॥ Suta Geetaa Odia Lyrics ॥
॥ ସୂତଗୀତା ॥
ଶ୍ରୀମତ୍ସୂତସଂହିତାୟାଂ । ଚତୁର୍ଥସ୍ୟ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାପ୍ରାରମ୍ଭଃ ।
ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୧. ସୂତଗୀତିଃ । ୧-୨୮
ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୨. ଆତ୍ମନା ସୃଷ୍ଟିକଥନମ୍ । ୧-୮୦
ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୩. ସାମାନ୍ୟସୃଷ୍ଟିକଥନମ୍ । ୧-୬୫
ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୪. ବିଶେଷସୃଷ୍ଟିକଥନମ୍ । ୧-୪୯
ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୫. ଆତ୍ମସ୍ୱରୂପକଥନମ୍ । ୧-୭୪
ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୬. ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସଙ୍ଗ୍ରହବର୍ଣନମ୍ । ୧-୩୭
ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୭. ରହସ୍ୟବିଚାରଃ । ୧-୩୪
ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । ୮. ସର୍ୱବେଦାନ୍ତସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୧-୯୧
Total chapters 8 versess 458
ଅଥ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୧. ସୂତଗୀତିଃ ।
ଐଶ୍ୱରଂ ପରମାନନ୍ଦମନନ୍ତଂ ସତ୍ୟଚିଦ୍ଘନମ୍ ।
ଆତ୍ମତ୍ୱେନୈବ ପଶ୍ୟନ୍ତଂ ନିସ୍ତରଙ୍ଗସମୁଦ୍ରବତ୍ ॥ ୧ ॥
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଂ ସୁସମ୍ପୂର୍ଣଂ ସୁପ୍ରସନ୍ନଂ ଶୁଚିସ୍ମିତମ୍ ।
ଭାସୟନ୍ତଂ ଜଗଦ୍ଭାସା ଭାନୁମନ୍ତମିବାପରମ୍ ॥ ୨ ॥
ପ୍ରଣମ୍ୟ ମୁନୟଃ ସୂତଂ ଦଣ୍ଡବତ୍ପୃଥିବୀତଲେ ।
କୃତଞ୍ଜଲିପୁଟା ଭୂତ୍ୱା ତୁଷ୍ଟୁବୁଃ ପରୟା ମୁଦା ॥ ୩ ॥
ନମସ୍ତେ ଭଗବନ୍ ଶମ୍ଭୁପ୍ରସାଦାବାପ୍ତବେଦନ ।
ନମସ୍ତେ ଭଗବନ୍ ଶମ୍ଭୁଚରଣାମ୍ଭୋଜବଲ୍ଲଭ ॥ ୪ ॥
ନମସ୍ତେ ଶମ୍ଭୁଭକ୍ତାନାମଗ୍ରଗଣ୍ୟ ସମାହିତ ।
ନମସ୍ତେ ଶମ୍ଭୁଭକ୍ତାନାମତୀବ ହିତବୋଧକ ॥ ୫ ॥
ନମସ୍ତେ ବେଦବେଦାନ୍ତପଦ୍ମଖଣ୍ଡଦିବାକର ।
ବ୍ୟାସବିଜ୍ଞାନଦୀପସ୍ୟ ବର୍ତିଭୂତାୟ ତେ ନମଃ ॥ ୬ ॥
ପୁରାଣମୁକ୍ତାମାଲାୟାଃ ସୂତ୍ରଭୂତାୟ ତେ ନମଃ ।
ଅସ୍ମାକଂ ଭବବୃକ୍ଷସ୍ୟ କୁଠାରାୟ ନମୋଽସ୍ତୁ ତେ ॥ ୭ ॥
କୃପାସାଗର ସର୍ୱେଷାଂ ହିତପ୍ରଦ ନମୋଽସ୍ତୁ ତେ ।
ନମୋଽବିଜ୍ଞାତଦୋଷାୟ ନମୋ ଜ୍ଞାନଗୁଣାୟ ତେ ॥ ୮ ॥
ମାତୃଭୂତାୟ ମର୍ତ୍ୟାନାଂ ବ୍ୟାସଶିଷ୍ୟାୟ ତେ ନମଃ ।
ଧର୍ମିଷ୍ଠାୟ ନମସ୍ତୁଭ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠାୟ ତେ ନମଃ ॥ ୯ ॥
ସମାୟ ସର୍ୱଜନ୍ତୂନାଂ ସାରଭୂତାୟ ତେ ନମଃ ।
ସାକ୍ଷାତ୍ସତ୍ୟପରାଣାଂ ତୁ ସତ୍ୟଭୂତାୟ ତେ ନମଃ ॥ ୧୦ ॥
ନମୋ ନମୋ ନମସ୍ତୁଭ୍ୟଂ ପୁନର୍ଭୂୟୋ ନମୋ ନମଃ ।
ଅସ୍ମାକଂ ଗୁରବେ ସାକ୍ଷାନ୍ନମଃ ସ୍ୱାତ୍ମପ୍ରଦାୟିନେ ॥ ୧୧ ॥
ଏବଂ ଗୋତ୍ରର୍ଷୟଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ସୂତଂ ସର୍ୱହିତପ୍ରଦମ୍ ।
ପ୍ରଶ୍ନଂ ପ୍ରଚକ୍ରିରେ ସର୍ୱେ ସର୍ୱଲୋକହିତୈଷିଣଃ ॥ ୧୨ ॥
ସୋଽପି ସୂତଃ ସ୍ୱତଃ ସିଦ୍ଧଃ ସ୍ୱରୂପାନୁଭବାତ୍ପରାତ୍ ।
ଉତ୍ଥାୟ ସ୍ୱଗୁରୁଂ ବ୍ୟାସଂ ଦଧ୍ୟୌ ସର୍ୱହିତେ ରତମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ଅସ୍ମିନ୍ନବସରେ ବ୍ୟାସଃ ସାକ୍ଷାତ୍ସତ୍ୟବତୀସୁତଃ ।
ଭସ୍ମୋଦ୍ଧୂଲିତସର୍ୱାଙ୍ଗସ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରାଙ୍କିତମସ୍ତକଃ ॥ ୧୪ ॥
କୃଷ୍ଣାଜିନୀ ସୋତ୍ତରୀୟ ଆଷାଢେନ ବିରାଜିତଃ ।
ରୁଦ୍ରାକ୍ଷମାଲାଭରଣସ୍ତତ୍ରୈବାବିରଭୂତ୍ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଦେଶିକେନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ଦେଶିକଂ କରୁଣାକରମ୍ ।
ସୂତଃ ସତ୍ୟବତୀସୂନୁଂ ସ୍ୱଶିଷ୍ୟୈଃ ସହ ସତ୍ତମୈଃ ॥ ୧୬ ॥
ପ୍ରଣମ୍ୟ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ପ୍ରସନ୍ନେନ୍ଦ୍ରିୟମାନସଃ ।
ଯଥାର୍ହଂ ପୂଜୟାମାସ ଦତ୍ତ୍ୱା ଚାଽଽସନମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ଭଦ୍ରମସ୍ତୁ ସୁସମ୍ପୂର୍ଣଂ ସୂତ ଶିଷ୍ୟ ମମାଽଽସ୍ତିକ ।
ତବୈଷାମପି କିଂ କାର୍ୟଂ ମୟା ତଦ୍ବ୍ରୂହି ମେଽନଘ ॥ ୧୯ ॥
ଏବଂ ବ୍ୟାସବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ସୂତଃ ପୌରାଣିକୋତ୍ତମଃ ।
ଉବାଚ ମଧୁରଂ ବାକ୍ୟଂ ଲୋକାନାଂ ହିତମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ସୂତ ଉବାଚ –
ଇମେ ହି ମୁନୟଃ ଶୁଦ୍ଧାଃ ସତ୍ୟଧର୍ମପରାୟଣାଃ ।
ମଦ୍ଗୀତାଶ୍ରବଣେ ଚୈଷାମସ୍ତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ମହତ୍ତରା ॥ ୨୧ ॥
ଭବତ୍ପ୍ରସାଦେ ସତ୍ୟେବ ଶକ୍ୟତେ ସା ବିଭାଷିତୁମ୍ ।
ଯଦି ପ୍ରସନ୍ନୋ ଭଗବନ୍ ବଦେତ୍ୟାଜ୍ଞାପୟାଦ୍ୟ ମାମ୍ ॥ ୨୨ ॥
ଇତି ସୂତବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଭଗବାନ୍ କରୁଣାନିଧିଃ ।
ତ୍ୱଦୀୟାମଦ୍ୟ ତାଂ ଗୀତାଂ ବଦୈଷାମର୍ଥିନାଂ ଶୁଭାମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ଶିଷ୍ୟମାଲିଙ୍ଗ୍ୟ ହୃଦୟଂ ତସ୍ୟ ସଂସ୍ପୃଶନ୍ ।
ସାମ୍ବଂ ସର୍ୱେଶ୍ୱରଂ ଧ୍ୟାତ୍ୱା ନିରୀକ୍ଷ୍ୟୈନଂ କୃପାବଲାତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ସ୍ଥାପୟିତ୍ୱା ମହାଦେବଂ ହୃଦୟେ ତସ୍ୟ ସୁସ୍ଥିରମ୍ ।
ତସ୍ୟ ମୂର୍ଧାନମାଘ୍ରାୟ ଭଗବାନଗମଦ୍ଗୁରୁଃ ॥ ୨୫ ॥
ସୋଽପି ସୂତଃ ପୁନଃ ସାମ୍ବଂ ଧ୍ୟାତ୍ୱା ଦେବଂ ତ୍ର୍ୟମ୍ବକମ୍ ।
ପ୍ରଣମ୍ୟ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ସ୍ମୃତ୍ୱା ବ୍ୟାସଂ ଚ ସଦ୍ଗୁରୁମ୍ ॥ ୨୬ ॥
କୃତାଞ୍ଜଲିପୁଟୋ ଭୂତ୍ୱା ମନ୍ତ୍ରମାଦ୍ୟଂ ଷଡକ୍ଷରମ୍ ।
ଜପିତ୍ୱା ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସାର୍ଧଂ ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ମୁନିପୁଙ୍ଗବନ୍ ॥ ୨୭ ॥
କୃତପ୍ରଣାମୋ ମୁନିଭିଃ ସ୍ୱଗୀତାମତିନିର୍ମଲାମ୍ ।
ବକ୍ତୁମାରଭତେ ସୂତ ସର୍ୱଲୋକହିତେ ରତଃ ॥ ୨୮ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ସୂତଗୀତିର୍ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧ ॥
ଅଥ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
୨. ଆତ୍ମନା ସୃଷ୍ଟିକଥନମ୍ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ଶ୍ରୁଣୁତ ବ୍ରହ୍ମବିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠା ଭାଗ୍ୟବନ୍ତଃ ସମାହିତାଃ ।
ବକ୍ଷ୍ୟାମି ପରମଂ ଗୁହ୍ୟଂ ବିଜ୍ଞାନଂ ବେଦସଂମତମ୍ ॥ ୧ ॥
ଅସ୍ତି କଶ୍ଚିତ୍ସ୍ୱତ ସିଦ୍ଧଃ ସତ୍ୟଜ୍ଞାନସୁଖାଦ୍ୱୟଃ ।
ବିଶ୍ୱସ୍ୟ ଜଗତଃ କର୍ତା ପଶୁପାଶବିଲକ୍ଷଣଃ ॥ ୨ ॥
ଆକାଶାଦୀନି ଭୂତାନି ପଞ୍ଚ ତେଷାଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତାଃ ।
ଗୁଣାଃ ଶବ୍ଦାଦୟଃ ପଞ୍ଚ ପଞ୍ଚ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ॥ ୩ ॥
ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ପଞ୍ଚୈବ ପ୍ରାଣାଦ୍ୟା ଦଶ ବାୟବଃ ।
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରହଙ୍କାରଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚେତି ଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ॥ ୪ ॥
ତେଷାଂ କାରଣଭୂତୈକାଽବିଦ୍ୟା ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶକଃ ପଶୁଃ ।
ବିଶ୍ୱସ୍ୟ ଜଗତଃ କର୍ତା ପଶୋରନ୍ୟଃ ପରଃ ଶିବଃ ॥ ୫ ॥
ଆତ୍ମାନଃ ପଶବଃ ସର୍ୱେ ପ୍ରୋକ୍ତା ଅଜ୍ଞାନିନଃ ସଦା ।
ଅଜ୍ଞାନମାତ୍ମନାମେଷାମନାଦ୍ୟେବ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୬ ॥
ସଂସାରବୀଜମଜ୍ଞାନଂ ସଂସାର୍ୟଜ୍ଞଃ ପୁମାନ୍ୟତଃ ।
ଜ୍ଞାନାତ୍ତସ୍ୟ ନିବୃତ୍ତିଃ ସ୍ୟାତ୍ପ୍ରକାଶାତ୍ତମସୋ ଯଥା ॥ ୭ ॥
ଅଜ୍ଞାନାକାରଭେଦେନାବିଦ୍ୟାଖ୍ୟେନୈବ କେବଲମ୍ ।
ପଶୂନାମାତ୍ମନାଂ ଭେଦଃ କଲ୍ପିତୋ ନ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୮ ॥
ଅଜ୍ଞାନାକାରଭେଦେନ ମାୟାଖ୍ୟେନୈବ କେବଲମ୍ ।
ବିଭାଗଃ କଲ୍ପିତୋ ବିପ୍ରାଃ ପରମାତତ୍ୱଲକ୍ଷଣଃ ॥ ୯ ॥
ଘଟାକାଶମହାକାଶବିଭାଗଃ କଲ୍ପିତୋ ଯଥା ।
ତଥୈବ କଲ୍ପିତୋ ଭେଦୋ ଜୀବାତ୍ମପରମାତ୍ମନୋଃ ॥ ୧୦ ॥
ଯଥା ଜୀବବହୁତ୍ୱଂ ତୁ କଲ୍ପିତଂ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ତଥା ପରବହୁତ୍ୱଂ ଚ କଲ୍ପିତଂ ନ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୧୦ ॥
ଯଥୋଚ୍ଚାବଚଭାବସ୍ତୁ ଜୀବଭେଦେ ତୁ କଲ୍ପିତଃ ।
ତଥୋଚ୍ଚାବଚଭାବଶ୍ଚ ପରଭେଦେ ଚ କଲ୍ପିତଃ ॥ ୧୨ ॥
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାଦିସଙ୍ଘାତବାସନାଭେଦଭେଦିତା ।
ଅବିଦ୍ୟା ଜୀବଭେଦସ୍ୟ ହେତୁର୍ନାନ୍ୟଃ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ॥ ୧୩ ॥
ଗୁଣାନାଂ ବାସନାଭେଦଭେଦିତା ଯା ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ।
ମାୟା ସା ପରଭେଦସ୍ୟ ହେତୁର୍ନାନ୍ୟଃ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ॥ ୧୪ ॥
ଯସ୍ୟ ମାୟାଗତଂ ସତ୍ତ୍ୱଂ ଶରୀରଂ ସ୍ୟାତ୍ତମୋଗୁଣଃ ।
ସଂହାରାୟ ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ସ ରୁଦ୍ରଃ ସ୍ୟାନ୍ନ ଚାପରଃ ॥ ୧୫ ॥
ତଥା ଯସ୍ୟ ତମଃ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛରୀରଂ ସାତ୍ତ୍ୱିକୋ ଗୁଣଃ ।
ପାଲନାୟ ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ସ ବିଷ୍ଣୁଃ ସ୍ୟାନ୍ନ ଚାପରଃ ॥ ୧୬ ॥
ରଜୋ ଯସ୍ୟ ଶରୀରଂ ସ୍ୟାତ୍ତଦେବୋତ୍ପାଦନାୟ ଚ ।
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ସ ବୈ ବ୍ରହ୍ମା ଭବେଦ୍ୱିପ୍ରା ନ ଚାପରଃ ॥ ୧୭ ॥
ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ବିଗ୍ରହଂ ଶୁକ୍ଲଂ କୃଷ୍ଣଂ ବିଷ୍ଣୋଶ୍ଚ ବିଗ୍ରହମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଣୋ ବିଗ୍ରହଂ ରକ୍ତଂ ଚିନ୍ତୟେଦ୍ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତୟେ ॥ ୧୮ ॥
ଶୌକ୍ଲ୍ୟଂ ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣାଜ୍ଜାତଂ ରାଗୋ ଜାତୋ ରଜୋଗୁଣାତ୍ ।
କାର୍ଷ୍ଣ୍ୟଂ ତମୋଗୁଣାଜ୍ଜାତମିତି ବିଦ୍ୟାତ୍ସମାସତଃ ॥ ୧୯ ॥
ପରତତ୍ତ୍ୱୈକତାବୁଦ୍ଧ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ବିଷ୍ଣୁମୀଶ୍ୱରମ୍ ।
ପରତତ୍ତ୍ୱତୟା ବେଦା ବଦନ୍ତି ସ୍ମୃତୟୋଽପି ଚ ॥ ୨୦ ॥
ପୁରାଣାନି ସମସ୍ତାନି ଭାରତପ୍ରମୁଖାନ୍ୟପି ।
ପରତତ୍ତ୍ୱୈକତାବୁଦ୍ଧ୍ୟା ତାତ୍ପର୍ୟଂ ପ୍ରବଦନ୍ତି ଚ ॥ ୨୧ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦିରୂପେଣ କେବଲଂ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦୟସ୍ତ୍ୱେବ ନ ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୨୨ ॥
ତଥାଽପି ରୁଦ୍ରଃ ସର୍ୱେଷାମୁତ୍କୃଷ୍ଟଃ ପରିକୀର୍ତିତଃ ।
ସ୍ୱଶରୀରତୟା ଯସ୍ମାନ୍ମନୁତେ ସତ୍ତ୍ୱମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ରଜସସ୍ତମସଃ ସତ୍ତ୍ୱମୁତ୍କୃଷ୍ଟଂ ହି ଦ୍ୱିଜୋତ୍ତମାଃ ।
ସତ୍ତ୍ୱାତ୍ସୁଖଂ ଚ ଜ୍ଞାନଂ ଚ ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦପରଂ ପରମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ପରତତ୍ତ୍ୱପ୍ରକାଶସ୍ତୁ ରୁଦ୍ର୍ସ୍ୟୈବ ମହତ୍ତରଃ ।
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦିଦେବାନାଂ ନ ତଥା ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୨୫ ॥
ପରତତ୍ତ୍ୱତୟା ରୁଦ୍ରଃ ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ମନୁତେ ଭୃଶମ୍ ।
ପରତତ୍ତ୍ୱପ୍ରକାଶେନ ନ ତଥା ଦେବତାନ୍ତରମ୍ ॥ ୨୬ ॥
ହରିବ୍ରହ୍ମାଦିରୂପେଣ ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ମନୁତେ ଭୃଶମ୍ ।
ହରିବ୍ରହ୍ମାଦୟୋ ଦେବା ନ ତଥା ରୁଦ୍ରମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୨୭ ॥
ରୁଦ୍ରଃ କଥଂଚିତ୍କାର୍ୟାର୍ଥଂ ମନୁତେ ରୁଦ୍ରରୂପତଃ ।
ନ ତଥା ଦେବତାଃ ସର୍ୱା ବ୍ରହ୍ମସ୍ଫୂର୍ତ୍ୟଲ୍ପତାବଲାତ୍ ॥ ୨୮ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦୟୋ ଦେବାଃ ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ମନ୍ୱତେଽଞ୍ଜସା ।
ନ କଶ୍ଚିତ୍ତତ୍ତ୍ୱରୂପେଣ ନ ତଥା ରୁଦ୍ର ଆସ୍ତିକାଃ ॥ ୨୯ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦୟୋ ଦେବାଃ ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ମନ୍ୱତେଽଞ୍ଜସା ।
କଥଂଚିତ୍ତତ୍ତ୍ୱରୂପେଣ ନ ତଥା ରୁଦ୍ର ଆସ୍ତିକାଃ ॥ ୩୦ ॥
ତତ୍ତ୍ୱବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧା ରୁଦ୍ରସ୍ୟାସ୍ୟ ତପୋଧନାଃ ।
ହରିବ୍ରହ୍ମାଦିବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ ତେଷାଂ ସ୍ୱାଭାବିକୀ ମତା ॥ ୩୧ ॥
ହରିବ୍ରହ୍ମାଦିଦେବାନ୍ୟେ ପୂଜୟନ୍ତି ଯଥାବଲମ୍ ।
ଅଚିରାନ୍ନ ପରପ୍ରାପ୍ତିସ୍ତେଷାମସ୍ତି କ୍ରମେଣ ହି ॥ ୩୨ ॥
ରୁଦ୍ରଂ ଯେ ବେଦବିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠାଃ ପୂଜୟନ୍ତି ଯଥାବଲମ୍ ।
ତେଷାମସ୍ତି ପରପ୍ରାପ୍ତିରଚିରାନ୍ନ କ୍ରମେଣ ତୁ ॥ ୩୩ ॥
ରୁଦ୍ରାକାରତୟା ରୁଦ୍ରୋ ବରିଷ୍ଠୋ ଦେବତାନ୍ତରାତ୍ ।
ଇତି ନିଶ୍ଚୟବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ ନରାଣାଂ ମୁକ୍ତିଦାୟିନୀ ॥ ୩୪ ॥
ଗୁଣାଭିମାନିନୋ ରୁଦ୍ରାଦ୍ଧରିବ୍ରହ୍ମାଦିଦେବତାଃ ।
ବରିଷ୍ଠା ଇତି ବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ ସତ୍ୟଂ ସଂସାରକାରଣମ୍ ॥ ୩୫ ॥
ପରତତ୍ତ୍ୱାଦପି ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ରୁଦ୍ରୋ ବିଷ୍ଣୁଃ ପିତାମହଃ ।
ଇତି ନିଶ୍ଚୟବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ ସତ୍ୟଂ ସଂସାରକାରଣମ୍ ॥ ୩୬ ॥
ରୁଦ୍ରୋ ବିଷ୍ଣୁଃ ପ୍ରଜାନାଥଃ ସ୍ୱରାଟ୍ସମ୍ରାଟ୍ପୁରନ୍ଦରଃ ।
ପରତତ୍ତ୍ୱମିତି ଜ୍ଞାନଂ ନରାଣାଂ ମୁକ୍ତିକାରଣମ୍ ॥ ୩୭ ॥
ଅମାତ୍ୟେ ରାଜବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ ନ ଦୋଷାୟ ଫଲାୟ ହି ।
ତସ୍ମାଦ୍ବ୍ରହ୍ମମତିର୍ମୁଖ୍ୟା ସର୍ୱତ୍ର ନ ହି ସଂଶୟଃ ॥ ୩୮ ॥
ତଥାଽପି ରୁଦ୍ରେ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରାଃ ପରତତ୍ତ୍ୱମତିର୍ଭୃଶମ୍ ।
ବରିଷ୍ଠା ନ ତଥାଽନ୍ୟେଷୁ ପରସ୍ଫୂର୍ତ୍ୟଲ୍ପତାବଲାତ୍ ॥ ୩୯ ॥
ଅସ୍ତି ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରା ଅନ୍ତଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ବହିସ୍ତମଃ ।
ବିଷ୍ଣୋରନ୍ତସ୍ତମଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ବହିରସ୍ତି ରଜୋଗୁଣଃ ॥ ୪୦ ॥
ଅନ୍ତର୍ବହିଶ୍ଚ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରା ଅସ୍ତି ତସ୍ୟ ପ୍ରଜାପତେଃ ।
ଅତୋଽପେକ୍ଷ୍ୟ ଗୁଣଂ ସତ୍ତ୍ୱଂ ମନୁଷ୍ୟା ବିବଦନ୍ତି ଚ ॥ ୪୧ ॥
ହରିଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହରଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଇତ୍ୟହୋ ମୋହବୈଭବମ୍ ।
ସତ୍ତ୍ୱାଭାବାତ୍ପ୍ରଜାନାଥଂ ବରିଷ୍ଠଂ ନୈବ ମନ୍ୱତେ ॥ ୪୨ ॥
ଅନେକଜନ୍ମସିଦ୍ଧାନାଂ ଶ୍ରୌତସ୍ମାର୍ତାନୁବର୍ତିନାମ୍ ।
ହରଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହରେଃ ସାକ୍ଷାଦିତି ବୁଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଜାୟତେ ॥ ୪୩ ॥
ମହାପାପବତାଂ ନୄଣାଂ ହରିଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହରାଦିତି ।
ବୁଦ୍ଧିର୍ୱିଜାୟତେ ତେଷାଂ ସଦା ସଂସାର ଏବ ହି ॥ ୪୪ ॥
ନିର୍ୱିକଲ୍ପେ ପରେ ତତ୍ତ୍ୱେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଯେଷାଂ ବିଜାୟତେ ।
ଅୟତ୍ନସିଦ୍ଧା ପରମା ମୁକ୍ତିସ୍ତେଷାଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୪୫ ॥
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଂ ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ନାମ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବଃ ପରଃ ।
ସୋଽୟଂ ସାମ୍ବସ୍ତ୍ରିନେତ୍ରଶ୍ଚ ଚନ୍ଦ୍ରାର୍ଧକୃତଶେଖରଃ ॥ ୪୬ ॥
ସ୍ୱାତ୍ମତତ୍ତ୍ୱସୁଖସ୍ଫୂର୍ତିପ୍ରମୋଦାତ୍ତାଣ୍ଡବପ୍ରିୟଃ ।
ରୁଦ୍ରବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜାନାଥୈରୁପାସ୍ୟୋ ଗୁଣମୂର୍ତିଭିଃ ॥ ୪୭ ॥
ଈଦୃଶୀ ପରମା ମୂର୍ତିର୍ୟସ୍ୟାସାଧାରଣୀ ସଦା ।
ତଦ୍ଧି ସାକ୍ଷାତ୍ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ନାନ୍ୟତ୍ସତ୍ୟଂ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୪୮ ॥
ବିଷ୍ଣୁଂ ବ୍ରହ୍ମାଣମନ୍ୟଂ ବା ସ୍ୱମୋହାନ୍ମନ୍ୱତେ ପରମ୍ ।
ନ ତେଷାଂ ମୁକ୍ତିରେଷାଽସ୍ତି ତତସ୍ତେ ନ ପରଂ ପଦମ୍ ॥ ୪୯ ॥
ତସ୍ମାଦେଷା ପରା ମୂର୍ତିର୍ୟସ୍ୟାସାଧାରଣୀ ଭବେତ୍ ।
ସ ଶିବଃ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଃ ସାକ୍ଷାତ୍ତତ୍ତ୍ୱଂ ନ ଚାପରଃ ॥ ୫୦ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ରୁଦ୍ରଶ୍ଚ ବିଭକ୍ତା ଅପି ପଣ୍ଡିତାଃ ।
ପରମାତ୍ମବିଭାଗସ୍ଥା ନ ଜୀବବ୍ୟୂହସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୫୧ ॥
ଅବିଦ୍ୟୋପାଧିକୋ ଜୀବୋ ନ ମାୟୋପାଧିକଃ ଖଲୁ ।
ମାୟୋପାଧିକଚୈତନ୍ୟଂ ପରମାତ୍ମା ହି ନାପରମ୍ ॥ ୫୨ ॥
ମାୟାକାର୍ୟଗୁଣଚ୍ଛନ୍ନା ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶ୍ୱରାଃ ।
ମାୟୋପାଧିପରବ୍ୟୂହା ନ ଜୀବବ୍ୟୂହସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୫୩ ॥
ପରମାତ୍ମବିଭାଗତ୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମାଦୀନାଂ ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ।
ସମାନମପି ରୁଦ୍ରସ୍ତୁ ବରିଷ୍ଠୋ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୫୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ସ୍ୱାସାଧାରଣରୂପତଃ ।
ସ୍ୱବିଭୂତ୍ୟାତ୍ମନା ଚାପି କୁର୍ୱାତେ ଏବ ସେବନମ୍ ॥ ୫୫ ॥
ରୁଦ୍ର ସ୍ୱେନୈବ ରୂପେଣ ବିଷ୍ଣୋଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ତଥା ।
ସେବନଂ ନୈବ କୁରୁତେ ବିଭୂତେର୍ୱା ଦ୍ୱୟୋରପି ॥ ୫୬ ॥
କେବଲଂ କୃପୟା ରୁଦ୍ରୋ ଲୋକାନାଂ ହିତକାମ୍ୟଯା ।
ସ୍ୱବିଭୂତ୍ୟାତ୍ମନା ବିଷ୍ଣୋର୍ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ଚାପରସ୍ୟ ଚ ॥ ୫୭ ॥
କରୋତି ସେବାଂ ହେ ବିପ୍ରାଃ କଦାଚିତ୍ସତ୍ୟମୀରିତମ୍ ।
ନ ତଥା ବ୍ରହ୍ମଣା ବିଷ୍ଣୁର୍ନ ବ୍ରହ୍ମା ନ ପୁରନ୍ଦରଃ ॥ ୫୮ ॥
ଏତାବନ୍ମାତ୍ରମାଲମ୍ବ୍ୟ ରୁଦ୍ରଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ପ୍ରଜାପତିମ୍ ।
ମନ୍ୱତେ ହି ସମଂ ମର୍ତ୍ୟା ମାୟଯା ପରିମୋହିତାଃ ॥ ୫୯ ॥
କେଚିଦେଷାଂ ମହାୟାସାତ୍ସାମ୍ୟଂ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମୋହିତାଃ ।
ହରେରଜସ୍ୟ ଚୋତ୍କର୍ଷଂ ହରାଦ୍ୱାଞ୍ଛନ୍ତି କେଚନ ॥ ୬୦ ॥
ରୁଦ୍ରେଣ ସାମ୍ୟମନ୍ୟେଷାଂ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ଚ ବିମୋହିତାଃ ।
ତେ ମହାପାତକୈର୍ୟୁକ୍ତା ଯାସ୍ୟନ୍ତି ନରକାର୍ଣବମ୍ ॥ ୬୧ ॥
ରୁଦ୍ରାଦୁତ୍କର୍ଷମନ୍ୟେଷାଂ ଯେ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମୋହିତାଃ ।
ପଚ୍ୟନ୍ତେ ନରକେ ତୀବ୍ରେ ସଦା ତେ ନ ହି ସଂଶୟଃ ॥ ୬୨ ॥
କେଚିଦଦ୍ୱୈତମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବୈଡାଲବ୍ରତିକା ନରାଃ ।
ସାମ୍ୟଂ ରୁଦ୍ରେଣ ସର୍ୱେଷାଂ ପ୍ରବଦନ୍ତି ବିମୋହିତାଃ ॥ ୬୩ ॥
ଦେହାକାରେଣ ଚୈକତ୍ୱେ ସତ୍ୟପି ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ଶିରସା ପାଦୟୋଃ ସାମ୍ୟଂ ସର୍ୱଥା ନାସ୍ତି ହି ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୬୪ ॥
ଯଥାଽଽସ୍ୟାପାନୟୋଃ ସାମ୍ୟଂ ଛିଦ୍ରତୋଽପି ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ତଥୈକତ୍ୱେଽପି ସର୍ୱେଷାଂ ରୁଦ୍ରସାମ୍ୟଂ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୬୫ ॥
ବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜାପତୀନ୍ଦ୍ରାଣାମୁତ୍କର୍ଷଂ ଶଙ୍କରାଦପି ।
ପ୍ରବଦନ୍ତୀବ ବାକ୍ୟାନି ଶ୍ରୌତାନି ପ୍ରତିଭାନ୍ତି ଚ ॥ ୬୬ ॥
ପୌରାଣିକାନି ବାକ୍ୟାନି ସ୍ମାର୍ତାନି ପ୍ରତିଭାନ୍ତି ଚ ।
ତାନି ତତ୍ତ୍ୱାତ୍ମନା ତେଷାମୁତ୍କର୍ଷଂ ପ୍ରବଦନ୍ତି ହି ॥ ୬୭ ॥
ବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜାପତୀନ୍ଦ୍ରେଭ୍ୟୋ ରୁଦ୍ରସ୍ୟୋତ୍କର୍ଷମାସ୍ତିକାଃ ।
ବଦନ୍ତି ଯାନି ବାକ୍ୟାନି ତାନି ସର୍ୱାଣି ହେ ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୬୮ ॥
ପ୍ରବଦନ୍ତି ସ୍ୱରୂପେଣ ତଥା ତତ୍ତ୍ୱାତ୍ମନାଽପି ଚ ।
ନୈବଂ ବିଷ୍ଣ୍ୱାଦିଦେବାନାମିତି ତତ୍ତ୍ୱବ୍ୟବସ୍ଥିତିଃ ॥ ୬୯ ॥
ବହୁନୋକ୍ତେନ କିଂ ଜୀବାସ୍ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ବିଭୂତୟଃ ।
ବରିଷ୍ଠା ହି ବିଭୂତିଭ୍ୟସ୍ତେ ବରିଷ୍ଠା ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୭୦ ॥
ତେଷୁ ରୁଦ୍ରୋ ବରିଷ୍ଠଶ୍ଚ ତତୋ ମାୟୀ ପରଃ ଶିବଃ ।
ମାୟାବିଶିଷ୍ଟାତ୍ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସାମ୍ବଃ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣଃ ॥ ୭୧ ॥
ବରିଷ୍ଠୋ ମୁନୟଃ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବୋ ନାତ୍ର ବିଚାରଣା ।
ଶିବାଦ୍ୱରିଷ୍ଠୋ ନୈବାସ୍ତି ମୟା ସତ୍ୟମୁଦୀରିତମ୍ ॥ ୭୨ ॥
ଶିବସ୍ୱରୂପମାଲୋଡ୍ୟ ପ୍ରବଦାମି ସମାସତଃ ।
ଶିବାଦନ୍ୟତୟା ଭାତଂ ଶିବ ଏବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୭୩ ॥
ଶିବାଦନ୍ୟତୟା ଭାତଂ ଶିବଂ ଯୋ ବେଦ ବେଦତଃ ।
ସ ବେଦ ପରମଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ନାସ୍ତି ସଂଶୟକାରଣମ୍ ॥ ୭୪ ॥
ଯଃ ଶିବଃ ସକଲଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱେଦ ବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟତଃ ।
ସ ମୁକ୍ତୋ ନାତ୍ର ସନ୍ଦେହଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୭୫ ॥
ଭାସମାନମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଭାନମେବେତି ବେଦ ଯଃ ।
ସ ଭାନରୂପଂ ଦେବେଶଂ ଯାତି ନାତ୍ର ବିଚାରଣା ॥ ୭୬ ॥
ପ୍ରତୀତମଖିଲଂ ଶମ୍ଭୁଂ ତର୍କତଶ୍ଚ ପ୍ରମାଣତଃ ।
ସ୍ୱାନୁଭୂତ୍ୟା ଚ ଯୋ ବେଦ ସ ଏବ ପରମାର୍ଥବିତ୍ ॥ ୭୭ ॥
ଜଗଦ୍ରୂପତୟା ପଶ୍ୟନ୍ନପି ନୈବ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ।
ପ୍ରତୀତମଖିଲଂ ବ୍ରହ୍ମ ସମ୍ପଶ୍ୟନ୍ନ ହି ସଂଶୟଃ ॥ ୭୮ ॥
ପ୍ରତୀତମପ୍ରତୀତଂ ଚ ସଦସଚ୍ଚ ପରଃ ଶିବଃ ।
ଇତି ବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟାନାଂ ନିଷ୍ଠାକାଷ୍ଠା ସୁଦୁର୍ଲଭା ॥ ୭୯ ॥
ଇତି ସକଲଂ କୃପୟା ମୟୋଦିତଂ ବଃ
ଶ୍ରୁତିବଚସ କଥିତଂ ଯଥା ତଥୈବ ।
ଯଦି ହୃଦୟେ ନିହିତଂ ସମସ୍ତମେତ-
ତ୍ପରମଗତିର୍ଭବତାମିହୈବ ସିଦ୍ଧା ॥ ୮୦ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ଆତ୍ମନା ସୃଷ୍ଟିକଥନଂ ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୨ ॥
ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୩. ସାମାନ୍ୟସୃଷ୍ଟିକଥନମ୍ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ଶିବାତ୍ସତ୍ୟପରାନନ୍ଦପ୍ରକାଶୈକସ୍ୱଲକ୍ଷଣାତ୍ ।
ଆବିର୍ଭୂତମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଚେତନାଚେତନାତ୍ମକମ୍ ॥ ୧ ॥
ଅଦ୍ୱିତୀୟୋଽବିକାରୀ ଚ ନିର୍ମଲଃ ସ ଶିବଃ ପରଃ ।
ତଥାଽପି ସୃଜତି ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ ସର୍ୱମେତଚ୍ଚରାଚରମ୍ ॥ ୨ ॥
ମଣିମନ୍ରୌଷଧାଦୀନାଂ ସ୍ୱଭାବୋଽପି ନ ଶକ୍ୟତେ ।
କିମୁ ବକ୍ତବ୍ୟମାଶ୍ଚର୍ୟଂ ବିଭୋରସ୍ୟ ପରାତ୍ମନଃ ॥ ୩ ॥
ଶ୍ରୁତିଃ ସନାତନୀ ସାଧ୍ୱୀ ସର୍ୱମାନୋତ୍ତମୋତ୍ତମା ।
ପ୍ରାହ ଚାଦ୍ୱୈତନୈର୍ମଲ୍ୟଂ ନିର୍ୱିକାରତ୍ୱମାତ୍ମନଃ ॥ ୪ ॥
ସର୍ଗସ୍ଥିତ୍ୟନ୍ତମପ୍ୟାହ ଚେତନାଚେତନସ୍ୟ ଚ ।
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥବିଜ୍ଞାନେ ମାନଂ ନଃ ଶ୍ରୁତିରେବ ହି ॥ ୫ ॥
ଶ୍ରୁତ୍ୟୈକଗମ୍ୟେ ସୂକ୍ଷ୍ମାର୍ଥେ ସ ତର୍କଃ କିଂ କରିଷ୍ୟତି ।
ମାନାନୁଗ୍ରାହକସ୍ତର୍କୋ ନ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଃ କଦାଚନ ॥ ୬ ॥
ଶ୍ରୁତିଃ ସନାତନୀ ଶମ୍ଭୋରଭିବ୍ୟକ୍ତା ନ ସଂଶୟଃ ।
ଶଙ୍କରେଣ ପ୍ରଣୀତେତି ପ୍ରବଦନ୍ତ୍ୟପରେ ଜନାଃ ॥ ୭ ॥
ଯଦା ସାଽନାଦିଭୂତୈବ ତଦା ମାନମତୀବ ସା ।
ସ୍ୱତଶ୍ଚ ପରତୋ ଦୋଷୋ ନାସ୍ତି ଯସ୍ମାଦ୍ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ॥ ୮ ॥
ସ୍ୱତୋ ଦୋଷୋ ନ ବେଦସ୍ୟ ବିଦ୍ୟତେ ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶନେ ।
ଅସ୍ତି ଚେଦ୍ୱ୍ୟବହାରସ୍ୟ ଲୋପ ଏବ ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ॥ ୯ ॥
ପରତଶ୍ଚ ନ ଦୋଷୋଽସ୍ତି ପରସ୍ୟାଭାବତୋ ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ସ୍ୱତୋ ଦୁଷ୍ଟୋଽପି ଶବ୍ଦସ୍ତୁ ମାନମେବାଽଽପ୍ତସଙ୍ଗମାତ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଇତି ବାର୍ତାଽପି ବାର୍ତୈବ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶନେ ।
ସ୍ୱତୋ ଦୁଷ୍ଟଃ କଥଂ ମାନଂ ଭବତ୍ୟନ୍ୟସ୍ୟ ସଙ୍ଗମାତ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଯତ୍ସମ୍ବନ୍ଧେନ ଯୋ ଭାବୋ ଯସ୍ୟ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
ସ ତସ୍ୟ ଭ୍ରାନ୍ତିରେବ ସ୍ୟାନ୍ନ ସ୍ୱଭାବଃ କଥଂଚନ ॥ ୧୨ ॥
ଜପାକୁସୁମଲୌହିତ୍ୟଂ ବିଭାତି ସ୍ଫଟିକେ ଭୃଶମ୍ ।
ତଥାଽପି ତସ୍ୟ ଲୌହିତ୍ୟଂ ଭ୍ରାନ୍ତିରେବ ନ ବାସ୍ତବମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ବହ୍ନିପାକଜଲୌହିତ୍ୟମିଷ୍ଟକାୟାଂ ନ ବାସ୍ତବମ୍ ।
ଲୌହିତ୍ୟଂ ତୈଜସାଂଶସ୍ତୁ ନେଷ୍ଟକାୟା ନିରୂପଣେ ॥ ୧୪ ॥
ଅନ୍ୟତ୍ରାନ୍ୟସ୍ୟ ଧର୍ମସ୍ତୁ ପ୍ରତୀତୋ ବିଭ୍ରମୋ ମତଃ ।
ଆପ୍ତାପେକ୍ଷୀ ତୁ ଶବ୍ଦସ୍ତୁ ପ୍ରାମାଣ୍ୟାୟ ନ ସର୍ୱଥା ॥ ୧୫ ॥
ଅନାପ୍ତୟୋଗାଚ୍ଛବ୍ଦସ୍ୟ ପ୍ରାମାଣ୍ୟଂ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧଂ ତିରୋଭୂତଂ ସ୍ୱନାଶାୟ ହି କେବଲମ୍ ॥ ୧୬ ॥
ଯଦା ସା ଶଙ୍କଏରେଣୋକ୍ତା ତଦାଽପି ଶ୍ରୁତିରାସ୍ତିକାଃ ।
ପ୍ରମାଣଂ ସୁତରାମାପ୍ତତମ ଏବ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୧୭ ॥
ସର୍ୱଦୋଷବିହୀନସ୍ୟ ମହାକାରୁଣିକସ୍ୟ ଚ ।
ସର୍ୱଜ୍ଞସ୍ୟୈବ ଶୁଦ୍ଧସ୍ୟ କଥଂ ଦୋଷଃ ପ୍ରକଲ୍ପ୍ୟତେ ॥ ୧୮ ॥
ସର୍ୱଦୋଷବିଶିଷ୍ଟସ୍ୟ ନିର୍ଘୃଣସ୍ୟ ଦୁରାତ୍ମନଃ ।
ଅଲ୍ପଜ୍ଞସ୍ୟ ଚ ଜୀବସ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟାଽନାପ୍ତିର୍ହି ସତ୍ତମାଃ ॥ ୧୯ ॥
ଯସ୍ୟ ସ୍ମରଣମାତ୍ରେଣ ସମଲୋ ନିର୍ମଲୋ ଭବେତ୍ ।
ବ୍ରୂତ ସତ୍ୟତପୋନିଷ୍ଠାଃ କଥଂ ସ ମଲିନୋ ଭବେତ୍ ॥ ୨୦ ॥
ଅତଃ ପକ୍ଷଦ୍ୱୟେନାପି ବେଦୋ ମାନଂ ନ ସଂଶୟଃ ।
ବେଦୋଽନାଦିଃ ଶିବସ୍ତସ୍ୟ ବ୍ୟଞ୍ଜକଃ ପରମାର୍ଥତଃ ॥ ୨୧ ॥
ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିମପେକ୍ଷ୍ୟୈବ ପ୍ରଣେତେତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ଶିବଃ ।
ତସ୍ମାଦ୍ୱେଦୋପଦିଷ୍ଟାର୍ଥୋ ଯଥାର୍ଥୋ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୨୨ ॥
ଇହ ତାବନ୍ମୟା ପ୍ରୋକ୍ତମଦ୍ୱିତୀୟଃ ପରଃ ଶିବଃ ।
ତଥାଽପି ତେନ ସକଲଂ ନିର୍ମିତଂ ତତ୍ସ ଏବ ହି ॥ ୨୩ ॥
ଚିତ୍ସ୍ୱରୂପଃ ଶିବଶ୍ଚେତ୍ୟଂ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଚରାଚରମ୍ ।
ତଥା ସତି ବିରୁଦ୍ଧଂ ତଜ୍ଜଗଚ୍ଛମ୍ଭୁଃ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଇତ୍ୟେବମାଦିଚୋଦ୍ୟସ୍ୟ ଦ୍ୱିଜେନ୍ଦ୍ରା ନାସ୍ତି ସମ୍ଭବଃ ।
ଯତ୍ର ବେଦବିରୋଧଃ ସ୍ୟାତ୍ତତ୍ର ଚୋଦ୍ୟସ୍ୟ ସମ୍ଭବଃ ॥ ୨୫ ॥
ଚୋଦନାଲକ୍ଷଣେ ଧର୍ମେ ନ ଯଥା ଚୋଦ୍ୟସମ୍ଭବଃ ।
ତଥା ନ ଚୋଦନାଗମ୍ୟେ ଶିବେ ଚୋଦ୍ୟସ୍ୟ ସମ୍ଭବଃ ॥ ୨୬ ॥
ବାଧ୍ୟବାଧକଭାବସ୍ତୁ ବ୍ୟାଧିଭେଷଜୟୋର୍ୟଥା ।
ଶାସ୍ତ୍ରେଣ ଗମ୍ୟତେ ତଦ୍ୱଦୟମର୍ଥୋଽପି ନାନ୍ୟତଃ ॥ ୨୭ ॥
ଈଶ୍ୱରସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପେ ଚ ଜଗତ୍ସର୍ଗାଦିଷୁ ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥେଷ୍ୱନ୍ୟେଷୁ ମାନଂ ନଃ ଶ୍ରୁତିରେବ ହି ॥ ୨୮ ॥
ଅଥବା ଦେବଦେବସ୍ୟ ସର୍ୱଦୁର୍ଘଟକାରିଣୀ ।
ଶକ୍ତିରସ୍ତି ତୟା ସର୍ୱଂ ଘଟତେ ମାୟଯାଽନଘାଃ ॥ ୨୯ ॥
ପ୍ରତୀତିସିଦ୍ଧା ସା ମାୟା ତତ୍ତ୍ୱତୋଽତ୍ର ନ ସଂଶୟଃ ।
ତୟା ଦୁର୍ଘଟକାରିଣ୍ୟା ସର୍ୱଂ ତସ୍ୟୋପପଦ୍ୟତେ ॥ ୩୦ ॥
ସା ତିଷ୍ଠତୁ ମହାମାୟା ସର୍ୱଦୁର୍ଘଟକାରିଣୀ ।
ବେଦମାନେନ ସଂସିଦ୍ଧଂ ସର୍ୱଂ ତଦ୍ଗ୍ରାହ୍ୟମେବ ହି ॥ ୩୧ ॥
ଚୋଦ୍ୟାନର୍ହେ ତୁ ବେଦାର୍ଥେ ଚୋଦ୍ୟଂ କୁର୍ୱନ୍ ପତତ୍ୟଧଃ ।
ଅତଃ ସର୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ବେଦମେକଂ ସମାଶ୍ରୟେତ୍ ॥ ୩୨ ॥
ରୂପାବଲୋକନେ ଚକ୍ଷୁର୍ୟଥାଽସାଧାରଣଂ ଭବେତ୍ ।
ତଥା ଧର୍ମାଦିବିଜ୍ଞାନେ ବେଦୋଽସାଧାରଣଃ ପରଃ ॥ ୩୩ ॥
ରୂପାବଲୋକନସ୍ୟେଦଂ ଯଥା ଘ୍ରାଣଂ ନ କାରଣମ୍ ।
ତଥା ଧର୍ମାଦିବୁଦ୍ଧେସ୍ତୁ ଦ୍ୱିଜାସ୍ତର୍କୋ ନ କାରଣମ୍ ॥ ୩୪ ॥
ତସ୍ମାଦ୍ୱେଦୋଦିତେନୈବ ପ୍ରକାରେଣ ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ଅଦ୍ୱିତୀୟଃ ସ୍ୱୟଂ ଶୁଦ୍ଧସ୍ତଥାଽପୀଦଂ ଜଗତ୍ତତଃ ॥ ୩୫ ॥
ଆବିର୍ଭୂତଂ ତିରୋଭୂତଂ ସ ଏବ ସକଲଂ ଜଗତ୍ ।
ବୈଭବଂ ତସ୍ୟ ବିଜ୍ଞାତୁଂ ନ ଶକ୍ୟଂ ଭାଷିତୁଂ ମୟା ॥ ୩୬ ॥
ସ ଏବ ସାହସୀ ସାକ୍ଷାତ୍ସର୍ୱରୂପତୟା ସ୍ଥିତଃ ।
ପରିଜ୍ଞାତୁଂ ଚ ବକ୍ତୁଂ ଚ ସମର୍ଥୋ ନାପରଃ ପୁମାନ୍ ॥ ୩୭ ॥
ଯଥାଽୟଃ ପାବକେନେଦ୍ଧଂ ଭାତୀବ ଦହତୀବ ଚ ।
ତଥା ବେଦଃ ଶିବେନେଦ୍ଧଃ ସର୍ୱଂ ବକ୍ତୀବ ଭାସତେ ॥ ୩୮ ॥
ଅୟୋଽବୟବସଙ୍କ୍ରାନ୍ତୋ ଯଥା ଦହତି ପାବକଃ ।
ତଥା ବେଦେଷୁ ସଙ୍କ୍ରାନ୍ତଃ ଶିବଃ ସର୍ୱାର୍ଥସାଧକଃ ॥ ୩୯ ॥
ତଥାଽପି ବେଦରହିତଃ ସ୍ୱୟଂ ଧର୍ମାଦିବସ୍ତୁନି ।
ନ ପ୍ରମାଣଂ ବିନା ତେନ ବେଦୋଽପି ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୪୦ ॥
ତସ୍ମାଦ୍ୱେଦୋ ମହେଶେଦ୍ଧଃ ପ୍ରମାଣଂ ସର୍ୱବସ୍ତୁନି ।
ଅନ୍ୟଥା ନ ଜଡଃ ଶବ୍ଦୋଽତୀନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥସ୍ୟ ସାଧକଃ ॥ ୪୧ ॥
ମେରୁପାର୍ଶ୍ୱେ ତପସ୍ତପ୍ତ୍ୱା ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଶମ୍ଭୁଂ ଜଗଦ୍ଗୁରୁମ୍ ।
ଅୟମର୍ଥୋ ମୟା ଜ୍ଞାତସ୍ତତସ୍ତସ୍ୟ ପ୍ରସାଦତଃ ॥ ୪୨ ॥
ତଦାଜ୍ଞୟୈବ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରାଃ ସଂହିତେୟଂ ମୟୋଦିତା ।
ଅହଂ କ୍ଷୁଦ୍ରୋଽପି ଯୁଷ୍ମାକଂ ମହତାମପି ଦେଶିକଃ ॥ ୪୩ ॥
ଅଭବଂ ସା ଶିବସ୍ୟାଽଽଜ୍ଞା ଲଙ୍ଘନୀୟା ନ କେନଚିତ୍ ।
ଶିବସ୍ୟାଽଽଜ୍ଞାବଲାଦ୍ୱିଷ୍ଣୁର୍ଜାୟତେ ମ୍ରିୟତେଽପି ଚ ॥ ୪୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ସର୍ୱଜଗତ୍କର୍ତା ବିରାଟ୍ସମ୍ରାଟ୍ସ୍ୱରାଡପି ।
ଖରୋଷ୍ଟ୍ରତରବଃ କ୍ଷୁଦ୍ରା ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱାଦୟୋଽଭବନ୍ ॥ ୪୫ ॥
ତସ୍ମାଦ୍ ଗୁରୁତ୍ୱଂ ମେ ବିପ୍ରା ଯୁଜ୍ୟତେ ନ ହି ସଂଶୟଃ ।
ଶିଷ୍ୟତ୍ୱଂ ଚାପି ଯୁଷ୍ମାକଂ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଃ ଖଲୁ ଶଙ୍କରଃ ॥ ୪୬ ॥
ମହାଦେବସ୍ୟ ଭକ୍ତାଶ୍ଚ ତଦ୍ଭକ୍ତା ଅପି ଦେହିନଃ ।
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରା ବେଦବିଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠାଃ କିଂ ପୁନଃ ସ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୪୭ ॥
ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାଦ୍ଧି ଶିବେନୈବ ବିଷଂ ଭୁକ୍ତଂ ବିନାଽମୃତମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ଚ ଶିରଶ୍ଛିନ୍ନଂ ବିଷ୍ଣୋରପି ତଥୈବ ଚ ॥ ୪୮ ॥
ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାଦ୍ଧି କୃତଂ ତେନ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରା ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ ।
ତତ୍ପ୍ରସାଦାନ୍ମୟା ସର୍ୱଂ ବିଦିତଂ କରବିଲ୍ୱବତ୍ ॥ ୪୯ ॥
ପ୍ରସାଦବଲତଃ ସାକ୍ଷାତ୍ସତ୍ୟାର୍ଥଃ କଥିତୋ ମୟା ।
ପ୍ରସାଦେନ ବିନା ବକ୍ତୁଂ କୋ ବା ଶକ୍ତୋ ମୁନୀଶ୍ୱରାଃ ॥ ୫୦ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ପରୟା ସହ ।
ମଦୁକ୍ତଂ ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ବିଦ୍ୟାଦ୍ୱେଦୋଦିତଂ ବୁଧଃ ॥ ୫୧ ॥
ବିଜ୍ଞାନେନ ବିନାଽନ୍ୟେନ ନାସ୍ତି ମୁକ୍ତିର୍ନ ସଂଶୟଃ ।
ଅତୋ ଯୂୟମପି ପ୍ରାଜ୍ଞା ଭବତାଦ୍ୱୈତବାଦିନଃ ॥ ୫୨ ॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ସିଦ୍ଧଂ ସ୍ୱାନୁଭବେନ ଚ ।
ଶ୍ରୁତିସ୍ମୃତିପୁରାଣାଦ୍ୟୈସ୍ତର୍କୈର୍ୱେଦାନୁସାରିଭିଃ ॥ ୫୩ ॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନମେବ ଗ୍ରାହ୍ୟଂ ଯଥାସ୍ଥିତମ୍ ।
ନାନ୍ୟତର୍କୈଶ୍ଚ ହନ୍ତବ୍ୟମିଦମାମ୍ନାୟବାକ୍ୟଜମ୍ ॥ ୫୪ ॥
ବିନୈବ ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ଭେଦଂ କେଚନ ମୋହିତାଃ ।
କଲ୍ପୟନ୍ତି ତଦା ଶମ୍ଭୁଃ ସଦ୍ୱିତୀୟୋ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୫୫ ॥
ଆମ୍ନାୟାର୍ଥଂ ମହାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ଜାନନ୍ତି ଯେ ଜନାଃ ।
ବେଦସିଦ୍ଧଂ ମହାଦ୍ୱୈତଂ କୋ ବା ବିଜ୍ଞାତୁମର୍ହତି ॥ ୫୬ ॥
ଭିନ୍ନାଭିନ୍ନତୟା ଦେବଂ ପରମାଦ୍ୱୈତଲକ୍ଷଣମ୍ ।
କଲ୍ପୟନ୍ତି ମହାମୋହାତ୍କେଚିତ୍ତଚ୍ଚ ନ ସଙ୍ଗତମ୍ ॥ ୫୭ ॥
ଭେଦାଭେଦେଽପି ଭେଦାଂଶୋ ମିଥ୍ୟା ଭବତି ସତ୍ତମାଃ ।
ଭେଦାନିରୂପଣାଦେବ ଧର୍ମ୍ୟାଦେରନିରୂପଣାତ୍ ॥ ୫୮ ॥
ତସ୍ମାନ୍ନାସ୍ତୀଶ୍ୱରାଦନ୍ୟତ୍କିଞ୍ଚିଦପ୍ୟାସ୍ତିକୋତ୍ତମାଃ ।
ଦ୍ୱିତୀୟାଦ୍ୱୈ ଭୟଂ ଜନ୍ତୋର୍ଭବତୀତ୍ୟାହ ହି ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୫୯ ॥
କୋ ମୋହସ୍ତତ୍ର କଃ ଶୋକ ଏକତ୍ୱମନୁପଶ୍ୟତଃ ।
ଇତି ଚାଽଽହ ହି ସା ସାଧ୍ୱୀ ଶ୍ରୁତିରଦ୍ୱୈତମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୬୦ ॥
ଏକତ୍ୱମେବ ବାକ୍ୟାର୍ଥୋ ନାପରଃ ପରମାସ୍ତିକାଃ ।
ସ୍ତୁତିନିନ୍ଦେ ବିରୁଧ୍ୟେତେ ଭେଦୋ ଯଦି ବିବକ୍ଷିତଃ ॥ ୬୧ ॥
ଅତୀବ ଶୁଦ୍ଧଚିତ୍ତାନାଂ କେବଲଂ କରୁଣାବଲାତ୍ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତମାମ୍ନାୟାତ୍ପ୍ରଭାତି ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ॥ ୬୨ ॥
ଶିବଭଟ୍ଟାରକସ୍ୟୈବ ପ୍ରସାଦେ ପୁଷ୍କଲେ ସତି ।
ପରମାଦ୍ୱୈତମାଭାତି ଯଥାବନ୍ନାନ୍ୟହେତୁନା ॥ ୬୩ ॥
ନ ଭାତି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ପ୍ରସାଦରହିତସ୍ୟ ତୁ ।
ଦୁର୍ଲଭଃ ଖଲୁ ଦେବସ୍ୟ ପ୍ରସାଦଃ ପରମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୬୪ ॥
ଅତଶ୍ଚ ବେଦୋଦିତବର୍ତ୍ମନୈବ
ବିହାୟ ବାଦାନ୍ତରଜନ୍ମବୁଦ୍ଧିମ୍ ।
ବିମୁକ୍ତିକାମଃ ପରମାଦ୍ୱିତୀୟଂ
ସମାଶ୍ରୟେଦେବ ଶିବସ୍ୱରୂପମ୍ ॥ ୬୫ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ସାମାନ୍ୟସୃଷ୍ଟିକଥନଂ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୩ ॥
ଅଥ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୪. ବିଶେଷସୃଷ୍ଟିକଥନମ୍ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ଈଶ୍ୱରୋ ଜଗତଃ କର୍ତା ମାୟଯା ସ୍ୱୀୟଯା ପୁରା ।
ଅଭେଦେନ ସ୍ଥିତଃ ପୂର୍ୱକଲ୍ପବାସନୟାନ୍ୱିତଃ ॥ ୧ ॥
କାଲକର୍ମାନୁଗୁଣ୍ୟେନ ସ୍ୱାଭିନ୍ନସ୍ୱୀୟମାୟଯା ।
ଅଭିନ୍ନୋଽପି ତୟା ସ୍ୱସ୍ୟ ଭେଦଂ କଲ୍ପୟତି ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୨ ॥
କଲ୍ପିତୋଽୟଂ ଦ୍ୱିଜା ଭେଦୋ ନାଭେଦଂ ବାଧତେ ସଦା ।
କଲ୍ପିତାନାମବସ୍ତୁତ୍ୱାଦବିରୋଧଶ୍ଚ ସିଧ୍ୟତେ ॥ ୩ ॥
ପୁନଃ ପୂର୍ୱକ୍ଷଣୋତ୍ପନ୍ନବାସନାବଲତୋଽନଘାଃ ।
ଈକ୍ଷିତା ପୂର୍ୱବଦ୍ଭୂତ୍ୱା ସ୍ୱଶକ୍ତ୍ୟା ପରୟା ଯୁତଃ ॥ ୪ ॥
ମାୟାୟା ଗୁଣଭେଦେନ ରୁଦ୍ରଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ପିତାମହମ୍ ।
ସୃଷ୍ଟ୍ୱାନୁପ୍ରାବିଶତ୍ତେଷାମନ୍ତର୍ୟାମିତୟା ହରଃ ॥ ୫ ॥
ତେଷାଂ ରୁଦ୍ରଃ ପରାଭେଦାତ୍ପରତତ୍ତ୍ୱବଦେବ ତୁ ।
କରୋତି ସର୍ଗସ୍ଥିତ୍ୟନ୍ତଂ ରୁଦ୍ରରୂପେଣ ସତ୍ତମାଃ ॥ ୬ ॥
ସଂହରତ୍ୟବିଶେଷେଣ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଚରାଚରମ୍ ।
ବିଷ୍ଣୁରପ୍ୟାସ୍ତିକାଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପରଭେଦେନ କେବଲମ୍ ॥ ୭ ॥
କରୋତି ସର୍ଗସ୍ଥିତ୍ୟନ୍ତଂ ବିଷ୍ଣୁରୂପେଣ ହେ ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ପାଲୟତ୍ୟବିଶେଷେଣ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଚରାଚରମ୍ ॥ ୮ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଽପି ମୁନିଶାର୍ଦୂଲାଃ ପରାଭେଦେନ କେବଲମ୍ ।
କରୋତି ସର୍ଗସ୍ଥିତ୍ୟନ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମରୂପେଣ ସତ୍ତମାଃ ।
କରୋତି ବିବିଧଂ ସର୍ୱଂ ଜଗତ୍ପୂର୍ୱଂ ଯଥା ତଥା ॥ ୯ ॥
ଶବ୍ଦାଦିଭୂତସୃଷ୍ଟିସ୍ତୁପରସ୍ୟୈବ ଶିବସ୍ୟ ତୁ ॥ ୧୦ ॥
ସର୍ୱାନ୍ତଃକରଣାନାଂ ତୁ ସମଷ୍ଟେଃ ସୃଷ୍ଟିରାସ୍ତିକାଃ ।
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ହରସ୍ୟୈବ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୧ ॥
ପ୍ରାଣାନାମପି ସର୍ୱେଷାଂ ସମଷ୍ଟେଃ ସୃଷ୍ଟିରାସ୍ତିକାଃ ।
ଅପି ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ତସ୍ୟୈବ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୨ ॥
ସର୍ୱଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ତୁ ସମଷ୍ଟୀନାଂ ଜନିର୍ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ହରସ୍ୟୈବ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୩ ॥
ସର୍ୱକର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ତୁ ସମଷ୍ଟୀନାଂ ଜନିର୍ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ହରସ୍ୟୈବ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୪ ॥
ତଥାଽପି ପରମଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ କାରଣମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶାନାଂ ସୃଷ୍ଟାବୁପକରୋତି ଚ ॥ ୧୫ ॥
ଉପଚାରତୟା ତେଽପି ସ୍ରଷ୍ଟାର ଇତି ଶବ୍ଦିତାଃ ।
ତତ୍ରାପି ତତ୍ତ୍ୱତଃ ସ୍ରଷ୍ଟୃ ବ୍ରହ୍ମୈବାଦ୍ୱୟମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୧୬ ॥
ବ୍ୟଷ୍ଟୟସ୍ତୁ ସମଷ୍ଟିଭ୍ୟୋ ଜାୟନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଣାନଘାଃ ।
ସମଷ୍ଟିଷୁ ବିଜାୟନ୍ତେ ଦେବତାଃ ପୂର୍ୱକଲ୍ପବତ୍ ॥ ୧୭ ॥
ସମଷ୍ଟିବ୍ୟଷ୍ଟିରୂପାଣାଂ ସୃଷ୍ଟାନାଂ ପାଲକୋ ହରିଃ ।
ରୁଦ୍ରସ୍ତେଷାଂ ତୁ ସଂହର୍ତା ଦ୍ୱିଜା ରୂପାନ୍ତରେଣ ଚ ॥ ୧୮ ॥
ଯା ଦେବତାଽନ୍ତଃକରଣସମଷ୍ଟୌ ପୂର୍ୱକଲ୍ପବତ୍ ।
ବିଜାତା ସ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠା ରୁକ୍ମଗର୍ଭ ଇତୀରିତଃ ॥ ୧୯ ॥
ଜାତା ପ୍ରାଣସମଷ୍ଟୌ ଯା ସ ସୂତ୍ରାତ୍ମସମାହ୍ୱୟଃ ।
ଦିଗ୍ୱାୟ୍ୱର୍କଜଲାଧ୍ୟକ୍ଷପୃଥିବ୍ୟାଖ୍ୟାସ୍ତୁ ଦେବତାଃ ।
ଜାୟନ୍ତେ କ୍ରମଶଃ ଶ୍ରୋତ୍ରପ୍ରମୁଖେଷୁ ସମଷ୍ଟିଷୁ ॥ ୨୦ ॥
ପାଦପାଣ୍ୟାଦିଷୁ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟ ସମଷ୍ଟିଷୁ ।
ତ୍ରିବିକ୍ରମେନ୍ଦ୍ରପ୍ରମୁଖା ଜାୟନ୍ତେ ଦେବତାଃ କ୍ରମାତ୍ ॥ ୨୧ ॥
ସମଷ୍ଟିଷୁ ବିଜାତା ଯା ଦେବତାସ୍ତା ଯଥାକ୍ରମମ୍ ।
ବ୍ୟଷ୍ଟିଭୂତେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ତୁ ନିୟନ୍ତ୍ର୍ୟୋ ଦେବତା ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୨୨ ॥
ମାରୁତସ୍ତ୍ୱଗଧିଷ୍ଠାତା ଦିଗ୍ଦେବୀ କର୍ଣଦେବତା ॥ ୨୩ ॥
ନେତ୍ରାଭିମାନୀ ସୂର୍ୟଃ ସ୍ୟାଜ୍ଜିହ୍ୱାୟା ବରୁଣସ୍ତଥା ।
ଘ୍ରାଣାଭିମାନିନୀ ଦେବୀ ପୃଥିବୀତି ପ୍ରକୀର୍ତିତା ॥ ୨୪ ॥
ପାୟୋର୍ମିତ୍ରୋଽଭିମାନ୍ୟାତ୍ମା ପାଦସ୍ୟାପି ତ୍ରିବିକ୍ରମଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରୋ ହସ୍ତନିୟନ୍ତା ସ୍ୟାଚ୍ଛିବଃ ସର୍ୱନିୟାମକଃ ॥ ୨୫ ॥
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରହଙ୍କାରଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚେତି ଚତୁର୍ୱିଧମ୍ ।
ସ୍ୟାଦନ୍ତଃକରଣଂ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ କ୍ରମାତ୍ତେଷାଂ ହି ଦେବତାଃ ॥ ୨୬ ॥
ଚନ୍ଦ୍ରୋ ବାଚସ୍ପତିର୍ୱିପ୍ରାଃ ସାକ୍ଷାତ୍କାଲାଗ୍ନିରୁଦ୍ରକଃ ।
ଶିବଶ୍ଚେତି ମୟା ପ୍ରୋକ୍ତାଃ ସାକ୍ଷାବେଦାନ୍ତପାରଗାଃ ॥ ୨୭ ॥
ଆକାଶାଦୀନି ଭୂତାନି ସ୍ଥୂଲାନି ପୁନରାସ୍ତିକାଃ ।
ଜାୟନ୍ତେ ସୂକ୍ଷ୍ମଭୂତେଭ୍ୟଃ ପୂର୍ୱକଲ୍ପେ ଯଥା ତଥା ॥ ୨୮ ॥
ଅଣ୍ଡଭେଦସ୍ତଥା ଲୋକଭେଦାସ୍ତେଷୁ ଚ ଚେତନାଃ ।
ଅଚେତନାନି ଚାନ୍ୟାନି ଭୌତିକାନି ଚ ପୂର୍ୱବତ୍ ॥ ୨୯ ॥
ବିଜାୟନ୍ତେ ଚ ଭୋଗାର୍ଥଂ ଚେତନାନାଂ ଶରୀରିଣାମ୍ ।
ଭୋକ୍ତାରଃ ପଶବଃ ସର୍ୱେ ଶିବୋ ଭୋଜୟିତା ପରଃ ॥ ୩୦ ॥
ସୁଖଦୁଃଖାଦିସଂସାରୋ ଭୋଗଃ ସର୍ୱମିଦଂ ସୁରାଃ ।
ସ୍ୱପ୍ନବଦ୍ଦେବଦେବସ୍ୟ ମାୟଯୈବ ବିନିର୍ମିତମ୍ ॥ ୩୧ ॥
ମାୟଯା ନିର୍ମିତଂ ସର୍ୱଂ ମାୟୈବ ହି ନିରୂପଣେ ।
କାରଣବ୍ୟତିରେକେଣ କାର୍ୟଂ ନେତି ହି ଦର୍ଶିତମ୍ ॥ ୩୨ ॥
ମାୟାଽପି କାରଣତ୍ୱେନ କଲ୍ପିତା ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ଅଧିଷ୍ଠାନାତିରେକେଣ ନାସ୍ତି ତତ୍ତ୍ୱନିରୂପଣେ ॥ ୩୩ ॥
ବ୍ୟବହାରଦୃଶା ମାୟାକଲ୍ପନା ନୈବ ବସ୍ତୁତଃ ।
ବସ୍ତୁତଃ ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ବ୍ରହ୍ମୈବାସ୍ତି ନ ଚେତରତ୍ ॥ ୩୪ ॥
ମାୟାରୂପତୟା ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମୈବ ପ୍ରତିଭାସତେ ।
ଜଗଜ୍ଜୀବାଦିରୂପେଣାପ୍ୟହୋ ଦେବସ୍ୟ ବୈଭବମ୍ ॥ ୩୫ ॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତିରେକେଣ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ନାସ୍ତି କିଂଚନ ।
ତଥାଽପି ସ୍ୱାତିରେକେଣ ଭାତି ହା ଦୈବବୈଭବମ୍ ॥ ୩୬ ॥
ଜଗଦାତ୍ମତୟା ପଶ୍ୟନ୍ବଧ୍ୟତେ ନ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩୭ ॥
ସର୍ୱମେତତ୍ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ପଶ୍ୟନ୍ସ୍ୱାନୁଭବେନ ତୁ ।
ମୁଚ୍ୟତେ ଘୋରସଂସାରାତ୍ସଦ୍ୟ ଏବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୮ ॥
ସର୍ୱମେତତ୍ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ବିଦିତ୍ୱା ସୁଦୃଢଂ ବୁଧାଃ ।
ମାନତର୍କାନୁଭୂତ୍ୟୈବ ଗୁରୂକ୍ତ୍ୟା ଚ ପ୍ରସାଦତଃ ।
ଜ୍ଞାନପ୍ରାକଟ୍ୟବାହୁଲ୍ୟାଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ଚ ସ୍ୱାତ୍ମନୈବ ତୁ ॥ ୩୯ ॥
ସ୍ୱାତ୍ମନା କେବଲେନୈବ ତିଷ୍ଠନ୍ମୁଚ୍ୟେତ ବନ୍ଧନାତ୍ ।
ଯ ଏବଂ ବେଦ ବେଦାର୍ଥଂ ମୁଚ୍ୟତେ ସ ତୁ ବନ୍ଧନାତ୍ ॥ ୪୦ ॥
ସୋପାନକ୍ରମତଶ୍ଚୈବଂ ପଶ୍ୟନ୍ନାତ୍ମାନମଦ୍ୱୟମ୍ ।
ସର୍ୱଂ ଜଗଦିଦଂ ବିପ୍ରାଃ ପଶ୍ୟନ୍ନପି ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୪୧ ॥
ଭାସମାନମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଭାନରୂପଂ ପରଂ ପଦମ୍ ।
ପଶ୍ୟନ୍ୱେଦାନ୍ତମାନେନ ସଦ୍ୟ ଏବ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୨ ॥
ଏବମାତ୍ମାନମଦ୍ୱୈତମପଶ୍ୟନ୍ନେବ ପଶ୍ୟତଃ ।
ଜଗଦାତ୍ମତୟା ଭାନମପି ସ୍ୱାତ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ॥ ୪୩ ॥
ବିଦିତ୍ୱୈବଂ ମହାୟୋଗୀ ଜଗଦ୍ଭାନେଽପି ନିଶ୍ଚଲଃ ।
ଯଥାଭାତମିଦଂ ସର୍ୱମନୁଜାନାତି ଚାଽଽତ୍ମନା ॥ ୪୪ ॥
ନିଷେଧତି ଚ ତତ୍ସିଦ୍ଧିରନୁଜ୍ଞାତସ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ତଦସିଦ୍ଧିର୍ନିଷେଧୋଽସ୍ୟ ସିଦ୍ଧ୍ୟସିଦ୍ଧୀ ଚ ତସ୍ୟ ନ ॥ ୪୫ ॥
ପ୍ରକାଶାତ୍ମତୟା ସାକ୍ଷାତ୍ସ୍ଥିତିରେବାସ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ବିଦ୍ୟତେ ନୈବ ବିଜ୍ଞାନଂ ନାଜ୍ଞାନଂ ନ ଜଗତ୍ସଦା ॥ ୪୬ ॥
ପ୍ରକାଶାତ୍ମତୟା ସାକ୍ଷାତ୍ସ୍ଥିତିରତ୍ୟପି ଭାଷଣମ୍ ।
ଅହଂ ବଦାମି ମୋହେନ ତଚ୍ଚ ତସ୍ମିନ୍ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୪୭ ॥
ତସ୍ୟ ନିଷ୍ଠା ମୟା ବକ୍ତୁଂ ବିଜ୍ଞାତୁଂ ଚ ନ ଶକ୍ୟତେ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧାମାତ୍ରେଣ ଯତ୍କିଂଚିଜ୍ଜପ୍ୟତେ ଭ୍ରାନ୍ତଚେତସା ॥ ୪୮ ॥
ଇତି ଗୁହ୍ୟମିଦଂ କଥିତଂ ମୟା
ନିଖିଲୋପନିଷଦ୍ଧୃଦୟଙ୍ଗମମ୍ ।
ହରପଙ୍କଜଲୋଚନପାଲିତଂ
ବିଦିଅତଂ ଯଦି ବେଦବିଦେବ ସଃ ॥ ୪୯ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ବିଶେଷସୃଷ୍ଟିକଥନଂନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୪ ॥
ଅଥ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୫. ଆତ୍ମସ୍ୱରୂପକଥନମ୍ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ବକ୍ଷ୍ୟାମି ପରମଂ ଗୁହ୍ୟଂ ଯୁଷ୍ମାକଂ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ବିଜ୍ଞାନଂ ବେଦସମ୍ଭୂତଂ ଭକ୍ତାନାମୁତ୍ତମୋତ୍ତମମ୍ ॥ ୧ ॥
ରୁଦ୍ର ବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜାନାଥପ୍ରମୁଖାଃ ସର୍ୱଚେତନାଃ ।
ସ୍ୱରସେନାହମିତ୍ୟାହୁରିଦମିତ୍ୟପି ଚ ସ୍ୱତଃ ॥ ୨ ॥
ଇଦଂବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ବାହ୍ୟାର୍ଥେ ତ୍ୱହଂବୁଦ୍ଧିସ୍ତଥାଽଽତ୍ମନି ।
ପ୍ରସିଦ୍ଧା ସର୍ୱଜନ୍ତୂନାଂ ବିବାଦୋଽତ୍ର ନ କଶ୍ଚନ ॥ ୩ ॥
ଇଦମର୍ଥେ ଘଟାଦ୍ୟର୍ଥେଽନାତ୍ମତ୍ୱଂ ସର୍ୱଦେହିନାମ୍ ।
ଅହମର୍ଥେ ତଥାଽଽତ୍ମତ୍ୱମପି ସିଦ୍ଧଂ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୪ ॥
ଏବଂ ସମସ୍ତଜନ୍ତୂନାମନୁଭୂତିର୍ୱ୍ୟବସ୍ଥିତା ।
ଭ୍ରାନ୍ତା ଅପି ନ କୁର୍ୱନ୍ତି ବିବାଦଂ ଚାତ୍ର ସତ୍ତମାଃ ॥ ୫ ॥
ଏବଂ ବ୍ୟବସ୍ଥିତେ ହ୍ୟର୍ଥେ ସତି ବୁଦ୍ଧିମତାଂ ବରାଃ ।
ସଂସାରବିଷବୃକ୍ଷସ୍ୟ ମୂଲଚ୍ଛେଦନକାଙ୍କ୍ଷିଭିଃ ॥ ୬ ॥
ଯତ୍ର ଯତ୍ରେଦମିତ୍ୟେଷା ବୁଦ୍ଧିର୍ଦୃଷ୍ଟା ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ତତ୍ର ତତ୍ର ତ୍ୱନାତ୍ମତ୍ୱଂ ବିଜ୍ଞାତବ୍ୟଂ ବିଚକ୍ଷଣୈଃ ॥ ୭ ॥
ଯତ୍ର ଯତ୍ରାହମିତ୍ୟେଷା ବୁଦ୍ଧିର୍ଦୃଷ୍ଟା ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ତତ୍ର ତତ୍ର ତଥାତ୍ମତ୍ୱଂ ବିଜ୍ଞାତବ୍ୟଂ ମନୀଷିଭିଃ ॥ ୮ ॥
ଶରୀରେ ଦୃଶ୍ୟତେ ସର୍ୱୈରିଦଂବୁଦ୍ଧିସ୍ତଥୈବ ଚ ।
ଅହଂବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ବିପ୍ରେନ୍ଦ୍ରାସ୍ତତସ୍ତେ ଭିନ୍ନଗୋଚରେ ॥ ୯ ॥
ଶରୀରାଲମ୍ବନା ବୁଦ୍ଧିରିଦମିତ୍ୟାସ୍ତିକୋତ୍ତମାଃ ।
ଚିଦାତ୍ମଲମ୍ବନା ସାକ୍ଷାଦହଂବୁଦ୍ଧିର୍ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୦ ॥
ଇଦମର୍ଥେ ଶରୀରେ ତୁ ଯାଽହମିତ୍ୟୁଦିତା ମତିଃ ।
ସା ମହାଭ୍ରାନ୍ତିରେବ ସ୍ୟାଦତସ୍ମିଂସ୍ତଦ୍ଗ୍ରହତ୍ୱତଃ ॥ ୧୧ ॥
ଅଚିଦ୍ରୂପମହଂବୁଦ୍ଧୀଃ ପିଣ୍ଡଂ ନାଽଲମ୍ବନଂ ଭବେତ୍ ।
ମୃତ୍ପିଣ୍ଡାଦିଷ୍ୱଦୃଷ୍ଟତ୍ୱାତ୍ତତୋଽନାତ୍ମୈବ ବିଗ୍ରହଃ ॥ ୧୨ ॥
ଅଚିତ୍ତ୍ୱାଦିନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ଚ ପ୍ରାଣସ୍ୟ ମନସସ୍ତଥା ।
ଆଲମ୍ବନତ୍ୱଂ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ବୁଦ୍ଧେଶ୍ଚାହଂମତିଂ ପ୍ରତି ॥ ୧୩ ॥
ବୁଦ୍ଧେରଚିତ୍ତ୍ୱଂ ସଙ୍ଗ୍ରାହ୍ୟଂ ଦୃଷ୍ଟତ୍ୱାଜ୍ଜନ୍ମନାଶୟୋଃ ।
ଅଚିଦ୍ରୂପସ୍ୟ କୁଡ୍ୟାଦେଃ ଖଲୁ ଜନ୍ମାବନାଶନମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ଅହଙ୍କାରସ୍ୟ ଚାଚିତ୍ତ୍ୱାଚ୍ଚିତ୍ତସ୍ୟ ଚ ତଥୈବ ଚ ।
ଆଲମ୍ବନତ୍ୱଂ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ସଦାଽହଂପ୍ରତ୍ୟଯଂ ପ୍ରତି ॥ ୧୫ ॥
ସର୍ୱପ୍ରତ୍ୟଯରୂପେଣ ସଦାଽହଙ୍କାର ଏବ ହି ।
ନିବର୍ତତେଽତୋହଙ୍କାରସ୍ତ୍ୱନାତ୍ମୈବ ଶରୀରବତ୍ ॥ ୧୬ ॥
ପରିଣାମସ୍ୱଭାବସ୍ୟ କ୍ଷୀରାଦେର୍ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ଅଚେତନତ୍ୱଂ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ପ୍ରସିଦ୍ଧଂ ଖଲୁ ସନ୍ତତମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ତସ୍ମାଚ୍ଚିଦ୍ରୂପ ଏବାଽଽତ୍ମାଽହଂବୁଦ୍ଧେରର୍ଥ ଆସ୍ତିକାଃ ।
ଅଚିଦ୍ରୂପମିଦଂବୁଦ୍ଧେରନାତ୍ମୈବାର୍ତହ୍ ଈରୁତଃ ॥ ୧୮ ॥
ସତ୍ୟପି ପ୍ରତ୍ୟଯାର୍ଥତ୍ୱେ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମା ସ୍ୱୟଂପ୍ରଭଃ ।
ବୃତ୍ତ୍ୟଧୀନତୟା ନୈବ ବିଭାତି ଘଟକୁଡ୍ୟବତ୍ ॥ ୧୯ ॥
ସ୍ୱଚ୍ଛବୃତ୍ତିମନୁପ୍ରାପ୍ୟ ବୃତ୍ତେଃ ସାକ୍ଷିତୟା ସ୍ଥିତଃ ।
ବୃତ୍ତ୍ୟା ନିବର୍ତ୍ୟମଜ୍ଞାନଂ ଗ୍ରସତେ ତେନ ତେଜସା ॥ ୨୦ ॥
ଅନୁପ୍ରବିଷ୍ଟଚୈତନ୍ୟସମ୍ବନ୍ଧାତ୍ ବୃତ୍ତିରାସ୍ତିକାଃ ।
ଜଡରୂପଂ ଘଟାଦ୍ୟର୍ଥଂ ଭାସୟତ୍ୟାତ୍ମରୂପବତ୍ ॥ ୨୧ ॥
ଅତୋଽହଂପ୍ରତ୍ୟଯାର୍ଥେଽପି ନାନାତ୍ମା ସ୍ୟାଦ୍ଘଟାଦିବତ୍ ।
ସ୍ୱୟଂପ୍ରକାଶରୂପେଣ ସାକ୍ଷାଦାତ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ॥ ୨୨ ॥
ଯତ୍ସମ୍ବନ୍ଧାଦହଂବୃତ୍ତିଃ ପ୍ରତ୍ୟଯତ୍ୱେନ ଭାସତେ ।
ସ କଥଂ ପ୍ରତ୍ୟଯାଧୀନପ୍ରକାଶଃ ସ୍ୟାତ୍ସ୍ୱୟଂପ୍ରଭଃ ॥ ୨୩ ॥
ଅହଂବୃତ୍ତିଃ ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧଚୈତନ୍ୟେଦ୍ଭାଽବଭାସତେ ।
ତତ୍ସମ୍ବନ୍ଧାଦହଙ୍କାରଃ ପ୍ରତ୍ୟଯୀବ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୨୪ ॥
ଆତ୍ମାଽହଂପ୍ରତ୍ୟଯାକାରସମ୍ବନ୍ଧଭ୍ରାନ୍ତିମାତ୍ରତଃ ।
କର୍ତା ଭୋକ୍ତା ସୁଖୀ ଦୁଃଖୀ ଜ୍ଞାତେତି ପ୍ରତିଭାସତେ ॥ ୨୫ ॥
ବସ୍ତୁତସ୍ତସ୍ୟ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ଚିନ୍ମାତ୍ରାଦପରଂ ବପୁଃ ।
ଚିଦ୍ରୂପମେବ ସ୍ୱାଜ୍ଞାନାଦନ୍ୟଥା ପ୍ରତିଭାସତେ ॥ ୨୬ ॥
ସର୍ୱଦେହେଷ୍ୱହଂରୂପଃ ପ୍ରତ୍ୟଯୋ ଯଃ ପ୍ରକାଶତେ ।
ତସ୍ୟ ଚିଦ୍ରୂପ ଏବାଽଽତ୍ମା ସାକ୍ଷାଦର୍ଥୋ ନ ଚାପରଃ ॥ ୨୭ ॥
ଗୌରିତି ପ୍ରତ୍ୟଯସ୍ୟାର୍ଥୋ ଯଥା ଗୋତ୍ୱଂ ତୁ କେବଲମ୍ ।
ତଥାଽହଂପ୍ରତ୍ୟଯସ୍ୟାର୍ଥଶ୍ଚିଦ୍ରୂପାତ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ॥ ୨୮ ॥
ବ୍ୟକ୍ତିସମ୍ବନ୍ଧରୂପେଣ ଗୋତ୍ୱଂ ଭିନ୍ନଂ ପ୍ରତୀୟତେ ।
ଚିଦହଙ୍କାରସମ୍ବନ୍ଧାଦ୍ଭେଦେନ ପ୍ରତିଭାତି ଚ ॥ ୨୯ ॥
ଯଥୈବୈକୋଽପି ଗୋଶବ୍ଦୋ ଭିନ୍ନାର୍ଥୋ ବ୍ୟକ୍ତିଭେଦତଃ ।
ତଥୈବୈକୋଽପ୍ୟହଂଶବ୍ଦୋ ଭିନ୍ନାର୍ଥୋ ବ୍ୟକ୍ତିଭେଦତଃ ॥ ୩୦ ॥
ଯଥା ପ୍ରତୀତ୍ୟା ଗୋବ୍ୟକ୍ତିର୍ଗୋଶବ୍ଦାର୍ଥୋ ନ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ତତ୍ତ୍ୱତୋ ଗୋତ୍ୱମେବାର୍ଥଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱେଦବିଦାଂ ବରାଃ ॥ ୩୧ ॥
ତଥା ପ୍ରତୀତ୍ୟାଽହଂକାରୋଽହଂଶବ୍ଦାର୍ଥୋ ନ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ତତ୍ତ୍ୱତଃ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମୈବ ସ ଏବାଖିଲସାଧକଃ ॥ ୩୨ ॥
ଏକତ୍ୱେଽପି ପୃଥକ୍ତ୍ୱେନ ବ୍ୟପଦେଶୋଽପି ଯୁଜ୍ୟତେ ।
ଅନ୍ତଃକରଣଭେଦେନ ସାକ୍ଷିଣଃ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନଃ ॥ ୩୩ ॥
ରୁଦ୍ରବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜାନାଥପ୍ରମୁଖାଃ ସର୍ୱଚେତନାଃ ।
ଚିନ୍ମାତ୍ରାତ୍ମନ୍ୟହଂଶବ୍ଦଂ ପ୍ରୟୁଞ୍ଜନ୍ତେ ହି ତତ୍ତ୍ୱତଃ ॥ ୩୪ ॥
ସୁଷୁପ୍ତୋଽସ୍ମୀତି ସର୍ୱୋଽୟଂ ସୁଷୁପ୍ତାଦୁତ୍ଥିତୋ ଜନଃ ।
ସୁଷୁପ୍ତିକାଲୀନସ୍ୱାତ୍ମନ୍ୟହଂଶବ୍ଦଂ ଦ୍ୱିଜୋତ୍ତମାଃ ॥ ୩୫ ॥
ପ୍ରୟୁଙ୍କ୍ତେ ତତ୍ର ଦେହାଦିବିଶେଷାକାରଭାସନମ୍ ।
ନ ହି କେବଲଚୈତନ୍ୟଂ ସୁଷୁପ୍ତେଃ ସାଧକଂ ସ୍ୱତଃ ॥ ୩୬ ॥
ପ୍ରତିଭାତି ତତସ୍ତସ୍ମିଂଶ୍ଚିନ୍ମାତ୍ରେ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନି ।
ଅହଂଶବ୍ଦପ୍ରବୃତ୍ତିଃ ସ୍ୟାନ୍ନ ତୁ ସୋପାଧିକାତ୍ମନି ॥ ୩୭ ॥
ଯଥାଽୟୋ ଦହତୀତ୍ୟୁକ୍ତେ ବହ୍ନିର୍ଦହତି କେବଲମ୍ ।
ନାୟସ୍ତଦ୍ୱଦହଂଶବ୍ଦଶ୍ଚୈତନ୍ୟସ୍ୟୈବ ବାଚକଃ ॥ ୩୮ ॥
ପ୍ରତୀତ୍ୟା ବହ୍ନିସମ୍ବନ୍ଧାଦ୍ୟଥାଽୟୋ ଦାହକଂ ତଥା ।
ଚିତ୍ସମ୍ବନ୍ଧାଦହଙ୍କାରୋଽହଂଶବ୍ଦାର୍ଥଃ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ॥ ୩୯ ॥
ଚୈତନ୍ୟେଦ୍ଧାହମ ସ୍ପର୍ଶାଦ୍ଦେହାଦୌ ଭ୍ରାନ୍ତଚେତସାମ୍ ।
ଅହଂଶବ୍ଦପ୍ରୟୋଗଃ ସ୍ୟାତ୍ତଥାଽହଂପ୍ରତ୍ୟଯୋଽପି ଚ ॥ ୪୦ ॥
ଇତ୍ଥଂ ବିବେକତଃ ସାକ୍ଷ୍ୟଂ ଦେହାଦିପ୍ରାଣପୂର୍ୱକମ୍ ।
ଅନ୍ତଃକରଣମାତ୍ମାନଂ ବିଭଜ୍ୟ ସ୍ୱାତ୍ମନଃ ପୃଥକ୍ ॥ ୪୧ ॥
ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣମାତ୍ମାନଂ ସ୍ୱୟଂଜ୍ୟୋତିଃସ୍ୱଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ସତ୍ୟମାନନ୍ଦମଦ୍ୱୈତମହମର୍ଥଂ ବିଚିନ୍ତୟେତ୍ ॥ ୪୨ ॥
ରୁଦ୍ରବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜାନାଥପ୍ରମୁଖାଃ ସର୍ୱଚେତନାଃ ।
ଅହମେବ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମେତ୍ୟାହୁରାତ୍ମାନମେବ ହି ॥ ୪୩ ॥
ତେ ତୁ ଚିନ୍ମାତ୍ରମଦ୍ୱୈତମହମର୍ଥତୟା ଭୃଶମ୍ ।
ଅଙ୍ଗୀକୃତ୍ୟାହମଦ୍ୱୈତଂ ବ୍ରହ୍ମେତ୍ୟାହୁର୍ନ ଦେହତଃ ॥ ୪୪ ॥
ଚିନ୍ମାତ୍ରଂ ସର୍ୱଗଂ ସତ୍ୟଂ ସମ୍ପୂର୍ଣସୁଖମଦ୍ୱୟମ୍ ।
ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମୈବ ନୈବାନ୍ୟଦିତି ତତ୍ତ୍ୱବିଦାଂ ସ୍ଥିତିଃ ॥ ୪୫ ॥
ଶାସ୍ତ୍ରଂ ସତ୍ୟଚିଦାନନ୍ଦମନନ୍ତଂ ବସ୍ତୁ କେବଲମ୍ ।
ଶୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ସଶ୍ରଦ୍ଧଂ ପ୍ରାହ ବେଦବିଦାଂ ବରାଃ ॥ ୪୬ ॥
ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମାଽୟମଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଃ ସାକ୍ଷୀ ସର୍ୱସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ।
ସତ୍ୟଜ୍ଞାନସୁଖାନନ୍ତଲକ୍ଷଣଃ ସର୍ୱଦାଽନଘାଃ ॥ ୪୭ ॥
ଅତୋଽୟଂ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମୈବ ସ୍ୱାନୁଭୂତ୍ୟେକଗୋଚରଃ ।
ଶାସ୍ତ୍ରସିଦ୍ଧଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ନାପରଂ ପରମାର୍ଥତଃ ॥ ୪୮ ॥
ଏବଂ ତର୍କପ୍ରମାଣାଭ୍ୟାମାଚାର୍ୟୋକ୍ତ୍ୟା ଚ ମାନବଃ ।
ଅବିଜ୍ଞାୟ ଶିବାତ୍ମୈକ୍ୟଂ ସଂସାରେ ପତତି ଭ୍ରମାତ୍ ॥ ୪୯ ॥
ଶାସ୍ତ୍ରାଚାର୍ୟୋପଦେଶେନ ତର୍କୈଃ ଶାସ୍ତ୍ରାନୁସାରିଭିଃ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିତୟାଽଽତ୍ମାନଂ ସମ୍ୟଙ୍ ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ସୁସ୍ଥିରଃ ॥ ୫୦ ॥
ସ୍ୱାତ୍ମନୋଽନ୍ୟତୟା ଭାତଂ ସମସ୍ତମବିଶେଷତଃ ।
ସ୍ୱାତ୍ମମାତ୍ରତୟା ବୁଦ୍ଧ୍ୱା ପୁନଃ ସ୍ୱାତ୍ମାନମଦ୍ୱୟମ୍ ॥ ୫୧ ॥
ଶୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ସ୍ୱୟଂ ସ୍ୱାନୁଭବେନ ଚ ।
ନିଶ୍ଚୟଂ ଚ ସ୍ୱଚିନ୍ମାତ୍ରେ ବିଲାପ୍ୟାବିକ୍ରିୟେଽଦ୍ୱୟେ ॥ ୫୨ ॥
ବିଲାପନଂ ଚ ଚିଦ୍ରୂପଂ ବୁଦ୍ଧ୍ୱା କେବଲରୂପତଃ ।
ସ୍ୱୟଂ ତିଷ୍ଠେଦୟଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ପ୍ରବରୋ ମୁନିଃ ॥ ୫୩ ॥
ଈଦୃଶୀ ପରମା ନିଷ୍ଠା ଶ୍ରୌତୀ ସ୍ୱାନୁଭବାତ୍ମିକା ।
ଦେଶିକାଲୋକନେନୈବ କେବଲେନ ହି ସିଧ୍ୟତି ॥ ୫୪ ॥
ଦେଶିକାଲୋକନଂ ଚାପି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ।
ସିଧ୍ୟତ୍ୟଯତ୍ନତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୫୫ ॥
ସତ୍ୟଂ ସତ୍ୟଂ ପୁନଃ ସତ୍ୟମୁଦ୍ଧୃତ୍ୟ ଭୁଜମୁଚ୍ୟତେ ।
ପ୍ରସାଦାଦେବ ସର୍ୱେଷାଂ ସର୍ୱସିଦ୍ଧିର୍ମହେଶିତୁଃ ॥ ୫୬ ॥
ପ୍ରସାଦେ ଶାମ୍ଭବେ ସିଦ୍ଧେ ସର୍ୱଂ ଶମ୍ଭୁତୟା ସ୍ୱତଃ ।
ବିଭାତି ନାନ୍ୟଥା ବିପ୍ରାଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୫୭ ॥
ଯଦା ଶମ୍ଭୁତୟା ସର୍ୱଂ ବିଭାତି ସ୍ୱତ ଏବ ତୁ ।
ତଦା ହି ଶାମ୍ଭବଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପ୍ରସାଦଃ ସତ୍ୟମୀରିତମ୍ ॥ ୫୮ ॥
ଶିବାଦନ୍ୟତୟା କିଂଚିଦପି ଭାତି ଯଦା ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ତଦା ନ ଶାଙ୍କରୋ ବୋଧଃ ସଂଜାତ ଇତି ମେ ମତିଃ ॥ ୫୯ ॥
ଶିବାଦନ୍ୟତୟା ସର୍ୱଂ ପ୍ରତୀତମପି ପଣ୍ଡିତଃ ।
ତତ୍ତ୍ୱଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ଶିବଂ ସର୍ୱଂ ସୁସ୍ଥିରଂ ପରିପଶ୍ୟତି ॥ ୬୦ ॥
ଶିବାକାରେଣ ବା ନିତ୍ୟଂ ପ୍ରପଞ୍ଚାକାରତୋଽପି ବା ।
ଜୀବାକାରେଣ ବା ଭାତଂ ଯତ୍ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ବିଚିନ୍ତୟେତ୍ ॥ ୬୧ ॥
ଶମ୍ଭୁରେବ ସଦା ଭାତି ସର୍ୱାକାରେଣ ନାପରଃ ।
ଇତି ବିଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନଃ ଶାଙ୍କରଜ୍ଞାନିନାଂ ବରଃ ॥ ୬୨ ॥
ଶମ୍ଭୁରୂପତୟା ସର୍ୱଂ ଯସ୍ୟ ଭାତି ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ନ ତସ୍ୟ ବୈଦିକଂ କିଂଚିତ୍ତାନ୍ତ୍ରିକଂ ଚାସ୍ତି ଲୌକିକମ୍ ॥ ୬୩ ॥
ଯଥାଭାତସ୍ୱରୂପେଣ ଶିବଂ ସର୍ୱଂ ବିଚିନ୍ତୟନ୍ ।
ଯୋଗୀ ଚରତି ଲୋକାନାମୁପକାରାୟ ନାନ୍ୟଥା ॥ ୬୪ ॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତିରେକେଣ ନିଷିଦ୍ଧଂ ବିହିତଂ ତୁ ବା ।
ନ ପଶ୍ୟତି ମହାୟୋଗୀ ଭାତି ସ୍ୱାତ୍ମତୟାଽଖିଲମ୍ ॥ ୬୫ ॥
ଚଣ୍ଡାଲଗେହେ ବିପ୍ରାଣାଂ ଗୃହେ ବା ପରମାର୍ଥବିତ୍ ।
ଭକ୍ଷ୍ୟଭୋଜ୍ୟାଦିବୈଷମ୍ୟଂ ନ କିଂଚିଦପି ପଶ୍ୟତି ॥ ୬୬ ॥
ଯଥେଷ୍ଟଂ ବର୍ତତେ ଯୋଗୀ ଶିବଂ ସର୍ୱଂ ବିଚିନ୍ତୟନ୍ ।
ତାଦୃଶୋ ହି ମହାୟୋଗୀ କୋ ବା ତସ୍ୟ ନିବାରକଃ ॥ ୬୭ ॥
ବହୁନୋକ୍ତେନ କିଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ଦେଶିକସ୍ୟ ନିରୀକ୍ଷଣାତ୍ ।
ପ୍ରସାଦାଦେବ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ପରଶକ୍ତେସ୍ତଥୈବ ଚ ॥ ୬୮ ॥
ଶ୍ରୁତିଭକ୍ତିବଲାତ୍ପୁଣ୍ୟପରିପାକବଲାଦପି ।
ଶିବରୂପତୟା ସର୍ୱଂ ସ୍ୱଭାବାଦେବ ପଶ୍ୟତି ॥ ୬୯ ॥
ଶିବଃ ସର୍ୱମିତି ଜ୍ଞାନଂ ଶାଙ୍କରଂ ଶୋକମୋହନୁତ୍ ।
ଅୟମେବ ହି ବେଦାର୍ଥୋ ନାପରଃ ସତ୍ୟମୀରିତମ୍ ॥ ୭୦ ॥
ଶ୍ରୁତୌ ଭକ୍ତିର୍ଗୁରୌ ଭକ୍ତିଃ ଶିବେ ଭକ୍ତିଶ୍ଚ ଦେହିନାମ୍ ।
ସାଧନଂ ସତ୍ୟବିଦ୍ୟାୟାଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୭୧ ॥
ସୋପାନକ୍ରମତୋ ଲବ୍ଧଂ ବିଜ୍ଞାନଂ ଯସ୍ୟ ସୁସ୍ଥିରମ୍ ।
ତସ୍ୟ ମୁକ୍ତିଃ ପରା ସିଦ୍ଧା ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୭୨ ॥
ନିତ୍ୟମୁକ୍ତସ୍ୟ ସଂସାରୋ ଭ୍ରାନ୍ତିସିଦ୍ଧଃ ସଦା ଖଲୁ ।
ତସ୍ମାଜ୍ଜ୍ଞାନେନ ନାଶଃ ସ୍ୟାତ୍ସଂସାରସ୍ୟ ନ କର୍ମଣା ॥ ୭୩ ॥
ଜ୍ଞାନଲାଭାୟ ବେଦୋକ୍ତପ୍ରକାରେଣ ସମାହିତଃ ।
ମହାକାରୁଣିକଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ଗୁରୁମେବ ସମାଶ୍ରୟେତ୍ ॥ ୭୪ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ଆତ୍ମସ୍ୱରୂପକଥନଂ ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୫ ॥
ଅଥ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୬. ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସଂଗ୍ରହବର୍ଣନମ୍ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ବକ୍ଷ୍ୟାମି ପରମଂ ଗୁହ୍ୟଂ ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସଙ୍ଗ୍ରହମ୍ ।
ଯଂ ବିଦିତ୍ୱା ଦ୍ୱିଜା ମର୍ତ୍ୟୋ ନ ପୁନର୍ଜାୟତେ ଭୁବି ॥ ୧ ॥
ସାକ୍ଷାତ୍ପରତରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ସର୍ୱେଷାଂ ନଃ ସଦା ସାକ୍ଷାଦାତ୍ମଭୂତମପି ସ୍ୱତଃ ॥ ୨ ॥
ଦୁର୍ଦର୍ଶମେବ ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ୱାଦ୍ଦେବାନାଂ ମହତାମପି ।
ରୁଦ୍ରଃ ସ୍ୱାତ୍ମତୟା ଭାତଂ ତତ୍ସଦା ପରିପଶ୍ୟତି ॥ ୩ ॥
ବିଷ୍ଣୁଃ କଦାଚିତ୍ତତ୍ତ୍ୱଂ କଥଂଚିତ୍ପରିପଶ୍ୟତି ।
ତଥା କଥଂଚିଦ୍ବ୍ରହ୍ମାଽପି କଦାଚିତ୍ପରିପଶ୍ୟତି ॥ ୪ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ବ୍ରହ୍ମୈକବିଷୟଂ ପରମ୍ ।
ତସ୍ୟାପି ସାଧକଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ସାକ୍ଷିତ୍ୱାନ୍ନୈବ ଗୋଚରମ୍ ॥ ୫ ॥
ପ୍ରସାଦାଦେବ ତସ୍ୟୈବ ପରତତ୍ତ୍ୱସ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ଦେବାଦୟୋଽପି ପଶ୍ୟନ୍ତି ତତ୍ରାପି ବ୍ରହ୍ମ ସାଧକମ୍ ॥ ୬ ॥
ଅତଃ ପ୍ରସାଦସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥଂ ପରୟା ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ।
ଧ୍ୟେୟମେବ ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ହୃଦୟାମ୍ଭୋଜମଧ୍ୟଗମ୍ ॥ ୭ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ରୁଦ୍ରୋଽପି ଶିବଂ ପରମକାରଣମ୍ ।
ସଦା ମୂର୍ତ୍ୟାତ୍ମନା ପ୍ରୀତ୍ୟା ଧ୍ୟାୟତି ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୮ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ଶିବଂ ପରମକାରଣମ୍ ।
ସଦା ମୂର୍ତ୍ୟାତ୍ମନା ପ୍ରୀତ୍ୟା ଧ୍ୟାୟତି ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୯ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ବିରିଞ୍ଚୋଽପି ଶିବଂ ପରମକାରଣମ୍ ।
ସଦା ମୂର୍ତ୍ୟାତ୍ମନା ପ୍ରୀତ୍ୟା ଧ୍ୟାୟତି ଦ୍ୱିଜପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୧୦ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶାନାଂ ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ବିଚକ୍ଷଣାଃ ।
ବିଭୂତିରୂପା ଦେବାଶ୍ଚ ଧ୍ୟାୟନ୍ତି ପ୍ରୀତିସଂୟୁତାଃ ॥ ୧୧ ॥
ଘୃତକାଠିନ୍ୟବନ୍ମୂର୍ତିଃ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଲକ୍ଷଣା ।
ଶିବାଦ୍ଭେଦେନ ନୈବାସ୍ତି ଶିବ ଏବ ହି ସା ସଦା ॥ ୧୨ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶାଦ୍ୟାଃ ଶିବଧ୍ୟାନପରା ଅପି ।
ପରମାତ୍ମବିଭାଗସ୍ଥା ନ ଜୀବବ୍ୟୂହସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୩ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶାନାମାବିର୍ଭାବା ଅପି ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ପରମାତ୍ମବିଭାଗସ୍ଥା ନ ଜୀବବ୍ୟୂହସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୪ ॥
ପରତତ୍ତ୍ୱ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଜୀବାତ୍ମପରମାତ୍ମନୋଃ ।
ଔପାଧିକେନ ଭେଦେନ ଦ୍ୱିଧାଭୂତମିବ ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ପୁଣ୍ୟପାପାବୃତା ଜୀବା ରାଗଦ୍ୱେଷମଲାବୃତାଃ ।
ଜନ୍ମନାଶାଭିଭୂତାଶ୍ଚ ସଦା ସଂସାରିଣୋଽବଶାଃ ॥ ୧୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶାନାଂ ତଥା ତେଷାଂ ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ।
ଆବିର୍ଭାବବିଶେଷାଣାଂ ପୁଣ୍ୟପାପାଦୟୋ ନ ହି ॥ ୧୭ ॥
ଆଜ୍ଞୟା ପରତତ୍ତ୍ୱସ୍ୟ ଜୀବାନାଂ ହିତକାମ୍ୟଯା ।
ଆବିର୍ଭାବତିରୋଭାବୌ ତେଷାଂ କେବଲମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୧୮ ॥
ହରିବ୍ରହ୍ମହରାସ୍ତେଷାମାବିର୍ଭାବାଶ୍ଚ ସୁବ୍ରତାଃ ।
ସଦା ସଂସାରିଭିର୍ଜୀବୈରୁପାସ୍ୟା ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତୟେ ॥ ୧୯ ॥
ଉପାସ୍ୟତ୍ୱେ ସମାନେଽପି ହରଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ହରେରଜାତ୍ ।
ନ ସମୋ ନ ବିହୀନଶ୍ଚ ନାସ୍ତି ସନ୍ଦେହକାରଣମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ବିହୀନଂ ବା ସମଂ ବାଽପି ହରିଣା ବ୍ରହ୍ମଣା ହରମ୍ ।
ଯେ ପଶ୍ୟନ୍ତି ସଦା ତେ ତୁ ପଚ୍ୟନ୍ତେ ନରକାନଲେ ॥ ୨୧ ॥
ହରିବ୍ରହ୍ମାଦିଦେବେଭ୍ୟଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ପଶ୍ୟନ୍ତି ଯେ ହରମ୍ ।
ତେ ମହାଘୋରସଂସାରାନ୍ମୁଚ୍ୟନ୍ତେ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୨୨ ॥
ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ମୂର୍ତିଦ୍ୱାରେଣ ଯୋଗିଭିଃ ।
ଧ୍ୟେୟଂ ମୁମୁକ୍ଷିଭିର୍ନିତ୍ୟଂ ହୃଦୟାମ୍ଭୋଜମଧ୍ୟମେ ॥ ୨୩ ॥
କାର୍ୟଭୂତା ହରିବ୍ରହ୍ମପ୍ରମୁଖାଃ ସର୍ୱଦେବତାଃ ।
ଅପ୍ରଧାନତୟା ଧ୍ୟେୟା ନ ପ୍ରଧାନତୟା ସଦା ॥ ୨୪ ॥
ସର୍ୱୈଶ୍ୱର୍ୟେଣ ସମ୍ପନ୍ନଃ ସର୍ୱେଶଃ ସର୍ୱକାରଣମ୍ ।
ଶମ୍ଭୁରେବ ସଦା ସାମ୍ବୋ ନ ବିଷ୍ଣୁର୍ନ ପ୍ରଜାପତିଃ ॥ ୨୫ ॥
ତସ୍ମାତ୍ତତ୍କାରଣଂ ଧ୍ୟେୟଂ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ।
ନ କାର୍ୟକୋଟିନିକ୍ଷିପ୍ତା ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶ୍ୱରାଃ ॥ ୨୬ ॥
ଶିବଂକରତ୍ୱଂ ସର୍ୱେଷାଂ ଦେବାନାଂ ବେଦବିତ୍ତମାଃ ।
ସ୍ୱବିଭୂତିମପେକ୍ଷ୍ୟୈବ ନ ପରବ୍ରହ୍ମବତ୍ସଦା ॥ ୨୭ ॥
ଶିବଂକରତ୍ୱଂ ସମ୍ପୂର୍ଣଂ ଶିବସ୍ୟୈବ ପରାତ୍ମନଃ ।
ସାମ୍ବମୂର୍ତିଧରସ୍ୟାସ୍ୟ ଜଗତଃ କାରଣସ୍ୟ ହି ॥ ୨୮ ॥
ଅତୋଽପି ସ ଶିବୋ ଧ୍ୟେୟଃ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ଶିବଂକରଃ ।
ସର୍ୱମନ୍ୟତ୍ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଦୈବତଂ ପରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୨୯ ॥
ସାକ୍ଷାତ୍ପରଶିବସ୍ୟୈବ ଶେଷତ୍ୱେନାମ୍ବିକାପତେଃ ।
ଦେବତାଃ ସକଲା ଧ୍ୟେୟା ନ ପ୍ରାଧାନ୍ୟେନ ସର୍ୱଦା ॥ ୩୦ ॥
ଶିଖାଽପ୍ୟାଥର୍ୱଣୀ ସାଧ୍ୱୀ ସର୍ୱବେଦୋତ୍ତମୋତ୍ତମା ।
ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ସମାପ୍ତା ସା ଶ୍ରୁତୟଶ୍ଚାପରା ଅପି ॥ ୩୧ ॥
ଯଥା ସାକ୍ଷାତ୍ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସକଲସ୍ୟ ଚ ।
ତଥୈବାଥର୍ୱଣୋ ବେଦଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠୈବାଖିଲଶ୍ରୁତେଃ ॥ ୩୨ ॥
କନ୍ଦସ୍ତାରସ୍ତଥା ବିନ୍ଦୁଃ ଶକ୍ତିସ୍ତାରୋ ମହାଦ୍ରୁମଃ ।
ସ୍କନ୍ଧଶାଖା ଅକାରାଦ୍ୟା ବର୍ଣା ଯଦ୍ୱତ୍ତଥୈବ ତୁ ॥ ୩୩ ॥
ତାରସ୍କନ୍ଦଃ ଶ୍ରୁତେର୍ଜାତିଃ ଶକ୍ତିରାଥର୍ୱଣୋ ଦ୍ରୁମଃ ।
ସ୍କନ୍ଧଶାଖାସ୍ତ୍ରୟୋ ବେଦାଃ ପର୍ଣାଃ ସ୍ମୃତିପୁରାଣକାଃ ॥ ୩୪ ॥
ଅଙ୍ଗାନି ଶାଖାବରଣଂ ତର୍କାସ୍ତସ୍ୟୈବରକ୍ଷକାଃ ।
ପୁଷ୍ପଂ ଶିବପରିଜ୍ଞାନଂ ଫଲଂ ମୁକ୍ତିଃ ପରା ମତା ॥ ୩୫ ॥
ବହୁନୋକ୍ତେନ କିଂ ବିପ୍ରାଃ ଶିବୋ ଧ୍ୟେୟଃ ଶିବଂକରଃ ।
ସର୍ୱମନ୍ୟତ୍ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଦୈବତଂ ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତୟେ ॥ ୩୬ ॥
ସର୍ୱମୁକ୍ତଂ ସମାସେନ ସାରାତ୍ସାରତରଂ ବୁଧାଃ ।
ଶିବଧ୍ୟାନଂ ସଦା ଯୂୟଂ କୁରୁଧ୍ୱଂ ଯତ୍ନତଃ ସଦା ॥ ୩୭ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସଙ୍ଗ୍ରହୋ ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୬ ॥
ଅଥ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୭. ରହସ୍ୟବିଚାରଃ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ରହସ୍ୟଂ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ସମାସେନ ନ ବିସ୍ତରାତ୍ ।
ଶ୍ରୁଣୁତ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ବିପ୍ରାଃ ସର୍ୱସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୧ ॥
ଦେବତାଃ ସର୍ୱଦେହେଷୁ ସ୍ଥିତାଃ ସତ୍ୟତପୋଧନାଃ ।
ସର୍ୱେଷାଂ କାରଣଂ ସାକ୍ଷାତ୍ପରତତ୍ତ୍ୱମପି ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୨ ॥
ପଞ୍ଚଭୂତାତ୍ମକେ ଦେହେ ସ୍ଥୂଲେ ଷାଟ୍କୌଶିକେ ସଦା ।
ପୃଥିବ୍ୟାଦିକ୍ରମେଣୈବ ବର୍ତନ୍ତେ ପଞ୍ଚ ଦେବତାଃ ॥ ୩ ॥
କାର୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମା ମହୀଭାଗେ କାର୍ୟଂ ବିଷ୍ଣୁର୍ଜଲାଂଶକେ ।
କାର୍ୟଂ ରୁଦ୍ରୋଽଗ୍ନିଭାଗେ ଚ ବାୟ୍ୱଂଶେ ଚେଶ୍ୱରଃ ପରଃ ।
ଆକାଶାଂଶେ ଶରୀରସ୍ୟ ସ୍ଥିତଃ ସାକ୍ଷାତ୍ସଦାଶିବଃ ॥ ୪ ॥
ଶରୀରସ୍ୟ ବହିର୍ଭାଗେ ବିରାଡାତ୍ମା ସ୍ଥିତଃ ସଦା ॥ ୫ ॥
ଅନ୍ତର୍ଭାଗେ ସ୍ୱରାଡାତ୍ମା ସମ୍ରାଡ୍ଦେହସ୍ୟ ମଧ୍ୟମେ ।
ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟସମାଖ୍ୟେଷୁ ଶ୍ରୋତ୍ରାଦିଷୁ ଯଥାକ୍ରମାତ୍ ॥ ୬ ॥
ଦିଗ୍ୱାୟ୍ୱର୍କଜଲାଧ୍ୟକ୍ଷଭୂମିସଂଜ୍ଞାଶ୍ଚ ଦେବତାଃ ।
କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟସମାଖ୍ୟେଷୁ ପାଦପାଣ୍ୟାଦିଷୁ କ୍ରମାତ୍ ॥ ୭ ॥
ତ୍ରିବିକ୍ରମେନ୍ଦ୍ରବହ୍ନ୍ୟାଖ୍ୟା ଦେବତାଶ୍ଚ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ମିତ୍ରସଂଜ୍ଞଶ୍ଚ ବର୍ତନ୍ତେ ପ୍ରାଣେ ସୂତ୍ରାତ୍ମସଂଜ୍ଞିତଃ ॥ ୮ ॥
ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭୋ ଭଗବାନନ୍ତଃକରଣସଂଜ୍ଞିତେ ।
ତଦବସ୍ଥାପ୍ରଭେଦେଷୁ ଚନ୍ଦ୍ରମା ମନସି ସ୍ଥିତଃ ॥ ୯ ॥
ବୁଦ୍ଧୌ ବୃହସ୍ପତିର୍ୱିପ୍ରାଃ ସ୍ଥିତଃ କାଲାଗ୍ନିରୁଦ୍ରକଃ ।
ଅହଙ୍କାରେ ଶିବଶ୍ଚିତ୍ତେ ରୋମସୁ କ୍ଷୁଦ୍ରଦେବତାଃ ॥ ୧୦ ॥
ଭୂତପ୍ରେତାଦୟଃ ସର୍ୱେ ଦେହସ୍ୟାସ୍ଥିଷୁ ସଂସ୍ଥିତାଃ ।
ପିଶାଚା ରାକ୍ଷସାଃ ସର୍ୱେ ସ୍ଥିତାଃ ସ୍ନାୟୁଷୁ ସର୍ୱଶଃ ॥ ୧୧ ॥
ମଜ୍ଜାଖ୍ୟେ ପିତୃଗନ୍ଧର୍ୱାସ୍ତ୍ୱଙ୍ମାଂସରୁଧିରେଷୁ ଚ ।
ବର୍ତନ୍ତେ ତତ୍ର ସଂସିଦ୍ଧା ଦେବତାଃ ସକଲା ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୧୨ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯୋ ବ୍ରହ୍ମା ତସ୍ୟ ଘୋରା ତନୁର୍ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ଦକ୍ଷିଣାକ୍ଷିଣି ଜନ୍ତୂନାମନ୍ତର୍ଭାଗେ ରବିର୍ବହିଃ ॥ ୧୩ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯୋ ବ୍ରହ୍ମା ତସ୍ୟ ଶାନ୍ତା ତନୁର୍ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ବର୍ତତେ ବାମନେତ୍ରାନ୍ତର୍ଭାଗେ ବାହ୍ୟେ ନିଶାକରଃ ॥ ୧୪ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯୋ ବିଷ୍ଣୁଃ ସ କଣ୍ଠେ ବର୍ତତେ ସଦା ।
ଅନ୍ତଃ ଶାନ୍ତତନୁର୍ଘୋରା ତନୁର୍ବାହ୍ୟେ ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୫ ॥
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ଯୋ ରୁଦ୍ରୋ ହୃଦୟେ ବର୍ତତେ ସଦା ।
ଅନ୍ତଃ ଶାନ୍ତତନୁର୍ଘୋରା ତନୁର୍ବାହ୍ୟେ ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୬ ॥
ସର୍ୱେଷାଂ କାରଣଂ ଯତ୍ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମରନ୍ଧ୍ରେ ମହାସ୍ଥାନେ ବର୍ତତେ ସତତଂ ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୧୭ ॥
ଚିଚ୍ଛକ୍ତିଃ ପରମା ଦେହମଧ୍ୟମେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ।
ମାୟାଶକ୍ତିର୍ଲଲାଟାଗ୍ରଭାଗେ ବ୍ୟୋମାମ୍ବୁଜାଦଧଃ ॥ ୧୮ ॥
ନାଦରୂପା ପରା ଶକ୍ତିର୍ଲଲାଟସ୍ୟ ତୁ ମଧ୍ୟମେ ।
ଭାଗେ ବିନ୍ଦୁମୟୀ ଶକ୍ତିର୍ଲଲାଟସ୍ୟାପରାଂଶକେ ॥ ୧୯ ॥
ବିନ୍ଦୁମଧ୍ୟେ ତୁ ଜୀବାତ୍ମା ସୂକ୍ଷ୍ମରୂପେଣ ବର୍ତତେ ।
ହୃଦୟେ ସ୍ଥୂଲରୂପେଣ ମଧ୍ୟମେନ ତୁ ମଧ୍ୟମେ ॥ ୨୦ ॥
ଦେବୀ ସରସ୍ୱତୀ ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମପତ୍ନୀ ସନାତନୀ ।
ଜିହ୍ୱାଗ୍ରେ ବର୍ତତେ ନିତ୍ୟଂ ସର୍ୱବିଦ୍ୟାପ୍ରଦାୟିନୀ ॥ ୨୧ ॥
ବିଷ୍ଣୁପତ୍ନୀ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀର୍ୱର୍ତତେଽନାହତେ ସଦା ।
ରୁଦ୍ରପତ୍ନୀ ତୁ ରୁଦ୍ରେଣ ପାର୍ୱତୀ ସହ ବର୍ତତେ ॥ ୨୨ ॥
ସର୍ୱତ୍ର ବର୍ତତେ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବଃ ସାମ୍ବଃ ସନାତନଃ ।
ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣଃ ଶୁଦ୍ଧଃ ସର୍ୱଦେବନମସ୍କୃତଃ ॥ ୨୩ ॥
ସମ୍ୟଗ୍ଜ୍ଞାନବତାଂ ଦେହେ ଦେବତାଃ ସକଲା ଅମୂଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମତୟା ଭାନ୍ତି ଦେବତାରୂପତୋଽପି ଚ ॥ ୨୪ ॥
ବେଦ ମାର୍ଗୈକନିଷ୍ଠାନାଂ ବିଶୁଦ୍ଧାନାଂ ତୁ ବିଗ୍ରହେ ।
ଦେବତାରୂପତୋ ଭାନ୍ତି ଦ୍ୱିଜା ନ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନା ॥ ୨୫ ॥
ତାନ୍ତ୍ରିକାଣାଂ ଶରୀରେ ତୁ ଦେବତାଃ ସକଲା ଅମୂଃ ।
ବର୍ତନ୍ତେ ନ ପ୍ରକାଶନ୍ତେ ଦ୍ୱିଜେନ୍ଦ୍ରାଃ ଶୁଦ୍ଧ୍ୟଭାବତଃ ॥ ୨୬ ॥
ଯଥାଜାତଜନାନାଂ ତୁ ଶରୀରେ ସର୍ୱଦେବତାଃ ।
ତିରୋଭୂତତୟା ନିତ୍ୟଂ ବର୍ତନ୍ତେ ମୁନିସତ୍ତମାଃ ॥ ୨୭ ॥
ଅତଶ୍ଚ ଭୋଗମୋକ୍ଷାର୍ଥୀ ଶରୀରଂ ଦେବତାମୟମ୍ ।
ସ୍ୱକୀୟଂ ପରକୀୟଂ ଚ ପୂଜୟେତ୍ତୁ ବିଶେଷତଃ ॥ ୨୮ ॥
ନାବମାନଂ ସଦା କୁର୍ୟାନ୍ମୋହତୋ ବାଽପି ମାନବଃ ।
ଯଦି କୁର୍ୟାତ୍ପ୍ରମାଦେନ ପତତ୍ୟେବ ଭବୋଦଧୌ ॥ ୨୯ ॥
ଦୁର୍ୱୃତ୍ତମପି ମୂର୍ଖଂ ଚ ପୂଜୟେଦ୍ଦେବତାତ୍ମନା ।
ଦେବତାରୂପତଃ ପଶ୍ୟନ୍ମୁଚ୍ୟତେ ଭବବନ୍ଧନାତ୍ ॥ ୩୦ ॥
ମୋହେନାପି ସଦା ନୈବ କୁର୍ୟାଦପ୍ରିୟଭାଷଣମ୍ ।
ଯଦି କୁର୍ୟାତ୍ପ୍ରମାଦେନ ହନ୍ତି ତଂ ଦେବତା ପରା ॥ ୩୧ ॥
ନ କ୍ଷତଂ ବିଗ୍ରହେ କୁର୍ୟାଦସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରନଖାଦିଭିଃ ।
ତଥା ନ ଲୋହିତଂ କୁର୍ୟାଦ୍ୟଦି କୁର୍ୟାତ୍ପତତ୍ୟଧଃ ॥ ୩୨ ॥
ସ୍ୱଦେହେ ପରଦେହେ ବା ନ କୁର୍ୟାଦଙ୍କନଂ ନରଃ ।
ଯଦି କୁର୍ୟାଚ୍ଚ ଚକ୍ରାଦ୍ୟୈଃ ପତତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୩ ॥
ରହସ୍ୟଂ ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାଣାଂ ମୟା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ସମାସତଃ ।
ଶରୀରଂ ଦେବତାରୂପଂ ଭଜଧ୍ୱଂ ଯୂୟମାସ୍ତିକଃ ॥ ୩୪ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସୂତସଂହିତାୟାଂ ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ
ସୂତଗୀତାୟାଂ ରହସ୍ୟବିଚାରୋ ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୭ ॥
ଅଥ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
୮. ସର୍ୱବେଦାନ୍ତସଙ୍ଗ୍ରହଃ ।
ସୂତ ଉବାଚ –
ଅଥ ବକ୍ଷ୍ୟେ ସମାସେନ ସର୍ୱବେଦାନ୍ତସଙ୍ଗ୍ରହମ୍ ।
ଯଂ ବିଦିତ୍ୱା ନରଃ ସାକ୍ଷାନ୍ନିର୍ୱାଣମଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୧ ॥
ପରାତ୍ପରତରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ଶିବଃ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣଃ ।
ତସ୍ୟାସାଧାରଣୀ ମୂର୍ତିରମ୍ବିକାସହିତା ସଦା ॥ ୨ ॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପମହାନନ୍ଦପ୍ରମୋଦାତ୍ତାଣ୍ଡବପ୍ରିୟା ।
ଶିବାଦିନାମାନ୍ୟେବାସ୍ୟ ନାମାନି ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୩ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ରୁଦ୍ରଶ୍ଚ ପରତତ୍ତ୍ୱବିଭୂତୟଃ ।
ତ୍ରିମୂର୍ତୀନାଂ ତୁ ରୁଦ୍ରସ୍ତୁ ବରିଷ୍ଠୋ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ହରେଃ ॥ ୪ ॥
ସଂସାରକାରଣଂ ମାୟା ସା ସଦା ସଦ୍ୱିଲକ୍ଷଣା ।
ପ୍ରତୀତ୍ୟୈବ ତୁ ସଦ୍ଭାବସ୍ତସ୍ୟା ନୈବ ପ୍ରମାଣତଃ ॥ ୫ ॥
ସାଽପି ବ୍ରହ୍ମାତିରେକେଣ ବସ୍ତୁତୋ ନୈବ ବିଦ୍ୟତେ ।
ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନେନ ମାୟାୟା ବାଧୋ ନାନ୍ୟେନ କର୍ମଣା ॥ ୬ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟୋତ୍ଥଂ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମୈକତ୍ୱଗୋଚରମ୍ ।
ତଚ୍ଚ ଦେବପ୍ରସାଦେନ ଗୁରୋଃ ସାକ୍ଷାନ୍ନିରୀକ୍ଷଣାତ୍ ।
ଜାୟତେ ଶକ୍ତିପାତେନ ବାକ୍ୟାଦେବାଧିକାରିଣାମ୍ ॥ ୭ ॥
ଜ୍ଞାନେଚ୍ଛାକାରଣଂ ଦାନଂ ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ବିବିଧା ଅପି ।
ତପାଂସି ସର୍ୱବେଦାନାଂ ବେଦାନ୍ତାନାଂ ତଥୈବ ଚ ॥ ୮ ॥
ପୁରାଣାନାଂ ସମସ୍ତାନାଂ ସ୍ମୃତୀନାଂ ଭାରତସ୍ୟ ଚ ।
ବେଦାଙ୍ଗାନାଂ ଚ ସର୍ୱେଷାମପି ବେଦାର୍ଥପାରଗାଃ ॥ ୯ ॥
ଅଧ୍ୟାପନଂ ଚାଧ୍ୟଯନଂ ବେଦାର୍ଥେ ତ୍ୱରମାଣତା ।
ଉପେକ୍ଷା ବେଦବାହ୍ୟାର୍ଥେ ଲୌକିକେଷ୍ୱଖିଲେଷ୍ୱପି ॥ ୧୦ ॥
ଶାନ୍ତିଦାନ୍ତ୍ୟାଦୟୋ ଧର୍ମା ଜ୍ଞାନସ୍ୟାଙ୍ଗାନି ସୁବ୍ରତାଃ ॥ ୧୧ ॥
ଜ୍ଞାନାଙ୍ଗେଷୁ ସମସ୍ତେଷୁ ଭକ୍ତ୍ୟା ଲିଙ୍ଗେ ଶିବାର୍ଚନମ୍ ।
ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦେବଦେବସ୍ୟ ଶିବସ୍ଥାନନିରୀକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୧୨ ॥
ଶିବଭକ୍ତସ୍ୟ ପୂଜା ଚ ଶିବଭକ୍ତିସ୍ତଥୈବ ଚ ।
ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରଣଂ ଭକ୍ତ୍ୟା କର୍ଣେ କଣ୍ଠେ ତଥା କରେ ॥ ୧୩ ॥
ଅଗ୍ନିରିତ୍ୟାଦିଭିର୍ମନ୍ତ୍ରୈର୍ଭସ୍ମନୈବାବଗୁଣ୍ଠନମ୍ ।
ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରଧାରଣଂ ଚାପି ଲଲାଟାଦିସ୍ଥଲେଷୁ ଚ ॥ ୧୪ ॥
ବେଦବେଦାନ୍ତନିଷ୍ଠସ୍ୟ ମହାକାରୁଣିକସ୍ୟ ଚ ।
ଗୁରୋଃ ଶୁଶ୍ରୂଷଣଂ ନିତ୍ୟଂ ବରିଷ୍ଠଂ ପରିକୀର୍ତିତମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଚିନ୍ମନ୍ତ୍ରସ୍ୟ ପଦାଖ୍ୟସ୍ୟ ହଂସାଖ୍ୟସ୍ୟ ମନୋର୍ଜପଃ ।
ଷଡକ୍ଷରସ୍ୟ ତାରସ୍ୟ ବରିଷ୍ଠଃ ପରିକୀର୍ତିତଃ ॥ ୧୬ ॥
ଅବିମୁଖ୍ୟସମାଖ୍ୟଂ ଚ ସ୍ଥାନଂ ବ୍ୟାଘ୍ରପୁରାଭିଧମ୍ ।
ଶ୍ରୀମଦ୍ଦକ୍ଷିଣକୈଲାସସମାଖ୍ୟଂ ଚ ସୁଶୋଭନମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ମାର୍ଗାନ୍ତରୋଦିତାଚାରାତ୍ସ୍ମାର୍ତୋ ଧର୍ମଃ ସୁଶୋଭନଃ ।
ସ୍ମାର୍ତାଚ୍ଛ୍ରୌତଃ ପରୋ ଧର୍ମଃ ଶ୍ରୌତାଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠୋ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧୮ ॥
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥେ ଧର୍ମାଦୌ ଶିବେ ପରମକାରଣେ ।
ଶ୍ରୁତିରେବ ସଦା ମାନଂ ସ୍ମୃତିସ୍ତଦନୁସାରିଣୀ ॥ ୧୯ ॥
ଆସ୍ତିକ୍ୟଂ ସର୍ୱଧର୍ମସ୍ୟ କନ୍ଦଭୂତଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତମ୍ ।
ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧକ୍ରିୟାତ୍ୟାଗଃ କନ୍ଦସ୍ୟାପି ଚ କାରଣମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ଶିବଃ ସର୍ୱମିତି ଜ୍ଞାନଂ ସର୍ୱଜ୍ଞାନୋତ୍ତମୋତ୍ତମମ୍ ।
ତତ୍ତୁଲ୍ୟଂ ତତ୍ପରଂ ଚାପି ନ କିଂଚିଦପି ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୨୧ ॥
ବକ୍ତବ୍ୟଂ ସକଲଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ମୟାଽତିଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ।
ଅତଃ ପରଂ ତୁ ବକ୍ତବ୍ୟଂ ନ ପଶ୍ୟାମି ମୁନୀଶ୍ୱରାଃ ॥ ୨୨ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ଭଗବାନ୍ସୂତୋ ମୁନୀନାଂ ଭାବିତାତ୍ମନାମ୍ ।
ସାମ୍ବଂ ସର୍ୱେଶ୍ୱରଂ ଧ୍ୟାତ୍ୱା ଭକ୍ତ୍ୟା ପରବଶୋଽଭବତ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଅଥ ପରଶିବଭକ୍ତ୍ୟା ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦପୂର୍ଣଂ
ପରଶିବମନୁଭୂୟ ତ୍ୱାତ୍ମରୂପେଣ ସୂତଃ ।
ମୁନିଗଣମବଲୋକ୍ୟ ପ୍ରାହ ସାକ୍ଷାଦ୍ଘୃଣାବ୍ଧି-
ର୍ଜନପଦହିତରୂପଂ ବେଦିତବ୍ୟଂ ତୁ କିଂଚିତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାଂ ମାନୁଷାଣାଂ ତୁ ତନ୍ତ୍ରଂ
ଗୁରୁଗୁରୁରଖିଲେଶଃ ସର୍ୱବିତ୍ପ୍ରାହ ଶମ୍ଭୁଃ ।
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନାଂ ତତ୍ର ନୈବାସ୍ତି କିଂଚି-
ଦ୍ଧିତକରମିହ ସର୍ୱଂ ପୁଷ୍କଲଂ ସତ୍ୟମୁକ୍ତମ୍ ॥ ୨୫ ॥
ଶ୍ରୁତିରପି ମନୁଜାନାଂ ବର୍ଣଧର୍ମଂ ବଭାଷେ
ପରଗୁରୁରଖିଲେଶଃ ପ୍ରାହ ତନ୍ତ୍ରେଷୁ ତଦ୍ୱତ୍ ।
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାଂ ବର୍ଣଧର୍ମଂ ଘୃଣାବ୍ଧିଃ
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନାଂ ନୈବ ତତ୍ସେବନୀୟମ୍ ॥ ୨୬ ॥
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନାମାଶ୍ରମା ଯଦ୍ୱଦୁକ୍ତାଃ
ପରଗୁରୁରଖିଲେଶସ୍ତଦ୍ୱଦାହାଽଽଶ୍ରମାଂଶ୍ଚ ।
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାଂ ମାନୁଷାଣାଂ ତୁ ତନ୍ତ୍ରଂ
ହରିରପି ମୁନିମୁଖ୍ୟାଃ ପ୍ରାହ ତନ୍ତ୍ରେ ସ୍ୱକୀୟେ ॥ ୨୭ ॥
ବିଧିରପି ମନୁଜାନାମାହ ବର୍ଣାଶ୍ରମାଂଶ୍ଚ
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାମେବ ତନ୍ତ୍ରେ ସ୍ୱକୀୟେ ।
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନାଂ ତେ ନ ସଂସେବନୀୟାଃ ।
ଶ୍ରୁତିପଥସମମାର୍ଗୌ ନୈବ ସତ୍ୟଂ ମୟୋତମ୍ ॥ ୨୮ ॥
ହରହରିବିଧିପୂଜା କୀର୍ତିତା ସର୍ୱତନ୍ତ୍ର
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନଂ ଯଦ୍ୱଦୁକ୍ତାତୁ ପୂଜା ।
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାଂୟଦ୍ୱଦୁକ୍ତା ତୁ ପୂଜା ।
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାମେବ ତନ୍ତ୍ରୋକ୍ତପୂଜା
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନାଂ ସର୍ୱବେଦୋଦିତୈବ ॥ ୨୯ ॥
ଶ୍ରୁତିପଥଗଲିତାନାଂ ସର୍ୱତନ୍ତ୍ରେଷୁ ଲିଙ୍ଗଂ
କଥିତମଖିଲଦୁଃଖଧ୍ୱଂସଧ୍ୱଂସକଂ ତତ୍ର ତତ୍ର ।
ଶ୍ରୁତିପଥନିରତାନାଂ ତତ୍ସଦା ନୈବ ଧାର୍ୟଂ
ଶ୍ରୁତିରପିମନୁଜାନାମାହ ଲିଙ୍ଗଂ ବିଶୁଦ୍ଧମ୍ ॥ ୩୦ ॥
ଶିବାଗମୋକ୍ତାଶ୍ରମନିଷ୍ଠମାନବ-
ସ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରଲିଙ୍ଗଂ ତୁ ସଦୈବ ଧାରୟେତ୍ ।
ତଦୁକ୍ତତନ୍ତ୍ରେଣ ଲଲାଟମଧ୍ୟମେ
ମହାଦରେଣୈବ ସିତେନ ଭସ୍ମନା ॥ ୩୧ ॥
ବିଷ୍ଣ୍ୱାଗମୋକ୍ତାଶ୍ରମନିଷ୍ଠମାନବ-
ସ୍ତଥୈବ ପୁଣ୍ଡ୍ରାନ୍ତରମୂର୍ଧ୍ୱରୂପକମ୍ ।
ତ୍ରିଶୂଲରୂପଂ ଚତୁରଶ୍ରମେବ ବା
ମୃଦା ଲଲାଟେ ତୁ ସଦୈବ ଧାରୟେତ୍ ॥ ୩୨ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଗମୋକ୍ତାଶ୍ରମନିଷ୍ଠମାନବୋ
ଲଲାଟମଧ୍ୟେଽପି ଚ ବର୍ତୁଲାକୃତିମ୍ ।
ତଦୁକ୍ତମନ୍ତ୍ରେଣ ସିତେନ ଭସ୍ମନା
ମୃଦାଽଥବା ଚନ୍ଦନସ୍ତୁ ଧାରୟେତ୍ ॥ ୩୩ ॥
ଅଶ୍ୱତ୍ଥପତ୍ରସଦୃଶଂ ହରିଚନ୍ଦନେନ
ମଧ୍ୟେଲଲାଟମତିଶୋଭନମାଦରେଣ ।
ବୁଦ୍ଧାଗମେ ମୁନିବରା ଯଦି ସଂସ୍କୃତଶ୍ଚେ-
ନ୍ମୃଦ୍ୱାରିଣା ସତତମେବ ତୁ ଧାରୟେଚ୍ଚ ॥ ୩୪ ॥
ଊର୍ଧ୍ୱପୁଣ୍ଡ୍ରତ୍ରୟଂ ନିତ୍ୟଂ ଧାରୟେଦ୍ଭସ୍ମନା ମୃଦା ।
ଲଲାଟେ ହୃଦୟେ ବାହ୍ୱୋଶ୍ଚନ୍ଦନେନାଥବା ନରଃ ॥ ୩୫ ॥
ସିତେନ ଭସ୍ମନା ତିର୍ୟକ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରସ୍ୟ ଚ ଧାରଣମ୍ ।
ସର୍ୱାଗମେଷୁ ନିଷ୍ଠାନାଂ ତତ୍ତନ୍ମନ୍ତ୍ରେଣ ଶୋଭନମ୍ ॥ ୩୬ ॥
ଶିବାଗମେଷୁ ନିଷ୍ଠାନାଂ ଧାର୍ୟଂ ତିର୍ୟକ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରକମ୍ ।
ଏକମେବ ସଦା ଭୂତ୍ୟା ନୈବ ପୁଣ୍ଡ୍ରାନ୍ତରଂ ବୁଧାଃ ॥ ୩୭ ॥
ବେଦମାର୍ଗୈକନିଷ୍ଠାନାଂ ବେଦୋକ୍ତେନୈବ ବର୍ତ୍ମନା ।
ଲଲାଟେ ଭସ୍ମନା ତିର୍ୟକ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରଂ ଧାର୍ୟମେବ ହି ॥ ୩୮ ॥
ଲଲାଟେ ଭସ୍ମନା ତିର୍ୟକ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରସ୍ୟ ତୁ ଧାରଣମ୍ ।
ବିନା ପୁଣ୍ଡ୍ରାନ୍ତରଂ ମୋହାଦ୍ଧାରୟନ୍ପତତି ଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୩୯ ॥
ବିଷ୍ଣ୍ୱାଗମାଦିତନ୍ତ୍ରେଷୁ ଦୀକ୍ଷିତାନାଂ ବିଧୀୟତେ ।
ଶଙ୍ଖଚକ୍ରଗଦାପୂର୍ୱୈରଙ୍କନଂ ନାନ୍ୟଦେହିନାମ୍ ॥ ୪୦ ॥
ଦୀକ୍ଷିତାନାଂ ତୁ ତନ୍ତ୍ରେଷୁ ନରାଣାମଙ୍କନ ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ଉପକାରକମେବୋକ୍ତଂ କ୍ରମେଣ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୪୧ ॥
ପୁଣ୍ଡ୍ରାନ୍ତରସ୍ୟ ତନ୍ତ୍ରେଷୁ ଧାରଣଂ ଦୀକ୍ଷିତସ୍ୟ ତୁ ।
ଉପକାରକମେବୋକ୍ତଂ କ୍ରମେଣ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୪୨ ॥
ବେଦମାର୍ଗୈକନିଷ୍ଠସ୍ତୁ ମୋହେନାପ୍ୟଙ୍କିତୋ ଯଦି ।
ପତତ୍ୟେବ ନ ସନ୍ଦେହସ୍ତଥା ପୁଣ୍ଡ୍ରାନ୍ତରାଦପି ॥ ୪୩ ॥
ନାଙ୍କନଂ ବିଗ୍ରହେ କୁର୍ୟାଦ୍ୱେଦପନ୍ଥାନମାଶ୍ରିତଃ ।
ପୁଣ୍ଡ୍ରାନ୍ତରଂ ଭ୍ରମାଦ୍ୱାପି ଲଲାଟେ ନ ଧାରୟେତ୍ ॥ ୪୪ ॥
ତନ୍ତ୍ରୋକ୍ତେନ ପ୍ରକାରେଣ ଦେବତା ଯା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ।
ସାଽପି ବନ୍ଦ୍ୟା ସୁସେବ୍ୟା ଚ ପୂଜନୀୟା ଚ ବୈଦିକୈଃ ॥ ୪୫ ॥
ଶୁଦ୍ଧମେବ ହି ସର୍ୱତ୍ର ଦେବତାରୂପମାସ୍ତିକାଃ ।
ତତ୍ତତ୍ତନ୍ତ୍ରୋକ୍ତପୂଜା ତୁ ତନ୍ତ୍ରନିଷ୍ଠସ୍ୟ କେବଲମ୍ ॥ ୪୬ ॥
ତନ୍ତ୍ରେଷୁ ଦୀକ୍ଷିତୋ ମର୍ତ୍ୟୋ ବୈଦିକଂ ନ ସ୍ପୃଶେତ୍ସଦା ।
ବୈଦିକଶ୍ଚାପି ତନ୍ତ୍ରେଷୁ ଦୀକ୍ଷିତଂ ନ ସ୍ପୃଶେତ୍ସଦା ॥ ୪୭ ॥
ରାଜା ତୁ ବୈଦିକାନ୍ସର୍ୱାଂସ୍ତାନ୍ତ୍ରିକାନଖିଲାନପି ।
ଅସଂକୀର୍ଣତୟା ନିତ୍ୟଂ ସ୍ଥାପୟେନ୍ମତିମତ୍ତମାଃ ॥ ୪୮ ॥
ଅନ୍ନପାନାଦିଭିର୍ୱସ୍ତ୍ରୈଃ ସର୍ୱାନ୍ ରାଜାଽଭିରକ୍ଷୟେତ୍ ।
ବୈଦିକାଂସ୍ତୁ ବିଶେଷେଣ ଜ୍ଞାନିନଂ ତୁ ବିଶେଷତଃ ॥ ୪୯ ॥
ମହାଦେବସମୋ ଦେବୋ ଯଥା ନାସ୍ତି ଶ୍ରୁତୌ ସ୍ମୃତୌ ।
ତଥା ବୈଦିକତୁଲ୍ୟସ୍ତୁ ନାସ୍ତି ତନ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିଷୁ ॥ ୫୦ ॥
ଶିବଜ୍ଞାନସମଂ ଜ୍ଞାନଂ ଯଥା ନାସ୍ତି ଶ୍ରୁତୌ ସ୍ମୃତୌ ।
ତଥା ବୈଦିକତୁଲ୍ୟସ୍ତୁ ନାସ୍ତି ତନ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିଷୁ ॥ ୫୧ ॥
ଯଥା ବାରାଣସୀ ତୁଲ୍ୟା ପୁରୀ ନାସ୍ତି ଶ୍ରୁତୌ ସ୍ମୃତୌ ।
ତଥା ବୈଦିକତୁଲ୍ୟସ୍ତୁ ନାସ୍ତି ତନ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିଷୁ ॥ ୫୨ ॥
ଷଡକ୍ଷରୋସମୋ ମନ୍ତ୍ରୋ ଯଥା ନାସ୍ତି ଶ୍ରୁତୌ ସ୍ମୃତୌ ।
ତଥା ବୈଦିକତୁଲ୍ୟସ୍ତୁ ନାସ୍ତି ତନ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିଷୁ ॥ ୫୩ ॥
ଯଥା ଭାଗୀରଥୀତୁଲ୍ୟା ନଦୀ ନାସ୍ତି ଶ୍ରୁତୌ ସ୍ମୃତୌ ।
ତଥା ବୈଦିକତୁଲ୍ୟସ୍ତୁ ନାସ୍ତି ତନ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିଷୁ ॥ ୫୪ ॥
ଓଦନେନ ସମଂ ଭୋଜ୍ୟଂ ଯଥା ଲୋକେ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ତଥା ବୈଦିକତୁଲ୍ୟସ୍ତୁ ନାସ୍ତି ତନ୍ତ୍ରାବଲମ୍ବିଷୁ ॥ ୫୫ ॥
ଦେବଦେବୋ ମହାଦେବୋ ଯଥା ସର୍ୱୈଃ ପ୍ରପୂଜ୍ୟତେ ।
ତଥୈବ ବୈଦିକୋ ମର୍ତ୍ୟଃ ପୂଜ୍ୟଃ ସର୍ୱଜନୈରପି ॥ ୫୬ ॥
ଆଦିତ୍ୟେନ ବିହୀନଂ ତୁ ଜଗଦନ୍ଧଂ ଯଥା ଭବେତ୍ ।
ତଥା ବୈଦିକହୀନଂ ତୁ ଜଗଦନ୍ଧଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୫୭ ॥
ପ୍ରାଣେନ୍ଦ୍ରିୟାଦିହୀନଂ ତୁ ଶରୀରଂ କୁଣପଂ ଯଥା ।
ତଥା ବୈଦିକହୀନଂ ତୁ ଜଗଦ୍ୱ୍ୟର୍ଥଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୫୮ ॥
ଅହୋ ବୈଦିକମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ମୟା ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟତେ ।
ବେଦ ଏବ ତୁ ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ବୈଦିକସ୍ୟାବ୍ରବୀନ୍ମୁଦା ॥ ୫୯ ॥
ସ୍ମୃତୟଶ୍ଚ ପୁରାଣାନି ଭାରତାଦୀନି ସୁବ୍ରତାଃ ।
ବୈଦିକସ୍ୟ ତୁ ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ପ୍ରବଦନ୍ତି ସଦା ମୁଦା ॥ ୬୦ ॥
ବେଦୋକ୍ତଂ ତାନ୍ତ୍ରିକାଃ ସର୍ୱେ ସ୍ୱୀକୁର୍ୱନ୍ତି ଦ୍ୱିଜର୍ଷଭାଃ ।
ନୋପଜୀବନ୍ତି ତନ୍ତ୍ରୋକ୍ତଂ ବେଦ ସାକ୍ଷାତ୍ସନାତନଃ ॥ ୬୧ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ଭଗବାନ୍ସୂତଃ ସ୍ୱଗୁରୁଂ ବ୍ୟାସସଂଜ୍ଞିତମ୍ ।
ସ୍ମୃତ୍ୱା ଭକ୍ତ୍ୟା ବଶୋ ଭୂତ୍ୱା ପପାତ ଭୁବି ଦଣ୍ଡବତ୍ ॥ ୬୨ ॥
ଅସ୍ମିନ୍ନବସରେ ଶ୍ରୀମାନ୍ମୁନିଃ ସତ୍ୟବତୀସୁତଃ ।
ଶିଷ୍ୟସ୍ମୃତ୍ୟଙ୍କୁଶାକୃଷ୍ଟସ୍ତତ୍ରୈବାଽଽବିରଭୂତ୍ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୬୩ ॥
ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ମୁନୟଃ ସର୍ୱେ ସନ୍ତୋଷାଦ୍ଗଦ୍ଗଦସ୍ୱରାଃ ।
ନିଶ୍ଚେଷ୍ଟା ନିତରାଂ ଭୂମୌ ପ୍ରଣମ୍ୟ କରୁଣାନିଧିମ୍ ॥ ୬୪ ॥
ସ୍ତୋତ୍ରୈଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ମହାତ୍ମାନଂ ବ୍ୟାସଂ ସତ୍ୟବତୀସୁତମ୍ ।
ପୂଜୟାମାସୁରତ୍ୟର୍ଥଂ ବନ୍ୟପୁଷ୍ପଫଲାଦିଭିଃ ॥ ୬୫ ॥
ଭଗବାନପି ସର୍ୱଜ୍ଞଃ କରୁଣାସାଗରଃ ପ୍ରଭୁଃ ।
ଉବାଚ ମଧୁରଂ ବାକ୍ୟଂ ମୁନୀନାଲୋକ୍ୟ ସୁବ୍ରତାନ୍ ॥ ୬୬ ॥
ବ୍ୟାସ ଉବାଚ –
ଶିବମସ୍ତୁ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରାଣାଂ ନାଶିବଂ ତୁ କଦାଚନ ।
ଅହୋ ଭାଗ୍ୟମହୋ ଭାଗ୍ୟଂ ମୟା ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟତେ ॥ ୬୭ ॥
ଶ୍ରୂୟତାଂ ମୁନୟଃ ସର୍ୱେ ଭାଗ୍ୟବନ୍ତଃ ସମାହିତାଃ ।
ପ୍ରସାଦାଦେବ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ପ୍ରଭୋଃ କାରୁଣିକସ୍ୟ ଚ ॥ ୬୮ ॥
ପୁରାଣାନାଂ ସମସ୍ତାନାମହଂ କର୍ତା ପୁରାଽଭବମ୍ ।
ମତ୍ପ୍ରସାଦାଦୟଂ ସୂତସ୍ତ୍ୱଭବଦ୍ରୁଦ୍ରବଲ୍ଲଭଃ ॥ ୬୯ ॥
ରୁଦ୍ରସ୍ୟାଽଽଜ୍ଞାବଲାଦେବ ପ୍ରଭୋଃ କାରୁଣିକସ୍ୟ ଚ ।
ପୁରାଣସଂହିତକର୍ତା ଦେଶିକଶ୍ଚାଭବଦ୍ଭୃଶମ୍ ॥ ୭୦ ॥
ପୁରା କୃତେନ ପୁଣ୍ୟେନ ଭବନ୍ତୋଽପୀଶ୍ୱରାଜ୍ଞୟା ।
ସୂତାଦସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରୁତେରର୍ଥଂ ଶ୍ରୁତବନ୍ତୋ ଯଥାତଥମ୍ ॥ ୭୧ ॥
କୃତାର୍ଥାଶ୍ଚ ପ୍ରସାଦଶ୍ଚ ରୌଦ୍ରଃ କିଂ ନ କରିଷ୍ୟତି ।
ଆଜ୍ଞୟା କେବଲଂ ଶମ୍ଭୋରହଂ ବେଦାର୍ଥବେଦନେ ॥ ୭୨ ॥
ସମ୍ପୂର୍ଣଃ ସର୍ୱବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟାନାମର୍ଥନିଶ୍ଚୟେ ।
ସମର୍ଥଶ୍ଚ ନିୟୁକ୍ତଶ୍ଚ ସୂତ୍ରାରମ୍ଭକୃତେଽପି ଚ ॥ ୭୩ ॥
ଆଜ୍ଞୟା ଦେବଦେବସ୍ୟ ଭବତାମପି ଯୋଗିନାମ୍ ।
ଜ୍ଞାନେ ଗୁରୁଗୁରୁଶ୍ଚାହମଭବଂ ମୁନିପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୭୪ ॥
ଭବନ୍ତୋଽପି ଶିବଜ୍ଞାନେ ବେଦସିଦ୍ଧେ ବିଶେଷତଃ ।
ଭକ୍ତ୍ୟା ପରମୟା ଯୁକ୍ତା ନିଷ୍ଠା ଭବତ ସର୍ୱଦା ॥ ୭୫ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ଭଗବାନ୍ ବ୍ୟାସଃ ସ୍ୱଶିଷ୍ୟଂ ସୂତମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଉତ୍ଥାପ୍ୟାଽଽଲିଙ୍ଗ୍ୟ ଦେବେଶଂ ସ୍ମୃତ୍ୱା ନତ୍ୱାଽଗମଦ୍ଗୁରୁଃ ॥ ୭୬ ॥
ପୁନଶ୍ଚ ସୂତଃ ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସ୍ୱଶିଷ୍ୟାନବଲୋକ୍ୟ ଚ ।
ପ୍ରାହ ଗମ୍ଭୀରୟା ବାଚା ଭବତାଂ ଶିବମସ୍ତ୍ୱିତି ॥ ୭୭ ॥
ମୟୋକ୍ତା ପରମା ଗୀତା ପଠିତା ଯେନ ତସ୍ୟ ତୁ ।
ଆୟୁରାରୋଗ୍ୟମୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ବିଜ୍ଞାନଂ ଚ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୭୮ ॥
ଶିବପ୍ରସାଦଃ ସୁଲଭୋ ଭବିଷ୍ୟତି ନ ସଂଶୟଃ ।
ଗୁରୁତ୍ୱଂ ଚ ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ଭବିଷ୍ୟତି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୭୯ ॥
ବିଦ୍ୟାରୂପା ଯା ଶିବା ବେଦବେଦ୍ୟା
ସତ୍ୟାନନ୍ଦାନନ୍ତସଂବିତ୍ସ୍ୱରୂପା ।
ତସ୍ୟା ବାଚଃ ସର୍ୱଲୋକୈକ ମାତୁ-
ର୍ଭକ୍ତ୍ୟା ନିତ୍ୟଂ ଚମ୍ବିକାୟାଃ ପ୍ରସାଦାତ୍ ॥ ୮୦ ॥
ଗୁରୁପ୍ରସାଦାଦପି ସୁବ୍ରତା ମୟା
ଶିବପ୍ରସାଦାଦପି ଚୋତ୍ତମୋତ୍ତମାତ୍ ।
ବିନାୟକସ୍ୟାପି ମହାପ୍ରସାଦାତ୍
ଷଡାନନସ୍ୟାପି ମହାପ୍ରସାଦାତ୍ ॥ ୮୧ ॥
ଯଜ୍ଞବୈଭବସମାହ୍ୱୟଃ କୃତଃ
ସର୍ୱବେଦମଥନେନ ସତ୍ତମାଃ ।
ଅତ୍ର ମୁକ୍ତିରପି ଶୋଭନା ପରା
ସୁସ୍ଥିତୈବ ନ ହି ତତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୮୨ ॥
ଯଜ୍ଞବୈଭବସମାହ୍ୱୟଂ ପରଂ
ଖଣ୍ଡମତ୍ର ବିମଲଂ ପଠେନ୍ନରଃ ।
ସତ୍ୟବୋଧସୁଖଲକ୍ଷଣଂ
ସତ୍ୟମେବ ଝଟିତି ପ୍ରୟାତି ହି ॥ ୮୩ ॥
ମଦୁକ୍ତସଂହିତା ପରା ସମସ୍ତଦୁଃଖହାରିଣୀ
ନରସ୍ୟ ମୁକ୍ତିଦାୟିନୀ ଶିବପ୍ରସାଦକାରିଣୀ ।
ସମସ୍ତବେଦସାରତଃ ସୁନିର୍ମିତାଽତିଶୋଭନା
ମହତ୍ତରାନୁଭୂତିମଦ୍ଭିରାଦୃତା ନ ଚାପରୈଃ ॥ ୮୪ ॥
ମଦୁକ୍ତସଂହିତା ତୁ ଯା ତୟା ବିରୁଦ୍ଧମସ୍ତି ଚେ-
ଦନର୍ଥକଂ ହି ତଦ୍ବୁଧା ବଚଃ ପ୍ରୟୋଜନାୟ ନ ।
ଶ୍ରୁତିପ୍ରମାଣରୂପିଣୀ ସୁସଂହିତା ମୟୋଦିତା
ଶ୍ରୁତିପ୍ରମାଣମେବ ସା ମହାଜନସ୍ୟ ସନ୍ତତମ୍ ॥ ୮୫ ॥
ମଦୁକ୍ତସଂହିତାମିମାମତିପ୍ରିୟେଣ ମାନବଃ
ପଠନ୍ନ ଯାତି ସଂସୃତିଂ ପ୍ରୟାତି ଶଙ୍କରଂ ପରମ୍ ।
ଅତଶ୍ଚ ଶୋଭନାମିମାମହର୍ନିଶଂ ସମାହିତଃ
ଶ୍ରୁତିପ୍ରମାଣବତ୍ପଠେଦତନ୍ଦ୍ରିତଃ ସ୍ୱମୁକ୍ତୟେ ॥ ୮୬ ॥
ପୁରାଣସଂହିତାମିମାମତିପ୍ରିୟେଣ ଯଃ ପୁମାନ୍
ଶ୍ରୁଣୋତି ସଂସୃତିଂ ପୁନର୍ନ ଯାତି ଯାତି ଶଙ୍କରମ୍ ।
ପରାନୁଭୂତିରଦ୍ୱୟା ବିଜାୟତେ ଚ ତସ୍ୟ ସା
ଶିବା ଚ ବାଚି ନୃତ୍ୟତି ପ୍ରିୟେଣ ଶଙ୍କରୋଽପି ଚ ॥ ୮୭ ॥
ସତ୍ୟପୂର୍ଣସୁଖବୋଧଲକ୍ଷଣଂ
ତତ୍ତ୍ୱମର୍ଥବିଭବଂ ସନାତନମ୍ ।
ସତ୍ସ୍ୱରୂପମଶୁଭାପହଂ ଶିବଂ
ଭକ୍ତିଗମ୍ୟମମଲଂ ସଦା ନୁମଃ ॥ ୮୮ ॥
ଯାଽନୁଭୂତିରମଲା ସଦୋଦିତା
ବେଦମାନନିରତା ଶୁଭାବହା ।
ତାମତୀବ ସୁଖଦାମହଂ ଶିବାଂ
କେଶବାଦିଜନସେବିତାଂ ନୁମଃ ॥ ୮୯ ॥
ବେଦପଦ୍ମନିକରସ୍ୟ ଭାସ୍କରଂ
ଦେବଦେବସଦୃଶଂ ଘୃଣାନିଧିମ୍ ।
ବ୍ୟାସମିଷ୍ଟଫଲଦଂ ଗୁରୁଂ ନୁମଃ
ଶୋକମୋହବିଷରୋଗଭେଷଜମ୍ ॥ ୯୦ ॥
ଯେ ବେଦବେଦାନ୍ତଧନା ମହାଜନାଃ
ଶିବାଭିମାନୈକନିରସ୍ତକିଲ୍ବିଷାଃ ।
ନମାମି ବାଚା ଶିରସା ହୃଦା ଚ ତାନ୍
ଭବାହିବେଗସ୍ୟ ନିବାରକାନହମ୍ ॥ ୯୧ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀସ୍କାନ୍ଦପୁରାଣେ ସୂତସଂହିତାୟାଂ ଚତୁର୍ଥସ୍ୟ
ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ ସୂତଗୀତାୟାଂ
ସର୍ୱବେଦାନ୍ତସଙ୍ଗ୍ରହୋ ନାମାଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୮ ॥
ସୂତଗୀତା ସମାପ୍ତା ।
ଓଁ ତତ୍ସତ୍
– Chant Stotra in Other Languages –
Suta Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil