ஸா
ஸம்ப⁴வோ யேஷாம்ʼ விகாராணாம்ʼ கு³ணானாம்ʼ ச தான் விகாரான் கு³ணாம்ʼஶ்ச வித்³தி⁴
ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வான் ப்ரக்ருʼதிபரிணாமான் ॥ கே புன꞉ தே விகாரா꞉ கு³ணாஶ்ச
ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வா꞉ —
கார்யகரணகர்த்ருʼத்வே ஹேது꞉ ப்ரக்ருʼதிருச்யதே ।
புருஷ꞉ ஸுக²து³꞉கா²னாம்ʼ போ⁴க்த்ருʼத்வே ஹேதுருச்யதே ॥ 13-20 ॥
கார்யகரணகர்த்ருʼத்வே — கார்யம்ʼ ஶரீரம்ʼ கரணானி தத்ஸ்தா²னி த்ரயோத³ஶ ।
தே³ஹஸ்யாரம்ப⁴காணி பூ⁴தானி பஞ்ச விஷயாஶ்ச ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வா꞉
விகாரா꞉ பூர்வோக்தா꞉ இஹ கார்யக்³ரஹணேன க்³ருʼஹ்யந்தே । கு³ணாஶ்ச
ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வா꞉ ஸுக²து³꞉க²மோஹாத்மகா꞉ கரணாஶ்ரயத்வாத் கரணக்³ரஹணேன
க்³ருʼஹ்யந்தே । தேஷாம்ʼ கார்யகரணானாம்ʼ கர்த்ருʼத்வம்ʼ உத்பாத³கத்வம்ʼ யத் தத்
கார்யகரணகர்த்ருʼத்வம்ʼ தஸ்மின் கார்யகரணகர்த்ருʼத்வே ஹேது꞉ காரணம்ʼ
ஆரம்ப⁴கத்வேன ப்ரக்ருʼதி꞉ உச்யதே । ஏவம்ʼ கார்யகரணகர்த்ருʼத்வேன
ஸம்ʼஸாரஸ்ய காரணம்ʼ ப்ரக்ருʼதி꞉ । கார்யகாரணகர்த்ருʼத்வே இத்யஸ்மின்னபி
பாடே², கார்யம்ʼ யத் யஸ்ய பரிணாம꞉ தத் தஸ்ய கார்யம்ʼ விகார꞉ விகாரி
காரணம்ʼ தயோ꞉ விகாரவிகாரிணோ꞉ கார்யகாரணயோ꞉ கர்த்ருʼத்வே இதி । அத²வா,
ஷோட³ஶ விகாரா꞉ கார்யம்ʼ ஸப்த ப்ரக்ருʼதிவிக்ருʼதய꞉ காரணம்ʼ தான்யேவ
கார்யகாரணான்யுச்யந்தே தேஷாம்ʼ கர்த்ருʼத்வே ஹேது꞉ ப்ரக்ருʼதி꞉ உச்யதே,
ஆரம்ப⁴கத்வேனைவ । புருஷஶ்ச ஸம்ʼஸாரஸ்ய காரணம்ʼ யதா² ஸ்யாத்
தத் உச்யதே — புருஷ꞉ ஜீவ꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞ꞉ போ⁴க்தா இதி பர்யாய꞉,
ஸுக²து³꞉கா²னாம்ʼ போ⁴க்³யானாம்ʼ போ⁴க்த்ருʼத்வே உபலப்³த்⁴ருʼத்வே ஹேது꞉ உச்யதே ॥
கத²ம்ʼ புன꞉ அனேன கார்யகரணகர்த்ருʼத்வேன ஸுக²து³꞉க²போ⁴க்த்ருʼத்வேன ச
ப்ரக்ருʼதிபுருஷயோ꞉ ஸம்ʼஸாரகாரணத்வமுச்யதே இதி, அத்ர உச்யதே —
கார்யகரணஸுக²து³꞉க²ரூபேண ஹேதுப²லாத்மனா ப்ரக்ருʼதே꞉ பரிணாமாபா⁴வே,
புருஷஸ்ய ச சேதனஸ்ய அஸதி தது³பலப்³த்⁴ருʼத்வே, குத꞉ ஸம்ʼஸார꞉
ஸ்யாத்? யதா³ புன꞉ கார்யகரணஸுக²து³꞉க²ஸ்வரூபேண ஹேதுப²லாத்மனா
பரிணதயா ப்ரக்ருʼத்யா போ⁴க்³யயா புருஷஸ்ய தத்³விபரீதஸ்ய போ⁴க்த்ருʼத்வேன
அவித்³யாரூப꞉ ஸம்ʼயோக³꞉ ஸ்யாத், ததா³ ஸம்ʼஸார꞉ ஸ்யாத் இதி । அத꞉ யத்
ப்ரக்ருʼதிபுருஷயோ꞉ கார்யகரணகர்த்ருʼத்வேன ஸுக²து³꞉க²போ⁴க்த்ருʼத்வேன
ச ஸம்ʼஸாரகாரணத்வமுக்தம், தத் யுக்தம் । க꞉ புன꞉ அயம்ʼ ஸம்ʼஸாரோ
நாம? ஸுக²து³꞉க²ஸம்போ⁴க³꞉ ஸம்ʼஸார꞉ । புருஷஸ்ய ச ஸுக²து³꞉கா²னாம்ʼ
ஸம்போ⁴க்த்ருʼத்வம்ʼ ஸம்ʼஸாரித்வமிதி ॥ யத் புருஷஸ்ய ஸுக²து³꞉கா²னாம்ʼ
போ⁴க்த்ருʼத்வம்ʼ ஸம்ʼஸாரித்வம்ʼ இதி உக்தம்ʼ தஸ்ய தத் கிந்நிமித்தமிதி உச்யதே —
புருஷ꞉ ப்ரக்ருʼதிஸ்தோ² ஹி பு⁴ங்க்தே ப்ரக்ருʼதிஜான்கு³ணான் ।
காரணம்ʼ கு³ணஸங்கோ³(அ)ஸ்ய ஸத³ஸத்³யோநிஜன்மஸு ॥ 13-21 ॥
புருஷ꞉ போ⁴க்தா ப்ரக்ருʼதிஸ்த²꞉ ப்ரக்ருʼதௌ அவித்³யாலக்ஷணாயாம்ʼ
கார்யகரணரூபேண பரிணதாயாம்ʼ ஸ்தி²த꞉ ப்ரக்ருʼதிஸ்த²꞉, ப்ரக்ருʼதிமாத்மத்வேன
க³த꞉ இத்யேதத், ஹி யஸ்மாத், தஸ்மாத் பு⁴ங்க்தே உபலப⁴தே இத்யர்த²꞉ ।
ப்ரக்ருʼதிஜான் ப்ரக்ருʼதித꞉ ஜாதான் ஸுக²து³꞉க²மோஹாகாராபி⁴வ்யக்தான் கு³ணான்
“ஸுகீ², து³꞉கீ², மூட⁴꞉, பண்டி³த꞉ அஹம்” இத்யேவம் । ஸத்யாமபி
அவித்³யாயாம்ʼ ஸுக²து³꞉க²மோஹேஷு கு³ணேஷு பு⁴ஜ்யமானேஷு ய꞉ ஸங்க³꞉ ஆத்மபா⁴வ꞉
ஸம்ʼஸாரஸ்ய ஸ꞉ ப்ரதா⁴னம்ʼ காரணம்ʼ ஜன்மன꞉, “ஸ꞉ யதா²காமோ ப⁴வதி
தத்க்ரதுர்ப⁴வதி” (ப்³ருʼ. உ. 4-4-5)இத்யாதி³ஶ்ருதே꞉ । ததே³தத் ஆஹ
— காரணம்ʼ ஹேது꞉ கு³ணஸங்க³꞉ கு³ணேஷு ஸங்க³꞉ அஸ்ய புருஷஸ்ய போ⁴க்து꞉
ஸத³ஸத்³யோநிஜன்மஸு, ஸத்யஶ்ச அஸத்யஶ்ச யோனய꞉ ஸத³ஸத்³யோனய꞉ தாஸு
ஸத³ஸத்³யோநிஷு ஜன்மானி ஸத³ஸத்³யோநிஜன்மானி, தேஷு ஸத³ஸத்³யோநிஜன்மஸு
விஷயபூ⁴தேஷு காரணம்ʼ கு³ணஸங்க³꞉ । அத²வா, ஸத³ஸத்³யோநிஜன்மஸு
அஸ்ய ஸம்ʼஸாரஸ்ய காரணம்ʼ கு³ணஸங்க³꞉ இதி ஸம்ʼஸாரபத³மத்⁴யாஹார்யம் ।
ஸத்³யோனய꞉ தே³வாதி³யோனய꞉; அஸத்³யோனய꞉ பஶ்வாதி³யோனய꞉ । ஸாமர்த்²யாத்
ஸத³ஸத்³யோனய꞉ மனுஷ்யயோனயோ(அ)பி அவிருத்³தா⁴꞉ த்³ரஷ்டவ்யா꞉ ॥ ஏதத் உக்தம்ʼ
ப⁴வதி — ப்ரக்ருʼதிஸ்த²த்வாக்²யா அவித்³யா, கு³ணேஷு ச ஸங்க³꞉ காம꞉,
ஸம்ʼஸாரஸ்ய காரணமிதி । தச்ச பரிவர்ஜனாய உச்யதே । அஸ்ய ச
நிவ்ருʼத்திகாரணம்ʼ ஜ்ஞானவைராக்³யே ஸஸந்ந்யாஸே கீ³தாஶாஸ்த்ரே ப்ரஸித்³த⁴ம் ।
தச்ச ஜ்ஞானம்ʼ புரஸ்தாத் உபன்யஸ்தம்ʼ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞவிஷயம்
“யஜ்ஜ்ஞாத்வாம்ருʼதமஶ்னுதே” (ப⁴. கீ³. 13-12) இதி । உக்தம்ʼ ச
அன்யாபோஹேன அதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாரோபேண ச ॥ தஸ்யைவ புன꞉ ஸாக்ஷாத் நிர்தே³ஶ꞉
க்ரியதே —
உபத்³ரஷ்டானுமந்தா ச ப⁴ர்தா போ⁴க்தா மஹேஶ்வர꞉ ।
பரமாத்மேதி சாப்யுக்தோ தே³ஹே(அ)ஸ்மின்புருஷ꞉ பர꞉ ॥ 13-22 ॥
உபத்³ரஷ்டா ஸமீபஸ்த²꞉ ஸன் த்³ரஷ்டா ஸ்வயம்ʼ அவ்யாப்ருʼத꞉ । யதா²
ருʼத்விக்³யஜமானேஷு யஜ்ஞகர்மவ்யாப்ருʼதேஷு தடஸ்த²꞉ அன்ய꞉ அவ்யாப்ருʼத꞉
யஜ்ஞவித்³யாகுஶல꞉ ருʼத்விக்³யஜமாநவ்யாபாரகு³ணதோ³ஷாணாம்ʼ ஈக்ஷிதா,
தத்³வச்ச கார்யகரணவ்யாபாரேஷு அவ்யாப்ருʼத꞉ அன்ய꞉ தத்³விலக்ஷண꞉ தேஷாம்ʼ
கார்யகரணானாம்ʼ ஸவ்யாபாராணாம்ʼ ஸாமீப்யேன த்³ரஷ்டா உபத்³ரஷ்டா । அத²வா,
தே³ஹசக்ஷுர்மனோபு³த்³த்⁴யாத்மான꞉ த்³ரஷ்டார꞉, தேஷாம்ʼ பா³ஹ்ய꞉ த்³ரஷ்டா தே³ஹ꞉,
தத꞉ ஆரப்⁴ய அந்தரதமஶ்ச ப்ரத்யக் ஸமீபே ஆத்மா த்³ரஷ்டா, யத꞉ பர꞉
அந்தரதம꞉ நாஸ்தி த்³ரஷ்டா; ஸ꞉ அதிஶயஸாமீப்யேன த்³ரஷ்ட்ருʼத்வாத் உபத்³ரஷ்டா
ஸ்யாத் । யஜ்ஞோபத்³ரஷ்ட்ருʼவத்³வா ஸர்வவிஷயீகரணாத் உபத்³ரஷ்டா । அனுமந்தா
ச, அனுமோத³னம்ʼ அனுமனனம்ʼ குர்வத்ஸு தத்க்ரியாஸு பரிதோஷ꞉, தத்கர்தா
அனுமந்தா ச । அத²வா, அனுமந்தா, கார்யகரணப்ரவ்ருʼத்திஷு ஸ்வயம்ʼ
அப்ரவ்ருʼத்தோ(அ)பி ப்ரவ்ருʼத்த இவ தத³னுகூல꞉ விபா⁴வ்யதே, தேன அனுமந்தா ।
அத²வா, ப்ரவ்ருʼத்தான் ஸ்வவ்யாபாரேஷு தத்ஸாக்ஷிபூ⁴த꞉ கதா³சித³பி ந
நிவாரயதி இதி அனுமந்தா । ப⁴ர்தா, ப⁴ரணம்ʼ நாம தே³ஹேந்த்³ரியமனோபு³த்³தீ⁴னாம்ʼ
ஸம்ʼஹதானாம்ʼ சைதன்யாத்மபாரார்த்²யேன நிமித்தபூ⁴தேன சைதன்யாபா⁴ஸானாம்ʼ
யத் ஸ்வரூபதா⁴ரணம், தத் சைதன்யாத்மக்ருʼதமேவ இதி ப⁴ர்தா ஆத்மா
இதி உச்யதே । போ⁴க்தா, அக்³ன்யுஷ்ணவத் நித்யசைதன்யஸ்வரூபேண பு³த்³தே⁴꞉
ஸுக²து³꞉க²மோஹாத்மகா꞉ ப்ரத்யயா꞉ ஸர்வவிஷயவிஷயா꞉ சைதன்யாத்மக்³ரஸ்தா
இவ ஜாயமானா꞉ விப⁴க்தா꞉ விபா⁴வ்யந்தே இதி போ⁴க்தா ஆத்மா உச்யதே ।
மஹேஶ்வர꞉, ஸர்வாத்மத்வாத் ஸ்வதந்த்ரத்வாச்ச மஹான் ஈஶ்வரஶ்ச இதி
மஹேஶ்வர꞉ । பரமாத்மா, தே³ஹாதீ³னாம்ʼ பு³த்³த்⁴யந்தானாம்ʼ ப்ரத்யகா³த்மத்வேன
கல்பிதானாம்ʼ அவித்³யயா பரம꞉ உபத்³ரஷ்ட்ருʼத்வாதி³லக்ஷண꞉ ஆத்மா இதி பரமாத்மா ।
ஸ꞉ அத꞉ “பரமாத்மா” இத்யனேன ஶப்³தே³ன ச அபி உக்த꞉ கதி²த꞉
ஶ்ருதௌ । க்வ அஸௌ? அஸ்மின் தே³ஹே புருஷ꞉ பர꞉ அவ்யக்தாத், “உத்தம꞉
புருஷஸ்த்வன்ய꞉ பரமாத்மேத்யுதா³ஹ்ருʼத꞉” (ப⁴. கீ³. 15-17)
இதி ய꞉ வக்ஷ்யமாண꞉ ॥ “க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ சாபி மாம்ʼ வித்³தி⁴”
(ப⁴. கீ³. 13-2) இதி உபன்யஸ்த꞉ வ்யாக்²யாய உபஸம்ʼஹ்ருʼதஶ்ச, தமேதம்ʼ
யதோ²க்தலக்ஷணம்ʼ ஆத்மானம்ʼ —
ய ஏவம்ʼ வேத்தி புருஷம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ச கு³ணை꞉ ஸஹ ।
ஸர்வதா² வர்தமானோ(அ)பி ந ஸ பூ⁴யோ(அ)பி⁴ஜாயதே ॥ 13-23 ॥
ய꞉ ஏவம்ʼ யதோ²க்தப்ரகாரேண வேத்தி புருஷம்ʼ ஸாக்ஷாத் அஹமிதி ப்ரக்ருʼதிம்ʼ
ச யதோ²க்தாம்ʼ அவித்³யாலக்ஷணாம்ʼ கு³ணை꞉ ஸ்வவிகாரை꞉ ஸஹ நிவர்திதாம்ʼ
அபா⁴வம்ʼ ஆபாதி³தாம்ʼ வித்³யயா, ஸர்வதா² ஸர்வப்ரகாரேண வர்தமானோ(அ)பி ஸ꞉
பூ⁴ய꞉ புன꞉ பதிதே அஸ்மின் வித்³வச்ச²ரீரே தே³ஹாந்தராய ந அபி⁴ஜாயதே
ந உத்பத்³யதே, தே³ஹாந்தரம்ʼ ந க்³ருʼஹ்ணாதி இத்யர்த²꞉ । அபிஶப்³தா³த்
கிமு வக்தவ்யம்ʼ ஸ்வவ்ருʼத்தஸ்தோ² ந ஜாயதே இதி அபி⁴ப்ராய꞉ ॥ நனு,
யத்³யபி ஜ்ஞானோத்பத்த்யனந்தரம்ʼ புனர்ஜன்மாபா⁴வ உக்த꞉, ததா²பி ப்ராக்
ஜ்ஞானோத்பத்தே꞉ க்ருʼதானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ உத்தரகாலபா⁴வினாம்ʼ ச, யானி ச
அதிக்ராந்தானேகஜன்மக்ருʼதானி தேஷாம்ʼ ச, ப²லமத³த்த்வா நாஶோ ந யுக்த
இதி, ஸ்யு꞉ த்ரீணி ஜன்மானி, க்ருʼதவிப்ரணாஶோ ஹி ந யுக்த இதி, யதா²
ப²லே ப்ரவ்ருʼத்தானாம் ஆரப்³த⁴ஜன்மனாம்ʼ கர்மணாம் । ந ச கர்மணாம்ʼ விஶேஷ꞉
அவக³ம்யதே । தஸ்மாத் த்ரிப்ரகாராண்யபி கர்மாணி த்ரீணி ஜன்மானி ஆரபே⁴ரன்;
ஸம்ʼஹதானி வா ஸர்வாணி ஏகம்ʼ ஜன்ம ஆரபே⁴ரன் । அன்யதா² க்ருʼதவிநாஶே
ஸதி ஸர்வத்ர அநாஶ்வாஸப்ரஸங்க³꞉, ஶாஸ்த்ரானர்த²க்யம்ʼ ச ஸ்யாத் ।
இத்யத꞉ இத³மயுக்தமுக்தம்ʼ “ந ஸ பூ⁴யோ(அ)பி⁴ஜாயதே” இதி । ந;
“க்ஷீயந்தே சாஸ்ய கர்மாணி” (மு. உ. 2-2-9) “ப்³ரஹ்ம
வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி” (மு. உ. 3-2-9) “தஸ்ய தாவதே³வ
சிரம்” (சா². உ. 6-14-2)“இஷீகாதூலவத் ஸர்வாணி கர்மாணி
ப்ரதூ³யந்தே” (சா². உ. 5-24-3) இத்யாதி³ஶ்ருதிஶதேப்⁴ய꞉ உக்தோ
விது³ஷ꞉ ஸர்வகர்மதா³ஹ꞉ । இஹாபி ச உக்த꞉ “யதை²தா⁴ம்ʼஸி”
(ப⁴. கீ³. 4-37) இத்யாதி³னா ஸர்வகர்மதா³ஹ꞉, வக்ஷ்யதி ச ।
உபபத்தேஶ்ச — அவித்³யாகாமக்லேஶபீ³ஜநிமித்தானி ஹி கர்மாணி
ஜன்மாந்தராங்குரம்ʼ ஆரப⁴ந்தே; இஹாபி ச “ஸாஹங்காராபி⁴ஸந்தீ⁴னி
கர்மாணி ப²லாரம்ப⁴காணி, ந இதராணி” இதி தத்ர தத்ர ப⁴க³வதா
உக்தம் । ”பீ³ஜான்யக்³ன்யுபத³க்³தா⁴னி ந ரோஹந்தி யதா² புன꞉ ।
ஜ்ஞானத³க்³தை⁴ஸ்ததா² க்லேஶைர்னாத்மா ஸம்பத்³யதே புன꞉” (மோ. 211-17)
இதி ச । அஸ்து தாவத் ஜ்ஞானோத்பத்த்யுத்தரகாலக்ருʼதானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ
ஜ்ஞானேன தா³ஹ꞉ ஜ்ஞானஸஹபா⁴வித்வாத் । ந து இஹ ஜன்மனி ஜ்ஞானோத்பத்தே꞉
ப்ராக் க்ருʼதானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ அதீதஜன்மக்ருʼதானாம்ʼ ச தா³ஹ꞉ யுக்த꞉ ।
ந; “ஸர்வகர்மாணி” (ப⁴. கீ³. 4-37) இதி விஶேஷணாத் ।
ஜ்ஞானோத்தரகாலபா⁴விநாமேவ ஸர்வகர்மணாம்ʼ இதி சேத், ந; ஸங்கோசே
காரணானுபபத்தே꞉ । யத்து உக்தம்ʼ “யதா² வர்தமானஜன்மாரம்ப⁴காணி
கர்மாணி ந க்ஷீயந்தே ப²லதா³னாய ப்ரவ்ருʼத்தான்யேவ ஸத்யபி ஜ்ஞானே,
ததா² அனாரப்³த⁴ப²லாநாமபி கர்மணாம்ʼ க்ஷயோ ந யுக்த꞉” இதி,
தத் அஸத் । கத²ம்? தேஷாம்ʼ முக்தேஷுவத் ப்ரவ்ருʼத்தப²லத்வாத் । யதா²
பூர்வம்ʼ லக்ஷ்யவேதா⁴ய முக்த꞉ இஷு꞉ த⁴னுஷ꞉ லக்ஷ்யவேதோ⁴த்தரகாலமபி
ஆரப்³த⁴வேக³க்ஷயாத் பதனேனைவ நிவர்ததே, ஏவம்ʼ ஶரீராரம்ப⁴கம்ʼ கர்ம
ஶரீரஸ்தி²திப்ரயோஜனே நிவ்ருʼத்தே(அ)பி, ஆ ஸம்ʼஸ்காரவேக³க்ஷயாத் பூர்வவத்
வர்ததே ஏவ । யதா² ஸ ஏவ இஷு꞉ ப்ரவ்ருʼத்திநிமித்தானாரப்³த⁴வேக³ஸ்து
அமுக்தோ த⁴னுஷி ப்ரயுக்தோ(அ)பி உபஸம்ʼஹ்ரியதே, ததா² அனாரப்³த⁴ப²லானி
கர்மாணி ஸ்வாஶ்ரயஸ்தா²ன்யேவ ஜ்ஞானேன நிர்பீ³ஜீக்ரியந்தே இதி, பதிதே அஸ்மின்
வித்³வச்ச²ரீரே “ந ஸ பூ⁴யோ(அ)பி⁴ஜாயதே” இதி யுக்தமேவ உக்தமிதி
ஸித்³த⁴ம் ॥ அத்ர ஆத்மத³ர்ஶனே உபாயவிகல்பா꞉ இமே த்⁴யாநாத³ய꞉ உச்யந்தே —
த்⁴யானேனாத்மனி பஶ்யந்தி கேசிதா³த்மானமாத்மனா ।
அன்யே ஸாங்க்²யேன யோகே³ன கர்மயோகே³ன சாபரே ॥ 13-24 ॥
த்⁴யானேன, த்⁴யானம்ʼ நாம ஶப்³தா³தி³ப்⁴யோ விஷயேப்⁴ய꞉ ஶ்ரோத்ராதீ³னி கரணானி மனஸி
உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய, மனஶ்ச ப்ரத்யக்சேதயிதரி, ஏகாக்³ரதயா யத் சிந்தனம்ʼ
தத் த்⁴யானம்; ததா², த்⁴யாயதீவ ப³க꞉, த்⁴யாயதீவ ப்ருʼதி²வீ, த்⁴யாயந்தீவ
பர்வதா꞉ இதி உபமோபாதா³னாத் । தைலதா⁴ராவத் ஸந்தத꞉ அவிச்சி²ன்னப்ரத்யயோ
த்⁴யானம்; தேன த்⁴யானேன ஆத்மனி பு³த்³தௌ⁴ பஶ்யந்தி ஆத்மானம்ʼ ப்ரத்யக்சேதனம்
ஆத்மனா ஸ்வேனைவ ப்ரத்யக்சேதனேன த்⁴யானஸம்ʼஸ்க்ருʼதேன அந்த꞉கரணேன கேசித்
யோகி³ன꞉ । அன்யே ஸாங்க்²யேன யோகே³ன, ஸாங்க்²யம்ʼ நாம “இமே ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ʼஸி
கு³ணா꞉ மயா த்³ருʼஶ்யா அஹம்ʼ தேப்⁴யோ(அ)ன்ய꞉ தத்³வ்யாபாரஸாக்ஷிபூ⁴த꞉ நித்ய꞉
கு³ணவிலக்ஷண꞉ ஆத்மா” இதி சிந்தனம்ʼ ஏஷ꞉ ஸாங்க்²யோ யோக³꞉, தேன
“பஶ்யந்தி ஆத்மானமாத்மனா” இதி வர்ததே । கர்மயோகே³ன, கர்மைவ யோக³꞉,
ஈஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா அனுஷ்டீ²யமானம்ʼ க⁴டனரூபம்ʼ யோகா³ர்த²த்வாத் யோக³꞉ உச்யதே
கு³ணத꞉; தேன ஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜ்ஞானோத்பத்தித்³வாரேண ச அபரே ॥
அன்யே த்வேவமஜானந்த꞉ ஶ்ருத்வான்யேப்⁴ய உபாஸதே ।
தே(அ)பி சாதிதரந்த்யேவ ம்ருʼத்யும்ʼ ஶ்ருதிபராயணா꞉ ॥ 13-25 ॥
அன்யே து ஏஷு விகல்பேஷு அன்யதமேனாபி ஏவம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ ஆத்மானம்ʼ அஜானந்த꞉
அன்யேப்⁴ய꞉ ஆசார்யேப்⁴ய꞉ ஶ்ருத்வா “இத³மேவ சிந்தயத”
இதி உக்தா꞉ உபாஸதே ஶ்ரத்³த³தா⁴னா꞉ ஸந்த꞉ சிந்தயந்தி । தே(அ)பி ச
அதிதரந்த்யேவ அதிக்ராமந்த்யேவ ம்ருʼத்யும், ம்ருʼத்யுயுக்தம்ʼ ஸம்ʼஸாரம்ʼ
இத்யேதத் । ஶ்ருதிபராயணா꞉ ஶ்ருதி꞉ ஶ்ரவணம்ʼ பரம்ʼ அயனம்ʼ க³மனம்ʼ
மோக்ஷமார்க³ப்ரவ்ருʼத்தௌ பரம்ʼ ஸாத⁴னம்ʼ யேஷாம்ʼ தே ஶ்ருதிபராயணா꞉;
கேவலபரோபதே³ஶப்ரமாணா꞉ ஸ்வயம்ʼ விவேகரஹிதா꞉ இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । கிமு
வக்தவ்யம்ʼ ப்ரமாணம்ʼ ப்ரதி ஸ்வதந்த்ரா꞉ விவேகின꞉ ம்ருʼத்யும்ʼ அதிதரந்தி இதி
அபி⁴ப்ராய꞉ ॥ க்ஷேத்ரஜ்ஞேஶ்வரைகத்வவிஷயம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ மோக்ஷஸாத⁴னம்
“யஜ்ஜ்ஞாத்வாம்ருʼதமஶ்னுதே” (ப⁴. கீ³. 13-12)இத்யுக்தம்,
தத் கஸ்மாத் ஹேதோரிதி, தத்³தே⁴துப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ ஶ்லோக꞉ ஆரப்⁴யதே —
யாவத்ஸஞ்ஜாயதே கிஞ்சித்ஸத்த்வம்ʼ ஸ்தா²வரஜங்க³மம் ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ʼயோகா³த்தத்³வித்³தி⁴ ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ 13-26 ॥
யாவத் யத் கிஞ்சித் ஸஞ்ஜாயதே ஸமுத்பத்³யதே ஸத்த்வம்ʼ வஸ்து; கிம்
அவிஶேஷேண? நேத்யாஹ — ஸ்தா²வரஜங்க³மம்ʼ ஸ்தா²வரம்ʼ ஜங்க³மம்ʼ
ச க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ʼயோகா³த் தத் ஜாயதே இத்யேவம்ʼ வித்³தி⁴ ஜானீஹி
ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ க꞉ புன꞉ அயம்ʼ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ ஸம்ʼயோக³꞉
அபி⁴ப்ரேத꞉? ந தாவத் ரஜ்ஜ்வேவ க⁴டஸ்ய அவயவஸம்ʼஶ்லேஷத்³வாரக꞉
ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷ꞉ ஸம்ʼயோக³꞉ க்ஷேத்ரேண க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஸம்ப⁴வதி,
ஆகாஶவத் நிரவயவத்வாத் । நாபி ஸமவாயலக்ஷண꞉ தந்துபடயோரிவ
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ இதரேதரகார்யகாரணபா⁴வானப்⁴யுபக³மாத்
இதி, உச்யதே — க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ விஷயவிஷயிணோ꞉
பி⁴ன்னஸ்வபா⁴வயோ꞉ இதரேதரதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸலக்ஷண꞉ ஸம்ʼயோக³꞉
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்வரூப-விவேகாபா⁴வநிப³ந்த⁴ன꞉, ரஜ்ஜுஶுக்திகாதீ³னாம்ʼ
தத்³விவேகஜ்ஞாநாபா⁴வாத் அத்⁴யாரோபிதஸர்பரஜதாதி³ஸம்ʼயோக³வத் । ஸ꞉ அயம்ʼ
அத்⁴யாஸஸ்வரூப꞉ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ʼயோக³꞉ மித்²யாஜ்ஞானலக்ஷண꞉ ।
யதா²ஶாஸ்த்ரம்ʼ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணபே⁴த³பரிஜ்ஞானபூர்வகம்ʼ ப்ராக்
த³ர்ஶிதரூபாத் க்ஷேத்ராத் முஞ்ஜாதி³வ இஷீகாம்ʼ யதோ²க்தலக்ஷணம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ
ப்ரவிப⁴ஜ்ய “ந ஸத்தன்னாஸது³ச்யதே” (ப⁴. கீ³. 13-12)
இத்யனேன நிரஸ்தஸர்வோபாதி⁴விஶேஷம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ ப்³ரஹ்மஸ்வரூபேண ய꞉ பஶ்யதி,
க்ஷேத்ரம்ʼ ச மாயாநிர்மிதஹஸ்திஸ்வப்னத்³ருʼஷ்டவஸ்துக³ந்த⁴ர்வநக³ராதி³வத்
“அஸதே³வ ஸதி³வ அவபா⁴ஸதே” இதி ஏவம்ʼ நிஶ்சிதவிஜ்ஞான꞉ ய꞉,
தஸ்ய யதோ²க்தஸம்யக்³த³ர்ஶனவிரோதா⁴த் அபக³ச்ச²தி மித்²யாஜ்ஞானம் ।
தஸ்ய ஜன்மஹேதோ꞉ அபக³மாத் “ய ஏவம்ʼ வேத்தி புருஷம்ʼ ப்ரக்ருʼதிம்ʼ ச
கு³ணை꞉ ஸஹ” (ப⁴. கீ³. 13-23) இத்யனேன “வித்³வான் பூ⁴ய꞉ ந
அபி⁴ஜாயதே” இதி யத் உக்தம், தத் உபபன்னமுக்தம் ॥ “ந ஸ
பூ⁴யோ(அ)பி⁴ஜாயதே” (ப⁴. கீ³. 13-23) இதி ஸம்யக்³த³ர்ஶனப²லம்
அவித்³யாதி³ஸம்ʼஸாரபீ³ஜநிவ்ருʼத்தித்³வாரேண ஜன்மபா⁴வ꞉ உக்த꞉ । ஜன்மகாரணம்ʼ ச
அவித்³யாநிமித்தக꞉ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ʼயோக³꞉ உக்த꞉; அத꞉ தஸ்யா꞉ அவித்³யாயா꞉
நிவர்தகம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ உக்தமபி புன꞉ ஶப்³தா³ந்தரேண உச்யதே —
ஸமம்ʼ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு திஷ்ட²ந்தம்ʼ பரமேஶ்வரம் ।
வினஶ்யத்ஸ்வவினஶ்யந்தம்ʼ ய꞉ பஶ்யதி ஸ பஶ்யதி ॥ 13-27 ॥
ஸமம்ʼ நிர்விஶேஷம்ʼ திஷ்ட²ந்தம்ʼ ஸ்தி²திம்ʼ குர்வந்தம்; க்வ? ஸர்வேஷு
ஸமஸ்தேஷு பூ⁴தேஷு ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தா²வராந்தேஷு ப்ராணிஷு; கம்? பரமேஶ்வரம்ʼ
தே³ஹேந்த்³ரியமனோபு³த்³த்⁴யவ்யக்தாத்மன꞉ அபேக்ஷ்ய பரமேஶ்வர꞉, தம்ʼ ஸர்வேஷு
பூ⁴தேஷு ஸமம்ʼ திஷ்ட²ந்தம் । தானி விஶிநஷ்டி வினஶ்யத்ஸு இதி,
தம்ʼ ச பரமேஶ்வரம்ʼ அவினஶ்யந்தம்ʼ இதி, பூ⁴தானாம்ʼ பரமேஶ்வரஸ்ய
ச அத்யந்தவைலக்ஷண்யப்ரத³ர்ஶனார்த²ம் । கத²ம்? ஸர்வேஷாம்ʼ ஹி
பா⁴வவிகாராணாம்ʼ ஜனிலக்ஷண꞉ பா⁴வவிகாரோ மூலம்; ஜன்மோத்தரகாலபா⁴வின꞉
அன்யே ஸர்வே பா⁴வவிகாரா꞉ விநாஶாந்தா꞉; விநாஶாத் பரோ ந கஶ்சித் அஸ்தி
பா⁴வவிகார꞉, பா⁴வாபா⁴வாத் । ஸதி ஹி த⁴ர்மிணி த⁴ர்மா꞉ ப⁴வந்தி ।
அத꞉ அந்த்யபா⁴வவிகாராபா⁴வானுவாதே³ன பூர்வபா⁴வின꞉ ஸர்வே பா⁴வவிகாரா꞉
ப்ரதிஷித்³தா⁴꞉ ப⁴வந்தி ஸஹ கார்யை꞉ । தஸ்மாத் ஸர்வபூ⁴தை꞉ வைலக்ஷண்யம்ʼ
அத்யந்தமேவ பரமேஶ்வரஸ்ய ஸித்³த⁴ம், நிர்விஶேஷத்வம்ʼ ஏகத்வம்ʼ ச । ய꞉
ஏவம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ பரமேஶ்வரம்ʼ பஶ்யதி, ஸ꞉ பஶ்யதி ॥ நனு ஸர்வோ(அ)பி
லோக꞉ பஶ்யதி, கிம்ʼ விஶேஷணேன இதி । ஸத்யம்ʼ பஶ்யதி; கிம்ʼ து விபரீதம்ʼ
பஶ்யதி । அத꞉ விஶிநஷ்டி — ஸ ஏவ பஶ்யதீதி । யதா² திமிரத்³ருʼஷ்டி꞉
அனேகம்ʼ சந்த்³ரம்ʼ பஶ்யதி, தமபேக்ஷ்ய ஏகசந்த்³ரத³ர்ஶீ விஶிஷ்யதே —
ஸ ஏவ பஶ்யதீதி; ததா² இஹாபி ஏகம்ʼ அவிப⁴க்தம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ ஆத்மானம்ʼ ய꞉
பஶ்யதி, ஸ꞉ விப⁴க்தானேகாத்மவிபரீதத³ர்ஶிப்⁴ய꞉ விஶிஷ்யதே — ஸ
ஏவ பஶ்யதீதி । இதரே பஶ்யந்தோ(அ)பி ந பஶ்யந்தி, விபரீதத³ர்ஶித்வாத்
அனேகசந்த்³ரத³ர்ஶிவத் இத்யர்த²꞉ ॥ யதோ²க்தஸ்ய ஸம்யக்³த³ர்ஶனஸ்ய
ப²லவசனேன ஸ்துதி꞉ கர்தவ்யா இதி ஶ்லோக꞉ ஆரப்⁴யதே —
ஸமம்ʼ பஶ்யன்ஹி ஸர்வத்ர ஸமவஸ்தி²தமீஶ்வரம் ।
ந ஹினஸ்த்யாத்மனாத்மானம்ʼ ததோ யாதி பராம்ʼ க³திம் ॥ 13-28 ॥
ஸமம்ʼ பஶ்யன் உபலப⁴மான꞉ ஹி யஸ்மாத் ஸர்வத்ர ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸமவஸ்தி²தம்ʼ
துல்யதயா அவஸ்தி²தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ அதீதானந்தரஶ்லோகோக்தலக்ஷணமித்யர்த²꞉ ।
ஸமம்ʼ பஶ்யன் கிம்? ந ஹினஸ்தி ஹிம்ʼஸாம்ʼ ந கரோதி ஆத்மனா ஸ்வேனைவ ஸ்வமாத்மானம் ।
தத꞉ தத³ஹிம்ʼஸனாத் யாதி பராம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ க³திம்ʼ மோக்ஷாக்²யாம் ॥ நனு
நைவ கஶ்சித் ப்ராணீ ஸ்வயம்ʼ ஸ்வம்ʼ ஆத்மானம்ʼ ஹினஸ்தி । கத²ம்ʼ உச்யதே அப்ராப்தம்ʼ
“ந ஹினஸ்தி” இதி? யதா² ”ந ப்ருʼதி²வ்யாமக்³நிஶ்சேதவ்யோ
நாந்தரிக்ஷே” (தை. ஸம்ʼ. 5-2-7) இத்யாதி³ । நைஷ தோ³ஷ꞉,
அஜ்ஞானாம்ʼ ஆத்மதிரஸ்கரணோபபத்தே꞉ । ஸர்வோ ஹி அஜ்ஞ꞉ அத்யந்தப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ
ஸாக்ஷாத் அபரோக்ஷாத் ஆத்மானம்ʼ திரஸ்க்ருʼத்ய அனாத்மானம்ʼ ஆத்மத்வேன பரிக்³ருʼஹ்ய,
தமபி த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ க்ருʼத்வா உபாத்தம்ʼ ஆத்மானம்ʼ ஹத்வா அன்யம்ʼ ஆத்மானம்ʼ உபாத³த்தே
நவம்ʼ தம்ʼ சைவம்ʼ ஹத்வா அன்யமேவ தமபி ஹத்வா அன்யம்ʼ இத்யேவம்ʼ உபாத்தமுபாத்தம்ʼ
ஆத்மானம்ʼ ஹந்தி, இதி ஆத்மஹா ஸர்வ꞉ அஜ்ஞ꞉ । யஸ்து பரமார்தா²த்மா, அஸாவபி
ஸர்வதா³ அவித்³யயா ஹத இவ, வித்³யமானப²லாபா⁴வாத், இதி ஸர்வே ஆத்மஹன꞉
ஏவ அவித்³வாம்ʼஸ꞉ । யஸ்து இதர꞉ யதோ²க்தாத்மத³ர்ஶீ, ஸ꞉ உப⁴யதா²பி ஆத்மனா
ஆத்மானம்ʼ ந ஹினஸ்தி ந ஹந்தி । தத꞉ யாதி பராம்ʼ க³திம் யதோ²க்தம்ʼ ப²லம்ʼ
தஸ்ய ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥ ஸர்வபூ⁴தஸ்த²ம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ ஸமம்ʼ பஶ்யன்
“ந ஹினஸ்தி ஆத்மனா ஆத்மானம்” இதி உக்தம் । தத் அனுபபன்னம்ʼ
ஸ்வகு³ணகர்மவைலக்ஷண்யபே⁴த³பி⁴ன்னேஷு ஆத்மஸு, இத்யேதத் ஆஶங்க்ய ஆஹ —
ப்ரக்ருʼத்யைவ ச கர்மாணி க்ரியமாணானி ஸர்வஶ꞉ ।
ய꞉ பஶ்யதி ததா²த்மானமகர்தாரம்ʼ ஸ பஶ்யதி ॥ 13-29 ॥
ப்ரக்ருʼத்யா ப்ரக்ருʼதி꞉ ப⁴க³வத꞉ மாயா த்ரிகு³ணாத்மிகா, “மாயாம்ʼ
து ப்ரக்ருʼதிம்ʼ வித்³யாத்” (ஶ்வே. உ. 4-10) இதி மந்த்ரவர்ணாத்,
தயா ப்ரக்ருʼத்யைவ ச ந அன்யேன மஹதா³தி³கார்யகாரணாகாரபரிணதயா
கர்மாணி வாங்மன꞉காயாரப்⁴யாணி க்ரியமாணானி நிர்வர்த்யமானானி ஸர்வஶ꞉
ஸர்வப்ரகாரை꞉ ய꞉ பஶ்யதி உபலப⁴தே, ததா² ஆத்மானம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ
அகர்தாரம்ʼ ஸர்வோபாதி⁴விவர்ஜிதம்ʼ ஸ꞉ பஶ்யதி, ஸ꞉ பரமார்த²த³ர்ஶீ
இத்யபி⁴ப்ராய꞉; நிர்கு³ணஸ்ய அகர்து꞉ நிர்விஶேஷஸ்ய ஆகாஶஸ்யேவ பே⁴தே³
ப்ரமாணானுபபத்தி꞉ இத்யர்த²꞉ ॥ புனரபி ததே³வ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ
ஶப்³தா³ந்தரேண ப்ரபஞ்சயதி —
யதா³ பூ⁴தப்ருʼத²க்³பா⁴வமேகஸ்த²மனுபஶ்யதி ।
தத ஏவ ச விஸ்தாரம்ʼ ப்³ரஹ்ம ஸம்பத்³யதே ததா³ ॥ 13-30 ॥
யதா³ யஸ்மின் காலே பூ⁴தப்ருʼத²க்³பா⁴வம்ʼ பூ⁴தானாம்ʼ ப்ருʼத²க்³பா⁴வம்ʼ ப்ருʼத²க்த்வம்
ஏகஸ்மின் ஆத்மனி ஸ்தி²தம்ʼ ஏகஸ்த²ம்ʼ அனுபஶ்யதி ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶம்,
அனு ஆத்மானம்ʼ ப்ரத்யக்ஷத்வேன பஶ்யதி “ஆத்மைவ இத³ம்ʼ ஸர்வம்”
(சா². உ. 7-25-2) இதி, தத ஏவ ச தஸ்மாதே³வ ச விஸ்தாரம்ʼ உத்பத்திம்ʼ
விகாஸம்ʼ “ஆத்மத꞉ ப்ராண ஆத்மத ஆஶா ஆத்மத꞉ ஸ்மர ஆத்மத ஆகாஶ
ஆத்மதஸ்தேஜ ஆத்மத ஆப ஆத்மத ஆவிர்பா⁴வதிரோபா⁴வாவாத்மதோ(அ)ன்னம்”
(சா². உ. 7-26-1) இத்யேவமாதி³ப்ரகாரை꞉ விஸ்தாரம்ʼ யதா³ பஶ்யதி, ப்³ரஹ்ம
ஸம்பத்³யதே ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி ததா³ தஸ்மின் காலே இத்யர்த²꞉ ॥ ஏகஸ்ய ஆத்மான꞉
ஸர்வதே³ஹாத்மத்வே தத்³தோ³ஷஸம்ப³ந்தே⁴ ப்ராப்தே, இத³ம்ʼ உச்யதே —
அநாதி³த்வாந்நிர்கு³ணத்வாத்பரமாத்மாயமவ்யய꞉ ।
ஶரீரஸ்தோ²(அ)பி கௌந்தேய ந கரோதி ந லிப்யதே ॥ 13-31 ॥
அநாதி³த்வாத் அநாதே³꞉ பா⁴வ꞉ அநாதி³த்வம், ஆதி³꞉ காரணம், தத் யஸ்ய
நாஸ்தி தத் ஆநாதி³ । யத்³தி⁴ ஆதி³மத் தத் ஸ்வேன ஆத்மனா வ்யேதி; அயம்ʼ து
அநாதி³த்வாத் நிரவயவ இதி க்ருʼத்வா ந வ்யேதி । ததா² நிர்கு³ணத்வாத் ।
ஸகு³ணோ ஹி கு³ணவ்யயாத் வ்யேதி; அயம்ʼ து நிர்கு³ணத்வாச்ச ந வ்யேதி; இதி
பரமாத்மா அயம்ʼ அவ்யய꞉; ந அஸ்ய வ்யயோ வித்³யதே இதி அவ்யய꞉ । யத
ஏவமத꞉ ஶரீரஸ்தோ²(அ)பி, ஶரீரேஷு ஆத்மன꞉ உபலப்³தி⁴꞉ ப⁴வதீதி
ஶரீரஸ்த²꞉ உச்யதே; ததா²பி ந கரோதி । தத³கரணாதே³வ தத்ப²லேன
ந லிப்யதே । யோ ஹி கர்தா, ஸ꞉ கர்மப²லேன லிப்யதே । அயம்ʼ து அகர்தா,
அத꞉ ந ப²லேன லிப்யதே இத்யர்த²꞉ ॥ க꞉ புன꞉ தே³ஹேஷு கரோதி லிப்யதே
ச? யதி³ தாவத் அன்ய꞉ பரமாத்மனோ தே³ஹீ கரோதி லிப்யதே ச, தத꞉ இத³ம்ʼ
அனுபபன்னம் உக்தம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞேஶ்வரைகத்வம்ʼ “க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ சாபி
மாம்ʼ வித்³தி⁴” (ப⁴. கீ³. 13-2) இத்யாதி³ । அத² நாஸ்தி ஈஶ்வராத³ன்யோ
தே³ஹீ, க꞉ கரோதி லிப்யதே ச? இதி வாச்யம்; பரோ வா நாஸ்தி இதி ஸர்வதா²
து³ர்விஜ்ஞேயம்ʼ து³ர்வாச்யம்ʼ ச இதி ப⁴க³வத்ப்ரோக்தம்ʼ ஔபநிஷத³ம்ʼ த³ர்ஶனம்ʼ
பரித்யக்தம்ʼ வைஶேஷிகை꞉ ஸாங்க்²யார்ஹதபௌ³த்³தை⁴ஶ்ச । தத்ர அயம்ʼ
பரிஹாரோ ப⁴க³வதா ஸ்வேனைவ உக்த꞉ “ஸ்வபா⁴வஸ்து ப்ரவர்ததே”
(ப⁴. கீ³. 5-14)இதி । அவித்³யாமாத்ரஸ்வபா⁴வோ ஹி கரோதி லிப்யதே இதி
வ்யவஹாரோ ப⁴வதி, ந து பரமார்த²த ஏகஸ்மின் பரமாத்மனி தத் அஸ்தி ।
அத꞉ ஏதஸ்மின் பரமார்த²ஸாங்க்²யத³ர்ஶனே ஸ்தி²தானாம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²னாம்ʼ
பரமஹம்ʼஸபரிவ்ராஜகானாம்ʼ திரஸ்க்ருʼதாவித்³யாவ்யவஹாராணாம்ʼ கர்மாதி⁴காரோ நாஸ்தி
இதி தத்ர தத்ர த³ர்ஶிதம்ʼ ப⁴க³வதா ॥ கிமிவ ந கரோதி ந லிப்யதே இதி
அத்ர த்³ருʼஷ்டாந்தமாஹ —
யதா² ஸர்வக³தம்ʼ ஸௌக்ஷ்ம்யாதா³காஶம்ʼ நோபலிப்யதே ।
ஸர்வத்ராவஸ்தி²தோ தே³ஹே ததா²த்மா நோபலிப்யதே ॥ 13-32 ॥
யதா² ஸர்வக³தம்ʼ வ்யாபி அபி ஸத் ஸௌக்ஷ்ம்யாத் ஸூக்ஷ்மபா⁴வாத் ஆகாஶம்ʼ க²ம்ʼ
ந உபலிப்யதே ந ஸம்ப³த்⁴யதே, ஸர்வத்ர அவஸ்தி²த꞉ தே³ஹே ததா² ஆத்மா ந
உபலிப்யதே ॥ கிஞ்ச —
யதா² ப்ரகாஶயத்யேக꞉ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ லோகமிமம்ʼ ரவி꞉ ।
க்ஷேத்ரம்ʼ க்ஷேத்ரீ ததா² க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ ப்ரகாஶயதி பா⁴ரத ॥ 13-33 ॥
யதா² ப்ரகாஶயதி அவபா⁴ஸயதி ஏக꞉ க்ருʼத்ஸ்னம்ʼ லோகம்ʼ இமம்ʼ ரவி꞉ ஸவிதா
ஆதி³த்ய꞉, ததா² தத்³வத் மஹாபூ⁴தாதி³ த்⁴ருʼத்யந்தம்ʼ க்ஷேத்ரம்ʼ ஏக꞉ ஸன்
ப்ரகாஶயதி । க꞉? க்ஷேத்ரீ பரமாத்மா இத்யர்த²꞉ । ரவித்³ருʼஷ்டாந்த꞉ அத்ர
ஆத்மன꞉ உப⁴யார்தோ²(அ)பி ப⁴வதி — ரவிவத் ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு ஏக ஏவ ஆத்மா,
அலேபகஶ்ச இதி ॥ ஸமஸ்தாத்⁴யாயார்தோ²பஸம்ʼஹாரார்த²꞉ அயம்ʼ ஶ்லோக꞉ —
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோரேவமந்தரம்ʼ ஜ்ஞானசக்ஷுஷா ।
பூ⁴தப்ரக்ருʼதிமோக்ஷம்ʼ ச யே விது³ர்யாந்தி தே பரம் ॥ 13-34 ॥
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ யதா²வ்யாக்²யாதயோ꞉ ஏவம்ʼ யதா²ப்ரத³ர்ஶிதப்ரகாரேண
அந்தரம்ʼ இதரேதரவைலக்ஷண்யவிஶேஷம்ʼ ஜ்ஞானசக்ஷுஷா
ஶாஸ்த்ராசார்யப்ரஸாதோ³பதே³ஶஜனிதம்ʼ ஆத்மப்ரத்யயிகம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ சக்ஷு꞉,
தேன ஜ்ஞானசக்ஷுஷா, பூ⁴தப்ரக்ருʼதிமோக்ஷம்ʼ ச, பூ⁴தானாம்ʼ ப்ரக்ருʼதி꞉
அவித்³யாலக்ஷணா அவ்யக்தாக்²யா, தஸ்யா꞉ பூ⁴தப்ரக்ருʼதே꞉ மோக்ஷணம்ʼ
அபா⁴வக³மனம்ʼ ச யே விது³꞉ விஜானந்தி, யாந்தி க³ச்ச²ந்தி தே பரம்ʼ
பரமாத்மதத்த்வம்ʼ ப்³ரஹ்ம, ந புன꞉ தே³ஹம்ʼ ஆத³த³தே இத்யர்த²꞉ ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோகோ³ நாம த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥13 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே க்ஷேத்ர-க்ஷேத்ரஜ்ஞ-யோக³꞉ நாம
த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ சதுர்த³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
ஸர்வம்ʼ உத்பத்³யமானம்ʼ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ʼயோகா³த் உத்பத்³யதே இதி உக்தம் । தத்
கத²மிதி, தத்ப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ “பரம்ʼ பூ⁴ய꞉” இத்யாதி³꞉ அத்⁴யாய꞉
ஆரப்⁴யதே । அத²வா, ஈஶ்வரபரதந்த்ரயோ꞉ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ꞉ ஜக³த்காரணத்வம்ʼ
ந து ஸாங்க்²யாநாமிவ ஸ்வதந்த்ரயோ꞉ இத்யேவமர்த²ம் । ப்ரக்ருʼதிஸ்த²த்வம்ʼ கு³ணேஷு
ச ஸங்க³꞉ ஸம்ʼஸாரகாரணம்ʼ இதி உக்தம் । கஸ்மின் கு³ணே கத²ம்ʼ ஸங்க³꞉? கே
வா கு³ணா꞉? கத²ம்ʼ வா தே ப³த்⁴னந்தி இதி? கு³ணேப்⁴யஶ்ச மோக்ஷணம்ʼ கத²ம்ʼ
ஸ்யாத்? முக்தஸ்ய ச லக்ஷணம்ʼ வக்தவ்யம், இத்யேவமர்த²ம்ʼ ச ப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
பரம்ʼ பூ⁴ய꞉ ப்ரவக்ஷ்யாமி ஜ்ஞானானாம்ʼ ஜ்ஞானமுத்தமம் ।
யஜ்ஜ்ஞாத்வா முனய꞉ ஸர்வே பராம்ʼ ஸித்³தி⁴மிதோ க³தா꞉ ॥ 14-1 ॥
பரம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉, பூ⁴ய꞉ புன꞉
பூர்வேஷு ஸர்வேஷ்வத்⁴யாயேஷு அஸக்ருʼத் உக்தமபி ப்ரவக்ஷ்யாமி ।
தச்ச பரம்ʼ பரவஸ்துவிஷயத்வாத் । கிம்ʼ தத்? ஜ்ஞானம்ʼ ஸர்வேஷாம்ʼ
ஜ்ஞானானாம்ʼ உத்தமம், உத்தமப²லத்வாத் । ஜ்ஞானானாம்ʼ இதி ந அமானித்வாதீ³னாம்;
கிம்ʼ தர்ஹி? யஜ்ஞாதி³ஜ்ஞேயவஸ்துவிஷயாணாம்ʼ இதி । தானி ந மோக்ஷாய, இத³ம்ʼ து
மோக்ஷாய இதி பரோத்தமஶப்³தா³ப்⁴யாம்ʼ ஸ்தௌதி ஶ்ரோத்ருʼபு³த்³தி⁴ருச்யுத்பாத³னார்த²ம் ।
யத் ஜ்ஞாத்வா யத் ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞாத்வா ப்ராப்ய முனய꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉ மனனஶீலா꞉ ஸர்வே
பராம்ʼ ஸித்³தி⁴ம்ʼ மோக்ஷாக்²யாம்ʼ இத꞉ அஸ்மாத் தே³ஹப³ந்த⁴னாத் ஊர்த்⁴வம்ʼ க³தா꞉ ப்ராப்தா꞉ ॥
அஸ்யாஶ்ச ஸித்³தே⁴꞉ ஐகாந்திகத்வம்ʼ த³ர்ஶயதி —
இத³ம்ʼ ஜ்ஞானமுபாஶ்ரித்ய மம ஸாத⁴ர்ம்யமாக³தா꞉ ।
ஸர்கே³(அ)பி நோபஜாயந்தே ப்ரலயே ந வ்யத²ந்தி ச ॥ 14-2 ॥
இத³ம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ யதோ²க்தமுபாஶ்ரித்ய, ஜ்ஞானஸாத⁴னம்ʼ அனுஷ்டா²ய இத்யேதத், மம
பரமேஶ்வரஸ்ய ஸாத⁴ர்ம்யம்ʼ மத்ஸ்வரூபதாம்ʼ ஆக³தா꞉ ப்ராப்தா꞉ இத்யர்த²꞉ । ந து
ஸமானத⁴ர்மதா ஸாத⁴ர்ம்யம், க்ஷேத்ரஜ்ஞேஶ்வரயோ꞉ பே⁴தா³னப்⁴யுபக³மாத் கீ³தாஶாஸ்த்ரே ।
ப²லவாத³ஶ்ச அயம்ʼ ஸ்துத்யர்த²ம்ʼ உச்யதே । ஸர்கே³(அ)பி ஸ்ருʼஷ்டிகாலே(அ)பி ந
உபஜாயந்தே । ந உத்பத்³யந்தே । ப்ரலயே ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி விநாஶகாலே ந வ்யத²ந்தி
ச வ்யதா²ம்ʼ ந ஆபத்³யந்தே, ந ச்யவந்தி இத்யர்த²꞉ ॥ க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ʼயோக³꞉
ஈத்³ருʼஶ꞉ பூ⁴தகாரணம்ʼ இத்யாஹ —
மம யோநிர்மஹத்³ப்³ரஹ்ம தஸ்மின்க³ர்ப⁴ம்ʼ த³தா⁴ம்யஹம் ।
ஸம்ப⁴வ꞉ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ததோ ப⁴வதி பா⁴ரத ॥ 14-3 ॥
மம ஸ்வபூ⁴தா மதீ³யா மாயா த்ரிகு³ணாத்மிகா ப்ரக்ருʼதி꞉ யோனி꞉ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ
காரணம் । ஸர்வகார்யேப்⁴யோ மஹத்த்வாத் ப⁴ரணாச்ச ஸ்வவிகாராணாம்ʼ மஹத்
ப்³ரஹ்ம இதி யோநிரேவ விஶிஷ்யதே । தஸ்மின் மஹதி ப்³ரஹ்மணி யோனௌ க³ர்ப⁴ம்ʼ
ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ஜன்மன꞉ பீ³ஜம்ʼ ஸர்வபூ⁴தஜன்மகாரணம்ʼ பீ³ஜம்ʼ த³தா⁴மி
நிக்ஷிபாமி க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞப்ரக்ருʼதித்³வயஶக்திமான் ஈஶ்வர꞉ அஹம்,
அவித்³யாகாமகர்மோபாதி⁴ஸ்வரூபானுவிதா⁴யினம்ʼ க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ க்ஷேத்ரேண ஸம்ʼயோஜயாமி
இத்யர்த²꞉ । ஸம்ப⁴வ꞉ உத்பத்தி꞉ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ஹிரண்யக³ர்போ⁴த்பத்தித்³வாரேண
தத꞉ தஸ்மாத் க³ர்பா⁴தா⁴னாத் ப⁴வதி ஹே பா⁴ரத ॥
ஸர்வயோநிஷு கௌந்தேய மூர்தய꞉ ஸம்ப⁴வந்தி யா꞉ ।
தாஸாம்ʼ ப்³ரஹ்ம மஹத்³யோநிரஹம்ʼ பீ³ஜப்ரத³꞉ பிதா ॥ 14-4 ॥
தே³வபித்ருʼமனுஷ்யபஶும்ருʼகா³தி³ஸர்வயோநிஷு கௌந்தேய, மூர்தய꞉
தே³ஹஸம்ʼஸ்தா²னலக்ஷணா꞉ மூர்சி²தாங்கா³வயவா꞉ மூர்தய꞉ ஸம்ப⁴வந்தி யா꞉, தாஸாம்ʼ
மூர்தீனாம்ʼ ப்³ரஹ்ம மஹத் ஸர்வாவஸ்த²ம்ʼ யோனி꞉ காரணம்ʼ அஹம்ʼ ஈஶ்வர꞉ பீ³ஜப்ரத³꞉
க³ர்பா⁴தா⁴னஸ்ய கர்தா பிதா ॥ கே கு³ணா꞉ கத²ம்ʼ ப³த்⁴னந்தீதி, உச்யதே —
ஸத்த்வம்ʼ ரஜஸ்தம இதி கு³ணா꞉ ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வா꞉ ।
நிப³த்⁴னந்தி மஹாபா³ஹோ தே³ஹே தே³ஹினமவ்யயம் ॥ 14-5 ॥
ஸத்த்வம்ʼ ரஜ꞉ தம꞉ இதி ஏவந்நாமான꞉ । கு³ணா꞉ இதி பாரிபா⁴ஷிக꞉ ஶப்³த³꞉, ந
ரூபாதி³வத் த்³ரவ்யாஶ்ரிதா꞉ கு³ணா꞉ । ந ச கு³ணகு³ணினோ꞉ அன்யத்வமத்ர விவக்ஷிதம் ।
தஸ்மாத் கு³ணா இவ நித்யபரதந்த்ரா꞉ க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ ப்ரதி அவித்³யாத்மகத்வாத்
க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ நிப³த்⁴னந்தீவ । தம்ʼ ஆஸ்பதீ³க்ருʼத்ய ஆத்மானம்ʼ ப்ரதிலப⁴ந்தே இதி
நிப³த்⁴னந்தி இதி உச்யதே । தே ச ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வா꞉ ப⁴க³வன்மாயாஸம்ப⁴வா꞉
நிப³த்⁴னந்தி இவ ஹே மஹாபா³ஹோ, மஹாந்தௌ ஸமர்த²தரௌ ஆஜானுப்ரலம்பௌ³ பா³ஹூ
யஸ்ய ஸ꞉ மஹாபா³ஹு꞉, ஹே மஹாபா³ஹோ தே³ஹே ஶரீரே தே³ஹினம்ʼ தே³ஹவந்தம்ʼ அவ்யயம்,
அவ்யயத்வம்ʼ ச உக்தம்ʼ “அநாதி³த்வாத்” (ப⁴. கீ³. 13-31) இத்யாதி³ஶ்லோகேன ।
நனு “தே³ஹீ ந லிப்யதே” (ப⁴. கீ³. 13-31) இத்யுக்தம் । தத் கத²ம்ʼ இஹ
நிப³த்⁴னந்தி இதி அன்யதா² உச்யதே? பரிஹ்ருʼதம்ʼ அஸ்மாபி⁴꞉ இவஶப்³தே³ன நிப³த்⁴னந்தி
இவ இதி ॥ தத்ர ஸத்த்வாதீ³னாம்ʼ ஸத்த்வஸ்யைவ தாவத் லக்ஷணம்ʼ உச்யதே —
தத்ர ஸத்த்வம்ʼ நிர்மலத்வாத்ப்ரகாஶகமநாமயம் ।
ஸுக²ஸங்கே³ன ப³த்⁴னாதி ஜ்ஞானஸங்கே³ன சானக⁴ ॥ 14-6 ॥
நிர்மலத்வாத் ஸ்ப²டிகமணிரிவ ப்ரகாஶகம்ʼ அநாமயம்ʼ நிருபத்³ரவம்ʼ
ஸத்த்வம்ʼ தந்நிப³த்⁴னாதி । கத²ம்? ஸுக²ஸங்கே³ன “ஸுகீ² அஹம்” இதி
விஷயபூ⁴தஸ்ய ஸுக²ஸ்ய விஷயிணி ஆத்மனி ஸம்ʼஶ்லேஷாபாத³னம்ʼ ம்ருʼஷைவ ஸுகே²
ஸஞ்ஜனம்ʼ இதி । ஸைஷா அவித்³யா । ந ஹி விஷயத⁴ர்ம꞉ விஷயிண꞉ ப⁴வதி ।
இச்சா²தி³ ச த்⁴ருʼத்யந்தம்ʼ க்ஷேத்ரஸ்யைவ விஷயஸ்ய த⁴ர்ம꞉ இதி உக்தம்ʼ ப⁴க³வதா ।
அத꞉ அவித்³யயைவ ஸ்வகீயத⁴ர்மபூ⁴தயா விஷயவிஷய்யவிவேகலக்ஷணயா
அஸ்வாத்மபூ⁴தே ஸுகே² ஸஞ்ஜயதி இவ, ஆஸக்தமிவ கரோதி, அஸங்க³ம்ʼ ஸக்தமிவ
கரோதி, அஸுகி²னம்ʼ ஸுகி²னமிவ । ததா² ஜ்ஞானஸங்கே³ன ச, ஜ்ஞானமிதி
ஸுக²ஸாஹசர்யாத் க்ஷேத்ரஸ்யைவ விஷயஸ்ய அந்த꞉கரணஸ்ய த⁴ர்ம꞉, ந ஆத்மன꞉;
ஆத்மத⁴ர்மத்வே ஸங்கா³னுபபத்தே꞉, ப³ந்தா⁴னுபபத்தேஶ்ச । ஸுகே² இவ ஜ்ஞாநாதௌ³
ஸங்க³꞉ மந்தவ்ய꞉ । ஹே அனக⁴ அவ்யஸன ॥
ரஜோ ராகா³த்மகம்ʼ வித்³தி⁴ த்ருʼஷ்ணாஸங்க³ஸமுத்³ப⁴வம் ।
தந்நிப³த்⁴னாதி கௌந்தேய கர்மஸங்கே³ன தே³ஹினம் ॥ 14-7 ॥
ரஜ꞉ ராகா³த்மகம்ʼ ரஞ்ஜனாத் ராக³꞉ கை³ரிகாதி³வத்³ராகா³த்மகம்ʼ வித்³தி⁴ ஜானீஹி ।
த்ருʼஷ்ணாஸங்க³ஸமுத்³ப⁴வம்ʼ த்ருʼஷ்ணா அப்ராப்தாபி⁴லாஷ꞉, ஆஸங்க³꞉ ப்ராப்தே
விஷயே மனஸ꞉ ப்ரீதிலக்ஷண꞉ ஸம்ʼஶ்லேஷ꞉, த்ருʼஷ்ணாஸங்க³யோ꞉ ஸமுத்³ப⁴வம்ʼ
த்ருʼஷ்ணாஸங்க³ஸமுத்³ப⁴வம் । தந்நிப³த்⁴னாதி தத் ரஜ꞉ நிப³த்⁴னாதி கௌந்தேய
கர்மஸங்கே³ன, த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டார்தே²ஷு கர்மஸு ஸஞ்ஜனம்ʼ தத்பரதா
கர்மஸங்க³꞉, தேன நிப³த்⁴னாதி ரஜ꞉ தே³ஹினம் ॥
தமஸ்த்வஜ்ஞானஜம்ʼ வித்³தி⁴ மோஹனம்ʼ ஸர்வதே³ஹினாம் ।
ப்ரமாதா³லஸ்யநித்³ராபி⁴ஸ்தந்நிப³த்⁴னாதி பா⁴ரத ॥ 14-8 ॥
தம꞉ த்ருʼதீய꞉ கு³ண꞉ அஜ்ஞானஜம்ʼ அஜ்ஞானாத் ஜாதம்ʼ அஜ்ஞானஜம்ʼ வித்³தி⁴
மோஹனம்ʼ மோஹகரம்ʼ அவிவேககரம்ʼ ஸர்வதே³ஹினாம்ʼ ஸர்வேஷாம்ʼ தே³ஹவதாம் ।
ப்ரமாதா³லஸ்யநித்³ராபி⁴꞉ ப்ரமாத³ஶ்ச ஆலஸ்யம்ʼ ச நித்³ரா ச ப்ரமாதா³லஸ்யநித்³ரா꞉
தாபி⁴꞉ ப்ரமாதா³லஸ்யநித்³ராபி⁴꞉ தத் தம꞉ நிப³த்⁴னாதி பா⁴ரத ॥ புன꞉ கு³ணானாம்ʼ
வ்யாபார꞉ ஸங்க்ஷேபத꞉ உச்யதே —
ஸத்த்வம்ʼ ஸுகே² ஸஞ்ஜயதி ரஜ꞉ கர்மணி பா⁴ரத ।
ஜ்ஞானமாவ்ருʼத்ய து தம꞉ ப்ரமாதே³ ஸஞ்ஜயத்யுத ॥ 14-9 ॥
ஸத்த்வம்ʼ ஸுகே² ஸஞ்ஜயதி ஸம்ʼஶ்லேஷயதி, ரஜ꞉ கர்மணி ஹே பா⁴ரத ஸஞ்ஜயதி
இதி அனுவர்ததே । ஜ்ஞானம்ʼ ஸத்த்வக்ருʼதம்ʼ விவேகம்ʼ ஆவ்ருʼத்ய ஆச்சா²த்³ய து தம꞉
ஸ்வேன ஆவரணாத்மனா ப்ரமாதே³ ஸஞ்ஜயதி உத ப்ரமாத³꞉ நாம ப்ராப்தகர்தவ்யாகரணம் ॥
உக்தம்ʼ கார்யம்ʼ கதா³ குர்வந்தி கு³ணா இதி உச்யதே —
ரஜஸ்தமஶ்சாபி⁴பூ⁴ய ஸத்த்வம்ʼ ப⁴வதி பா⁴ரத ।
ரஜ꞉ ஸத்த்வம்ʼ தமஶ்சைவ தம꞉ ஸத்த்வம்ʼ ரஜஸ்ததா² ॥ 14-10 ॥
ரஜ꞉ தமஶ்ச உபா⁴வபி அபி⁴பூ⁴ய ஸத்த்வம்ʼ ப⁴வதி உத்³ப⁴வதி வர்த⁴தே யதா³,
ததா³ லப்³தா⁴த்மகம்ʼ ஸத்த்வம்ʼ ஸ்வகார்யம்ʼ ஜ்ஞானஸுகா²தி³ ஆரப⁴தே ஹே பா⁴ரத । ததா²
ரஜோகு³ண꞉ ஸத்த்வம்ʼ தமஶ்ச ஏவ உபா⁴வபி அபி⁴பூ⁴ய வர்த⁴தே யதா³, ததா³ கர்ம
க்ருʼஷ்யாதி³ ஸ்வகார்யம்ʼ ஆரப⁴தே । தம ஆக்²யோ கு³ண꞉ ஸத்த்வம்ʼ ரஜஶ்ச உபா⁴வபி
அபி⁴பூ⁴ய ததை²வ வர்த⁴தே யதா³, ததா³ ஜ்ஞானாவரணாதி³ ஸ்வகார்யம்ʼ ஆரப⁴தே ॥
யதா³ யோ கு³ண꞉ உத்³பூ⁴த꞉ ப⁴வதி, ததா³ தஸ்ய கிம்ʼ லிங்க³மிதி உச்யதே —
ஸர்வத்³வாரேஷு தே³ஹே(அ)ஸ்மின்ப்ரகாஶ உபஜாயதே ।
ஜ்ஞானம்ʼ யதா³ ததா³ வித்³யாத்³விவ்ருʼத்³த⁴ம்ʼ ஸத்த்வமித்யுத ॥ 14-11 ॥
ஸர்வத்³வாரேஷு, ஆத்மன꞉ உபலப்³தி⁴த்³வாராணி ஶ்ரோத்ராதீ³னி ஸர்வாணி கரணானி,
தேஷு ஸர்வத்³வாரேஷு அந்த꞉கரணஸ்ய பு³த்³தே⁴꞉ வ்ருʼத்தி꞉ ப்ரகாஶ꞉ தே³ஹே அஸ்மின்
உபஜாயதே । ததே³வ ஜ்ஞானம் । யதா³ ஏவம்ʼ ப்ரகாஶோ ஜ்ஞானாக்²ய꞉ உபஜாயதே, ததா³
ஜ்ஞானப்ரகாஶேன லிங்கே³ன வித்³யாத் விவ்ருʼத்³த⁴ம்ʼ உத்³பூ⁴தம்ʼ ஸத்த்வம்ʼ இதி உத அபி ॥
ரஜஸ꞉ உத்³பூ⁴தஸ்ய இத³ம்ʼ சிஹ்னம்ʼ —
லோப⁴꞉ ப்ரவ்ருʼத்திராரம்ப⁴꞉ கர்மணாமஶம꞉ ஸ்ப்ருʼஹா ।
ரஜஸ்யேதானி ஜாயந்தே விவ்ருʼத்³தே⁴ ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥ 14-12 ॥
லோப⁴꞉ பரத்³ரவ்யாதி³த்ஸா, ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ப்ரவர்தனம்ʼ ஸாமான்யசேஷ்டா, ஆரம்ப⁴꞉;
கஸ்ய? கர்மணாம் । அஶம꞉ அனுபஶம꞉, ஹர்ஷராகா³தி³ப்ரவ்ருʼத்தி꞉, ஸ்ப்ருʼஹா
ஸர்வஸாமான்யவஸ்துவிஷயா த்ருʼஷ்ணா — ரஜஸி கு³ணே விவ்ருʼத்³தே⁴ ஏதானி லிங்கா³னி
ஜாயந்தே ஹே ப⁴ரதர்ஷப⁴ ॥
அப்ரகாஶோ(அ)ப்ரவ்ருʼத்திஶ்ச ப்ரமாதோ³ மோஹ ஏவ ச ।
தமஸ்யேதானி ஜாயந்தே விவ்ருʼத்³தே⁴ குருநந்த³ன ॥ 14-13 ॥
அப்ரகாஶ꞉ அவிவேக꞉, அத்யந்தம்ʼ அப்ரவ்ருʼத்திஶ்ச ப்ரவ்ருʼத்த்யபா⁴வ꞉ தத்கார்யம்ʼ
ப்ரமாதோ³ மோஹ ஏவ ச அவிவேக꞉ மூட⁴தா இத்யர்த²꞉ । தமஸி கு³ணே விவ்ருʼத்³தே⁴
ஏதானி லிங்கா³னி ஜாயந்தே ஹே குருநந்த³ன ॥ மரணத்³வாரேணாபி யத் ப²லம்ʼ ப்ராப்யதே,
தத³பி ஸங்க³ராக³ஹேதுகம்ʼ ஸர்வம்ʼ கௌ³ணமேவ இதி த³ர்ஶயன் ஆஹ —
யதா³ ஸத்த்வே ப்ரவ்ருʼத்³தே⁴ து ப்ரலயம்ʼ யாதி தே³ஹப்⁴ருʼத் ।
ததோ³த்தமவிதா³ம்ʼ லோகானமலான்ப்ரதிபத்³யதே ॥ 14-14 ॥
யதா³ ஸத்த்வே ப்ரவ்ருʼத்³தே⁴ உத்³பூ⁴தே து ப்ரலயம்ʼ மரணம்ʼ யாதி ப்ரதிபத்³யதே
தே³ஹப்⁴ருʼத் ஆத்மா, ததா³ உத்தமவிதா³ம்ʼ மஹதா³தி³தத்த்வவிதா³ம்ʼ இத்யேதத், லோகான் அமலான்
மலரஹிதான் ப்ரதிபத்³யதே ப்ராப்னோதி இத்யேதத் ॥
ரஜஸி ப்ரலயம்ʼ க³த்வா கர்மஸங்கி³ஷு ஜாயதே ।
ததா² ப்ரலீனஸ்தமஸி மூட⁴யோநிஷு ஜாயதே ॥ 14-15 ॥
ரஜஸி கு³ணே விவ்ருʼத்³தே⁴ ப்ரலயம்ʼ மரணம்ʼ க³த்வா ப்ராப்ய கர்மஸங்கி³ஷு
கர்மாஸக்தியுக்தேஷு மனுஷ்யேஷு ஜாயதே । ததா² தத்³வதே³வ ப்ரலீன꞉ ம்ருʼத꞉
தமஸி விவ்ருʼத்³தே⁴ மூட⁴யோநிஷு பஶ்வாதி³யோநிஷு ஜாயதே ॥ அதீதஶ்லோகார்த²ஸ்யைவ
ஸங்க்ஷேப꞉ உச்யதே —
கர்மண꞉ ஸுக்ருʼதஸ்யாஹு꞉ ஸாத்த்விகம்ʼ நிர்மலம்ʼ ப²லம் ।
ரஜஸஸ்து ப²லம்ʼ து³꞉க²மஜ்ஞானம்ʼ தமஸ꞉ ப²லம் ॥ 14-16 ॥
கர்மண꞉ ஸுக்ருʼதஸ்ய ஸாத்த்விகஸ்ய இத்யர்த²꞉, ஆஹு꞉ ஶிஷ்டா꞉ ஸாத்த்விகம்ʼ ஏவ
நிர்மலம்ʼ ப²லம்ʼ இதி । ரஜஸஸ்து ப²லம்ʼ து³꞉க²ம்ʼ ராஜஸஸ்ய கர்மண꞉ இத்யர்த²꞉,
கர்மாதி⁴காராத் ப²லம்ʼ அபி து³꞉க²ம்ʼ ஏவ, காரணானுரூப்யாத் ராஜஸமேவ । ததா²
அஜ்ஞானம்ʼ தமஸ꞉ தாமஸஸ்ய கர்மண꞉ அத⁴ர்மஸ்ய பூர்வவத் ॥ கிஞ்ச கு³ணேப்⁴யோ
ப⁴வதி —
ஸத்த்வாத்ஸஞ்ஜாயதே ஜ்ஞானம்ʼ ரஜஸோ லோப⁴ ஏவ ச ।
ப்ரமாத³மோஹௌ தமஸோ ப⁴வதோ(அ)ஜ்ஞானமேவ ச ॥ 14-17 ॥
ஸத்த்வாத் லப்³தா⁴த்மகாத் ஸஞ்ஜாயதே ஸமுத்பத்³யதே ஜ்ஞானம், ரஜஸோ லோப⁴ ஏவ ச,
ப்ரமாத³மோஹௌ ச உபௌ⁴ தமஸோ ப⁴வத꞉, அஜ்ஞானமேவ ச ப⁴வதி ॥ கிஞ்ச —
ஊர்த்⁴வம்ʼ க³ச்ச²ந்தி ஸத்த்வஸ்தா² மத்⁴யே திஷ்ட²ந்தி ராஜஸா꞉ ।
ஜக⁴ன்யகு³ணவ்ருʼத்தஸ்தா² அதோ⁴ க³ச்ச²ந்தி தாமஸா꞉ ॥ 14-18 ॥
ஊர்த்⁴வம்ʼ க³ச்ச²ந்தி தே³வலோகாதி³ஷு உத்பத்³யந்தே ஸத்த்வஸ்தா²꞉ ஸத்த்வகு³ணவ்ருʼத்தஸ்தா²꞉ ।
மத்⁴யே திஷ்ட²ந்தி மனுஷ்யேஷு உத்பத்³யந்தே ராஜஸா꞉ । ஜக⁴ன்யகு³ணவ்ருʼத்தஸ்தா²꞉
ஜக⁴ன்யஶ்ச அஸௌ கு³ணஶ்ச ஜக⁴ன்யகு³ண꞉ தம꞉, தஸ்ய வ்ருʼத்தம்ʼ நித்³ராலஸ்யாதி³,
தஸ்மின் ஸ்தி²தா꞉ ஜக⁴ன்யகு³ணவ்ருʼத்தஸ்தா²꞉ மூடா⁴꞉ அத⁴꞉ க³ச்ச²ந்தி பஶ்வாதி³ஷு
உத்பத்³யந்தே தாமஸா꞉ ॥ புருஷஸ்ய ப்ரக்ருʼதிஸ்த²த்வரூபேண மித்²யாஜ்ஞானேன
யுக்தஸ்ய போ⁴க்³யேஷு கு³ணேஷு ஸுக²து³꞉க²மோஹாத்மகேஷு “ஸுகீ² து³꞉கீ²
மூட⁴꞉ அஹம்ʼ அஸ்மி” இத்யேவம்ʼரூப꞉ ய꞉ ஸங்க³꞉ தத்காரணம்ʼ புருஷஸ்ய
ஸத³ஸத்³யோநிஜன்மப்ராப்திலக்ஷணஸ்ய ஸம்ʼஸாரஸ்ய இதி ஸமாஸேன பூர்வாத்⁴யாயே யத்
உக்தம், தத் இஹ “ஸத்த்வம்ʼ ரஜஸ்தம இதி கு³ணா꞉ ப்ரக்ருʼதிஸம்ப⁴வா꞉”
(ப⁴. கீ³. 14-5) இதி ஆரப்⁴ய கு³ணஸ்வரூபம், கு³ணவ்ருʼத்தம், ஸ்வவ்ருʼத்தேன ச
கு³ணானாம்ʼ ப³ந்த⁴கத்வம், கு³ணவ்ருʼத்தநிப³த்³த⁴ஸ்ய ச புருஷஸ்ய யா க³தி꞉,
இத்யேதத் ஸர்வம்ʼ மித்²யாஜ்ஞானமூலம்ʼ ப³ந்த⁴காரணம்ʼ விஸ்தரேண உக்த்வா, அது⁴னா
ஸம்யக்³த³ர்ஶனான்மோக்ஷோ வக்தவ்ய꞉ இத்யத ஆஹ ப⁴க³வான் —
நான்யம்ʼ கு³ணேப்⁴ய꞉ கர்தாரம்ʼ யதா³ த்³ரஷ்டானுபஶ்யதி ।
கு³ணேப்⁴யஶ்ச பரம்ʼ வேத்தி மத்³பா⁴வம்ʼ ஸோ(அ)தி⁴க³ச்ச²தி ॥ 14-19 ॥
ந அன்யம்ʼ கார்யகரணவிஷயாகாரபரிணதேப்⁴ய꞉ கு³ணேப்⁴ய꞉ கர்தாரம்ʼ அன்யம்ʼ யதா³
த்³ரஷ்டா வித்³வான் ஸன் ந அனுபஶ்யதி, கு³ணா ஏவ ஸர்வாவஸ்தா²꞉ ஸர்வகர்மணாம்ʼ கர்தார꞉
இத்யேவம்ʼ பஶ்யதி, கு³ணேப்⁴யஶ்ச பரம்ʼ கு³ணவ்யாபாரஸாக்ஷிபூ⁴தம்ʼ வேத்தி, மத்³பா⁴வம்ʼ
மம பா⁴வம்ʼ ஸ꞉ த்³ரஷ்டா அதி⁴க³ச்ச²தி ॥ கத²ம்ʼ அதி⁴க³ச்ச²தி இதி, உச்யதே —
கு³ணானேதானதீத்ய த்ரீந்தே³ஹீ தே³ஹஸமுத்³ப⁴வான் ।
ஜன்மம்ருʼத்யுஜராது³꞉கை²ர்விமுக்தோ(அ)ம்ருʼதமஶ்னுதே ॥ 14-20 ॥
கு³ணான் ஏதான் யதோ²க்தான் அதீத்ய ஜீவன்னேவ அதிக்ரம்ய மாயோபாதி⁴பூ⁴தான் த்ரீன் தே³ஹீ
தே³ஹஸமுத்³ப⁴வான் தே³ஹோத்பத்திபீ³ஜபூ⁴தான் ஜன்மம்ருʼத்யுஜராது³꞉கை²꞉ ஜன்ம ச
ம்ருʼத்யுஶ்ச ஜரா ச து³꞉கா²னி ச ஜன்மம்ருʼத்யுஜராது³꞉கா²னி தை꞉ ஜீவன்னேவ
விமுக்த꞉ ஸன் வித்³வான் அம்ருʼதம்ʼ அஶ்னுதே, ஏவம்ʼ மத்³பா⁴வம்ʼ அதி⁴க³ச்ச²தி இத்யர்த²꞉ ॥
ஜீவன்னேவ கு³ணான் அதீத்ய அம்ருʼதம்ʼ அஶ்னுதே இதி ப்ரஶ்னபீ³ஜம்ʼ ப்ரதிலப்⁴ய,
அர்ஜுன உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
கைர்லிங்கை³ஸ்த்ரீன்கு³ணானேதானதீதோ ப⁴வதி ப்ரபோ⁴ ।
கிமாசார꞉ கத²ம்ʼ சைதாம்ʼஸ்த்ரீன்கு³ணானதிவர்ததே ॥ 14-21 ॥
கை꞉ லிங்கை³꞉ சிஹ்னை꞉ த்ரீன் ஏதான் வ்யாக்²யாதான் கு³ணான் அதீத꞉ அதிக்ராந்த꞉
ப⁴வதி ப்ரபோ⁴, கிமாசார꞉ க꞉ அஸ்ய ஆசார꞉ இதி கிமாசார꞉ கத²ம்ʼ கேன ச
ப்ரகாரேண ஏதான் த்ரீன் கு³ணான் அதிவர்ததே அதீத்ய வர்ததே ॥ கு³ணாதீதஸ்ய லக்ஷணம்ʼ
கு³ணாதீதத்வோபாயம்ʼ ச அர்ஜுனேன ப்ருʼஷ்ட꞉ அஸ்மின் ஶ்லோகே ப்ரஶ்னத்³வயார்த²ம்ʼ
ப்ரதிவசனம்ʼ ப⁴க³வான் உவாச । யத் தாவத் “கை꞉ லிங்கை³꞉ யுக்தோ கு³ணாதீதோ
ப⁴வதி” இதி, தத் ஶ்ருʼணு —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ப்ரகாஶம்ʼ ச ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ ச மோஹமேவ ச பாண்ட³வ ।
ந த்³வேஷ்டி ஸம்ப்ரவ்ருʼத்தானி ந நிவ்ருʼத்தானி காங்க்ஷதி ॥ 14-22 ॥
ப்ரகாஶம்ʼ ச ஸத்த்வகார்யம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ ச ரஜ꞉கார்யம்ʼ மோஹமேவ ச
தம꞉கார்யம்ʼ இத்யேதானி ந த்³வேஷ்டி ஸம்ப்ரவ்ருʼத்தானி ஸம்யக்³விஷயபா⁴வேன
உத்³பூ⁴தானி — “மம தாமஸ꞉ ப்ரத்யயோ ஜாத꞉, தேன அஹம்ʼ மூட⁴꞉; ததா²
ராஜஸீ ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ மம உத்பன்னா து³꞉கா²த்மிகா, தேன அஹம்ʼ ரஜஸா ப்ரவர்தித꞉
ப்ரசலித꞉ ஸ்வரூபாத்; கஷ்டம்ʼ மம வர்ததே ய꞉ அயம்ʼ மத்ஸ்வரூபாவஸ்தா²னாத்
ப்⁴ரம்ʼஶ꞉; ததா² ஸாத்த்விகோ கு³ண꞉ ப்ரகாஶாத்மா மாம்ʼ விவேகித்வம்ʼ ஆபாத³யன் ஸுகே²
ச ஸஞ்ஜயன் ப³த்⁴னாதி” இதி தானி த்³வேஷ்டி அஸம்யக்³த³ர்ஶித்வேன । தத்
ஏவம்ʼ கு³ணாதீதோ ந த்³வேஷ்டி ஸம்ப்ரவ்ருʼத்தானி । யதா² ச ஸாத்த்விகாதி³புருஷ꞉
ஸத்த்வாதி³கார்யாணி ஆத்மானம்ʼ ப்ரதி ப்ரகாஶ்ய நிவ்ருʼத்தானி காங்க்ஷதி, ந ததா²
கு³ணாதீதோ நிவ்ருʼத்தானி காங்க்ஷதி இத்யர்த²꞉ । ஏதத் ந பரப்ரத்யக்ஷம்ʼ
லிங்க³ம் । கிம்ʼ தர்ஹி? ஸ்வாத்மப்ரத்யக்ஷத்வாத் ஆத்மார்த²மேவ ஏதத் லக்ஷணம் ।
ந ஹி ஸ்வாத்மவிஷயம்ʼ த்³வேஷமாகாங்க்ஷாம்ʼ வா பர꞉ பஶ்யதி ॥ அத² இதா³னீம்
“கு³ணாதீத꞉ கிமாசார꞉?” இதி ப்ரஶ்னஸ்ய ப்ரதிவசனம்ʼ ஆஹ —
உதா³ஸீனவதா³ஸீனோ கு³ணைர்யோ ந விசால்யதே ।
கு³ணா வர்தந்த இத்யேவ யோ(அ)வதிஷ்ட²தி நேங்க³தே ॥ 14-23 ॥
உதா³ஸீனவத் யதா² உதா³ஸீன꞉ ந கஸ்யசித் பக்ஷம்ʼ ப⁴ஜதே, ததா² அயம்ʼ
கு³ணாதீதத்வோபாயமார்கே³(அ)வஸ்தி²த꞉ ஆஸீன꞉ ஆத்மவித் கு³ணை꞉ ய꞉ ஸந்ந்யாஸீ ந
விசால்யதே விவேகத³ர்ஶனாவஸ்தா²த꞉ । ததே³தத் ஸ்பு²டீகரோதி — கு³ணா꞉
கார்யகரணவிஷயாகாரபரிணதா꞉ அன்யோன்யஸ்மின் வர்தந்தே இதி ய꞉ அவதிஷ்ட²தி ।
ச²ந்தோ³ப⁴ங்க³ப⁴யாத் பரஸ்மைபத³ப்ரயோக³꞉ । யோ(அ)னுதிஷ்ட²தீதி வா பாடா²ந்தரம் ।
ந இங்க³தே ந சலதி, ஸ்வரூபாவஸ்த² ஏவ ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥ கிஞ்ச —
ஸமது³꞉க²ஸுக²꞉ ஸ்வஸ்த²꞉ ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சன꞉ ।
துல்யப்ரியாப்ரியோ தீ⁴ரஸ்துல்யநிந்தா³த்மஸம்ʼஸ்துதி꞉ ॥ 14-24 ॥
ஸமது³꞉க²ஸுக²꞉ ஸமே து³꞉க²ஸுகே² யஸ்ய ஸ꞉ ஸமது³꞉க²ஸுக²꞉, ஸ்வஸ்த²꞉ ஸ்வே
ஆத்மனி ஸ்தி²த꞉ ப்ரஸன்ன꞉, ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சன꞉ லோஷ்டம்ʼ ச அஶ்மா ச
காஞ்சனம்ʼ ச லோஷ்டாஶ்மகாஞ்சனானி ஸமானி யஸ்ய ஸ꞉ ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சன꞉,
துல்யப்ரியாப்ரிய꞉ ப்ரியம்ʼ ச அப்ரியம்ʼ ச ப்ரியாப்ரியே துல்யே ஸமே யஸ்ய
ஸோ(அ)யம்ʼ துல்யப்ரியாப்ரிய꞉, தீ⁴ர꞉ தீ⁴மான், துல்யநிந்தா³த்மஸம்ʼஸ்துதி꞉ நிந்தா³ ச
ஆத்மஸம்ʼஸ்துதிஶ்ச நிந்தா³த்மஸம்ʼஸ்துதீ, துல்யே நிந்தா³த்மஸம்ʼஸ்துதீ யஸ்ய யதே꞉ ஸ꞉
துல்யநிந்தா³த்மஸம்ʼஸ்துதி꞉ ॥ கிஞ்ச —
மானாபமானயோஸ்துல்யஸ்துல்யோ மித்ராரிபக்ஷயோ꞉ ।
ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³ கு³ணாதீத꞉ ஸ உச்யதே ॥ 14-25 ॥
மானாபமானயோ꞉ துல்ய꞉ ஸம꞉ நிர்விகார꞉; துல்ய꞉ மித்ராரிபக்ஷயோ꞉,
யத்³யபி உதா³ஸீனா ப⁴வந்தி கேசித் ஸ்வாபி⁴ப்ராயேண, ததா²பி பராபி⁴ப்ராயேண
மித்ராரிபக்ஷயோரிவ ப⁴வந்தி இதி துல்யோ மித்ராரிபக்ஷயோ꞉ இத்யாஹ ।
ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³, த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டார்தா²னி கர்மாணி ஆரப்⁴யந்தே இதி
ஆரம்பா⁴꞉, ஸர்வான் ஆரம்பா⁴ன் பரித்யக்தும்ʼ ஶீலம்ʼ அஸ்ய இதி ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³,
தே³ஹதா⁴ரணமாத்ரநிமித்தவ்யதிரேகேண ஸர்வகர்மபரித்யாகீ³ இத்யர்த²꞉ ।
கு³ணாதீத꞉ ஸ꞉ உச்யதே ॥ “உதா³ஸீனவத்” (ப⁴. கீ³. 14-23) இத்யாதி³
“கு³ணாதீத꞉ ஸ உச்யதே” (ப⁴. கீ³. 14-25)இத்யேதத³ந்தம்ʼ உக்தம்ʼ யாவத்
யத்னஸாத்⁴யம்ʼ தாவத் ஸந்ந்யாஸின꞉ அனுஷ்டே²யம்ʼ கு³ணாதீதத்வஸாத⁴னம்ʼ முமுக்ஷோ꞉;
ஸ்தி²ரீபூ⁴தம்ʼ து ஸ்வஸம்ʼவேத்³யம்ʼ ஸத் கு³ணாதீதஸ்ய யதே꞉ லக்ஷணம்ʼ ப⁴வதி இதி ।
அது⁴னா“கத²ம்ʼ ச த்ரீன்கு³ணானதிவர்ததே?” (ப⁴. கீ³. 14-21) இத்யஸ்ய
ப்ரஶ்னஸ்ய ப்ரதிவசனம்ʼ ஆஹ —
மாம்ʼ ச யோ(அ)வ்யபி⁴சாரேண ப⁴க்தியோகே³ன ஸேவதே ।
ஸ கு³ணான்ஸமதீத்யைதான்ப்³ரஹ்மபூ⁴யாய கல்பதே ॥ 14-26 ॥
மாம்ʼ ச ஈஶ்வரம்ʼ நாராயணம்ʼ ஸர்வபூ⁴தஹ்ருʼத³யாஶ்ரிதம்ʼ யோ யதி꞉ கர்மீ வா
அவ்யபி⁴சாரேண ந கதா³சித் யோ வ்யபி⁴சரதி ப⁴க்தியோகே³ன ப⁴ஜனம்ʼ ப⁴க்தி꞉
ஸைவ யோக³꞉ தேன ப⁴க்தியோகே³ன ஸேவதே, ஸ꞉ கு³ணான் ஸமதீத்ய ஏதான் யதோ²க்தான்
ப்³ரஹ்மபூ⁴யாய, ப⁴வனம்ʼ பூ⁴ய꞉, ப்³ரஹ்மபூ⁴யாய ப்³ரஹ்மப⁴வனாய மோக்ஷாய
கல்பதே ஸமர்தோ² ப⁴வதி இத்யர்த²꞉ ॥ குத ஏததி³தி உச்யதே —
ப்³ரஹ்மணோ ஹி ப்ரதிஷ்டா²ஹமம்ருʼதஸ்யாவ்யயஸ்ய ச ।
ஶாஶ்வதஸ்ய ச த⁴ர்மஸ்ய ஸுக²ஸ்யைகாந்திகஸ்ய ச ॥ 14-27 ॥
ப்³ரஹ்மண꞉ பரமாத்மன꞉ ஹி யஸ்மாத் ப்ரதிஷ்டா² அஹம்ʼ ப்ரதிதிஷ்ட²தி அஸ்மின் இதி
ப்ரதிஷ்டா² அஹம்ʼ ப்ரத்யகா³த்மா । கீத்³ருʼஶஸ்ய ப்³ரஹ்மண꞉? அம்ருʼதஸ்ய அவிநாஶின꞉
அவ்யயஸ்ய அவிகாரிண꞉ ஶாஶ்வதஸ்ய ச நித்யஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய த⁴ர்மஜ்ஞானஸ்ய
ஜ்ஞானயோக³த⁴ர்மப்ராப்யஸ்ய ஸுக²ஸ்ய ஆனந்த³ரூபஸ்ய ஐகாந்திகஸ்ய அவ்யபி⁴சாரிண꞉
அம்ருʼதாதி³ஸ்வபா⁴வஸ்ய பரமானந்த³ரூபஸ்ய பரமாத்மன꞉ ப்ரத்யகா³த்மா ப்ரதிஷ்டா²,
ஸம்யக்³ஜ்ஞானேன பரமாத்மதயா நிஶ்சீயதே । ததே³தத் “ப்³ரஹ்மபூ⁴யாய
கல்பதே” (ப⁴. கீ³. 14-26) இதி உக்தம் । யயா ச ஈஶ்வரஶக்த்யா
ப⁴க்தானுக்³ரஹாதி³ப்ரயோஜனாய ப்³ரஹ்ம ப்ரதிஷ்ட²தே ப்ரவர்ததே, ஸா ஶக்தி꞉
ப்³ரஹ்மைவ அஹம், ஶக்திஶக்திமதோ꞉ அனன்யத்வாத் இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । அத²வா,
ப்³ரஹ்மஶப்³த³வாச்யத்வாத் ஸவிகல்பகம்ʼ ப்³ரஹ்ம । தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ நிர்விகல்பக꞉
அஹமேவ நான்ய꞉ ப்ரதிஷ்டா² ஆஶ்ரய꞉ । கிம்ʼவிஶிஷ்டஸ்ய? அம்ருʼதஸ்ய
அமரணத⁴ர்மகஸ்ய அவ்யயஸ்ய வ்யயரஹிதஸ்ய । கிஞ்ச, ஶாஶ்வதஸ்ய ச
நித்யஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய ஜ்ஞானநிஷ்டா²லக்ஷணஸ்ய ஸுக²ஸ்ய தஜ்ஜனிதஸ்ய ஐகாந்திகஸ்ய
ஏகாந்தநியதஸ்ய ச, “ப்ரதிஷ்டா² அஹம்” இதி வர்ததே ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ கு³ணத்ரயவிபா⁴க³யோகோ³ நாம சதுர்த³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥14 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே கு³ண-த்ரய-விபா⁴க³-யோக³꞉ நாம
சதுர்த³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ பஞ்சத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
யஸ்மாத் மத³தீ⁴னம்ʼ கர்மிணாம்ʼ கர்மப²லம்ʼ ஜ்ஞானினாம்ʼ ச ஜ்ஞானப²லம், அத꞉
ப⁴க்தியோகே³ன மாம்ʼ யே ஸேவந்தே தே மம ப்ரஸாதா³த் ஜ்ஞானப்ராப்திக்ரமேண கு³ணாதீதா꞉
மோக்ஷம்ʼ க³ச்ச²ந்தி । கிமு வக்தவ்யம்ʼ ஆத்மன꞉ தத்த்வமேவ ஸம்யக் விஜானந்த꞉
இதி அத꞉ ப⁴க³வான் அர்ஜுனேன அப்ருʼஷ்டோ(அ)பி ஆத்மன꞉ தத்த்வம்ʼ விவக்ஷு꞉ உவாச
“ஊர்த்⁴வமூலம்” இத்யாதி³னா । தத்ர தாவத் வ்ருʼக்ஷரூபககல்பனயா
வைராக்³யஹேதோ꞉ ஸம்ʼஸாரஸ்வரூபம்ʼ வர்ணயதி — விரக்தஸ்ய ஹி ஸம்ʼஸாராத்
ப⁴க³வத்தத்த்வஜ்ஞானே அதி⁴கார꞉, ந அன்யஸ்யேதி ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
ஊர்த்⁴வமூலமத⁴꞉ஶாக²மஶ்வத்த²ம்ʼ ப்ராஹுரவ்யயம் ।
ச²ந்தா³ம்ʼஸி யஸ்ய பர்ணானி யஸ்தம்ʼ வேத³ ஸ வேத³வித் ॥ 15-1 ॥
ஊர்த்⁴வமூலம்ʼ காலத꞉ ஸூக்ஷ்மத்வாத் காரணத்வாத் நித்யத்வாத் மஹத்த்வாச்ச
ஊர்த்⁴வம்; உச்யதே ப்³ரஹ்ம அவ்யக்தம்ʼ மாயாஶக்திமத், தத் மூலம்ʼ அஸ்யேதி ஸோ(அ)யம்ʼ
ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷ꞉ ஊர்த்⁴வமூல꞉ । ஶ்ருதேஶ்ச — “ஊர்த்⁴வமூலோ(அ)வாக்ஶாக²
ஏஷோ(அ)ஶ்வத்த²꞉ ஸனாதன꞉” (க. உ. 2-3-1)இதி । புராணே ச —
“அவ்யக்தமூலப்ரப⁴வஸ்தஸ்யைவானுக்³ரஹோத்தி²த꞉ । பு³த்³தி⁴ஸ்கந்த⁴மயஶ்சைவ
இந்த்³ரியாந்தரகோடர꞉ ॥ மஹாபூ⁴தவிஶாக²ஶ்ச விஷயை꞉ பத்ரவாம்ʼஸ்ததா² ।
த⁴ர்மாத⁴ர்மஸுபுஷ்பஶ்ச ஸுக²து³꞉க²ப²லோத³ய꞉ ॥ ஆஜீவ்ய꞉ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ
ப்³ரஹ்மவ்ருʼக்ஷ꞉ ஸனாதன꞉ । ஏதத்³ப்³ரஹ்மவனம்ʼ சைவ ப்³ரஹ்மாசரதி நித்யஶ꞉ ॥
ஏதச்சி²த்த்வா ச பி⁴த்த்வா ச ஜ்ஞானேன பரமாஸினா । ததஶ்சாத்மரதிம்ʼ
ப்ராப்ய தஸ்மான்னாவர்ததே புன꞉ ॥” — இத்யாதி³ । தம்ʼ ஊர்த்⁴வமூலம்ʼ ஸம்ʼஸாரம்ʼ
மாயாமயம்ʼ வ்ருʼக்ஷம்ʼ அத⁴꞉ஶாக²ம்ʼ மஹத³ஹங்காரதன்மாத்ராத³ய꞉ ஶாகா² இவ அஸ்ய
அத⁴꞉ ப⁴வந்தீதி ஸோ(அ)யம்ʼ அத⁴꞉ஶாக²꞉, தம்ʼ அத⁴꞉ஶாக²ம் । ந ஶ்வோ(அ)பி ஸ்தா²தா
இதி அஶ்வத்த²꞉ தம்ʼ க்ஷணப்ரத்⁴வம்ʼஸினம்ʼ அஶ்வத்த²ம்ʼ ப்ராஹு꞉ கத²யந்தி அவ்யயம்ʼ
ஸம்ʼஸாரமாயாயா꞉ அநாதி³காலப்ரவ்ருʼத்தத்வாத் ஸோ(அ)யம்ʼ ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷ꞉ அவ்யய꞉,
அநாத்³யந்ததே³ஹாதி³ஸந்தாநாஶ்ரய꞉ ஹி ஸுப்ரஸித்³த⁴꞉, தம்ʼ அவ்யயம் । தஸ்யைவ
ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷஸ்ய இத³ம்ʼ அன்யத் விஶேஷணம்ʼ — ச²ந்தா³ம்ʼஸி யஸ்ய பர்ணானி,
ச²ந்தா³ம்ʼஸி ச்சா²த³னாத் ருʼக்³யஜு꞉ஸாமலக்ஷணானி யஸ்ய ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷஸ்ய
பர்ணானீவ பர்ணானி । யதா² வ்ருʼக்ஷஸ்ய பரிரக்ஷணார்தா²னி பர்ணானி, ததா² வேதா³꞉
ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷபரிரக்ஷணார்தா²꞉, த⁴ர்மாத⁴ர்மதத்³தே⁴துப²லப்ரத³ர்ஶனார்த²த்வாத் ।
யதா²வ்யாக்²யாதம்ʼ ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷம்ʼ ஸமூலம்ʼ ய꞉ தம்ʼ வேத³ ஸ꞉ வேத³வித்,
வேதா³ர்த²வித் இத்யர்த²꞉ । ந ஹி ஸமூலாத் ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷாத் அஸ்மாத் ஜ்ஞேய꞉
அன்ய꞉ அணுமாத்ரோ(அ)பி அவஶிஷ்ட꞉ அஸ்தி இத்யத꞉ ஸர்வஜ்ஞ꞉ ஸர்வவேதா³ர்த²விதி³தி
ஸமூலஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷஜ்ஞானம்ʼ ஸ்தௌதி ॥ தஸ்ய ஏதஸ்ய ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷஸ்ய அபரா
அவயவகல்பனா உச்யதே —
அத⁴ஶ்சோர்த்⁴வம்ʼ ப்ரஸ்ருʼதாஸ்தஸ்ய ஶாகா² கு³ணப்ரவ்ருʼத்³தா⁴ விஷயப்ரவாலா꞉ ।
அத⁴ஶ்ச மூலான்யனுஸந்ததானி கர்மானுப³ந்தீ⁴னி மனுஷ்யலோகே ॥ 15-2 ॥
அத⁴꞉ மனுஷ்யாதி³ப்⁴யோ யாவத் ஸ்தா²வரம்ʼ ஊர்த்⁴வம்ʼ ச யாவத் ப்³ரஹ்மண꞉ விஶ்வஸ்ருʼஜோ
தா⁴ம இத்யேதத³ந்தம்ʼ யதா²கர்ம யதா²ஶ்ருதம்ʼ ஜ்ஞானகர்மப²லானி, தஸ்ய
வ்ருʼக்ஷஸ்ய ஶாகா² இவ ஶாகா²꞉ ப்ரஸ்ருʼதா꞉ ப்ரக³தா꞉, கு³ணப்ரவ்ருʼத்³தா⁴꞉
கு³ணை꞉ ஸத்த்வரஜஸ்தமோபி⁴꞉ ப்ரவ்ருʼத்³தா⁴꞉ ஸ்தூ²லீக்ருʼதா꞉ உபாதா³னபூ⁴தை꞉,
விஷயப்ரவாலா꞉ விஷயா꞉ ஶப்³தா³த³ய꞉ ப்ரவாலா꞉ இவ தே³ஹாதி³கர்மப²லேப்⁴ய꞉
ஶாகா²ப்⁴ய꞉ அங்குரீப⁴வந்தீவ, தேன விஷயப்ரவாலா꞉ ஶாகா²꞉ ।
ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷஸ்ய பரமமூலம்ʼ உபாதா³னகாரணம்ʼ பூர்வம்ʼ உக்தம் । அத² இதா³னீம்ʼ
கர்மப²லஜநிதராக³த்³வேஷாதி³வாஸனா꞉ மூலானீவ த⁴ர்மாத⁴ர்மப்ரவ்ருʼத்திகாரணானி
அவாந்தரபா⁴வீனி தானி அத⁴ஶ்ச தே³வாத்³யபேக்ஷயா மூலானி அனுஸந்ததானி
அனுப்ரவிஷ்டானி கர்மானுப³ந்தீ⁴னி கர்ம த⁴ர்மாத⁴ர்மலக்ஷணம்ʼ அனுப³ந்த⁴꞉
பஶ்சாத்³பா⁴வி, யேஷாம்ʼ உத்³பூ⁴திம்ʼ அனு உத்³ப⁴வதி, தானி கர்மானுப³ந்தீ⁴னி மனுஷ்யலோகே
விஶேஷத꞉ । அத்ர ஹி மனுஷ்யாணாம்ʼ கர்மாதி⁴கார꞉ ப்ரஸித்³த⁴꞉ ॥ யஸ்து அயம்ʼ
வர்ணித꞉ ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷ꞉ —
ந ரூபமஸ்யேஹ ததோ²பலப்⁴யதே நாந்தோ ந சாதி³ர்ன ச ஸம்ப்ரதிஷ்டா² ।
அஶ்வத்த²மேனம்ʼ ஸுவிரூட⁴மூலமஸங்க³ஶஸ்த்ரேண த்³ருʼடே⁴ன சி²த்த்வா ॥ 15-3 ॥
ந ரூபம்ʼ அஸ்ய இஹ யதா² உபவர்ணிதம்ʼ ததா² நைவ உபலப்⁴யதே,
ஸ்வப்னமரீச்யுத³கமாயாக³ந்த⁴ர்வநக³ரஸமத்வாத்; த்³ருʼஷ்டநஷ்டஸ்வரூபோ ஹி ஸ
இதி அத ஏவ ந அந்த꞉ ந பர்யந்த꞉ நிஷ்டா² பரிஸமாப்திர்வா வித்³யதே । ததா² ந
ச ஆதி³꞉, “இத꞉ ஆரப்⁴ய அயம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்த꞉” இதி ந கேனசித் க³ம்யதே ।
ந ச ஸம்ப்ரதிஷ்டா² ஸ்தி²தி꞉ மத்⁴யம்ʼ அஸ்ய ந கேனசித் உபலப்⁴யதே ।
அஶ்வத்த²ம்ʼ ஏனம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ ஸுவிரூட⁴மூலம்ʼ ஸுஷ்டு² விரூடா⁴னி விரோஹம்ʼ க³தானி
ஸுத்³ருʼடா⁴னி மூலானி யஸ்ய தம்ʼ ஏனம்ʼ ஸுவிரூட⁴மூலம், அஸங்க³ஶஸ்த்ரேண
அஸங்க³꞉ புத்ரவித்தலோகைஷணாப்⁴ய꞉ வ்யுத்தா²னம்ʼ தேன அஸங்க³ஶஸ்த்ரேண
த்³ருʼடே⁴ன பரமாத்மாபி⁴முக்²யநிஶ்சயத்³ருʼடீ⁴க்ருʼதேன புன꞉ புன꞉
விவேகாப்⁴யாஸாஶ்மநிஶிதேன ச்சி²த்வா ஸம்ʼஸாரவ்ருʼக்ஷம்ʼ ஸபீ³ஜம்ʼ உத்³த்⁴ருʼத்ய ॥
தத꞉ பத³ம்ʼ தத்பரிமார்கி³தவ்யம்ʼ யஸ்மின்க³தா ந நிவர்தந்தி பூ⁴ய꞉ ।
தமேவ சாத்³யம்ʼ புருஷம்ʼ ப்ரபத்³யே யத꞉ ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ப்ரஸ்ருʼதா புராணீ ॥ 15-4 ॥
தத꞉ பஶ்சாத் யத் பத³ம்ʼ வைஷ்ணவம்ʼ தத் பரிமார்கி³தவ்யம், பரிமார்க³ணம்
அன்வேஷணம்ʼ ஜ்ஞாதவ்யமித்யர்த²꞉ । யஸ்மின் பதே³ க³தா꞉ ப்ரவிஷ்டா꞉ ந நிவர்தந்தி
ந ஆவர்தந்தே பூ⁴ய꞉ புன꞉ ஸம்ʼஸாராய । கத²ம்ʼ பரிமார்கி³தவ்யமிதி ஆஹ —
தமேவ ச ய꞉ பத³ஶப்³தே³ன உக்த꞉ ஆத்³யம்ʼ ஆதௌ³ ப⁴வம்ʼ ஆத்³யம்ʼ புருஷம்ʼ ப்ரபத்³யே
இத்யேவம்ʼ பரிமார்கி³தவ்யம்ʼ தச்ச²ரணதயா இத்யர்த²꞉ । க꞉ அஸௌ புருஷ꞉ இதி,
உச்யதே — யத꞉ யஸ்மாத் புருஷாத் ஸம்ʼஸாரமாயாவ்ருʼக்ஷப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ப்ரஸ்ருʼதா
நி꞉ஸ்ருʼதா, ஐந்த்³ரஜாலிகாதி³வ மாயா, புராணீ சிரந்தனீ ॥ கத²ம்பூ⁴தா꞉ தத்
பத³ம்ʼ க³ச்ச²ந்தீதி, உச்யதே —
நிர்மாநமோஹா ஜிதஸங்க³தோ³ஷா அத்⁴யாத்மநித்யா விநிவ்ருʼத்தகாமா꞉ ।
த்³வந்த்³வைர்விமுக்தா꞉ ஸுக²து³꞉க²ஸஞ்ஜ்ஞைர்க³ச்ச²ந்த்யமூடா⁴꞉ பத³மவ்யயம்ʼ தத் ॥ 15-5 ॥
நிர்மாநமோஹா꞉ மானஶ்ச மோஹஶ்ச மாநமோஹௌ, தௌ நிர்க³தௌ யேப்⁴ய꞉ தே
நிர்மாநமோஹா꞉ மாநமோஹவர்ஜிதா꞉ । ஜிதஸங்க³தோ³ஷா꞉ ஸங்க³ ஏவ தோ³ஷ꞉
ஸங்க³தோ³ஷ꞉, ஜித꞉ ஸங்க³தோ³ஷ꞉ யை꞉ தே ஜிதஸங்க³தோ³ஷா꞉ । அத்⁴யாத்மநித்யா꞉
பரமாத்மஸ்வரூபாலோசனநித்யா꞉ தத்பரா꞉ । விநிவ்ருʼத்தகாமா꞉ விஶேஷதோ நிர்லேபேன
நிவ்ருʼத்தா꞉ காமா꞉ யேஷாம்ʼ தே விநிவ்ருʼத்தகாமா꞉ யதய꞉ ஸந்ந்யாஸின꞉ த்³வந்த்³வை꞉
ப்ரியாப்ரியாதி³பி⁴꞉ விமுக்தா꞉ ஸுக²து³꞉க²ஸஞ்ஜ்ஞை꞉ பரித்யக்தா꞉ க³ச்ச²ந்தி அமூடா⁴꞉
மோஹவர்ஜிதா꞉ பத³ம்ʼ அவ்யயம்ʼ தத் யதோ²க்தம் ॥ ததே³வ பத³ம்ʼ புன꞉ விஶேஷ்யதே —
ந தத்³பா⁴ஸயதே ஸூர்யோ ந ஶஶாங்கோ ந பாவக꞉ ।
யத்³க³த்வா ந நிவர்தந்தே தத்³தா⁴ம பரமம்ʼ மம ॥ 15-6 ॥
தத் தா⁴ம இதி வ்யவஹிதேன தா⁴ம்னா ஸம்ப³த்⁴யதே । தத் தா⁴ம தேஜோரூபம்ʼ பத³ம்ʼ
ந பா⁴ஸயதே ஸூர்ய꞉ ஆதி³த்ய꞉ ஸர்வாவபா⁴ஸனஶக்திமத்த்வே(அ)பி ஸதி । ததா² ந
ஶஶாங்க꞉ சந்த்³ர꞉, ந பாவக꞉ ந அக்³நிரபி । யத் தா⁴ம வைஷ்ணவம்ʼ பத³ம்ʼ க³த்வா
ப்ராப்ய ந நிவர்தந்தே, யச்ச ஸூர்யாதி³꞉ ந பா⁴ஸயதே, தத் தா⁴ம பத³ம்ʼ பரமம்ʼ
விஷ்ணோ꞉ மம பத³ம், யத் க³த்வா ந நிவர்தந்தே இத்யுக்தம் ॥ நனு ஸர்வா ஹி க³தி꞉
ஆக³த்யந்தா, “ஸம்ʼயோகா³꞉ விப்ரயோகா³ந்தா꞉” இதி ப்ரஸித்³த⁴ம் । கத²ம்ʼ உச்யதே
“தத் தா⁴ம க³தானாம்ʼ நாஸ்தி நிவ்ருʼத்தி꞉” இதி? ஶ்ருʼணு தத்ர காரணம்ʼ —
மமைவாம்ʼஶோ ஜீவலோகே ஜீவபூ⁴த꞉ ஸனாதன꞉ ।
மன꞉ஷஷ்டா²னீந்த்³ரியாணி ப்ரக்ருʼதிஸ்தா²னி கர்ஷதி ॥ 15-7 ॥
மமைவ பரமாத்மன꞉ நாராயணஸ்ய, அம்ʼஶ꞉ பா⁴க³꞉ அவயவ꞉ ஏகதே³ஶ꞉ இதி
அனர்தா²ந்தரம்ʼ ஜிவலோகே ஜீவானாம்ʼ லோகே ஸம்ʼஸாரே ஜீவபூ⁴த꞉ கர்தா போ⁴க்தா இதி
ப்ரஸித்³த⁴꞉ ஸனாதன꞉ சிரந்தன꞉; யதா² ஜலஸூர்யக꞉ ஸூர்யாம்ʼஶ꞉ ஜலநிமித்தாபாயே
ஸூர்யமேவ க³த்வா ந நிவர்ததே ச தேனைவ ஆத்மனா க³ச்ச²தி, ஏவமேவ; யதா²
க⁴டாத்³யுபாதி⁴பரிச்சி²ன்னோ க⁴டாத்³யாகாஶ꞉ ஆகாஶாம்ʼஶ꞉ ஸன் க⁴டாதி³நிமித்தாபாயே
ஆகாஶம்ʼ ப்ராப்ய ந நிவர்ததே । அத꞉ உபபன்னம்ʼ உக்தம்ʼ “யத்³க³த்வா ந
நிவர்தந்தே” (ப⁴. கீ³. 15-6) இதி । நனு நிரவயவஸ்ய பரமாத்மன꞉
குத꞉ அவயவ꞉ ஏகதே³ஶ꞉ அம்ʼஶ꞉ இதி? ஸாவயவத்வே ச விநாஶப்ரஸங்க³꞉
அவயவவிபா⁴கா³த் । நைஷ தோ³ஷ꞉, அவித்³யாக்ருʼதோபாதி⁴பரிச்சி²ன்ன꞉ ஏகதே³ஶ꞉
அம்ʼஶ இவ கல்பிதோ யத꞉ । த³ர்ஶிதஶ்ச அயமர்த²꞉ க்ஷேத்ராத்⁴யாயே விஸ்தரஶ꞉ ।
ஸ ச ஜீவோ மத³ம்ʼஶத்வேன கல்பித꞉ கத²ம்ʼ ஸம்ʼஸரதி உத்க்ராமதி ச இதி,
உச்யதே — மன꞉ஷஷ்டா²னி இந்த்³ரியாணி ஶ்ரோத்ராதீ³னி ப்ரக்ருʼதிஸ்தா²னி ஸ்வஸ்தா²னே
கர்ணஶஷ்குல்யாதௌ³ ப்ரக்ருʼதௌ ஸ்தி²தானி கர்ஷதி ஆகர்ஷதி ॥ கஸ்மின் காலே? —
ஶரீரம்ʼ யத³வாப்னோதி யச்சாப்யுத்க்ராமதீஶ்வர꞉ ।
க்³ருʼஹீத்வைதானி ஸம்ʼயாதி வாயுர்க³ந்தா⁴னிவாஶயாத் ॥ 15-8 ॥
யச்சாபி யதா³ சாபி உத்க்ராமதி ஈஶ்வர꞉ தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தஸ்வாமீ ஜீவ꞉, ததா³
“கர்ஷதி” இதி ஶ்லோகஸ்ய த்³விதீயபாத³꞉ அர்த²வஶாத் ப்ராத²ம்யேன
ஸம்ப³த்⁴யதே । யதா³ ச பூர்வஸ்மாத் ஶரீராத் ஶரீராந்தரம்ʼ அவாப்னோதி ததா³ க்³ருʼஹீத்வா
ஏதானி மன꞉ஷஷ்டா²னி இந்த்³ரியாணி ஸம்ʼயாதி ஸம்யக் யாதி க³ச்ச²தி । கிமிவ இதி,
ஆஹ — வாயு꞉ பவன꞉ க³ந்தா⁴னிவ ஆஶயாத் புஷ்பாதே³꞉ ॥ கானி புன꞉ தானி —
ஶ்ரோத்ரம்ʼ சக்ஷு꞉ ஸ்பர்ஶனம்ʼ ச ரஸனம்ʼ க்⁴ராணமேவ ச ।
அதி⁴ஷ்டா²ய மனஶ்சாயம்ʼ விஷயானுபஸேவதே ॥ 15-9 ॥
ஶ்ரோத்ரம்ʼ சக்ஷு꞉ ஸ்பர்ஶனம்ʼ ச த்வகி³ந்த்³ரியம்ʼ ரஸனம்ʼ க்⁴ராணமேவ ச மனஶ்ச
ஷஷ்ட²ம்ʼ ப்ரத்யேகம்ʼ இந்த்³ரியேண ஸஹ, அதி⁴ஷ்டா²ய தே³ஹஸ்த²꞉ விஷயான் ஶப்³தா³தீ³ன்
உபஸேவதே ॥ ஏவம்ʼ தே³ஹக³தம்ʼ தே³ஹாத் —
உத்க்ராமந்தம்ʼ ஸ்தி²தம்ʼ வாபி பு⁴ஞ்ஜானம்ʼ வா கு³ணான்விதம் ।
விமூடா⁴ நானுபஶ்யந்தி பஶ்யந்தி ஜ்ஞானசக்ஷுஷ꞉ ॥ 15-10 ॥
உத்க்ராமந்தம்ʼ தே³ஹம்ʼ பூர்வோபாத்தம்ʼ பரித்யஜந்தம்ʼ ஸ்தி²தம்ʼ வாபி தே³ஹே
திஷ்ட²ந்தம்ʼ பு⁴ஞ்ஜானம்ʼ வா ஶப்³தா³தீ³ம்ʼஶ்ச உபலப⁴மானம்ʼ கு³ணான்விதம்ʼ
ஸுக²து³꞉க²மோஹாத்³யை꞉ கு³ணை꞉ அன்விதம்ʼ அனுக³தம்ʼ ஸம்ʼயுக்தமித்யர்த²꞉ ।
ஏவம்பூ⁴தமபி ஏனம்ʼ அத்யந்தத³ர்ஶனகோ³சரப்ராப்தம்ʼ விமூடா⁴꞉
த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டவிஷயபோ⁴க³ப³லாக்ருʼஷ்டசேதஸ்தயா அனேகதா⁴ மூடா⁴꞉ ந
அனுபஶ்யந்தி — அஹோ கஷ்டம்ʼ வர்ததே இதி அனுக்ரோஶதி ச ப⁴க³வான் — யே
து புன꞉ ப்ரமாணஜனிதஜ்ஞானசக்ஷுஷ꞉ தே ஏனம்ʼ பஶ்யந்தி ஜ்ஞானசக்ஷுஷ꞉
விவிக்தத்³ருʼஷ்டய꞉ இத்யர்த²꞉ ॥
யதந்தோ யோகி³னஶ்சைனம்ʼ பஶ்யந்த்யாத்மன்யவஸ்தி²தம் ।
யதந்தோ(அ)ப்யக்ருʼதாத்மானோ நைனம்ʼ பஶ்யந்த்யசேதஸ꞉ ॥ 15-11 ॥
யதந்த꞉ ப்ரயத்னம்ʼ குர்வந்த꞉ யோகி³னஶ்ச ஸமாஹிதசித்தா꞉ ஏனம்ʼ ப்ரக்ருʼதம்
ஆத்மானம்ʼ பஶ்யந்தி “அயம்ʼ அஹம்ʼ அஸ்மி” இதி உபலப⁴ந்தே ஆத்மனி
ஸ்வஸ்யாம்ʼ பு³த்³தௌ⁴ அவஸ்தி²தம் । யதந்தோ(அ)பி ஶாஸ்த்ராதி³ப்ரமாணை꞉, அக்ருʼதாத்மான꞉
அஸம்ʼஸ்க்ருʼதாத்மான꞉ தபஸா இந்த்³ரியஜயேன ச, து³ஶ்சரிதாத் அனுபரதா꞉,
அஶாந்தத³ர்பா꞉, ப்ரயத்னம்ʼ குர்வந்தோ(அ)பி ந ஏவம்ʼ பஶ்யந்தி அசேதஸ꞉ அவிவேகின꞉ ॥
யத் பத³ம்ʼ ஸர்வஸ்ய அவபா⁴ஸகமபி அக்³ன்யாதி³த்யாதி³கம்ʼ ஜ்யோதி꞉ ந அவபா⁴ஸயதே,
யத் ப்ராப்தாஶ்ச முமுக்ஷவ꞉ புன꞉ ஸம்ʼஸாராபி⁴முகா²꞉ ந நிவர்தந்தே, யஸ்ய
ச பத³ஸ்ய உபாதி⁴பே⁴த³ம்ʼ அனுவிதீ⁴யமானா꞉ ஜீவா꞉ — க⁴டாகாஶாத³ய꞉ இவ
ஆகாஶஸ்ய — அம்ʼஶா꞉, தஸ்ய பத³ஸ்ய ஸர்வாத்மத்வம்ʼ ஸர்வவ்யவஹாராஸ்பத³த்வம்ʼ
ச விவக்ஷு꞉ சதுர்பி⁴꞉ ஶ்லோகை꞉ விபூ⁴திஸங்க்ஷேபமாஹ ப⁴க³வான் —
யதா³தி³த்யக³தம்ʼ தேஜோ ஜக³த்³பா⁴ஸயதே(அ)கி²லம் ।
யச்சந்த்³ரமஸி யச்சாக்³னௌ தத்தேஜோ வித்³தி⁴ மாமகம் ॥ 15-12 ॥
யத் ஆதி³த்யக³தம்ʼ ஆதி³த்யாஶ்ரயம் । கிம்ʼ தத்? தேஜ꞉ தீ³ப்தி꞉ ப்ரகாஶ꞉ ஜக³த்
பா⁴ஸயதே ப்ரகாஶயதி அகி²லம்ʼ ஸமஸ்தம்; யத் சந்த்³ரமஸி ஶஶப்⁴ருʼதி
தேஜ꞉ அவபா⁴ஸகம்ʼ வர்ததே, யச்ச அக்³னௌ ஹுதவஹே, தத் தேஜ꞉ வித்³தி⁴
விஜானீஹி மாமகம்ʼ மதீ³யம்ʼ மம விஷ்ணோ꞉ தத் ஜ்யோதி꞉ । அத²வா, ஆதி³த்யக³தம்ʼ
தேஜ꞉ சைதன்யாத்மகம்ʼ ஜ்யோதி꞉, யச்சந்த்³ரமஸி, யச்ச அக்³னௌ வர்ததே தத்
தேஜ꞉ வித்³தி⁴ மாமகம்ʼ மதீ³யம்ʼ மம விஷ்ணோ꞉ தத் ஜ்யோதி꞉ ॥ நனு ஸ்தா²வரேஷு
ஜங்க³மேஷு ச தத் ஸமானம்ʼ சைதன்யாத்மகம்ʼ ஜ்யோதி꞉ । தத்ர கத²ம்ʼ இத³ம்ʼ
விஶேஷணம்ʼ — “யதா³தி³த்யக³தம்” இத்யாதி³ । நைஷ தோ³ஷ꞉,
ஸத்த்வாதி⁴க்யாத் ஆவிஸ்தரத்வோபபத்தே꞉ । ஆதி³த்யாதி³ஷு ஹி ஸத்த்வம்ʼ அத்யந்தப்ரகாஶம்
அத்யந்தபா⁴ஸ்வரம்; அத꞉ தத்ரைவ ஆவிஸ்தரம்ʼ ஜ்யோதி꞉ இதி தத் விஶிஷ்யதே, ந
து தத்ரைவ தத் அதி⁴கமிதி । யதா² ஹி ஶ்லோகே துல்யே(அ)பி முக²ஸம்ʼஸ்தா²னே ந
காஷ்ட²குட்³யாதௌ³ முக²ம்ʼ ஆவிர்ப⁴வதி, ஆத³ர்ஶாதௌ³ து ஸ்வச்சே² ஸ்வச்ச²தரே ச
தாரதம்யேன ஆவிர்ப⁴வதி; தத்³வத் ॥ கிஞ்ச —
கா³மாவிஶ்ய ச பூ⁴தானி தா⁴ரயாம்யஹமோஜஸா ।
புஷ்ணாமி சௌஷதீ⁴꞉ ஸர்வா꞉ ஸோமோ பூ⁴த்வா ரஸாத்மக꞉ ॥ 15-13 ॥
கா³ம்ʼ ப்ருʼதி²வீம்ʼ ஆவிஶ்ய ப்ரவிஶ்ய தா⁴ரயாமி பூ⁴தானி ஜக³த் அஹம்ʼ ஓஜஸா ப³லேன; யத்
ப³லம்ʼ காமராக³விவர்ஜிதம்ʼ ஐஶ்வரம்ʼ ரூபம்ʼ ஜக³த்³விதா⁴ரணாய ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ ஆவிஷ்டம்ʼ
யேன ப்ருʼதி²வீ கு³ர்வீ ந அத⁴꞉ பததி ந விதீ³ர்யதே ச । ததா² ச மந்த்ரவர்ண꞉
— ”யேன த்³யௌருக்³ரா ப்ருʼதி²வீ ச த்³ருʼடா⁴” (தை. ஸம்ʼ. 4-1-8)
இதி, ”ஸ தா³தா⁴ர ப்ருʼதி²வீம்” (தை. ஸம்ʼ. 4-1-8) இத்யாதி³ஶ்ச ।
அத꞉ கா³மாவிஶ்ய ச பூ⁴தானி சராசராணி தா⁴ரயாமி இதி யுக்தமுக்தம் । கிஞ்ச,
ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ ஜாதா꞉ ஓஷதீ⁴꞉ ஸர்வா꞉ வ்ரீஹியவாத்³யா꞉ புஷ்ணாமி புஷ்டிமதீ꞉
ரஸஸ்வாது³மதீஶ்ச கரோமி ஸோமோ பூ⁴த்வா ரஸாத்மக꞉ ஸோம꞉ ஸன் ரஸாத்மக꞉
ரஸஸ்வபா⁴வ꞉ । ஸர்வரஸானாம்ʼ ஆகர꞉ ஸோம꞉ । ஸ ஹி ஸர்வரஸாத்மக꞉ ஸர்வா꞉
ஓஷதீ⁴꞉ ஸ்வாத்மரஸான் அனுப்ரவேஶ்யன் புஷ்ணாதி ॥ கிஞ்ச —
அஹம்ʼ வைஶ்வானரோ பூ⁴த்வா ப்ராணினாம்ʼ தே³ஹமாஶ்ரித꞉ ।
ப்ராணாபானஸமாயுக்த꞉ பசாம்யன்னம்ʼ சதுர்வித⁴ம் ॥ 15-14 ॥
அஹமேவ வைஶ்வானர꞉ உத³ரஸ்த²꞉ அக்³னி꞉ பூ⁴த்வா —
“அயமக்³நிர்வைஶ்வானரோ யோ(அ)யமந்த꞉ புருஷே யேனேத³மன்னம்ʼ பச்யதே”
(ப்³ருʼ. உ. 5-9-1)இத்யாதி³ஶ்ருதே꞉; வைஶ்வானர꞉ ஸன் ப்ராணினாம்ʼ ப்ராணவதாம்ʼ தே³ஹம்
ஆஶ்ரித꞉ ப்ரவிஷ்ட꞉ ப்ராணாபானஸமாயுக்த꞉ ப்ராணாபாநாப்⁴யாம்ʼ ஸமாயுக்த꞉ ஸம்ʼயுக்த꞉
பசாமி பக்திம்ʼ கரோமி அன்னம்ʼ அஶனம்ʼ சதுர்வித⁴ம்ʼ சதுஷ்ப்ரகாரம்ʼ போ⁴ஜ்யம்ʼ
ப⁴க்ஷ்யம்ʼ சோஷ்யம்ʼ லேஹ்யம்ʼ ச । “போ⁴க்தா வைஶ்வானர꞉ அக்³னி꞉, அக்³னே꞉
போ⁴ஜ்யம்ʼ அன்னம்ʼ ஸோம꞉, ததே³தத் உப⁴யம்ʼ அக்³னீஷோமௌ ஸர்வம்” இதி பஶ்யத꞉
அன்னதோ³ஷலேப꞉ ந ப⁴வதி ॥ கிஞ்ச —
ஸர்வஸ்ய சாஹம்ʼ ஹ்ருʼதி³ ஸந்நிவிஷ்டோ மத்த꞉ ஸ்ம்ருʼதிர்ஜ்ஞானமபோஹனம்ʼ ச ।
வேதை³ஶ்ச ஸர்வைரஹமேவ வேத்³யோ வேதா³ந்தக்ருʼத்³வேத³விதே³வ சாஹம் ॥ 15-15 ॥
ஸர்வஸ்ய ச ப்ராணிஜாதஸ்ய அஹம்ʼ ஆத்மா ஸன் ஹ்ருʼதி³ பு³த்³தௌ⁴ ஸந்நிவிஷ்ட꞉ । அத꞉
மத்த꞉ ஆத்மன꞉ ஸர்வப்ராணினாம்ʼ ஸ்ம்ருʼதி꞉ ஜ்ஞானம்ʼ தத³போஹனம்ʼ ச அபக³மனம்ʼ
ச; யேஷாம்ʼ யதா² புண்யகர்மணாம்ʼ புண்யகர்மானுரோதே⁴ன ஜ்ஞானஸ்ம்ருʼதீ ப⁴வத꞉,
ததா² பாபகர்மணாம்ʼ பாபகர்மானுரூபேண ஸ்ம்ருʼதிஜ்ஞானயோ꞉ அபோஹனம்ʼ ச அபாயனம்
அபக³மனம்ʼ ச । வேதை³ஶ்ச ஸர்வை꞉ அஹமேவ பரமாத்மா வேத்³ய꞉ வேதி³தவ்ய꞉ ।
வேதா³ந்தக்ருʼத் வேதா³ந்தார்த²ஸம்ப்ரதா³யக்ருʼத் இத்யர்த²꞉, வேத³வித் வேதா³ர்த²வித் ஏவ
ச அஹம் ॥ ப⁴க³வத꞉ ஈஶ்வரஸ்ய நாராயணாக்²யஸ்ய விபூ⁴திஸங்க்ஷேப꞉ உக்த꞉
விஶிஷ்டோபாதி⁴க்ருʼத꞉“யதா³தி³த்யக³தம்ʼ தேஜ꞉” (ப⁴. கீ³. 15-12)
இத்யாதி³னா । அத² அது⁴னா தஸ்யைவ க்ஷராக்ஷரோபாதி⁴ப்ரவிப⁴க்ததயா நிருபாதி⁴கஸ்ய
கேவலஸ்ய ஸ்வரூபநிர்தி³தா⁴ரயிஷயா உத்தரே ஶ்லோகா꞉ ஆரப்⁴யந்தே । தத்ர ஸர்வமேவ
அதீதாநாக³தாத்⁴யாயார்த²ஜாதம்ʼ த்ரிதா⁴ ராஶீக்ருʼத்ய ஆஹ —
த்³வாவிமௌ புருஷௌ லோகே க்ஷரஶ்சாக்ஷர ஏவ ச ।
க்ஷர꞉ ஸர்வாணி பூ⁴தானி கூடஸ்தோ²(அ)க்ஷர உச்யதே ॥ 15-16 ॥
த்³வௌ இமௌ ப்ருʼத²க்³ராஶீக்ருʼதௌ புருஷௌ இதி உச்யேதே லோகே ஸம்ʼஸாரே —
க்ஷரஶ்ச க்ஷரதீதி க்ஷர꞉ விநாஶீ இதி ஏகோ ராஶி꞉; அபர꞉ புருஷ꞉ அக்ஷர꞉
தத்³விபரீத꞉, ப⁴க³வத꞉ மாயாஶக்தி꞉, க்ஷராக்²யஸ்ய புருஷஸ்ய உத்பத்திபீ³ஜம்
அனேகஸம்ʼஸாரிஜந்துகாமகர்மாதி³ஸம்ʼஸ்காராஶ்ரய꞉, அக்ஷர꞉ புருஷ꞉ உச்யதே । கௌ
தௌ புருஷௌ இதி ஆஹ ஸ்வயமேவ ப⁴க³வான் — க்ஷர꞉ ஸர்வாணி பூ⁴தானி, ஸமஸ்தம்ʼ
விகாரஜாதம்ʼ இத்யர்த²꞉ । கூடஸ்த²꞉ கூட꞉ ராஶீ ராஶிரிவ ஸ்தி²த꞉ । அத²வா, கூட꞉
மாயா வஞ்சனா ஜிஹ்மதா குடிலதா இதி பர்யாயா꞉, அனேகமாயாவஞ்சநாதி³ப்ரகாரேண
ஸ்தி²த꞉ கூடஸ்த²꞉, ஸம்ʼஸாரபீ³ஜானந்த்யாத் ந க்ஷரதி இதி அக்ஷர꞉ உச்யதே ॥
ஆப்⁴யாம்ʼ க்ஷராக்ஷராப்⁴யாம்ʼ அன்ய꞉ விலக்ஷண꞉ க்ஷராக்ஷரோபாதி⁴த்³வயதோ³ஷேண
அஸ்ப்ருʼஷ்ட꞉ நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வ꞉ —
உத்தம꞉ புருஷஸ்த்வன்ய꞉ பரமாத்மேத்யுதா³ஹ்ருʼத꞉ ।
யோ லோகத்ரயமாவிஶ்ய பி³ப⁴ர்த்யவ்யய ஈஶ்வர꞉ ॥ 15-17 ॥
உத்தம꞉ உத்க்ருʼஷ்டதம꞉ புருஷஸ்து அன்ய꞉ அத்யந்தவிலக்ஷண꞉ ஆப்⁴யாம்ʼ பரமாத்மா
இதி பரமஶ்ச அஸௌ தே³ஹாத்³யவித்³யாக்ருʼதாத்மப்⁴ய꞉, ஆத்மா ச ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ
ப்ரத்யக்சேதன꞉, இத்யத꞉ பரமாத்மா இதி உதா³ஹ்ருʼத꞉ உக்த꞉ வேதா³ந்தேஷு । ஸ ஏவ
விஶிஷ்யதே ய꞉ லோகத்ரயம்ʼ பூ⁴ர்பு⁴வ꞉ஸ்வராக்²யம்ʼ ஸ்வகீயயா சைதன்யப³லஶக்த்யா
ஆவிஶ்ய ப்ரவிஶ்ய பி³ப⁴ர்தி ஸ்வரூபஸத்³பா⁴வமாத்ரேண பி³ப⁴ர்தி தா⁴ரயதி; அவ்யய꞉
ந அஸ்ய வ்யய꞉ வித்³யதே இதி அவ்யய꞉ । க꞉? ஈஶ்வர꞉ ஸர்வஜ்ஞ꞉ நாராயணாக்²ய꞉
ஈஶனஶீல꞉ ॥ யதா²வ்யாக்²யாதஸ்ய ஈஶ்வரஸ்ய “புருஷோத்தம꞉” இத்யேதத்
நாம ப்ரஸித்³த⁴ம் । தஸ்ய நாமநிர்வசனப்ரஸித்³த்⁴யா அர்த²வத்த்வம்ʼ னாம்னோ த³ர்ஶயன்
“நிரதிஶய꞉ அஹம்ʼ ஈஶ்வர꞉” இதி ஆத்மானம்ʼ த³ர்ஶயதி ப⁴க³வான் —
யஸ்மாத்க்ஷரமதீதோ(அ)ஹமக்ஷராத³பி சோத்தம꞉ ।
அதோ(அ)ஸ்மி லோகே வேதே³ ச ப்ரதி²த꞉ புருஷோத்தம꞉ ॥ 15-18 ॥
யஸ்மாத் க்ஷரம்ʼ அதீத꞉ அஹம்ʼ ஸம்ʼஸாரமாயாவ்ருʼக்ஷம்ʼ அஶ்வத்தா²க்²யம்ʼ அதிக்ராந்த꞉ அஹம்
அக்ஷராத³பி ஸம்ʼஸாரமாயாரூபவ்ருʼக்ஷபீ³ஜபூ⁴தாத³பி ச உத்தம꞉ உத்க்ருʼஷ்டதம꞉
ஊர்த்⁴வதமோ வா, அத꞉ தாப்⁴யாம்ʼ க்ஷராக்ஷராப்⁴யாம்ʼ உத்தமத்வாத் அஸ்மி லோகே
வேதே³ ச ப்ரதி²த꞉ ப்ரக்²யாத꞉ । புருஷோத்தம꞉ இத்யேவம்ʼ மாம்ʼ ப⁴க்தஜனா꞉
விது³꞉ । கவய꞉ காவ்யாதி³ஷு ச இத³ம்ʼ நாம நிப³த்⁴னந்தி । புருஷோத்தம
இத்யனேநாபி⁴தா⁴னேநாபி⁴க்³ருʼணந்தி ॥ அத² இதா³னீம்ʼ யதா²நிருக்தம்ʼ ஆத்மானம்ʼ யோ வேத³,
தஸ்ய இத³ம்ʼ ப²லம்ʼ உச்யதே —
யோ மாமேவமஸம்மூடோ⁴ ஜானாதி புருஷோத்தமம் ।
ஸ ஸர்வவித்³ப⁴ஜதி மாம்ʼ ஸர்வபா⁴வேன பா⁴ரத ॥ 15-19 ॥
ய꞉ மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ யதோ²க்தவிஶேஷணம்ʼ ஏவம்ʼ யதோ²க்தேன ப்ரகாரேண அஸம்மூட⁴꞉
ஸம்மோஹவர்ஜித꞉ ஸன் ஜானாதி “அயம்ʼ அஹம்ʼ அஸ்மி” இதி புருஷோத்தமம்ʼ ஸ꞉
ஸர்வவித் ஸர்வாத்மனா ஸர்வம்ʼ வேத்தீதி ஸர்வஜ்ஞ꞉ ஸர்வபூ⁴தஸ்த²ம்ʼ ப⁴ஜதி மாம்ʼ
ஸர்வபா⁴வேன ஸர்வாத்மதயா ஹே பா⁴ரத ॥ அஸ்மின் அத்⁴யாயே ப⁴க³வத்தத்த்வஜ்ஞானம்ʼ
மோக்ஷப²லம்ʼ உக்த்வா, அத² இதா³னீம்ʼ தத் ஸ்தௌதி —
இதி கு³ஹ்யதமம்ʼ ஶாஸ்த்ரமித³முக்தம்ʼ மயானக⁴ ।
ஏதத்³பு³த்³த்⁴வா பு³த்³தி⁴மான்ஸ்யாத்க்ருʼதக்ருʼத்யஶ்ச பா⁴ரத ॥ 15-20 ॥
இதி ஏதத் கு³ஹ்யதமம்ʼ கோ³ப்யதமம், அத்யந்தரஹஸ்யம்ʼ இத்யேதத் । கிம்ʼ தத்? ஶாஸ்த்ரம் ।
யத்³யபி கீ³தாக்²யம்ʼ ஸமஸ்தம்ʼ “ஶாஸ்த்ரம்” உச்யதே, ததா²பி அயமேவ
அத்⁴யாய꞉ இஹ “ஶாஸ்த்ரம்” இதி உச்யதே ஸ்துத்யர்த²ம்ʼ ப்ரகரணாத் । ஸர்வோ
ஹி கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²꞉ அஸ்மின் அத்⁴யாயே ஸமாஸேன உக்த꞉ । ந கேவலம்ʼ கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²
ஏவ, கிந்து ஸர்வஶ்ச வேதா³ர்த²꞉ இஹ பரிஸமாப்த꞉ । “யஸ்தம்ʼ வேத³ ஸ
வேத³வித்” (ப⁴. கீ³. 15-1) “வேதை³ஶ்ச ஸர்வைரஹமேவ வேத்³ய꞉”
(ப⁴. கீ³. 15-15) இதி ச உக்தம் । இத³ம்ʼ உக்தம்ʼ கதி²தம்ʼ மயா ஹே அனக⁴
அபாப । ஏதத் ஶாஸ்த்ரம்ʼ யதா²த³ர்ஶிதார்த²ம்ʼ பு³த்³த்⁴வா பு³த்³தி⁴மான் ஸ்யாத் ப⁴வேத்
ந அன்யதா² க்ருʼதக்ருʼத்யஶ்ச பா⁴ரத க்ருʼதம்ʼ க்ருʼத்யம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ யேன ஸ꞉
க்ருʼதக்ருʼத்ய꞉; விஶிஷ்டஜன்மப்ரஸூதேன ப்³ராஹ்மணேன யத் கர்தவ்யம்ʼ தத் ஸர்வம்ʼ
ப⁴க³வத்தத்த்வே விதி³தே க்ருʼதம்ʼ ப⁴வேத் இத்யர்த²꞉; ந ச அன்யதா² கர்தவ்யம்ʼ
பரிஸமாப்யதே கஸ்யசித் இத்யபி⁴ப்ராய꞉ । “ஸர்வம்ʼ கர்மாகி²லம்ʼ பார்த²
ஜ்ஞானே பரிஸமாப்யதே” (ப⁴. கீ³. 4-33) இதி ச உக்தம் ।
”ஏதத்³தி⁴ ஜன்மஸாமக்³ர்யம்ʼ ப்³ராஹ்மணஸ்ய விஶேஷத꞉ । ப்ராப்யைதத்க்ருʼதக்ருʼத்யோ
ஹி த்³விஜோ ப⁴வதி நான்யதா²” (மனு. 12-93) இதி ச மானவம்ʼ வசனம் ।
யத꞉ ஏதத் பரமார்த²தத்த்வம்ʼ மத்த꞉ ஶ்ருதவான் அஸி, அத꞉ க்ருʼதார்த²꞉ த்வம்ʼ
பா⁴ரத இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ புருஷோத்தமயோகோ³ நாம ப(அ)சத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥15 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே புருஷோத்தம-யோக³꞉ நாம ப(அ)சத³ஶ꞉
அத்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ ஷோட³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
தை³வீ ஆஸுரீ ராக்ஷஸீ இதி ப்ராணிணாம்ʼ ப்ரக்ருʼதய꞉ நவமே அத்⁴யாயே ஸூசிதா꞉ ।
தாஸாம்ʼ விஸ்தரேண ப்ரத³ர்ஶனாய “அப⁴யம்ʼ ஸத்த்வஸம்ʼஶுத்³தி⁴꞉”
இத்யாதி³꞉ அத்⁴யாய꞉ ஆரப்⁴யதே । தத்ர ஸம்ʼஸாரமோக்ஷாய தை³வீ ப்ரக்ருʼதி꞉,
நிப³ந்தா⁴ய ஆஸுரீ ராக்ஷஸீ ச இதி தை³வ்யா꞉ ஆதா³னாய ப்ரத³ர்ஶனம்ʼ க்ரியதே,
இதரயோ꞉ பரிவர்ஜனாய ச ॥
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
அப⁴யம்ʼ ஸத்த்வஸம்ʼஶுத்³தி⁴ர்ஜ்ஞானயோக³வ்யவஸ்தி²தி꞉ ।
தா³னம்ʼ த³மஶ்ச யஜ்ஞஶ்ச ஸ்வாத்⁴யாயஸ்தப ஆர்ஜவம் ॥ 16-1 ॥
அப⁴யம்ʼ அபீ⁴ருதா । ஸத்த்வஸம்ʼஶுத்³தி⁴꞉ ஸத்த்வஸ்ய அந்த꞉கரணஸ்ய ஸம்ʼஶுத்³தி⁴꞉
ஸம்ʼவ்யவஹாரேஷு பரவஞ்சநாமாயாந்ருʼதாதி³பரிவர்ஜனம்ʼ ஶுத்³த⁴ஸத்த்வபா⁴வேன
வ்யவஹார꞉ இத்யர்த²꞉ । ஜ்ஞானயோக³வ்யவஸ்தி²தி꞉ ஜ்ஞானம்ʼ ஶாஸ்த்ரத꞉
ஆசார்யதஶ்ச ஆத்மாதி³பதா³ர்தா²னாம்ʼ அவக³ம꞉, அவக³தானாம்ʼ இந்த்³ரியாத்³யுபஸம்ʼஹாரேண
ஏகாக்³ரதயா ஸ்வாத்மஸம்ʼவேத்³யதாபாத³னம்ʼ யோக³꞉, தயோ꞉ ஜ்ஞானயோக³யோ꞉ வ்யாவஸ்தி²தி꞉
வ்யவஸ்தா²னம்ʼ தந்நிஷ்ட²தா । ஏஷா ப்ரதா⁴னா தை³வீ ஸாத்த்விகீ ஸம்பத் । யத்ர
யேஷாம்ʼ அதி⁴க்ருʼதானாம்ʼ யா ப்ரக்ருʼதி꞉ ஸம்ப⁴வதி, ஸாத்த்விகீ ஸா உச்யதே । தா³னம்ʼ
யதா²ஶக்தி ஸம்ʼவிபா⁴க³꞉ அந்நாதீ³னாம் । த³மஶ்ச பா³ஹ்யகரணானாம்ʼ உபஶம꞉;
அந்த꞉கரணஸ்ய உபஶமம்ʼ ஶாந்திம்ʼ வக்ஷ்யதி । யஜ்ஞஶ்ச ஶ்ரௌத꞉ அக்³னிஹோத்ராதி³꞉ ।
ஸ்மார்தஶ்ச தே³வயஜ்ஞாதி³꞉, ஸ்வாத்⁴யாய꞉ ருʼக்³வேதா³த்³யத்⁴யயனம்ʼ அத்³ருʼஷ்டார்த²ம் ।
தப꞉ வக்ஷ்யமாணம்ʼ ஶாரீராதி³ । ஆர்ஜவம்ʼ ருʼஜுத்வம்ʼ ஸர்வதா³ ॥ கிஞ்ச —
அஹிம்ʼஸா ஸத்யமக்ரோத⁴ஸ்த்யாக³꞉ ஶாந்திரபைஶுனம் ।
த³யா பூ⁴தேஷ்வலோலுப்த்வம்ʼ மார்த³வம்ʼ ஹ்ரீரசாபலம் ॥ 16-2 ॥
அஹிம்ʼஸா அஹிம்ʼஸனம்ʼ ப்ராணினாம்ʼ பீடா³வர்ஜனம் । ஸத்யம்ʼ அப்ரியாந்ருʼதவர்ஜிதம்ʼ
யதா²பூ⁴தார்த²வசனம் । அக்ரோத⁴꞉ பரை꞉ ஆக்ருஷ்டஸ்ய அபி⁴ஹதஸ்ய வா
ப்ராப்தஸ்ய க்ரோத⁴ஸ்ய உபஶமனம் । த்யாக³꞉ ஸந்ந்யாஸ꞉, பூர்வம்ʼ தா³னஸ்ய உக்தத்வாத் ।
ஶாந்தி꞉ அந்த꞉கரணஸ்ய உபஶம꞉ । அபைஶுனம்ʼ அபிஶுனதா; பரஸ்மை
பரரந்த்⁴ரப்ரகடீகரணம்ʼ பைஶுனம், தத³பா⁴வ꞉ அபைஶுனம் । த³யா க்ருʼபா
பூ⁴தேஷு து³꞉கி²தேஷு । அலோலுப்த்வம்ʼ இந்த்³ரியாணாம்ʼ விஷயஸந்நிதௌ⁴ அவிக்ரியா ।
மார்த³வம்ʼ ம்ருʼது³தா அக்ரௌர்யம் । ஹ்ரீ꞉ லஜ்ஜா । அசாபலம்ʼ அஸதி ப்ரயோஜனே
வாக்பாணிபாதா³தீ³னாம்ʼ அவ்யாபாரயித்ருʼத்வம் ॥ கிஞ்ச —
தேஜ꞉ க்ஷமா த்⁴ருʼதி꞉ ஶௌசமத்³ரோஹோ நாதிமானிதா ।
ப⁴வந்தி ஸம்பத³ம்ʼ தை³வீமபி⁴ஜாதஸ்ய பா⁴ரத ॥ 16-3 ॥
தேஜ꞉ ப்ராக³ல்ப்⁴யம்ʼ ந த்வக்³க³தா தீ³ப்தி꞉ । க்ஷமா ஆக்ருஷ்டஸ்ய தாடி³தஸ்ய வா
அந்தர்விக்ரியானுத்பத்தி꞉, உத்பன்னாயாம்ʼ விக்ரியாயாம்ʼ உபஶமனம்ʼ அக்ரோத⁴꞉ இதி அவோசாம ।
இத்த²ம்ʼ க்ஷமாயா꞉ அக்ரோத⁴ஸ்ய ச விஶேஷ꞉ । த்⁴ருʼதி꞉ தே³ஹேந்த்³ரியேஷு அவஸாத³ம்ʼ
ப்ராப்தேஷு தஸ்ய ப்ரதிஷேத⁴க꞉ அந்த꞉கரணவ்ருʼத்திவிஶேஷ꞉, யேன உத்தம்பி⁴தானி
கரணானி தே³ஹஶ்ச ந அவஸீத³ந்தி । ஶௌசம்ʼ த்³விவித⁴ம்ʼ ம்ருʼஜ்ஜலக்ருʼதம்ʼ
பா³ஹ்யம்ʼ ஆப்⁴யந்தரம்ʼ ச மனோபு³த்³த்⁴யோ꞉ நைர்மல்யம்ʼ மாயாராகா³தி³காலுஷ்யாபா⁴வ꞉;
ஏவம்ʼ த்³விவித⁴ம்ʼ ஶௌசம் । அத்³ரோஹ꞉ பரஜிகா⁴ம்ʼஸாபா⁴வ꞉ அஹிம்ʼஸனம் । நாதிமானிதா
அத்யர்த²ம்ʼ மான꞉ அதிமான꞉, ஸ꞉ யஸ்ய வித்³யதே ஸ꞉ அதிமானீ, தத்³பா⁴வ꞉ அதிமானிதா,
தத³பா⁴வ꞉ நாதிமானிதா ஆத்மன꞉ பூஜ்யதாதிஶயபா⁴வநாபா⁴வ இத்யர்த²꞉ । ப⁴வந்தி
அப⁴யாதீ³னி ஏதத³ந்தானி ஸம்பத³ம்ʼ அபி⁴ஜாதஸ்ய । கிம்ʼவிஶிஷ்டாம்ʼ ஸம்பத³ம்? தை³வீம்ʼ
தே³வானாம்ʼ யா ஸம்பத் தாம்ʼ அபி⁴லக்ஷ்ய ஜாதஸ்ய தே³வவிபூ⁴த்யர்ஹஸ்ய பா⁴விகல்யாணஸ்ய
இத்யர்த²꞉, ஹே பா⁴ரத ॥ அத² இதா³னீம்ʼ ஆஸுரீ ஸம்பத் உச்யதே —
த³ம்போ⁴ த³ர்போ(அ)திமானஶ்ச க்ரோத⁴꞉ பாருஷ்யமேவ ச ।
அஜ்ஞானம்ʼ சாபி⁴ஜாதஸ்ய பார்த² ஸம்பத³மாஸுரீம் ॥ 16-4 ॥
த³ம்ப⁴꞉ த⁴ர்மத்⁴வஜித்வம் । த³ர்ப꞉ வித்³யாத⁴னஸ்வஜநாதி³நிமித்த꞉ உத்ஸேக꞉ ।
அதிமான꞉ பூர்வோக்த꞉ । க்ரோத⁴ஶ்ச । பாருஷ்யமேவ ச பருஷவசனம்
— யதா² காணம்ʼ “சக்ஷுஷ்மான்” விரூபம்ʼ “ரூபவான்”
ஹீநாபி⁴ஜனம்ʼ “உத்தமாபி⁴ஜன꞉” இத்யாதி³ । அஜ்ஞானம்ʼ ச அவிவேகஜ்ஞானம்ʼ
கர்தவ்யாகர்தவ்யாதி³விஷயமித்²யாப்ரத்யய꞉ । அபி⁴ஜாதஸ்ய பார்த² । கிம்
அபி⁴ஜாதஸ்யேதி, ஆஹ — ஸம்பத³ம்ʼ ஆஸுரீம்ʼ அஸுராணாம்ʼ ஸம்பத் ஆஸுரீ தாம்ʼ அபி⁴ஜாதஸ்ய
இத்யர்த²꞉ ॥ அனயோ꞉ ஸம்பதோ³꞉ கார்யம்ʼ உச்யதே —
தை³வீ ஸம்பத்³விமோக்ஷாய நிப³ந்தா⁴யாஸுரீ மதா ।
மா ஶுச꞉ ஸம்பத³ம்ʼ தை³வீமபி⁴ஜாதோ(அ)ஸி பாண்ட³வ ॥ 16-5 ॥
தை³வீ ஸம்பத் யா, ஸா விமோக்ஷாய ஸம்ʼஸாரப³ந்த⁴னாத் । நிப³ந்தா⁴ய நியத꞉
ப³ந்த⁴꞉ நிப³ந்த⁴꞉ தத³ர்த²ம்ʼ ஆஸுரீ ஸம்பத் மதா அபி⁴ப்ரேதா । ததா² ராக்ஷஸீ
ச । தத்ர ஏவம்ʼ உக்தே ஸதி அர்ஜுனஸ்ய அந்தர்க³தம்ʼ பா⁴வம்ʼ “கிம்ʼ அஹம்
ஆஸுரஸம்பத்³யுக்த꞉? கிம்ʼ வா தை³வஸம்பத்³யுக்த꞉?” இத்யேவம்ʼ ஆலோசனாரூபம்
ஆலக்ஷ்ய ஆஹ ப⁴க³வான் — மா ஶுச꞉ ஶோகம்ʼ மா கார்ஷீ꞉ । ஸம்பத³ம்ʼ தை³வீம்
அபி⁴ஜாத꞉ அஸி அபி⁴லக்ஷ்ய ஜாதோ(அ)ஸி, பா⁴விகல்யாண꞉ த்வம்ʼ அஸி இத்யர்த²꞉, ஹே
பாண்ட³வ ॥
த்³வௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ லோகே(அ)ஸ்மிந்தை³வ ஆஸுர ஏவ ச ।
தை³வோ விஸ்தரஶ꞉ ப்ரோக்த ஆஸுரம்ʼ பார்த² மே ஶ்ருʼணு ॥ 16-6 ॥
த்³வௌ த்³விஸங்க்²யாகௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ பூ⁴தானாம்ʼ மனுஷ்யாணாம்ʼ ஸர்கௌ³ ஸ்ருʼஷ்டீ பூ⁴தஸர்கௌ³
ஸ்ருʼஜ்யேதேதி ஸர்கௌ³ பூ⁴தான்யேவ ஸ்ருʼஜ்யமானானி தை³வாஸுரஸம்பத்³வயயுக்தானி
இதி த்³வௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ இதி உச்யதே, “த்³வயா ஹ வை ப்ராஜாபத்யா
தே³வாஶ்சாஸுராஶ்ச” (ப்³ருʼ. உ. 1-3-1) இதி ஶ்ருதே꞉ । லோகே அஸ்மின்,
ஸம்ʼஸாரே இத்யர்த²꞉, ஸர்வேஷாம்ʼ த்³வைவித்⁴யோபபத்தே꞉ । கௌ தௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ இதி,
உச்யதே — ப்ரக்ருʼதாவேவ தை³வ ஆஸுர ஏவ ச । உக்தயோரேவ புன꞉ அனுவாதே³
ப்ரயோஜனம்ʼ ஆஹ — தை³வ꞉ பூ⁴தஸர்க³꞉ “அப⁴யம்ʼ ஸத்த்வஸம்ʼஶுத்³தி⁴꞉”
(ப⁴. கீ³. 16-1) இத்யாதி³னா விஸ்தரஶ꞉ விஸ்தரப்ரகாரை꞉ ப்ரோக்த꞉ கதி²த꞉, ந து
ஆஸுர꞉ விஸ்தரஶ꞉; அத꞉ தத்பரிவர்ஜனார்த²ம்ʼ ஆஸுரம்ʼ பார்த², மே மம வசனாத்
உச்யமானம்ʼ விஸ்தரஶ꞉ ஶ்ருʼணு அவதா⁴ரய ॥ ஆ அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே꞉ ஆஸுரீ
ஸம்பத் ப்ராணிவிஶேஷணத்வேன ப்ரத³ர்ஶ்யதே, ப்ரத்யக்ஷீகரணேன ச ஶக்யதே
தஸ்யா꞉ பரிவர்ஜனம்ʼ கர்துமிதி —
ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ ச நிவ்ருʼத்திம்ʼ ச ஜனா ந விது³ராஸுரா꞉ ।
ந ஶௌசம்ʼ நாபி சாசாரோ ந ஸத்யம்ʼ தேஷு வித்³யதே ॥ 16-7 ॥
ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ ச ப்ரவர்தனம்ʼ யஸ்மின் புருஷார்த²ஸாத⁴னே கர்தவ்யே ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ தாம்,
நிவ்ருʼத்திம்ʼ ச ஏதத்³விபரீதாம்ʼ யஸ்மாத் அனர்த²ஹேதோ꞉ நிவர்திதவ்யம்ʼ ஸா நிவ்ருʼத்தி꞉
தாம்ʼ ச, ஜனா꞉ ஆஸுரா꞉ ந விது³꞉ ந ஜானந்தி । ந கேவலம்ʼ ப்ரவ்ருʼத்திநிவ்ருʼத்தீ
ஏவ தே ந விது³꞉, ந ஶௌசம்ʼ நாபி ச ஆசார꞉ ந ஸத்யம்ʼ தேஷு வித்³யதே;
அஶௌசா꞉ அனாசாரா꞉ மாயாவின꞉ அந்ருʼதவாதி³னோ ஹி ஆஸுரா꞉ ॥ கிஞ்ச —
அஸத்யமப்ரதிஷ்ட²ம்ʼ தே ஜக³தா³ஹுரனீஶ்வரம் ।
அபரஸ்பரஸம்பூ⁴தம்ʼ கிமன்யத்காமஹைதுகம் ॥ 16-8 ॥
அஸத்யம்ʼ யதா² வயம்ʼ அந்ருʼதப்ராயா꞉ ததா² இத³ம்ʼ ஜக³த் ஸர்வம்ʼ அஸத்யம், அப்ரதிஷ்ட²ம்ʼ
ச ந அஸ்ய த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ ப்ரதிஷ்டா² அத꞉ அப்ரதிஷ்ட²ம்ʼ ச, இதி தே ஆஸுரா꞉
ஜனா꞉ ஜக³த் ஆஹு꞉, அனீஶ்வரம்ʼ ந ச த⁴ர்மாத⁴ர்மஸவ்யபேக்ஷக꞉ அஸ்ய ஶாஸிதா
ஈஶ்வர꞉ வித்³யதே இதி அத꞉ அனீஶ்வரம்ʼ ஜக³த் ஆஹு꞉ । கிஞ்ச, அபரஸ்பரஸம்பூ⁴தம்ʼ
காமப்ரயுக்தயோ꞉ ஸ்த்ரீபுருஷயோ꞉ அன்யோன்யஸம்ʼயோகா³த் ஜக³த் ஸர்வம்ʼ ஸம்பூ⁴தம் ।
கிமன்யத் காமஹைதுகம்ʼ காமஹேதுகமேவ காமஹைதுகம் । கிமன்யத் ஜக³த꞉
காரணம்? ந கிஞ்சித் அத்³ருʼஷ்டம்ʼ த⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³ காரணாந்தரம்ʼ வித்³யதே ஜக³த꞉
“காம ஏவ ப்ராணினாம்ʼ காரணம்” இதி லோகாயதிகத்³ருʼஷ்டி꞉ இயம் ॥
ஏதாம்ʼ த்³ருʼஷ்டிமவஷ்டப்⁴ய நஷ்டாத்மானோ(அ)ல்பபு³த்³த⁴ய꞉ ।
ப்ரப⁴வந்த்யுக்³ரகர்மாண꞉ க்ஷயாய ஜக³தோ(அ)ஹிதா꞉ ॥ 16-9 ॥
ஏதாம்ʼ த்³ருʼஷ்டிம்ʼ அவஷ்டப்⁴ய ஆஶ்ரித்ய நஷ்டாத்மான꞉ நஷ்டஸ்வபா⁴வா꞉
விப்⁴ரஷ்டபரலோகஸாத⁴னா꞉ அல்பபு³த்³த⁴ய꞉ விஷயவிஷயா அல்பைவ பு³த்³தி⁴꞉
யேஷாம்ʼ தே அல்பபு³த்³த⁴ய꞉ ப்ரப⁴வந்தி உத்³ப⁴வந்தி உக்³ரகர்மாண꞉ க்ரூரகர்மாண꞉
ஹிம்ʼஸாத்மகா꞉ । க்ஷயாய ஜக³த꞉ ப்ரப⁴வந்தி இதி ஸம்ப³ந்த⁴꞉ । ஜக³த꞉ அஹிதா꞉,
ஶத்ரவ꞉ இத்யர்த²꞉ ॥ தே ச —
காமமாஶ்ரித்ய து³ஷ்பூரம்ʼ த³ம்ப⁴மானமதா³ன்விதா꞉ ।
மோஹாத்³க்³ருʼஹீத்வாஸத்³க்³ராஹான்ப்ரவர்தந்தே(அ)ஶுசிவ்ரதா꞉ ॥ 16-10 ॥
காமம்ʼ இச்சா²விஶேஷம்ʼ ஆஶ்ரித்ய அவஷ்டப்⁴ய து³ஷ்பூரம்ʼ அஶக்யபூரணம்ʼ
த³ம்ப⁴மானமதா³ன்விதா꞉ த³ம்ப⁴ஶ்ச மானஶ்ச மத³ஶ்ச த³ம்ப⁴மானமதா³꞉ தை꞉
அன்விதா꞉ த³ம்ப⁴மானமதா³ன்விதா꞉ மோஹாத் அவிவேகத꞉ க்³ருʼஹீத்வா உபாதா³ய அஸத்³க்³ராஹான்
அஶுப⁴நிஶ்சயான் ப்ரவர்தந்தே லோகே அஶுசிவ்ரதா꞉ அஶுசீனி வ்ரதானி யேஷாம்ʼ
தே அஶுசிவ்ரதா꞉ ॥ கிஞ்ச —
சிந்தாமபரிமேயாம்ʼ ச ப்ரலயாந்தாமுபாஶ்ரிதா꞉ ।
காமோபபோ⁴க³பரமா ஏதாவதி³தி நிஶ்சிதா꞉ ॥ 16-11 ॥
சிந்தாம்ʼ அபரிமேயாம்ʼ ச, ந பரிமாதும்ʼ ஶக்யதே யஸ்யா꞉ சிந்தாயா꞉ இயத்தா ஸா
அபரிமேயா, தாம்ʼ அபரிமேயாம், ப்ரலயாந்தாம்ʼ மரணாந்தாம்ʼ உபாஶ்ரிதா꞉, ஸதா³ சிந்தாபரா꞉
இத்யர்த²꞉ । காமோபபோ⁴க³பரமா꞉, காம்யந்தே இதி காமா꞉ விஷயா꞉ ஶப்³தா³த³ய꞉
தது³பபோ⁴க³பரமா꞉ “அயமேவ பரம꞉ புருஷார்த²꞉ ய꞉ காமோபபோ⁴க³꞉”
இத்யேவம்ʼ நிஶ்சிதாத்மான꞉, ஏதாவத் இதி நிஶ்சிதா꞉ ॥
ஆஶாபாஶஶதைர்ப³த்³தா⁴꞉ காமக்ரோத⁴பராயணா꞉ ।
ஈஹந்தே காமபோ⁴கா³ர்த²மந்யாயேனார்த²ஸஞ்சயான் ॥ 16-12 ॥
ஆஶாபாஶஶதை꞉ ஆஶா ஏவ பாஶா꞉ தச்ச²தை꞉ ப³த்³தா⁴꞉ நியந்த்ரிதா꞉ ஸந்த꞉
ஸர்வத꞉ ஆக்ருʼஷ்யமாணா꞉, காமக்ரோத⁴பராயணா꞉ காமக்ரோதௌ⁴ பரம்ʼ அயனம்
ஆஶ்ரய꞉ யேஷாம்ʼ தே காமக்ரோத⁴பராயணா꞉, ஈஹந்தே சேஷ்டந்தே காமபோ⁴கா³ர்த²ம்ʼ
காமபோ⁴க³ப்ரயோஜனாய ந த⁴ர்மார்த²ம், அந்யாயேன பரஸ்வாபஹரணாதி³னா இத்யர்த²꞉;
கிம்? அர்த²ஸஞ்சயான் அர்த²ப்ரசயான் ॥ ஈத்³ருʼஶஶ்ச தேஷாம்ʼ அபி⁴ப்ராய꞉ —
இத³மத்³ய மயா லப்³த⁴மித³ம்ʼ ப்ராப்ஸ்யே மனோரத²ம் ।
இத³மஸ்தீத³மபி மே ப⁴விஷ்யதி புனர்த⁴னம் ॥ 16-13 ॥
இத³ம்ʼ த்³ரவ்யம்ʼ அத்³ய இதா³னீம்ʼ மயா லப்³த⁴ம் । இத³ம்ʼ ச அன்யத் ப்ராப்ஸ்யே மனோரத²ம்ʼ
மனஸ்துஷ்டிகரம் । இத³ம்ʼ ச அஸ்தி இத³மபி மே ப⁴விஷ்யதி ஆகா³மினி ஸம்ʼவத்ஸரே
புன꞉ த⁴னம்ʼ தேன அஹம்ʼ த⁴னீ விக்²யாத꞉ ப⁴விஷ்யாமி இதி ॥
அஸௌ மயா ஹத꞉ ஶத்ருர்ஹநிஷ்யே சாபரானபி ।
ஈஶ்வரோ(அ)ஹமஹம்ʼ போ⁴கீ³ ஸித்³தோ⁴(அ)ஹம்ʼ ப³லவான்ஸுகீ² ॥ 16-14 ॥
அஸௌ தே³வத³த்தநாமா மயா ஹத꞉ து³ர்ஜய꞉ ஶத்ரு꞉ । ஹநிஷ்யே ச அபரான் அன்யான்
வராகான் அபி । கிம்ʼ ஏதே கரிஷ்யந்தி தபஸ்வின꞉; ஸர்வதா²பி நாஸ்தி மத்துல்ய꞉ ।
கத²ம்? ஈஶ்வர꞉ அஹம், அஹம்ʼ போ⁴கீ³ । ஸர்வப்ரகாரேண ச ஸித்³த⁴꞉ அஹம்ʼ ஸம்பன்ன꞉
புத்ரை꞉ நப்த்ருʼபி⁴꞉, ந கேவலம்ʼ மானுஷ꞉, ப³லவான் ஸுகீ² ச அஹமேவ; அன்யே
து பூ⁴மிபா⁴ராயாவிதீர்ணா꞉ ॥
ஆட்⁴யோ(அ)பி⁴ஜனவானஸ்மி கோ(அ)ன்யோ(அ)ஸ்தி ஸத்³ருʼஶோ மயா ।
யக்ஷ்யே தா³ஸ்யாமி மோதி³ஷ்ய இத்யஜ்ஞானவிமோஹிதா꞉ ॥ 16-15 ॥
ஆட்⁴ய꞉ த⁴னேன, அபி⁴ஜனவான் ஸப்தபுருஷம்ʼ ஶ்ரோத்ரியத்வாதி³ஸம்பன்ன꞉ —
தேனாபி ந மம துல்ய꞉ அஸ்தி கஶ்சித் । க꞉ அன்ய꞉ அஸ்தி ஸத்³ருʼஶ꞉ துல்ய꞉
மயா? கிஞ்ச, யக்ஷ்யே யாகே³னாபி அன்யான் அபி⁴ப⁴விஷ்யாமி, தா³ஸ்யாமி நடாதி³ப்⁴ய꞉,
மோதி³ஷ்யே ஹர்ஷம்ʼ ச அதிஶயம்ʼ ப்ராப்ஸ்யாமி, இதி ஏவம்ʼ அஜ்ஞானவிமோஹிதா꞉ அஜ்ஞானேன
விமோஹிதா꞉ விவித⁴ம்ʼ அவிவேகபா⁴வம்ʼ ஆபன்னா꞉ ॥
அனேகசித்தவிப்⁴ராந்தா மோஹஜாலஸமாவ்ருʼதா꞉ ।
ப்ரஸக்தா꞉ காமபோ⁴கே³ஷு பதந்தி நரகே(அ)ஶுசௌ ॥ 16-16 ॥
அனேகசித்தவிப்⁴ராந்தா꞉ உக்தப்ரகாரை꞉ அனேகை꞉ சித்தை꞉ விவித⁴ம்ʼ ப்⁴ராந்தா꞉
அனேகசித்தவிப்⁴ராந்தா꞉, மோஹஜாலஸமாவ்ருʼதா꞉ மோஹ꞉ அவிவேக꞉ அஜ்ஞானம்ʼ ததே³வ
ஜாலமிவ ஆவரணாத்மகத்வாத், தேன ஸமாவ்ருʼதா꞉ । ப்ரஸக்தா꞉ காமபோ⁴கே³ஷு
தத்ரைவ நிஷண்ணா꞉ ஸந்த꞉ தேன உபசிதகல்மஷா꞉ பதந்தி நரகே அஶுசௌ
வைதரண்யாதௌ³ ॥
ஆத்மஸம்பா⁴விதா꞉ ஸ்தப்³தா⁴ த⁴னமானமதா³ன்விதா꞉ ।
யஜந்தே நாமயஜ்ஞைஸ்தே த³ம்பே⁴னாவிதி⁴பூர்வகம் ॥ 16-17 ॥
ஆத்மஸம்பா⁴விதா꞉ ஸர்வகு³ணவிஶிஷ்டதயா ஆத்மனைவ ஸம்பா⁴விதா꞉ ஆத்மஸம்பா⁴விதா꞉,
ந ஸாது⁴பி⁴꞉ । ஸ்தப்³தா⁴꞉ அப்ரணதாத்மான꞉ । த⁴னமானமதா³ன்விதா꞉ த⁴னநிமித்த꞉
மான꞉ மத³ஶ்ச, தாப்⁴யாம்ʼ த⁴னமானமதா³ப்⁴யாம்ʼ அன்விதா꞉ । யஜந்தே நாமயஜ்ஞை꞉
நாமமாத்ரை꞉ யஜ்ஞை꞉ தே த³ம்பே⁴ன த⁴ர்மத்⁴வஜிதயா அவிதி⁴பூர்வகம்ʼ
விதி⁴விஹிதாங்கே³திகர்தவ்யதாரஹிதம் ॥
அஹங்காரம்ʼ ப³லம்ʼ த³ர்பம்ʼ காமம்ʼ க்ரோத⁴ம்ʼ ச ஸம்ʼஶ்ரிதா꞉ ।
மாமாத்மபரதே³ஹேஷு ப்ரத்³விஷந்தோ(அ)ப்⁴யஸூயகா꞉ ॥ 16-18 ॥
அஹங்காரம்ʼ அஹங்கரணம்ʼ அஹங்கார꞉, வித்³யமானை꞉ அவித்³யமானைஶ்ச கு³ணை꞉ ஆத்மனி
அத்⁴யாரோபிதை꞉ “விஶிஷ்டமாத்மானமஹம்” இதி மன்யதே, ஸ꞉ அஹங்கார꞉
அவித்³யாக்²ய꞉ கஷ்டதம꞉, ஸர்வதோ³ஷாணாம்ʼ மூலம்ʼ ஸர்வானர்த²ப்ரவ்ருʼத்தீனாம்ʼ ச,
தம் । ததா² ப³லம்ʼ பராபி⁴ப⁴வநிமித்தம்ʼ காமராகா³ன்விதம் । த³ர்பம்ʼ த³ர்போ நாம
யஸ்ய உத்³ப⁴வே த⁴ர்மம்ʼ அதிக்ராமதி ஸ꞉ அயம்ʼ அந்த꞉கரணாஶ்ரய꞉ தோ³ஷவிஶேஷ꞉ ।
காமம்ʼ ஸ்த்ர்யாதி³விஷயம் । க்ரோத⁴ம்ʼ அநிஷ்டவிஷயம் । ஏதான் அன்யாம்ʼஶ்ச மஹதோ
தோ³ஷான் ஸம்ʼஶ்ரிதா꞉ । கிஞ்ச தே மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ ஆத்மபரதே³ஹேஷு ஸ்வதே³ஹே பரதே³ஹேஷு
ச தத்³பு³த்³தி⁴கர்மஸாக்ஷிபூ⁴தம்ʼ மாம்ʼ ப்ரத்³விஷந்த꞉, மச்சா²ஸனாதிவர்தித்வம்ʼ
ப்ரத்³வேஷ꞉, தம்ʼ குர்வந்த꞉ அப்⁴யஸூயகா꞉ ஸன்மார்க³ஸ்தா²னாம்ʼ கு³ணேஷு அஸஹமானா꞉ ॥
தானஹம்ʼ த்³விஷத꞉ க்ரூரான்ஸம்ʼஸாரேஷு நராத⁴மான் ।
க்ஷிபாம்யஜஸ்ரமஶுபா⁴னாஸுரீஷ்வேவ யோநிஷு ॥ 16-19 ॥
தான் அஹம்ʼ ஸன்மார்க³ப்ரதிபக்ஷபூ⁴தான் ஸாது⁴த்³வேஷிண꞉ த்³விஷதஶ்ச மாம்ʼ க்ரூரான்
ஸம்ʼஸாரேஷு ஏவ அனேகநரகஸம்ʼஸரணமார்கே³ஷு நராத⁴மான் அத⁴ர்மதோ³ஷவத்த்வாத்
க்ஷிபாமி ப்ரக்ஷிபாமி அஜஸ்ரம்ʼ ஸந்ததம்ʼ அஶுபா⁴ன் அஶுப⁴கர்மகாரிண꞉
ஆஸுரீஷ்வேவ க்ரூரகர்மப்ராயாஸு வ்யாக்⁴ரஸிம்ʼஹாதி³யோநிஷு “க்ஷிபாமி”
இத்யனேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥
ஆஸுரீம்ʼ யோனிமாபன்னா மூடா⁴ ஜன்மனி ஜன்மனி ।
மாமப்ராப்யைவ கௌந்தேய ததோ யாந்த்யத⁴மாம்ʼ க³திம் ॥ 16-20 ॥
ஆஸுரீம்ʼ யோனிம்ʼ ஆபன்னா꞉ ப்ரதிபன்னா꞉ மூடா⁴꞉ அவிவேகின꞉ ஜன்மனி ஜன்மனி ப்ரதிஜன்ம
தமோப³ஹுலாஸ்வேவ யோநிஷு ஜாயமானா꞉ அதோ⁴ க³ச்ச²ந்தோ மூடா⁴꞉ மாம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ அப்ராப்ய
அனாஸாத்³ய ஏவ ஹே கௌந்தேய, தத꞉ தஸ்மாத³பி யாந்தி அத⁴மாம்ʼ க³திம்ʼ நிக்ருʼஷ்டதமாம்ʼ
க³திம் । “மாம்ʼ அப்ராப்யைவ” இதி ந மத்ப்ராப்தௌ காசித³பி ஆஶங்கா அஸ்தி,
அத꞉ மச்சி²ஷ்டஸாது⁴மார்க³ம்ʼ அப்ராப்ய இத்யர்த²꞉ ॥ ஸர்வஸ்யா ஆஸுர்யா꞉ ஸம்பத³꞉
ஸங்க்ஷேப꞉ அயம்ʼ உச்யதே, யஸ்மின் த்ரிவிதே⁴ ஸர்வ꞉ ஆஸுரீஸம்பத்³பே⁴த³꞉ அனந்தோ(அ)பி
அந்தர்ப⁴வதி । யத்பரிஹாரேண பரிஹ்ருʼதஶ்ச ப⁴வதி, யத் மூலம்ʼ ஸர்வஸ்ய
அனர்த²ஸ்ய, தத் ஏதத் உச்யதே —
த்ரிவித⁴ம்ʼ நரகஸ்யேத³ம்ʼ த்³வாரம்ʼ நாஶனமாத்மன꞉ ।
காம꞉ க்ரோத⁴ஸ்ததா² லோப⁴ஸ்தஸ்மாதே³தத்த்ரயம்ʼ த்யஜேத் ॥ 16-21 ॥
த்ரிவித⁴ம்ʼ த்ரிப்ரகாரம்ʼ நரகஸ்ய ப்ராப்தௌ இத³ம்ʼ த்³வாரம்ʼ நாஶனம்ʼ ஆத்மன꞉,
யத் த்³வாரம்ʼ ப்ரவிஶன்னேவ நஶ்யதி ஆத்மா; கஸ்மைசித் புருஷார்தா²ய யோக்³யோ ந
ப⁴வதி இத்யேதத், அத꞉ உச்யதே “த்³வாரம்ʼ நாஶனமாத்மன꞉” இதி । கிம்ʼ
தத்? காம꞉ க்ரோத⁴꞉ ததா² லோப⁴꞉ । தஸ்மாத் ஏதத் த்ரயம்ʼ த்யஜேத் । யத꞉ ஏதத்
த்³வாரம்ʼ நாஶனம்ʼ ஆத்மன꞉ தஸ்மாத் காமாதி³த்ரயமேதத் த்யஜேத் ॥ த்யாக³ஸ்துதிரியம்ʼ —
ஏதைர்விமுக்த꞉ கௌந்தேய தமோத்³வாரைஸ்த்ரிபி⁴ர்னர꞉ ।
ஆசரத்யாத்மன꞉ ஶ்ரேயஸ்ததோ யாதி பராம்ʼ க³திம் ॥ 16-22 ॥
ஏதை꞉ விமுக்த꞉ கௌந்தேய தமோத்³வாரை꞉ தமஸ꞉ நரகஸ்ய து³꞉க²மோஹாத்மகஸ்ய
த்³வாராணி காமாத³ய꞉ தை꞉, ஏதை꞉ த்ரிபி⁴꞉ விமுக்த꞉ நர꞉ ஆசரதி அனுதிஷ்ட²தி ।
கிம்? ஆத்மன꞉ ஶ்ரேய꞉ । யத்ப்ரதிப³த்³த⁴꞉ பூர்வம்ʼ ந ஆசசார, தத³பக³மாத்
ஆசரதி । தத꞉ ததா³சரணாத் யாதி பராம்ʼ க³திம்ʼ மோக்ஷமபி இதி ॥ ஸர்வஸ்ய
ஏதஸ்ய ஆஸுரீஸம்பத்பரிவர்ஜனஸ்ய ஶ்ரேயஆசரணஸ்ய ச ஶாஸ்த்ரம்ʼ காரணம் ।
ஶாஸ்த்ரப்ரமாணாத் உப⁴யம்ʼ ஶக்யம்ʼ கர்தும், ந அன்யதா² । அத꞉ —
ய꞉ ஶாஸ்த்ரவிதி⁴முத்ஸ்ருʼஜ்ய வர்ததே காமகாரத꞉ ।
ந ஸ ஸித்³தி⁴மவாப்னோதி ந ஸுக²ம்ʼ ந பராம்ʼ க³திம் ॥ 16-23 ॥
ய꞉ ஶாஸ்த்ரவிதி⁴ம்ʼ ஶாஸ்த்ரம்ʼ வேத³꞉ தஸ்ய விதி⁴ம்ʼ கர்தவ்யாகர்தவ்யஜ்ஞானகாரணம்ʼ
விதி⁴ப்ரதிஷேதா⁴க்²யம்ʼ உத்ஸ்ருʼஜ்ய த்யக்த்வா வர்ததே காமகாரத꞉ காமப்ரயுக்த꞉
ஸன், ந ஸ꞉ ஸித்³தி⁴ம்ʼ புருஷார்த²யோக்³யதாம்ʼ அவாப்னோதி, ந அபி அஸ்மின் லோகே ஸுக²ம்ʼ
ந அபி பராம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ க³திம்ʼ ஸ்வர்க³ம்ʼ மோக்ஷம்ʼ வா ॥
தஸ்மாச்சா²ஸ்த்ரம்ʼ ப்ரமாணம்ʼ தே கார்யாகார்யவ்யவஸ்தி²தௌ ।
ஜ்ஞாத்வா ஶாஸ்த்ரவிதா⁴னோக்தம்ʼ கர்ம கர்துமிஹார்ஹஸி ॥ 16-24 ॥
தஸ்மாத் ஶாஸ்த்ரம்ʼ ப்ரமாணம்ʼ ஜ்ஞானஸாத⁴னம்ʼ தே தவ கார்யாகார்யவ்யவஸ்தி²தௌ
கர்தவ்யாகர்தவ்யவ்யவஸ்தா²யாம் । அத꞉ ஜ்ஞாத்வா பு³த்³த்⁴வா ஶாஸ்த்ரவிதா⁴னோக்தம்ʼ விதி⁴꞉
விதா⁴னம்ʼ ஶாஸ்த்ரமேவ விதா⁴னம்ʼ ஶாஸ்த்ரவிதா⁴னம்ʼ “குர்யாத், ந குர்யாத்”
இத்யேவம்ʼலக்ஷணம், தேன உக்தம்ʼ ஸ்வகர்ம யத் தத் கர்தும்ʼ இஹ அர்ஹஸி, இஹ இதி
கர்மாதி⁴காரபூ⁴மிப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ யோக³ஶாஸ்த்ரே
ஶ்ரீக்ருʼஷ்னார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ தை³வாஸுரீஸம்பத்த்விபா⁴க³யோகோ³ நாம ஶோட³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥16 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே தை³வ-ஆஸுரீ-ஸம்பத்த்-விபா⁴க³-யோக³꞉
நாம ஶோட³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ ஸப்தத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
“தஸ்மாத் ஶாஸ்த்ரம்ʼ ப்ரமாணம்ʼ தே” (ப⁴. கீ³. 16-24) இதி ப⁴க³வத்-வாக்யாத்
லப்³த⁴-ப்ரஶ்ன-பீ³ஜ꞉ அர்ஜுன꞉ உவாச —
அர்ஜுன உவாச —
யே ஶாஸ்த்ரவிதி⁴முத்ஸ்ருʼஜ்ய யஜந்தே ஶ்ரத்³த⁴யான்விதா꞉ ।
தேஷாம்ʼ நிஷ்டா² து கா க்ருʼஷ்ண ஸத்த்வமாஹோ ரஜஸ்தம꞉ ॥ 17-1 ॥
யே கேசித் அவிஶேஷிதா꞉ ஶாஸ்த்ர-விதி⁴ம்ʼ ஶாஸ்த்ர-விதா⁴னம்ʼ
ஶ்ருதி-ஸ்ம்ருʼதி-ஶாஸ்த்ர-சோத³னாம்ʼ உத்ஸ்ருʼஜ்ய பரித்யஜ்ய யஜந்தே தே³வ-ஆதீ³ன்
பூஜயந்தி ஶ்ரத்³த⁴யா அன்விதா꞉ ஶ்ரத்³த⁴யா ஆஸ்திக்ய-பு³த்³த்⁴யா அன்விதா꞉ ஸம்ʼயுக்தா꞉
ஸந்த꞉ — ஶ்ருதி-லக்ஷணம்ʼ ஸ்ம்ருʼதி-லக்ஷணம்ʼ வா கஞ்சித் ஶாஸ்த்ர-விதி⁴ம்
அபஶ்யந்த꞉ வ்ருʼத்³த⁴-வ்யவஹார-த³ர்ஶனாத் ஏவ ஶ்ரத்³த³தா⁴னதயா
யே தே³வ-ஆதீ³ன் பூஜயந்தி, தே இஹ “யே ஶாஸ்த்ர-விதி⁴ம்-உத்ஸ்ருʼஜ்ய
யஜந்தே ஶ்ரத்³த⁴யா-அன்விதா꞉” இதி ஏவம்ʼ க்³ருʼஹ்யந்தே । யே புன꞉ கஞ்சித்
ஶாஸ்த்ர-விதி⁴ம்ʼ உபலப⁴மானா꞉ ஏவ தம்ʼ உத்ஸ்ருʼஜ்ய அயதா²-விதி⁴ தே³வ-ஆதீ³ன்
பூஜயந்தி, தே இஹ “யே ஶாஸ்த்ர-விதி⁴ம்-உத்ஸ்ருʼஜ்ய யஜந்தே”
இதி ந பரிக்³ருʼஹ்யந்தே । கஸ்மாத்? ஶ்ரத்³த⁴யா அன்விதத்வ-விஶேஷணாத் ।
தே³வ-ஆதி³-பூஜா-விதி⁴-பரம்ʼ கிஞ்சித் ஶாஸ்த்ரம்ʼ பஶ்யந்த꞉ ஏவ தத் உத்ஸ்ருʼஜ்ய
அஶ்ரத்³த³தா⁴னதயா தத்-விஹிதாயாம்ʼ தே³வ-ஆதி³-பூஜாயாம்ʼ ஶ்ரத்³த⁴யா அன்விதா꞉
ப்ரவர்தந்தே இதி ந ஶக்யம்ʼ கல்பயிதும்ʼ யஸ்மாத், தஸ்மாத் பூர்வ-உக்தா꞉ ஏவ
“யே ஶாஸ்த்ர-விதி⁴ம்-உத்ஸ்ருʼஜ்ய யஜந்தே ஶ்ரத்³த⁴யா-அன்விதா꞉” இதி
அத்ர க்³ருʼஹ்யந்தே தேஷாம்ʼ ஏவம்ʼ-பூ⁴தானாம்ʼ நிஷ்டா² து கா க்ருʼஷ்ண ஸத்த்வம்ʼ ஆஹோ ரஜ꞉
தம꞉, கிம்ʼ ஸத்த்வம்ʼ நிஷ்டா² அவஸ்தா²னம், ஆஹோஸ்வித் ரஜ꞉, அத²வா தம꞉ இதி । ஏதத்
உக்தம்ʼ ப⁴வதி — யா தேஷாம்ʼ தே³வ-ஆதி³-விஷயா பூஜா, ஸா கிம்ʼ ஸாத்த்விகீ, ஆஹோஸ்வித்
ராஜஸீ, உத தாமஸீ இதி ॥ ஸாமான்ய-விஷய꞉ அயம்ʼ ப்ரஶ்ன꞉ ந அப்ரவிப⁴ஜ்யம்ʼ
ப்ரதி-வசனம்ʼ அர்ஹதி இதி ஶ்ரீ-ப⁴க³வான் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச —
த்ரிவிதா⁴ ப⁴வதி ஶ்ரத்³தா⁴ தே³ஹினாம்ʼ ஸா ஸ்வபா⁴வஜா ।
ஸாத்த்விகீ ராஜஸீ சைவ தாமஸீ சேதி தாம்ʼ ஶ்ருʼணு ॥ 17-2 ॥
த்ரி-விதா⁴ த்ரி-ப்ரகாரா ப⁴வதி ஶ்ரத்³தா⁴, யஸ்யாம்ʼ நிஷ்டா²யாம்ʼ த்வம்ʼ
ப்ருʼச்ச²ஸி, தே³ஹினாம்ʼ ஶரீரிணாம்ʼ ஸா ஸ்வபா⁴வ-ஜா; ஜன்ம-அந்தர-க்ருʼத꞉
த⁴ர்ம-ஆதி³-ஸம்ʼஸ்கார꞉ மரண-காலே அபி⁴வ்யக்த꞉ ஸ்வபா⁴வ꞉ உச்யதே, தத꞉ ஜாதா
ஸ்வபா⁴வ-ஜா । ஸாத்த்விகீ ஸத்த்வ-நிர்வ்ருʼத்தா தே³வ-பூஜா-ஆதி³-விஷயா; ராஜஸீ
ரஜோ-நிர்வ்ருʼத்தா யக்ஷ-ரக்ஷ꞉-பூஜா-ஆதி³-விஷயா; தாமஸீ தமோ-நிர்வ்ருʼத்தா
ப்ரேத-பிஶாச-ஆதி³-பூஜா-விஷயா; ஏவம்ʼ த்ரி-விதா⁴ம்ʼ தாம்ʼ உச்யமானாம்ʼ ஶ்ரத்³தா⁴ம்ʼ
ஶ்ருʼணு அவதா⁴ரய ॥ ஸா இயம்ʼ த்ரி-விதா⁴ ப⁴வதி —
ஸத்த்வானுரூபா ஸர்வஸ்ய ஶ்ரத்³தா⁴ ப⁴வதி பா⁴ரத ।
ஶ்ரத்³தா⁴மயோ(அ)யம்ʼ புருஷ꞉ யோ யச்ச்²ரத்³த⁴꞉ ஸ ஏவ ஸ꞉ ॥ 17-3 ॥
ஸத்த்வ-அனுரூபா விஶிஷ்ட-ஸம்ʼஸ்கார-உபேத-அந்த꞉கரண-அனுரூபா ஸர்வஸ்ய
ப்ராணி-ஜாதஸ்ய ஶ்ரத்³தா⁴ ப⁴வதி பா⁴ரத । யதி³ ஏவம்ʼ தத꞉ கிம்ʼ ஸ்யாத் இதி,
உச்யதே — ஶ்ரத்³தா⁴-மய꞉ அயம்ʼ ஶ்ரத்³தா⁴-ப்ராய꞉ புருஷ꞉ ஸம்ʼஸாரீ ஜீவ꞉ ।
கத²ம்? ய꞉ யத்-ஶ்ரத்³த⁴꞉ யா ஶ்ரத்³தா⁴ யஸ்ய ஜீவஸ்ய ஸ꞉ யத்-ஶ்ரத்³த⁴꞉
ஸ꞉ ஏவ தத்-ஶ்ரத்³த⁴-அனுரூப꞉ ஏவ ஸ꞉ ஜீவ꞉ ॥ தத꞉ ச கார்யேண லிங்கே³ன
தே³வ-ஆதி³-பூஜயா ஸத்த்வ-ஆதி³-நிஷ்டா² அனுமேயா இதி ஆஹ —
யஜந்தே ஸாத்த்விகா தே³வான்-யக்ஷரக்ஷாம்ʼஸி ராஜஸா꞉ ।
ப்ரேதான்பூ⁴தக³ணாம்ʼஶ்சான்யே யஜந்தே தாமஸா ஜனா꞉ ॥ 17-4 ॥
யஜந்தே பூஜயந்தி ஸாத்த்விகா꞉ ஸத்த்வ-நிஷ்டா²꞉ தே³வான், யக்ஷ-ரக்ஷாம்ʼஸி ராஜஸா꞉,
ப்ரேதான் பூ⁴த-க³ணான் ச ஸப்த-மாத்ருʼகா-ஆதீ³ன் ச அன்யே யஜந்தே தாமஸா꞉ ஜனா꞉ ॥
ஏவம்ʼ கார்யத꞉ நிர்ணீதா꞉ ஸத்த்வ-ஆதி³-நிஷ்டா²꞉ ஶாஸ்த்ர-விதி⁴-உத்ஸர்கே³ । தத்ர
கஶ்சித் ஏவ ஸஹஸ்ரேஷு தே³வ-பூஜா-ஆதி³-பர꞉ ஸத்த்வ-நிஷ்ட²꞉ ப⁴வதி,
பா³ஹுல்யேன து ரஜோ-நிஷ்டா²꞉ தமோ-நிஷ்டா²꞉ ச ஏவ ப்ராணின꞉ ப⁴வந்தி ।
கத²ம்? —
அஶாஸ்த்ரவிஹிதம்ʼ கோ⁴ரம்ʼ தப்யந்தே யே தபோ ஜனா꞉ ।
த³ம்பா⁴ஹங்காரஸம்ʼயுக்தா꞉ காமராக³ப³லான்விதா꞉ ॥ 17-5 ॥
அஶாஸ்த்ர-விஹிதம்ʼ ந ஶாஸ்த்ர-விஹிதம்ʼ அஶாஸ்த்ர-விஹிதம்ʼ கோ⁴ரம்ʼ பீடா³கரம்ʼ
ப்ராணினாம்ʼ ஆத்மன꞉ ச தப꞉ தப்யந்தே நிர்வர்தயந்தி யே ஜனா꞉ தே ச
த³ம்ப⁴-அஹங்கார-ஸம்ʼயுக்தா꞉, த³ம்ப⁴꞉ ச அஹங்கார꞉ ச த³ம்ப⁴-அஹங்காரௌ,
தாப்⁴யாம்ʼ ஸம்ʼயுக்தா꞉ த³ம்ப⁴-அஹங்கார-ஸம்ʼயுக்தா꞉, காம-ராக³-ப³ல-அன்விதா꞉
காம꞉ ச ராக³꞉ ச காம-ராகௌ³ தத்-க்ருʼதம்ʼ ப³லம்ʼ காம-ராக³-ப³லம்ʼ தேன
அன்விதா꞉ காம-ராக³-ப³ல-அன்விதா꞉ ॥
கர்ஶயந்த꞉ ஶரீரஸ்த²ம்ʼ பூ⁴தக்³ராமமசேதஸ꞉ ।
மாம்ʼ சைவாந்த꞉ஶரீரஸ்த²ம்ʼ தான்வித்³த்⁴யாஸுரநிஶ்சயான் ॥ 17-6 ॥
கர்ஶயந்த꞉ க்ருʼஶீ-குர்வந்த꞉ ஶரீர-ஸ்த²ம்ʼ பூ⁴த-க்³ராமம்ʼ கரண-ஸமுதா³யம்
அசேதஸ꞉ அவிவேகின꞉ மாம்ʼ ச ஏவ தத்-கர்ம-பு³த்³தி⁴-ஸாக்ஷி-பூ⁴தம்
அந்த꞉-ஶரீர-ஸ்த²ம்ʼ நாராயணம்ʼ கர்ஶயந்த꞉, மத்-அனுஶாஸன-அகரணம்ʼ ஏவ
மத்-கர்ஶனம், தான் வித்³தி⁴ ஆஸுர-நிஶ்சயான் ஆஸுர꞉ நிஶ்சய꞉ யேஷாம்ʼ தே
ஆஸுர-நிஶ்சயா꞉ தான் பரிஹரண-அர்த²ம்ʼ வித்³தி⁴ இதி உபதே³ஶ꞉ ॥ ஆஹாராணாம்ʼ
ச ரஸ்ய-ஸ்னிக்³த⁴-ஆதி³-வர்க³-த்ரய-ரூபேண பி⁴ன்னானாம்ʼ யதா²-க்ரமம்ʼ
ஸாத்த்விக-ராஜஸ-தாமஸ-புருஷ-ப்ரியத்வ-த³ர்ஶனம்ʼ இஹ க்ரியதே
ரஸ்ய-ஸ்னிக்³த⁴-ஆதி³ஷு ஆஹார-விஶேஷேஷு ஆத்மன꞉ ப்ரீதி-அதிரேகேண லிங்கே³ன
ஸாத்த்விகத்வம்ʼ ராஜஸத்வம்ʼ தாமஸத்வம்ʼ ச பு³த்³த்⁴வா ரஜஸ்-தமோ-லிங்கா³னாம்
ஆஹாராணாம்ʼ பரிவர்ஜன-அர்த²ம்ʼ ஸத்த்வ-லிங்கா³னாம்ʼ ச உபாதா³ன-அர்த²ம் । ததா²
யஜ்ஞ-ஆதீ³னாம்-அபி ஸத்த்வ-ஆதி³-கு³ண-பே⁴தே³ன த்ரி-வித⁴த்வ-ப்ரதிபாத³னம்
இஹ “ராஜஸ-தாமஸான் பு³த்³த்⁴வா கத²ம்ʼ நு நாம பரித்யஜேத், ஸாத்த்விகான் ஏவ
அனுதிஷ்டே²த்” இதி ஏவம்ʼ அர்த²ம் । ஆஹ —
ஆஹாரஸ்த்வபி ஸர்வஸ்ய த்ரிவிதோ⁴ ப⁴வதி ப்ரிய꞉ ।
யஜ்ஞஸ்தபஸ்ததா² தா³னம்ʼ தேஷாம்ʼ பே⁴த³மிமம்ʼ ஶ்ருʼணு ॥ 17-7 ॥
ஆஹார꞉ து அபி ஸர்வஸ்ய போ⁴க்து꞉ ப்ராணின꞉ த்ரி-வித⁴꞉ ப⁴வதி ப்ரிய꞉ இஷ்ட꞉,
ததா² யஜ்ஞ꞉, ததா² தப꞉, ததா² தா³னம் । தேஷாம்ʼ ஆஹார-ஆதீ³னாம்ʼ பே⁴த³ம்ʼ இமம்ʼ
வக்ஷ்யமாணம்ʼ ஶ்ருʼணு ॥
ஆயு꞉ஸத்த்வப³லாரோக்³ய-ஸுக²ப்ரீதிவிவர்த⁴னா꞉ ।
ரஸ்யா꞉ ஸ்னிக்³தா⁴꞉ ஸ்தி²ரா ஹ்ருʼத்³யா꞉ ஆஹாரா꞉ ஸாத்த்விகப்ரியா꞉ ॥ 17-8 ॥
ஆயு꞉ ச ஸத்த்வம்ʼ ச ப³லம்ʼ ச ஆரோக்³யம்ʼ ச ஸுக²ம்ʼ ச ப்ரீதி꞉
ச ஆயு꞉-ஸத்த்வ-ப³ல-ஆரோக்³ய-ஸுக²-ப்ரீதய꞉ தாஸாம்ʼ விவர்த⁴னா꞉
ஆயு꞉-ஸத்த்வ-ப³ல-ஆரோக்³ய-ஸுக²-ப்ரீதிவி-வர்த⁴னா꞉, தே ச ரஸ்யா꞉
ரஸ-உபேதா꞉, ஸ்னிக்³தா⁴꞉ ஸ்னேஹவந்த꞉, ஸ்தி²ரா꞉ சிர-கால-ஸ்தா²யின꞉ தே³ஹே,
ஹ்ருʼத்³யா꞉ ஹ்ருʼத³ய-ப்ரியா꞉ ஆஹாரா꞉ ஸாத்த்விக-ப்ரியா꞉ ஸாத்த்விகஸ்ய இஷ்டா꞉ ॥
கட்வம்லலவணாத்யுஷ்ண-தீக்ஷ்ணரூக்ஷவிதா³ஹின꞉ ।
ஆஹாரா ராஜஸஸ்யேஷ்டா꞉ து³꞉க²ஶோகாமயப்ரதா³꞉ ॥ 17-9 ॥
கடு-அம்ல-லவண-அதி-உஷ்ண-தீக்ஷ்ண-ரூக்ஷ-விதா³ஹின꞉ இதி அத்ர
அதி-ஶப்³த³꞉ கடு-ஆதி³ஷு ஸர்வத்ர யோஜ்ய꞉, அதி-கடு꞉ அதி-தீக்ஷ்ண꞉ இதி ஏவம் ।
கடு꞉ ச அம்ல꞉ ச லவண꞉ ச அதி-உஷ்ண꞉ ச தீக்ஷ்ண꞉ ச ரூக்ஷ꞉ ச
விதா³ஹீ ச தே ஆஹாரா꞉ ராஜஸஸ்ய இஷ்டா꞉, து³꞉க²-ஶோக-ஆமய-ப்ரதா³꞉ து³꞉க²ம்ʼ
ச ஶோகம்ʼ ச ஆமயம்ʼ ச ப்ரயச்ச²ந்தி இதி து³꞉க²-ஶோக-ஆமய-ப்ரதா³꞉ ॥
யாதயாமம்ʼ க³தரஸம்ʼ பூதி பர்யுஷிதம்ʼ ச யத் ।
உச்சி²ஷ்டமபி சாமேத்⁴யம்ʼ போ⁴ஜனம்ʼ தாமஸப்ரியம் ॥ 17-10 ॥
யாத-யாமம்ʼ மந்த³-பக்வம், நிர்வீர்யஸ்ய க³த-ரஸ-ஶப்³தே³ன உக்தத்வாத் ।
க³த-ரஸம்ʼ ரஸ-வியுக்தம், பூதி து³ர்க³ந்தி⁴, பர்யுஷிதம்ʼ ச பக்வம்ʼ ஸத்
ராத்ரி-அந்தரிதம்ʼ ச யத், உச்சி²ஷ்டம்ʼ அபி பு⁴க்த-ஶிஷ்டம்ʼ உச்சி²ஷ்டம்,
அமேத்⁴யம்ʼ அயஜ்ஞ-அர்ஹம், போ⁴ஜனம்ʼ ஈத்³ருʼஶம்ʼ தாமஸ-ப்ரியம் ॥ அத² இதா³னீம்ʼ
யஜ்ஞ꞉ த்ரி-வித⁴꞉ உச்யதே —
அப²லாகாங்க்ஷிபி⁴ர்யஜ்ஞ꞉ விதி⁴த்³ருʼஷ்டோ ய இஜ்யதே ।
யஷ்டவ்யமேவேதி மன꞉ ஸமாதா⁴ய ஸ ஸாத்த்விக꞉ ॥ 17-11 ॥
அப²ல-ஆகாங்க்ஷிபி⁴꞉ அப²ல-அர்தி²பி⁴꞉ யஜ்ஞ꞉ விதி⁴-த்³ருʼஷ்ட꞉
ஶாஸ்த்ர-சோத³னா-த்³ருʼஷ்ட꞉ ய꞉ யஜ்ஞ꞉ இஜ்யதே நிர்வர்த்யதே, யஷ்டவ்யம்ʼ ஏவ
இதி யஜ்ஞ-ஸ்வரூப-நிர்வர்தனம்ʼ ஏவ கார்யம்ʼ இதி மன꞉ ஸமாதா⁴ய, ந அனேன
புருஷார்த²꞉ மம கர்தவ்ய꞉ இதி ஏவம்ʼ நிஶ்சித்ய, ஸ꞉ ஸாத்த்விக꞉ யஜ்ஞ꞉
உச்யதே ॥
அபி⁴ஸந்தா⁴ய து ப²லம்ʼ த³ம்பா⁴ர்த²மபி சைவ யத் ।
இஜ்யதே ப⁴ரதஶ்ரேஷ்ட² தம்ʼ யஜ்ஞம்ʼ வித்³தி⁴ ராஜஸம் ॥ 17-12 ॥
அபி⁴ஸந்தா⁴ய து உத்³தி³ஶ்ய ப²லம்ʼ த³ம்ப⁴-அர்த²ம்ʼ அபி ச ஏவ யத் இஜ்யதே
ப⁴ரத-ஶ்ரேஷ்ட² தம்ʼ யஜ்ஞம்ʼ வித்³தி⁴ ராஜஸம் ॥
விதி⁴ஹீநமஸ்ருʼஷ்டான்னம்ʼ மந்த்ரஹீனமத³க்ஷிணம் ।
ஶ்ரத்³தா⁴விரஹிதம்ʼ யஜ்ஞம்ʼ தாமஸம்ʼ பரிசக்ஷதே ॥ 17-13 ॥
விதி⁴-ஹீனம்ʼ யதா²-சோதி³த-விபரீதம், அஸ்ருʼஷ்ட-அன்னம்ʼ ப்³ராஹ்மணேப்⁴ய꞉
ந ஸ்ருʼஷ்டம்ʼ ந த³த்தம்ʼ அன்னம்ʼ யஸ்மின் யஜ்ஞே ஸ꞉ அஸ்ருʼஷ்ட-அன்ன꞉ தம்
அஸ்ருʼஷ்ட-அன்னம், மந்த்ர-ஹீனம்ʼ மந்த்ரத꞉ ஸ்வரத꞉ வர்ணத꞉ வா வியுக்தம்ʼ
மந்த்ர-ஹீனம், அத³க்ஷிணம்ʼ உக்த-த³க்ஷிணா-ரஹிதம், ஶ்ரத்³தா⁴-விரஹிதம்ʼ
யஜ்ஞம்ʼ தாமஸம்ʼ பரிசக்ஷதே தமோ-நிர்வ்ருʼத்தம்ʼ கத²யந்தி ॥ அத² இதா³னீம்ʼ
தப꞉ த்ரி-வித⁴ம்ʼ உச்யதே —
தே³வத்³விஜகு³ருப்ராஜ்ஞ-பூஜனம்ʼ ஶௌசமார்ஜவம் ।
ப்³ரஹ்மசர்யமஹிம்ʼஸா ச ஶாரீரம்ʼ தப உச்யதே ॥ 17-14 ॥
தே³வா꞉ ச த்³விஜா꞉ ச கு³ரவ꞉ ச ப்ராஜ்ஞா꞉ ச தே³வ-த்³விஜ-கு³ரு-ப்ராஜ்ஞா꞉
தேஷாம்ʼ பூஜனம்ʼ தே³வ-த்³விஜ-கு³ரு-ப்ராஜ்ஞ-பூஜனம், ஶௌசம், ஆர்ஜவம்
ருʼஜுத்வம், ப்³ரஹ்மசர்யம்ʼ அஹிம்ʼஸா ச ஶரீர-நிர்வர்த்யம்ʼ ஶாரீரம்ʼ
ஶரீர-ப்ரதா⁴னை꞉ ஸர்வை꞉ ஏவ கார்ய-கரணை꞉ கர்த்ருʼ-ஆதி³பி⁴꞉ ஸாத்⁴யம்ʼ
ஶாரீரம்ʼ தப꞉ உச்யதே ।“பஞ்ச ஏதே தஸ்ய ஹேதவ꞉” (ப⁴. கீ³. 18-15)
இதி ஹி வக்ஷ்யதி ॥
அனுத்³வேக³கரம்ʼ வாக்யம்ʼ ஸத்யம்ʼ ப்ரியஹிதம்ʼ ச யத் ।
ஸ்வாத்⁴யாயாப்⁴யஸனம்ʼ சைவ வாங்மயம்ʼ தப உச்யதே ॥ 17-15 ॥
அனுத்³வேக³-கரம்ʼ ப்ராணினாம்ʼ அது³꞉க²-கரம்ʼ வாக்யம்ʼ ஸத்யம்ʼ ப்ரிய-ஹிதம்ʼ ச
யத் ப்ரிய-ஹிதே த்³ருʼஷ்ட-அத்³ருʼஷ்ட-அர்தே² । அனுத்³வேக³கரத்வ-ஆதி³பி⁴꞉
த⁴ர்மை꞉ வாக்யம்ʼ விஶேஷ்யதே । விஶேஷண-த⁴ர்ம-ஸமுச்சய-அர்த²꞉
ச–ஶப்³த³꞉ । பர-ப்ரத்யய-அர்த²ம்ʼ ப்ரயுக்தஸ்ய வாக்யஸ்ய
ஸத்ய-ப்ரிய-ஹித-அனுத்³வேக³கரத்வானாம்ʼ அன்ய-தமேன த்³வாப்⁴யாம்ʼ த்ரிபி⁴꞉ வா
ஹீனதா ஸ்யாத் யதி³, ந தத்-வாங்மயம்ʼ தப꞉ । ததா² ஸத்ய-வாக்யஸ்ய இதரேஷாம்
அன்யதமேன த்³வாப்⁴யாம்ʼ த்ரிபி⁴꞉ வா விஹீனதாயாம்ʼ ந வாங்-மய-தபஸ்த்வம் । ததா²
ப்ரிய-வாக்யஸ்ய அபி இதரேஷாம்ʼ அன்யதமேன த்³வாப்⁴யாம்ʼ த்ரிபி⁴꞉ வா விஹீனஸ்ய ந
வாங்-மய-தபஸ்த்வம் । ததா² ஹித-வாக்யஸ்ய அபி இதரேஷாம்ʼ அன்யதமேன த்³வாப்⁴யாம்ʼ
த்ரிபி⁴꞉ வா விஹீனஸ்ய ந வாங்-மய-தபஸ்த்வம் । கிம்ʼ புன꞉ தத் தப꞉? யத்
ஸத்யம்ʼ வாக்யம்ʼ அனுத்³வேக³கரம்ʼ ப்ரியம்ʼ ஹிதம்ʼ ச, தத் தப꞉ வாங்-மயம்; யதா²
“ஶாந்த꞉ ப⁴வ வத்ஸ, ஸ்வாத்⁴யாயம்ʼ யோக³ம்ʼ ச அனுதிஷ்ட², ததா² தே ஶ்ரேய꞉
ப⁴விஷ்யதி” இதி । ஸ்வாத்⁴யாய-அப்⁴யஸனம்ʼ ச ஏவ யதா²-விதி⁴ வாங்-மயம்ʼ
தப꞉ உச்யதே ॥
மன꞉ப்ரஸாத³꞉ ஸௌம்யத்வம்ʼ மௌனமாத்மவிநிக்³ரஹ꞉ ।
பா⁴வஸம்ʼஶுத்³தி⁴ரித்யேதத் தபோ மானஸமுச்யதே ॥ 17-16 ॥
மன꞉-ப்ரஸாத³꞉ மனஸ꞉ ப்ரஶாந்தி꞉, ஸ்வச்ச²தா-ஆபாத³னம்ʼ ப்ரஸாத³꞉,
ஸௌம்யத்வம்ʼ யத் ஸௌமனஸ்யம்ʼ ஆஹு꞉ — முக²-ஆதி³-ப்ரஸாத³-ஆதி³-கார்ய-உன்னேயா
அந்த꞉கரணஸ்ய வ்ருʼத்தி꞉ । மௌனம்ʼ வாங்-நியம꞉ அபி மன꞉-ஸம்ʼயம-பூர்வக꞉
ப⁴வதி இதி கார்யேண காரணம்ʼ உச்யதே மன꞉-ஸம்ʼயம꞉ மௌனம்ʼ இதி ।
ஆத்ம-விநிக்³ரஹ꞉ மனோ-நிரோத⁴꞉ ஸர்வத꞉ ஸாமான்ய-ரூப꞉ ஆத்ம-விநிக்³ரஹ꞉,
வாக்³-விஷயஸ்ய ஏஇவ மனஸ꞉ ஸம்ʼயம꞉ மௌனம்ʼ இதி விஶேஷ꞉ । பா⁴வ-ஸம்ʼஶுத்³தி⁴꞉
பரை꞉ வ்யவஹார-காலே அமாயாவித்வம்ʼ பா⁴வ-ஸம்ʼஶுத்³தி⁴꞉ । இதி ஏதத் தப꞉
மானஸம்ʼ உச்யதே ॥ யதோ²க்தம்ʼ காயிகம்ʼ வாசிகம்ʼ மானஸம்ʼ ச தப꞉ தப்தம்ʼ நரை꞉
ஸத்த்வ-ஆதி³-கு³ண-பே⁴தே³ன கத²ம்ʼ த்ரி-வித⁴ம்ʼ ப⁴வதி இதி, உச்யதே —
ஶ்ரத்³த⁴யா பரயா தப்தம்ʼ தபஸ்தத்த்ரிவித⁴ம்ʼ நரை꞉ ।
அப²லகாங்க்ஷிபி⁴ர்யுக்தை꞉ ஸாத்த்விகம்ʼ பரிசக்ஷதே ॥ 17-17 ॥
ஶ்ரத்³த⁴யா ஆஸ்திக்ய-பு³த்³த்⁴யா பரயா ப்ரக்ருʼஷ்டயா தப்தம்ʼ அனுஷ்டி²தம்ʼ தப꞉ தத்
ப்ரக்ருʼதம்ʼ த்ரி-வித⁴ம்ʼ த்ரி-ப்ரகாரம்ʼ த்ரி-அதி⁴ஷ்டா²னம்ʼ நரை꞉ அனுஷ்டா²த்ருʼபி⁴꞉
அப²ல-ஆகாங்க்ஷிபி⁴꞉ ப²ல-ஆகாங்க்ஷா-ரஹிதை꞉ யுக்தை꞉ ஸமாஹிதை꞉ — யத்
ஈத்³ருʼஶம்ʼ தப꞉, தத் ஸாத்த்விகம்ʼ ஸத்த்வ-நிர்வ்ருʼத்தம்ʼ பரிசக்ஷதே கத²யந்தி
ஶிஷ்டா꞉ ॥
ஸத்காரமானபூஜார்த²ம்ʼ தபோ த³ம்பே⁴ன சைவ யத் ।
க்ரியதே ததி³ஹ ப்ரோக்தம்ʼ ராஜஸம்ʼ சலமத்⁴ருவம் ॥ 17-18 ॥
ஸத்-கார꞉ ஸாது⁴-கார꞉ “ஸாது⁴꞉ அயம்ʼ தபஸ்வீ ப்³ராஹ்மண꞉” இதி
ஏவம்-அர்த²ம், மான꞉ மானனம்ʼ ப்ரத்யுத்தா²ன-அபி⁴வாத³ன-ஆதி³꞉ தத்-அர்த²ம்,
பூஜா பாத³-ப்ரக்ஷாலன-அர்சனா-ஶயித்ருʼத்வ-ஆதி³꞉ தத்-அர்த²ம்ʼ ச தப꞉
ஸத்-காரமான-பூஜா-அர்த²ம், த³ம்பே⁴ன ச ஏவ யத் க்ரியதே தப꞉ தத் இஹ
ப்ரோக்தம்ʼ கதி²தம்ʼ ராஜஸம்ʼ சலம்ʼ காதா³சித்க-ப²லத்வேன அத்⁴ருவம் ॥
மூட⁴க்³ராஹேணாத்மனோ யத் பீட³யா க்ரியதே தப꞉ ।
பரஸ்யோத்ஸாத³னார்த²ம்ʼ வா தத்தாமஸமுதா³ஹ்ருʼதம் ॥ 17-19 ॥
மூட⁴-க்³ராஹேண அவிவேக-நிஶ்சயேன ஆத்மன꞉ பீட³யா யத் க்ரியதே தப꞉ பரஸ்ய
உத்ஸாத³ன-அர்த²ம்ʼ விநாஶ-அர்த²ம்ʼ வா, தத் தாமஸம்ʼ தப꞉ உதா³ஹ்ருʼதம் ॥ இதா³னீம்ʼ
தா³ன-த்ரை-வித்⁴யம்ʼ உச்யதே —
தா³தவ்யமிதி யத்³தா³னம்ʼ தீ³யதே(அ)னுபகாரிணே ।
தே³ஶே காலே ச பாத்ரே ச தத்³தா³னம்ʼ ஸாத்த்விகம்ʼ ஸ்ம்ருʼதம் ॥ 17-20 ॥
தா³தவ்யம்ʼ இதி ஏவம்ʼ மன꞉ க்ருʼத்வா யத் தா³னம்ʼ தீ³யதே அனுபகாரிணே
ப்ரதி-உபகார-அஸமர்தா²ய, ஸமர்தா²ய அபி நிரபேக்ஷம்ʼ தீ³யதே, தே³ஶே
புண்யே குருக்ஷேத்ர-ஆதௌ³, காலே ஸங்க்ராந்தி-ஆதௌ³, பாத்ரே ச ஷட்³-அங்க³-வித்
வேத³-பார-க³꞉ இத்யாதௌ³, தத் தா³னம்ʼ ஸாத்த்விகம்ʼ ஸ்ம்ருʼதம் ॥
யத்து ப்ரத்யுபகாரார்த²ம்ʼ ப²லமுத்³தி³ஶ்ய வா புன꞉ ।
தீ³யதே ச பரிக்லிஷ்டம்ʼ தத்³தா³னம்ʼ ராஜஸம்ʼ ஸ்ம்ருʼதம் ॥ 17-21 ॥
யத் து தா³னம்ʼ ப்ரதி-உபகார-அர்த²ம்ʼ காலே து அயம்ʼ மாம்ʼ ப்ரதி-உபகரிஷ்யதி இதி
ஏவம்ʼ அர்த²ம், ப²லம்ʼ வா அஸ்ய தா³னஸ்ய மே ப⁴விஷ்யதி அத்³ருʼஷ்டம்ʼ இதி, தத் உத்³தி³ஶ்ய
புன꞉ தீ³யதே ச பரிக்லிஷ்டம்ʼ கே²த³-ஸம்ʼயுக்தம், தத் தா³னம்ʼ ராஜஸம்ʼ ஸ்ம்ருʼதம் ॥
அதே³ஶகாலே யத்³தா³னம்ʼ அபாத்ரேப்⁴யஶ்ச தீ³யதே ।
அஸத்க்ருʼதமவஜ்ஞாதம்ʼ தத்தாமஸமுதா³ஹ்ருʼதம் ॥ 17-22 ॥
அதே³ஶ-காலே அதே³ஶே அபுண்ய-தே³ஶே ம்லேச்ச²-அஶுசி-ஆதி³-ஸங்கீர்ணே அகாலே
புண்ய-ஹேதுத்வேன அப்ரக்²யாதே ஸங்க்ராந்தி-ஆதி³-விஶேஷ-ரஹிதே அபாத்ரேப்⁴ய꞉
ச மூர்க²-தஸ்கர-ஆதி³ப்⁴ய꞉, தே³ஶ-ஆதி³-ஸம்பத்தௌ வா அஸத்க்ருʼதம்ʼ
ப்ரிய-வசன-பாத³-ப்ரக்ஷாலன-பூஜா-ஆதி³-ரஹிதம்ʼ அவஜ்ஞாதம்ʼ
பாத்ர-பரிப⁴வ-யுக்தம்ʼ ச யத் தா³னம், தத் தாமஸம்ʼ உதா³ஹ்ருʼதம் ॥
யஜ்ஞ-தா³ன-தப꞉-ப்ரப்⁴ருʼதீனாம்ʼ ஸாத்-கு³ண்ய-கரணாய அயம்ʼ உபதே³ஶ꞉
உச்யதே —
ஓம்ʼ தத்ஸதி³தி நிர்தே³ஶ꞉ ப்³ரஹ்மணஸ்த்ரிவித⁴꞉ ஸ்ம்ருʼத꞉ ।
ப்³ராஹ்மணாஸ்தேன வேதா³ஶ்ச யஜ்ஞாஶ்ச விஹிதா꞉ புரா ॥ 17-23 ॥
ஓம்ʼ தத் ஸத் இதி ஏவம்ʼ நிர்தே³ஶ꞉, நிர்தி³ஶ்யதே அனேன இதி நிர்தே³ஶ꞉, த்ரி-விதோ⁴
நாம-நிர்தே³ஶ꞉ ப்³ரஹ்மண꞉ ஸ்ம்ருʼத꞉ சிந்தித꞉ வேதா³ந்தேஷு ப்³ரஹ்ம-வித்³பி⁴꞉ ।
ப்³ராஹ்மணா꞉ தேன நிர்தே³ஶேன த்ரி-விதே⁴ன வேதா³꞉ ச யஜ்ஞா꞉ ச விஹிதா꞉ நிர்மிதா꞉
புரா பூர்வம்ʼ இதி நிர்தே³ஶ-ஸ்துதி-அர்த²ம்ʼ உச்யதே ॥
தஸ்மாதோ³மித்யுதா³ஹ்ருʼத்ய யஜ்ஞதா³னதப꞉க்ரியா꞉ ।
ப்ரவர்தந்தே விதா⁴னோக்தா꞉ ஸததம்ʼ ப்³ரஹ்மவாதி³னாம் ॥ 17-24 ॥
தஸ்மாத் “ஓம்ʼ இதி உதா³ஹ்ருʼத்ய” உச்சார்ய யஜ்ஞ-தா³ன-தப꞉-க்ரியா꞉
யஜ்ஞ-ஆதி³-ஸ்வரூபா꞉ க்ரியா꞉ ப்ரவர்தந்தே விதா⁴ன-உக்தா꞉ ஶாஸ்த்ர-சோதி³தா꞉
ஸததம்ʼ ஸர்வதா³ ப்³ரஹ்ம-வாதி³னாம்ʼ ப்³ரஹ்ம-வத³ன-ஶீலானாம் ॥
ததி³த்யனபி⁴ஸந்தா⁴ய ப²லம்ʼ யஜ்ஞதப꞉க்ரியா꞉ ।
தா³னக்ரியாஶ்ச விவிதா⁴꞉ க்ரியந்தே மோக்ஷகாங்க்ஷிபி⁴꞉ ॥ 17-25 ॥
தத் இதி அனபி⁴ஸந்தா⁴ய, “தத்” இதி ப்³ரஹ்ம-அபி⁴தா⁴னம்ʼ உச்சார்ய
அனபி⁴ஸந்தா⁴ய ச யஜ்ஞ-ஆதி³-கர்மண꞉ ப²லம்ʼ யஜ்ஞ-தப꞉-க்ரியா꞉
யஜ்ஞ-க்ரியா꞉ ச தப꞉-க்ரியா꞉ ச யஜ்ஞ-தப꞉-க்ரியா꞉ தா³ன-க்ரியா꞉ ச
விவிதா⁴꞉ க்ஷேத்ர-ஹிரண்ய-ப்ரதா³ன-ஆதி³-லக்ஷணா꞉ க்ரியந்தே நிர்வர்த்யந்தே
மோக்ஷ-காங்க்ஷிபி⁴꞉ மோக்ஷ-அர்தி²பி⁴꞉ முமுக்ஷுபி⁴꞉ ॥ ஓம்ʼ-தத்-ஶப்³த³யோ꞉
விநியோக³꞉ உக்த꞉ । அத² இதா³னீம்ʼ ஸத்-ஶப்³த³ஸ்ய விநியோக³꞉ கத்²யதே —
ஸத்³பா⁴வே ஸாது⁴பா⁴வே ச ஸதி³த்யேதத்ப்ரயுஜ்யதே ।
ப்ரஶஸ்தே கர்மணி ததா² ஸச்ச²ப்³த³꞉ பார்த² யுஜ்யதே ॥ 17-26 ॥
ஸத்-பா⁴வே, அஸத꞉ ஸத்-பா⁴வே யதா² அவித்³யமானஸ்ய புத்ரஸ்ய ஜன்மனி, ததா²
ஸாது⁴-பா⁴வே ச அஸத்-வ்ருʼத்தஸ்ய அஸாதோ⁴꞉ ஸத்-வ்ருʼத்ததா ஸாத்து⁴-பா⁴வ꞉ தஸ்மின்
ஸாது⁴-பா⁴வே ச ஸத் இதி ஏதத் அபி⁴தா⁴னம்ʼ ப்³ரஹ்மண꞉ ப்ரயுஜ்யதே அபி⁴தீ⁴யதே ।
ப்ரஶஸ்தே கர்மணி விவாஹ-ஆதௌ³ ச ததா² ஸத் ஶப்³த³꞉ பார்த², யுஜ்யதே ப்ரயுஜ்யதே
இதி ஏதத் ॥
யஜ்ஞே தபஸி தா³னே ச ஸ்தி²தி꞉ ஸதி³தி சோச்யதே ।
கர்ம சைவ தத³ர்தீ²யம்ʼ ஸதி³த்யேவாபி⁴தீ⁴யதே ॥ 17-27 ॥
யஜ்ஞே யஜ்ஞ-கர்மணி யா ஸ்தி²தி꞉, தபஸி ச யா ஸ்தி²தி꞉, தா³னே ச யா
ஸ்தி²தி꞉, ஸா ஸத் இதி ச உச்யதே வித்³வத்³பி⁴꞉ । கர்ம ச ஏவ தத்-அர்தீ²யம்ʼ
யஜ்ஞ-தா³ன-தபோ-அர்தீ²யம்; அத²வா, யஸ்ய அபி⁴தா⁴ன-த்ரயம்ʼ ப்ரக்ருʼதம்ʼ
தத்-அர்தீ²யம்ʼ யஜ்ஞ-தா³ன-தபோ-அர்தீ²யம்ʼ ஈஶ்வர-அர்தீ²யம்ʼ இதி ஏதத்;
ஸத் இதி ஏவ அபி⁴தீ⁴யதே । தத் ஏதத் யஜ்ஞ-தா³ன-தப-ஆதி³ கர்ம அஸாத்த்விகம்ʼ
விகு³ணம்ʼ அபி ஶ்ரத்³தா⁴-பூர்வகம்ʼ ப்³ரஹ்மண꞉ அபி⁴தா⁴ன-த்ரய-ப்ரயோகே³ண ஸகு³ணம்ʼ
ஸாத்த்விகம்ʼ ஸம்பாதி³தம்ʼ ப⁴வதி ॥ தத்ர ச ஸர்வத்ர ஶ்ரத்³தா⁴-ப்ரதா⁴னதயா
ஸர்வம்ʼ ஸம்பாத்³யதே யஸ்மாத், தஸ்மாத் —
அஶ்ரத்³த⁴யா ஹுதம்ʼ த³த்தம்ʼ தபஸ்தப்தம்ʼ க்ருʼதம்ʼ ச யத் ।
அஸதி³த்யுச்யதே பார்த² ந ச தத்ப்ரேத்ய நோ இஹ ॥ 17-28 ॥
அஶ்ரத்³த⁴யா ஹுதம்ʼ ஹவனம்ʼ க்ருʼதம், அஶ்ரத்³த⁴யா த³த்தம்ʼ ப்³ராஹ்மணேப்⁴ய꞉,
அஶ்ரத்³த⁴யா தப꞉ தப்தம்ʼ அனுஷ்டி²தம், ததா² அஶ்ரத்³த⁴யா ஏவ
க்ருʼதம்ʼ யத் ஸ்துதி-நமஸ்கார-ஆதி³, தத் ஸர்வம்ʼ அஸத் இதி உச்யதே,
மத்-ப்ராப்தி-ஸாத⁴ன-மார்க³-பா³ஹ்யத்வாத் பார்த² । ந ச தத் ப³ஹுல-ஆயாஸம்
அபி ப்ரேத்ய ப²லாய ந உ அபி இஹ-அர்த²ம், ஸாது⁴பி⁴꞉ நிந்தி³தத்வாத் இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தாஸு உபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்ம-வித்³யாயாம்ʼ
யோக³-ஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீ-க்ருʼஷ்ண-அர்ஜுன-ஸம்ʼவாதே³ ஶ்ரத்³தா⁴-த்ரய-விபா⁴க³-யோக³꞉
நாம ஸப்தத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥17 ॥
இதி
ஶ்ரீமத்³-பரமஹம்ʼஸ-பரிவ்ராஜக-ஆசார்ய-பூஜ்யபாத³-ஶ்ரீஶங்கர-ப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா-பா⁴ஷ்யே ஶ்ரத்³தா⁴-த்ரய-விபா⁴க³-யோக³꞉ நாம
ஸப்தத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
॥ ஶ்ரீமத்³-ப⁴க³வத்³கீ³தா ஶாங்கர-பா⁴ஷ்யம் ॥ ॥ அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
ஸர்வஸ்யைவ கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய அர்த²꞉ அஸ்மின் அத்⁴யாயே உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய ஸர்வஶ்ச
வேதா³ர்தோ² வக்தவ்ய꞉ இத்யேவமர்த²꞉ அயம்ʼ அத்⁴யாய꞉ ஆரப்⁴யதே । ஸர்வேஷு ஹி
அதீதேஷு அத்⁴யாயேஷு உக்த꞉ அர்த²꞉ அஸ்மின் அத்⁴யாயே அவக³ம்யதே । அர்ஜுனஸ்து
ஸம்ʼந்யாஸத்யாக³ஶப்³தா³ர்த²யோரேவ விஶேஷபு³பு⁴த்ஸு꞉ உவாச –
அர்ஜுன உவாச –
ஸம்ʼந்யாஸஸ்ய மஹாபா³ஹோ தத்த்வமிச்சா²மி வேதி³தும் ।
த்யாக³ஸ்ய ச ஹ்ருʼஷீகேஶ ப்ருʼத²க்கேஶிநிஷூத³ன ॥ 18-1 ॥
ஸம்ʼந்யாஸஸ்ய ஸம்ʼந்யாஸஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய இத்யேதத், ஹே மஹாபா³ஹோ, தத்த்வம்ʼ தஸ்ய
பா⁴வ꞉ தத்த்வம், யாதா²த்ம்யமித்யேதத், இச்சா²மி வேதி³தும்ʼ ஜ்ஞாதும், த்யாக³ஸ்ய
ச த்யாக³ஶப்³தா³ர்த²ஸ்யேத்யேதத், ஹ்ருʼஷீகேஶ, ப்ருʼத²க் இதரேதரவிபா⁴க³த꞉
கேஶிநிஷூத³ன கேஶிநாமா ஹயச்ச²த்³மா கஶ்சித் அஸுர꞉ தம்ʼ நிஷூதி³தவான்
ப⁴க³வான் வாஸுதே³வ꞉, தேன தன்னாம்னா ஸம்போ³த்⁴யதே அர்ஜுனேன ॥
ஸம்ʼந்யாஸத்யாக³ஶப்³தௌ³ தத்ர தத்ர நிர்தி³ஷ்டௌ, ந நிர்லுடி²தார்தௌ² பூர்வேஷு
அத்⁴யாயேஷு । அத꞉ அர்ஜுனாய ப்ருʼஷ்டவதே தந்நிர்ணயாய ப⁴க³வான் உவாச –
ஶ்ரீப⁴க³வானுவாச –
காம்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ந்யாஸம்ʼ ஸம்ʼந்யாஸம்ʼ கவயோ விது³꞉ ।
ஸர்வகர்மப²லத்யாக³ம்ʼ ப்ராஹுஸ்த்யாக³ம்ʼ விசக்ஷணா꞉ ॥ 18-2 ॥
காம்யானாம்ʼ அஶ்வமேதா⁴தீ³னாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ந்யாஸம்ʼ ஸம்ʼந்யாஸஶப்³தா³ர்த²ம்,
அனுஷ்டே²யத்வேன ப்ராப்தஸ்ய அனுஷ்டா²னம், கவய꞉ பண்டி³தா꞉ கேசித்
விது³꞉ விஜானந்தி । நித்யநைமித்திகானாம்ʼ அனுஷ்டீ²யமானானாம்ʼ ஸர்வகர்மணாம்
ஆத்மஸம்ப³ந்தி⁴தயா ப்ராப்தஸ்ய ப²லஸ்ய பரித்யாக³꞉ ஸர்வகர்மப²லத்யாக³꞉
தம்ʼ ப்ராஹு꞉ கத²யந்தி த்யாக³ம்ʼ த்யாக³ஶப்³தா³ர்த²ம்ʼ விசக்ஷணா꞉ பண்டி³தா꞉ ।
யதி³ காம்யகர்மபரித்யாக³꞉ ப²லபரித்யாகோ³ வா அர்த²꞉ வக்தவ்ய꞉,
ஸர்வதா² பரித்யாக³மாத்ரம்ʼ ஸம்ʼந்யாஸத்யாக³ஶப்³த³யோ꞉ ஏக꞉ அர்த²꞉ ஸ்யாத், ந
க⁴டபடஶப்³தா³விவ ஜாத்யந்தரபூ⁴தார்தௌ² ॥
நனு நித்யநைமித்திகானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப²லமேவ நாஸ்தி இதி ஆஹு꞉ । கத²ம்
உச்யதே தேஷாம்ʼ ப²லத்யாக³꞉, யதா² வந்த்⁴யாயா꞉ புத்ரத்யாக³꞉? நைஷ
தோ³ஷ꞉, நித்யாநாமபி கர்மணாம்ʼ ப⁴க³வதா ப²லவத்த்வஸ்ய இஷ்டத்வாத் ।
வக்ஷ்யதி ஹி ப⁴க³வான் “அநிஷ்டமிஷ்டம்ʼ மிஶ்ரம்ʼ ச”
(ப⁴. கீ³. 18-12) இதி “ந து ஸம்ʼந்யாஸினாம்” (ப⁴. கீ³. 18-12)
இதி ச । ஸம்ʼந்யாஸிநாமேவ ஹி கேவலம்ʼ கர்மப²லாஸம்ப³ந்த⁴ம்ʼ த³ர்ஶயன்
அஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ நித்யகர்மப²லப்ராப்திம்ʼ “ப⁴வத்யத்யாகி³னாம்ʼ ப்ரேத்ய”
(ப⁴. கீ³. 18-12) இதி த³ர்ஶயதி ॥
த்யாஜ்யம்ʼ தோ³ஷவதி³த்யேகே கர்ம ப்ராஹுர்மனீஷிண꞉ ।
யஜ்ஞதா³னதப꞉கர்ம ந த்யாஜ்யமிதி சாபரே ॥ 18-3 ॥
த்யாஜ்யம்ʼ த்யக்தவ்யம்ʼ தோ³ஷவத் தோ³ஷ꞉ அஸ்ய அஸ்தீதி தோ³ஷவத் । கிம்ʼ தத்? கர்ம
ப³ந்த⁴ஹேதுத்வாத் ஸர்வமேவ । அத²வா, தோ³ஷ꞉ யதா² ராகா³தி³꞉ த்யஜ்யதே, ததா²
த்யாஜ்யம்ʼ இதி ஏகே கர்ம ப்ராஹு꞉ மனீஷிண꞉ பண்டி³தா꞉ ஸாங்க்²யாதி³த்³ருʼஷ்டிம்
ஆஶ்ரிதா꞉, அதி⁴க்ருʼதானாம்ʼ கர்மிணாமபி இதி । தத்ரைவ யஜ்ஞதா³னதப꞉கர்ம
ந த்யாஜ்யம்ʼ இதி ச அபரே ॥
கர்மிண꞉ ஏவ அதி⁴க்ருʼதா꞉, தான் அபேக்ஷ்ய ஏதே விகல்பா꞉, ந து ஜ்ஞானநிஷ்டா²ன்
வ்யுத்தா²யின꞉ ஸம்ʼந்யாஸின꞉ அபேக்ஷ்ய ।“ஜ்ஞானயோகே³ன ஸாங்க்²யானாம்ʼ
நிஷ்டா² மயா புரா ப்ரோக்தா” (ப⁴. கீ³. 3-3) இதி கர்மாதி⁴காராத்
அபோத்³த்⁴ருʼதா꞉ யே, ந தான் ப்ரதி சிந்தா ॥
நனு “கர்மயோகே³ன யோகி³னாம்” (ப⁴. கீ³. 3-3) இதி அதி⁴க்ருʼதா꞉
பூர்வம்ʼ விப⁴க்தநிஷ்டா²꞉ அபி இஹ ஸர்வஶாஸ்த்ரார்தோ²பஸம்ʼஹாரப்ரகரணே யதா²
விசார்யந்தே, ததா² ஸாங்க்²யா அபி ஜ்ஞானநிஷ்டா²꞉ விசார்யந்தாம்ʼ இதி ।
ந, தேஷாம்ʼ மோஹது³꞉க²நிமித்தத்யாகா³னுபபத்தே꞉ । ந காயக்லேஶநிமித்தம்ʼ
து³꞉க²ம்ʼ ஸாங்க்²யா꞉ ஆத்மனி பஶ்யந்தி, இச்சா²தீ³னாம்ʼ க்ஷேத்ரத⁴ர்மத்வேனைவ
த³ர்ஶிதத்வாத் । அத꞉ தே ந காயக்லேஶது³꞉க²ப⁴யாத் கர்ம பரித்யஜந்தி ।
நாபி தே கர்மாணி ஆத்மனி பஶ்யந்தி, யேன நியதம்ʼ கர்ம மோஹாத் பரித்யஜேயு꞉ ।
கு³ணானாம்ʼ கர்ம “நைவ கிஞ்சித்கரோமி” (ப⁴. கீ³. 5-8)
இதி ஹி தே ஸம்ʼந்யஸ்யந்தி । “ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸம்ʼந்யஸ்ய”
(ப⁴. கீ³. 5-13) இத்யாதி³பி⁴꞉ தத்த்வவித³꞉ ஸம்ʼந்யாஸப்ரகார꞉ உக்த꞉ । தஸ்மாத்
யே அன்யே அதி⁴க்ருʼதா꞉ கர்மணி அனாத்மவித³꞉, யேஷாம்ʼ ச மோஹநிமித்த꞉ த்யாக³꞉
ஸம்ப⁴வதி காயக்லேஶப⁴யாச்ச, தே ஏவ தாமஸா꞉ த்யாகி³ன꞉ ராஜஸாஶ்ச
இதி நிந்த்³யந்தே கர்மிணாம்ʼ அனாத்மஜ்ஞானாம்ʼ கர்மப²லத்யாக³ஸ்துத்யர்த²ம்;
“ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³” (ப⁴. கீ³. 12-16) “மௌனீ ஸந்துஷ்டோ
யேன கேனசித் । அநிகேத꞉ ஸ்தி²ரமதி꞉” (ப⁴. கீ³. 12-19) இதி
கு³ணாதீதலக்ஷணே ச பரமார்த²ஸம்ʼந்யாஸின꞉ விஶேஷிதத்வாத் । வக்ஷ்யதி
ச “நிஷ்டா² ஜ்ஞானஸ்ய யா பரா” (ப⁴. கீ³. 18-58) இதி । தஸ்மாத்
ஜ்ஞானநிஷ்டா²꞉ ஸம்ʼந்யாஸின꞉ ந இஹ விவக்ஷிதா꞉ । கர்மப²லத்யாக³꞉ ஏவ
ஸாத்த்விகத்வேன கு³ணேன தாமஸத்வாத்³யபேக்ஷயா ஸம்ʼந்யாஸ꞉ உச்யதே, ந முக்²ய꞉
ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸ꞉ ॥
ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸாஸம்ப⁴வே ச “ந ஹி தே³ஹப்⁴ருʼதா”
(ப⁴. கீ³. 18-11) இதி ஹேதுவசனாத் முக்²ய ஏவ இதி சேத், ந; ஹேதுவசனஸ்ய
ஸ்துத்யர்த²த்வாத் । யதா² “த்யாகா³ச்சா²ந்திரனந்தரம்”
(ப⁴. கீ³. 12-12) இதி கர்மப²லத்யாக³ஸ்துதிரேவ
யதோ²க்தானேகபக்ஷானுஷ்டா²நாஶக்திமந்தம்ʼ அர்ஜுனம்ʼ அஜ்ஞம்ʼ ப்ரதி விதா⁴னாத்;
ததா² இத³மபி “ந ஹி தே³ஹப்⁴ருʼதா ஶக்யம்” (ப⁴. கீ³. 18-11)
இதி கர்மப²லத்யாக³ஸ்துத்யர்த²ம்; ந “ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸம்ʼந்யஸ்ய
நைவ குர்வன்ன காரயன்னாஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 5-13)இத்யஸ்ய பக்ஷஸ்ய
அபவாத³꞉ கேனசித் த³ர்ஶயிதும்ʼ ஶக்ய꞉ । தஸ்மாத் கர்மணி அதி⁴க்ருʼதான்
ப்ரத்யேவ ஏஷ꞉ ஸம்ʼந்யாஸத்யாக³விகல்ப꞉ । யே து பரமார்த²த³ர்ஶின꞉
ஸாங்க்²யா꞉, தேஷாம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²யாமேவ ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸலக்ஷணாயாம்
அதி⁴கார꞉, ந அன்யத்ர, இதி ந தே விகல்பார்ஹா꞉ । தச்ச உபபாதி³தம்
அஸ்மாபி⁴꞉ “வேதா³விநாஶினம்” (ப⁴. கீ³. 2-21) இத்யஸ்மின்ப்ரதே³ஶே,
த்ருʼதீயாதௌ³ ச ॥
தத்ர ஏதேஷு விகல்பபே⁴தே³ஷு –
நிஶ்சயம்ʼ ஶ்ருʼணு மே தத்ர த்யாகே³ ப⁴ரதஸத்தம ।
த்யாகோ³ ஹி புருஷவ்யாக்⁴ர த்ரிவித⁴꞉ ஸம்ப்ரகீர்தித꞉ ॥ 18-4 ॥
நிஶ்சயம்ʼ ஶ்ருʼணு அவதா⁴ரய மே மம வசனாத்; தத்ர த்யாகே³
த்யாக³ஸம்ʼந்யாஸவிகல்பே யதா²த³ர்ஶிதே ப⁴ரதஸத்தம ப⁴ரதானாம்ʼ ஸாது⁴தம ।
த்யாகோ³ ஹி, த்யாக³ஸம்ʼந்யாஸஶப்³த³வாச்யோ ஹி ய꞉ அர்த²꞉ ஸ꞉ ஏக ஏவேதி
அபி⁴ப்ரேத்ய ஆஹ – த்யாகோ³ ஹி இதி । புருஷவ்யாக்⁴ர, த்ரிவித⁴꞉ த்ரிப்ரகார꞉
தாமஸாதி³ப்ரகாரை꞉ ஸம்ப்ரகீர்தித꞉ ஶாஸ்த்ரேஷு ஸம்யக் கதி²த꞉ யஸ்மாத்
தாமஸாதி³பே⁴தே³ன த்யாக³ஸம்ʼந்யாஸஶப்³த³வாச்ய꞉ அர்த²꞉ அதி⁴க்ருʼதஸ்ய
கர்மிண꞉ அனாத்மஜ்ஞஸ்ய த்ரிவித⁴꞉ ஸம்ப⁴வதி, ந பரமார்த²த³ர்ஶின꞉,
இத்யயமர்த²꞉ து³ர்ஜ்ஞான꞉, தஸ்மாத் அத்ர தத்த்வம்ʼ ந அன்ய꞉ வக்தும்ʼ ஸமர்த²꞉ ।
தஸ்மாத் நிஶ்சயம்ʼ பரமார்த²ஶாஸ்த்ரார்த²விஷயம்ʼ அத்⁴யவஸாயம்ʼ ஐஶ்வரம்ʼ
மே மத்த꞉ ஶ்ருʼணு ॥
க꞉ புன꞉ அஸௌ நிஶ்சய꞉ இதி, ஆஹ –
யஜ்ஞதா³னதப꞉கர்ம ந த்யாஜ்யம்ʼ கார்யமேவ தத் ।
யஜ்ஞோ தா³னம்ʼ தபஶ்சைவ பாவனானி மனீஷிணாம் ॥ 18-5 ॥
யஜ்ஞ꞉ தா³னம்ʼ தப꞉ இத்யேதத் த்ரிவித⁴ம்ʼ கர்ம ந த்யாஜ்யம்ʼ ந த்யக்தவ்யம்,
கார்யம்ʼ கரணீயம்ʼ ஏவ தத் । கஸ்மாத்? யஜ்ஞ꞉ தா³னம்ʼ தபஶ்சைவ பாவனானி
விஶுத்³தி⁴கராணி மனீஷிணாம்ʼ ப²லானபி⁴ஸந்தீ⁴னாம்ʼ இத்யேதத் ॥
ஏதான்யபி து கர்மாணி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா ப²லானி ச ।
கர்தவ்யாநீதி மே பார்த² நிஶ்சிதம்ʼ மதமுத்தமம் ॥ 18-6 ॥
ஏதான்யபி து கர்மாணி யஜ்ஞதா³னதபாம்ʼஸி பாவனானி உக்தானி ஸங்க³ம்ʼ ஆஸக்திம்ʼ
தேஷு த்யக்த்வா ப²லானி ச தேஷாம்ʼ பரித்யஜ்ய கர்தவ்யானி இதி அனுஷ்டே²யானி
இதி மே மம நிஶ்சிதம்ʼ மதம்ʼ உத்தமம் ॥
“நிஶ்சயம்ʼ ஶ்ருʼணு மே தத்ர” (ப⁴. கீ³. 18-4) இதி
ப்ரதிஜ்ஞாய, பாவனத்வம்ʼ ச ஹேதும்ʼ உக்த்வா, “ஏதான்யபி கர்மாணி
கர்தவ்யானி” இத்யேதத் “நிஶ்சிதம்ʼ மதமுத்தமம்”
இதி ப்ரதிஜ்ஞாதார்தோ²பஸம்ʼஹார ஏவ, ந அபூர்வார்த²ம்ʼ வசனம்,
“ஏதான்யபி” இதி ப்ரக்ருʼதஸம்ʼநிக்ருʼஷ்டார்த²த்வோபபத்தே꞉ ।
ஸாஸங்க³ஸ்ய ப²லார்தி²ன꞉ ப³ந்த⁴ஹேதவ꞉ ஏதான்யபி கர்மாணி முமுக்ஷோ꞉
கர்தவ்யானி இதி அபிஶப்³த³ஸ்ய அர்த²꞉ । ந து அன்யானி கர்மாணி அபேக்ஷ்ய
“ஏதான்யபி” இதி உச்யதே ॥
அன்யே து வர்ணயந்தி – நித்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப²லாபா⁴வாத் “ஸங்க³ம்ʼ
த்யக்த்வா ப²லானி ச” இதி ந உபபத்³யதே । அத꞉ “ஏதான்யபி”
இதி யானி காம்யானி கர்மணி நித்யேப்⁴ய꞉ அன்யானி, ஏதானி அபி கர்தவ்யானி,
கிமுத யஜ்ஞதா³னதபாம்ʼஸி நித்யானி இதி । தத் அஸத், நித்யாநாமபி கர்மணாம்
இஹ ப²லவத்த்வஸ்ய உபபாதி³தத்வாத் “யஜ்ஞோ தா³னம்ʼ தபஶ்சைவ
பாவனானி” (ப⁴. கீ³. 18-5)இத்யாதி³னா வசனேன । நித்யான்யபி
கர்மாணி ப³ந்த⁴ஹேதுத்வாஶங்கயா ஜிஹாஸோ꞉ முமுக்ஷோ꞉ குத꞉ காம்யேஷு
ப்ரஸங்க³꞉? “தூ³ரேண ஹ்யவரம்ʼ கர்ம” (ப⁴. கீ³. 2-49)
இதி ச நிந்தி³தத்வாத், “யஜ்ஞார்தா²த் கர்மணோ(அ)ன்யத்ர”
(ப⁴. கீ³. 3-9) இதி ச காம்யகர்மணாம்ʼ ப³ந்த⁴ஹேதுத்வஸ்ய நிஶ்சிதத்வாத்,
“த்ரைகு³ண்யவிஷயா வேதா³꞉” (ப⁴. கீ³. 2-45) “த்ரைவித்³யா
மாம்ʼ ஸோமபா꞉” (ப⁴. கீ³. 9-20) “க்ஷீணே புண்யே மர்த்யலோகம்ʼ
விஶந்தி” (ப⁴. கீ³. 9-21) இதி ச, தூ³ரவ்யவஹிதத்வாச்ச, ந
காம்யேஷு “ஏதான்யபி” இதி வ்யபதே³ஶ꞉ ॥
தஸ்மாத் அஜ்ஞஸ்ய அதி⁴க்ருʼதஸ்ய முமுக்ஷோ꞉ –
நியதஸ்ய து ஸம்ʼந்யாஸ꞉ கர்மணோ நோபபத்³யதே ।
மோஹாத்தஸ்ய பரித்யாக³ஸ்தாமஸ꞉ பரிகீர்தித꞉ ॥ 18-7 ॥
நியதஸ்ய து நித்யஸ்ய ஸம்ʼந்யாஸ꞉ பரித்யாக³꞉ கர்மண꞉ ந உபபத்³யதே,
அஜ்ஞஸ்ய பாவனத்வஸ்ய இஷ்டத்வாத் । மோஹாத் அஜ்ஞானாத் தஸ்ய நியதஸ்ய
பரித்யாக³꞉ – நியதம்ʼ ச அவஶ்யம்ʼ கர்தவ்யம், த்யஜ்யதே ச, இதி
விப்ரதிஷித்³த⁴ம்; அத꞉ மோஹநிமித்த꞉ பரித்யாக³꞉ தாமஸ꞉ பரிகீர்தித꞉
மோஹஶ்ச தம꞉ இதி ॥
து³꞉க²மித்யேவ யத்கர்ம காயக்லேஶப⁴யாத்த்யஜேத் ।
ஸ க்ருʼத்வா ராஜஸம்ʼ த்யாக³ம்ʼ நைவ த்யாக³ப²லம்ʼ லபே⁴த் ॥ 18-8 ॥
து³꞉க²ம்ʼ இதி ஏவ யத் கர்ம காயக்லேஶப⁴யாத் ஶரீரது³꞉க²ப⁴யாத் த்யஜேத், ஸ꞉
க்ருʼத்வா ராஜஸம்ʼ ரஜோநிர்வர்த்யம்ʼ த்யாக³ம்ʼ நைவ த்யாக³ப²லம்ʼ ஜ்ஞானபூர்வகஸ்ய
ஸர்வகர்மத்யாக³ஸ்ய ப²லம்ʼ மோக்ஷாக்²யம்ʼ ந லபே⁴த் நைவ லபே⁴த ॥
க꞉ புன꞉ ஸாத்த்விக꞉ த்யாக³꞉ இதி, ஆஹ –
கார்யமித்யேவ யத்கர்ம நியதம்ʼ க்ரியதே(அ)ர்ஜுன ।
ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா ப²லம்ʼ சைவ ஸ த்யாக³꞉ ஸாத்த்விகோ மத꞉ ॥ 18-9 ॥
கார்யம்ʼ கர்தவ்யம்ʼ இத்யேவ யத் கர்ம நியதம்ʼ நித்யம்ʼ க்ரியதே நிர்வர்த்யதே
ஹே அர்ஜுன, ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா ப²லம்ʼ ச ஏவ । ஏதத் நித்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ
ப²லவத்த்வே ப⁴க³வத்³வசனம்ʼ ப்ரமாணம்ʼ அவோசாம । அத²வா, யத்³யபி ப²லம்ʼ
ந ஶ்ரூயதே நித்யஸ்ய கர்மண꞉, ததா²பி நித்யம்ʼ கர்ம க்ருʼதம்ʼ ஆத்மஸம்ʼஸ்காரம்ʼ
ப்ரத்யவாயபரிஹாரம்ʼ வா ப²லம்ʼ கரோதி ஆத்மன꞉ இதி கல்பயத்யேவ அஜ்ஞ꞉ ।
தத்ர தாமபி கல்பனாம்ʼ நிவாரயதி “ப²லம்ʼ த்யக்த்வா” இத்யனேன ।
அத꞉ ஸாது⁴ உக்தம்ʼ “ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா ப²லம்ʼ ச” இதி । ஸ꞉ த்யாக³꞉
நித்யகர்மஸு ஸங்க³ப²லபரித்யாக³꞉ ஸாத்த்விக꞉ ஸத்த்வநிர்வ்ருʼத்த꞉ மத꞉
அபி⁴ப்ரேத꞉ ॥
நனு கர்மபரித்யாக³꞉ த்ரிவித⁴꞉ ஸம்ʼந்யாஸ꞉ இதி ச ப்ரக்ருʼத꞉ । தத்ர தாமஸோ
ராஜஸஶ்ச உக்த꞉ த்யாக³꞉ । கத²ம்ʼ இஹ ஸங்க³ப²லத்யாக³꞉ த்ருʼதீயத்வேன
உச்யதே? யதா² த்ரயோ ப்³ராஹ்மணா꞉ ஆக³தா꞉, தத்ர ஷட³ங்க³விதௌ³ த்³வௌ,
க்ஷத்ரிய꞉ த்ருʼதீய꞉ இதி தத்³வத் । நைஷ தோ³ஷ꞉ த்யாக³ஸாமான்யேன
ஸ்துத்யர்த²த்வாத் । அஸ்தி ஹி கர்மஸம்ʼந்யாஸஸ்ய ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴த்யாக³ஸ்ய
ச த்யாக³த்வஸாமான்யம் । தத்ர ராஜஸதாமஸத்வேன கர்மத்யாக³னிந்த³யா
கர்மப²லாபி⁴ஸந்தி⁴த்யாக³꞉ ஸாத்த்விகத்வேன ஸ்தூயதே “ஸ த்யாக³꞉ ஸாத்த்விகோ
மத꞉” இதி ॥
யஸ்து அதி⁴க்ருʼத꞉ ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴ம்ʼ ச நித்யம்ʼ கர்ம கரோதி,
தஸ்ய ப²லராகா³தி³னா அகலுஷீக்ரியமாணம்ʼ அந்த꞉கரணம்ʼ நித்யைஶ்ச கர்மபி⁴꞉
ஸம்ʼஸ்க்ரியமாணம்ʼ விஶுத்⁴யதி । தத் விஶுத்³த⁴ம்ʼ ப்ரஸன்னம்ʼ ஆத்மாலோசனக்ஷமம்ʼ
ப⁴வதி । தஸ்யைவ நித்யகர்மானுஷ்டா²னேன விஶுத்³தா⁴ந்த꞉கரணஸ்ய
ஆத்மஜ்ஞாநாபி⁴முக²ஸ்ய க்ரமேண யதா² தந்நிஷ்டா² ஸ்யாத், தத் வக்தவ்யமிதி
ஆஹ –
ந த்³வேஷ்ட்யகுஶலம்ʼ கர்ம குஶலே நானுஷஜ்ஜதே ।
த்யாகீ³ ஸத்த்வஸமாவிஷ்டோ மேதா⁴வீ ச்சி²ன்னஸம்ʼஶய꞉ ॥ 18-10 ॥
ந த்³வேஷ்டி அகுஶலம்ʼ அஶோப⁴னம்ʼ காம்யம்ʼ கர்ம, ஶரீராரம்ப⁴த்³வாரேண
ஸம்ʼஸாரகாரணம், “கிமனேன?” இத்யேவம் । குஶலே ஶோப⁴னே நித்யே
கர்மணி ஸத்த்வஶுத்³தி⁴ஜ்ஞானோத்பத்திதந்நிஷ்டா²ஹேதுத்வேன “மோக்ஷகாரணம்
இத³ம்” இத்யேவம்ʼ ந அனுஷஜ்ஜதே அனுஷங்க³ம்ʼ ப்ரீதிம்ʼ ந கரோதி இத்யேதத் ।
க꞉ புன꞉ அஸௌ? த்யாகீ³ பூர்வோக்தேன ஸங்க³ப²லத்யாகே³ன தத்³வான் த்யாகீ³,
ய꞉ கர்மணி ஸங்க³ம்ʼ த்யக்த்வா தத்ப²லம்ʼ ச நித்யகர்மானுஷ்டா²யீ
ஸ꞉ த்யாகீ³ । கதா³ புன꞉ அஸௌ அகுஶலம்ʼ கர்ம ந த்³வேஷ்டி, குஶலே
ச ந அனுஷஜ்ஜதே இதி, உச்யதே – ஸத்த்வஸமாவிஷ்ட꞉ யதா³ ஸத்த்வேன
ஆத்மானாத்மவிவேகவிஜ்ஞானஹேதுனா ஸமாவிஷ்ட꞉ ஸம்ʼவ்யாப்த꞉, ஸம்ʼயுக்த இத்யேதத் ।
அத ஏவ ச மேதா⁴வீ மேத⁴யா ஆத்மஜ்ஞானலக்ஷணயா ப்ரஜ்ஞயா ஸம்ʼயுக்த꞉
தத்³வான் மேதா⁴வீ । மேதா⁴வித்வாதே³வ ச்சி²ன்னஸம்ʼஶய꞉ சி²ன்ன꞉ அவித்³யாக்ருʼத꞉
ஸம்ʼஶய꞉ யஸ்ய “ஆத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²னமேவ பரம்ʼ நி꞉ஶ்ரேயஸஸாத⁴னம்,
ந அன்யத் கிஞ்சித்” இத்யேவம்ʼ நிஶ்சயேன ச்சி²ன்னஸம்ʼஶய꞉ ॥
ய꞉ அதி⁴க்ருʼத꞉ புருஷ꞉ பூர்வோக்தேன ப்ரகாரேண கர்மயோகா³னுஷ்டா²னேன
க்ரமேண ஸம்ʼஸ்க்ருʼதாத்மா ஸன் ஜன்மாதி³விக்ரியாரஹிதத்வேன நிஷ்க்ரியம்ʼ ஆத்மானம்
ஆத்மத்வேன ஸம்பு³த்³த⁴꞉, ஸ꞉ ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸம்ʼந்யஸ்ய நைவ குர்வன் ந
காரயன் ஆஸீன꞉ நைஷ்கர்ம்யலக்ஷணாம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²ம்ʼ அஶ்னுதே இத்யேதத் ।
பூர்வோக்தஸ்ய கர்மயோக³ஸ்ய ப்ரயோஜனம்ʼ அனேனைவ ஶ்லோகேன உக்தம் ॥
ய꞉ புன꞉ அதி⁴க்ருʼத꞉ ஸன் தே³ஹாத்மாபி⁴மானித்வேன தே³ஹப்⁴ருʼத்
அஜ்ஞ꞉ அபா³தி⁴தாத்மகர்த்ருʼத்வவிஜ்ஞானதயா “அஹம்ʼ கர்தா”
இதி நிஶ்சிதபு³த்³தி⁴꞉ தஸ்ய அஶேஷகர்மபரித்யாக³ஸ்ய அஶக்யத்வாத்
கர்மப²லத்யாகே³ன சோதி³தகர்மானுஷ்டா²னே ஏவ அதி⁴கார꞉, ந தத்த்யாகே³ இதி
ஏதம்ʼ அர்த²ம்ʼ த³ர்ஶயிதும்ʼ ஆஹ –
ந ஹி தே³ஹப்⁴ருʼதா ஶக்யம்ʼ த்யக்தும்ʼ கர்மாண்யஶேஷத꞉ ।
யஸ்து கர்மப²லத்யாகீ³ ஸ த்யாகீ³த்யபி⁴தீ⁴யதே ॥ 18-11 ॥
ந ஹி யஸ்மாத் தே³ஹப்⁴ருʼதா, தே³ஹம்ʼ பி³ப⁴ர்தீதி தே³ஹப்⁴ருʼத், தே³ஹாத்மாபி⁴மானவான்
தே³ஹப்⁴ருʼத் உச்யதே, ந விவேகீ; ஸ ஹி“வேதா³விநாஶினம்”
(ப⁴. கீ³. 2-21) இத்யாதி³னா கர்த்ருʼத்வாதி⁴காராத் நிவர்தித꞉ । அத꞉ தேன
தே³ஹப்⁴ருʼதா அஜ்ஞேன ந ஶக்யம்ʼ த்யக்தும்ʼ ஸம்ʼந்யஸிதும்ʼ கர்மாணி அஶேஷத꞉
நி꞉ஶேஷேண । தஸ்மாத் யஸ்து அஜ்ஞ꞉ அதி⁴க்ருʼத꞉ நித்யானி கர்மாணி குர்வன்
கர்மப²லத்யாகீ³ கர்மப²லாபி⁴ஸந்தி⁴மாத்ரஸம்ʼந்யாஸீ ஸ꞉ த்யாகீ³ இதி அபி⁴தீ⁴யதே
கர்மீ அபி ஸன் இதி ஸ்துத்யபி⁴ப்ராயேண । தஸ்மாத் பரமார்த²த³ர்ஶினைவ
அதே³ஹப்⁴ருʼதா தே³ஹாத்மபா⁴வரஹிதேன அஶேஷகர்மஸம்ʼந்யாஸ꞉ ஶக்யதே
கர்தும் ॥
கிம்ʼ புன꞉ தத் ப்ரயோஜனம், யத் ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸாத் ஸ்யாதி³தி, உச்யதே –
அநிஷ்டமிஷ்டம்ʼ மிஶ்ரம்ʼ ச த்ரிவித⁴ம்ʼ கர்மண꞉ ப²லம் ।
ப⁴வத்யத்யாகி³னாம்ʼ ப்ரேத்ய ந து ஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ க்வசித் ॥ 18-12 ॥
அநிஷ்டம்ʼ நரகதிர்யகா³தி³லக்ஷணம், இஷ்டம்ʼ தே³வாதி³லக்ஷணம், மிஶ்ரம்
இஷ்டாநிஷ்டஸம்ʼயுக்தம்ʼ மனுஷ்யலக்ஷணம்ʼ ச, தத்ர த்ரிவித⁴ம்ʼ த்ரிப்ரகாரம்ʼ
கர்மண꞉ த⁴ர்மாத⁴ர்மலக்ஷணஸ்ய ப²லம்ʼ பா³ஹ்யானேககாரகவ்யாபாரநிஷ்பன்னம்ʼ
ஸத் அவித்³யாக்ருʼதம்ʼ இந்த்³ரஜாலமாயோபமம்ʼ மஹாமோஹகரம்ʼ ப்ரத்யகா³த்மோபஸர்பி
இஹ – ப²ல்கு³தயா லயம்ʼ அத³ர்ஶனம்ʼ க³ச்ச²தீதி ப²லநிர்வசனம்ʼ –
தத் ஏதத் ஏவம்ʼலக்ஷணம்ʼ ப²லம்ʼ ப⁴வதி அத்யாகி³னாம்ʼ அஜ்ஞானாம்ʼ கர்மிணாம்ʼ
அபரமார்த²ஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ ப்ரேத்ய ஶரீரபாதாத் ஊர்த்⁴வம் । ந து ஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ
பரமார்த²ஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ பரமஹம்ʼஸபரிவ்ராஜகானாம்ʼ கேவலஜ்ஞானநிஷ்டா²னாம்ʼ
க்வசித் । ந ஹி கேவலஸம்யக்³த³ர்ஶனநிஷ்டா² அவித்³யாதி³ஸம்ʼஸாரபீ³ஜம்ʼ
ந உன்மூலயதி கதா³சித் இத்யர்த²꞉ । அத꞉ பரமார்த²த³ர்ஶின꞉ ஏவ
அஶேஷகர்மஸம்ʼந்யாஸித்வம்ʼ ஸம்ப⁴வதி, அவித்³யாத்⁴யாரோபிதத்வாத் ஆத்மனி
க்ரியாகாரகப²லானாம்; ந து அஜ்ஞஸ்ய அதி⁴ஷ்டா²நாதீ³னி க்ரியாகர்த்ருʼகாரகாணி
ஆத்மத்வேனைவ பஶ்யத꞉ அஶேஷகர்மஸம்ʼந்யாஸ꞉ ஸம்ப⁴வதி ॥
ததே³தத் உத்தரை꞉ ஶ்லோகை꞉ த³ர்ஶயதி –
பஞ்சைதானி மஹாபா³ஹோ காரணானி நிபோ³த⁴ மே ।
ஸாங்க்²யே க்ருʼதாந்தே ப்ரோக்தானி ஸித்³த⁴யே ஸர்வகர்மணாம் ॥ 18-13 ॥
பஞ்ச ஏதானி வக்ஷ்யமாணானி ஹே மஹாபா³ஹோ, காரணானி நிர்வர்தகானி । நிபோ³த⁴
மே மம இதி உத்தரத்ர சேத꞉ஸமாதா⁴னார்த²ம், வஸ்துவைஷம்யப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ
ச । தானி ச காரணானி ஜ்ஞாதவ்யதயா ஸ்தௌதி – ஸாங்க்²யே ஜ்ஞாதவ்யா꞉
பதா³ர்தா²꞉ ஸங்க்²யாயந்தே யஸ்மின் ஶாஸ்த்ரே தத் ஸாங்க்²யம்ʼ வேதா³ந்த꞉ । க்ருʼதாந்தே
இதி தஸ்யைவ விஶேஷணம் । க்ருʼதம்ʼ இதி கர்ம உச்யதே, தஸ்ய அந்த꞉
பரிஸமாப்தி꞉ யத்ர ஸ꞉ க்ருʼதாந்த꞉, கர்மாந்த꞉ இத்யேதத் । “யாவானர்த²
உத³பானே” (ப⁴. கீ³. 2-46) “ஸர்வம்ʼ கர்மாகி²லம்ʼ பார்த² ஜ்ஞானே
பரிஸமாப்யதே” (ப⁴. கீ³. 4-33) இதி ஆத்மஜ்ஞானே ஸஞ்ஜாதே ஸர்வகர்மணாம்ʼ
நிவ்ருʼத்திம்ʼ த³ர்ஶயதி । அத꞉ தஸ்மின் ஆத்மஜ்ஞானார்தே² ஸாங்க்²யே க்ருʼதாந்தே
வேதா³ந்தே ப்ரோக்தானி கதி²தானி ஸித்³த⁴யே நிஷ்பத்த்யர்த²ம்ʼ ஸர்வகர்மணாம் ॥
கானி தாநீதி, உச்யதே –
அதி⁴ஷ்டா²னம்ʼ ததா² கர்தா கரணம்ʼ ச ப்ருʼத²க்³வித⁴ம் ।
விவிதா⁴ஶ்ச ப்ருʼத²க்சேஷ்டா தை³வம்ʼ சைவாத்ர பஞ்சமம் ॥ 18-14 ॥
அதி⁴ஷ்டா²னம்ʼ இச்சா²த்³வேஷஸுக²து³꞉க²ஜ்ஞாநாதீ³னாம்ʼ அபி⁴வ்யக்தேராஶ்ரய꞉
அதி⁴ஷ்டா²னம்ʼ ஶரீரம், ததா² கர்தா உபாதி⁴லக்ஷண꞉ போ⁴க்தா, கரணம்ʼ
ச ஶ்ரோத்ராதி³ ஶப்³தா³த்³யுபலப்³த⁴யே ப்ருʼத²க்³வித⁴ம்ʼ நானாப்ரகாரம்ʼ தத்
த்³வாத³ஶஸங்க்²யம்ʼ விவிதா⁴ஶ்ச ப்ருʼத²க்சேஷ்டா꞉ வாயவீயா꞉ ப்ராணாபாநாத்³யா꞉
தை³வம்ʼ சைவ தை³வமேவ ச அத்ர ஏதேஷு சதுர்ஷு பஞ்சமம்ʼ பஞ்சானாம்ʼ
பூரணம்ʼ ஆதி³த்யாதி³ சக்ஷுராத்³யனுக்³ராஹகம் ॥
ஶரீரவாங்மனோபி⁴ர்யத்கர்ம ப்ராரப⁴தே நர꞉ ।
ந்யாய்யம்ʼ வா விபரீதம்ʼ வா பஞ்சைதே தஸ்ய ஹேதவ꞉ ॥ 18-15 ॥
ஶரீரவாங்மனோபி⁴꞉ யத் கர்ம த்ரிபி⁴꞉ ஏதை꞉ ப்ராரப⁴தே நிர்வர்தயதி
நர꞉, ந்யாய்யம்ʼ வா த⁴ர்ம்யம்ʼ ஶாஸ்த்ரீயம், விபரீதம்ʼ வா அஶாஸ்த்ரீயம்
அத⁴ர்ம்யம்ʼ யச்சாபி நிமிஷிதசேஷ்டிதாதி³ ஜீவனஹேது꞉ தத³பி
பூர்வக்ருʼதத⁴ர்மாத⁴ர்மயோரேவ கார்யமிதி ந்யாய்யவிபரீதயோரேவ க்³ரஹணேன
க்³ருʼஹீதம், பஞ்ச ஏதே யதோ²க்தா꞉ தஸ்ய ஸர்வஸ்யைவ கர்மணோ ஹேதவ꞉
காரணானி ॥
நனு ஏதானி அதி⁴ஷ்டா²நாதீ³னி ஸர்வகர்மணாம்ʼ நிர்வர்தகானி । கத²ம்ʼ உச்யதே
“ஶரீரவாங்மனோபி⁴꞉ யத் கர்ம ப்ராரப⁴தே” இதி? நைஷ
தோ³ஷ꞉; விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴லக்ஷணம்ʼ ஸர்வம்ʼ கர்ம ஶரீராதி³த்ரயப்ரதா⁴னம்;
தத³ங்க³தயா த³ர்ஶனஶ்ரவணாதி³ ச ஜீவனலக்ஷணம்ʼ த்ரிதை⁴வ ராஶீக்ருʼதம்
உச்யதே ஶரீராதி³பி⁴꞉ ஆரப்⁴யதே இதி । ப²லகாலே(அ)பி தத்ப்ரதா⁴னை꞉
ஸாத⁴னை꞉ பு⁴ஜ்யதே இதி பஞ்சாநாமேவ ஹேதுத்வம்ʼ ந விருத்⁴யதே இதி ॥
தத்ரைவம்ʼ ஸதி கர்தாரமாத்மானம்ʼ கேவலம்ʼ து ய꞉ ।
பஶ்யத்யக்ருʼதபு³த்³தி⁴த்வான்ன ஸ பஶ்யதி து³ர்மதி꞉ ॥ 18-16 ॥
தத்ர இதி ப்ரக்ருʼதேன ஸம்ப³த்⁴யதே । ஏவம்ʼ ஸதி ஏவம்ʼ யதோ²க்தை꞉
பஞ்சபி⁴꞉ ஹேதுபி⁴꞉ நிர்வர்த்யே ஸதி கர்மணி । தத்ரைவம்ʼ ஸதி இதி
து³ர்மதித்வஸ்ய ஹேதுத்வேன ஸம்ப³த்⁴யதே । தத்ர ஏதேஷு ஆத்மானன்யத்வேன
அவித்³யயா பரிகல்பிதை꞉ க்ரியமாணஸ்ய கர்மண꞉ “அஹமேவ
கர்தா” இதி கர்தாரம்ʼ ஆத்மானம்ʼ கேவலம்ʼ ஶுத்³த⁴ம்ʼ து ய꞉ பஶ்யதி
அவித்³வான்; கஸ்மாத்? வேதா³ந்தாசார்யோபதே³ஶந்யாயை꞉ அக்ருʼதபு³த்³தி⁴த்வாத்
அஸம்ʼஸ்க்ருʼதபு³த்³தி⁴த்வாத்; யோ(அ)பி தே³ஹாதி³வ்யதிரிக்தாத்மவாதீ³ ஆத்மானமேவ கேவலம்ʼ
கர்தாரம்ʼ பஶ்யதி, அஸாவபி அக்ருʼதபு³த்³தி⁴꞉; அத꞉ அக்ருʼதபு³த்³தி⁴த்வாத் ந ஸ꞉
பஶ்யதி ஆத்மன꞉ தத்த்வம்ʼ கர்மணோ வா இத்யர்த²꞉ । அத꞉ து³ர்மதி꞉, குத்ஸிதா
விபரீதா து³ஷ்டா அஜஸ்ரம்ʼ ஜனனமரணப்ரதிபத்திஹேதுபூ⁴தா மதி꞉ அஸ்ய இதி
து³ர்மதி꞉ । ஸ꞉ பஶ்யன்னபி ந பஶ்யதி, யதா² தைமிரிக꞉ அனேகம்ʼ சந்த்³ரம்,
யதா² வா அப்⁴ரேஷு தா⁴வத்ஸு சந்த்³ரம்ʼ தா⁴வந்தம், யதா² வா வாஹனே உபவிஷ்ட꞉
அன்யேஷு தா⁴வத்ஸு ஆத்மானம்ʼ தா⁴வந்தம் ॥
க꞉ புன꞉ ஸுமதி꞉ ய꞉ ஸம்யக் பஶ்யதீதி, உச்யதே –
யஸ்ய நாஹங்க்ருʼதோ பா⁴வோ பு³த்³தி⁴ர்யஸ்ய ந லிப்யதே ।
ஹத்வாபி ஸ இமாம்ʼல்லோகான்ன ஹந்தி ந நிப³த்⁴யதே ॥ 18-17 ॥
யஸ்ய ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶந்யாயஸம்ʼஸ்க்ருʼதாத்மன꞉ ந ப⁴வதி அஹங்க்ருʼத꞉
“அஹம்ʼ கர்தா” இத்யேவம்ʼலக்ஷண꞉ பா⁴வ꞉ பா⁴வனா ப்ரத்யய꞉ –
ஏதே ஏவ பஞ்ச அதி⁴ஷ்டா²நாத³ய꞉ அவித்³யயா ஆத்மனி கல்பிதா꞉ ஸர்வகர்மணாம்ʼ
கர்தார꞉, ந அஹம், அஹம்ʼ து தத்³வ்யாபாராணாம்ʼ ஸாக்ஷிபூ⁴த꞉“அப்ராணோ
ஹ்யமனா꞉ ஶுப்⁴ரோ ஹ்யக்ஷராத்பரத꞉ பர꞉” (மு. உ. 2-1-2) கேவல꞉
அவிக்ரிய꞉ இத்யேவம்ʼ பஶ்யதீதி ஏதத் – பு³த்³தி⁴꞉ அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஆத்மன꞉
உபாதி⁴பூ⁴தா ந லிப்யதே ந அனுஶயினீ ப⁴வதி – “இத³மஹமகார்ஷம்,
தேன அஹம்ʼ நரகம்ʼ க³மிஷ்யாமி” இத்யேவம்ʼ யஸ்ய பு³த்³தி⁴꞉ ந லிப்யதே –
ஸ꞉ ஸுமதி꞉, ஸ꞉ பஶ்யதி । ஹத்வா அபி ஸ꞉ இமான் லோகான், ஸர்வான் இமான்
ப்ராணின꞉ இத்யர்த²꞉, ந ஹந்தி ஹனனக்ரியாம்ʼ ந கரோதி, ந நிப³த்⁴யதே நாபி
தத்கார்யேண அத⁴ர்மப²லேன ஸம்ப³த்⁴யதே ॥ நனு ஹத்வாபி ந ஹந்தி
இதி விப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ உச்யதே யத்³யபி ஸ்துதி꞉ । நைஷ தோ³ஷ꞉,
லௌகிகபாரமார்தி²கத்³ருʼஷ்ட்யபேக்ஷயா தது³பபத்தே꞉ ।
தே³ஹாத்³யாத்மபு³த்³த்⁴யா “ஹந்தா அஹம்” இதி லௌகிகீம்ʼ த்³ருʼஷ்டிம்ʼ ஆஶ்ரித்ய
“ஹத்வாபி” இதி ஆஹ । யதா²த³ர்ஶிதாம்ʼ பாரமார்தி²கீம்ʼ த்³ருʼஷ்டிம்
ஆஶ்ரித்ய “ந ஹந்தி ந நிப³த்⁴யதே” இதி । ஏதத் உப⁴யம்ʼ உபபத்³யதே
ஏவ ॥
நனு அதி⁴ஷ்டா²நாதி³பி⁴꞉ ஸம்பூ⁴ய கரோத்யேவ ஆத்மா, “கர்தாரமாத்மானம்ʼ
கேவலம்ʼ து” (ப⁴. கீ³. 18-16) இதி கேவலஶப்³த³ப்ரயோகா³த் ।
நைஷ தோ³ஷ꞉, ஆத்மன꞉ அவிக்ரியஸ்வபா⁴வத்வே அதி⁴ஷ்டா²நாதி³பி⁴꞉,
ஸம்ʼஹதத்வானுபபத்தே꞉ । விக்ரியாவதோ ஹி அன்யை꞉ ஸம்ʼஹனனம்ʼ ஸம்ப⁴வதி,
ஸம்ʼஹத்ய வா கர்த்ருʼத்வம்ʼ ஸ்யாத் । ந து அவிக்ரியஸ்ய ஆத்மன꞉ கேனசித்
ஸம்ʼஹனனம்ʼ அஸ்தி இதி ந ஸம்பூ⁴ய கர்த்ருʼத்வம்ʼ உபபத்³யதே । அத꞉
கேவலத்வம்ʼ ஆத்மன꞉ ஸ்வாபா⁴விகமிதி கேவலஶப்³த³꞉ அனுவாத³மாத்ரம் ।
அவிக்ரியத்வம்ʼ ச ஆத்மன꞉ ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிந்யாயப்ரஸித்³த⁴ம் ।
“அவிகார்யோ(அ)யமுச்யதே” (ப⁴. கீ³. 2-25) “கு³ணைரேவ கர்மாணி
க்ரியந்தே” (ப⁴. கீ³. 3-27)“ஶரீரஸ்தோ²(அ)பி ந கரோதி”
(ப⁴. கீ³. 13-31) இத்யாதி³ அஸக்ருʼத் உபபாதி³தம்ʼ கீ³தாஸ்வேவ தாவத் । ஶ்ருதிஷு
ச “த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ” (ப்³ருʼ. உ. 4-3-7) இத்யேவமாத்³யாஸு ।
ந்யாயதஶ்ச – நிரவயவம்ʼ அபரதந்த்ரம்ʼ அவிக்ரியம்ʼ ஆத்மதத்த்வம்ʼ இதி
ராஜமார்க³꞉ । விக்ரியாவத்த்வாப்⁴யுபக³மே(அ)பி ஆத்மன꞉ ஸ்வகீயைவ விக்ரியா
ஸ்வஸ்ய ப⁴விதும்ʼ அர்ஹதி, ந அதி⁴ஷ்டா²நாதீ³னாம்ʼ கர்மாணி ஆத்மகர்த்ருʼகாணி
ஸ்யு꞉ । ந ஹி பரஸ்ய கர்ம பரேண அக்ருʼதம்ʼ ஆக³ந்தும்ʼ அர்ஹதி । யத்து
அவித்³யயா க³மிதம், ந தத் தஸ்ய । யதா² ரஜதத்வம்ʼ ந ஶுக்திகாயா꞉;
யதா² வா தலமலினத்வம்ʼ பா³லை꞉ க³மிதம்ʼ அவித்³யயா, ந ஆகாஶஸ்ய, ததா²
அதி⁴ஷ்டா²நாதி³விக்ரியாபி தேஷாமேவ, ந ஆத்மன꞉ । தஸ்மாத் யுக்தம்ʼ உக்தம்
“அஹங்க்ருʼதத்வபு³த்³தி⁴லேபாபா⁴வாத் வித்³வான் ந ஹந்தி ந நிப³த்⁴யதே”
இதி । “நாயம்ʼ ஹந்தி ந ஹன்யதே” (ப⁴. கீ³. 2-19) இதி ப்ரதிஜ்ஞாய
“ந ஜாயதே” (ப⁴. கீ³. 2-20)இத்யாதி³ஹேதுவசனேன அவிக்ரியத்வம்
ஆத்மன꞉ உக்த்வா, “வேதா³விநாஶினம்” (ப⁴. கீ³. 2-21) இதி விது³ஷ꞉
கர்மாதி⁴காரநிவ்ருʼத்திம்ʼ ஶாஸ்த்ராதௌ³ ஸங்க்ஷேபத꞉ உக்த்வா, மத்⁴யே ப்ரஸாரிதாம்ʼ
தத்ர தத்ர ப்ரஸங்க³ம்ʼ க்ருʼத்வா இஹ உபஸம்ʼஹரதி ஶாஸ்த்ரார்த²பிண்டீ³கரணாய
“வித்³வான் ந ஹந்தி ந நிப³த்⁴யதே” இதி । ஏவம்ʼ ச ஸதி
தே³ஹப்⁴ருʼத்த்வாபி⁴மானானுபபத்தௌ அவித்³யாக்ருʼதாஶேஷகர்மஸம்ʼந்யாஸோபபத்தே꞉
ஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ அநிஷ்டாதி³ த்ரிவித⁴ம்ʼ கர்மண꞉ ப²லம்ʼ ந ப⁴வதி இதி
உபபன்னம்; தத்³விபர்யயாச்ச இதரேஷாம்ʼ ப⁴வதி இத்யேதச்ச அபரிஹார்யம்
இதி ஏஷ꞉ கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²꞉ உபஸம்ʼஹ்ருʼத꞉ । ஸ ஏஷ꞉ ஸர்வவேதா³ர்த²ஸார꞉
நிபுணமதிபி⁴꞉ பண்டி³தை꞉ விசார்ய ப்ரதிபத்தவ்ய꞉ இதி தத்ர தத்ர
ப்ரகரணவிபா⁴கே³ன த³ர்ஶித꞉ அஸ்மாபி⁴꞉ ஶாஸ்த்ரந்யாயானுஸாரேண ॥
அத² இதா³னீம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப்ரவர்தகம்ʼ உச்யதே –
ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞேயம்ʼ பரிஜ்ஞாதா த்ரிவிதா⁴ கர்மசோத³னா ।
கரணம்ʼ கர்ம கர்தேதி த்ரிவித⁴꞉ கர்மஸங்க்³ரஹ꞉ ॥ 18-18 ॥
ஜ்ஞானம்ʼ ஜ்ஞாயதே அனேன இதி ஸர்வவிஷயம்ʼ அவிஶேஷேண உச்யதே । ததா²
ஜ்ஞேயம்ʼ ஜ்ஞாதவ்யம், தத³பி ஸாமான்யேனைவ ஸர்வம்ʼ உச்யதே । ததா² பரிஜ்ஞாதா
உபாதி⁴லக்ஷண꞉ அவித்³யாகல்பித꞉ போ⁴க்தா । இதி ஏதத் த்ரயம்ʼ அவிஶேஷேண
ஸர்வகர்மணாம்ʼ ப்ரவர்திகா த்ரிவிதா⁴ த்ரிப்ரகாரா கர்மசோத³னா । ஜ்ஞாநாதீ³னாம்ʼ
ஹி த்ரயாணாம்ʼ ஸம்ʼநிபாதே ஹானோபாதா³நாதி³ப்ரயோஜன꞉ ஸர்வகர்மாரம்ப⁴꞉ ஸ்யாத் ।
தத꞉ பஞ்சபி⁴꞉ அதி⁴ஷ்டா²நாதி³பி⁴꞉ ஆரப்³த⁴ம்ʼ வாங்மன꞉காயாஶ்ரயபே⁴தே³ன
த்ரிதா⁴ ராஶீபூ⁴தம்ʼ த்ரிஷு கரணாதி³ஷு ஸங்க்³ருʼஹ்யதே இத்யேதத் உச்யதே –
கரணம்ʼ க்ரியதே அனேன இதி பா³ஹ்யம்ʼ ஶ்ரோத்ராதி³, அந்த꞉ஸ்த²ம்ʼ பு³த்³த்⁴யாதி³, கர்ம
ஈப்ஸிததமம்ʼ கர்து꞉ க்ரியயா வ்யாப்யமானம், கர்தா கரணானாம்ʼ வ்யாபாரயிதா
உபாதி⁴லக்ஷண꞉, இதி த்ரிவித⁴꞉ த்ரிப்ரகார꞉ கர்மஸங்க்³ரஹ꞉, ஸங்க்³ருʼஹ்யதே
அஸ்மின்னிதி ஸங்க்³ரஹ꞉, கர்மண꞉ ஸங்க்³ரஹ꞉ கர்மஸங்க்³ரஹ꞉, கர்ம ஏஷு ஹி
த்ரிஷு ஸமவைதி, தேன அயம்ʼ த்ரிவித⁴꞉ கர்மஸங்க்³ரஹ꞉ ॥
அத² இதா³னீம்ʼ க்ரியாகாரகப²லானாம்ʼ ஸர்வேஷாம்ʼ கு³ணாத்மகத்வாத்
ஸத்த்வரஜஸ்தமோகு³ணபே⁴த³த꞉ த்ரிவித⁴꞉ பே⁴த³꞉ வக்தவ்ய இதி ஆரப்⁴யதே –
ஜ்ஞானம்ʼ கர்ம ச கர்தா ச த்ரிதை⁴வ கு³ணபே⁴த³த꞉ ।
ப்ரோச்யதே கு³ணஸங்க்²யானே யதா²வச்ச்²ருʼணு தான்யபி ॥ 18-19 ॥
ஜ்ஞானம்ʼ கர்ம ச, கர்ம க்ரியா, ந காரகம்ʼ பாரிபா⁴ஷிகம்ʼ ஈப்ஸிததமம்ʼ
கர்ம, கர்தா ச நிர்வர்தக꞉ க்ரியாணாம்ʼ த்ரிதா⁴ ஏவ, அவதா⁴ரணம்ʼ
கு³ணவ்யதிரிக்தஜாத்யந்தராபா⁴வப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ கு³ணபே⁴த³த꞉
ஸத்த்வாதி³பே⁴தே³ன இத்யர்த²꞉ । ப்ரோச்யதே கத்²யதே கு³ணஸங்க்²யானே காபிலே
ஶாஸ்த்ரே தத³பி கு³ணஸங்க்²யானஶாஸ்த்ரம்ʼ கு³ணபோ⁴க்த்ருʼவிஷயே ப்ரமாணமேவ ।
பரமார்த²ப்³ரஹ்மைகத்வவிஷயே யத்³யபி விருத்⁴யதே, ததா²பி தே ஹி
காபிலா꞉ கு³ணகௌ³ணவ்யாபாரநிரூபணே அபி⁴யுக்தா꞉ இதி தச்சா²ஸ்த்ரமபி
வக்ஷ்யமாணார்த²ஸ்துத்யர்த²த்வேன உபாதீ³யதே இதி ந விரோத⁴꞉ । யதா²வத்
யதா²ந்யாயம்ʼ யதா²ஶாஸ்த்ரம்ʼ ஶ்ருʼணு தான்யபி ஜ்ஞாநாதீ³னி தத்³பே⁴த³ஜாதானி
கு³ணபே⁴த³க்ருʼதானி ஶ்ருʼணு, வக்ஷ்யமாணே அர்தே² மன꞉ஸமாதி⁴ம்ʼ குரு
இத்யர்த²꞉ ॥
ஜ்ஞானஸ்ய து தாவத் த்ரிவித⁴த்வம்ʼ உச்யதே –
ஸர்வபூ⁴தேஷு யேனைகம்ʼ பா⁴வமவ்யயமீக்ஷதே ।
அவிப⁴க்தம்ʼ விப⁴க்தேஷு தஜ்ஜ்ஞானம்ʼ வித்³தி⁴ ஸாத்த்விகம் ॥ 18-20 ॥
ஸர்வபூ⁴தேஷு அவ்யக்தாதி³ஸ்தா²வராந்தேஷு பூ⁴தேஷு யேன ஜ்ஞானேன ஏகம்ʼ பா⁴வம்ʼ
வஸ்து – பா⁴வஶப்³த³꞉ வஸ்துவாசீ, ஏகம்ʼ ஆத்மவஸ்து இத்யர்த²꞉; அவ்யயம்ʼ ந
வ்யேதி ஸ்வாத்மனா ஸ்வத⁴ர்மேண வா, கூடஸ்த²ம்ʼ இத்யர்த²꞉; ஈக்ஷதே பஶ்யதி யேன
ஜ்ஞானேன, தம்ʼ ச பா⁴வம்ʼ அவிப⁴க்தம்ʼ ப்ரதிதே³ஹம்ʼ விப⁴க்தேஷு தே³ஹபே⁴தே³ஷு
ந விப⁴க்தம்ʼ தத் ஆத்மவஸ்து, வ்யோமவத் நிரந்தரமித்யர்த²꞉; தத் ஜ்ஞானம்ʼ
ஸாக்ஷாத் ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ அத்³வைதாத்மவிஷயம்ʼ ஸாத்த்விகம்ʼ வித்³தி⁴ இதி ॥
யானி த்³வைதத³ர்ஶனானி தானி அஸம்யக்³பூ⁴தானி ராஜஸானி தாமஸானி ச இதி ந
ஸாக்ஷாத் ஸம்ʼஸாரோச்சி²த்தயே ப⁴வந்தி –
ப்ருʼத²க்த்வேன து யஜ்ஜ்ஞானம்ʼ நாநாபா⁴வான்ப்ருʼத²க்³விதா⁴ன் ।
வேத்தி ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு தஜ்ஜ்ஞானம்ʼ வித்³தி⁴ ராஜஸம் ॥ 18-21 ॥
ப்ருʼத²க்த்வேன து பே⁴தே³ன ப்ரதிஶரீரம்ʼ அன்யத்வேன யத் ஜ்ஞானம்ʼ நாநாபா⁴வான்
பி⁴ன்னான் ஆத்மன꞉ ப்ருʼத²க்³விதா⁴ன் ப்ருʼத²க்ப்ரகாரான் பி⁴ன்னலக்ஷணான்
இத்யர்த²꞉, வேத்தி விஜானாதி யத் ஜ்ஞானம்ʼ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு, ஜ்ஞானஸ்ய
கர்த்ருʼத்வாஸம்ப⁴வாத் யேன ஜ்ஞானேன வேத்தி இத்யர்த²꞉, தத் ஜ்ஞானம்ʼ வித்³தி⁴
ராஜஸம்ʼ ரஜோகு³ணநிர்வ்ருʼத்தம் ॥
யத்து க்ருʼத்ஸ்னவதே³கஸ்மின்கார்யே ஸக்தமஹைதுகம் ।
அதத்த்வார்த²வத³ல்பம்ʼ ச தத்தாமஸமுதா³ஹ்ருʼதம் ॥ 18-22 ॥
யத் ஜ்ஞானம்ʼ க்ருʼத்ஸ்னவத் ஸமஸ்தவத் ஸர்வவிஷயமிவ ஏகஸ்மின் கார்யே
தே³ஹே ப³ஹிர்வா ப்ரதிமாதௌ³ ஸக்தம்ʼ “ஏதாவானேவ ஆத்மா ஈஶ்வரோ வா, ந
அத꞉ பரம்ʼ அஸ்தி” இதி, யதா² நக்³னக்ஷபணகாதீ³னாம்ʼ ஶரீராந்தர்வர்தீ
தே³ஹபரிமாணோ ஜீவ꞉, ஈஶ்வரோ வா பாஷாணதா³ர்வாதி³மாத்ரம், இத்யேவம்ʼ ஏகஸ்மின்
கார்யே ஸக்தம்ʼ அஹைதுகம்ʼ ஹேதுவர்ஜிதம்ʼ நிர்யுக்திகம், அதத்த்வார்த²வத்
அயதா²பூ⁴தார்த²வத், யதா²பூ⁴த꞉ அர்த²꞉ தத்த்வார்த²꞉, ஸ꞉ அஸ்ய ஜ்ஞேயபூ⁴த꞉
அஸ்தீதி தத்த்வார்த²வத், ந தத்த்வார்த²வத் அதத்த்வார்த²வத்; அஹைதுகத்வாதே³வ
அல்பம்ʼ ச, அல்பவிஷயத்வாத் அல்பப²லத்வாத்³வா । தத் தாமஸம்ʼ உதா³ஹ்ருʼதம் ।
தாமஸானாம்ʼ ஹி ப்ராணினாம்ʼ அவிவேகினாம்ʼ ஈத்³ருʼஶம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ த்³ருʼஶ்யதே ॥
அத² இதா³னீம்ʼ கர்மண꞉ த்ரைவித்⁴யம்ʼ உச்யதே –
நியதம்ʼ ஸங்க³ரஹிதமராக³த்³வேஷத꞉க்ருʼதம் ।
அப²லப்ரேப்ஸுனா கர்ம யத்தத்ஸாத்த்விகமுச்யதே ॥ 18-23 ॥
நியதம்ʼ நித்யம்ʼ ஸங்க³ரஹிதம்ʼ ஆஸக்திவர்ஜிதம்ʼ அராக³த்³வேஷத꞉க்ருʼதம்ʼ
ராக³ப்ரயுக்தேன த்³வேஷப்ரயுக்தேன ச க்ருʼதம்ʼ ராக³த்³வேஷத꞉க்ருʼதம்,
தத்³விபரீதம்ʼ அராக³த்³வேஷத꞉க்ருʼதம், அப²லப்ரேப்ஸுனா ப²லம்ʼ ப்ரேப்ஸதீதி
ப²லப்ரேப்ஸு꞉ ப²லத்ருʼஷ்ண꞉ தத்³விபரீதேன அப²லப்ரேப்ஸுனா கர்த்ரா க்ருʼதம்ʼ
கர்ம யத், தத் ஸாத்த்விகம்ʼ உச்யதே ॥
யத்து காமேப்ஸுனா கர்ம ஸாஹங்காரேண வா புன꞉ ।
க்ரியதே ப³ஹுலாயாஸம்ʼ தத்³ராஜஸமுதா³ஹ்ருʼதம் ॥ 18-24 ॥
யத்து காமேப்ஸுனா கர்மப²லப்ரேப்ஸுனா இத்யர்த²꞉, கர்ம ஸாஹங்காரேண இதி ந
தத்த்வஜ்ஞானாபேக்ஷயா । கிம்ʼ தர்ஹி? லௌகிகஶ்ரோத்ரியநிரஹங்காராபேக்ஷயா ।
யோ ஹி பரமார்த²நிரஹங்கார꞉ ஆத்மவித், ந தஸ்ய
காமேப்ஸுத்வப³ஹுலாயாஸகர்த்ருʼத்வப்ராப்தி꞉ அஸ்தி । ஸாத்த்விகஸ்யாபி கர்மண꞉
அனாத்மவித் ஸாஹங்கார꞉ கர்தா, கிமுத ராஜஸதாமஸயோ꞉ । லோகே அனாத்மவித³பி
ஶ்ரோத்ரியோ நிரஹங்கார꞉ உச்யதே “நிரஹங்கார꞉ அயம்ʼ ப்³ராஹ்மண꞉”
இதி । தஸ்மாத் தத³பேக்ஷயைவ “ஸாஹங்காரேண வா” இதி உக்தம் ।
புன꞉ஶப்³த³꞉ பாத³பூரணார்த²꞉ । க்ரியதே ப³ஹுலாயாஸம்ʼ கர்த்ரா மஹதா ஆயாஸேன
நிர்வர்த்யதே, தத் கர்ம ராஜஸம்ʼ உதா³ஹ்ருʼதம் ॥
அனுப³ந்த⁴ம்ʼ க்ஷயம்ʼ ஹிம்ʼஸாமனபேக்ஷ்ய ச பௌருஷம் ।
மோஹாதா³ரப்⁴யதே கர்ம யத்தத்தாமஸமுச்யதே ॥ 18-25 ॥
அனுப³ந்த⁴ம்ʼ பஶ்சாத்³பா⁴வி யத் வஸ்து ஸ꞉ அனுப³ந்த⁴꞉ உச்யதே தம்ʼ ச
அனுப³ந்த⁴ம், க்ஷயம்ʼ யஸ்மின் கர்மணி க்ரியமாணே ஶக்திக்ஷய꞉ அர்த²க்ஷயோ
வா ஸ்யாத் தம்ʼ க்ஷயம், ஹிம்ʼஸாம்ʼ ப்ராணிபா³தா⁴ம்ʼ ச; அனபேக்ஷ்ய ச பௌருஷம்ʼ
புருஷகாரம்ʼ “ஶக்னோமி இத³ம்ʼ கர்ம ஸமாபயிதும்” இத்யேவம்
ஆத்மஸாமர்த்²யம், இத்யேதானி அனுப³ந்தா⁴தீ³னி அனபேக்ஷ்ய பௌருஷாந்தானி மோஹாத்
அவிவேகத꞉ ஆரப்⁴யதே கர்ம யத், தத் தாமஸம்ʼ தமோநிர்வ்ருʼத்தம்ʼ உச்யதே ॥
இதா³னீம்ʼ கர்த்ருʼபே⁴த³꞉ உச்யதே –
முக்தஸங்கோ³(அ)னஹம்ʼவாதீ³ த்⁴ருʼத்யுத்ஸாஹஸமன்வித꞉ ।
ஸித்³த்⁴யஸித்³த்⁴யோர்நிர்விகார꞉ கர்தா ஸாத்த்விக உச்யதே ॥ 18-26 ॥
முக்தஸங்க³꞉ முக்த꞉ பரித்யக்த꞉ ஸங்க³꞉ யேன ஸ꞉ முக்தஸங்க³꞉,
அனஹம்ʼவாதீ³ ந அஹம்ʼவத³னஶீல꞉, த்⁴ருʼத்யுத்ஸாஹஸமன்வித꞉ த்⁴ருʼதி꞉ தா⁴ரணம்
உத்ஸாஹ꞉ உத்³யம꞉ தாப்⁴யாம்ʼ ஸமன்வித꞉ ஸம்ʼயுக்த꞉ த்⁴ருʼத்யுத்ஸாஹஸமன்வித꞉,
ஸித்³த்⁴யஸித்³த்⁴யோ꞉ க்ரியமாணஸ்ய கர்மண꞉ ப²லஸித்³தௌ⁴ அஸித்³தௌ⁴ ச
ஸித்³த்⁴யஸித்³த்⁴யோ꞉ நிர்விகார꞉, கேவலம்ʼ ஶாஸ்த்ரப்ரமாணேன ப்ரயுக்த꞉ ந
ப²லராகா³தி³னா ய꞉ ஸ꞉ நிர்விகார꞉ உச்யதே । ஏவம்பூ⁴த꞉ கர்தா ய꞉ ஸ꞉
ஸாத்த்விக꞉ உச்யதே ॥
ராகீ³ கர்மப²லப்ரேப்ஸுர்லுப்³தோ⁴ ஹிம்ʼஸாத்மகோ(அ)ஶுசி꞉ ।
ஹர்ஷஶோகான்வித꞉ கர்தா ராஜஸ꞉ பரிகீர்தித꞉ ॥ 18-27 ॥
ராகீ³ ராக³꞉ அஸ்ய அஸ்தீதி ராகீ³, கர்மப²லப்ரேப்ஸு꞉ கர்மப²லார்தீ² இத்யர்த²꞉,
லுப்³த⁴꞉ பரத்³ரவ்யேஷு ஸஞ்ஜாதத்ருʼஷ்ண꞉, தீர்தா²தௌ³ ஸ்வத்³ரவ்யாபரித்யாகீ³ வா,
ஹிம்ʼஸாத்மக꞉ பரபீடா³கரஸ்வபா⁴வ꞉, அஶுசி꞉ பா³ஹ்யாப்⁴யந்தரஶௌசவர்ஜித꞉,
ஹர்ஷஶோகான்வித꞉ இஷ்டப்ராப்தௌ ஹர்ஷ꞉ அநிஷ்டப்ராப்தௌ இஷ்டவியோகே³ ச
ஶோக꞉ தாப்⁴யாம்ʼ ஹர்ஷஶோகாப்⁴யாம்ʼ அன்வித꞉ ஸம்ʼயுக்த꞉, தஸ்யைவ ச கர்மண꞉
ஸம்பத்திவிபத்திப்⁴யாம்ʼ ஹர்ஷஶோகௌ ஸ்யாதாம், தாப்⁴யாம்ʼ ஸம்ʼயுக்தோ ய꞉ கர்தா
ஸ꞉ ராஜஸ꞉ பரிகீர்தித꞉ ॥
அயுக்த꞉ ப்ராக்ருʼத꞉ ஸ்தப்³த⁴꞉ ஶடோ² நைக்ருʼதிகோ(அ)லஸ꞉ ।
விஷாதீ³ தீ³ர்க⁴ஸூத்ரீ ச கர்தா தாமஸ உச்யதே ॥ 18-28 ॥
அயுக்த꞉ ந யுக்த꞉ அஸமாஹித꞉, ப்ராக்ருʼத꞉ அத்யந்தாஸம்ʼஸ்க்ருʼதபு³த்³தி⁴꞉
பா³லஸம꞉, ஸ்தப்³த⁴꞉ த³ண்ட³வத் ந நமதி கஸ்மைசித், ஶட²꞉
மாயாவீ ஶக்திகூ³ஹனகாரீ, நைக்ருʼதிக꞉ பரவிபே⁴த³னபர꞉, அலஸ꞉
அப்ரவ்ருʼத்திஶீல꞉ கர்தவ்யேஷ்வபி, விஷாதீ³ விஷாத³வான் ஸர்வதா³
அவஸன்னஸ்வபா⁴வ꞉, தீ³ர்க⁴ஸூத்ரீ ச கர்தவ்யானாம்ʼ தீ³ர்க⁴ப்ரஸாரண꞉, ஸர்வதா³
மந்த³ஸ்வபா⁴வ꞉, யத் அத்³ய ஶ்வோ வா கர்தவ்யம்ʼ தத் மாஸேனாபி ந கரோதி,
யஶ்ச ஏவம்பூ⁴த꞉, ஸ꞉ கர்தா தாமஸ꞉ உச்யதே ॥
பு³த்³தே⁴ர்பே⁴த³ம்ʼ த்⁴ருʼதேஶ்சைவ கு³ணதஸ்த்ரிவித⁴ம்ʼ ஶ்ருʼணு ।
ப்ரோச்யமானமஶேஷேண ப்ருʼத²க்த்வேன த⁴னஞ்ஜய ॥ 18-29 ॥
பு³த்³தே⁴꞉ பே⁴த³ம்ʼ த்⁴ருʼதேஶ்சைவ பே⁴த³ம்ʼ கு³ணத꞉ ஸத்த்வாதி³கு³ணத꞉ த்ரிவித⁴ம்ʼ
ஶ்ருʼணு இதி ஸூத்ரோபந்யாஸ꞉ । ப்ரோச்யமானம்ʼ கத்²யமானம்ʼ அஶேஷேண
நிரவஶேஷத꞉ யதா²வத் ப்ருʼத²க்த்வேன விவேகத꞉ த⁴னஞ்ஜய, தி³க்³விஜயே
மானுஷம்ʼ தை³வம்ʼ ச ப்ரபூ⁴தம்ʼ த⁴னம்ʼ ஜிதவான், தேன அஸௌ த⁴னஞ்ஜய꞉
அர்ஜுன꞉ ॥
ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ ச நிவ்ருʼத்திம்ʼ ச கார்யாகார்யே ப⁴யாப⁴யே ।
ப³ந்த⁴ம்ʼ மோக்ஷம்ʼ ச யா வேத்தி பு³த்³தி⁴꞉ ஸா பார்த² ஸாத்த்விகீ ॥ 18-30 ॥
ப்ரவ்ருʼத்திம்ʼ ச ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ ப்ரவர்தனம்ʼ ப³ந்த⁴ஹேது꞉ கர்மமார்க³꞉
ஶாஸ்த்ரவிஹிதவிஷய꞉, நிவ்ருʼத்திம்ʼ ச நிர்வ்ருʼத்தி꞉ மோக்ஷஹேது꞉
ஸம்ʼந்யாஸமார்க³꞉ – ப³ந்த⁴மோக்ஷஸமானவாக்யத்வாத் ப்ரவ்ருʼத்திநிவ்ருʼத்தீ
கர்மஸம்ʼந்யாஸமார்கௌ³ இதி அவக³ம்யதே – கார்யாகார்யே விஹிதப்ரதிஷித்³தே⁴
லௌகிகே வைதி³கே வா ஶாஸ்த்ரபு³த்³தே⁴꞉ கர்தவ்யாகர்தவ்யே கரணாகரணே இத்யேதத்;
கஸ்ய? தே³ஶகாலாத்³யபேக்ஷயா த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டார்தா²னாம்ʼ கர்மணாம் । ப⁴யாப⁴யே
பி³பே⁴தி அஸ்மாதி³தி ப⁴யம்ʼ சோரவ்யாக்⁴ராதி³, ந ப⁴யம்ʼ அப⁴யம், ப⁴யம்ʼ ச
அப⁴யம்ʼ ச ப⁴யாப⁴யே, த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டவிஷயயோ꞉ ப⁴யாப⁴யயோ꞉ காரணே
இத்யர்த²꞉ । ப³ந்த⁴ம்ʼ ஸஹேதுகம்ʼ மோக்ஷம்ʼ ச ஸஹேதுகம்ʼ யா வேத்தி விஜானாதி
பு³த்³தி⁴꞉, ஸா பார்த² ஸாத்த்விகீ । தத்ர ஜ்ஞானம்ʼ பு³த்³தே⁴꞉ வ்ருʼத்தி꞉; பு³த்³தி⁴ஸ்து
வ்ருʼத்திமதீ । த்⁴ருʼதிரபி வ்ருʼத்திவிஶேஷ꞉ ஏவ பு³த்³தே⁴꞉ ॥
யயா த⁴ர்மமத⁴ர்மம்ʼ ச கார்யம்ʼ சாகார்யமேவ ச ।
அயதா²வத்ப்ரஜானாதி பு³த்³தி⁴꞉ ஸா பார்த² ராஜஸீ ॥ 18-31 ॥
யயா த⁴ர்மம்ʼ ஶாஸ்த்ரசோதி³தம்ʼ அத⁴ர்மம்ʼ ச தத்ப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ கார்யம்ʼ ச
அகார்யமேவ ச பூர்வோக்தே ஏவ கார்யாகார்யே அயதா²வத் ந யதா²வத் ஸர்வத꞉
நிர்ணயேன ந ப்ரஜானாதி, பு³த்³தி⁴꞉ ஸா பார்த², ராஜஸீ ॥
அத⁴ர்மம்ʼ த⁴ர்மமிதி யா மன்யதே தமஸாவ்ருʼதா ।
ஸர்வார்தா²ன்விபரீதாம்ʼஶ்ச பு³த்³தி⁴꞉ ஸா பார்த² தாமஸீ ॥ 18-32 ॥
அத⁴ர்மம்ʼ ப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ த⁴ர்மம்ʼ விஹிதம்ʼ இதி யா மன்யதே ஜானாதி தமஸா
ஆவ்ருʼதா ஸதீ, ஸர்வார்தா²ன் ஸர்வானேவ ஜ்ஞேயபதா³ர்தா²ன் விபரீதாம்ʼஶ்ச
விபரீதானேவ விஜானாதி, பு³த்³தி⁴꞉ ஸா பார்த², தாமஸீ ॥
த்⁴ருʼத்யா யயா தா⁴ரயதே மன꞉ப்ராணேந்த்³ரியக்ரியா꞉ ।
யோகே³னாவ்யபி⁴சாரிண்யா த்⁴ருʼதி꞉ ஸா பார்த² ஸாத்த்விகீ ॥ 18-33 ॥
த்⁴ருʼத்யா யயா – அவ்யபி⁴சாரிண்யா இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³ந்த⁴꞉,
தா⁴ரயதே; கிம்? மன꞉ப்ராணேந்த்³ரியக்ரியா꞉ மனஶ்ச ப்ராணாஶ்ச
இந்த்³ரியாணி ச மன꞉ப்ராணேந்த்³ரியாணி, தேஷாம்ʼ க்ரியா꞉ சேஷ்டா꞉, தா꞉
உச்சா²ஸ்த்ரமார்க³ப்ரவ்ருʼத்தே꞉ தா⁴ரயதே தா⁴ரயதி – த்⁴ருʼத்யா ஹி தா⁴ர்யமாணா꞉
உச்சா²ஸ்த்ரமார்க³விஷயா꞉ ந ப⁴வந்தி – யோகே³ன ஸமாதி⁴னா, அவ்யபி⁴சாரிண்யா,
நித்யஸமாத்⁴யனுக³தயா இத்யர்த²꞉ । ஏதத் உக்தம்ʼ ப⁴வதி – அவ்யபி⁴சாரிண்யா
த்⁴ருʼத்யா மன꞉ப்ராணேந்த்³ரியக்ரியா꞉ தா⁴ர்யமாணா꞉ யோகே³ன தா⁴ரயதீதி । யா
ஏவம்ʼலக்ஷணா த்⁴ருʼதி꞉, ஸா பார்த², ஸாத்த்விகீ ॥
யயா து த⁴ர்மகாமார்தா²ந்த்⁴ருʼத்யா தா⁴ரயதே(அ)ர்ஜுன ।
ப்ரஸங்கே³ன ப²லாகாங்க்ஷீ த்⁴ருʼதி꞉ ஸா பார்த² ராஜஸீ ॥ 18-34 ॥
யயா து த⁴ர்மகாமார்தா²ன் த⁴ர்மஶ்ச காமஶ்ச அர்த²ஶ்ச த⁴ர்மகாமார்தா²꞉
தான் த⁴ர்மகாமார்தா²ன் த்⁴ருʼத்யா யயா தா⁴ரயதே மனஸி நித்யமேவ
கர்தவ்யரூபான் அவதா⁴ரயதி ஹே அர்ஜுன, ப்ரஸங்கே³ன யஸ்ய யஸ்ய த⁴ர்மாதே³꞉
தா⁴ரணப்ரஸங்க³꞉ தேன தேன ப்ரஸங்கே³ன ப²லாகாங்க்ஷீ ச ப⁴வதி ய꞉
புருஷ꞉, தஸ்ய த்⁴ருʼதி꞉ யா, ஸா பார்த², ராஜஸீ ॥
யயா ஸ்வப்னம்ʼ ப⁴யம்ʼ ஶோகம்ʼ விஷாத³ம்ʼ மத³மேவ ச ।
ந விமுஞ்சதி து³ர்மேதா⁴ த்⁴ருʼதி꞉ ஸா தாமஸீ மதா ॥ 18-35 ॥
யயா ஸ்வப்னம்ʼ நித்³ராம்ʼ ப⁴யம்ʼ த்ராஸம்ʼ ஶோகம்ʼ விஷாத³ம்ʼ விஷண்ணதாம்ʼ மத³ம்ʼ
விஷயஸேவாம்ʼ ஆத்மன꞉ ப³ஹுமன்யமான꞉ மத்த இவ மத³ம்ʼ ஏவ ச மனஸி
நித்யமேவ கர்தவ்யரூபதயா குர்வன் ந விமுஞ்சதி தா⁴ரயத்யேவ து³ர்மேதா⁴꞉
குத்ஸிதமேதா⁴꞉ புருஷ꞉ ய꞉, தஸ்ய த்⁴ருʼதி꞉ யா, ஸா தாமஸீ மதா ॥
கு³ணபே⁴தே³ன க்ரியாணாம்ʼ காரகாணாம்ʼ ச த்ரிவிதோ⁴ பே⁴த³꞉ உக்த꞉ । அத² இதா³னீம்ʼ
ப²லஸ்ய ஸுக²ஸ்ய த்ரிவிதோ⁴ பே⁴த³꞉ உச்யதே –
ஸுக²ம்ʼ த்விதா³னீம்ʼ த்ரிவித⁴ம்ʼ ஶ்ருʼணு மே ப⁴ரதர்ஷப⁴ ।
அப்⁴யாஸாத்³ரமதே யத்ர து³꞉கா²ந்தம்ʼ ச நிக³ச்ச²தி ॥ 18-36 ॥
ஸுக²ம்ʼ து இதா³னீம்ʼ த்ரிவித⁴ம்ʼ ஶ்ருʼணு, ஸமாதா⁴னம்ʼ குரு இத்யேதத், மே மம
ப⁴ரதர்ஷப⁴ । அப்⁴யாஸாத் பரிசயாத் ஆவ்ருʼத்தே꞉ ரமதே ரதிம்ʼ ப்ரதிபத்³யதே
யத்ர யஸ்மின் ஸுகா²னுப⁴வே து³꞉கா²ந்தம்ʼ ச து³꞉கா²வஸானம்ʼ து³꞉கோ²பஶமம்ʼ
ச நிக³ச்ச²தி நிஶ்சயேன ப்ராப்னோதி ॥
யத்தத³க்³ரே விஷமிவ பரிணாமே(அ)ம்ருʼதோபமம் ।
தத்ஸுக²ம்ʼ ஸாத்த்விகம்ʼ ப்ரோக்தமாத்மபு³த்³தி⁴ப்ரஸாத³ஜம் ॥ 18-37 ॥
யத் தத் ஸுக²ம்ʼ அக்³ரே பூர்வம்ʼ ப்ரத²மஸம்ʼநிபாதே
ஜ்ஞானவைராக்³யத்⁴யானஸமாத்⁴யாரம்பே⁴ அத்யந்தாயாஸபூர்வகத்வாத் விஷமிவ
து³꞉கா²த்மகம்ʼ ப⁴வதி, பரிணாமே ஜ்ஞானவைராக்³யாதி³பரிபாகஜம்ʼ ஸுக²ம்
அம்ருʼதோபமம், தத் ஸுக²ம்ʼ ஸாத்த்விகம்ʼ ப்ரோக்தம்ʼ வித்³வத்³பி⁴꞉, ஆத்மன꞉ பு³த்³தி⁴꞉
ஆத்மபு³த்³தி⁴꞉, ஆத்மபு³த்³தே⁴꞉ ப்ரஸாத³꞉ நைர்மல்யம்ʼ ஸலிலஸ்ய இவ ஸ்வச்ச²தா,
தத꞉ ஜாதம்ʼ ஆத்மபு³த்³தி⁴ப்ரஸாத³ஜம் । ஆத்மவிஷயா வா ஆத்மாவலம்ப³னா வா பு³த்³தி⁴꞉
ஆத்மபு³த்³தி⁴꞉, தத்ப்ரஸாத³ப்ரகர்ஷாத்³வா ஜாதமித்யேதத் । தஸ்மாத் ஸாத்த்விகம்ʼ தத் ॥
விஷயேந்த்³ரியஸம்ʼயோகா³த்³யத்தத³க்³ரே(அ)ம்ருʼதோபமம் ।
பரிணாமே விஷமிவ தத்ஸுக²ம்ʼ ராஜஸம்ʼ ஸ்ம்ருʼதம் ॥ 18-38 ॥
விஷயேந்த்³ரியஸம்ʼயோகா³த் ஜாயதே யத் ஸுக²ம்ʼ தத் ஸுக²ம்
அக்³ரே ப்ரத²மக்ஷணே அம்ருʼதோபமம்ʼ அம்ருʼதஸமம், பரிணாமே
விஷமிவ, ப³லவீர்யரூபப்ரஜ்ஞாமேதா⁴த⁴னோத்ஸாஹஹானிஹேதுத்வாத்
அத⁴ர்மதஜ்ஜனிதநரகாதி³ஹேதுத்வாச்ச பரிணாமே தது³பபோ⁴க³பரிணாமாந்தே
விஷமிவ, தத் ஸுக²ம்ʼ ராஜஸம்ʼ ஸ்ம்ருʼதம் ॥
யத³க்³ரே சானுப³ந்தே⁴ ச ஸுக²ம்ʼ மோஹனமாத்மன꞉ ।
நித்³ராலஸ்யப்ரமாதோ³த்த²ம்ʼ தத்தாமஸமுதா³ஹ்ருʼதம் ॥ 18-39 ॥
யத் அக்³ரே ச அனுப³ந்தே⁴ ச அவஸானோத்தரகாலே ச ஸுக²ம்ʼ மோஹனம்ʼ மோஹகரம்
ஆத்மன꞉ நித்³ராலஸ்யப்ரமாதோ³த்த²ம்ʼ நித்³ரா ச ஆலஸ்யம்ʼ ச ப்ரமாத³ஶ்ச தேப்⁴ய꞉
ஸமுத்திஷ்ட²தீதி நித்³ராலஸ்யப்ரமாதோ³த்த²ம், தத் தாமஸம்ʼ உதா³ஹ்ருʼதம் ॥
அத² இதா³னீம்ʼ ப்ரகரணோபஸம்ʼஹாரார்த²꞉ ஶ்லோக꞉ ஆரப்⁴யதே –
ந தத³ஸ்தி ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ வா தி³வி தே³வேஷு வா புன꞉ ।
ஸத்த்வம்ʼ ப்ரக்ருʼதிஜைர்முக்தம்ʼ யதே³பி⁴꞉ ஸ்யாத்த்ரிபி⁴ர்கு³ணை꞉ ॥ 18-40 ॥
ந தத் அஸ்தி தத் நாஸ்தி ப்ருʼதி²வ்யாம்ʼ வா மனுஷ்யாதி³ஷு ஸத்த்வம்ʼ ப்ராணிஜாதம்
அன்யத்³வா அப்ராணி, தி³வி தே³வேஷு வா புன꞉ ஸத்த்வம், ப்ரக்ருʼதிஜை꞉ ப்ரக்ருʼதித꞉
ஜாதை꞉ ஏபி⁴꞉ த்ரிபி⁴꞉ கு³ணை꞉ ஸத்த்வாதி³பி⁴꞉ முக்தம்ʼ பரித்யக்தம்ʼ யத் ஸ்யாத்,
ந தத் அஸ்தி இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥
ஸர்வ꞉ ஸம்ʼஸார꞉ க்ரியாகாரகப²லலக்ஷண꞉ ஸத்த்வரஜஸ்தமோகு³ணாத்மக꞉
அவித்³யாபரிகல்பித꞉ ஸமூல꞉ அனர்த²꞉ உக்த꞉, வ்ருʼக்ஷரூபகல்பனயா
ச “ஊர்த்⁴வமூலம்” (ப⁴. கீ³. 15-1)இத்யாதி³னா, “தம்ʼ ச
அஸங்க³ஶஸ்த்ரேண த்³ருʼடே⁴ன ச்சி²த்த்வா தத꞉ பத³ம்ʼ தத்பரிமார்கி³தவ்யம்”
(ப⁴. கீ³. 15-3), (ப⁴. கீ³. 15-4) இதி ச உக்தம் । தத்ர ச ஸர்வஸ்ய
த்ரிகு³ணாத்மகத்வாத் ஸம்ʼஸாரகாரணநிவ்ருʼத்த்யனுபபத்தௌ ப்ராப்தாயாம், யதா²
தந்நிவ்ருʼத்தி꞉ ஸ்யாத் ததா² வக்தவ்யம், ஸர்வஶ்ச கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²꞉
உபஸம்ʼஹர்தவ்ய꞉, ஏதாவானேவ ச ஸர்வவேத³ஸ்ம்ருʼத்யர்த²꞉ புருஷார்த²ம்
இச்ச²த்³பி⁴꞉ அனுஷ்டே²ய꞉ இத்யேவமர்த²ம்ʼ “ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவிஶாம்”
இத்யாதி³꞉ ஆரப்⁴யதே –
ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவிஶாம்ʼ ஶூத்³ராணாம்ʼ ச பரந்தப ।
கர்மாணி ப்ரவிப⁴க்தானி ஸ்வபா⁴வப்ரப⁴வைர்கு³ணை꞉ ॥ 18-41 ॥
ப்³ராஹ்மணாஶ்ச க்ஷத்ரியாஶ்ச விஶஶ்ச ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவிஶ꞉, தேஷாம்ʼ
ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவிஶாம்ʼ ஶூத்³ராணாம்ʼ ச – ஶூத்³ராணாம்ʼ அஸமாஸகரணம்
ஏகஜாதித்வே ஸதி வேதா³னதி⁴காராத் – ஹே பரந்தப, கர்மாணி ப்ரவிப⁴க்தானி
இதரேதரவிபா⁴கே³ன வ்யவஸ்தா²பிதானி । கேன? ஸ்வபா⁴வப்ரப⁴வை꞉ கு³ணை꞉,
ஸ்வபா⁴வ꞉ ஈஶ்வரஸ்ய ப்ரக்ருʼதி꞉ த்ரிகு³ணாத்மிகா மாயா ஸா ப்ரப⁴வ꞉
யேஷாம்ʼ கு³ணானாம்ʼ தே ஸ்வபா⁴வப்ரப⁴வா꞉, தை꞉, ஶமாதீ³னி கர்மாணி
ப்ரவிப⁴க்தானி ப்³ராஹ்மணாதீ³னாம் । அத²வா ப்³ராஹ்மணஸ்வபா⁴வஸ்ய ஸத்த்வகு³ண꞉
ப்ரப⁴வ꞉ காரணம், ததா² க்ஷத்ரியஸ்வபா⁴வஸ்ய ஸத்த்வோபஸர்ஜனம்ʼ
ரஜ꞉ ப்ரப⁴வ꞉, வைஶ்யஸ்வபா⁴வஸ்ய தமஉபஸர்ஜனம்ʼ ரஜ꞉
ப்ரப⁴வ꞉, ஶூத்³ரஸ்வபா⁴வஸ்ய ரஜஉபஸர்ஜனம்ʼ தம꞉ ப்ரப⁴வ꞉,
ப்ரஶாந்த்யைஶ்வர்யேஹாமூட⁴தாஸ்வபா⁴வத³ர்ஶனாத் சதுர்ணாம் । அத²வா,
ஜன்மாந்தரக்ருʼதஸம்ʼஸ்கார꞉ ப்ராணினாம்ʼ வர்தமானஜன்மனி ஸ்வகார்யாபி⁴முக²த்வேன
அபி⁴வ்யக்த꞉ ஸ்வபா⁴வ꞉, ஸ꞉ ப்ரப⁴வோ யேஷாம்ʼ கு³ணானாம்ʼ தே ஸ்வபா⁴வப்ரப⁴வா꞉
கு³ணா꞉; கு³ணப்ராது³ர்பா⁴வஸ்ய நிஷ்காரணத்வானுபபத்தே꞉ । “ஸ்வபா⁴வ꞉
காரணம்” இதி ச காரணவிஶேஷோபாதா³னம் । ஏவம்ʼ ஸ்வபா⁴வப்ரப⁴வை꞉
ப்ரக்ருʼதிப⁴வை꞉ ஸத்த்வரஜஸ்தமோபி⁴꞉ கு³ணை꞉ ஸ்வகார்யானுரூபேண ஶமாதீ³னி
கர்மாணி ப்ரவிப⁴க்தானி ॥
நனு ஶாஸ்த்ரப்ரவிப⁴க்தானி ஶாஸ்த்ரேண விஹிதானி ப்³ராஹ்மணாதீ³னாம்ʼ ஶமாதீ³னி
கர்மாணி; கத²ம்ʼ உச்யதே ஸத்த்வாதி³கு³ணப்ரவிப⁴க்தானி இதி? நைஷ தோ³ஷ꞉;
ஶாஸ்த்ரேணாபி ப்³ராஹ்மணாதீ³னாம்ʼ ஸத்த்வாதி³கு³ணவிஶேஷாபேக்ஷயைவ ஶமாதீ³னி
கர்மாணி ப்ரவிப⁴க்தானி, ந கு³ணானபேக்ஷயா, இதி ஶாஸ்த்ரப்ரவிப⁴க்தான்யபி
கர்மாணி கு³ணப்ரவிப⁴க்தானி இதி உச்யதே ॥
கானி புன꞉ தானி கர்மாணி இதி, உச்யதே –
ஶமோ த³மஸ்தப꞉ ஶௌசம்ʼ க்ஷாந்திரார்ஜவமேவ ச ।
ஜ்ஞானம்ʼ விஜ்ஞானமாஸ்திக்யம்ʼ ப்³ரஹ்மகர்ம ஸ்வபா⁴வஜம் ॥ 18-42 ॥
ஶம꞉ த³மஶ்ச யதா²வ்யாக்²யாதார்தௌ², தப꞉ யதோ²க்தம்ʼ ஶாரீராதி³,
ஶௌசம்ʼ வ்யாக்²யாதம், க்ஷாந்தி꞉ க்ஷமா, ஆர்ஜவம்ʼ ருʼஜுதா ஏவ ச ஜ்ஞானம்ʼ
விஜ்ஞானம், ஆஸ்திக்யம்ʼ ஆஸ்திகபா⁴வ꞉ ஶ்ரத்³த³தா⁴னதா ஆக³மார்தே²ஷு, ப்³ரஹ்மகர்ம
ப்³ராஹ்மணஜாதே꞉ கர்ம ஸ்வபா⁴வஜம்ʼ – யத் உக்தம்ʼ ஸ்வபா⁴வப்ரப⁴வைர்கு³ணை꞉
ப்ரவிப⁴க்தானி இதி ததே³வோக்தம்ʼ ஸ்வபா⁴வஜம்ʼ இதி ॥
ஶௌர்யம்ʼ தேஜோ த்⁴ருʼதிர்தா³க்ஷ்யம்ʼ யுத்³தே⁴ சாப்யபலாயனம் ।
தா³னமீஶ்வரபா⁴வஶ்ச க்ஷாத்ரம்ʼ கர்ம ஸ்வபா⁴வஜம் ॥ 18-43 ॥
ஶௌர்யம்ʼ ஶூரஸ்ய பா⁴வ꞉, தேஜ꞉ ப்ராக³ல்ப்⁴யம், த்⁴ருʼதி꞉ தா⁴ரணம்,
ஸர்வாவஸ்தா²ஸு அனவஸாத³꞉ ப⁴வதி யயா த்⁴ருʼத்யா உத்தம்பி⁴தஸ்ய,
தா³க்ஷ்யம்ʼ த³க்ஷஸ்ய பா⁴வ꞉, ஸஹஸா ப்ரத்யுத்பன்னேஷு கார்யேஷு அவ்யாமோஹேன
ப்ரவ்ருʼத்தி꞉, யுத்³தே⁴ சாபி அபலாயனம்ʼ அபராங்முகீ²பா⁴வ꞉ ஶத்ருப்⁴ய꞉,
தா³னம்ʼ தே³யத்³ரவ்யேஷு முக்தஹஸ்ததா, ஈஶ்வரபா⁴வஶ்ச ஈஶ்வரஸ்ய பா⁴வ꞉,
ப்ரபு⁴ஶக்திப்ரகடீகரணம்ʼ ஈஶிதவ்யான் ப்ரதி, க்ஷாத்ரம்ʼ கர்ம க்ஷத்ரியஜாதே꞉
விஹிதம்ʼ கர்ம க்ஷாத்ரம்ʼ கர்ம ஸ்வபா⁴வஜம் ॥
க்ருʼஷிகௌ³ரக்ஷ்யவாணிஜ்யம்ʼ வைஶ்யகர்ம ஸ்வபா⁴வஜம் ।
பரிசர்யாத்மகம்ʼ கர்ம ஶூத்³ரஸ்யாபி ஸ்வபா⁴வஜம் ॥ 18-44 ॥
க்ருʼஷிகௌ³ரக்ஷ்யவாணிஜ்யம்ʼ க்ருʼஷிஶ்ச கௌ³ரக்ஷ்யம்ʼ ச வாணிஜ்யம்ʼ ச
க்ருʼஷிகௌ³ரக்ஷ்யவாணிஜ்யம், க்ருʼஷி꞉ பூ⁴மே꞉ விலேக²னம், கௌ³ரக்ஷ்யம்ʼ கா³꞉
ரக்ஷதீதி கோ³ரக்ஷ꞉ தஸ்ய பா⁴வ꞉ கௌ³ரக்ஷ்யம், பாஶுபால்யம்ʼ இத்யர்த²꞉,
வாணிஜ்யம்ʼ வணிக்கர்ம க்ரயவிக்ரயாதி³லக்ஷணம்ʼ வைஶ்யகர்ம வைஶ்யஜாதே꞉
கர்ம வைஶ்யகர்ம ஸ்வபா⁴வஜம் । பரிசர்யாத்மகம்ʼ ஶுஶ்ரூஷாஸ்வபா⁴வம்ʼ
கர்ம ஶூத்³ரஸ்யாபி ஸ்வபா⁴வஜம் ॥
ஏதேஷாம்ʼ ஜாதிவிஹிதானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ஸம்யக³னுஷ்டி²தானாம்ʼ
ஸ்வர்க³ப்ராப்தி꞉ ப²லம்ʼ ஸ்வபா⁴வத꞉, ”வர்ணா ஆஶ்ரமாஶ்ச
ஸ்வகர்மநிஷ்டா²꞉ ப்ரேத்ய கர்மப²லமனுபூ⁴ய தத꞉ ஶேஷேண
விஶிஷ்டதே³ஶஜாதிகுலத⁴ர்மாயு꞉ஶ்ருதவ்ருʼத்தவித்தஸுக²மேத⁴ஸோ ஜன்ம
ப்ரதிபத்³யந்தே” (கௌ³. த⁴. 2-2-29), (மை. கௌ³. த⁴. 11-31)
இத்யாதி³ஸ்ம்ருʼதிப்⁴ய꞉; புராணே ச வர்ணினாம்ʼ ஆஶ்ரமிணாம்ʼ ச
லோகப²லபே⁴த³விஶேஷஸ்மரணாத் । காரணாந்தராத்து இத³ம்ʼ வக்ஷ்யமாணம்ʼ
ப²லம்ʼ –
ஸ்வே ஸ்வே கர்மண்யபி⁴ரத꞉ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ லப⁴தே நர꞉ ।
ஸ்வகர்மநிரத꞉ ஸித்³தி⁴ம்ʼ யதா² விந்த³தி தச்ச்²ருʼணு ॥ 18-45 ॥
ஸ்வே ஸ்வே யதோ²க்தலக்ஷணபே⁴தே³ கர்மணி அபி⁴ரத꞉ தத்பர꞉
ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ ஸ்வகர்மானுஷ்டா²னாத் அஶுத்³தி⁴க்ஷயே ஸதி கார்யேந்த்³ரியாணாம்ʼ
ஜ்ஞானநிஷ்டா²யோக்³யதாலக்ஷணாம்ʼ ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ லப⁴தே ப்ராப்னோதி நர꞉
அதி⁴க்ருʼத꞉ புருஷ꞉; கிம்ʼ ஸ்வகர்மானுஷ்டா²னத ஏவ ஸாக்ஷாத் ஸம்ʼஸித்³தி⁴꞉? ந;
கத²ம்ʼ தர்ஹி? ஸ்வகர்மநிரத꞉ ஸித்³தி⁴ம்ʼ யதா² யேன ப்ரகாரேண விந்த³தி,
தத் ஶ்ருʼணு ॥
யத꞉ ப்ரவ்ருʼத்திர்பூ⁴தானாம்ʼ யேன ஸர்வமித³ம்ʼ ததம் ।
ஸ்வகர்மணா தமப்⁴யர்ச்ய ஸித்³தி⁴ம்ʼ விந்த³தி மானவ꞉ ॥ 18-46 ॥
யத꞉ யஸ்மாத் ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ உத்பத்தி꞉ சேஷ்டா வா யஸ்மாத் அந்தர்யாமிண꞉ ஈஶ்வராத்
பூ⁴தானாம்ʼ ப்ராணினாம்ʼ ஸ்யாத், யேன ஈஶ்வரேண ஸர்வம்ʼ இத³ம்ʼ ததம்ʼ ஜக³த் வ்யாப்தம்
ஸ்வகர்மணா பூர்வோக்தேன ப்ரதிவர்ணம்ʼ தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ அப்⁴யர்ச்ய பூஜயித்வா
ஆராத்⁴ய கேவலம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²யோக்³யதாலக்ஷணாம்ʼ ஸித்³தி⁴ம்ʼ விந்த³தி மானவ꞉
மனுஷ்ய꞉ ॥
யத꞉ ஏவம், அத꞉ –
ஶ்ரேயான்ஸ்வத⁴ர்மோ விகு³ண꞉ பரத⁴ர்மாத்ஸ்வனுஷ்டி²தாத் ।
ஸ்வபா⁴வநியதம்ʼ கர்ம குர்வன்னாப்னோதி கில்பி³ஷம் ॥ 18-47 ॥
ஶ்ரேயான் ப்ரஶஸ்யதர꞉ ஸ்வோ த⁴ர்ம꞉ ஸ்வத⁴ர்ம꞉, விகு³ணோ(அ)பி இதி அபிஶப்³தோ³
த்³ரஷ்டவ்ய꞉, பரத⁴ர்மாத் । ஸ்வபா⁴வநியதம்ʼ ஸ்வபா⁴வேன நியதம், யது³க்தம்ʼ
ஸ்வபா⁴வஜமிதி, ததே³வோக்தம்ʼ ஸ்வபா⁴வநியதம்ʼ இதி; யதா² விஷஜாதஸ்ய
க்ருʼமே꞉ விஷம்ʼ ந தோ³ஷகரம், ததா² ஸ்வபா⁴வநியதம்ʼ கர்ம குர்வன் ந
ஆப்னோதி கில்பி³ஷம்ʼ பாபம் ॥
ஸ்வபா⁴வநியதம்ʼ கர்ம குர்வாணோ விஷஜ꞉ இவ க்ருʼமி꞉ கில்பி³ஷம்ʼ ந ஆப்னோதீதி
உக்தம்; பரத⁴ர்மஶ்ச ப⁴யாவஹ꞉ இதி, அனாத்மஜ்ஞஶ்ச “ந ஹி
கஶ்சித்க்ஷணமபி அகர்மக்ருʼத்திஷ்ட²தி” (ப⁴. கீ³. 3-5) இதி ।
அத꞉ –
ஸஹஜம்ʼ கர்ம கௌந்தேய ஸதோ³ஷமபி ந த்யஜேத் ।
ஸர்வாரம்பா⁴ ஹி தோ³ஷேண தூ⁴மேநாக்³நிரிவாவ்ருʼதா꞉ ॥ 18-48 ॥
ஸஹஜம்ʼ ஸஹ ஜன்மனைவ உத்பன்னம் । கிம்ʼ தத்? கர்ம கௌந்தேய ஸதோ³ஷமபி
த்ரிகு³ணாத்மகத்வாத் ந த்யஜேத் । ஸர்வாரம்பா⁴꞉ ஆரப்⁴யந்த இதி ஆரம்பா⁴꞉,
ஸர்வகர்மாணி இத்யேதத்; ப்ரகரணாத் யே கேசித் ஆரம்பா⁴꞉ ஸ்வத⁴ர்மா꞉
பரத⁴ர்மாஶ்ச, தே ஸர்வே ஹி யஸ்மாத் – த்ரிகு³ணாத்மகத்வம்ʼ அத்ர ஹேது꞉ –
த்ரிகு³ணாத்மகத்வாத் தோ³ஷேண தூ⁴மேன ஸஹஜேன அக்³நிரிவ, ஆவ்ருʼதா꞉ । ஸஹஜஸ்ய
கர்மண꞉ ஸ்வத⁴ர்மாக்²யஸ்ய பரித்யாகே³ன பரத⁴ர்மானுஷ்டா²னே(அ)பி தோ³ஷாத்
நைவ முச்யதே; ப⁴யாவஹஶ்ச பரத⁴ர்ம꞉ । ந ச ஶக்யதே அஶேஷத꞉
த்யக்தும்ʼ அஜ்ஞேன கர்ம யத꞉, தஸ்மாத் ந த்யஜேத் இத்யர்த²꞉ ॥
கிம்ʼ அஶேஷத꞉ த்யக்தும்ʼ அஶக்யம்ʼ கர்ம இதி ந த்யஜேத்? கிம்ʼ வா ஸஹஜஸ்ய
கர்மண꞉ த்யாகே³ தோ³ஷோ ப⁴வதீதி? கிம்ʼ ச அத꞉? யதி³ தாவத் அஶேஷத꞉
த்யக்தும்ʼ அஶக்யம்ʼ இதி ந த்யாஜ்யம்ʼ ஸஹஜம்ʼ கர்ம, ஏவம்ʼ தர்ஹி அஶேஷத꞉
த்யாகே³ கு³ண ஏவ ஸ்யாதி³தி ஸித்³த⁴ம்ʼ ப⁴வதி । ஸத்யம்ʼ ஏவம்; அஶேஷத꞉ த்யாக³
ஏவ ந உபபத்³யதே இதி சேத், கிம்ʼ நித்யப்ரசலிதாத்மக꞉ புருஷ꞉, யதா²
ஸாங்க்²யானாம்ʼ கு³ணா꞉? கிம்ʼ வா க்ரியைவ காரகம், யதா² பௌ³த்³தா⁴னாம்ʼ ஸ்கந்தா⁴꞉
க்ஷணப்ரத்⁴வம்ʼஸின꞉? உப⁴யதா²பி கர்மண꞉ அஶேஷத꞉ த்யாக³꞉ ந ஸம்ப⁴வதி ।
அத² த்ருʼதீயோ(அ)பி பக்ஷ꞉ – யதா³ கரோதி ததா³ ஸக்ரியம்ʼ வஸ்து । யதா³ ந
கரோதி, ததா³ நிஷ்க்ரியம்ʼ ததே³வ । தத்ர ஏவம்ʼ ஸதி ஶக்யம்ʼ கர்ம அஶேஷத꞉
த்யக்தும் । அயம்ʼ து அஸ்மின் த்ருʼதீயே பக்ஷே விஶேஷ꞉ – ந நித்யப்ரசலிதம்ʼ
வஸ்து, நாபி க்ரியைவ காரகம் । கிம்ʼ தர்ஹி? வ்யவஸ்தி²தே த்³ரவ்யே அவித்³யமானா
க்ரியா உத்பத்³யதே, வித்³யமானா ச வினஶ்யதி । ஶுத்³த⁴ம்ʼ தத் த்³ரவ்யம்ʼ ஶக்திமத்
அவதிஷ்ட²தே । இதி ஏவம்ʼ ஆஹு꞉ காணாதா³꞉ । ததே³வ ச காரகம்ʼ இதி । அஸ்மின்
பக்ஷே கோ தோ³ஷ꞉ இதி । அயமேவ து தோ³ஷ꞉ – யதஸ்து அபா⁴க³வதம்ʼ மதம்ʼ இத³ம் ।
கத²ம்ʼ ஜ்ஞாயதே? யத꞉ ஆஹ ப⁴க³வான் “நாஸதோ வித்³யதே பா⁴வ꞉”
(ப⁴. கீ³. 2-16) இத்யாதி³ । காணாதா³னாம்ʼ ஹி அஸத꞉ பா⁴வ꞉, ஸதஶ்ச அபா⁴வ꞉,
இதி இத³ம்ʼ மதம்ʼ அபா⁴க³வதம் । அபா⁴க³வதமபி ந்யாயவச்சேத் கோ தோ³ஷ꞉ இதி
சேத், உச்யதே – தோ³ஷவத்து இத³ம், ஸர்வப்ரமாணவிரோதா⁴த் । கத²ம்? யதி³
தாவத் த்³வ்யணுகாதி³ த்³ரவ்யம்ʼ ப்ராக் உத்பத்தே꞉ அத்யந்தமேவ அஸத், உத்பன்னம்ʼ
ச ஸ்தி²தம்ʼ கஞ்சித் காலம்ʼ புன꞉ அத்யந்தமேவ அஸத்த்வம்ʼ ஆபத்³யதே, ததா²
ச ஸதி அஸதே³வ ஸத் ஜாயதே, ஸதே³வ அஸத்த்வம்ʼ ஆபத்³யதே, அபா⁴வ꞉ பா⁴வோ
ப⁴வதி, பா⁴வஶ்ச அபா⁴வோ ப⁴வதி; தத்ர அபா⁴வ꞉ ஜாயமான꞉ ப்ராக் உத்பத்தே꞉
ஶஶவிஷாணகல்ப꞉ ஸமவாய்யஸமவாயிநிமித்தாக்²யம்ʼ காரணம்ʼ அபேக்ஷ்ய ஜாயதே
இதி । ந ச ஏவம்ʼ அபா⁴வ꞉ உத்பத்³யதே, காரணம்ʼ ச அபேக்ஷதே இதி ஶக்யம்ʼ
வக்தும், அஸதாம்ʼ ஶஶவிஷாணாதீ³னாம்ʼ அத³ர்ஶனாத் । பா⁴வாத்மகாஶ்சேத் க⁴டாத³ய꞉
உத்பத்³யமானா꞉, கிஞ்சித் அபி⁴வ்யக்திமாத்ரே காரணம்ʼ அபேக்ஷ்ய உத்பத்³யந்தே இதி
ஶக்யம்ʼ ப்ரதிபத்தும் । கிஞ்ச, அஸதஶ்ச ஸதஶ்ச ஸத்³பா⁴வே அஸத்³பா⁴வே ந
க்வசித் ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரேஷு விஶ்வாஸ꞉ கஸ்யசித் ஸ்யாத், “ஸத்
ஸதே³வ அஸத் அஸதே³வ” இதி நிஶ்சயானுபபத்தே꞉ ॥
கிஞ்ச, உத்பத்³யதே இதி த்³வ்யணுகாதே³꞉ த்³ரவ்யஸ்ய ஸ்வகாரணஸத்தாஸம்ப³ந்த⁴ம்ʼ ஆஹு꞉ ।
ப்ராக் உத்பத்தேஶ்ச அஸத், பஶ்சாத் காரணவ்யாபாரம்ʼ அபேக்ஷ்ய ஸ்வகாரணை꞉
பரமாணுபி⁴꞉ ஸத்தயா ச ஸமவாயலக்ஷணேன ஸம்ப³ந்தே⁴ன ஸம்ப³த்⁴யதே ।
ஸம்ப³த்³த⁴ம்ʼ ஸத் காரணஸமவேதம்ʼ ஸத் ப⁴வதி । தத்ர வக்தவ்யம்ʼ கத²ம்ʼ அஸத꞉
ஸ்வம்ʼ காரணம்ʼ ப⁴வேத் ஸம்ப³ந்தோ⁴ வா கேனசித் ஸ்யாத்? ந ஹி வந்த்⁴யாபுத்ரஸ்ய
ஸ்வம்ʼ காரணம்ʼ ஸம்ப³ந்தோ⁴ வா கேனசித் ப்ரமாணத꞉ கல்பயிதும்ʼ ஶக்யதே ॥
நனு நைவம்ʼ வைஶேஷிகை꞉ அபா⁴வஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴꞉ கல்ப்யதே । த்³வ்யணுகாதீ³னாம்ʼ
ஹி த்³ரவ்யாணாம்ʼ ஸ்வகாரணஸமவாயலக்ஷண꞉ ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ஸதாமேவ உச்யதே
இதி । ந; ஸம்ப³ந்தா⁴த் ப்ராக் ஸத்த்வானப்⁴யுபக³மாத் । ந ஹி வைஶேஷிகை꞉
குலாலத³ண்ட³சக்ராதி³வ்யாபாராத் ப்ராக் க⁴டாதீ³னாம்ʼ அஸ்தித்வம்ʼ இஷ்யதே । ந ச
ம்ருʼத³ ஏவ க⁴டாத்³யாகாரப்ராப்திம்ʼ இச்ச²ந்தி । ததஶ்ச அஸத ஏவ ஸம்ப³ந்த⁴꞉
பாரிஶேஷ்யாத் இஷ்டோ ப⁴வதி ॥ நனு அஸதோ(அ)பி ஸமவாயலக்ஷண꞉ ஸம்ப³ந்த⁴꞉
ந விருத்³த⁴꞉ ।
ந; வந்த்⁴யாபுத்ராதீ³னாம்ʼ அத³ர்ஶனாத் । க⁴டாதே³ரேவ ப்ராக³பா⁴வஸ்ய
ஸ்வகாரணஸம்ப³ந்தோ⁴ ப⁴வதி ந வந்த்⁴யாபுத்ராதே³꞉, அபா⁴வஸ்ய துல்யத்வே(அ)பி இதி
விஶேஷ꞉ அபா⁴வஸ்ய வக்தவ்ய꞉ । ஏகஸ்ய அபா⁴வ꞉, த்³வயோ꞉ அபா⁴வ꞉, ஸர்வஸ்ய
அபா⁴வ꞉, ப்ராக³பா⁴வ꞉, ப்ரத்⁴வம்ʼஸாபா⁴வ꞉, இதரேதராபா⁴வ꞉, அத்யந்தாபா⁴வ꞉ இதி
லக்ஷணதோ ந கேனசித் விஶேஷோ த³ர்ஶயிதும்ʼ ஶக்ய꞉ । அஸதி ச விஶேஷே
க⁴டஸ்ய ப்ராக³பா⁴வ꞉ ஏவ குலாலாதி³பி⁴꞉ க⁴டபா⁴வம்ʼ ஆபத்³யதே ஸம்ப³த்⁴யதே
ச பா⁴வேன கபாலாக்²யேன, ஸம்ப³த்³த⁴ஶ்ச ஸர்வவ்யவஹாரயோக்³யஶ்ச
ப⁴வதி, ந து க⁴டஸ்யைவ ப்ரத்⁴வம்ʼஸாபா⁴வ꞉ அபா⁴வத்வே ஸத்யபி, இதி
ப்ரத்⁴வம்ʼஸாத்³யபா⁴வானாம்ʼ ந க்வசித் வ்யவஹாரயோக்³யத்வம், ப்ராக³பா⁴வஸ்யைவ
த்³வ்யணுகாதி³த்³ரவ்யாக்²யஸ்ய உத்பத்த்யாதி³வ்யவஹாரார்ஹத்வம்ʼ இத்யேதத் அஹமஞ்ஜஸம்;
அபா⁴வத்வாவிஶேஷாத் அத்யந்தப்ரத்⁴வம்ʼஸாபா⁴வயோரிவ ॥
நனு நைவ அஸ்மாபி⁴꞉ ப்ராக³பா⁴வஸ்ய பா⁴வாபத்தி꞉ உச்யதே । பா⁴வஸ்யைவ
தர்ஹி பா⁴வாபத்தி꞉; யதா² க⁴டஸ்ய க⁴டாபத்தி꞉, படஸ்ய வா படாபத்தி꞉ ।
ஏதத³பி அபா⁴வஸ்ய பா⁴வாபத்திவதே³வ ப்ரமாணவிருத்³த⁴ம் । ஸாங்க்²யஸ்யாபி
ய꞉ பரிணாமபக்ஷ꞉ ஸோ(அ)பி அபூர்வத⁴ர்மோத்பத்திவிநாஶாங்கீ³கரணாத்
வைஶேஷிகபக்ஷாத் ந விஶிஷ்யதே । அபி⁴வ்யக்திதிரோபா⁴வாங்கீ³கரணே(அ)பி
அபி⁴வ்யக்திதிரோபா⁴வயோ꞉ வித்³யமானத்வாவித்³யமானத்வநிரூபணே பூர்வவதே³வ
ப்ரமாணவிரோத⁴꞉ । ஏதேன காரணஸ்யைவ ஸம்ʼஸ்தா²னம்ʼ உத்பத்த்யாதி³ இத்யேதத³பி
ப்ரத்யுக்தம் ॥
பாரிஶேஷ்யாத் ஸத் ஏகமேவ வஸ்து அவித்³யயா உத்பத்திவிநாஶாதி³த⁴ர்மை꞉ அனேகதா⁴
நடவத் விகல்ப்யதே இதி । இத³ம்ʼ பா⁴க³வதம்ʼ மதம்ʼ உக்தம்ʼ “நாஸதோ
வித்³யதே பா⁴வ꞉” (ப⁴. கீ³. 2-16) இத்யஸ்மின் ஶ்லோகே, ஸத்ப்ரத்யயஸ்ய
அவ்யபி⁴சாராத், வ்யபி⁴சாராச்ச இதரேஷாமிதி ॥
கத²ம்ʼ தர்ஹி ஆத்மன꞉ அவிக்ரியத்வே அஶேஷத꞉ கர்மண꞉ த்யாக³꞉ ந
உபபத்³யதே இதி? யதி³ வஸ்துபூ⁴தா꞉ கு³ணா꞉, யதி³ வா அவித்³யாகல்பிதா꞉,
தத்³த⁴ர்ம꞉ கர்ம, ததா³ ஆத்மனி அவித்³யாத்⁴யாரோபிதமேவ இதி அவித்³வான் “ந
ஹி கஶ்சித் க்ஷணமபி அஶேஷத꞉ த்யக்தும்ʼ ஶக்னோதி” (ப⁴. கீ³. 3-5)
இதி உக்தம் । வித்³வாம்ʼஸ்து புன꞉ வித்³யயா அவித்³யாயாம்ʼ நிவ்ருʼத்தாயாம்ʼ ஶக்னோத்யேவ
அஶேஷத꞉ கர்ம பரித்யக்தும், அவித்³யாத்⁴யாரோபிதஸ்ய ஶேஷானுபபத்தே꞉ । ந ஹி
தைமிரிகத்³ருʼஷ்ட்யா அத்⁴யாரோபிதஸ்ய த்³விசந்த்³ராதே³꞉ திமிராபக³மே(அ)பி ஶேஷ꞉
அவதிஷ்ட²தே । ஏவம்ʼ ச ஸதி இத³ம்ʼ வசனம்ʼ உபபன்னம்ʼ “ஸர்வகர்மாணி
மனஸா” (ப⁴. கீ³. 5-13) இத்யாதி³, “ஸ்வே ஸ்வே கர்மண்யபி⁴ரத꞉
ஸம்ʼஸித்³தி⁴ம்ʼ லப⁴தே நர꞉” (ப⁴. கீ³. 18-45) “ஸ்வகர்மணா
தமப்⁴யர்ச்ய ஸித்³தி⁴ம்ʼ விந்த³தி மானவ꞉” (ப⁴. கீ³. 18-46) இதி ச ॥
யா கர்மஜா ஸித்³தி⁴꞉ உக்தா ஜ்ஞானநிஷ்டா²யோக்³யதாலக்ஷணா, தஸ்யா꞉ ப²லபூ⁴தா
நைஷ்கர்ம்யஸித்³தி⁴꞉ ஜ்ஞானநிஷ்டா²லக்ஷணா ச வக்தவ்யேதி ஶ்லோக꞉
ஆரப்⁴யதே –
அஸக்தபு³த்³தி⁴꞉ ஸர்வத்ர ஜிதாத்மா விக³தஸ்ப்ருʼஹ꞉ ।
நைஷ்கர்ம்யஸித்³தி⁴ம்ʼ பரமாம்ʼ ஸம்ʼந்யாஸேனாதி⁴க³ச்ச²தி ॥ 18-49 ॥
அஸக்தபு³த்³தி⁴꞉ அஸக்தா ஸங்க³ரஹிதா பு³த்³தி⁴꞉ அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉
அஸக்தபு³த்³தி⁴꞉ ஸர்வத்ர புத்ரதா³ராதி³ஷு ஆஸக்திநிமித்தேஷு, ஜிதாத்மா ஜித꞉
வஶீக்ருʼத꞉ ஆத்மா அந்த꞉கரணம்ʼ யஸ்ய ஸ꞉ ஜிதாத்மா, விக³தஸ்ப்ருʼஹ꞉ விக³தா
ஸ்ப்ருʼஹா த்ருʼஷ்ணா தே³ஹஜீவிதபோ⁴கே³ஷு யஸ்மாத் ஸ꞉ விக³தஸ்ப்ருʼஹ꞉, ய꞉
ஏவம்பூ⁴த꞉ ஆத்மஜ்ஞ꞉ ஸ꞉ நைஷ்கர்ம்யஸித்³தி⁴ம்ʼ நிர்க³தானி கர்மாணி யஸ்மாத்
நிஷ்க்ரியப்³ரஹ்மாத்மஸம்போ³தா⁴த் ஸ꞉ நிஷ்கர்மா தஸ்ய பா⁴வ꞉ நைஷ்கர்ம்யம்,
நைஷ்கர்ம்யம்ʼ ச தத் ஸித்³தி⁴ஶ்ச ஸா நைஷ்கர்ம்யஸித்³தி⁴꞉, நிஷ்கர்மத்வஸ்ய
வா நிஷ்க்ரியாத்மரூபாவஸ்தா²னலக்ஷணஸ்ய ஸித்³தி⁴꞉ நிஷ்பத்தி꞉, தாம்ʼ
நைஷ்கர்ம்யஸித்³தி⁴ம்ʼ பரமாம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ கர்மஜஸித்³தி⁴விலக்ஷணாம்ʼ
ஸத்³யோமுக்த்யவஸ்தா²னரூபாம்ʼ ஸம்ʼந்யாஸேன ஸம்யக்³த³ர்ஶனேன தத்பூர்வகேண
வா ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸேன, அதி⁴க³ச்ச²தி ப்ராப்னோதி । ததா² ச உக்தம்ʼ –
“ஸர்வகர்மாணி மனஸா ஸம்ʼந்யஸ்ய நைவ குர்வன்ன காரயன்னாஸ்தே”
(ப⁴. கீ³. 5-13) இதி ॥
பூர்வோக்தேன ஸ்வகர்மானுஷ்டா²னேன ஈஶ்வராப்⁴யர்சனரூபேண ஜனிதாம்ʼ
ப்ராகு³க்தலக்ஷணாம்ʼ ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப்ராப்தஸ்ய உத்பன்னாத்மவிவேகஜ்ஞானஸ்ய
கேவலாத்மஜ்ஞானநிஷ்டா²ரூபா நைஷ்கர்ம்யலக்ஷணா ஸித்³தி⁴꞉ யேன க்ரமேண
ப⁴வதி, தத் வக்தவ்யமிதி ஆஹ –
ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப்ராப்தோ யதா² ப்³ரஹ்ம ததா²ப்னோதி நிபோ³த⁴ மே ।
ஸமாஸேனைவ கௌந்தேய நிஷ்டா² ஜ்ஞானஸ்ய யா பரா ॥ 18-50 ॥
ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப்ராப்த꞉ ஸ்வகர்மணா ஈஶ்வரம்ʼ ஸமப்⁴யர்ச்ய தத்ப்ரஸாத³ஜாம்ʼ
காயேந்த்³ரியாணாம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²யோக்³யதாலக்ஷணாம்ʼ ஸித்³தி⁴ம்ʼ ப்ராப்த꞉ – ஸித்³தி⁴ம்ʼ
ப்ராப்த꞉ இதி தத³னுவாத³꞉ உத்தரார்த²꞉ । கிம்ʼ தத் உத்தரம், யத³ர்த²꞉
அனுவாத³꞉ இதி, உச்யதே – யதா² யேன ப்ரகாரேண ஜ்ஞானநிஷ்டா²ரூபேண ப்³ரஹ்ம
பரமாத்மானம்ʼ ஆப்னோதி, ததா² தம்ʼ ப்ரகாரம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²ப்ராப்திக்ரமம்ʼ
மே மம வசனாத் நிபோ³த⁴ த்வம்ʼ நிஶ்சயேன அவதா⁴ரய இத்யேதத் । கிம்ʼ
விஸ்தரேண? ந இதி ஆஹ – ஸமாஸேனைவ ஸங்க்ஷேபேணைவ ஹே கௌந்தேய, யதா²
ப்³ரஹ்ம ப்ராப்னோதி ததா² நிபோ³தே⁴தி । அனேன யா ப்ரதிஜ்ஞாதா ப்³ரஹ்மப்ராப்தி꞉,
தாம்ʼ இத³ந்தயா த³ர்ஶயிதும்ʼ ஆஹ – “நிஷ்டா² ஜ்ஞானஸ்ய யா பரா”
இதி । நிஷ்டா² பர்யவஸானம்ʼ பரிஸமாப்தி꞉ இத்யேதத் । கஸ்ய? ப்³ரஹ்மஜ்ஞானஸ்ய
யா பரா । கீத்³ருʼஶீ ஸா? யாத்³ருʼஶம்ʼ ஆத்மஜ்ஞானம் । கீத்³ருʼக் தத்? யாத்³ருʼஶ꞉
ஆத்மா । கீத்³ருʼஶ꞉ ஸ꞉? யாத்³ருʼஶோ ப⁴க³வதா உக்த꞉, உபநிஷத்³வாக்யைஶ்ச
ந்யாயதஶ்ச ॥
நனு விஷயாகாரம்ʼ ஜ்ஞானம் । ந ஜ்ஞானவிஷய꞉, நாபி ஆகாரவான்
ஆத்மா இஷ்யதே க்வசித் । நனு “ஆதி³த்யவர்ணம்”
(ஶ்வே. உ. 3-8) “பா⁴ரூப꞉” (சா². உ. 3-14-2)
“ஸ்வயஞ்ஜ்யோதி꞉” (ப்³ருʼ. உ. 4-3-9) இதி ஆகாரவத்த்வம்
ஆத்மன꞉ ஶ்ரூயதே । ந; தமோரூபத்வப்ரதிஷேதா⁴ர்த²த்வாத் தேஷாம்ʼ
வாக்யானாம்ʼ – த்³ரவ்யகு³ணாத்³யாகாரப்ரதிஷேதே⁴ ஆத்மன꞉ தமோரூபத்வே ப்ராப்தே
தத்ப்ரதிஷேதா⁴ர்தா²னி“ஆதி³த்யவர்ணம்” (ஶ்வே. உ. 3-8) இத்யாதீ³னி
வாக்யானி । “அரூபம்” (க. உ. 1-3-15) இதி ச விஶேஷத꞉
ரூபப்ரதிஷேதா⁴த் । அவிஷயத்வாச்ச – “ந ஸந்த்³ருʼஶே திஷ்ட²தி
ரூபமஸ்ய ந சக்ஷுஷா பஶ்யதி கஶ்சனைனம்” (ஶ்வே. உ. 4-20)
“அஶப்³த³மஸ்பர்ஶம்” (க. உ. 1-3-15) இத்யாதே³꞉ । தஸ்மாத் ஆத்மாகாரம்ʼ
ஜ்ஞானம்ʼ இதி அனுபபன்னம் ॥
கத²ம்ʼ தர்ஹி ஆத்மன꞉ ஜ்ஞானம்? ஸர்வம்ʼ ஹி யத்³விஷயம்ʼ யத் ஜ்ஞானம், தத்
ததா³காரம்ʼ ப⁴வதி । நிராகாரஶ்ச ஆத்மா இத்யுக்தம் ।
ஜ்ஞானாத்மனோஶ்ச உப⁴யோ꞉ நிராகாரத்வே கத²ம்ʼ தத்³பா⁴வனாநிஷ்டா² இதி? ந;
அத்யந்தநிர்மலத்வாதிஸ்வச்ச²த்வாதிஸூக்ஷ்மத்வோபபத்தே꞉ ஆத்மன꞉ । பு³த்³தே⁴ஶ்ச
ஆத்மவத் நைர்மல்யாத்³யுபபத்தே꞉ ஆத்மசைதன்யாகாராபா⁴ஸத்வோபபத்தி꞉ ।
பு³த்³த்⁴யாபா⁴ஸம்ʼ மன꞉, ததா³பா⁴ஸானி இந்த்³ரியாணி, இந்த்³ரியாபா⁴ஸஶ்ச தே³ஹ꞉ ।
அத꞉ லௌகிகை꞉ தே³ஹமாத்ரே ஏவ ஆத்மத்³ருʼஷ்டி꞉ க்ரியதே ॥
தே³ஹசைதன்யவாதி³னஶ்ச லோகாயதிகா꞉ “சைதன்யவிஶிஷ்ட꞉
காய꞉ புருஷ꞉” இத்யாஹு꞉ । ததா² அன்யே இந்த்³ரியசைதன்யவாதி³ன꞉,
அன்யே மனஶ்சைதன்யவாதி³ன꞉, அன்யே பு³த்³தி⁴சைதன்யவாதி³ன꞉ ।
ததோ(அ)பி ஆந்தரம்ʼ அவ்யக்தம்ʼ அவ்யாக்ருʼதாக்²யம்ʼ அவித்³யாவஸ்த²ம்ʼ ஆத்மத்வேன
ப்ரதிபன்னா꞉ கேசித் । ஸர்வத்ர பு³த்³த்⁴யாதி³தே³ஹாந்தே ஆத்மசைதன்யாபா⁴ஸதா
ஆத்மப்⁴ராந்திகாரணம்ʼ இத்யதஶ்ச ஆத்மவிஷயம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ந விதா⁴தவ்யம் ।
கிம்ʼ தர்ஹி? நாமரூபாத்³யனாத்மாத்⁴யாரோபணநிவ்ருʼத்திரேவ கார்யா,
ஆத்மசைதன்யவிஜ்ஞானம்ʼ கார்யம், அவித்³யாத்⁴யாரோபிதஸர்வபதா³ர்தா²காரை꞉
அவிஶிஷ்டதயா த்³ருʼஶ்யமானத்வாத் இதி । அத ஏவ ஹி விஜ்ஞானவாதி³னோ
பௌ³த்³தா⁴꞉ விஜ்ஞாநவ்யதிரேகேண வஸ்த்வேவ நாஸ்தீதி ப்ரதிபன்னா꞉,
ப்ரமாணாந்தரநிரபேக்ஷதாம்ʼ ச ஸ்வஸம்ʼவிதி³தத்வாப்⁴யுபக³மேன ।
தஸ்மாத் அவித்³யாத்⁴யாரோபிதநிராகரணமாத்ரம்ʼ ப்³ரஹ்மணி கர்தவ்யம், ந து
ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞானே யத்ன꞉, அத்யந்தப்ரஸித்³த⁴த்வாத் ।
அவித்³யாகல்பிதநாமரூபவிஶேஷாகாராபஹ்ருʼதபு³த்³தீ⁴னாம்ʼ அத்யந்தப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ
ஸுவிஜ்ஞேயம்ʼ ஆஸன்னதரம்ʼ ஆத்மபூ⁴தமபி, அப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ து³ர்விஜ்ஞேயம்ʼ அதிதூ³ரம்
அன்யதி³வ ச ப்ரதிபா⁴தி அவிவேகினாம் । பா³ஹ்யாகாரநிவ்ருʼத்தபு³த்³தீ⁴னாம்ʼ து
லப்³த⁴கு³ர்வாத்மப்ரஸாதா³னாம்ʼ ந அத꞉ பரம்ʼ ஸுக²ம்ʼ ஸுப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ ஸுவிஜ்ஞேயம்ʼ
ஸ்வாஸன்னதரம் அஸ்தி । ததா² சோக்தம்ʼ – “ப்ரத்யக்ஷாவக³மம்ʼ
த⁴ர்ம்யம்” (ப⁴. கீ³. 9-2) இத்யாதி³ ॥
கேசித்து பண்டி³தம்ʼமன்யா꞉ “நிராகாரத்வாத் ஆத்மவஸ்து ந
உபைதி பு³த்³தி⁴꞉ । அத꞉ து³꞉ஸாத்⁴யா ஸம்யக்³ஜ்ஞானநிஷ்டா²”
இத்யாஹு꞉ ஸத்யம்; ஏவம்ʼ கு³ருஸம்ப்ரதா³யரஹிதானாம்ʼ அஶ்ருதவேதா³ந்தானாம்
அத்யந்தப³ஹிர்விஷயாஸக்தபு³த்³தீ⁴னாம்ʼ ஸம்யக்ப்ரமாணேஷு அக்ருʼதஶ்ரமாணாம் ।
தத்³விபரீதானாம்ʼ து லௌகிகக்³ராஹ்யக்³ராஹகத்³வைதவஸ்துனி ஸத்³பு³த்³தி⁴꞉ நிதராம்ʼ
து³꞉ஸம்பாதா³, ஆத்மசைதன்யவ்யதிரேகேண வஸ்த்வந்தரஸ்ய அனுபலப்³தே⁴꞉,
யதா² ச “ஏதத் ஏவமேவ, ந அன்யதா²” இதி அவோசாம; உக்தம்ʼ ச
ப⁴க³வதா “யஸ்யாம்ʼ ஜாக்³ரதி பூ⁴தானி ஸா நிஶா பஶ்யதோ முனே꞉”
(ப⁴. கீ³. 2-69) இதி । தஸ்மாத் பா³ஹ்யாகாரபே⁴த³பு³த்³தி⁴நிவ்ருʼத்திரேவ
ஆத்மஸ்வரூபாவலம்ப³னகாரணம் । ந ஹி ஆத்மா நாம கஸ்யசித் கதா³சித்
அப்ரஸித்³த⁴꞉ ப்ராப்ய꞉ ஹேய꞉ உபாதே³யோ வா; அப்ரஸித்³தே⁴ ஹி தஸ்மின் ஆத்மனி ஸ்வார்தா²꞉
ஸர்வா꞉ ப்ரவ்ருʼத்தய꞉ வ்யர்தா²꞉ ப்ரஸஜ்யேரன் । ந ச தே³ஹாத்³யசேதனார்த²த்வம்ʼ
ஶக்யம்ʼ கல்பயிதும் । ந ச ஸுகா²ர்த²ம்ʼ ஸுக²ம், து³꞉கா²ர்த²ம்ʼ து³꞉க²ம் ।
ஆத்மாவக³த்யவஸானார்த²த்வாச்ச ஸர்வவ்யவஹாரஸ்ய । தஸ்மாத் யதா² ஸ்வதே³ஹஸ்ய
பரிச்சே²தா³ய ந ப்ரமாணாந்தராபேக்ஷா, ததோ(அ)பி ஆத்மன꞉ அந்தரதமத்வாத்
தத³வக³திம்ʼ ப்ரதி ந ப்ரமாணாந்தராபேக்ஷா; இதி ஆத்மஜ்ஞானநிஷ்டா² விவேகினாம்ʼ
ஸுப்ரஸித்³தா⁴ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥
யேஷாமபி நிராகாரம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ அப்ரத்யக்ஷம், தேஷாமபி ஜ்ஞானவஶேனைவ
ஜ்ஞேயாவக³திரிதி ஜ்ஞானம்ʼ அத்யந்தப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ ஸுகா²தி³வதே³வ இதி
அப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் । ஜிஜ்ஞாஸானுபபத்தேஶ்ச – அப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ சேத் ஜ்ஞானம்,
ஜ்ஞேயவத் ஜிஜ்ஞாஸ்யேத । யதா² ஜ்ஞேயம்ʼ க⁴டாதி³லக்ஷணம்ʼ ஜ்ஞானேன ஜ்ஞாதா
வ்யாப்தும்ʼ இச்ச²தி, ததா² ஜ்ஞானமபி ஜ்ஞானாந்தரேண ஜ்ஞாதவ்யம்ʼ ஆப்தும்
இச்சே²த் । ந ஏதத் அஸ்தி । அத꞉ அத்யந்தப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ ஜ்ஞானம், ஜ்ஞாதாபி அத
ஏவ ப்ரஸித்³த⁴꞉ இதி । தஸ்மாத் ஜ்ஞானே யத்னோ ந கர்தவ்ய꞉, கிம்ʼ து அனாத்மனி
ஆத்மபு³த்³தி⁴நிவ்ருʼத்தாவேவ । தஸ்மாத் ஜ்ஞானநிஷ்டா² ஸுஸம்பாத்³யா ॥
ஸா இயம்ʼ ஜ்ஞானஸ்ய பரா நிஷ்டா² உச்யதே, கத²ம்ʼ கார்யா இதி –
பு³த்³த்⁴யா விஶுத்³த⁴யா யுக்தோ த்⁴ருʼத்யாத்மானம்ʼ நியம்ய ச ।
ஶப்³தா³தீ³ன்விஷயாம்ʼஸ்த்யக்த்வா ராக³த்³வேஷௌ வ்யுத³ஸ்ய ச ॥ 18-51 ॥
பு³த்³த்⁴யா அத்⁴யவஸாயலக்ஷணயா விஶுத்³த⁴யா மாயாரஹிதயா யுக்த꞉ ஸம்பன்ன꞉,
த்⁴ருʼத்யா தை⁴ர்யேண ஆத்மானம்ʼ கார்யகரணஸங்கா⁴தம்ʼ நியம்ய ச நியமனம்ʼ
க்ருʼத்வா வஶீக்ருʼத்ய, ஶப்³தா³தீ³ன் ஶப்³த³꞉ ஆதி³꞉ யேஷாம்ʼ தான் விஷயான்
த்யக்த்வா, ஸாமர்த்²யாத் ஶரீரஸ்தி²திமாத்ரஹேதுபூ⁴தான் கேவலான் முக்த்வா தத꞉
அதி⁴கான் ஸுகா²ர்தா²ன் த்யக்த்வா இத்யர்த²꞉, ஶரீரஸ்தி²த்யர்த²த்வேன ப்ராப்தேஷு
ராக³த்³வேஷௌ வ்யுத³ஸ்ய ச பரித்யஜ்ய ச ॥
தத꞉ –
விவிக்தஸேவீ லக்⁴வாஶீ யதவாக்காயமானஸ꞉ ।
த்⁴யானயோக³பரோ நித்யம்ʼ வைராக்³யம்ʼ ஸமுபாஶ்ரித꞉ ॥ 18-52 ॥
விவிக்தஸேவீ அரண்யநதீ³புலினகி³ரிகு³ஹாதீ³ன் விவிக்தான் தே³ஶான் ஸேவிதும்ʼ
ஶீலம்ʼ அஸ்ய இதி விவிக்தஸேவீ, லக்⁴வாஶீ லக்⁴வஶனஶீல꞉ –
விவிக்தஸேவாலக்⁴வஶனயோ꞉ நித்³ராதி³தோ³ஷநிவர்தகத்வேன சித்தப்ரஸாத³ஹேதுத்வாத்
க்³ரஹணம்; யதவாக்காயமானஸ꞉ வாக் ச காயஶ்ச மானஸம்ʼ ச
யதானி ஸம்ʼயதானி யஸ்ய ஜ்ஞானநிஷ்ட²ஸ்ய ஸ꞉ ஜ்ஞானநிஷ்ட²꞉ யதி꞉
யதவாக்காயமானஸ꞉ ஸ்யாத் । ஏவம்ʼ உபரதஸர்வகரண꞉ ஸன் த்⁴யானயோக³பர꞉
த்⁴யானம்ʼ ஆத்மஸ்வரூபசிந்தனம், யோக³꞉ ஆத்மவிஷயே ஏகாக்³ரீகரணம்ʼ தௌ
பரத்வேன கர்தவ்யௌ யஸ்ய ஸ꞉ த்⁴யானயோக³பர꞉ நித்யம்ʼ நித்யக்³ரஹணம்ʼ
மந்த்ரஜபாத்³யன்யகர்தவ்யாபா⁴வப்ரத³ர்ஶனார்த²ம், வைராக்³யம்ʼ விராக³ஸ்ய
பா⁴வ꞉ த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டேஷு விஷயேஷு வைத்ருʼஷ்ண்யம்ʼ ஸமுபாஶ்ரித꞉ ஸம்யக்
உபாஶ்ரித꞉ நித்யமேவ இத்யர்த²꞉ ॥
கிஞ்ச –
அஹங்காரம்ʼ ப³லம்ʼ த³ர்பம்ʼ காமம்ʼ க்ரோத⁴ம்ʼ பரிக்³ரஹம் ।
விமுச்ய நிர்மம꞉ ஶாந்தோ ப்³ரஹ்மபூ⁴யாய கல்பதே ॥ 18-53 ॥
அஹங்காரம்ʼ அஹங்கரணம்ʼ அஹங்கார꞉ தே³ஹாதி³ஷு தம், ப³லம்ʼ
ஸாமர்த்²யம்ʼ காமராக³ஸம்ʼயுக்தம்ʼ – ந இதரத் ஶரீராதி³ஸாமர்த்²யம்ʼ
ஸ்வாபா⁴விகத்வேன தத்த்யாக³ஸ்ய அஶக்யத்வாத் – த³ர்பம்ʼ த³ர்போ நாம
ஹர்ஷானந்தரபா⁴வீ த⁴ர்மாதிக்ரமஹேது꞉ ”ஹ்ருʼஷ்டோ த்³ருʼப்யதி த்³ருʼப்தோ
த⁴ர்மமதிக்ராமதி” (ஆ. த⁴. ஸூ. 1-13-4) இதி ஸ்மரணாத்; தம்ʼ ச,
காமம்ʼ இச்சா²ம்ʼ க்ரோத⁴ம்ʼ த்³வேஷம்ʼ பரிக்³ரஹம்ʼ இந்த்³ரியமனோக³ததோ³ஷபரித்யாகே³(அ)பி
ஶரீரதா⁴ரணப்ரஸங்கே³ன த⁴ர்மானுஷ்டா²னநிமித்தேன வா பா³ஹ்ய꞉ பரிக்³ரஹ꞉
ப்ராப்த꞉, தம்ʼ ச விமுச்ய பரித்யஜ்ய, பரமஹம்ʼஸபரிவ்ராஜகோ பூ⁴த்வா,
தே³ஹஜீவனமாத்ரே(அ)பி நிர்க³தமமபா⁴வ꞉ நிர்மம꞉, அத ஏவ ஶாந்த꞉
உபரத꞉, ய꞉ ஸம்ʼஹ்ருʼதஹர்ஷாயாஸ꞉ யதி꞉ ஜ்ஞானநிஷ்ட²꞉ ப்³ரஹ்மபூ⁴யாய
ப்³ரஹ்மப⁴வனாய கல்பதே ஸமர்தோ² ப⁴வதி ॥
அனேன க்ரமேண –
ப்³ரஹ்மபூ⁴த꞉ ப்ரஸன்னாத்மா ந ஶோசதி ந காங்க்ஷதி ।
ஸம꞉ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு மத்³ப⁴க்திம்ʼ லப⁴தே பராம் ॥ 18-54 ॥
ப்³ரஹ்மபூ⁴த꞉ ப்³ரஹ்மப்ராப்த꞉ ப்ரஸன்னாத்மா லப்³தா⁴த்⁴யாத்மப்ரஸாத³ஸ்வபா⁴வ꞉ ந
ஶோசதி, கிஞ்சித் அர்த²வைகல்யம்ʼ ஆத்மன꞉ வைகு³ண்யம்ʼ வா உத்³தி³ஶ்ய ந ஶோசதி
ந ஸந்தப்யதே; ந காங்க்ஷதி, ந ஹி அப்ராப்தவிஷயாகாங்க்ஷா ப்³ரஹ்மவித³꞉
உபபத்³யதே; அத꞉ ப்³ரஹ்மபூ⁴தஸ்ய அயம்ʼ ஸ்வபா⁴வ꞉ அனூத்³யதே – ந ஶோசதி
ந காங்க்ஷதி இதி । “ந ஹ்ருʼஷ்யதி” இதி வா பாடா²ந்தரம் । ஸம꞉
ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு, ஆத்மௌபம்யேன ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸுக²ம்ʼ து³꞉க²ம்ʼ வா ஸமமேவ
பஶ்யதி இத்யர்த²꞉ । ந ஆத்மஸமத³ர்ஶனம்ʼ இஹ, தஸ்ய வக்ஷ்யமாணத்வாத்
“ப⁴க்த்யா மாமபி⁴ஜானாதி” (ப⁴. கீ³. 18-55) இதி । ஏவம்பூ⁴த꞉
ஜ்ஞானநிஷ்ட²꞉, மத்³ப⁴க்திம்ʼ மயி பரமேஶ்வரே ப⁴க்திம்ʼ ப⁴ஜனம்ʼ பராம்
உத்தமாம்ʼ ஜ்ஞானலக்ஷணாம்ʼ சதுர்தீ²ம்ʼ லப⁴தே,“சதுர்விதா⁴ ப⁴ஜந்தே
மாம்” (ப⁴. கீ³. 7-16) இதி ஹி உக்தம் ॥
தத꞉ ஜ்ஞானலக்ஷணயா –
ப⁴க்த்யா மாமபி⁴ஜானாதி யாவான்யஶ்சாஸ்மி தத்த்வத꞉ ।
ததோ மாம்ʼ தத்த்வதோ ஜ்ஞாத்வா விஶதே தத³னந்தரம் ॥ 18-55 ॥
ப⁴க்த்யா மாம்ʼ அபி⁴ஜானாதி யாவான் அஹம்ʼ உபாதி⁴க்ருʼதவிஸ்தரபே⁴த³꞉, யஶ்ச
அஹம்ʼ அஸ்மி வித்⁴வஸ்தஸர்வோபாதி⁴பே⁴த³꞉ உத்தம꞉ புருஷ꞉ ஆகாஶகல்ப꞉,
தம்ʼ மாம்ʼ அத்³வைதம்ʼ சைதன்யமாத்ரைகரஸம்ʼ அஜரம்ʼ அப⁴யம்ʼ அநித⁴னம்ʼ
தத்த்வத꞉ அபி⁴ஜானாதி । தத꞉ மாம்ʼ ஏவம்ʼ தத்த்வத꞉ ஜ்ஞாத்வா விஶதே
தத³னந்தரம்ʼ மாமேவ ஜ்ஞானானந்தரம் । நாத்ர ஜ்ஞானப்ரவேஶக்ரியே
பி⁴ன்னே விவக்ஷிதே “ஜ்ஞாத்வா விஶதே தத³னந்தரம்” இதி । கிம்ʼ
தர்ஹி? ப²லாந்தராபா⁴வாத் ஜ்ஞானமாத்ரமேவ, “க்ஷேத்ரஜ்ஞம்ʼ சாபி மாம்ʼ
வித்³தி⁴” (ப⁴. கீ³. 13-2) இதி உக்தத்வாத் ॥
நனு விருத்³த⁴ம்ʼ இத³ம்ʼ உக்தம்ʼ “ஜ்ஞானஸ்ய யா பரா நிஷ்டா² தயா மாம்
அபி⁴ஜானாதி” இதி । கத²ம்ʼ விருத்³த⁴ம்ʼ இதி சேத், உச்யதே – யதை³வ
யஸ்மின் விஷயே ஜ்ஞானம்ʼ உத்பத்³யதே ஜ்ஞாது꞉, ததை³வ தம்ʼ விஷயம்ʼ அபி⁴ஜானாதி
ஜ்ஞாதா இதி ந ஜ்ஞானநிஷ்டா²ம்ʼ ஜ்ஞானவ்ருʼத்திலக்ஷணாம்ʼ அபேக்ஷதே இதி;
அதஶ்ச ஜ்ஞானேன ந அபி⁴ஜானாதி, ஜ்ஞானாவ்ருʼத்த்யா து ஜ்ஞானநிஷ்ட²யா
அபி⁴ஜானாதீதி । நைஷ தோ³ஷ꞉; ஜ்ஞானஸ்ய ஸ்வாத்மோத்பத்திபரிபாகஹேதுயுக்தஸ்ய
ப்ரதிபக்ஷவிஹீனஸ்ய யத் ஆத்மானுப⁴வநிஶ்சயாவஸானத்வம்ʼ தஸ்ய
நிஷ்டா²ஶப்³தா³பி⁴லாபாத் । ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶேன ஜ்ஞானோத்பத்திஹேதும்ʼ
ஸஹகாரிகாரணம்ʼ பு³த்³தி⁴விஶுத்³த⁴த்வாதி³ அமானித்வாதி³கு³ணம்ʼ
ச அபேக்ஷ்ய ஜனிதஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞபரமாத்மைகத்வஜ்ஞானஸ்ய
கர்த்ருʼத்வாதி³காரகபே⁴த³பு³த்³தி⁴நிப³ந்த⁴னஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸஸஹிதஸ்ய
ஸ்வாத்மானுப⁴வநிஶ்சயரூபேண யத் அவஸ்தா²னம், ஸா பரா ஜ்ஞானநிஷ்டா² இதி
உச்யதே । ஸா இயம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா² ஆர்தாதி³ப⁴க்தித்ரயாபேக்ஷயா பரா சதுர்தீ²
ப⁴க்திரிதி உக்தா । தயா பரயா ப⁴க்த்யா ப⁴க³வந்தம்ʼ தத்த்வத꞉ அபி⁴ஜானாதி,
யத³னந்தரமேவ ஈஶ்வரக்ஷேத்ரஜ்ஞபே⁴த³பு³த்³தி⁴꞉ அஶேஷத꞉ நிவர்ததே । அத꞉
ஜ்ஞானநிஷ்டா²லக்ஷணயா ப⁴க்த்யா மாம்ʼ அபி⁴ஜானாதீதி வசனம்ʼ ந விருத்⁴யதே ।
அத்ர ச ஸர்வம்ʼ நிவ்ருʼத்திவிதா⁴யி ஶாஸ்த்ரம்ʼ
வேதா³ந்தேதிஹாஸபுராணஸ்ம்ருʼதிலக்ஷணம்ʼ ந்யாயப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ அர்த²வத் ப⁴வதி
– “விதி³த்வா । । । வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம்ʼ சரந்தி”
(ப்³ருʼ. உ. 3-5-1) ”தஸ்மாந்ந்யாஸமேஷாம்ʼ தபஸாமதிரிக்தமாஹு꞉”
(தை. நா. 79) ”ந்யாஸ ஏவாத்யரேசயத்” (தை. நா. 78) இதி ।
”ஸம்ʼந்யாஸ꞉ கர்மணாம்ʼ ந்யாஸ꞉” ”வேதா³னிமம்ʼ ச லோகமமும்ʼ ச
பரித்யஜ்ய” (ஆ. த⁴. 2-9-13) ”த்யஜ த⁴ர்மமத⁴ர்மம்ʼ ச”
(மோ. த⁴. 329-40) இத்யாதி³ । இஹ ச ப்ரத³ர்ஶிதானி வாக்யானி । ந ச தேஷாம்ʼ
வாக்யானாம்ʼ ஆனர்த²க்யம்ʼ யுக்தம்; ந ச அர்த²வாத³த்வம், ஸ்வப்ரகரணஸ்த²த்வாத்,
ப்ரத்யகா³த்மாவிக்ரியஸ்வரூபநிஷ்ட²த்வாச்ச மோக்ஷஸ்ய । ந ஹி பூர்வஸமுத்³ரம்ʼ
ஜிக³மிஷோ꞉ ப்ராதிலோம்யேன ப்ரத்யக்ஸமுத்³ரஜிக³மிஷுணா ஸமானமார்க³த்வம்ʼ
ஸம்ப⁴வதி । ப்ரத்யகா³த்மவிஷயப்ரத்யயஸந்தானகரணாபி⁴நிவேஶஶ்ச
ஜ்ஞானநிஷ்டா²; ஸா ச ப்ரத்யக்ஸமுத்³ரக³மனவத் கர்மணா ஸஹபா⁴வித்வேன
விருத்⁴யதே । பர்வதஸர்ஷபயோரிவ அந்தரவான் விரோத⁴꞉ ப்ரமாணவிதா³ம்ʼ
நிஶ்சித꞉ । தஸ்மாத் ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸேனைவ ஜ்ஞானநிஷ்டா² கார்யா இதி
ஸித்³த⁴ம் ॥
ஸ்வகர்மணா ப⁴க³வத꞉ அப்⁴யர்சனப⁴க்தியோக³ஸ்ய ஸித்³தி⁴ப்ராப்தி꞉ ப²லம்ʼ
ஜ்ஞானநிஷ்டா²யோக்³யதா, யந்நிமித்தா ஜ்ஞானநிஷ்டா² மோக்ஷப²லாவஸானா ।
ஸ꞉ ப⁴க³வத்³ப⁴க்தியோக³꞉ அது⁴னா ஸ்தூயதே ஶாஸ்த்ரார்தோ²பாஸம்ʼஹாரப்ரகரணே
ஶாஸ்த்ரார்த²நிஶ்சயதா³ர்ட்⁴யாய –
ஸர்வகர்மாண்யபி ஸதா³ குர்வாணோ மத்³வ்யபாஶ்ரய꞉ ।
மத்ப்ரஸாதா³த³வாப்னோதி ஶாஶ்வதம்ʼ பத³மவ்யயம் ॥ 18-56 ॥
ஸர்வகர்மாண்யபி ப்ரதிஷித்³தா⁴ன்யபி ஸதா³ குர்வாண꞉ அனுதிஷ்ட²ன்
மத்³வ்யபாஶ்ரய꞉ அஹம்ʼ வாஸுதே³வ꞉ ஈஶ்வர꞉ வ்யபாஶ்ரயோ வ்யபாஶ்ரயணம்ʼ யஸ்ய
ஸ꞉ மத்³வ்யபாஶ்ரய꞉ மய்யர்பிதஸர்வபா⁴வ꞉ இத்யர்த²꞉ । ஸோ(அ)பி மத்ப்ரஸாதா³த்
மம ஈஶ்வரஸ்ய ப்ரஸாதா³த் அவாப்னோதி ஶாஶ்வதம்ʼ நித்யம்ʼ வைஷ்ணவம்ʼ பத³ம்
அவ்யயம் ॥
யஸ்மாத் ஏவம்ʼ –
சேதஸா ஸர்வகர்மாணி மயி ஸம்ʼந்யஸ்ய மத்பர꞉ ।
பு³த்³தி⁴யோக³மபாஶ்ரித்ய மச்சித்த꞉ ஸததம்ʼ ப⁴வ ॥ 18-57 ॥
சேதஸா விவேகபு³த்³த்⁴யா ஸர்வகர்மாணி த்³ருʼஷ்டாத்³ருʼஷ்டார்தா²னி மயி ஈஶ்வரே
ஸம்ʼந்யஸ்ய “யத் கரோஷி யத³ஶ்னாஸி” (ப⁴. கீ³. 9-27) இதி
உக்தந்யாயேன, மத்பர꞉ அஹம்ʼ வாஸுதே³வ꞉ பரோ யஸ்ய தவ ஸ꞉ த்வம்ʼ மத்பர꞉
ஸன் மய்யர்பிதஸர்வாத்மபா⁴வ꞉ பு³த்³தி⁴யோக³ம்ʼ ஸமாஹிதபு³த்³தி⁴த்வம்ʼ பு³த்³தி⁴யோக³꞉
தம்ʼ பு³த்³தி⁴யோக³ம்ʼ அபாஶ்ரித்ய அபாஶ்ரய꞉ அனன்யஶரணத்வம்ʼ மச்சித்த꞉
மய்யேவ சித்தம்ʼ யஸ்ய தவ ஸ꞉ த்வம்ʼ மச்சித்த꞉ ஸததம்ʼ ஸர்வதா³ ப⁴வ ॥
மச்சித்த꞉ ஸர்வது³ர்கா³ணி மத்ப்ரஸாதா³த்தரிஷ்யஸி ।
அத² சேத்த்வமஹங்காரான்ன ஶ்ரோஷ்யஸி வினங்க்ஷ்யஸி ॥ 18-58 ॥
மச்சித்த꞉ ஸர்வது³ர்கா³ணி ஸர்வாணி து³ஸ்தராணி ஸம்ʼஸாரஹேதுஜாதானி மத்ப்ரஸாதா³த்
தரிஷ்யஸி அதிக்ரமிஷ்யஸி । அத² சேத் யதி³ த்வம்ʼ மது³க்தம்ʼ அஹங்காராத்
“பண்டி³த꞉ அஹம்” இதி ந ஶ்ரோஷ்யஸி ந க்³ரஹீஷ்யஸி, தத꞉ த்வம்ʼ
வினங்க்ஷ்யஸி விநாஶம்ʼ க³மிஷ்யஸி ॥
இத³ம்ʼ ச த்வயா ந மந்தவ்யம்ʼ “ஸ்வதந்த்ர꞉ அஹம், கிமர்த²ம்ʼ பரோக்தம்ʼ
கரிஷ்யாமி?” இதி –
யத்³யஹங்காரமாஶ்ரித்ய ந யோத்ஸ்ய இதி மன்யஸே ।
மித்²யைஷ வ்யவஸாயஸ்தே ப்ரக்ருʼதிஸ்த்வாம்ʼ நியோக்ஷ்யதி ॥ 18-59 ॥
யதி³ சேத் த்வம்ʼ அஹங்காரம்ʼ ஆஶ்ரித்ய ந யோத்ஸ்யே இதி ந யுத்³த⁴ம்ʼ கரிஷ்யாமி இதி
மன்யஸே சிந்தயஸி நிஶ்சயம்ʼ கரோஷி, மித்²யா ஏஷ꞉ வ்யவஸாய꞉ நிஶ்சய꞉
தே தவ; யஸ்மாத் ப்ரக்ருʼதி꞉ க்ஷத்ரியஸ்வபா⁴வ꞉ த்வாம்ʼ நியோக்ஷ்யதி ॥
யஸ்மாச்ச –
ஸ்வபா⁴வஜேன கௌந்தேய நிப³த்³த⁴꞉ ஸ்வேன கர்மணா ।
கர்தும்ʼ நேச்ச²ஸி யன்மோஹாத்கரிஷ்யஸ்யவஶோ(அ)பி தத் ॥ 18-60 ॥
ஸ்வபா⁴வஜேன ஶௌர்யாதி³னா யதோ²க்தேன கௌந்தேய நிப³த்³த⁴꞉ நிஶ்சயேன ப³த்³த⁴꞉
ஸ்வேன ஆத்மீயேன கர்மணா கர்தும்ʼ ந இச்ச²ஸி யத் கர்ம, மோஹாத் அவிவேகத꞉
கரிஷ்யஸி அவஶோ(அ)பி பரவஶ ஏவ தத் கர்ம ॥
யஸ்மாத் –
ஈஶ்வர꞉ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ஹ்ருʼத்³தே³ஶே(அ)ர்ஜுன திஷ்ட²தி ।
ப்⁴ராமயன்ஸர்வபூ⁴தானி யந்த்ராரூடா⁴னி மாயயா ॥ 18-61 ॥
ஈஶ்வர꞉ ஈஶனஶீல꞉ நாராயண꞉ ஸர்வபூ⁴தானாம்ʼ ஸர்வப்ராணினாம்ʼ ஹ்ருʼத்³தே³ஶே
ஹ்ருʼத³யதே³ஶே அர்ஜுன ஶுக்லாந்தராத்மஸ்வபா⁴வ꞉ விஶுத்³தா⁴ந்த꞉கரண꞉ –
”அஹஶ்ச க்ருʼஷ்ணமஹரர்ஜுனம்ʼ ச” (ருʼ. மம்ʼ. 6-1-9-1) இதி
த³ர்ஶனாத் – திஷ்ட²தி ஸ்தி²திம்ʼ லப⁴தே । தேஷு ஸ꞉ கத²ம்ʼ திஷ்ட²தீதி,
ஆஹ – ப்⁴ராமயன் ப்⁴ரமணம்ʼ காரயன் ஸர்வபூ⁴தானி யந்த்ராரூடா⁴னி யந்த்ராணி
ஆரூடா⁴னி அதி⁴ஷ்டி²தானி இவ – இதி இவஶப்³த³꞉ அத்ர த்³ரஷ்டவ்ய꞉ – யதா²
தா³ருக்ருʼதபுருஷாதீ³னி யந்த்ராரூடா⁴னி । மாயயா ச்ச²த்³மனா ப்⁴ராமயன்
திஷ்ட²தி இதி ஸம்ப³ந்த⁴꞉ ॥
தமேவ ஶரணம்ʼ க³ச்ச² ஸர்வபா⁴வேன பா⁴ரத ।
தத்ப்ரஸாதா³த்பராம்ʼ ஶாந்திம்ʼ ஸ்தா²னம்ʼ ப்ராப்ஸ்யஸி ஶாஶ்வதம் ॥ 18-62 ॥
தமேவ ஈஶ்வரம்ʼ ஶரணம்ʼ ஆஶ்ரயம்ʼ ஸம்ʼஸாரார்திஹரணார்த²ம்ʼ க³ச்ச² ஆஶ்ரய
ஸர்வபா⁴வேன ஸர்வாத்மனா ஹே பா⁴ரத । தத꞉ தத்ப்ரஸாதா³த் ஈஶ்வரானுக்³ரஹாத்
பராம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டாம்ʼ ஶாந்திம்ʼ உபரதிம்ʼ ஸ்தா²னம்ʼ ச மம விஷ்ணோ꞉ பரமம்ʼ
பத³ம்ʼ ப்ராப்ஸ்யஸி ஶாஶ்வதம்ʼ நித்யம் ॥
இதி தே ஜ்ஞானமாக்²யாதம்ʼ கு³ஹ்யாத்³கு³ஹ்யதரம்ʼ மயா ।
விம்ருʼஶ்யைதத³ஶேஷேண யதே²ச்ச²ஸி ததா² குரு ॥ 18-63 ॥
இதி ஏதத் தே துப்⁴யம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ ஆக்²யாதம்ʼ கதி²தம்ʼ கு³ஹ்யாத் கோ³ப்யாத் கு³ஹ்யதரம்
அதிஶயேன கு³ஹ்யம்ʼ ரஹஸ்யம்ʼ இத்யர்த²꞉, மயா ஸர்வஜ்ஞேன ஈஶ்வரேண ।
விம்ருʼஶ்ய விமர்ஶனம்ʼ ஆலோசனம்ʼ க்ருʼத்வா ஏதத் யதோ²க்தம்ʼ ஶாஸ்த்ரம்ʼ அஶேஷேண
ஸமஸ்தம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ ச அர்த²ஜாதம்ʼ யதா² இச்ச²ஸி ததா² குரு ॥
பூ⁴யோ(அ)பி மயா உச்யமானம்ʼ ஶ்ருʼணு –
ஸர்வகு³ஹ்யதமம்ʼ பூ⁴ய꞉ ஶ்ருʼணு மே பரமம்ʼ வச꞉ ।
இஷ்டோ(அ)ஸி மே த்³ருʼட⁴மிதி ததோ வக்ஷ்யாமி தே ஹிதம் ॥ 18-64 ॥
ஸர்வகு³ஹ்யதமம்ʼ ஸர்வேப்⁴ய꞉ கு³ஹ்யேப்⁴ய꞉ அத்யந்தகு³ஹ்யதமம்ʼ அத்யந்தரஹஸ்யம்,
உக்தமபி அஸக்ருʼத் பூ⁴ய꞉ புன꞉ ஶ்ருʼணு மே மம பரமம்ʼ ப்ரக்ருʼஷ்டம்ʼ வச꞉
வாக்யம் । ந ப⁴யாத் நாபி அர்த²காரணாத்³வா வக்ஷ்யாமி; கிம்ʼ தர்ஹி? இஷ்ட꞉ ப்ரிய꞉
அஸி மே மம த்³ருʼட⁴ம்ʼ அவ்யபி⁴சாரேண இதி க்ருʼத்வா தத꞉ தேன காரணேன
வக்ஷ்யாமி கத²யிஷ்யாமி தே தவ ஹிதம்ʼ பரமம்ʼ ஜ்ஞானப்ராப்திஸாத⁴னம்,
தத்³தி⁴ ஸர்வஹிதானாம்ʼ ஹிததமம் ॥
கிம்ʼ தத் இதி, ஆஹ –
மன்மனா ப⁴வ மத்³ப⁴க்தோ மத்³யாஜீ மாம்ʼ நமஸ்குரு ।
மாமேவைஷ்யஸி ஸத்யம்ʼ தே ப்ரதிஜானே ப்ரியோ(அ)ஸி மே ॥ 18-65 ॥
மன்மனா꞉ ப⁴வ மச்சித்த꞉ ப⁴வ । மத்³ப⁴க்த꞉ ப⁴வ மத்³ப⁴ஜனோ ப⁴வ ।
மத்³யாஜீ மத்³யஜனஶீலோ ப⁴வ । மாம்ʼ நமஸ்குரு நமஸ்காரம்ʼ அபி மமைவ குரு ।
தத்ர ஏவம்ʼ வர்தமான꞉ வாஸுதே³வே ஏவ ஸமர்பிதஸாத்⁴யஸாத⁴னப்ரயோஜன꞉
மாமேவ ஏஷ்யஸி ஆக³மிஷ்யஸி । ஸத்யம்ʼ தே தவ ப்ரதிஜானே, ஸத்யாம்ʼ ப்ரதிஜ்ஞாம்ʼ
கரோமி ஏதஸ்மின் வஸ்துனி இத்யர்த²꞉; யத꞉ ப்ரிய꞉ அஸி மே । ஏவம்ʼ ப⁴க³வத꞉
ஸத்யப்ரதிஜ்ஞத்வம்ʼ பு³த்³த்⁴வா ப⁴க³வத்³ப⁴க்தே꞉ அவஶ்யம்பா⁴வி மோக்ஷப²லம்
அவதா⁴ர்ய ப⁴க³வச்ச²ரணைகபராயண꞉ ப⁴வேத் இதி வாக்யார்த²꞉ ॥
கர்மயோக³நிஷ்டா²யா꞉ பரமரஹஸ்யம்ʼ ஈஶ்வரஶரணதாம்ʼ உபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய, அத²
இதா³னீம்ʼ கர்மயோக³நிஷ்டா²ப²லம்ʼ ஸம்யக்³த³ர்ஶனம்ʼ ஸர்வவேதா³ந்தஸாரவிஹிதம்ʼ
வக்தவ்யமிதி ஆஹ –
ஸர்வத⁴ர்மான்பரித்யஜ்ய மாமேகம்ʼ ஶரணம்ʼ வ்ரஜ ।
அஹம்ʼ த்வா ஸர்வபாபேப்⁴யோ மோக்ஷயிஷ்யாமி மா ஶுச꞉ ॥ 18-66 ॥
ஸர்வத⁴ர்மான் ஸர்வே ச தே த⁴ர்மாஶ்ச ஸர்வத⁴ர்மா꞉ தான் – த⁴ர்மஶப்³தே³ன
அத்ர அத⁴ர்மோ(அ)பி க்³ருʼஹ்யதே, நைஷ்கர்ம்யஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத்,“நாவிரதோ
து³ஶ்சரிதாத்” (க. உ. 1-2-24) ”த்யஜ த⁴ர்மமத⁴ர்மம்ʼ
ச” (மோ. த⁴. 329-40) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருʼதிப்⁴ய꞉ – ஸர்வத⁴ர்மான்
பரித்யஜ்ய ஸம்ʼந்யஸ்ய ஸர்வகர்மாணி இத்யேதத் । மாம்ʼ ஏகம்ʼ ஸர்வாத்மானம்ʼ ஸமம்ʼ
ஸர்வபூ⁴தஸ்தி²தம்ʼ ஈஶ்வரம்ʼ அச்யுதம்ʼ க³ர்ப⁴ஜன்மஜராமரணவர்ஜிதம்
“அஹமேவ” இத்யேவம்ʼ ஶரணம்ʼ வ்ரஜ, ந மத்த꞉ அன்யத் அஸ்தி
இதி அவதா⁴ரய இத்யர்த²꞉ । அஹம்ʼ த்வா த்வாம்ʼ ஏவம்ʼ நிஶ்சிதபு³த்³தி⁴ம்ʼ
ஸர்வபாபேப்⁴ய꞉ ஸர்வத⁴ர்மாத⁴ர்மப³ந்த⁴னரூபேப்⁴ய꞉ மோக்ஷயிஷ்யாமி
ஸ்வாத்மபா⁴வப்ரகாஶீகரணேன । உக்தம்ʼ ச“நாஶயாம்யாத்மபா⁴வஸ்தோ²
ஜ்ஞாநதீ³பேன பா⁴ஸ்வதா” (ப⁴. கீ³. 10-11) இதி । அத꞉ மா ஶுச꞉
ஶோகம்ʼ மா கார்ஷீ꞉ இத்யர்த²꞉ ॥
அஸ்மின்கீ³தாஶாஸ்த்ரே பரமநி꞉ஶ்ரேயஸஸாத⁴னம்ʼ நிஶ்சிதம்ʼ
கிம்ʼ ஜ்ஞானம், கர்ம வா, ஆஹோஸ்வித் உப⁴யம்? இதி । குத꞉
ஸம்ʼஶய꞉?“யஜ்ஜ்ஞாத்வாம்ருʼதமஶ்னுதே” (ப⁴. கீ³. 13-12)
“ததோ மாம்ʼ தத்த்வதோ ஜ்ஞாத்வா விஶதே தத³னந்தரம்”
(ப⁴. கீ³. 18-55) இத்யாதீ³னி வாக்யானி கேவலாஜ்ஜ்ஞானாத் நி꞉ஶ்ரேயஸப்ராப்திம்ʼ
த³ர்ஶயந்தி । “கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 2-47) “குரு
கர்மைவ” (ப⁴. கீ³. 4-15) இத்யேவமாதீ³னி கர்மணாமவஶ்யகர்தவ்யதாம்ʼ
த³ர்ஶயந்தி । ஏவம்ʼ ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ கர்தவ்யத்வோபதே³ஶாத் ஸமுச்சிதயோரபி
நி꞉ஶ்ரேயஸஹேதுத்வம்ʼ ஸ்யாத் இதி ப⁴வேத் ஸம்ʼஶய꞉ கஸ்யசித் ।
கிம்ʼ புனரத்ர மீமாம்ʼஸாப²லம்? நனு ஏததே³வ – ஏஷாமன்யதமஸ்ய
பரமநி꞉ஶ்ரேயஸஸாத⁴னத்வாவதா⁴ரணம்; அத꞉ விஸ்தீர்ணதரம்ʼ மீமாம்ʼஸ்யம்
ஏதத் ॥
ஆத்மஜ்ஞானஸ்ய து கேவலஸ்ய நி꞉ஶ்ரேயஸஹேதுத்வம்,
பே⁴த³ப்ரத்யயநிவர்தகத்வேன கைவல்யப²லாவஸாயித்வாத் ।
க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴꞉ அவித்³யயா ஆத்மனி நித்யப்ரவ்ருʼத்தா
– “மம கர்ம, அஹம்ʼ கர்தாமுஷ்மை ப²லாயேத³ம்ʼ கர்ம கரிஷ்யாமி”
இதி இயம்ʼ அவித்³யா அநாதி³காலப்ரவ்ருʼத்தா ।
அஸ்யா அவித்³யாயா꞉ நிவர்தகம்ʼ “அயமஹமஸ்மி கேவலோ(அ)கர்தா
அக்ரியோ(அ)ப²ல꞉; ந மத்தோ(அ)ன்யோ(அ)ஸ்தி கஶ்சித்” இத்யேவம்ʼரூபம்
ஆத்மவிஷயம்ʼ ஜ்ஞானம்ʼ உத்பத்³யமானம், கர்மப்ரவ்ருʼத்திஹேதுபூ⁴தாயா꞉
பே⁴த³பு³த்³தே⁴꞉ நிவர்தகத்வாத் । து-ஶப்³த³꞉ பக்ஷவ்யாவ்ருʼத்த்யர்த²꞉ –
ந கேவலேப்⁴ய꞉ கர்மப்⁴ய꞉, ந ச ஜ்ஞானகர்மப்⁴யாம்ʼ ஸமுச்சிதாப்⁴யாம்ʼ
நி꞉ஶ்ரேயஸப்ராப்தி꞉ இதி பக்ஷத்³வயம்ʼ நிவர்தயதி । அகார்யத்வாச்ச
நி꞉ஶ்ரேயஸ்ய கர்மஸாத⁴னத்வானுபபத்தி꞉ । ந ஹி நித்யம்ʼ வஸ்து
கர்மணா ஜ்ஞானேன வா க்ரியதே । கேவலம்ʼ ஜ்ஞானமபி அனர்த²கம்ʼ தர்ஹி? ந,
அவித்³யாநிவர்தகத்வே ஸதி த்³ருʼஷ்டகைவல்யப²லாவஸானத்வாத் ।
அவித்³யாதமோநிவர்தகஸ்ய ஜ்ஞானஸ்ய த்³ருʼஷ்டம்ʼ கைவல்யப²லாவஸானத்வம்,
ரஜ்ஜ்வாதி³விஷயே ஸர்பாத்³யஜ்ஞானதமோநிவர்தகப்ரதீ³பப்ரகாஶப²லவத் ।
விநிவ்ருʼத்தஸர்பாதி³விகல்பரஜ்ஜுகைவல்யாவஸானம்ʼ ஹி ப்ரகாஶப²லம்;
ததா² ஜ்ஞானம் । த்³ருʼஷ்டார்தா²னாம்ʼ ச ச்சி²தி³க்ரியாக்³னிமந்த²நாதீ³னாம்ʼ
வ்யாப்ருʼதகர்த்ராதி³காரகாணாம்ʼ த்³வைதீ⁴பா⁴வாக்³நித³ர்ஶநாதி³ப²லாத் அன்யப²லே
கர்மாந்தரே வா வ்யாபாரானுபபத்தி꞉ யதா², ததா² த்³ருʼஷ்டார்தா²யாம்ʼ
ஜ்ஞானநிஷ்டா²க்ரியாயாம்ʼ வ்யாப்ருʼதஸ்ய ஜ்ஞாத்ராதி³காரகஸ்ய ஆத்மகைவல்யப²லாத்
கர்மாந்தரே ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ அனுபபன்னா இதி ந ஜ்ஞானநிஷ்டா² கர்மஸஹிதா
உபபத்³யதே । பு⁴ஜ்யக்³னிஹோத்ராதி³க்ரியாவத்ஸ்யாத் இதி சேத், ந; கைவல்யப²லே
ஜ்ஞானே க்ரியாப²லார்தி²த்வானுபபத்தே꞉ । கைவல்யப²லே ஹி ஜ்ஞானே ப்ராப்தே,
ஸர்வத꞉ஸம்ப்லுதோத³கப²லே கூபதடாகாதி³க்ரியாப²லார்தி²த்வாபா⁴வவத்,
ப²லாந்தரே தத்ஸாத⁴னபூ⁴தாயாம்ʼ வா க்ரியாயாம்ʼ அர்தி²த்வானுபபத்தி꞉ ।
ந ஹி ராஜ்யப்ராப்திப²லே கர்மணி வ்யாப்ருʼதஸ்ய க்ஷேத்ரமாத்ரப்ராப்திப²லே
வ்யாபார꞉ உபபத்³யதே, தத்³விஷயம்ʼ வா அர்தி²த்வம் । தஸ்மாத் ந கர்மணோ(அ)ஸ்தி
நி꞉ஶ்ரேயஸஸாத⁴னத்வம் । ந ச ஜ்ஞானகர்மணோ꞉ ஸமுச்சிதயோ꞉ । நாபி
ஜ்ஞானஸ்ய கைவல்யப²லஸ்ய கர்மஸாஹாய்யாபேக்ஷா, அவித்³யாநிவர்தகத்வேன
விரோதா⁴த் । ந ஹி தம꞉ தமஸ꞉ நிவர்தகம் । அத꞉ கேவலமேவ ஜ்ஞானம்ʼ
நி꞉ஶ்ரேயஸஸாத⁴னம்ʼ இதி । ந; நித்யாகரணே ப்ரத்யவாயப்ராப்தே꞉, கைவல்யஸ்ய
ச நித்யத்வாத் । யத் தாவத் கேவலாஜ்ஜ்ஞானாத் கைவல்யப்ராப்தி꞉ இத்யேதத்,
தத் அஸத்; யத꞉ நித்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ஶ்ருத்யுக்தானாம்ʼ அகரணே ப்ரத்யவாய꞉
நரகாதி³ப்ராப்திலக்ஷண꞉ ஸ்யாத் । நனு ஏவம்ʼ தர்ஹி கர்மப்⁴யோ மோக்ஷோ நாஸ்தி
இதி அநிர்மோக்ஷ ஏவ । நைஷ தோ³ஷ꞉; நித்யத்வாத் மோக்ஷஸ்ய । நித்யானாம்ʼ
கர்மணாம்ʼ அனுஷ்டா²னாத் ப்ரத்யவாயஸ்ய அப்ராப்தி꞉, ப்ரதிஷித்³த⁴ஸ்ய ச அகரணாத்
அநிஷ்ட²ஶரீரானுபபத்தி꞉, காம்யானாம்ʼ ச வர்ஜனாத் அநிஷ்டாஶரீரானுபபத்தி꞉,
வர்தமானஶரீராரம்ப⁴கஸ்ய ச கர்மண꞉ ப²லோபபோ⁴க³க்ஷயே பதிதே
அஸ்மின் ஶரீரே தே³ஹாந்தரோத்பத்தௌ ச காரணாபா⁴வாத் ஆத்மன꞉ ராகா³தீ³னாம்ʼ
ச அகரணே ஸ்வரூபாவஸ்தா²னமேவ கைவல்யமிதி அயத்னஸித்³த⁴ம்ʼ கைவல்யம்
இதி । அதிக்ராந்தானேகஜன்மாந்தரக்ருʼதஸ்ய ஸ்வர்க³நரகாதி³ப்ராப்திப²லஸ்ய
அனாரப்³த⁴கார்யஸ்ய உபபோ⁴கா³னுபபத்தே꞉ க்ஷயாபா⁴வ꞉ இதி சேத், ந;
நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉கோ²பபோ⁴க³ஸ்ய தத்ப²லோபபோ⁴க³த்வோபபத்தே꞉ ।
ப்ராயஶ்சித்தவத்³வா பூர்வோபாத்தது³ரிதக்ஷயார்த²ம்ʼ நித்யம்ʼ கர்ம । ஆரப்³தா⁴னாம்ʼ
ச கர்மணாம்ʼ உபபோ⁴கே³னைவ க்ஷீணத்வாத் அபூர்வாணாம்ʼ ச கர்மணாம்ʼ அனாரம்பே⁴
அயத்னஸித்³த⁴ம்ʼ கைவல்யமிதி । ந; “தமேவ விதி³த்வாதிம்ருʼத்யுமேதி நான்ய꞉
பந்தா² வித்³யதே(அ)யனாய” (ஶ்வே. உ. 3-8) இதி வித்³யாயா அன்ய꞉ பந்தா²꞉
மோக்ஷாய ந வித்³யதே இதி ஶ்ருதே꞉, சர்மவதா³காஶவேஷ்டனாஸம்ப⁴வவத்
அவிது³ஷ꞉ மோக்ஷாஸம்ப⁴வஶ்ருதே꞉, ”ஜ்ஞானாத்கைவல்யமாப்னோதி”
இதி ச புராணஸ்ம்ருʼதே꞉; அனாரப்³த⁴ப²லானாம்ʼ புண்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ
க்ஷயானுபபத்தேஶ்ச । யதா² பூர்வோபாத்தானாம்ʼ து³ரிதானாம்ʼ அனாரப்³த⁴ப²லானாம்ʼ
ஸம்ப⁴வ꞉, ததா² புண்யானாம்ʼ அனாரப்³த⁴ப²லானாம்ʼ ஸ்யாத்ஸம்ப⁴வ꞉ ।
தேஷாம்ʼ ச தே³ஹாந்தரம்ʼ அக்ருʼத்வா க்ஷயானுபபத்தௌ மோக்ஷானுபபத்தி꞉ ।
த⁴ர்மாத⁴ர்மஹேதூனாம்ʼ ச ராக³த்³வேஷமோஹானாம்ʼ அன்யத்ர ஆத்மஜ்ஞானாத்
உச்சே²தா³னுபபத்தே꞉ த⁴ர்மாத⁴ர்மோச்சே²தா³னுபபத்தி꞉ । நித்யானாம்ʼ ச கர்மணாம்ʼ
புண்யப²லத்வஶ்ருதே꞉,”வர்ணா ஆஶ்ரமாஶ்ச ஸ்வகர்மநிஷ்டா²꞉”
(கௌ³. த⁴. ஸூ. 2-2-29) இத்யாதி³ஸ்ம்ருʼதேஶ்ச கர்மக்ஷயானுபபத்தி꞉ ॥
யே து ஆஹு꞉ – நித்யானி கர்மாணி து³꞉க²ரூபத்வாத் பூர்வக்ருʼதது³ரிதகர்மணாம்ʼ
ப²லமேவ, ந து தேஷாம்ʼ ஸ்வரூபவ்யதிரேகேண அன்யத் ப²லம்ʼ அஸ்தி,
அஶ்ருதத்வாத், ஜீவநாதி³நிமித்தே ச விதா⁴னாத் இதி । ந அப்ரவ்ருʼத்தானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ
ப²லதா³னாஸம்ப⁴வாத்; து³꞉க²ப²லவிஶேஷானுபபத்திஶ்ச ஸ்யாத் । யது³க்தம்ʼ
பூர்வஜன்மக்ருʼதது³ரிதானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப²லம்ʼ நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ
பு⁴ஜ்யத இதி, தத³ஸத் । ந ஹி மரணகாலே ப²லதா³னாய அனங்குரீபூ⁴தஸ்ய
கர்மண꞉ ப²லம்ʼ அன்யகர்மாரப்³தே⁴ ஜன்மனி உபபு⁴ஜ்யதே இதி
உபபத்தி꞉ । அன்யதா² ஸ்வர்க³ப²லோபபோ⁴கா³ய அக்³னிஹோத்ராதி³கர்மாரப்³தே⁴
ஜன்மனி நரகப²லோபபோ⁴கா³னுபபத்தி꞉ ந ஸ்யாத் । தஸ்ய து³ரிதஸ்ய
து³꞉க²விஶேஷப²லத்வானுபபத்தேஶ்ச – அனேகேஷு ஹி து³ரிதேஷு ஸம்ப⁴வத்ஸு
பி⁴ன்னது³꞉க²ஸாத⁴னப²லேஷு நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²மாத்ரப²லேஷு
கல்ப்யமானேஷு த்³வந்த்³வரோகா³தி³பா³த⁴னம்ʼ நிர்நிமித்தம்ʼ ந ஹி ஶக்யதே
கல்பயிதும், நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²மேவ பூர்வோபாத்தது³ரிதப²லம்ʼ
ந ஶிரஸா பாஷாணவஹநாதி³து³꞉க²மிதி । அப்ரக்ருʼதம்ʼ ச இத³ம்ʼ உச்யதே
– நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ பூர்வக்ருʼதது³ரிதகர்மப²லம்
இதி । கத²ம்? அப்ரஸூதப²லஸ்ய ஹி பூர்வக்ருʼதது³ரிதஸ்ய க்ஷய꞉ ந
உபபத்³யத இதி ப்ரக்ருʼதம் । தத்ர ப்ரஸூதப²லஸ்ய கர்மண꞉ ப²லம்ʼ
நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ ஆஹ ப⁴வான், ந அப்ரஸூதப²லஸ்யேதி ।
அத² ஸர்வமேவ பூர்வக்ருʼதம்ʼ து³ரிதம்ʼ ப்ரஸூதப²லமேவ இதி மன்யதே
ப⁴வான், தத꞉ நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²மேவ ப²லம்ʼ இதி விஶேஷணம்
அயுக்தம் । நித்யகர்மவித்⁴யானர்த²க்யப்ரஸங்க³ஶ்ச, உபபோ⁴கே³னைவ
ப்ரஸூதப²லஸ்ய து³ரிதகர்மண꞉ க்ஷயோபபத்தே꞉ । கிஞ்ச, ஶ்ருதஸ்ய
நித்யஸ்ய கர்மண꞉ து³꞉க²ம்ʼ சேத் ப²லம், நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸாதே³வ தத்
த்³ருʼஶ்யதே வ்யாயாமாதி³வத்; தத் அன்யஸ்ய இதி கல்பனானுபபத்தி꞉ ।
ஜீவநாதி³நிமித்தே ச விதா⁴னாத், நித்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ ப்ராயஶ்சித்தவத்
பூர்வக்ருʼதது³ரிதப²லத்வானுபபத்தி꞉ । யஸ்மின் பாபகர்மணி நிமித்தே யத்
விஹிதம்ʼ ப்ராயஶ்சித்தம்ʼ ந து தஸ்ய பாபஸ்ய தத் ப²லம் । அத² தஸ்யைவ
பாபஸ்ய நிமித்தஸ்ய ப்ராயஶ்சித்தது³꞉க²ம்ʼ ப²லம், ஜீவநாதி³நிமித்தே(அ)பி
நித்யகர்மானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ ஜீவநாதி³நிமித்தஸ்யைவ ப²லம்ʼ
ப்ரஸஜ்யேத, நித்யப்ராயஶ்சித்தயோ꞉ நைமித்திகத்வாவிஶேஷாத் । கிஞ்ச
அன்யத் – நித்யஸ்ய காம்யஸ்ய ச அக்³னிஹோத்ராதே³꞉ அனுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ஸ்ய
துல்யத்வாத் நித்யானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²மேவ பூர்வக்ருʼதது³ரிதஸ்ய
ப²லம், ந து காம்யானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ இதி விஶேஷோ நாஸ்தீதி
தத³பி பூர்வக்ருʼதது³ரிதப²லம்ʼ ப்ரஸஜ்யேத । ததா² ச ஸதி நித்யானாம்ʼ
ப²லாஶ்ரவணாத் தத்³விதா⁴னான்யதா²னுபபத்தேஶ்ச நித்யானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ
பூர்வக்ருʼதது³ரிதப²லம்ʼ இதி அர்தா²பத்திகல்பனா ச அனுபபன்னா, ஏவம்ʼ
விதா⁴னான்யதா²னுபபத்தே꞉ அனுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²வ்யதிரிக்தப²லத்வானுமானாச்ச
நித்யானாம் । விரோதா⁴ச்ச; விருத்³த⁴ம்ʼ ச இத³ம்ʼ உச்யதே – நித்யகர்மணா
அனுஷ்டீயமானேன அன்யஸ்ய கர்மண꞉ ப²லம்ʼ பு⁴ஜ்யதே இதி அப்⁴யுபக³ம்யமானே
ஸ ஏவ உபபோ⁴க³꞉ நித்யஸ்ய கர்மண꞉ ப²லம்ʼ இதி, நித்யஸ்ய கர்மண꞉
ப²லாபா⁴வ இதி ச விருத்³த⁴ம்ʼ உச்யதே । கிஞ்ச, காம்யாக்³னிஹோத்ராதௌ³
அனுஷ்டீ²யமானே நித்யமபி அக்³னிஹோத்ராதி³ தந்த்ரேணைவ அனுஷ்டி²தம்ʼ ப⁴வதீதி
ததா³யாஸது³꞉கே²னைவ காம்யாக்³னிஹோத்ராதி³ப²லம்ʼ உபக்ஷீணம்ʼ ஸ்யாத், தத்தந்த்ரத்வாத் ।
அத² காம்யாக்³னிஹோத்ராதி³ப²லம்ʼ அன்யதே³வ ஸ்வர்கா³தி³, தத³னுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²மபி
பி⁴ன்னம்ʼ ப்ரஸஜ்யேத । ந ச தத³ஸ்தி, த்³ருʼஷ்டவிரோதா⁴த்; ந ஹி
காம்யானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉கா²த் கேவலநித்யானுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²ம்ʼ பி⁴ன்னம்ʼ
த்³ருʼஶ்யதே । கிஞ்ச அன்யத் – அவிஹிதமப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ ச கர்ம
தத்காலப²லம், ந து ஶாஸ்த்ரசோதி³தம்ʼ ப்ரதிஷித்³த⁴ம்ʼ வா தத்காலப²லம்ʼ
ப⁴வேத் । ததா³ ஸ்வர்கா³தி³ஷ்வபி அத்³ருʼஷ்டப²லாஶாஸனேன உத்³யமோ ந ஸ்யாத் –
அக்³னிஹோத்ராதீ³நாமேவ கர்மஸ்வரூபாவிஶேஷே அனுஷ்டா²னாயாஸது³꞉க²மாத்ரேண
உபக்ஷய꞉ நித்யானாம்; ஸ்வர்கா³தி³மஹாப²லத்வம்ʼ காம்யானாம்,
அங்கே³திகர்தவ்யதாத்³யாதி⁴க்யே து அஸதி, ப²லகாமித்வமாத்ரேணேதி ।
தஸ்மாச்ச ந நித்யானாம்ʼ கர்மணாம்ʼ அத்³ருʼஷ்டப²லாபா⁴வ꞉ கதா³சித³பி
உபபத்³யதே । அதஶ்ச அவித்³யாபூர்வகஸ்ய கர்மண꞉ வித்³யைவ ஶுப⁴ஸ்ய
அஶுப⁴ஸ்ய வா க்ஷயகாரணம்ʼ அஶேஷத꞉, ந நித்யகர்மானுஷ்டா²னம் ।
அவித்³யாகாமபீ³ஜம்ʼ ஹி ஸர்வமேவ கர்ம । ததா² ச உபபாதி³தமவித்³வத்³விஷயம்ʼ
கர்ம, வித்³வத்³விஷயா ச ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸபூர்விகா ஜ்ஞானநிஷ்டா² –
“உபௌ⁴ தௌ ந விஜானீத꞉” (ப⁴. கீ³. 2-19) “வேதா³விநாஶினம்ʼ
நித்யம்” (ப⁴. கீ³. 2-21)“ஜ்ஞானயோகே³ன ஸாங்க்²யானாம்ʼ கர்மயோகே³ன
யோகி³னாம்” (ப⁴. கீ³. 3-3) “அஜ்ஞானாம்ʼ கர்மஸங்கி³னாம்”
(ப⁴. கீ³. 3-26) “தத்த்வவித்து மஹாபா³ஹோ. । । கு³ணா கு³ணேஷு வர்தந்தே
இதி மத்வா ந ஸஜ்ஜதே” (ப⁴. கீ³. 3-28) “ஸர்வகர்மாணி மனஸா
ஸம்ʼந்யஸ்யாஸ்தே” (ப⁴. கீ³. 5-13) “நைவ கிஞ்சித் கரோமீதி யுக்தோ
மன்யேத தத்த்வவித்” (ப⁴. கீ³. 5-8), அர்தா²த் அஜ்ஞ꞉ கரோமி இதி;
ஆருருக்ஷோ꞉ கர்ம காரணம், ஆரூட⁴ஸ்ய யோக³ஸ்த²ஸ்ய ஶம ஏவ காரணம்;
உதா³ரா꞉ த்ரயோ(அ)பி அஜ்ஞா꞉, “ஜ்ஞானீ த்வாத்மைவ மே மதம்”
(ப⁴. கீ³. 7-18)“அஜ்ஞா꞉ கர்மிண꞉ க³தாக³தம்ʼ காமகாமா꞉ லப⁴ந்தே”;
அனன்யாஶ்சிந்தயந்தோ மாம்ʼ நித்யயுக்தா꞉ யதோ²க்தம்ʼ ஆத்மானம்ʼ ஆகாஶகல்பம்
உபாஸதே; “த³தா³மி பு³த்³தி⁴யோக³ம்ʼ தம்ʼ யேன மாமுபயாந்தி தே”,
அர்தா²த் ந கர்மிண꞉ அஜ்ஞா꞉ உபயாந்தி । ப⁴க³வத்கர்மகாரிண꞉ யே யுக்ததமா
அபி கர்மிண꞉ அஜ்ஞா꞉, தே உத்தரோத்தரஹீனப²லத்யாகா³வஸானஸாத⁴னா꞉;
அநிர்தே³ஶ்யாக்ஷரோபாஸகாஸ்து “அத்³வேஷ்டா ஸர்வபூ⁴தானாம்”
(ப⁴. கீ³. 12-13) இதி அத்⁴யாயபரிஸமாப்தி உக்தஸாத⁴னா꞉
க்ஷேத்ராத்⁴யாயாத்³யத்⁴யாயத்ரயோக்தஜ்ஞானஸாத⁴நாஶ்ச ।
அதி⁴ஷ்டா²நாதி³பஞ்சகஹேதுகஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ
ஆத்மைகத்வாகர்த்ருʼத்வஜ்ஞானவதாம்ʼ பரஸ்யாம்ʼ ஜ்ஞானநிஷ்டா²யாம்ʼ
வர்தமானானாம்ʼ ப⁴க³வத்தத்த்வவிதா³ம்ʼ அநிஷ்டாதி³கர்மப²லத்ரயம்ʼ
பரமஹம்ʼஸபரிவ்ராஜகாநாமேவ லப்³த⁴ப⁴க³வத்ஸ்வரூபாத்மைகத்வஶரணானாம்ʼ
ந ப⁴வதி; ப⁴வத்யேவ அன்யேஷாமஜ்ஞானாம்ʼ கர்மிணாமஸம்ʼந்யாஸினாம்ʼ இத்யேஷ꞉
கீ³தாஶாஸ்த்ரோக்தகர்தவ்யார்த²ஸ்ய விபா⁴க³꞉ ॥
அவித்³யாபூர்வகத்வம்ʼ ஸர்வஸ்ய கர்மண꞉ அஸித்³த⁴மிதி சேத், ந;
ப்³ரஹ்மஹத்யாதி³வத் । யத்³யபி ஶாஸ்த்ராவக³தம்ʼ நித்யம்ʼ கர்ம, ததா²பி
அவித்³யாவத ஏவ ப⁴வதி । யதா² ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ராவக³தமபி
ப்³ரஹ்மஹத்யாதி³லக்ஷணம்ʼ கர்ம அனர்த²காரணம்ʼ அவித்³யாகாமாதி³தோ³ஷவத꞉
ப⁴வதி, அன்யதா² ப்ரவ்ருʼத்த்யனுபபத்தே꞉, ததா² நித்யநைமித்திககாம்யான்யபீதி ।
தே³ஹவ்யதிரிக்தாத்மனி அஜ்ஞாதே ப்ரவ்ருʼத்தி꞉ நித்யாதி³கர்மஸு அனுபபன்னா
இதி சேத், ந; சலனாத்மகஸ்ய கர்மண꞉ அனாத்மகர்த்ருʼகஸ்ய “அஹம்ʼ
கரோமி” இதி ப்ரவ்ருʼத்தித³ர்ஶனாத் । தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே அஹம்ப்ரத்யய꞉
கௌ³ண꞉, ந மித்²யா இதி சேத், ந; தத்கார்யேஷ்வபி கௌ³ணத்வோபபத்தே꞉ । ஆத்மீயே
தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே அஹம்ப்ரத்யய꞉ கௌ³ண꞉; யதா² ஆத்மீயே புத்ரே ”ஆத்மா வை
புத்ரநாமாஸி” (தை. ஆ. ஏகா. 2-11) இதி, லோகே ச “மம ப்ராண ஏவ
அயம்ʼ கௌ³꞉” இதி, தத்³வத் । நைவாயம்ʼ மித்²யாப்ரத்யய꞉ । மித்²யாப்ரத்யயஸ்து
ஸ்தா²ணுபுருஷயோ꞉ அக்³ருʼஹ்யமாணவிஶேஷயோ꞉ । ந கௌ³ணப்ரத்யயஸ்ய
முக்²யகார்யார்த²தா, அதி⁴கரணஸ்துத்யர்த²த்வாத் லுப்தோபமாஶப்³தே³ன ।
யதா² “ஸிம்ʼஹோ தே³வத³த்த꞉” “அக்³நிர்மாணவக꞉”
இதி ஸிம்ʼஹ இவ அக்³நிரிவ க்ரௌர்யபைங்க³ல்யாதி³ஸாமான்யவத்த்வாத்
தே³வத³த்தமாணவகாதி⁴கரணஸ்துத்யர்த²மேவ, ந து ஸிம்ʼஹகார்யம்ʼ அக்³னிகார்யம்ʼ
வா கௌ³ணஶப்³த³ப்ரத்யயநிமித்தம்ʼ கிஞ்சித்ஸாத்⁴யதே; மித்²யாப்ரத்யயகார்யம்ʼ
து அனர்த²மனுப⁴வதி இதி । கௌ³ணப்ரத்யயவிஷயம்ʼ ஜானாதி “நைஷ
ஸிம்ʼஹ꞉ தே³வத³த்த꞉”, ததா² “நாயமக்³நிர்மாணவக꞉” இதி ।
ததா² கௌ³ணேன தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தேன ஆத்மனா க்ருʼதம்ʼ கர்ம ந முக்²யேன
அஹம்ப்ரத்யயவிஷயேண ஆத்மனா க்ருʼதம்ʼ ஸ்யாத் । ந ஹி கௌ³ணஸிம்ʼஹாக்³னிப்⁴யாம்ʼ
க்ருʼதம்ʼ கர்ம முக்²யஸிம்ʼஹாக்³னிப்⁴யாம்ʼ க்ருʼதம்ʼ ஸ்யாத் । ந ச க்ரௌர்யேண
பைங்க³ல்யேன வா முக்²யஸிம்ʼஹாக்³ன்யோ꞉ கார்யம்ʼ கிஞ்சித் க்ரியதே, ஸ்துத்யர்த²த்வேன
உபக்ஷீணத்வாத் । ஸ்தூயமானௌ ச ஜானீத꞉ “ந அஹம்ʼ ஸிம்ʼஹ꞉” “ந
அஹம்ʼ அக்³னி꞉” இதி; ந ஹி “ஸிம்ʼஹஸ்ய கர்ம மம அக்³னேஶ்ச”
இதி । ததா² “ந ஸங்கா⁴தஸ்ய கர்ம மம முக்²யஸ்ய ஆத்மன꞉” இதி
ப்ரத்யய꞉ யுக்ததர꞉ ஸ்யாத்; ந புன꞉ “அஹம்ʼ கர்தா மம கர்ம” இதி ।
யச்ச ஆஹு꞉ “ஆத்மீயை꞉ ஸ்ம்ருʼதீச்சா²ப்ரயத்னை꞉ கர்மஹேதுபி⁴ராத்மா
கர்ம கரோதி” இதி, ந; தேஷாம்ʼ மித்²யாப்ரத்யயபூர்வகத்வாத் ।
மித்²யாப்ரத்யயநிமித்தேஷ்டாநிஷ்டானுபூ⁴தக்ரியாப²லஜனிதஸம்ʼஸ்காரபூர்வகா꞉
ஹி ஸ்ம்ருʼதீச்சா²ப்ரயத்நாத³ய꞉ । யதா² அஸ்மின் ஜன்மனி
தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தாபி⁴மானராக³த்³வேஷாதி³க்ருʼதௌ த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ
தத்ப²லானுப⁴வஶ்ச, ததா² அதீதே அதீததரே(அ)பி ஜன்மனி இதி
அநாதி³ரவித்³யாக்ருʼத꞉ ஸம்ʼஸார꞉ அதீதோ(அ)நாக³தஶ்ச அனுமேய꞉ । ததஶ்ச
ஸர்வகர்மஸம்ʼந்யாஸஸஹிதஜ்ஞானநிஷ்ட²யா ஆத்யந்திக꞉ ஸம்ʼஸாரோபரம
இதி ஸித்³த⁴ம் । அவித்³யாத்மகத்வாச்ச தே³ஹாபி⁴மானஸ்ய, தந்நிவ்ருʼத்தௌ
தே³ஹானுபபத்தே꞉ ஸம்ʼஸாரானுபபத்தி꞉ । தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே ஆத்மாபி⁴மான꞉
அவித்³யாத்மக꞉ । ந ஹி லோகே “க³வாதி³ப்⁴யோ(அ)ன்யோ(அ)ஹம், மத்தஶ்சான்யே
க³வாத³ய꞉” இதி ஜானன் தான் “அஹம்” இதி மன்யதே கஶ்சித் ।
அஜானம்ʼஸ்து ஸ்தா²ணௌ புருஷவிஜ்ஞானவத் அவிவேகத꞉ தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே குர்யாத்
“அஹம்” இதி ப்ரத்யயம், ந விவேகத꞉ ஜானன் । யஸ்து”ஆத்மா
வை புத்ர நாமாஸி” (தை. ஆ. ஏகா. 2-11) இதி புத்ரே அஹம்ப்ரத்யய꞉,
ஸ து ஜன்யஜனகஸம்ப³ந்த⁴நிமித்த꞉ கௌ³ண꞉ । கௌ³ணேன ச ஆத்மனா
போ⁴ஜநாதி³வத் பரமார்த²கார்யம்ʼ ந ஶக்யதே கர்தும், கௌ³ணஸிம்ʼஹாக்³னிப்⁴யாம்ʼ
முக்²யஸிம்ʼஹாக்³னிகார்யவத் ॥
அத்³ருʼஷ்டவிஷயசோத³னாப்ராமாண்யாத் ஆத்மகர்தவ்யம்ʼ கௌ³ணை꞉ தே³ஹேந்த்³ரியாத்மபி⁴꞉
க்ரியத ஏவ இதி சேத், ந; அவித்³யாக்ருʼதாத்மத்வாத்தேஷாம் । ந ச கௌ³ணா꞉
ஆத்மான꞉ தே³ஹேந்த்³ரியாத³ய꞉; கிம்ʼ தர்ஹி? மித்²யாப்ரத்யயேனைவ அனாத்மான꞉ ஸந்த꞉
ஆத்மத்வமாபாத்³யந்தே, தத்³பா⁴வே பா⁴வாத், தத³பா⁴வே ச அபா⁴வாத் ।
அவிவேகினாம்ʼ ஹி அஜ்ஞானகாலே பா³லானாம்ʼ த்³ருʼஶ்யதே “தீ³ர்கோ⁴(அ)ஹம்”
“கௌ³ரோ(அ)ஹம்” இதி தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே அஹம்ப்ரத்யய꞉ । ந து
விவேகினாம்ʼ “அன்யோ(அ)ஹம்ʼ தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தாத்” இதி ஜானதாம்ʼ தத்காலே
தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே அஹம்ப்ரத்யய꞉ ப⁴வதி । தஸ்மாத் மித்²யாப்ரத்யயாபா⁴வே அபா⁴வாத்
தத்க்ருʼத ஏவ, ந கௌ³ண꞉ । ப்ருʼத²க்³க்³ருʼஹ்யமாணவிஶேஷஸாமான்யயோர்ஹி
ஸிம்ʼஹதே³வத³த்தயோ꞉ அக்³னிமாணவகயோர்வா கௌ³ண꞉ ப்ரத்யய꞉ ஶப்³த³ப்ரயோகோ³
வா ஸ்யாத், ந அக்³ருʼஹ்யமாணவிஶேஷஸாமான்யயோ꞉ । யத்து உக்தம்
“ஶ்ருதிப்ராமாண்யாத்” இதி, தத் ந; தத்ப்ராமாண்யஸ்ய
அத்³ருʼஷ்டவிஷயத்வாத் । ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணானுபலப்³தே⁴ ஹி
விஷயே அக்³னிஹோத்ராதி³ஸாத்⁴யஸாத⁴னஸம்ப³ந்தே⁴ ஶ்ருதே꞉ ப்ராமாண்யம், ந
ப்ரத்யக்ஷாதி³விஷயே, அத்³ருʼஷ்டத³ர்ஶனார்த²விஷயத்வாத் ப்ராமாண்யஸ்ய ।
தஸ்மாத் ந த்³ருʼஷ்டமித்²யாஜ்ஞானநிமித்தஸ்ய அஹம்ப்ரத்யயஸ்ய
தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே கௌ³ணத்வம்ʼ கல்பயிதும்ʼ ஶக்யம் । ந ஹி ஶ்ருதிஶதமபி
“ஶீதோ(அ)க்³நிரப்ரகாஶோ வா” இதி ப்³ருவத் ப்ராமாண்யமுபைதி ।
யதி³ ப்³ரூயாத் “ஶீதோ(அ)க்³நிரப்ரகாஶோ வா” இதி, ததா²பி
அர்தா²ந்தரம்ʼ ஶ்ருதே꞉ விவக்ஷிதம்ʼ கல்ப்யம், ப்ராமாண்யான்யதா²னுபபத்தே꞉,
ந து ப்ரமாணாந்தரவிருத்³த⁴ம்ʼ ஸ்வவசனவிருத்³த⁴ம்ʼ வா । கர்மண꞉
மித்²யாப்ரத்யயவத்கர்த்ருʼகத்வாத் கர்துரபா⁴வே ஶ்ருதேரப்ராமாண்யமிதி சேத்,
ந; ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமர்த²வத்த்வோபபத்தே꞉ ॥
கர்மவிதி⁴ஶ்ருதிவத் ப்³ரஹ்மவித்³யாவிதி⁴ஶ்ருதேரபி அப்ராமாண்யப்ரஸங்க³ இதி
சேத், ந; பா³த⁴கப்ரத்யயானுபபத்தே꞉ । யதா² ப்³ரஹ்மவித்³யாவிதி⁴ஶ்ருத்யா
ஆத்மனி அவக³தே தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே அஹம்ப்ரத்யய꞉ பா³த்⁴யதே, ததா² ஆத்மன்யேவ
ஆத்மாவக³தி꞉ ந கதா³சித் கேனசித் கத²ஞ்சித³பி பா³தி⁴தும்ʼ ஶக்யா,
ப²லாவ்யதிரேகாத³வக³தே꞉, யதா² அக்³னி꞉ உஷ்ண꞉ ப்ரகாஶஶ்ச இதி । ந
ச ஏவம்ʼ கர்மவிதி⁴ஶ்ருதேரப்ராமாண்யம், பூர்வபூர்வப்ரவ்ருʼத்திநிரோதே⁴ன
உத்தரோத்தராபூர்வப்ரவ்ருʼத்திஜனனஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மாபி⁴முக்²யேன
ப்ரவ்ருʼத்த்யுத்பாத³னார்த²த்வாத் । மித்²யாத்வே(அ)பி உபாயஸ்ய உபேயஸத்யதயா
ஸத்யத்வமேவ ஸ்யாத், யதா² அர்த²வாதா³னாம்ʼ விதி⁴ஶேஷாணாம்; லோகே(அ)பி
பா³லோன்மத்தாதீ³னாம்ʼ பயஆதௌ³ பாயயிதவ்யே சூடா³வர்த⁴நாதி³வசனம் ।
ப்ரகாராந்தரஸ்தா²னாம்ʼ ச ஸாக்ஷாதே³வ வா ப்ராமாண்யம்ʼ ஸித்³த⁴ம், ப்ராகா³த்மஜ்ஞானாத்
தே³ஹாபி⁴மானநிமித்தப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ராமாண்யவத் । யத்து மன்யஸே –
ஸ்வயமவ்யாப்ரியமாணோ(அ)பி ஆத்மா ஸம்ʼநிதி⁴மாத்ரேண கரோதி, ததே³வ முக்²யம்ʼ
கர்த்ருʼத்வமாத்மன꞉; யதா² ராஜா யுத்⁴யமானேஷு யோதே⁴ஷு யுத்⁴யத இதி
ப்ரஸித்³த⁴ம்ʼ ஸ்வயமயுத்⁴யமானோ(அ)பி ஸம்ʼநிதா⁴நாதே³வ ஜித꞉ பராஜிதஶ்சேதி,
ததா² ஸேனாபதி꞉ வாசைவ கரோதி; க்ரியாப²லஸம்ப³ந்த⁴ஶ்ச ராஜ்ஞ꞉
ஸேனாபதேஶ்ச த்³ருʼஷ்ட꞉ । யதா² ச ருʼத்விக்கர்ம யஜமானஸ்ய, ததா²
தே³ஹாதீ³னாம்ʼ கர்ம ஆத்மக்ருʼதம்ʼ ஸ்யாத், ப²லஸ்ய ஆத்மகா³மித்வாத் । யதா² வா
ப்⁴ராமகஸ்ய லோகப்⁴ராமயித்ருʼத்வாத் அவ்யாப்ருʼதஸ்யைவ முக்²யமேவ கர்த்ருʼத்வம்,
ததா² ச ஆத்மன꞉ இதி । தத் அஸத்; அகுர்வத꞉ காரகத்வப்ரஸங்கா³த் ।
காரகமனேகப்ரகாரமிதி சேத், ந; ராஜப்ரப்⁴ருʼதீனாம்ʼ முக்²யஸ்யாபி
கர்த்ருʼத்வஸ்ய த³ர்ஶனாத் । ராஜா தாவத் ஸ்வவ்யாபாரேணாபி யுத்⁴யதே;
யோதா⁴னாம்ʼ ச யோத⁴யித்ருʼத்வே த⁴னதா³னே ச முக்²யமேவ கர்த்ருʼத்வம், ததா²
ஜயபராஜயப²லோபபோ⁴கே³ । யஜமானஸ்யாபி ப்ரதா⁴னத்யாகே³ த³க்ஷிணாதா³னே ச
முக்²யமேவ கர்த்ருʼத்வம் । தஸ்மாத் அவ்யாப்ருʼதஸ்ய கர்த்ருʼத்வோபசாரோ ய꞉, ஸ꞉
கௌ³ண꞉ இதி அவக³ம்யதே । யதி³ முக்²யம்ʼ கர்த்ருʼத்வம்ʼ ஸ்வவ்யாபாரலக்ஷணம்ʼ
நோபலப்⁴யதே ராஜயஜமானப்ரப்⁴ருʼதீனாம், ததா³ ஸம்ʼநிதி⁴மாத்ரேணாபி
கர்த்ருʼத்வம்ʼ முக்²யம்ʼ பரிகல்ப்யேத; யதா² ப்⁴ராமகஸ்ய லோஹப்⁴ரமணேன, ந
ததா² ராஜயஜமாநாதீ³னாம்ʼ ஸ்வவ்யாபார நோபலப்⁴யதே । தஸ்மாத் ஸம்ʼநிதி⁴மாத்ரேண
கர்த்ருʼத்வம்ʼ கௌ³ணமேவ । ததா² ச ஸதி தத்ப²லஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி கௌ³ண ஏவ
ஸ்யாத் । ந கௌ³ணேன முக்²யம்ʼ கார்யம்ʼ நிர்வர்த்யதே । தஸ்மாத் அஸதே³வ ஏதத்
கீ³யதே “தே³ஹாதீ³னாம்ʼ வ்யாபாரேண அவ்யாப்ருʼத꞉ ஆத்மா கர்தா போ⁴க்தா ச
ஸ்யாத்” இதி । ப்⁴ராந்திநிமித்தம்ʼ து ஸர்வம்ʼ உபபத்³யதே, யதா² ஸ்வப்னே;
மாயாயாம்ʼ ச ஏவம் । ந ச தே³ஹாத்³யாத்மப்ரத்யயப்⁴ராந்திஸந்தானவிச்சே²தே³ஷு
ஸுஷுப்திஸமாத்⁴யாதி³ஷு கர்த்ருʼத்வபோ⁴க்த்ருʼத்வாத்³யனர்த²꞉ உபலப்⁴யதே ।
தஸ்மாத் ப்⁴ராந்திப்ரத்யயநிமித்த꞉ ஏவ அயம்ʼ ஸம்ʼஸாரப்⁴ரம꞉, ந து பரமார்த²꞉;
இதி ஸம்யக்³த³ர்ஶனாத் அத்யந்த ஏவோபரம இதி ஸித்³த⁴ம் ॥
ஸர்வம்ʼ கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²முபஸம்ʼஹ்ருʼத்ய அஸ்மின்னத்⁴யாயே, விஶேஷதஶ்ச அந்தே,
இஹ ஶாஸ்த்ரார்த²தா³ர்ட்⁴யாய ஸங்க்ஷேபத꞉ உபஸம்ʼஹாரம்ʼ க்ருʼத்வா, அத² இதா³னீம்ʼ
ஶாஸ்த்ரஸம்ப்ரதா³யவிதி⁴மாஹ –
இத³ம்ʼ தே நாதபஸ்காய நாப⁴க்தாய கதா³சன ।
ந சாஶுஶ்ரூஷவே வாச்யம்ʼ ந ச மாம்ʼ யோ(அ)ப்⁴யஸூயதி ॥ 18-67 ॥
இத³ம்ʼ ஶாஸ்த்ரம்ʼ தே தவ ஹிதாய மயா உக்தம்ʼ ஸம்ʼஸாரவிச்சி²த்தயே அதபஸ்காய
தபோரஹிதாய ந வாச்யம்ʼ இதி வ்யவஹிதேன ஸம்ப³த்⁴யதே । தபஸ்வினே(அ)பி
அப⁴க்தாய கு³ரௌ தே³வே ச ப⁴க்திரஹிதாய கதா³சன கஸ்யாஞ்சித³பி அவஸ்தா²யாம்ʼ
ந வாச்யம் । ப⁴க்த꞉ தபஸ்வீ அபி ஸன் அஶுஶ்ரூஷு꞉ யோ ப⁴வதி தஸ்மை
அபி ந வாச்யம் । ந ச யோ மாம்ʼ வாஸுதே³வம்ʼ ப்ராக்ருʼதம்ʼ மனுஷ்யம்ʼ மத்வா
அப்⁴யஸூயதி ஆத்மப்ரஶம்ʼஸாதி³தோ³ஷாத்⁴யாரோபணேன ஈஶ்வரத்வம்ʼ மம அஜானன் ந
ஸஹதே, அஸாவபி அயோக்³ய꞉, தஸ்மை அபி ந வாச்யம் । ப⁴க³வதி அனஸூயாயுக்தாய
தபஸ்வினே ப⁴க்தாய ஶுஶ்ரூஷவே வாச்யம்ʼ ஶாஸ்த்ரம்ʼ இதி ஸாமர்த்²யாத் க³ம்யதே ।
தத்ர ”மேதா⁴வினே தபஸ்வினே வா” (யாஸ்க. நி. 2-1-6) இதி அனயோ꞉
விகல்பத³ர்ஶனாத் ஶுஶ்ரூஷாப⁴க்தியுக்தாய தபஸ்வினே தத்³யுக்தாய மேதா⁴வினே
வா வாச்யம் । ஶுஶ்ரூஷாப⁴க்திவியுக்தாய ந தபஸ்வினே நாபி மேதா⁴வினே
வாச்யம் । ப⁴க³வதி அஸூயாயுக்தாய ஸமஸ்தகு³ணவதே(அ)பி ந வாச்யம் ।
கு³ருஶுஶ்ரூஷாப⁴க்திமதே ச வாச்யம்ʼ இத்யேஷ꞉ ஶாஸ்த்ரஸம்ப்ரதா³யவிதி⁴꞉ ॥
ஸம்ப்ரதா³யஸ்ய கர்து꞉ ப²லம்ʼ இதா³னீம்ʼ ஆஹ –
ய இமம்ʼ பரமம்ʼ கு³ஹ்யம்ʼ மத்³ப⁴க்தேஷ்வபி⁴தா⁴ஸ்யதி ।
ப⁴க்திம்ʼ மயி பராம்ʼ க்ருʼத்வா மாமேவைஷ்யத்யஸம்ʼஶய꞉ ॥ 18-68 ॥
ய꞉ இமம்ʼ யதோ²க்தம்ʼ பரமம்ʼ பரமநி꞉ஶ்ரேயஸார்த²ம்ʼ கேஶவார்ஜுனயோ꞉
ஸம்ʼவாத³ரூபம்ʼ க்³ரந்த²ம்ʼ கு³ஹ்யம்ʼ கோ³ப்யதமம்ʼ மத்³ப⁴க்தேஷு மயி ப⁴க்திமத்ஸு
அபி⁴தா⁴ஸ்யதி வக்ஷ்யதி, க்³ரந்த²த꞉ அர்த²தஶ்ச ஸ்தா²பயிஷ்யதீத்யர்த²꞉,
யதா² த்வயி மயா । ப⁴க்தே꞉ புனர்க்³ரஹணாத் ப⁴க்திமாத்ரேண கேவலேன
ஶாஸ்த்ரஸம்ப்ரதா³னே பாத்ரம்ʼ ப⁴வதீதி க³ம்யதே । கத²ம்ʼ அபி⁴தா⁴ஸ்யதி இதி,
உச்யதே – ப⁴க்திம்ʼ மயி பராம்ʼ க்ருʼத்வா “ப⁴க³வத꞉ பரமகு³ரோ꞉
அச்யுதஸ்ய ஶுஶ்ரூஷா மயா க்ரியதே” இத்யேவம்ʼ க்ருʼத்வேத்யர்த²꞉ । தஸ்ய
இத³ம்ʼ ப²லம்ʼ – மாமேவ ஏஷ்யதி முச்யதே ஏவ । அஸம்ʼஶய꞉ அத்ர ஸம்ʼஶய꞉
ந கர்தவ்ய꞉ ॥
கிஞ்ச –
ந ச தஸ்மான்மனுஷ்யேஷு கஶ்சின்மே ப்ரியக்ருʼத்தம꞉ ।
ப⁴விதா ந ச மே தஸ்மாத³ன்ய꞉ ப்ரியதரோ பு⁴வி ॥ 18-69 ॥
ந ச தஸ்மாத் ஶாஸ்த்ரஸம்ப்ரதா³யக்ருʼத꞉ மனுஷ்யேஷு மனுஷ்யாணாம்ʼ
மத்⁴யே கஶ்சித் மே மம ப்ரியக்ருʼத்தம꞉ அதிஶயேன ப்ரியகர꞉, அன்ய꞉
ப்ரியக்ருʼத்தம꞉, நாஸ்த்யேவ இத்யர்த²꞉ வர்தமானேஷு । ந ச ப⁴விதா
ப⁴விஷ்யத்யபி காலே தஸ்மாத் த்³விதீய꞉ அன்ய꞉ ப்ரியதர꞉ ப்ரியக்ருʼத்தர꞉
பு⁴வி லோகே(அ)ஸ்மின் ந ப⁴விதா ॥
யோ(அ)பி –
அத்⁴யேஷ்யதே ச ய இமம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ ஸம்ʼவாத³மாவயோ꞉ ।
ஜ்ஞானயஜ்ஞேன தேனாஹமிஷ்ட꞉ ஸ்யாமிதி மே மதி꞉ ॥ 18-70 ॥
அத்⁴யேஷ்யதே ச படி²ஷ்யதி ய꞉ இமம்ʼ த⁴ர்ம்யம்ʼ த⁴ர்மாத³னபேதம்ʼ
ஸம்ʼவாத³ரூபம்ʼ க்³ரந்த²ம்ʼ ஆவயோ꞉, தேன இத³ம்ʼ க்ருʼதம்ʼ ஸ்யாத் । ஜ்ஞானயஜ்ஞேன
– விதி⁴ஜபோபாம்ʼஶுமானஸானாம்ʼ யஜ்ஞானாம்ʼ ஜ்ஞானயஜ்ஞ꞉ மானஸத்வாத்
விஶிஷ்டதம꞉ இத்யத꞉ தேன ஜ்ஞானயஜ்ஞேன கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய அத்⁴யயனம்ʼ
ஸ்தூயதே; ப²லவிதி⁴ரேவ வா, தே³வதாதி³விஷயஜ்ஞானயஜ்ஞப²லதுல்யம்ʼ அஸ்ய
ப²லம்ʼ ப⁴வதீதி – தேன அத்⁴யயனேன அஹம்ʼ இஷ்ட꞉ பூஜித꞉ ஸ்யாம்ʼ ப⁴வேயம்
இதி மே மம மதி꞉ நிஶ்சய꞉ ॥
அத² ஶ்ரோது꞉ இத³ம்ʼ ப²லம்ʼ –
ஶ்ரத்³தா⁴வானனஸூயஶ்ச ஶ்ருʼணுயாத³பி யோ நர꞉ ।
ஸோ(அ)பி முக்த꞉ ஶுபா⁴ம்ʼல்லோகான்ப்ராப்னுயாத்புண்யகர்மணாம் ॥ 18-71 ॥
ஶ்ரத்³தா⁴வான் ஶ்ரத்³த³தா⁴ன꞉ அனஸூயஶ்ச அஸூயாவர்ஜித꞉ ஸன் இமம்ʼ
க்³ரந்த²ம்ʼ ஶ்ருʼணுயாத³பி யோ நர꞉, அபிஶப்³தா³த் கிமுத அர்த²ஜ்ஞானவான்,
ஸோ(அ)பி பாபாத் முக்த꞉ ஶுபா⁴ன் ப்ரஶஸ்தான் லோகான் ப்ராப்னுயாத் புண்யகர்மணாம்
அக்³னிஹோத்ராதி³கர்மவதாம் ॥ ஶிஷ்யஸ்ய
ஶாஸ்த்ரார்த²க்³ரஹணாக்³ரஹணவிவேகபு³பு⁴த்ஸயா ப்ருʼச்ச²தி ।
தத³க்³ரஹணே ஜ்ஞாதே புன꞉ க்³ராஹயிஷ்யாமி உபாயாந்தரேணாபி இதி ப்ரஷ்டு꞉
அபி⁴ப்ராய꞉ । யத்னாந்தரம்ʼ ச ஆஸ்தா²ய ஶிஷ்யஸ்ய க்ருʼதார்த²தா கர்தவ்யா
இதி ஆசார்யத⁴ர்ம꞉ ப்ரத³ர்ஶிதோ ப⁴வதி –
கச்சிதே³தச்ச்²ருதம்ʼ பார்த² த்வயைகாக்³ரேண சேதஸா ।
கச்சித³ஜ்ஞானஸம்ʼமோஹ꞉ ப்ரணஷ்டஸ்தே த⁴னஞ்ஜய ॥ 18-72 ॥
கச்சித் கிம்ʼ ஏதத் மயா உக்தம்ʼ ஶ்ருதம்ʼ ஶ்ரவணேன அவதா⁴ரிதம்ʼ பார்த²,
த்வயா ஏகாக்³ரேண சேதஸா சித்தேன? கிம்ʼ வா அப்ரமாத³த꞉? கச்சித்
அஜ்ஞானஸம்ʼமோஹ꞉ அஜ்ஞானநிமித்த꞉ ஸம்ʼமோஹ꞉ அவிவிக்தபா⁴வ꞉ அவிவேக꞉
ஸ்வாபா⁴விக꞉ கிம்ʼ ப்ரணஷ்ட꞉? யத³ர்த²꞉ அயம்ʼ ஶாஸ்த்ரஶ்ரவணாயாஸ꞉ தவ,
மம ச உபதே³ஷ்ட்ருʼத்வாயாஸ꞉ ப்ரவ்ருʼத்த꞉, தே துப்⁴யம்ʼ ஹே த⁴னஞ்ஜய ॥
அர்ஜுன உவாச –
நஷ்டோ மோஹ꞉ ஸ்ம்ருʼதிர்லப்³தா⁴ த்வத்ப்ரஸாதா³ன்மயாச்யுத ।
ஸ்தி²தோ(அ)ஸ்மி க³தஸந்தே³ஹ꞉ கரிஷ்யே வசனம்ʼ தவ ॥ 18-73 ॥
நஷ்ட꞉ மோஹ꞉ அஜ்ஞானஜ꞉ ஸமஸ்தஸம்ʼஸாரானர்த²ஹேது꞉, ஸாக³ர இவ
து³ருத்தர꞉ । ஸ்ம்ருʼதிஶ்ச ஆத்மதத்த்வவிஷயா லப்³தா⁴, யஸ்யா꞉ லாபா⁴த்
ஸர்வஹ்ருʼத³யக்³ரந்தீ²னாம்ʼ விப்ரமோக்ஷ꞉; த்வத்ப்ரஸாதா³த் தவ ப்ரஸாதா³த் மயா
த்வத்ப்ரஸாத³ம்ʼ ஆஶ்ரிதேன அச்யுத । அனேன மோஹநாஶப்ரஶ்னப்ரதிவசனேன
ஸர்வஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞானப²லம்ʼ ஏதாவதே³வேதி நிஶ்சிதம்ʼ த³ர்ஶிதம்ʼ ப⁴வதி,
யத꞉ ஜ்ஞானாத் மோஹநாஶ꞉ ஆத்மஸ்ம்ருʼதிலாப⁴ஶ்சேதி । ததா² ச ஶ்ருதௌ
“அனாத்மவித் ஶோசாமி” (சா². உ. 7-1-3) இதி உபன்யஸ்ய
ஆத்மஜ்ஞானேன ஸர்வக்³ரந்தீ²னாம்ʼ விப்ரமோக்ஷ꞉ உக்த꞉; “பி⁴த்³யதே
ஹ்ருʼத³யக்³ரந்தி²꞉” (மு. உ. 2-2-9) “தத்ர கோ மோஹ꞉ க꞉ ஶோக꞉
ஏகத்வமனுபஶ்யத꞉” (ஈ. உ. 7) இதி ச மந்த்ரவர்ண꞉ । அத² இதா³னீம்ʼ
த்வச்சா²ஸனே ஸ்தி²த꞉ அஸ்மி க³தஸந்தே³ஹ꞉ முக்தஸம்ʼஶய꞉ ।
கரிஷ்யே வசனம்ʼ தவ । அஹம்ʼ த்வத்ப்ரஸாதா³த் க்ருʼதார்த²꞉, ந மே கர்தவ்யம்
அஸ்தி இத்யபி⁴ப்ராய꞉ ॥
பரிஸமாப்த꞉ ஶாஸ்த்ரார்த²꞉ । அத² இதா³னீம்ʼ கதா²ஸம்ப³ந்த⁴ப்ரத³ர்ஶனார்த²ம்ʼ
ஸஞ்ஜய꞉ உவாச –
ஸஞ்ஜய உவாச –
இத்யஹம்ʼ வாஸுதே³வஸ்ய பார்த²ஸ்ய ச மஹாத்மன꞉ ।
ஸம்ʼவாத³மிமமஶ்ரௌஷமத்³பு⁴தம்ʼ ரோமஹர்ஷணம் ॥ 18-74 ॥
இதி ஏவம்ʼ அஹம்ʼ வாஸுதே³வஸ்ய பார்த²ஸ்ய ச மஹாத்மன꞉ ஸம்ʼவாத³ம்ʼ இமம்ʼ யதோ²க்தம்
அஶ்ரௌஷம்ʼ ஶ்ருதவான் அஸ்மி அத்³பு⁴தம்ʼ அத்யந்தவிஸ்மயகரம்ʼ ரோமஹர்ஷணம்ʼ
ரோமாஞ்சகரம் ॥
தம்ʼ ச இமம்ʼ –
வ்யாஸப்ரஸாதா³ச்ச்²ருதவானிமம்ʼ கு³ஹ்யதமம்ʼ பரம் ।
யோக³ம்ʼ யோகே³ஶ்வராத்க்ருʼஷ்ணாத்ஸாக்ஷாத்கத²யத꞉ ஸ்வயம் ॥ 18-75 ॥
வ்யாஸப்ரஸாதா³த் தத꞉ தி³வ்யசக்ஷுர்லாபா⁴த் ஶ்ருதவான் இமம்ʼ ஸம்ʼவாத³ம்ʼ கு³ஹ்யதமம்ʼ
பரம்ʼ யோக³ம், யோகா³ர்த²த்வாத் க்³ரந்தோ²(அ)பி யோக³꞉, ஸம்ʼவாத³ம்ʼ இமம்ʼ யோக³மேவ வா
யோகே³ஶ்வராத் க்ருʼஷ்ணாத் ஸாக்ஷாத் கத²யத꞉ ஸ்வயம், ந பரம்பரயா ॥
ராஜன் ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ஸம்ʼவாத³மிமமத்³பு⁴தம் ।
கேஶவார்ஜுனயோ꞉ புண்யம்ʼ ஹ்ருʼஷ்யாமி ச முஹுர்முஹு꞉ ॥ 18-76 ॥
ஹே ராஜன் த்⁴ருʼதராஷ்ட்ர, ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ப்ரதிக்ஷணம்ʼ ஸம்ʼவாத³ம்
இமம்ʼ அத்³பு⁴தம்ʼ கேஶவார்ஜுனயோ꞉ புண்யம்ʼ இமம்ʼ ஶ்ரவணேனாபி பாபஹரம்ʼ ஶ்ருத்வா
ஹ்ருʼஷ்யாமி ச முஹுர்முஹு꞉ ப்ரதிக்ஷணம் ॥
தச்ச ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ரூபமத்யத்³பு⁴தம்ʼ ஹரே꞉ ।
விஸ்மயோ மே மஹான்ராஜன் ஹ்ருʼஷ்யாமி ச புன꞉ புன꞉ ॥ 18-77 ॥
தச்ச ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ஸம்ʼஸ்ம்ருʼத்ய ரூபம்ʼ அத்யத்³பு⁴தம்ʼ ஹரே꞉ விஶ்வரூபம்ʼ
விஸ்மயோ மே மஹான் ராஜன், ஹ்ருʼஷ்யாமி ச புன꞉ புன꞉ ॥
கிம்ʼ ப³ஹுனா –
யத்ர யோகே³ஶ்வர꞉ க்ருʼஷ்ணோ யத்ர பார்தோ² த⁴னுர்த⁴ர꞉ ।
தத்ர ஶ்ரீர்விஜயோ பூ⁴திர்த்⁴ருவா நீதிர்மதிர்மம ॥ 18-78 ॥
யத்ர யஸ்மின் பக்ஷே யோகே³ஶ்வர꞉ ஸர்வயோகா³னாம்ʼ ஈஶ்வர꞉, தத்ப்ரப⁴வத்வாத்
ஸர்வயோக³பீ³ஜஸ்ய, க்ருʼஷ்ண꞉, யத்ர பார்த²꞉ யஸ்மின் பக்ஷே த⁴னுர்த⁴ர꞉
கா³ண்டீ³வத⁴ன்வா, தத்ர ஶ்ரீ꞉ தஸ்மின் பாண்ட³வானாம்ʼ பக்ஷே ஶ்ரீ꞉ விஜய꞉,
தத்ரைவ பூ⁴தி꞉ ஶ்ரியோ விஶேஷ꞉ விஸ்தார꞉ பூ⁴தி꞉, த்⁴ருவா அவ்யபி⁴சாரிணீ
நீதி꞉ நய꞉, இத்யேவம்ʼ மதி꞉ மம இதி ॥
ௐ தத்ஸதி³தி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம்ʼ
யோக³ஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீக்ருʼஷ்ணார்ஜுனஸம்ʼவாதே³ மோக்ஷஸம்ʼந்யாஸயோகோ³ நாம
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥18 ॥
இதி ஶ்ரீமத்³பரமஹம்ʼஸபரிவ்ராஜகாசார்யபூஜ்யபாத³ஶ்ரீஶங்கரப⁴க³வதா
க்ருʼதௌ ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யே மோக்ஷஸம்ʼந்யாஸயோகோ³ நாம
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய꞉ ॥
Encoded and proofread by Br. Pranipata Chaitanya
– Chant Stotra in Other Languages –
Shrimad Bhagwat Geeta » Shrimad Bhagavad Gita Shankara Bhashya Lyrics in Sanskrit » English » Bengali » Gujarati » Kannada » Malayalam » Odia » Telugu