॥ Surya Geetaa Telugu Lyrics ॥
॥ సూర్య గీతా ॥
॥ శ్రీ గణేశాయ నమః ॥
॥ అథ సూర్యగీతా ప్రారభ్యతే ॥
బ్రహ్మా ఉవాచ –
ప్రపంచసృష్టికర్మేదం మమ శ్రీగురునాయక ।
అహార్యం ద్విపరార్ధాంతమాధికారికతావశాత్ ॥ 1 ॥
ఇతి త్వద్వదనాంభోజాత్సమ్యగ్విదితవానహం ।
తథాప్యత్ర న మే చింతా జాయతే త్వత్కృపాబలాత్ ॥ 2 ॥
త్వయి ప్రసన్నే మయ్యేవం బోధానందః స్వరూపతః ।
పునర్జన్మభయాభావాద్ధీర ఏవాస్మి వృత్తిషు ॥ 3 ॥
తథాఽపి కర్మభాగేషు శ్రోతవ్యమవశిష్యతే ।
తత్సర్వం చ విదిత్వైవ సర్వజ్ఞః స్యామహం ప్రభో ॥ 4 ॥
జగజ్జీవేశ్వరాదీనాం ప్రాగుత్పత్తేర్నిరంజనం ।
నిర్విశేషమకర్మైకం బ్రహ్మైవాసీత్తదద్వయం ॥ 5 ॥
తస్య జీవేశ స్రష్టృత్వం ప్రోచ్యతే వేదవాదిభిః ।
అకర్మణః కథం సృష్టికర్మకర్తృత్వముచ్యతే ॥ 6 ॥
సకర్మా సేంద్రియో లోకే దృశ్యతే న నిరింద్రియః ।
బ్రహ్మణోఽతీంద్రియత్వం చ సర్వశాస్త్రేషు ఘుష్యతే ॥ 7 ॥
నశ్యమానతయోత్పత్తిమత్వాదాద్యస్య కర్మణః ।
న ముఖ్యమవకల్పేతాప్యనాదిత్వోపవర్ణనం ॥ 8 ॥
బ్రహ్మ చేత్కర్మకుర్వీత యనేకేనాపి హేతునా ।
తథా చ సంసృతిస్తస్య ప్రసజ్యేత తు నాత్మనః ॥ 9 ॥
తస్మాదాద్యస్య పుణ్యస్య పాపస్య చ దయానిధే ।
కర్మణో బ్రూహి మే స్పష్టముపపత్తిం గురూత్తమ ॥ 10 ॥
ఇత్యుక్తో విధినా దేవో దక్షిణామూర్తిరీశ్వరః ।
విచిత్రప్రశ్నసంతుష్ట ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 11 ॥
శ్రీగురుమూర్తిరువాచ –
బ్రహ్మన్సాధురయం ప్రశ్నస్తవ ప్రశ్నవిదాం వర ।
శృణుష్వ సావధానేన చేతసాఽస్యోత్తరం మమ ॥ 12 ॥
ప్రాగుత్పత్తేరకర్మైకమకర్తృ చ నిరింద్రియం ।
నిర్విశేషం పరం బ్రహ్మైవాసీన్నాత్రాస్తి సంశయః ॥ 13 ॥
తథాఽపి తస్య చిచ్ఛక్తిసంయుతత్వేన హేతునా ।
ప్రతిచ్ఛాయాత్మికే శక్తీ మాయావిద్యే బభూవతుః ॥ 14 ॥
అద్వితీయమపి బ్రహ్మ తయోర్యత్ప్రతిబింబితం ।
తేన ద్వైవిధ్యమాసాద్య జీవ ఈశ్వర ఇత్యపి ॥ 15 ॥
పుణ్యపాపాదికర్తృత్వం జగత్సృష్ట్యాదికర్తృతాం ।
అభజత్సేంద్రియత్వం చ సకర్మత్వం విశేషతః ॥ 16 ॥
యః స్వశక్త్యా సముల్లాస ఉదభూత్పరమాత్మనః ।
స్వబంధజనకం సూక్ష్మం తదాద్యం కర్మ కథ్యతే ॥ 17 ॥
న తేన నిర్విశేషత్వం హీయతే తస్య కించన ।
న చ సంసారబంధశ్చ కశ్చిద్బ్రహ్మన్ప్రసజ్యతే ॥ 18 ॥
పారమార్థికసంసారీ జీవః పుణ్యాదికర్మవాన్ ।
ప్రాతిభాసికసంసారీ త్వీశః సృష్ట్యాదికర్మవాన్ ॥ 19 ॥
అసంసారి పరం బ్రహ్మ జీవేశోభయకారణం ।
తతోఽప్యతీతం నీరూపం అవాఙ్మనసగోచరం ॥ 20 ॥
కర్మవంతౌ పరిత్యజ్య జీవేశౌ యే మహాధియః ।
అకర్మవత్పరం బ్రహ్మ ప్రయాంత్యత్ర సమాధిభిః ॥ 21 ॥
తే విదేహవిముక్తా వా జీవన్ముక్తా నరోత్తమాః ।
కర్మాకర్మోభయాతీతాస్తద్బ్రహ్మారూపమాప్నుయుః ॥ 22 ॥
కర్మణా సంసృతౌ బద్ధా ముచ్యంతే తే హ్యకర్మణా ।
బంధమోక్షోభయాతీతాః కర్మిణో నాప్యకర్మిణః ॥ 23 ॥
జీవస్య కర్మణా బంధస్తస్య మోక్షశ్చ కర్మణా ।
తస్మాద్ధేయం చ కర్మ స్యాదుపాదేయం చ కర్మ హి ॥ 24 ॥
త్యక్తే కర్మణి జీవత్వమాత్మనో గచ్ఛతి స్వయం ।
గృహీతే కర్మణి క్షిప్రం బ్రహ్మత్వం చ ప్రసిధ్యతి ॥ 25 ॥
ఆవిద్యకమశుద్ధం యత్కర్మ దుఃఖాయ తన్నృణాం ।
విద్యాసంబంధి శుద్ధం యత్ తత్సుఖాయ చ కథ్యతే ॥ 26 ॥
విద్యాకర్మక్షురాత్తీక్ష్ణాత్ ఛినత్తి పురుషోత్తమః ।
అవిద్యాకర్మపాశాంశ్చేత్స ముక్తో నాత్ర సంశయః ॥ 27 ॥
సర్వస్య వ్యవహారస్య విధే కర్మైవ కారణం ।
ఇతి నిశ్చయసిద్ధ్యై తే సూర్యగీతాం వదామ్యహం ॥ 28 ॥
కర్మసాక్షిణమాదిత్యం సహస్రకిరణం ప్రభుం ।
సప్తాశ్వం సర్వధర్మజ్ఞమపృచ్ఛదరుణః పురా ॥ 29 ॥
అరుణ ఉవాచ –
భగవన్ కేన సంసారే ప్రాణినః సంభ్రమంత్యమీ ।
కేనైతేషాం నివృత్తిశ్చ సంసారాద్వద సద్గురో ॥ 30 ॥
ఇతి పృష్టః స సర్వజ్ఞః సహస్రకిరణోజ్వలః ।
సూర్యోఽబ్రవీదిదం శిష్యమరుణం నిజసారథిం ॥ 31 ॥
సూర్య ఉవాచ –
అరుణ త్వం భవస్యద్య మమ ప్రియతమః ఖలు ।
యతః పృచ్ఛసి సంసారభ్రమకారణమాదరాత్ ॥ 32 ॥
భ్రమంతి కేవలం సర్వే సంసారే ప్రాణినోఽనిశం ।
న తు తత్కారణం కేనాప్యహో కించిద్విచార్యతే ॥ 33 ।
తజ్జిజ్ఞాసుతయా త్వం తు శ్లాఘ్యోఽసి విబుధోత్తమైః ।
శృణుశ్వారుణ వక్ష్యామి తవ సంసారకారణం ॥ 34 ॥
పుణ్యపాపాత్మకం కర్మ యత్సర్వప్రాణిసంచితం ।
అనాదిసుఖదుఃఖానాం జనకం చాభిధీయతే ॥ 35 ॥
శాస్త్రైః సర్వైశ్చ విహితం ప్రతిషిద్ధం చ సాదరం ।
కామాదిజనితం తత్త్వం విద్ధి సంసారకారణం ॥ 36 ॥
పశ్వాదీనామభావేఽపి తయోర్విధినిషేధయోః ।
సంసారస్య న లోపోఽస్తి పూర్వకర్మానుసారతః ॥ 37 ॥
పూర్వం మనుష్యభూతానాం పాపకర్మావశాదిహ ।
శ్వఖరోష్ట్రాదిజన్మాని నికృష్టాని భవంత్యహో ॥ 38 ॥
పాపకర్మసు భోగేన ప్రక్షీణేషు పునశ్చ తే ।
ప్రాప్నువంతి మనుష్యత్వం పునశ్చ శ్వాదిజన్మితాం ॥ 39 ॥
జననైర్మరణైరేవం పౌనఃపున్యేన సంసృతౌ ।
భ్రమంత్యబ్ధితరంగస్థదారువద్ధీమతాం వర ॥ 40 ॥
అరుణ ఉవాచ –
ప్రక్షీణపాపకర్మాణః ప్రాప్తవంతో మనుష్యతాం ।
పునశ్చ శ్వాదిజన్మాని కేన గచ్ఛంతి హేతునా ॥ 41 ॥
న హి దుర్జన్మహేతుత్వం పుణ్యానాం యుక్తమీరితుం ।
న చ పుణ్యవతాం భూయః పాపకర్మోపపద్యతే ॥ 42 ॥
పుణ్యైర్విశుద్ధచిత్తానాం జ్ఞానయోగాదిసాధనైః ।
సంసారమోక్షసంసిద్ధ్యా పాపకర్మాప్రసక్తితః ॥ 43 ॥
జీవేషు పౌనఃపున్యం చేదుత్తమాధమజన్మనాం ।
నియమేనాభిధీయేత యేన కేనాపి హేతునా ॥ 44 ॥
మోక్షశాస్త్రస్య వైయర్థ్యమాపతత్యేవ సర్వథా ।
తస్మాదపాపినాం జన్మ పునశ్చేతి న యుజ్యతే ॥ 45 ॥
ఇత్యుక్తో భగవానాహ సర్వజ్ఞః కరుణానిధిః ।
రవిః సంశయవిచ్ఛేదనిపుణోఽరుణమాదరాత్ ॥ 46 ॥
రవిరువాచ –
ప్రక్షీణేష్వపి భోగేన పాపకర్మసు దేహినః ।
పునశ్చ పాపకర్మాణి కుర్వంతో యాంతి దుర్గతిం ॥ 47 ॥
తాని దుర్జన్మబీజాని కామాత్పాపాని దేహినాం ।
పునరప్యుపపద్యంతే పూర్వపుణ్యవతామపి ॥ 48 ॥
సకామానాం చ పుణ్యానాం భోగహేతుతయా నృణాం ।
న చిత్తశుద్ధిహేతుత్వం క్వచిద్భవితుమర్హతి ॥ 49 ॥
కుతశ్చాశుద్ధచిత్తానాం జ్ఞానయోగాదిసంభవః ।
జ్ఞానయోగాదిహీనానాం కుతో మోక్షశ్చ సంసృతేః ॥ 50 ॥
కామేన హేతునా సత్స్వప్యుత్తమాధమజన్మసు ।
మోక్షశాస్త్రస్య సార్థక్యం నైష్కామ్యోదయహేతుకం ॥ 51 ॥
సుఖదుఃఖోపభోగేన యదా నిర్వేదమాగతః ।
నిష్కామత్వమవాప్నోతి స్వవివేకపురస్సరం ॥ 52 ॥
తతఃప్రభృతి కైశ్చిత్స్యాజ్జన్మభిర్జ్ఞానయోగవాన్ ।
శ్రవణాదిప్రయత్నైర్హి ముక్తిః స్వాత్మన్యవస్థితిః ॥ 53 ॥
కర్మాధ్యక్షం పరాత్మానం సర్వకర్మైకసాక్షిణం ।
సర్వకర్మవిదూరంతం కర్మవాన్కథమాప్నుయాత్ ॥ 54 ॥
పుణ్యేష్వపి చ పాపేషు పౌర్వికేషు తు భోగతః ।
క్షపితేషు పరాత్మా స స్వయమావిర్భవిష్యతి ॥ 55 ॥
కర్తృభిర్భుజ్యతే జీవైః సర్వకర్మఫలం న తు ।
సాక్షిణా నిర్వికల్పేన నిర్లేపేన పరాత్మనా ॥ 56 ॥
జీవానాం తదనన్యత్వత్భోగస్యావసరః కుతః ।
ఇతి కేచన శంకంతే వేదాంతాపాతదర్శినః ॥ 57 ॥
పరమార్థదశాయాం హి తదనన్యత్వమిష్యతే ।
వ్యవహారదశాయాం నానుపపత్తిశ్చ కాచన ॥ 58 ॥
పరమార్థదశారూఢే జీవన్ముక్తేఽపి కర్మణాం ।
భోగోఽఙ్గీక్రియతే సమ్యక్ దృశ్యతే చ తథా సతి ॥ 59 ॥
అజ్ఞానాం వ్యవహారైకనిష్ఠానాం తదనన్యతా ।
అభోక్తృతా చ కేనైవ వక్తుం శక్యా మనీషిణా ॥ 60 ॥
జ్ఞానినః కర్మకర్తృత్వం దృశ్యమానమపి స్ఫుటం ।
ఉత్పాదయేత్ఫలం నేతి మన్యంతే స్వప్నకర్మవత్ ॥ 61 ॥
తదయుక్తం న హి స్వప్నే పాపకర్తుః స్వతంత్రతా ।
జాగ్రతి ప్రాణినః కర్మ స్వాతంత్ర్యం వర్తతే ఖలు ॥ 62 ॥
తిరశ్చాం జాగరావస్థా యథా భోగైకకారణం ।
తథా స్వప్నదశా నౄణాం ఫలభోగైకకారణం ॥ 63 ॥
నృణాం చ జాగరావస్థా బాలానాం స్యాత్తథా న తు ।
యూనాం వృద్ధతమానాం వా కిముత స్వాత్మవేదినాం ॥ 64 ॥
భావిభోగార్థకం కర్మ జాగ్రత్యేవ నృణాం భవేత్ ।
ఫలం తు కర్మణః స్వప్నే జాగ్రత్యపి చ యుజ్యతే ॥ 65 ॥
కర్మణ్యధ్యస్య భోగం యే భోగేఽధ్యస్యాథ కర్మ చ ।
కర్మ తద్భోగయోర్భేదమజ్ఞాత్వాహుర్యథేప్సితం ॥ 66 ॥
తేషాం మందధియాం జ్ఞానవాదినాం పాపకారిణాం ।
కథం కృతార్థతాం బ్రూయామధ్యాసక్షయసంభవాం ॥ 67 ॥
కర్మణ్యకర్మధీర్యేషామకర్మణి చ కర్మధీః ।
తే చాధ్యాసవశా మందా జ్ఞానినః స్వైరచారిణః ॥ 68 ॥
వర్ణాశ్రమాదిధర్మాణామద్వైతం కర్మణైవ యే ।
అనుతిష్ఠంతి తే మూఢాః కర్మాకర్మోభయచ్యుతాః ॥ 69 ॥
స్వానుభూతిం వరిష్ఠాం తాం సర్వానుష్ఠానవర్జితాం ।
సర్వానుష్ఠానవంతోఽపి సిద్ధామాహుర్బతాత్మనాం ॥ 70 ॥
అభేదధ్యానసాధ్యాం తాం స్వానుభూతిం మహత్తమాం ।
విచారసాధ్యాం మన్యంతే తే మహాపాపకర్మిణః ॥ 71 ॥
నిదిధ్యాసనమప్యాత్మా భేదాభిధ్యానలక్షణం ।
ఉపేక్షంతే వృథాద్వైతజ్ఞానవాదైకమోహతః ॥ 72 ॥
ఆశ్రిత్యైవ విచారం యే వాక్యార్థమననాత్మకం ।
మన్యంతే కృతకృత్యత్వమాత్మనాం తే హి మోహితాః ॥ 73 ॥
ఆద్యజ్ఞానోదయే కామ్యకర్మత్యాగ ఉదీర్యతే ।
ద్వితీయసమ్యగ్జ్ఞానే తు నైమిత్తికనిరాకృతిః ॥ 74 ॥
తృతీయపూర్ణజ్ఞానే చ నిత్యకర్మనిరాకృతిః ।
చతుర్థాద్వైతబోధే తు సోఽతివర్ణాశ్రమీ భవేత్ ॥ 75 ॥
నిత్యనైమిత్తికోపేతజ్ఞానాన్ముక్తిః క్రమాద్భవేత్ ।
సమ్యగ్జ్ఞానాత్తు సా జీవన్ముక్తిర్నిత్యైకసంయుతాత్ ॥ 76 ॥
పూర్ణజ్ఞానాద్విదేహాఖ్యా శాశ్వతీ ముక్తిరిష్యతే ।
యథా నైష్కర్మ్యసంసిద్ధిర్జీవన్ముక్తే నిరంకుశా ॥ 77 ॥
అత్రైవం సతి నైష్కర్మ్యం జ్ఞానకర్మసముచ్చయాత్ ।
సిధ్యేత్క్రమేణ సద్యో వా నాన్యథా కల్పకోటిభిః ॥ 78 ॥
యావద్విదేహముక్తిః సా న సిధ్యతి శరీరిణః ।
తావత్సముచ్చయః సిద్ధో జ్ఞానోపాసనకర్మణాం ॥ 79 ॥
తస్మాద్ జ్ఞాత్వా పరాత్మానం ధ్యాననిష్ఠో మహామతిః ।
భూయాన్నిజాశ్రమాచారనిరతః శ్రేయసే సదా ॥ 80 ॥
జ్ఞానోపాస్తీ కర్మసాపేక్షకే తే
కర్మోపాస్తీ జ్ఞానసాపేక్షకే చ ।
కర్మజ్ఞానే చాన్యసాపేక్షకే తన్-
ముక్త్యై ప్రోక్తం సాహచర్యం త్రయాణాం ॥ 81 ॥
జ్ఞానోపాస్తీ స్వీయకర్మస్వపాస్యాపేకం
ముక్తిర్నైవ కస్యాపి సిధ్యేత్ ।
తస్మాద్ధీమానాశ్రయేదప్రమత్తస్త్రీ-
ణ్యుక్తాని శ్రద్ధయాఽఽదేహపాతాత్ ॥ 82 ॥
॥ ఇతి సూర్యగీతాయాం ప్రథమోఽధ్యాయః ॥
॥ అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥
సూర్య ఉవాచ –
అథాతః సంప్రవక్ష్యామి కర్మణాం పంచభూమికాః ।
ఉత్తరోత్తరముత్కర్షాద్విద్ధి సోపానపంక్తివత్ ॥ 1 ॥
ప్రథామా తాంత్రికీ ప్రోక్తా పరా పౌరాణికీ మతా ।
స్మార్తా తృతీయా తుర్యా తు శ్రౌతా సంకీర్తితా బుధైః ॥ 2 ॥
పంచమీ త్వౌపనిషదా విబుధోత్తమసంమతా ।
యస్యాః పరం న కించిత్స్యాద్వాచ్యం జ్ఞేయం చ సత్తమ ॥ 3 ॥
స్వేచ్ఛం కర్మాణి కుర్వన్యః ప్రమాణాశ్రయణం వినా ।
తంత్రోక్తాని కరోత్యేష కర్మీ ప్రాథమికో మతః ॥ 4 ॥
తాని తంత్రోక్తకర్మాణి త్యక్త్వా పౌరాణికాని యః ।
కరోతి తంత్రసంబంధీన్యయం కర్మీ ద్వితీయకః ॥ 5 ॥
త్యక్త్వా తాన్యపి యః స్మార్తాన్యనుతిష్ఠతి సర్వదా ।
శ్రుతిసంబంధవంత్యేష తృతీయః కర్మ్యుదీర్యతే ॥ 6 ॥
యశ్చ తాన్యపి సంత్యజ్య శ్రౌతాన్యేవాచరత్యయం ।
కర్మీ ధర్మార్థకామానాం స్థానం తుర్యోఽభిధీయతే ॥ 7 ॥
శ్రౌతాన్యపి చ యస్త్యక్త్వా సదౌపనిషదాని వై ।
కరోతి శ్రద్ధయా కర్మాణ్యయం మోక్షీ తు పంచమః ॥ 8 ॥
యాన్యౌపనిషదానాం స్యురవిరోధీని కర్మణాం ।
శ్రౌతాదీని సుసంగ్రాహ్యాన్యమలాని ముముక్షుభిః ॥ 9 ॥
కర్మాణ్యుపనిషత్సు స్యుర్బ్రహ్మైకార్థాసు వై కథం ।
ఇతి శంక్యన్నకుర్వన్ హి విధిరస్తి జిజీవిషేత్ ॥ 10 ॥
ఈశావాస్యాదివేదాంతప్రోక్తాన్యామరణాదపి ।
కుర్వన్నేవ విముచ్యేత బ్రహ్మవిత్ప్రవరోఽస్తు వా ॥ 11 ॥
యతయస్త్యక్తగార్హస్థ్యా అపి స్వోచితకర్మభిః ।
ఆశ్రమం పాలయంతః స్వం కైవల్యం ప్రాప్నుయుః పరం ॥ 12 ॥
కర్మ ప్రజాధనానాం యస్త్యాగః సమభిధీయతే ।
కామైకవిషయత్వేన స యతేర్న విరుధ్యతే ॥ 13 ॥
సంన్యాసినో హి కర్మాణి నిత్యాని విమలాని చ ।
శ్రేయోర్థాని విధీయంతే పరివ్రాజేబ్జజన్మనా ॥ 14 ॥
అపేతకామ్యకర్మాణో యతయోఽన్యేఽపి వా జనాః ।
సద్యః క్రమేణ వా ముక్తిమాప్నుయుర్నాత్ర సంశయః ॥ 15 ॥
పంచమీం భూమిమారూఢః జ్ఞానోపాసనకర్మభిః ।
శోకమోహాదినిర్ముక్తః సర్వదైవ విరాజతే ॥ 16 ॥
న జ్ఞానేన వినోపాస్తిర్నోపాస్త్యా న వినేతరత్ ।
కర్మాపి తేన హేతుత్వం పూర్వపూర్వస్య కథ్యతే ॥ 17 ॥
యద్వా యావన్న హి జ్ఞానం తావన్నోపాసనం మతం ।
యావన్నోపాసనం తావన్న జ్ఞానం చ కథంచన ॥ 18 ॥
జ్ఞానం యావన్న కర్మాపి న తావన్ముఖ్యమీర్యతే ।
యావన్న కర్మ తావచ్చ న జ్ఞానం సాధుసంమతం ॥ 19 ॥
యావన్నోపాసనం తావన్న కర్మాపి ప్రశస్యతే ।
యావన్న కర్మోపాస్తిశ్చ న తావత్సాత్త్వికీ మతా ॥ 20 ॥
జ్ఞానోపాసనకర్మాణి సాపేక్షాణి పరస్పరం ।
ప్రయచ్ఛంతి పరాం ముక్తిం నాన్యథేత్యుక్తమేవ తే ॥ 21 ॥
ఏతేషు సాధనేష్వేకం త్రిషు యత్కించిదత్ర యః ।
త్యజేదసద్గురూక్త్యా స నాశ్నువీత పరామృతం ॥ 22 ॥
నానావిధాని జ్ఞానాని నానారూపా ఉపాస్తయః ।
నానావిధాని కర్మాణి శ్రుత్యంతాదిషు సంవిదుః ॥ 23 ॥
సంబంధస్తు త్రయాణాం స్యాదుచితః శిష్టవర్త్మనా ।
నిపుణైశ్చ సువిజ్ఞేయమనుబంధచతుష్టయం ॥ 24 ॥
అనుబంధవిరోధేన త్రయాణాం చేత్సముచ్చయః ।
కృతః స సద్యః ప్రాప్నోతి తృప్తిం మానవపుంగవః ॥ 25 ॥
అనుబంధపరిజ్ఞానం వినా ముక్త్యై ప్రయత్నవాన్ ।
న ముక్తిం విందతే కోఽపి సాధకాదివిపర్యయాత్ ॥ 26 ॥
భోగాధికారీ మోక్షం చేత్ఫలమిచ్ఛేత్కదాచన ।
అనుబంధస్య విజ్ఞానం కథం ను స్యాత్సమంజసం ॥ 27 ॥
అధికారానుగుణ్యేన సంబంధః పరికీర్తితః ।
తత్సంబంధానుగుణ్యేన విషయశ్చ ప్రకీర్తితః ॥ 28 ॥
విషయానుగుణం ప్రోక్తం ప్రయోజనమతో బుధైః ।
అనుబంధాః సువిజ్ఞేయా జ్ఞానోపాసనకర్మసు ॥ 29 ॥
వర్ణాశ్రమాణాం సర్వేషామనుష్ఠేయేషు కర్మసు ।
అవిద్వాన్ సంశయాత్మా చేదనువర్తేత పూర్వకాన్ ॥ 30 ॥
విద్వాన్ చేత్సంశయాత్మాభూచ్ఛాస్త్రే స్వమతినిశ్చితం ।
ఆచరేత్తు న శిష్టస్యప్యబుధస్య పితుర్మతం ॥ 31 ॥
స్వకూటస్థబుధాచారః సాధుసంవిదితో యది ।
విద్వానపి త్యజేత్స్వీయం తద్విరుద్ధమసంమతం ॥ 32 ॥
పూర్వాచారానుసరణం కర్మమాత్రే నియమ్యతే ।
జ్ఞానోపాస్త్యోస్త్వబాహ్యత్వాదన్యథాఽపి చ యుజ్యతే ॥ 33 ॥
పూర్వకేష్వపి సాంఖ్యేషు స్వస్య యుజ్యేత యోగితా ।
అన్యథాఽపి చ నైతేన ప్రత్యవాయః కియానపి ॥ 34 ॥
యది పూర్వవిరోధేన కుర్యాత్కర్మాణి మానవః ।
స మూర్ఖో భవతి క్షిప్రం ప్రత్యవాయీ న సంశయః ॥ 35 ॥
నైమిత్తికానామకృతౌ కామ్యానాం చ న కశ్చన ।
ప్రత్యవాయోఽత్ర వాఽముత్ర లోకే భవితుమర్హతి ॥ 36 ॥
నిత్యానాం త్వకృతావత్రాముత్ర వా ప్రత్యవాయభాక్ ।
భవేదవశ్యకార్యత్వాదాశ్రమచ్యుతిహేతవే ॥ 37 ॥
న స్యాదకరణం హేతురభావాత్మతయా తతః ।
నిత్యాకరణహేతుః ప్రాక్కర్మ చేత్ప్రత్యవాయకృత్ ॥ 38 ॥
అకృతౌ ప్రత్యవాయస్య శ్రవణం వ్యర్థమేవ తత్ ।
పూర్వకర్మఫలాదన్యఫలస్యానవధారణాత్ ॥ 39 ॥
అతో నాభావతా యుక్తా నిత్యకర్మాకృతేర్యథా ।
నిషిద్ధాచరణం భావస్తథైవాకరణం మతం ॥ 40 ॥
విహితాకరణస్యాపి భావాత్మత్వోరరీకృతేః ।
ఆస్తికత్వమిహ ప్రాహురన్యథా నాస్తికత్వతః ॥ 41 ॥
పూర్వకర్మఫలస్యాపి నిత్యాకరణకర్మణః ।
పాపస్య దుఃఖహేతుత్వం పృథగేవావవధార్యతే ॥ 42 ॥
అజ్ఞానాద్విహితే లుప్తే జ్ఞానాద్వా కర్మణి స్వకే ।
ప్రాయశ్చిత్తీ భవేన్మర్త్యో లభేద్దుర్జన్మ వా పునః ॥ 43 ॥
బుద్ధిపూర్వం త్యజన్నిత్యమనుతాపవివర్జితః ।
అనాశ్రమీ నరో ఘోరం రౌరవం నరకం వ్రజేత్ ॥ 44 ॥
జీవన్ముక్తస్య నిత్యేషు యది లుప్తాని కానిచిత్ ।
న తేన ప్రత్యవాయోఽస్తి కైశ్చిత్స్వాశ్రమసిద్ధితః ॥ 45 ॥
ప్రాయశ్చిత్తనివర్త్యాని నిషిద్ధాచరణాని చ ।
ప్రాయశ్చిత్తమకుర్వంతమపి లింపంతి నైవ తం ॥ 46 ॥
కర్మ శుద్ధమశుద్ధం చ ద్వివిధం ప్రోచ్యతే శ్రుతౌ ।
తత్రాశుద్ధేన బంధః స్యాన్మోక్షః శుద్ధేన దేహినాం ॥ 47 ॥
అశుద్ధం చ తథా ప్రోక్తం పుణ్యం పాపమితి ద్విధా ।
పరస్పరం న బాధోఽస్తి తయోరత్రావిరోధతః ॥ 48 ॥
సుఖదుఃఖే సమస్తస్య జంతోర్యాభ్యాం ప్రసిధ్యతః ।
తయోర్న వశమాగచ్ఛేచ్ఛుద్ధమాత్రేణ సంస్థితః ॥ 49 ॥
శుద్ధం నిత్యమనంతం యత్సత్యం కర్మ నిగద్యతే ।
నిత్యశుద్ధవిముక్తాత్మసాక్షాత్కారార్థకం విదుః ॥ 50 ॥
విశుద్ధైః కర్మభిః శుద్ధానీంద్రియాణి భవంత్యలం ।
ఇంద్రియేషు విశుద్ధేషు మనః శుద్ధం స్వతో భవేత్ ॥ 51 ॥
శుద్ధే మనసి జీవోఽపి విశుద్ధో బ్రహ్మణైకతాం ।
ఉపేత్య కేవలానందం నిష్కలం పరమశ్నుతే ॥ 52 ॥
బాహ్యమాభ్యంతరం చేతి శుద్ధం కర్మ ద్విధోచ్యతే ।
బాహ్యం స్నానాది నిత్యం స్యాద్ధ్యానాద్యాభ్యంతరం పరం ॥ 53 ॥
అతః శుద్ధేరశుద్ధానాం నాశో భవితుమర్హతి ।
న శుద్ధవ్యతిరేకేణ ప్రయత్నాంతరమిష్యతే ॥ 54 ॥
విశుద్ధకర్మనిష్ఠాస్తే యతయోఽన్యేఽపి వా జనాః ।
అత్రైవ పరిముచ్యంతే స్వాతంత్ర్యేణ పరామృతాత్ ॥ 55 ॥
ఆరూఢః పంచమీం భూమిం శుద్ధేనైవావతిష్ఠతే ।
అతోఽత్ర మతిమాన్నిత్యం పంచమ్యభ్యాసమాచరేత్ ॥ 56 ॥
ఇంద్రియాణి విశుద్ధాన్యప్యశుద్ధానాం వివర్జనాత్ ।
శుద్ధానామప్యనుష్ఠానాద్ధీమాంస్తాని న విశ్వసేత్ ॥ 57 ॥
అశుద్ధేషు ప్రవర్తేరన్ పూర్వవాసనయా స్వతః ।
తేభ్యో నియమ్య శుద్ధేషు నిత్యం తాని ప్రవర్తయేత్ ॥ 58 ॥
ఇంద్రియాణాం చ మనసః ప్రసాదం శుద్ధకర్మభిః ।
ఉపలభ్యాపి దుర్బుద్ధిరశుద్ధేహ ప్రవర్తతే ॥ 59 ॥
ప్రసన్నమనసః స్వాస్థ్యాత్సుఖం కించిత్ప్రజాయతే ।
తావన్మాత్రేణ తృప్తస్తు క్రమేణాధః పతేన్నరః ॥ 60 ॥
తృప్తిరల్పసుఖప్రాప్తౌ మహానర్థైకకారణం ।
అతస్తృప్తిమనాప్యైవ శుద్ధం నిత్యం సమాచరేత్ ॥ 61 ॥
యథా విషయభోగేషు వినా తృప్తిం పునః పునః ।
ప్రవర్తతే తథా నిత్యం యః శుద్ధేషు స బుద్ధిమాన్ ॥ 62 ॥
శుద్ధం శుద్ధేన వర్ధేత శుద్ధః శుద్ధం తతో వ్రజేత్ ।
అశుద్ధమప్యశుద్ధేనాశుద్ధోఽశుద్ధం తథా నరః ॥ 63 ॥
యదేంద్రియమనఃప్రాణాః శాంతాః సుప్తావివాభవన్ ।
శుద్ధాశుద్ధోభయాతీతస్తదా తృప్తిం పరాం వ్రజేత్ ॥ 64 ॥
యావన్నేంద్రియసంశాంతిర్యావన్న మనసోఽప్యయః ।
యావన్న ప్రాణశాంతిశ్చ తావచ్ఛుద్ధం సమాచరేత్ ॥ 65 ॥
పరస్పరోపయోగిత్వాద్బాహ్యాభ్యంతరశుద్ధయోః ।
వియోగో నైవ కార్యోఽత్ర బుధైరాదేహమోచనాత్ ॥ 66 ॥
యః శుద్ధపక్షో హంసః స ఊర్ధ్వం గచ్ఛతి చాంబరే ।
అశుద్ధపక్షః శ్యేనస్తు వ్యోమగోఽపి పతత్యధః ॥ 67 ॥
ఛిన్నైకపక్షో హంసోఽపి నోర్ధ్వం గంతుమితోఽర్హతి ।
అతః శుద్ధద్వయం ముఖ్యం సాధనం ముక్తయే విదుః ॥ 68 ॥
యద్యప్యాభ్యంతరం శుద్ధం బాహ్యశుద్ధనివర్తకం ।
భవత్యేతేన సామ్యం న తయోరితి చ కేచన ॥ 69 ॥
తథాఽపి బాహ్యవిలయసమకాలలయాత్పరం ।
ఆభ్యంతరం సమం తేన బాహ్యేన స్యాత్స్వకర్మణా ॥ 70 ॥
ఆభ్యంతరం చ తచ్ఛుద్ధం కర్మ ద్వివిధముచ్యతే ।
సంప్రజ్ఞాతసమాధ్యాఖ్యమసంప్రజ్ఞాతనామ చ ॥ 71 ॥
జీవన్ముక్తేః పురావృత్తమాద్యం కర్మ స్వమానసం ।
పురా విదేహముక్తేస్తు వృతమన్యత్స్వమానసం ॥ 72 ॥
మానసత్వాత్సమాధేశ్చ కర్మత్వోక్తిర్న దూష్యతే ।
అనన్యవిషయత్వాచ్చ తత్ఫలం నైవ నశ్వరం ॥ 73 ॥
అంతఃశుద్ధిర్బహిఃశుద్ధిం యథా నౄణామపేక్షతే ।
బహిఃశుద్ధిస్తథైవాంతఃశుద్ధిం చ నియమేన హి ॥ 74 ॥
యస్య కర్మసు శుద్ధేష్వప్యౌదాసీన్యం విజాయతే ।
తస్యైవ జన్మసాంకర్యమనుమేయం విపశ్చితా ॥ 75 ॥
విరోధో జాయతే యస్య జ్ఞానకర్మసముచ్చయే ।
తస్యైవ జన్మసాంకర్యమనుమేయం విపశ్చితా ॥ 76 ॥
యః శ్రౌతం కర్మ హిత్వాన్యత్తాంత్రికం సముపాశ్రయేత్ ।
తస్యైవ జన్మసాంకర్యమనుమేయం విపశ్చితా ॥ 77 ॥
యశ్చాంతరం చ తత్కర్మ మన్యతే మందగోచరం ।
తస్యైవ జన్మసాంకర్యమనుమేయం విపశ్చితా ॥ 78 ॥
అశుద్ధకర్మనిష్ఠః సన్ శుద్ధం నిందతి యః సదా ।
తస్యైవ జన్మసాంకర్యమనుమేయం విపశ్చితా ॥ 79 ॥
శుద్ధం పశ్యతి యః శాంతమక్షిరోగీవ భాస్కరం ।
తస్యైవ జన్మసాంకర్యమనుమేయం విపశ్చితా ॥ 80 ॥
విశుద్ధవంశప్రభవం మహామతిం
విశుద్ధబాహ్యాంతరకర్మభాస్వరం ।
విశుద్ధవేదాంతరహస్యవేదినం
విద్వేష్టి యః సంకర ఏవ నేతరః ॥ 81 ॥
అశుద్ధవంశప్రభవం సుదుర్మతిం
స్వశుద్ధకర్మద్వయనష్టతేజసం ।
అశుద్ధతంత్రార్థవిదం నరాధమం
యః శ్లాఘతే సంకర ఏవ నేతరః ॥ 82 ॥
ఇతి సూర్యగీతాయాం ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥
॥ అథ తృతీయోఽధ్యాయః ॥
అథాతః సంప్రవక్ష్యామి మమాంతర్యామిణం శివం ।
యః సర్వకర్మణాం సాక్షీ నిర్లేపః ప్రభురీశ్వరః ॥ 1 ॥
త్రినేత్రం నీలకంఠం యం సాంబం మృత్యుంజయం హరం ।
ధ్యాత్వా సంసృతిమోక్షః స్యాత్తం నమామి మహేశ్వరం ॥ 2 ॥
సర్వేషాం కర్మణామేకః ఫలదాతా య ఉచ్యతే ।
స ఏవ మృడ ఈశానః సర్వజ్ఞః సర్వశక్తిమాన్ ॥ 3 ॥
యస్య స్మరణమాత్రేణ నివర్తంతేఽఖిలాపదః ।
సంపదశ్చేహ లభ్యంతే సోఽన్తర్యామీ శివో హరః ॥ 4 ॥
యేనైవ సృష్టమఖిలం జగదేతచ్చరాచరం ।
యస్మింస్తిష్ఠతి నశ్యత్యప్యేష ఏకో మహేశ్వరః ॥ 5 ॥
యం నమంతి సురాః సర్వే స్వస్వాభీష్టప్రసిద్ధయే ।
స్వాతంత్ర్యం యస్య సర్వత్ర సోఽన్తర్యామి మహేశ్వరః ॥ 6 ॥
ఉమార్ధవిగ్రహః శంభుః త్రినేత్రః శశిశేఖరః ।
గంగాధరో మహాదేవః సోఽన్తర్యామి దయానిధిః ॥ 7 ॥
శ్రుతిస్మృతిపురాణేషు యస్యైవాధిక్యమిష్యతే ।
యస్యాధిక్యస్మృతేర్ముక్తిః సోఽన్తర్యామీ పురాతనః ॥ 8 ॥
యన్నామజపమాత్రేణ పురుషః పూజ్యతే సురైః ।
యమాహుః సర్వదేవేశం సోఽన్తర్యామీ గురూత్తమః ॥ 9 ॥
యదాఖ్యామృతపానేన సంతృప్తా మునయోఽఖిలాః ।
న వాంఛంతి మహాభోగాన్ సోఽన్తర్యామీ జగత్పతిః ॥ 10 ॥
అరుణ ఉవాచ –
సద్గురో భాస్కర శ్రీమన్ సర్వతత్త్వార్థకోవిద ।
శ్రుతిస్మృతిపురాణేషు హ్యంతర్యామ్యన్యథా శ్రుతః ॥ 11 ॥
సత్యం జ్ఞానమనంతం యత్ప్రసిద్ధం బ్రహ్మ నిష్కలం ।
నిర్గుణం నిష్క్రియం శాంతం కేవలం సర్వగం పరం ॥ 12 ॥
తదేవ సర్వాంతర్యామీ శ్రుతం సర్వాంతరత్వతః ।
వరేణ్యం సవితుస్తే చ గాయత్ర్యాం తద్ధి కథ్యతే ॥ 13 ॥
అశరీరస్య తస్యైవ హ్యాదిమధ్యాంతవర్జనాత్ ।
ఆకాశవద్విభూతేన సర్వాంతర్యామితోచితా ॥ 14 ॥
శివస్య సశరీరస్య సాంబస్య సగుణస్య తు ।
అవిభుత్వేన సా నైవ యుజ్యతే భాస్కర ప్రభో ॥ 15 ॥
సగుణైకప్రధానైశ్చ విశిష్టాద్వైతవాదిభిః ।
కైశ్చిద్బ్రహ్మహరీశానామంతర్యామిత్వముచ్యతే ॥ 16 ॥
సర్వజ్ఞత్వాదిధర్మాణాం సమత్వం చ త్రిమూర్తిషు ।
మత్వైవోపాసతే విప్రాః తే గాయత్రీపరాయణాః ॥ 17 ॥
కేచిద్ ద్రుహిణ ఏవ స్యాదంతర్యామీ వాక్పతిః ।
నాన్యౌ హరిహరౌ కర్మప్రసిద్ధేరితి వై విదుః ॥ 18 ॥
కేచిత్తు విష్ణురేవ స్యాదంతర్యామీ రమాపతిః ।
న విధీశౌ పరోపాస్తిప్రసిద్ధేరితి వై విదుః ॥ 19 ॥
కేచిచ్చ శివ ఏకః స్యాదంతర్యామీ హ్యుమాపతిః ।
నాన్యౌ బ్రహ్మహరీ జ్ఞానప్రసిద్ధేరితి సంవిదుః ॥ 20 ॥
త్వదుక్తరీత్యా త్వాధిక్యం జ్ఞానోపాసనకర్మసు ।
కర్మణోఽవగతం తేన విధేరేవ ప్రసిధ్యతి ॥ 21 ॥
ఏష పక్షః సమీచీనస్తవ నైవ భవిష్యతి ।
తస్మాదనిశ్చితార్థం మాం కురుష్వాసంశయం ప్రభో ॥ 22 ॥
సూర్య ఉవాచ –
సమ్యక్పృష్టం త్వయా ధీమన్నరుణ శృణు సాదరం ।
వక్ష్యామి నిశ్చితార్థం తే శ్రుతిస్మృత్యాదిభిః స్ఫుటం ॥ 23 ॥
అంతర్యామీ ద్విధా ప్రోక్తః సగుణో నిర్గుణోఽపి చ ।
చరస్య కేవలం త్వాద్యశ్చరస్యాన్యోఽచరస్య చ ॥ 24 ॥
అహం హి చర ఏవాస్మి మదంతర్యామిణావుభౌ ।
గాయత్ర్యాం చావగంతవ్యౌ దేవౌ సగుణనిర్గుణౌ ॥ 25 ॥
నిర్గుణశ్చావగంతవ్యః సగుణద్వారతోఽఖిలైః ।
అతోఽబ్రువం శివం సాక్షాన్మదంతర్యామిణం తవ ॥ 26 ॥
కారణత్వం యథా సిద్ధం బ్రహ్మణః పరమాత్మనః ।
యథా శివస్య సాంబస్య కార్యత్వం చ సతాం మతం ॥ 27 ॥
తథా శివస్య హేతుత్వం విష్ణోః కార్యత్వమప్యథ ।
విష్ణోశ్చ హేతుతాం తద్వద్విధేర్విద్ధి చ కార్యతాం ॥ 28 ॥
బ్రహ్మా విష్ణుః శివో బ్రహ్మ హ్యుత్తరోత్తరహేతవః ।
ఇతి జానంతి విద్వాంసో నేతరే మాయయా వృతాః ॥ 29 ॥
విశిష్టాద్వైతినో వాఽన్యే సగుణైకాభిమానినః ।
అశరీరానభిజ్ఞత్వాన్మాయాపరవశా ధ్రువం ॥ 30 ॥
సర్వజ్ఞత్వాదిధర్మాణాం కథం సామ్యం త్రిమూర్తిషు ।
త్రయాణాం చ గుణానాం హి వైషమ్యం సర్వసంమతం ॥ 31 ॥
గుణత్రయవశాత్తేషాం వైషమ్యం విద్ధి సుస్థితం ।
బ్రహ్మా హి రాజసః ప్రోక్తో విష్ణుస్తామస ఉచ్యతే ॥ 32 ॥
రుద్రః స సాత్త్వికః ప్రోక్తః మూర్తివర్ణైశ్చ తాదృశాః ।
చిత్స్వరూపానుభూత్యా చ తారతమ్యం నిగద్యతే ॥ 33 ॥
నిర్విశేషపరబ్రహ్మానన్యత్వేన తు తే సమాః ।
తథాఽపి శివశబ్దస్య పరబ్రహ్మాత్మకత్వతః ॥ 34 ॥
సాక్షిణా నిర్వికారేణ చిన్మాత్రేణ మహాత్మనా ।
సదాశివేన నిత్యేన కేవలేన సమో న హి ॥ 35 ॥
సాంబస్య చంద్రచూడస్య నీలకంఠస్య శూలినః ।
ఉత్కర్షోఽస్తి స్వతఃసిద్ధః కిం మయా ప్రతిపాద్యతే ॥ 36 ॥
ఆదౌ మాం జనయామాస బ్రహ్మా సాక్షాచ్చతుర్ముఖః ।
యథా తథా విరించిం తం శ్రీమాన్నారాయణో హరిః ॥ 37 ॥
యతోఽభవన్మహావిష్ణుర్మమారుణ పితామహః ।
తతో మే సుప్రసిద్ధభూత్సూర్యనారాయణ అభ్ధా ॥ 38 ॥
నైతేన సకలేశస్య ప్రపితామహతావశాత్ ।
సర్వోత్కృష్టత్వసంసిద్ధ్యా లుప్యతే హ్యాంతరాత్మనా ॥ 39
అథ వా యోగవృత్యా స్యాచ్ఛివో నారాయణాభిధః ।
తద్దృష్టిర్మయి కర్తవ్యోపాసకరితి సన్మతం ॥ 40 ॥
కర్మోపాసనబోధేషు బ్రహ్మవిష్ణుశివాః క్రమాత్ ।
ప్రసిద్ధా ఇతి సంత్యజ్య ధియం శృణు వచో మమ ॥ 41 ॥
త్రిషు త్రయః ప్రసిద్ధాః స్యుస్తారతమ్యేన చారుణ ।
కామ్యకర్మప్రధానోఽస్తి స్వయంభూశ్చతురాననః ॥ 42 ॥
నైమిత్తికప్రధానస్తు విష్ణుః కమలలోచనః ।
నిత్యకర్మప్రధానః స శివః సాక్షాత్త్రిలోచనః ॥ 43 ॥
మూర్త్యుపాస్తౌ విధిముఖ్యస్త్వంశోపాస్తౌ హరిర్మతః ।
నిరంశోపాసనే ముఖ్యో నీలకంఠో హరో మతః ॥ 44 ॥
జ్ఞానే శ్రవణజే బ్రహ్మా విజ్ఞానే మననోదితే ।
విష్ణుః స సమ్యగ్జ్ఞానే తు నిదిధ్యాసనజే శివః ॥ 45 ॥
అత్రైవం సతి కస్యాభూదాధిక్యమరుణాధునా ।
త్వమేవ సమ్యగాలోచ్య వినిశ్చిను మహామతే ॥ 46 ॥
పురా కశ్చిన్మహాధీరః శివభక్తాగ్రణీర్ద్విజః ।
శివాఖ్యాజపసంసక్తశ్చచార భువి నిస్పృహః ॥ 47 ॥
స్వాశ్రమాచారనిరతో భస్మరుద్రాక్షభూషణః ।
సర్వశాస్త్రార్థతత్త్వజ్ఞః కామక్రోధాదివర్జితః ॥ 48 ॥
శమాదిషట్కసంపన్నః శివభక్తజనాదరః ।
శివస్య వైభవం స్మృత్వా శ్రుతిస్మృతిపురాణగం ॥ 49 ॥
సర్వేశ్వరస్య సాంబస్య త్రినేత్రస్య దయానిధేః ।
సదాశివస్య మాహాత్మ్యం స్వత ఏవేదమబ్రవీత్ ॥ 50 ॥
పశ్వాదిభ్యో వరిష్ఠాః క్షితిగతమనుజాస్తేభ్య ఏవేంద్రముఖ్యః
దేవాస్తేభ్యో విధాతా హరిరపి చ తతః శంకరో యస్త్రినేత్రః ।
నాన్యోఽస్మాచ్ఛంకరాత్తు శ్రుతిషు నిగదితో వా వరిష్ఠః సమో వా
సర్వాన్విష్ణ్వాదికాంస్తం న హి వయమధునా నూనమేవాశ్రయామః ॥ 51 ॥
మూలాధారే గణేశస్తదుపరి తు విధిర్విష్ణురస్మాత్తతోఽయం
రుద్రస్థానే చతుర్థే శ్రుతిరపి చ తథా ప్రాహ శాంతం చతుర్థం ।
అస్మాదన్యః శివోఽస్తి త్రిపురహర ఇతో వా సదాద్యః శివోఽస్తి
స్వస్థోఽయం ద్వాదశాంతప్రబలనటనకృచ్చాపి సాక్షాత్సభేశః ॥ 52 ॥
రౌద్రీ శక్తిస్తథా స్యాదయమపి చ హరిః శాక్త ఏవం విరించో
మంతవ్యో వైష్ణవోఽమీ సనకముఖమహాబ్రాహ్మణా బ్రాహ్మణాశ్చ ।
తస్మాదేవం విభక్తే న హి భవతి హరేరంశితాంశాంశిభావే
సాక్షాదప్యత్ర నిత్యం పరమశివమహం చాంశినం తం నమామి ॥ 53 ॥
శంభోరన్యన్న పశ్యామ్యహమిహ పరమే వ్యోమ్ని సోమాచ్ఛ్రుతౌ వా
యస్యైవైతేన భాసా జగదఖిలమిదం భాసతే చైత్యరూపం ।
యచ్ఛీర్షాంఘ్రీ దిదృక్షు ద్రుహిణమురరిపు సర్వశక్త్యాప్య దృష్ట్వా
ఖేదంతౌ జగ్మతుస్తం పరమశివమముం త్వాం వినా కం ను వందే ॥ 54 ॥
యం విష్ణుర్నావపశ్యత్యఖిలజనభయధ్వంసకం కాశికాయాం
లింగం చోపాస్త ఇత్యప్యధికభసితరుద్రాక్షసంభూషితః సన్ ।
జాబాలేయే బృహత్యప్యథ హరిజనితా శ్రూయతే సోమ ఏకః
పాయాచ్ఛ్రుత్యంతసిద్ధో జనిమృతిభయభృత్సంసృతేస్తారకో మాం ॥ 55 ॥
మధ్యే కో వాఽధికః స్యాద్ద్రుహిణ హరిహరాణామితి ప్రశ్నపూర్వం
బ్రహ్మాదౌ పైప్పలాదం ఖలు వదతి మహాన్రుద్ర ఏవాధికః స్యాత్ ।
ఇత్యుక్త్వా శారభాఖ్యే శ్రుతిశిరసి నమశ్చాస్తు రుద్రాయ తస్మై
స్తుత్వైవం ధ్యేయమాహ త్రిపురహరముమాకాంతమేకం భజేఽహం ॥ 56 ॥
ధ్యాతా రుద్రో రమేశో హరిరపి తు తథా ధ్యానమేకః శివస్తు
ధ్యేయోఽథర్వశ్రుతేః సా నిఖిలరసవతీ యా సమాప్తా శిఖాభూత్ ।
ధ్యేయశ్చిన్మాత్ర ఏకః పరమశివ ఇతో వా చిదందశత్వ-
మస్య ధ్యాతుః స్యాన్న త్వముష్య ప్రకృతిభవమనోవృత్తిరూపస్య విష్ణోః ॥ 57 ॥
ఏకో రుద్రో మహేశః శివ ఇతి చ మహాదేవ ఏవైష సర్వ
వ్యాపీ యః శ్రూయతేఽస్మించ్ఛ్రుతిశిరసి తథాథర్వశీర్షాభిధే చ ।
దేవాః సర్వే యదంతస్థితిజుష ఇహ తే విష్ణుపూర్వాస్తతోన్యః
కో వాఽస్యాద్వ్యాపకోఽస్మాన్నిరతిశయచిదాకాశరూపాన్మహేశాత్ ॥ 58 ॥
నాభౌ బ్రహ్మాణముక్త్వా హరిమపి హృదయే రుద్రమేనం భ్రువోస్త-
న్మధ్యే శ్రుత్యంత ఏవం ప్రణవవివరణే నారసింహాభిధే చ ।
విజ్ఞేయః సోఽయమాత్మా శివ ఇతి చ చతుర్థోఽద్వితీయః
ప్రశాంతశ్చేత్యాహాంతే ప్రజేశస్త్రిదశపరిపదస్తత్స ఈశః ప్రపూజ్యః ॥ 59 ॥
కైవల్యం ప్రాప్నుయాత్కః పురుష ఇహ శివం కేవలం త్వాం విహాయ
స్వామిన్నీశం తథాన్యం జగతి సదసతోరత్ర విష్ణోర్విధేర్వా ।
చిన్మాత్రః ప్రత్యగాత్మా త్వమసి ఖలు సదా పూర్వ ఏకః శివోఽత-
స్త్వామేవైకం భజేఽహం సతతమపి జగత్సాక్షిణం నిర్విశేషం ॥ 60 ॥
సూర్య ఉవాచ –
ఏవం శివస్య మాహాత్మ్యే సర్వశ్రుత్యంతనిశ్చితే ।
ఉద్భవేత్సంశయః కస్య కో ముచ్యేత సంశయాత్ ॥ 61 ॥
అతోరుణ మహాప్రాజ్ఞ ముఖ్యాంతర్యామిణం మమ ।
త్రినేత్రం భజ కైవల్యసంసిధ్యై పరమేశ్వరం ॥ 62 ॥
॥ ఇతి సూర్యగీతాయాం తృతీయోఽధ్యాయః ॥
॥ అథ చతుర్థోఽధ్యాయః ॥
సూర్య ఉవాచ –
అథాతః సంప్రవక్ష్యామి తస్యాంతర్యామిణో గురోః ।
జగత్సృష్ట్యాదికర్మాణి లీలారూపాణి సువ్రత ॥ 1 ॥
ఆదౌ జగత్ససర్జేదం పంచీకరణకర్మణా ।
యః స ఈశో మహామాయః సర్వజ్ఞః సర్వశక్తిమాన్ ॥ 2 ॥
చతుర్విధేషు భూతేషు నిజమాయావశీకృతాన్ ।
జీవాన్ ప్రవేశయిత్వాననుప్రవివేశ స్వయం వశీ ॥ 3 ॥
లీలారూపమపీదం చ కర్మ తస్య మహేశితుః ।
ప్రారబ్ధకర్మజం జ్ఞేయమాధికారికతావశాత్ ॥ 4 ॥
స హ్యాదికారికః శ్రేష్ఠః పూర్వం జీవత్వమాగతః ।
సముచ్చయాదభూదీశో జ్ఞానోపాసనకర్మణాం ॥ 5 ॥
ప్రాక్కల్పాధికృతో దేవః స్వారబ్ధక్షపణాత్స్వయం ।
అపహాయ నిజాం మాయాం ప్రాప్తవాన్ పరమం పదం ॥ 6 ॥
అథ తామాశ్రితో జీవః కల్పాదౌ పూర్వవత్క్రమాత్ ।
సృష్ట్వా సర్వాధికారీ సన్ జగత్పాతి చ హంతి చ ॥ 7 ॥
క్రియమాణతయా తేన నియమేనైవ కర్మణాం ।
త్రయాణాం తస్య కర్మిత్వమీశస్యాప్యుపపద్యతే ॥ 8 ॥
జీవన్ముక్తసమానత్వం యతస్తస్యావగమ్యతే ।
అతః ప్రారబ్ధకర్మిత్వం అవశ్యం తస్య సిధ్యతి ॥ 9 ॥
బ్రహ్మవిత్త్వం హి తస్య స్యాన్న తు బ్రహ్మత్వమీశితుః ।
సృష్ట్యాదికర్మకర్తృత్వదర్శనాన్మాయయాఽపి వా ॥ 10 ॥
జీవసృష్ట్యాదికర్తృత్వం బ్రహ్మణోఽపి వర్తతే ।
తథాపి పూర్వకర్మిత్వం తస్య న శ్రూయతే క్వచిత్ ॥ 11 ॥
కర్మణః ప్రాగభావత్వాద్భావత్వాద్బ్రహ్మణో విభోః ।
పూర్వకర్మవతో హి స్యాత్కర్మ ప్రారబ్ధసంజ్ఞితం ॥ 12 ॥
సృష్ట్యాదికర్మబద్ధత్వే తస్య మాయావశత్వతః ।
వశ్యమాయత్వవచనం వ్యర్థమేవేతి చేన్న చ ॥ 13 ॥
స్వాధికారావసనే హి కైవల్యం నోపరుధ్యతే ।
అతస్తస్య ప్రసిద్ధం తద్వశ్యమాయత్వమర్థవత్ ॥ 14 ॥
స్థితౌ తు తస్య మాయిత్వం కామిత్వాదివదిష్యతే ।
న ధనిత్వాదివత్కర్మ పారవశ్యాన్నిరంతరం ॥ 15 ॥
జాగ్రద్వత్సృష్టికర్మ స్యాత్స్వప్నవత్స్థితికర్మ చ ।
జగత్ప్రలయకర్మ స్యాత్ సుప్తివత్తస్య మాయినః ॥ 16 ॥
అవస్థాత్రయవత్త్వేన కర్మత్రితయవత్తయా ।
శరీరత్రయవత్త్వేన జీవః సోఽపీతి కేచన ॥ 17 ॥
తదయుక్తం పురా జీవోఽప్యద్య బ్రహ్మాత్మవిత్తయా ।
సర్వజ్ఞత్వాదిసంపత్త్యా స హి జీవవిలక్షణః ॥ 18 ॥
జీవన్ముక్తసమానత్వాన్న కర్మత్రయమీశితుః ।
ప్రారబ్ధమాత్రబద్ధత్వాదధికారవశాదిహ ॥ 19 ॥
అధికారావసానే తద్బ్రహ్మత్వం సంభవిష్యతి ।
ఇతి వేదాంతసిద్ధేఽర్థే వ్యభిచారః కుతో భవేత్ ॥ 20 ॥
బ్రహ్మైవైకమకర్మోక్తం శ్రుతిభిః స్మృతిభిశ్చ తత్ ।
ఈశస్య కర్మతోక్తిస్తు శ్రూయతే హ్యౌపచారికీ ॥ 21 ॥
స కర్మత్వేఽపి తస్య స్యాత్కర్మమోచకతేశితుః ।
సంచితాగామిహీనత్వాత్సర్వజ్ఞత్వాచ్చ సత్తమ ॥ 22 ॥
ఈశ్వరబ్రహ్మణోర్భేదం సకర్మాఽకర్మతాదిభిః ।
సుప్రసిద్ధమపహ్నోతుం కః సమర్థోఽస్తి మానతః ॥ 23 ॥
ఈశ్వరస్యాప్యకర్మత్వం యది బ్రూయాన్నిరంకుశం ।
స ద్వైతీ న కదాప్యస్మాత్సంసారాన్ముక్తిమాప్నుయాత్ ॥ 24 ॥
యతస్తత్పదవాచ్యోఽర్థః స హేయ ఇతి కథ్యతే ।
అతస్తస్య న నిత్యత్వం నాకర్మత్వం చ యుజ్యతే ॥ 25 ॥
అనధ్యస్తాత్మభావేన న దేహేనైవ కశ్చన ।
వ్యాప్రీయేత తతశ్చ స్యాద్దేహీశో ధ్యానసంయుతః ॥ 26 ॥
స్వదేహేఽపీశ్వరస్యాస్తి నాధ్యాసః పారమార్థికః ।
ప్రాతిభాసికమాశ్రిత్య స్రష్టృత్వాది నిగద్యతే ॥ 27 ॥
దేహాధ్యాసస్య సత్యస్య న కదాప్యస్తి సంగతిః ।
ప్రాగీశదేహాభావేన దేహాభావేన చాఽప్యయే ॥ 28 ॥
జగత్ప్రలయకాలే స నిర్వ్యాపారోఽపి సుప్తవత్ ।
అధ్యాసబీజవత్త్వేన పునః సృష్టౌ ప్రవర్తతే ॥ 29 ॥
చతుర్యుగసహస్రాంతే విధాతుర్హి నిశోచ్యతే ।
తదా సుప్తస్య తస్యాపి జీవస్యేవ సబీజతా ॥ 30 ॥
తథా విష్ణోర్యుగాః ప్రోక్తాస్తస్మాచ్ఛతగుణాధికాః ।
తథా శివస్య తస్మాచ్చ విష్ణోః శతగుణాధికాః ॥ 31 ॥
ఏవం కాలైరవచ్ఛిన్నాంస్తారతమ్యేన జీవవత్ ।
ఈశ్వరాంస్తాన్ కథం బ్రూయాం దేహకర్మాదివర్జితాన్ ॥ 32 ॥
వ్యష్టిదేహత్రయం స్వీయం మత్వా జీవత్రయం యథా ।
పారమార్థికసంసారనిబద్ధం కర్మితామగాత్ ॥ 33 ॥
సమష్టిదేహత్రితయం తథా మత్వేశ్వరత్రయం ।
ప్రాతిభాసికసంసారనిబద్ధం కర్మితామగాత్ ॥ 34 ॥
శుద్ధసత్త్వప్రధానాయాం మాయాయాం ప్రతిబింబితః ।
ఈశ ఇత్యుచ్యతే తస్య నిరుపాధికతా కథం ॥ 35 ॥
ఔపాధికస్య నిత్యత్వం కథం వాచ్యం మనీషిభిః ।
అనిత్యస్య చ నైష్కర్మ్యం కథం భవితుమర్హతి ॥ 36 ॥
బ్రహ్మణ్యారోపితో భ్రాంతైరీశాఖ్యః సర్వసృష్టికృత్ ।
ఆత్మయోగిభిరభ్రాంతైః స భవత్యవరోపితః ॥ 37 ॥
అవిద్యాతిమిరాంధస్య స్థాణౌ చోరవదీశ్వరః ।
ప్రతిభాతి పరబ్రహ్మణ్యమలే స్వాత్మరూపిణి ॥ 38 ॥
సద్యో ముముక్షుదృష్ట్యా హి నేశ్వరస్యాస్తి సత్యతా ।
అతో వివర్తవాదోఽయం సుతరాముపయుజ్యతే ॥ 39 ॥
పరిణామేఽప్యనిత్యత్వసంసిద్ధేరీశ్వరస్య చ ।
అద్వైతబ్రహ్మనిష్ఠత్వం శ్రోతుర్జీవస్య సంభవేత్ ॥ 40 ॥
అధికారివిభేదేన వాదాస్తే మతాత్రయః ।
తత్రోత్తమాధికారీ స్యాచ్ఛృణ్వన్నీశే వివర్తతాం ॥ 41 ॥
జీవే తు పరిణామిత్వం శృణ్వన్నేవోత్తమోత్తమః ।
కీటవద్భృంగరూపేణ పరిణామే విమోక్షతః ॥ 42 ॥
జీవస్యేశ్వరతాఽవాప్తౌ క్రమముక్తిర్హి సిధ్యతి ।
అతోఽస్య సద్యో ముక్త్యర్థం బ్రహ్మతావాప్తిరీర్యతే ॥ 43 ॥
తురీయః పంచమో వాఽఽస్తామీశ్వరః షష్ఠ ఏవ వా ।
తస్మాదతీతం బ్రహ్మేతి సిద్ధాంతే కోఽనుసంశయః ॥ 44 ॥
ఈశ్వరే తిష్ఠతి బ్రహ్మ బ్రహ్మణీశశ్చ తిష్ఠతి ।
అత ఏకత్వమేవ స్యాద్ద్వయోరితి న తర్క్యతాం ॥ 45 ॥
బ్రహ్మణ్యేవేశ్వరః ప్రోక్తో న తు బ్రహ్మేశ్వరే క్వచిత్ ।
విభోరవిభుసంస్థత్వాసంభవాత్పరమాత్మనః ॥ 46 ॥
బ్రహ్మక్షత్రముభే యస్య శ్రుత్యా భవత ఓదనః ।
యస్యోపసేచనం మృత్యుః స యత్ర బ్రహ్మణీర్యతే ॥ 47 ॥
తదేతాదృశమిత్యత్ర కో వేదేదంతయావ్యయం ।
అఖండం నిర్గుణం బ్రహ్మ నిరాధారం పరం మహత్ ॥ 48 ॥
పరబ్రహ్మాంశభూతోఽపి పరమః పురుషోత్తమః ।
ఈశ్వరాదధికః ప్రోక్తః కిం పునర్బ్రహ్మ కేవలం ॥ 49 ॥
కారణం జగతామీశో జీవానాం బ్రహ్మ కారణం ।
ఏవం సతీశబ్రహ్మైక్యం వ్యవహారే కథం భవేత్ ॥ 50 ॥
ఈశస్య కర్మితాయాం హి పుణ్యం పాపం చ సంభవేత్ ।
సుఖం దుఃఖం చ తేనైవ జీవత్వమితి చేచ్ఛృణు ॥ 51 ॥
ఈశః ప్రవర్తతే పుణ్యపాపయోర్లోకసంగ్రహాత్ ।
తథాఽపి సుఖదుఃఖే స్తో నైవాత్మజ్ఞానవత్తయా ॥ 52 ॥
భ్రూణహత్యాదిపాపాని హ్యకరోద్విష్ణురీదృశః ।
న తైర్దుఃఖమభూత్తస్య సంప్రాప్తం పారమార్థికం ॥ 53 ॥
లోకక్షేమార్థకత్వేన తత్కృతాఘస్య నింద్యతా ।
న వాచ్యా న చ తేనాస్తి జీవత్వం తస్య సర్వథా ॥ 54 ॥
ఋగాదివేదకర్తాఽపి స యథోక్తం సమాచరేత్ ।
అన్యథా సంప్రసజ్యేత హ్యప్రామాణికతేశితుః ॥ 55 ॥
సంసిద్ధే శాస్త్రకర్తృత్వే న కారయితృతా వచః ।
వ్యర్థమేవేతి చేన్నైష దోష ఏవ విచారణే ॥ 56 ॥
జీవస్య కర్తృతాయాం హి స్యాత్కారయితృతేశితుః ।
శాస్త్రస్య కర్మతాయాం తు మహేశస్యాస్తి కర్తృతా ॥ 57 ॥
నైతేన శాస్త్రయోనిత్వం నిర్గుణస్యైవ హీయతే ।
నిర్గుణోద్భూతశాస్త్రస్య సగుణాద్వ్యక్తిదర్శనాత్ ॥ 58 ॥
ఉపచర్యత ఈశస్య గుణినః శాస్త్రయోనితా ।
యద్వాఽస్తాముభయోర్వేదవేదాంతాభ్యాం చ బీజతా ॥ 59 ॥
న చైతేనాస్తి కర్మిత్వసామ్యం బ్రహ్మేశయోస్తయోః ।
కర్తుశ్చ కృతకర్తుశ్చ భేదోఽస్తి స్పష్ట ఏవ హి ॥ 60 ॥
కర్తృత్వం యస్య సంసిద్ధం కర్మిత్వం తస్య సిద్ధ్యతి ।
ఇత్యత్ర సంశయః కో వా తద్బ్రహ్మేశౌ చ కర్మిణౌ ॥ 61 ॥
ఇతి చేత్కర్మితేశస్య కామిత్వాదివదిష్యతే ।
బ్రహ్మణోఽపి తు కర్మిత్వం ధనిత్వాదివదిత్యతః ॥ 62 ॥
పరతంత్రో మహేశః స్యాత్స్వతంత్రం బ్రహ్మ నిర్గుణం ।
ఆధారాధేయభావేన కార్యకారణతయా ద్వయోః ॥ 63 ॥
కర్మిత్వే బ్రహ్మణః సిద్ధే కథం నైర్గుణ్యమీర్యతే ।
ఇతి చేన్నైష దోషోఽస్తి మాయాగుణవివర్జనాత్ ॥ 64 ॥
అదృశ్యాదిభిర్విద్యాగుణైరానందతాదిభిః ।
సగుణవ్యపదేశః స్యాద్బ్రహ్మణస్త్విష్ట ఏవ సః ॥ 65 ॥
జగత్సంసారకర్తృత్వం యథా జీవేశయోర్మతం ।
తథా జీవేశకర్తృత్వం పరస్య బ్రహ్మణో మతం ॥ 66 ॥
బ్రహ్మణోఽన్యో న కర్తాఽస్తి ప్రాక్కర్మాదివివర్జనాత్ ।
అనాద్యనంతం బ్రహ్మైకమకర్మాకర్తృ హీర్యతే ॥ 67 ॥
కాలత్రయేఽప్యకర్తృత్వం బ్రహ్మణః సమ్మతం యది ।
జీవేశరచనా న స్యాత్ జగత్సంసారయోరపి ॥ 68 ॥
ప్రత్యక్షసిద్ధా రచనా కర్తారం సమపేక్షతే ।
అతోఽద్య కర్మకర్తృత్వాద్బ్రహ్మణః కర్మితోచితా ॥ 69 ॥
కర్మిత్వే బ్రహ్మణోఽప్యేవం కిం వాచ్యం బ్రహ్మవేదినః ।
బ్రహ్మీభూతో న కర్మీ స్యాదిత్యేతచ్చ న సిద్ధ్యతి ॥ 70 ॥
యాదృశం బ్రహ్మ నిర్ణీతం తద్భూతోఽపి చ తాదృశః ।
ఇతి నిర్ణయ ఏవ స్యాద్యుక్తేరపి సమంజసః ॥ 71 ॥
కాలత్రయేఽప్యకర్మిత్వమకర్తృత్వమకాలతా ।
కస్య చిద్బ్రహ్మణోఽన్యస్య నీరూపస్యాస్తి వస్తునః ॥ 72 ॥
తత్ర కాలత్రయాతీతం నేహ జ్ఞేయం వివక్షితం ।
ప్రమేయత్వప్రమాణత్వప్రమాతృత్వాదివర్జనాత్ ॥ 73 ॥
యే తు బ్రహ్మేశజీవాః సంప్రోక్తాః కర్తృత్వసంయుతాః ।
విద్యయా మాయయా తే హి కర్మిణోఽవిద్యయాపి చ ॥ 74 ॥
కర్మిషు త్రిషు చోక్తేషు బ్రహ్మణః శ్రైష్ఠ్యదర్శనాత్ ।
అకర్మత్వం శ్రుతిస్మృత్యోః ప్రోచ్యతే యుక్తమేవ తత్ ॥ 75 ॥
ఏతేన కర్మిణః శ్రైష్ఠ్యం సంసిద్ధమితి యే విదుః ।
ఔదాసీన్యం న తేషాం స్యాచ్ఛ్రుతిస్మృత్యుక్తకర్మసు ॥ 76 ॥
జ్ఞానాదుపాస్తిరుత్కృష్టా కర్మోత్కృష్టముపాసనాత్ ।
ఇతి యో వేద వేదాంతైః స ఏవ పురుషోత్తమః ॥ 77 ॥
ఇతి సూర్యగీతాయాం చతుర్థోఽధ్యాయః ॥ 4 ॥
అథ పంచమోఽధ్యాయః ॥
సూర్య ఉవాచ –
అథాతః సంప్రవక్ష్యామి కర్మిశ్రేష్ఠస్య లక్షణం ।
యచ్ఛ్రుత్వా నైవ భూయోఽన్యచ్ఛ్రోతవ్యం తేఽవశిష్యతే ॥ 1 ॥
యస్య దేహః స్వకీయోఽపి సర్వథా న ప్రతీయతే ।
నేంద్రియాణి చ సర్వాణి స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 2 ॥
యస్య ప్రాణాః ప్రశాంతాః స్యుర్మన ఆదీని చ స్వయం ।
అవ్యక్తాంతాని సర్వాణి స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 3 ॥
బాలోన్మత్తపిశాచాది చేష్టితాన్యపి యత్ర నో ।
నిష్ఠాఽజగరవద్యస్య స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 4 ॥
నాహంభావశ్చ యస్యాస్తి నేదంభావశ్చ కుత్రచిత్ ।
సర్వద్వంద్వవిహీనాత్మా స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 5 ॥
ప్రాగ్బద్ధోఽహం విముక్తోఽద్యేత్యేవం యస్య స్మృతిర్న చ ।
నిత్యముక్తస్వరూపః సన్ స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 6 ॥
విదేహముక్తో యః ప్రోక్తో వరిష్ఠో బ్రహ్మవేదినాం ।
అరూపనష్టచిత్తాసుః స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 7 ॥
కర్మాణి యస్య సర్వాణి వాసనాత్రయజాని చ ।
అభవన్నపశాంతాని స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 8 ॥
కర్మాణి కర్మభిః శుద్ధైరశుద్ధాన్యుపమృద్య యః ।
స కర్మబ్రహ్మమాత్రోఽభూత్ స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 9 ॥
జ్ఞానినామపి యః శ్రేష్ఠః సప్తమీం భూమికాం గతః ।
ఉపాసకానాం యశ్చైకః స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 10 ॥
యః సర్వైః పీడితోఽపి స్యాన్నిర్వికారోఽపి పూజితః ।
సుఖదుఃఖే న యస్య స్తః స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 11 ॥
యః సర్వైర్మనుజైః పూజ్యో యః సర్వైశ్చ సురాసురైః ।
బ్రహ్మవిష్ణుశివైర్యశ్చ స కర్మిశ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 12 ॥
త్యక్త్వా కర్మాణి సర్వాణి స్వాత్మమాత్రేణ తిష్ఠతః ।
కథం కర్మిత్వమిత్యేవం మా శంకిష్ఠా మహామతే ॥ 13 ॥
కర్మణాం ఫలమేషా హి స్వాత్మమాత్రేణ సంస్థితిః ।
అతః సఫలకర్మైష కర్మిశ్రేష్ఠో భవేద్ధ్రువం ॥ 14 ॥
జ్ఞానేన జ్ఞాయతే యద్వా ఉపాస్త్యా చోపలభ్యతే ।
తత్స్థిరం ప్రాప్యతేఽనేన కర్మణా ।ఆతోఽస్య కర్మితా ॥ 15 ॥
దేహేఽస్మిన్ వర్తమానేఽపి దేహస్మృతివివర్జనాత్ ।
విదేహముక్త ఇత్యుక్తః కథం కర్మీతి చేచ్ఛృణు ॥ 16 ॥
దేహవిస్మృతిమత్త్వేఽపి కర్మదేహే స్థితత్వతః ।
అన్యదృష్ట్యాఽస్య దేహిత్వాత్కర్మిత్వముపపద్యతే ॥ 17 ॥
దేహస్థత్వాదపూర్ణః స్యాదితి శక్యం న కించన ।
తటాకమప్రకుంభస్థం జలం పూర్ణం హి దృశ్యతే ॥ 18 ॥
ప్రారబ్ధకర్మముక్తోఽపి భోగాన్ముక్తోఽపి చాఖిలాత్ ।
కర్మాకార్యే స్థితః కర్మీ దేహే స్యాద్భోగసాధనే ॥ 19 ॥
సాధనే సతి దేహేఽపి సాధ్యో భోగో న సిధ్యతి ।
దేహవిస్మృతిమత్త్వేన దేహహీనసమత్వతః ॥ 20 ॥
ఆహితాగ్నిత్వసంసిద్ధ్యై జ్యోతిష్టోమే కృతేఽపి చ ।
యథా న స్వర్గమాప్నోతి నిష్కామః పురుషర్షభః ॥ 21 ॥
జాగ్రస్వప్నసుషుప్త్యాత్మసంధిత్రయకృతామృతః ।
సర్వసంధ్యాదిరహితః సంధిభిర్వంద్యతే సదా ॥ 22 ॥
యః సర్వకర్మభిర్వంద్యో నిత్యం సర్వైరకర్మిభిః ।
స కర్మిప్రవరోఽకర్మిప్రవరశ్చేతి కథ్యతే ॥ 23 ॥
సర్వసామ్యముపేత్యస్య స్వాత్మారామస్య యోగినః ।
సహస్రశః కృతైః కిం వా వందనైరకృతేశ్చ వా ॥ 24 ॥
దేహాదిషు వికారేషు స్వీయత్వం స్వత్వపూర్వకం ।
విహాయ నిత్యనిష్ఠాభిః స్వమాత్రః స విరాజతే ॥ 25 ॥
ఇంద్రియార్థైర్విమూఢానాం దుష్కర్మత్వం నిగద్యతే ।
తైరపేతః సుకర్మ్యేష విదేహ ఇతి కథ్యతే ॥ 26 ॥
యః సర్వద్వంద్వనిర్ముక్తః సర్వత్రిపుటివర్జితః ।
సర్వావస్థావిహీనః స విదేహ ఇతి కథ్యతే ॥ 27 ॥
లౌకికం వైదికం కర్మ సర్వం యస్మిన్క్షయం గతం ।
యస్మాన్నైవాణుమాత్రం చ విదేహ ఇతి కథ్యతే ॥ 28 ॥
యస్యేంద్రియాణి సర్వాణి న చలంతి కదాచన ।
భిత్తిస్థచిత్రాంగానీవ విదేహ ఇతి కథ్యతే ॥ 29 ॥
ఆత్మానం సత్యమద్వైతం కేవలం నిర్గుణామృతం ।
సంపశ్యతః సదా స్వాన్యవికారస్ఫురణం కుతః ॥ 30 ॥
ఆత్మేతరదసత్యం చ ద్వైతం నానాగుణాన్వితం ।
అపశ్యతః సదానందస్వరూపాస్ఫురణం కుతః ॥ 31 ॥
ఆదిమధ్యాంతరహితచిదానందస్వరూపిణః ।
స్థితప్రజ్ఞస్య కో బాధః శరీరేణ స్వయోగినః ॥ 32 ॥
కర్మాణి కర్మణా త్యక్త్వా బ్రహ్మణా బ్రహ్మణి స్థితః ।
కర్మణా శర్మ సతతం సంప్రాప్తః స విరాజతే ॥ 33 ॥
బుద్ధేస్తైక్ష్ణ్యం చ మౌఢ్యం చ యస్య నైవాస్తి కించన ।
బుద్ధేః పారంగతః సోఽయం ప్రబుద్ధః శోభతేతరాం ॥ 34 ॥
మనస్తథైవ సంలీనం చితీవ లవణం జలే ।
యథా నిరంతరాత్మీయనిష్ఠయా సోఽద్వయోఽభవత్ ॥ 35 ॥
సమనస్త్వాన్మహద్దుఃఖమమనస్కస్య తత్కుతః ।
సమనస్కో హి సంకల్పాన్ కరుతే దుఃఖకారిణః ॥ 36 ॥
ప్రారబ్ధకర్మజం దుఃఖం జీవన్ముక్తస్య కథ్యతే ।
కర్మత్రయవిహీనస్య విదేహస్య కథం ను తత్ ॥ 37 ॥
కర్మ కర్తవ్యమితి వా న కర్తవ్యమితీహ వా ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 38 ॥
సమాధిర్వాఽథ కర్తవ్యో న కర్తవ్య ఇతీహ వా ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 39 ॥
పూర్వం బద్ధోఽధునా ముక్తోఽస్మ్యహమిత్యేవ బంధనాత్ ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 40 ॥
పూర్వమప్యభవన్ముక్తో మధ్యే భ్రాంతిస్తు బంధవత్ ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 41 ॥
వంధ్యాపుత్రాదివత్సర్వం మయ్యభూదసదిత్యపి ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 42 ॥
ఆవిద్యకం తమో ధ్వస్తం స్వప్రకాశేన వా ఇతి ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 43 ॥
స్వప్నేఽపి నాహంభావోఽస్తి మమ దేహేంద్రియాదిషు ।
యది మన్యేత వైదేహీం న ముక్తిం ప్రాప్తవాంస్తు సః ॥ 44 ॥
అరూపనష్టమనసో విదేహత్వం ప్రకీర్త్యతే ।
తత్కథం మన్యమానస్య యత్కించిత్స్యాదనాత్మనః ॥ 45 ॥
మనో నశ్యతి నిఃశేషం మననస్య విసర్జనాత్ ।
అమనస్కస్వభావం తత్పదం తస్యావశిష్యతే ॥ 46 ॥
మననేన వినిశ్చిత్య వైదేహీం ముక్తిమాత్మనః ।
నైష్కర్మ్యసిద్ధిం వదతాం కా తృప్తిరవివేకినాం ॥ 47 ॥
శ్రుత్వా వేదాంతవాక్యాని మోదంతేఽనుభవం వినా ।
లీఢేన తాడపత్రేణ గుడాక్షరయుతేన కిం ॥ 48 ॥
స్వానుభూతిం వినా శాస్త్రైః పండితాః సమలంకృతాః ।
కచహీనేవ విధవా భూషణైర్భూషితోత్తమైః ॥ 49 ॥
స్వానుభూతిం వినా కర్మాణ్యాచరంత్యఖిలాన్యపి ।
స్వర్ణయఃకుంభకారాదితుల్యా ఏవోపవీతినః ॥ 50 ॥
స్వానుభూతిం వినా వేదాన్ పఠంతి వివిధా ద్విజాః ।
ప్రావృణ్ణిశాయాం పరితో మండూకా ఇవ దుస్స్వరాః ॥ 51 ॥
స్వానుభూతిం వినా దేహం బిభ్రత్యధ్యాసదార్ఢ్యతః ।
శాకల్యస్య మృతం దేహం ధనబుద్ధ్యేవ తస్కరాః ॥ 52 ॥
స్వానుభూతిం వినా ధ్యానం కుర్వంత్యాసనసంయుతాః ।
బకా ఇవాంభసస్తీరే మత్స్యవంచనతత్పరాః ॥ 53 ॥
స్వానుభూతిం వినా శ్వాసాన్నిరుంధంతి హఠాత్సదా ।
అయస్కారోఽనిలం బాహ్యం ద్రుతికాయామివాధికం ॥ 54 ॥
స్వానుభూతిం వినా యోగదండపట్టాదిధారిణః ।
జీర్ణకంధాభరం భగ్నదండభాండాది పిత్తవత్ ॥ 55 ॥
స్వానుభూతిం వినా యద్యత్కుర్వంతి భువి మానవాః ।
తత్తత్సర్వం వృథైవ స్యాన్మరుభూమౌ కృషిర్యథా ॥ 56 ॥
స్వానుభూత్యర్థకం కర్మ నికృష్టమపి సర్వథా ।
ఉత్తమం విబుధైః శ్లాఘ్యం శ్వేవ చోరనివర్తకః ॥ 57 ॥
స్వానుభూత్యుపయుక్తేభ్య ఇతరాణి బహూన్యపి ।
కర్మాదీన్యాచరన్మర్త్యో భ్రాంతవద్వ్యర్థచేష్టితః ॥ 58 ॥
శ్రుతిస్మృతిపురాణేషు కామ్యకర్మాణ్యనేకధా ।
ప్రోచ్యంతే తేషు సంసక్తస్త్యాజ్యః శిష్టైర్విటో యథా ॥ 59 ॥
కామ్యకర్మసమాసక్తః స్వనిష్ఠాం స్వస్య మన్యతే ।
జాత్యంధః స్వస్య రత్నాదిపరీక్షాదక్షతామివ ॥ 60 ॥
అవశేంద్రియమాత్మార్థగురుబుద్ధ్యైవ సేవతే ।
బాలాతంతుసుతం లోకేఽగణితం భుక్తయే యథా ॥ 61 ॥
యస్తు వశ్యేంద్రియం శాంతం నిష్కామం సద్గురుం సదా ।
స్వాత్మైకరసికం ముక్త్యై స ధీమానుపగచ్ఛతి ॥ 62 ॥
కామ్యకర్మాణి చోత్సృజ్య నిష్కామో యో ముముక్షయా ।
శాంత్యాదిగుణసంయుక్తం గురుం ప్రాప్తః స ముచ్యతే ॥ 63 ॥
ఇతి శ్రుత్వాఽరుణః సూర్యాత్సంతుష్టః స్వాత్మనిష్ఠయా ।
కృతకృత్య ఇదం ప్రాహ భాస్కరం వినయాన్వితః ॥ 64 ॥
అరుణ ఉవాచ –
శ్రీమన్గురువర స్వామింస్త్వన్ముఖాత్పారమార్థికం ।
నిష్కామకర్మమాహాత్మ్యం శ్రుత్వా ధన్యోఽస్మ్యసంశయం ॥ 65 ॥
సకర్మత్వమకర్మత్వం విదేహస్య చ లక్షణం ।
శ్రుతం రహస్యం నాతోఽన్యత్కించిదప్యవశిష్యతే ॥ 66 ॥
తథాఽపి మమ సాక్షాత్త్వం కర్తవ్యం బ్రూహి నిశ్చితం ।
మచ్చిత్తపరిపాకం హి షేత్సి సర్వజ్ఞ సద్గురో ॥ 67 ॥
ఇతి పృష్ట ఉవాచేదం భగవాన్భాస్కరోఽరుణం ।
స్వసారథిం నిజగ్రస్థం బద్ధబాహుం నతాననం ॥ 68 ॥
సూర్య ఉవాచ –
అరుణ త్వం పరం బ్రహ్మ సాక్షాద్దృష్ట్వాఽధునా కృతీ ।
తథాఽప్యాదేహపతనాద్బ్రహ్మాభిధ్యానమాదరాత్ ॥ 69 ॥
స్వాధికారోచితం శుద్ధం కర్మాప్యాచర సత్తమ ।
ప్రమాదో మాఽస్తు తే స్వప్నేఽప్యుక్తయోర్బ్రహ్మకర్మణోః ॥ 70 ॥
సంవాదమావయోరేతం సర్వపాపహరం శుభం ।
యః శృణోతి సకృద్వా స కృతార్థో నాత్ర సంశయః ॥ 71 ॥
శ్రీగురుమూర్తిరువాచ –
ఇతి దినకరవక్త్రాద్బ్రహ్మకర్మైనిష్ఠాం
స్ఫుటతరమవగమ్య ప్రాజ్ఞ ఏకోఽరుణః సః ।
అభవదఖిలలోకైః పూజనీయః కృతార్థ-
స్త్వమపి భవ తథైవ క్షిప్రమంభోజజన్మన్ ॥ 72 ॥
విమలవిగుణయోగాభ్యాసదార్ఢ్యేన యుక్తః
సకలగతచిదాత్మన్యద్వితీయే బుధోఽపి ।
సతతమపి కురుష్వారబ్ధదుఃఖోపశాంత్యై
రహసి నిజసమాధీన్స్వోక్తకర్మాపి ధాతః ॥ 73 ॥
ఇతి తత్త్వసారాయణకర్మకాండోక్తశ్రీసూర్యగీతాయాం పంచమోఽధ్యాయః ॥
॥ ఇతి సూర్యగీతా సమాప్తా ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Surya Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil