॥ Ribhu Geetaa Telugu Lyrics ॥
॥ ఋభుగీతా గురుజ్ఞానవాసిష్ఠే ॥ From Tattvanarayana
ప్రథమోఽధ్యాయః।
శ్రీ గురుమూర్తిః।
పునర్జ్ఞానం ప్రవక్ష్యామి యథావత్పద్మసంభవ।
యేనైవ సర్వే ముచ్యంతే జనాస్సంసారబంధనాత్ ॥ 1.01 ॥
విధే పురా నిదాఘాఖ్యో మునిః పప్రచ్ఛ సద్గురుం।
ఋభుసంజ్ఞం మహాప్రాజ్ఞం తద్వదామి తవాధునా ॥ 1.02 ॥
నిదాఘః।
ఆత్మానాత్మవివేకం మే కృపయా బ్రూహి సద్గురో।
యేన సంసారపాదోధిం తరిష్యామి సుఖేన వై ॥ 1.03 ॥
ఋభురేవం తదా పృష్ట ఉవాచ సకలార్థవిత్।
సర్వవేదాంతసారజ్ఞస్సర్వపూజ్యో మహత్తమః ॥ 1.04 ॥
ఋభుః।
సర్వవాచోఽవధిర్బ్రహ్మ సర్వచింతాఽవధిర్గురుః।
సర్వకారణకార్యాత్మా కార్యకారణవర్జితః ॥ 1.05 ॥
సర్వసంకల్పరహితస్సర్వనాదమయశ్శివః।
సర్వవర్జితచిన్మాత్రస్సర్వానందమయః పరః ॥ 1.06 ॥
సర్వతేజః ప్రకాశాత్మా నాదానందమయాత్మకః।
సర్వానుభవనిర్ముక్తః సర్వధ్యానవివర్జితః ॥ 1.07 ॥
సర్వనాదకలాతీత ఏష ఆత్మాఽహమవ్యయః।
ఆత్మానాత్మవివేకాది భేదాభేదవివర్జితః ॥ 1.08 ॥
శాంతాశాంతాదిహీనాత్మా నాదాంతర్జ్యోతిరాత్మకః।
మహావాక్యార్థతో దూరో బ్రహ్మాస్మీత్యతి దూరగః ॥ 1.09 ॥
తచ్ఛబ్దవర్జ్యస్త్వంశబ్దహీనో వాక్యార్థవర్జితః।
క్షరాక్షరవిహీనో యో నాదాంతర్జ్యోతిరేవ సః ॥ 1.10 ॥
అఖండైకరసో వాఽహమానందోస్మీతి వర్జితః।
సర్వాతీతస్వభావాత్మా నాదాంతర్జ్యోతిరేవ సః ॥ 1.11 ॥
ఆత్మేతి శబ్దహీనో య ఆత్మశబ్దార్థవర్జితః।
సచ్చిదానందహీనో య ఏషైవాత్మా సనాతనః ॥ 1.12 ॥
ననిర్దేష్టుం చ శక్నో యో వేదవాక్యైరగమ్యకః।
యస్య కించిద్బహిర్నాస్తి కించిదంతః కియన్నచ ॥ 1.13 ॥
యస్య లింగం ప్రపంచం వా బ్రహ్మైవాత్మా న సంశయః।
నాస్తి యస్య శరీరం వా జీవో వా భూతభౌతికః ॥ 1.14 ॥
నామరూపాఽదికం నాస్తి భోజ్యం వా భోగభుక్చ వా।
సద్వాఽసద్వా స్థితిర్వాఽపి యస్య నాస్తి క్షరాక్షరం ॥ 1.15 ॥
గుణం వా విగుణం వాఽపి సమ ఆసీన్ న సంశయః।
యస్య వాచ్యం వాచకం వా శ్రవణం మననం చ వా ॥ 1.16 ॥
గురుశిష్యాఽది భేదం వా దేవలోకాస్సురాసురాః।
యత్ర ధర్మమధర్మం వా శుద్ధం వాఽశుద్ధమణ్వపి ॥ 1.17 ॥
యత్ర కాలమకాలం వా నిశ్చయం సంశయం నహి।
యత్ర మంత్రమమంత్రం వా విద్యాఽవిద్యే న విద్యతే ॥ 1.18 ॥
ద్రష్టృదర్శనదృశ్యం వా ఈషణ్మాత్రం కలాదికం।
అనాత్మేతి ప్రసంగో వా హ్యనాత్మేతి మనోపి వా ॥ 1.19 ॥
అనాత్మేతి జగద్వాఽపి నాస్తి నాస్తీతి నిశ్చిను।
సర్వసంకల్పశూన్యత్వాత్ సర్వకార్యవివర్జనాత్ ॥ 1.20 ॥
కేవలం బ్రహ్మమాత్రత్వాత్ నాస్త్యనాత్మేతి నిశ్చిను।
దేహత్రయవిహీనత్వాత్ కాలత్రయవివర్జనాత్ ॥ 1.21 ॥
లోకత్రయవిహీనత్వాత్ సర్వమాత్మేతి శాసనాత్।
చిత్తాభావాన్నచింతాస్తి దేహాభావాజ్జరా న చ ॥ 1.22 ॥
పాదాభావాద్గతిర్నాస్తి హస్తాభావాత్ క్రియా న చ।
మృత్యుర్నాస్తి జరాఽభావాత్ బుద్ధ్యభావాత్ సుఖాదికం ॥ 1.23 ॥
ధర్మో నాస్తి శుచిర్నాస్తి సత్యం నాస్తి భయం న చ।
అక్షరోచ్చారణం నాస్తి గురుశిష్యాది నాస్త్యపి ॥ 1.24 ॥
ఏకాభావే ద్వితీయం న న ద్వితీయే నచైకతా।
సత్యత్వమస్తిచేత్ కించిదసత్యం న చ సంభవేత్ ॥ 1.25 ॥
అసత్యత్వం యది భవేత్ సత్యత్వం న వదిష్యతి।
శుభం యద్యశుభం విద్ధి అశుభాచ్చుభమిష్యతే ॥ 1.26 ॥
భయం యద్యభయం విద్ధి అభయాద్భయమాపతేత్।
బంధత్వమపిచేన్మోక్షో బంధాభావే న మోక్షతా ॥ 1.27 ॥
మరణం యది చేజ్జన్మ జన్మాభావే మృతిర్నచ।
త్వమిత్యపి భవేచ్చాహం త్వం నో చేదహమేవ న ॥ 1.28 ॥
ఇదం యది తదేవాస్తి తదభావాదిదం న చ।
అస్తీతి చేన్నాస్తి తదా నాస్తిచేదస్తి కించన ॥ 1.29 ॥
కార్యం చేత్కారణం కించిత్ కార్యాభావే న కారణం।
ద్వైతం యది తదాఽద్వైతం ద్వైతాభావేఽద్వయం న చ ॥ 1.30 ॥
దృశ్యం యది దృగప్యస్తి దృశ్యాభావే దృగేవ న।
అంతర్యది బహిస్సత్యమంతాభావే బహిర్నచ ॥ 1.31 ॥
పూర్ణత్వమస్తి చేద్కించిదపూర్ణత్వం ప్రసజ్యతే।
తస్మాదేతద్క్వచిన్నాస్తి త్వం చాహం వా ఇమే ఇదం ॥ 1.32 ॥
నాస్తి దృష్టాంతకస్సత్యే నాస్తిదార్ష్టాంతికం హ్యజే।
పరం బ్రహ్మాహమస్మీతి స్మరణస్య మనో నహి ॥ 1.33 ॥
బ్రహ్మమాత్రం జగదిదం బ్రహ్మమాత్రం త్వమప్యహం।
చిన్మాత్రం కేవలం చాహం నాస్త్యనాత్మేతి నిశ్చిను ॥ 1.34 ॥
ఇదం ప్రపంచం నాస్త్యేవ నోత్పన్నం నోస్థితం క్వచిత్।
చిత్తం ప్రపంచమిత్యాహుర్నాస్తి నాస్త్యేవ సర్వదా ॥ 1.35 ॥
న ప్రపంచం న చిత్తది నాహంకారో న జీవకః।
మాయాకార్యాదికం నాస్తి మాయా నాస్తి భయం న చ ॥ 1.36 ॥
కర్తా నాస్తి క్రియా నాస్తి శ్రవణం మననం న హి।
సమాధి ద్వితయం నాస్తి మాతృమానాది నాస్తి హి ॥ 1.37 ॥
అజ్ఞానం చాపి నాస్త్యేవ హ్యవివేకః కదా చ న।
అనుబంధచతుష్కం న సంబంధత్రయమేవ న ॥ 1.38 ॥
న గంగా న గయా సేతుర్న భూతం నాన్యదస్తి హి।
న భూమిర్న జలం నాగ్నిర్న వాయుర్న చ ఖం క్వచిత్ ॥ 1.39 ॥
న దేవో న చ దిక్పాలా న వేదా న గురుః క్వచిత్।
న దూరం నాతికం నాంతం న మధ్యం న క్వచిత్ స్థితం ॥ 1.40 ॥
నాద్వైతద్వైతసత్యం వా హ్యసత్యం వా ఇదం చ న।
బంధమోక్షాదికం నాస్తి సద్వాఽసద్వా సుఖాది వా ॥ 1.41 ॥
జాతిర్నాస్తి గతిర్నాస్తి వర్ణో నాస్తి న లౌకికం।
సర్వం బ్రహ్మేతి నాస్త్యేవ బ్రహ్మ ఇత్యేవ నాస్తి హి ॥ 1.42 ॥
చిదిత్యేవేతి నాస్త్యేవ చిదహం భాషణం నహి।
అహం బ్రహ్మాస్మి నాస్త్యేవ నిత్యశుద్ధోస్మి న క్వచిత్ ॥ 1.43 ॥
వాచా యదుచ్యతే కించిన్ మనసా మనుతే క్వచిత్।
బుద్ధ్యా నిశ్చినుతే నాస్తి చిత్తేన జ్ఞాయతే నహి ॥ 1.44 ॥
యోగియోగాదికం నాస్తి సదా సర్వం సదా న చ।
అహోరాత్రాదికం నాస్తి స్నానధ్యానాదికం నహి ॥ 1.45 ॥
భ్రాంత్యభ్రాంత్యాదికం నాస్తి నాస్త్యనాత్మేతి నిశ్చిను।
వేదశ్శాస్త్రం పురాణం చ కార్యం కారణమీశ్వరః ॥ 1.46 ॥
లోకో భూతం జనస్త్వైక్యం సర్వం మిథ్యా న సంశయః।
వాచా వదతి యత్కించిత్సంకల్పైః కల్ప్యతే చ యత్ ॥ 1.47 ॥
మనసా చింత్యతే యద్యత్ సర్వం మిథ్యా న సంశయః।
బుద్ధ్యా నిశ్చీయతే కించిచ్చిత్తే నిశ్చీయతే క్వచిత్ ॥ 1.48 ॥
శాస్త్రైః ప్రపంచ్యతే యద్యత్ నేత్రేణైవ నిరీక్ష్యతే।
శ్రోత్రాభ్యాం శ్రూయతే యద్యదన్యత్సద్భావమేవ చ ॥ 1.49 ॥
త్వమహం తదిదం సోఽహమన్యత్ సద్భావమేవ చ।
నేత్రం శ్రోత్రం గాత్రమేవ మిథ్యేతి చ సునిశ్చితం ॥ 1.50 ॥
ఇదం మిధ్యైవనిర్దిష్టమయమిత్యేవ కల్ప్యతే।
యద్యత్సంభావ్యతే లోకే సర్వం సంకల్పసంభ్రమః ॥ 1.51 ॥
సర్వాధ్యాసం సర్వగోప్యం సర్వభోగప్రభేదకం।
సర్వదోషప్రభేదం చ నాస్త్యనాత్మేతి నిశ్చిను ॥ 1.52 ॥
మదీయం చ త్వదీయం చ మమేతి చ తవేతి చ।
మహ్యం తుభ్యం మయేత్యాది తత్సర్వం వితథం భవేత్ ॥ 1.53 ॥
రక్షకో విష్ణురిత్యాది బ్రహ్మా సృష్టేస్తు కారణం।
సంహారే రుద్ర ఇత్యేవం సర్వం మిథ్యేతి నిశ్చిను ॥ 1.54 ॥
స్నానం జపస్తపో హోమస్స్వాధ్యాయో దేవపూజనం।
మంత్రం తంత్రం చ సత్సంగో గుణదోషవిజృభణం ॥ 1.55 ॥
అంతఃకరణ సద్భావోఽవిద్యాయాశ్చ సంభవః।
అనేకకోటిబ్రహ్మాండం సర్వం మిథ్యేతి నిశ్చిను ॥ 1.56 ॥
సర్వదేశికవాక్యోక్తిర్యేనకేనాపి నిశ్చితా।
దృశ్యతే జగతి యద్యత్ యద్యజ్జగతి వీక్ష్యతే ॥ 1.57 ॥
వర్తతే జగతి యద్యత్ సర్వం మిథ్యేతి నిశ్చిను।
యేనేకేనాక్షరేణోక్తం యేనేకేన వివర్ణితం ॥ 1.58 ॥
యేనేకేనాపి గదితం యేనేకేనాపి మోదితం।
యేనేకేనాపి యద్దత్తం యేనకేనాపి యత్కృతం ॥ 1.59 ॥
యత్రయత్ర శుభం కర్మ యత్రయత్ర చ దుష్కృతం।
యద్యత్కరోతి సత్యేన సర్వం మిథ్యేతి నిశ్చిను ॥ 1.60 ॥
ఇదం ప్రపంచం యత్కించిత్ యద్యజ్జగతి విద్యతే।
దృశ్యరూపం చ దృగ్రూపం సర్వం శశవిషాణవత్ ॥ 1.61 ॥
శ్రీ గురుమూర్తిః।
ఏవం శ్రుత్వా నిదాఘస్స బ్రహ్మన్ సంశయవేష్టితః।
ఋభుం పప్రచ్ఛ పునరప్యాత్మవిజ్ఞానసిద్ధయే ॥ 1.62 ॥
నిదాఘః।
స్వామిన్ ముముక్షోస్సంసారాన్ మమారూపేణ వస్తునా।
ప్రపంచితేన న ఫలం భవేదితి మే మతిః ॥ 1.63 ॥
యతస్త్వద్కథితం బ్రహ్మ తత్త్వమస్యాద్యగోచరం।
అఖండైకరసాతీతం మోక్షాతీతం చ సద్గురో ॥ 1.64 ॥
జ్ఞేయత్వాదివిహీనం తత్ కథం జ్ఞాస్యామ్యహం ను వా।
తజ్జ్ఞానేన ఫలం కిం వా మోక్షస్యైవ ఫలత్వతః ॥ 1.65 ॥
ఫలమాస్తిక్యబుద్ధ్యా స్యాన్ న చైవంభూతవస్తునః।
త్వదుక్త నిశ్చయే సర్వసాంకర్యం చ ప్రసజ్యతే ॥ 1.66 ॥
యద్యుక్త వ్యతిరిక్తానాం సర్వేషాం స్యాదనాత్మతా।
హేయత్వాన్నైవ జిజ్ఞాస్యం కించిదప్యత్ర సిద్ధ్యతి ॥ 1.67 ॥
శశశృంగ సమానత్వం యథాప్రోక్తమనాత్మనాం।
అత్యంతారూపవత్త్వేన తథా తత్సిద్ధిరాత్మనః ॥ 1.68 ॥
అథవా తత్ తథైవాస్తాం అన్యథావాపి మే గురో।
యజ్జ్ఞానేన భవాన్ముక్తిర్భవేత్ తద్ బ్రూహి వేదితుం ॥ 1.69 ॥
ఏవం ఉక్తో నిదాఘేన కుశాగ్రమతినా పరం।
ఋభుస్సంతుష్టహృదయః పునరేవాబ్రవీదిదం ॥ 1.70 ॥
ఋభుః।
నిదాఘ సత్యమేవైతత్త్వదుక్తం యుక్తిగర్భితం।
తథాపి యుక్తం మద్వాక్యం త్రైవిద్ధ్యాజ్జ్ఞేయవస్తునః ॥ 1.71 ॥
సగుణం నిర్గుణం తాభ్యాం అన్యన్నిష్ప్రతియోగికం।
బ్రహ్మైవం త్రివిధం లిన్గైర్వేదాంతేషు హి విశ్రుతం ॥ 1.72 ॥
తత్రాద్యం హేయగుణకం సోపాధిత్వాన్ముముక్షుభిః।
తత్త్వమస్యాదివాచ్యత్వాజ్జ్ఞేయం హేయతయాగ్రతః ॥ 1.73 ॥
జీవేశ్వరవిభాగేన సగుణం ద్వివిధం భవేత్।
జీవశ్చ త్రివిధస్తద్వద్ ఈశశ్చాస్తాం ఇదం తథా ॥ 1.74 ॥
ఉపాదేయం ద్వితీయం స్యాన్నిర్గుణం మోక్షకాంక్షిభిః।
తత్త్వమస్యాదిలక్ష్యత్వాజ్జ్ఞేయం చాత్మతయా తతః ॥ 1.75 ॥
హేయోపాదేయశూన్యం తత్తృతీయం ప్రకృతం యతః।
ముక్తైః ప్రాప్యం అతశ్శబ్దమపి జ్ఞేయం ముముక్షుభిః ॥ 1.76 ॥
ఇదంత్వేనాప్యహంత్వేన స్వత్వేనాపి నవేద్యతా।
తథాప్యస్యాస్తి వేద్యత్వం శ్రుత్యుక్తత్వాన్న నాస్తితా ॥ 1.77 ॥
ముక్తస్య స్వగతో భేదో యదనాప్తౌ న నశ్యతి।
తజ్జ్ఞానే ఫలమేతత్స్యాత్ సర్వభేదనిబర్హణం ॥ 1.78 ॥
అతోఽస్యాలక్షణత్వేన సదసద్పరతాస్త్యపి।
శశశృంగసమానత్వం నిదాఘాశక్యమీరితుం ॥ 1.79 ॥
విశేషసత్తాఽభావేపి సత్తాసామాన్యతా యతః।
నిర్ద్వంద్వత్వేన సంసిద్ధా తతస్సత్త్వాదికం భవేత్ ॥ 1.80 ॥
అథవా శశశృంగాది సాదృశ్యం భవతు స్వతః।
సిద్ధాంతతా శ్రుతిప్రోక్తా నైరాశ్యస్య హి సువ్రత ॥ 1.81 ॥
న తావతా విరోధోస్తి కశ్చిదప్యధునా తవ।
సంసారమోక్షసిద్ధ్యర్థం అస్యానుక్తతయా మయా ॥ 1.82 ॥
॥ ఇతి శ్రీ గురుజ్ఞానవాసిష్ఠే తత్త్వనారాయణే
జ్ఞానకాండస్య ప్రథమపాదే తృతీయోఽధ్యాయః ఏవం
శ్రీ ఋభుగీతా ప్రథమోఽధ్యాయః సమాప్తః ॥
ద్వితీయోఽధ్యాయః।
అథాతస్సంప్రవక్ష్యామి నిదాఘ శృణు సాదరం।
సంసారమోక్షసిద్ధ్యర్థం సరూపం బ్రహ్మ నిర్గుణం ॥ 2.01 ॥
తత్త్వమస్యాదివాక్యైర్యల్లక్ష్యం జీవాదికారణం।
నిత్యశుద్ధవిబుద్ధం చ నిత్యముక్తం చ శాశ్వతం ॥ 2.02 ॥
యత్సర్వవేదసిద్ధాంతం యజ్జ్ఞానేనైవ ముక్తతా।
జీవస్య యచ్చ సంపూర్ణం తత్త్వమేవాసి నిర్మలం ॥ 2.03 ॥
త్వమేవ పరమాత్మాసి త్వమేవ పరమోగురుః।
త్వమేవాకాశరూపోసి సాక్షిహీనోసి సర్వదా ॥ 2.04 ॥
త్వమేవ సర్వభావోసి త్వం బ్రహ్మాసి నసంశయః।
కాలహీనోసి కాలోసి సదా బ్రహ్మాసి చిద్ఘనః ॥ 2.05 ॥
సర్వతస్సర్వరూపోసి చైతన్యఘనవానసి।
సర్వభూతాంతరస్థోసి కర్మాధ్యక్షోసి నిర్గుణః ॥ 2.06 ॥
సత్యోసి సిద్ధోసి సనాతనోసి ముక్తోసి మోక్షోసి ముదాఽమృతోసి।
దేవోసి శాంతోసి నిరామయోసి బ్రహ్మాసి పూర్ణోసి పరాత్పరోసి ॥ 2.07 ॥
సమోసి సచ్చసి చిరంతనోసి సత్యాదివక్యైః ప్రతిబోధితోసి।
సర్వాంగహీనోసి సదాస్థితోసి బ్రహ్మేంద్రరుద్రాదివిభావితోసి ॥ 2.08 ॥
సర్వప్రపంచభ్రమవర్జితోసి సర్వేషు భూతేషు చ భావితోసి।
సర్వత్ర సంకల్పవివర్జితోసి సర్వాగమాంతార్థవిభావితోసి ॥ 2.09 ॥
సర్వత్ర సంతోషసుఖాసనోసి సర్వత్ర గత్యాదివివర్జితోసి।
సర్వత్ర లక్ష్యాది వివర్జితోసి ధ్యాతోసి విష్ణ్వాదిసురైరజస్రం ॥ 2.10 ॥
చిదాకార స్వరూపోసి చిన్మాత్రోసి నిరంకుశః।
ఆత్మన్యేవ స్థితోసి త్వం సర్వశూన్యోసి నిశ్చలః ॥ 2.11 ॥
ఆనందోసి పరోసి త్వమేకమేవాద్వితీయకః।
చిద్ఘనానందరూపోసి పరిపూర్ణస్వరూపకః ॥ 2.12 ॥
సదసి త్వమభిజ్ఞోసి సోసి జానాసి వీక్ష్యసి।
సచ్చిదానందరూపోసి వాసుదేవోసి వై ప్రభుః ॥ 2.13 ॥
అమృతోసి విభుశ్చసి చంచలోస్యచలోహ్యసి।
సర్వోసి సర్వహీనోసి శాంతాశాంతవివర్జితః ॥ 2.14 ॥
సత్తామాత్రప్రకాశోసి సత్తాసామాన్యకోహ్యసి।
నిత్యసిద్ధస్వరూపోసి సర్వసిద్ధివివర్జితః ॥ 2.15 ॥
ఈషణ్మాత్రవిశూన్యోసి హ్యణుమాత్రవివర్జితః।
అస్తిత్వవర్జితోసి త్వం నాస్తిత్వాదివివర్జితః ॥ 2.16 ॥
లక్ష్యలక్షణహీనోసి నిర్వికారో నిరామయః।
సర్వనాదాంతరోసి త్వం కలాకాష్ఠాదివర్జితః ॥ 2.17 ॥
బ్రహ్మవిష్ణ్వీశహీనోసి స్వస్వరూపం ప్రపశ్యసి।
స్వస్వరూపావశేషోసి స్వానందాబ్ధౌ నిమజ్జసి ॥ 2.18 ॥
స్వాత్మరాజ్యే స్వమేవాసి స్వయంభావవివర్జితః।
శిష్టపూర్ణస్వరూపోసి స్వస్మాత్కించిన్నపశ్యసి ॥ 2.19 ॥
స్వస్వరూపాన్నచలసి స్వస్వరూపేణ జృంభసి।
స్వస్వరూపాదనన్యోసి హ్యహమేవాసి నిశ్చిను ॥ 2.20 ॥
ఇదం ప్రపంచం యత్కించిద్యద్యజ్జగతి విద్యతే।
దృశ్యరూపం చ దృగ్రూపం సర్వం శశవిషాణవత్ ॥ 2.21 ॥
లక్ష్యలక్షణహీనత్వాద్యుక్త్యానిష్ప్రతియోగికం।
న మంతవ్యం యథాయోగ్యం లౌకికైస్త్వం వినిశ్చిను ॥ 2.22 ॥
నిర్గుణం నిర్మలం శాంతం బ్రహ్మసప్రతియోగికం।
శుద్ధాంతఃకరణజ్ఞేయం వేదోక్తం ప్రకృతం ఖలు ॥ 2.23 ॥
ఆత్మస్త్వం సచ్చిదానందలక్ష్ణైర్లక్ష్యమద్వయం।
బ్రహ్మైవాస్మి న దేహోఽయమితి చిత్తేఽవధారయ ॥ 2.24 ॥
దేహోఽహమితి సంకల్పస్తదంతఃకరణం స్మృతం।
దేహోఽహమితి సంకల్పో మహాన్ సంసార ఉచ్యతే ॥ 2.25 ॥
దేహోఽహమితి సంకల్పస్తద్బంధ ఇతి చోచ్యతే।
దేహోఽహమితి సంకల్పస్తద్దుఃఖమితి చోచయ్తే ॥ 2.26 ॥
దేహోఽహమితి యజ్జ్ఞానం తదేవ నరకం స్మృతం।
దేహోఽహమితి సంకల్పో జగత్సర్వం సమీర్యతే ॥ 2.27 ॥
దేహోఽహమితి సంకల్పో హృదయగ్రంధిరీరితః।
దేహోఽహమితి యజ్జ్ఞానం తదసజ్జ్ఞానమేవచ ॥ 2.28 ॥
దేహోఽహమితి యద్బుద్ధిః సా చావిద్యేతి భణ్యతే।
దేహోఽహమితి యజ్జ్ఞానం తదేవ ద్వైతముచ్యతే ॥ 2.29 ॥
దేహోఽహమితి సంకల్పస్సత్యజీవస్స ఏవ చ।
దేహోఽహమితి యజ్జ్ఞానం పరిచ్ఛిన్నమితీరితం ॥ 2.30 ॥
దేహోఽహమితి సంకల్పో మహాపాపమితి స్ఫుటం।
దేహోఽహమితి యా బుద్ధిస్తృష్ణాదోషాఽఽమయః కిల ॥ 2.31 ॥
యత్కించిదపి సంకల్పస్తాపత్రయమితీరితం।
తచ్చ సర్వం మనుష్యాణాం మానసం హి నిగద్యతే ॥ 2.32 ॥
కామం క్రోధం బంధనం సర్వదుఃఖం విశ్వం దోషం కాలనానాస్వరూపం।
యత్కించేదం సర్వసంకల్పజాతం తత్కించేదం మానసం సోమ్య విద్ధి ॥ 2.33 ॥
మన ఏవ జగత్సర్వం మన ఏవ మహారిపుః।
మన ఏవ హి సంసారో మన ఏవ జగత్త్రయం ॥ 2.34 ॥
మన ఏవ మహద్దుఃఖం మన ఏవ జరాదికం।
మన ఏవ హి కాలశ్చ మన ఏవ మలం తథా ॥ 2.35 ॥
మన ఏవ హి సంకల్పో మన ఏవ చ జీవకః।
మన ఏవ హి చిత్తం చ మనోఽహంకార ఏవ చ ॥ 2.36 ॥
మన ఏవ మహాన్ బంధో మనోఽన్తఃకరణం చ తత్।
మన ఏవ హి భూమిశ్చ మన ఏవ హి తజ్జలం ॥ 2.37 ॥
మన ఏవ హి తేజశ్చ మన ఏవ మరున్మహాన్।
మన ఏవ హి చకాశో మన ఏవ హి శబ్దకః ॥ 2.38 ॥
స్పర్శరూపరసా గంధః కోశాః పంచ మనోభవాః।
జాగ్రత్స్వప్నసుషుప్త్యాది మనోమయమితీరితం ॥ 2.39 ॥
దిక్పాలా వసవో రుద్రా ఆదిత్యాశ్చ మనోమయాః।
దృశ్యం బంధం ద్వంద్వజాతమజ్ఞానం మానసం స్మృతం ॥ 2.40 ॥
సంకల్పమేవ యత్కించిత్తత్తన్నాస్తీతి నిశ్చిను।
నాస్తి నాస్తి జగత్సర్వం గురుశిష్యాదికం నిహి ॥ 2.41 ॥
వ్యవహారదశాయాం హి గురుశిష్యాదికం భవేత్।
పరమార్థదశాయాం తత్ కథం ముక్తౌ ప్రసిద్ధ్యతి ॥ 2.42 ॥
ముక్త్యతీత దశాయాం చ ప్రోచ్యతే పరమార్థతా।
తథాప్యసత్యహంతృత్వాన్ముక్తేరేవాస్తి ముఖ్యయాః ॥ 2.43 ॥
మనసా కల్పితం సర్వం మనసా పరిపాలితం।
మనసా సంస్మృతం తస్మాన్మన ఏవాస్తి కారణం ॥ 2.44 ॥
మనసా సంస్మృతం సర్వం మనసైవ చ విస్మృతం।
మనసా భావితం సర్వం మనసైవ హ్యభావితం ॥ 2.45 ॥
మనసా దూషితం సర్వం మనసైవ చ భూషితం।
మనసా సుఖవృత్తిస్స్యాన్మనసా దుఃఖసంచయః ॥ 2.46 ॥
తస్మాత్సర్వనిదానం తన్మనస్సూక్ష్మం పరాత్మని।
త్వయి సచ్చిత్సుఖాంబోధౌ కల్పితం విద్ధి మాయయా ॥ 2.47 ॥
త్వదన్యస్య చ సర్వస్య కల్పితత్వాదబోధతః।
త్వమేవ సర్వసాక్షీ సన్ స్వయం భాసి నిరంతరం ॥ 2.48 ॥
తవ బోధస్వరూపత్వాత్ త్వయ్యబోధస్య కా గతిః।
మందబుద్ధ్యా గతౌ సత్యామపి నాశస్స్వయం భవేత్ ॥ 2.49 ॥
నిత్యబోధస్వరూపస్త్వం హ్యబోధప్రతియోగికః।
త్వయి తత్సన్నివర్తేత తమస్సూర్యోదయే యథా ॥ 2.50 ॥
జ్ఞాతృజ్ఞానేప్రకల్ప్యేతే యత్ర జ్ఞేయేఽద్వయే త్వయి।
తస్యాఖండస్వరూపత్వాత్ సర్వాధిష్ఠానతోచితా ॥ 2.51 ॥
ముముక్షుభిశ్చ విజ్ఞేయాస్స్వధర్మాస్సచ్చిదాదయః।
సన్మయశ్చిన్మయశ్చత్మా తథానందమయో యతః ॥ 2.52 ॥
చిద్రూపస్య తవాత్మత్వాదనాత్మానస్త్వచిన్మయాః।
అనాత్మనాం వికారిత్వాన్నిర్వికారస్త్వమిష్యసే ॥ 2.53 ॥
వికారస్య సమస్తస్యాప్యవిద్యాకల్పితత్వతః।
విలయే నిర్వికారస్త్వం విద్యావానవశిష్యసే ॥ 2.54 ॥
బృహద్ బ్రహ్మావశేషో హి నాశః కల్పితవస్తునః।
యచ్ఛేషాస్స్యురిమే సర్వే స శేషీ నిత్యతాం వ్రజేత్ ॥ 2.55 ॥
శేషస్య శేష్యనన్యత్వం వాస్తవం సర్వసమ్మతం।
శేషిణస్తు తవాన్యత్వాన్న శేషస్యాస్తి నిత్యతా ॥ 2.56 ॥
శేషిణశ్శేషసాపేక్ష్యాన్న స్వాతంత్ర్యేణ శేషితా।
ఇతి వక్తుం న శక్యం హి స్వమహిమ్ని స్థితత్వతః ॥ 2.57 ॥
స్వస్యైష మహిమా సర్వవ్యాపకత్వాదిలక్షణః।
సర్వశృత్యాది సంసిద్ధః కాభీర్హీయేత యుక్తిభిః ॥ 2.58 ॥
వ్యాప్యసాపేక్షతా తస్య వ్యాపకస్యేతిచేచ్ఛృణు।
వ్యాప్యానపేక్షం సిద్ధిర్హి వ్యాపకస్య నిజాశ్రయాత్ ॥ 2.59 ॥
వ్యాప్యస్యైవ హి జీవస్య వికారాపేక్షయా తథా।
వ్యాపకాపేక్షయా చ స్యాత్ స్థితిర్న వ్యాపకస్యతు ॥ 2.60 ॥
వికారాలంబనాభావాత్స్వాలంబనతయాపి చ।
సర్వాలంబనతా సిద్ధా న స్వహానేశ్చ సంగతిః ॥ 2.61 ॥
సర్వాధారస్య నాధారోఽపేక్ష్యతేపి క్వచిద్విభోః।
స చేదాధారసాపేక్షో న సర్వాధారతాం వ్రజేత్ ॥ 2.62 ॥
సర్వాధారస్య చ వ్యోమ్నో యథాత్మాధార ఇష్యతే।
తథాత్మనోపి కశ్చిత్స్యాదితి చేద్బాఢముచ్యతే ॥ 2.63 ॥
ఆత్మైవాత్మన ఆధార ఆత్మన్యేవాత్మనస్స్థితేః।
అనాత్మనో యథాఽనాత్మా కశ్చిదేవాస్తి చశ్రయః ॥ 2.64 ॥
ఆత్మనోఽపి తు నానాత్వే స్యాదనాత్మావిశేషతా।
ఇతి చేన్నైష భేదో హి వికారావాశ్రయో భవేత్ ॥ 2.65 ॥
యథా భవతి దేహస్య ప్రాణ ఏవాశ్రయః పునః।
ప్రాణస్య చశ్రయో దేహస్తథాత్మాఽనాత్మనోరపి ॥ 2.66 ॥
అన్యోన్యాశ్రయతా ప్రాప్తా తథా నాశో ద్వయోరపి।
ఇతి చేదుక్తమేవైతదాత్మా హి స్వాశ్రయో మతః ॥ 2.67 ॥
ఆశ్రయాశ్రయి వార్తా చ వ్యవహారే నిగద్యతే।
పరమార్థదశాయాం తు స్వస్మాదన్యన్నవిద్యతే ॥ 2.68 ॥
ఆత్మనస్స్వగతో భేదో యోస్మిన్నభ్యుపగమ్యతే।
స కిం నిత్యోస్త్యనిత్యోవేత్యేవం ప్రశ్నే తు కథ్యతే ॥ 2.69 ॥
లబ్ధాత్మసమ్యగ్బోధస్య తవ యావదిహస్థితిః।
తావత్తస్యావినాశిత్వాన్నిత్య ఏవేతి నిర్ణయః ॥ 2.70 ॥
పశ్చదనిత్యతాయాశ్చ తవ ప్రష్టురభావతః।
స్వభేదానిత్యవార్తాయా నావకాశోఽత్ర విద్యతే ॥ 2.71 ॥
ఆత్మా స కిం భవేద్ద్రష్టా దృశ్యో వా కిన్ను దర్శనం।
ద్రష్టృత్వే సతి జీవత్వాత్సంసారిత్వం ప్రసజ్యతే ॥ 2.72 ॥
దృశ్యత్వే తు ఘటాదీనామివస్యాద్విషయాత్మతా।
దర్శనత్వే తు వృత్తిత్వాజ్జాడ్యమేవ ప్రసజ్యతే ॥ 2.73 ॥
అసంసారీ పరాత్మాఽసౌ స్వయం నిర్విషయస్తథా।
చైతన్యరూప ఇత్యేతద్వ్యర్థమేవేతి చేచ్ఛృణు ॥ 2.74 ॥
ద్రష్టృత్వం తస్య విద్ధ్యేవం జీవేశాదీక్షితృత్వతః।
దృశ్యత్వం చ తథా విద్ధి ముక్తైర్ద్రష్టృత్వతస్స్వతః ॥ 2.75 ॥
దర్శనత్వం చ సాక్షిత్వాద్దృగ్రూపత్వాచ్చ తస్య వై।
సంసారిత్వాదయో దోషాః ప్రసజ్యంతే న తత్ర వై ॥ 2.76 ॥
అసంసారిణమాత్మానం సంసార్యాత్మా యది స్వయం।
పశ్యేత్తదాక్షిరోగీ సంప్రపశ్యేచ్చ నిరంకుశం ॥ 2.77 ॥
అసంభవాని సర్వాణి సంభవేయుశ్చ వైదికాః।
సిద్ధాంతానియమాపేతాస్స్వేచ్ఛావ్యాహార సంభవాత్ ॥ 2.78 ॥
ఇతి చేన్నైవ దోషోఽస్తి సంసారస్యాపవాదతః।
విశుద్ధసత్వసంపన్నస్సంసారీ నిర్మలో హి సః ॥ 2.79 ॥
యది జీవస్య సంసారస్స్వతస్సిద్ధస్తథాఽఖిలాః।
ఉక్త దోషాః ప్రసజ్యేరన్నజ్ఞానాద్ధ్యాగతో న తే ॥ 2.80 ॥
జీవస్య యది సంసారో బ్రహ్మణస్తదభావతః।
బ్రహ్మాత్మత్వోపదేశోఽయమయుక్త ఇతి చేచ్ఛృణు ॥ 2.81 ॥
ఉక్తజీవైకదేశస్య హ్యసంసారిత్వమన్వహం।
తతస్తత్త్వోపదేశేస్మిన్ నిదాఘాస్త్యనవద్యతా ॥ 2.82 ॥
తస్మాత్సర్వగతం సత్యసుఖబోధైకలక్షణం।
బ్రహ్మాస్మీతి విజానీహి కేవలం త్వమసంశయం ॥ 2.83 ॥
ముక్త్యై జ్ఞేయం చ తద్ బ్రహ్మ సచ్చిదానందలక్షణం।
నత్వలక్షణమన్యత్స్యాదితి చోక్తం న విస్మర ॥ 2.84 ॥
॥ ఇతి శ్రీ గురుజ్ఞానవాసిష్ఠే తత్త్వనారాయణే
జ్ఞానకాండస్య ప్రథమపాదే చతుర్థోఽధ్యాయః ఏవం
శ్రీ ఋభుగీతా ద్వితీయోఽధ్యాయః సమాప్తః ॥
తృతీయోఽధ్యాయః।
పునర్జ్ఞానం ప్రవక్ష్యామి నిదాఘ శృణు సాదరం।
బ్రహ్మణోఽతి దురూహత్వాదసకృచ్ఛ్రావ్యమేవ తత్ ॥ 3.01 ॥
సర్వం చిన్మయం విద్ధి సర్వం సచ్చిన్మయం తతం।
సచ్చిదానందమద్వైతం సచ్చిదానందమవ్యయం ॥ 3.02 ॥
సచ్చిదానందమాత్రం హి సచ్చిదానందమన్యకం।
సచ్చిదానందరూపోఽహం సచ్చిదానందమేవ ఖం ॥ 3.03 ॥
సచ్చిదానందమేవ త్వం సచ్చిదానందకోఽస్మ్యహం।
మనోబుద్ధిరహంకారచిత్తసంఘాతకా అమీ ॥ 3.04 ॥
న త్వం నాహం నచన్యద్వా సర్వం బ్రహ్మైవ కేవలం।
న వాక్యం న పదం వేదం నాక్షరం న జడం క్వచిత్ ॥ 3.05 ॥
న మధ్యం నాది నాంతం వా న సత్యం న నిబంధనం।
న దుఃఖం న సుఖం భావం న మాయా ప్రకృతిస్తథా ॥ 3.06 ॥
న దేహం న ముఖం ఘ్రాణం న జిహ్వా న చ తాలునీ।
న దంతోష్ఠౌ లలాటం చ నిశ్వాసోచ్ఛ్వాస ఏవ చ ॥ 3.07 ॥
న స్వేదమస్థిమాసం చ న రక్తం న చ మూత్రకం।
న దూరం నాంతికం నాహం నోదరం న కిరీటకం ॥ 3.08 ॥
న హస్తపాదచలనం న శాస్త్రం న చ శాసనం।
న వేత్తా వేదనం వేద్యం న జాగ్రత్స్వప్నసుప్తయః ॥ 3.09 ॥
తుర్యాతీతం న మే కించిత్సర్వం సచ్చిన్మయం తతం।
నాధ్యాత్మికం నాధిభూతం నాధిదైవం న మాయికం ॥ 3.10 ॥
న విశ్వస్తైజసః ప్రాజ్ఞః విరాట్సూత్రాత్మకేశ్వరాః।
న గమాగమచేష్టా చ న నష్ష్టం న ప్రయోజనం ॥ 3.11 ॥
త్యాజ్యం గ్రాహ్యం న దూష్యం వా హ్యమేధ్యం మేధ్యకం తథా।
న పీనం న కృశం క్లేదం న కాలం దేశభాషణం ॥ 3.12 ॥
న సర్వం న భయం చైతన్న వృక్షతృణపర్వతాః।
న ధ్యానం యోగసంసిద్ధిర్నబ్రహ్మక్షత్రవైశ్యకం ॥ 3.13 ॥
న పక్షీ న మృగో నాగీ న లోభో మోహ ఏవ చ।
న మదో న చ మాత్సర్యం కామక్రోధాదయస్తథా ॥ 3.14 ॥
న స్త్రీశూద్రబిడాలాది భక్ష్యభోజ్యాదికం చ యత్।
న ప్రౌఢహీననాస్తిక్యం న వార్తావసరోస్తి హి ॥ 3.15 ॥
న లౌకికో న లోకోవా న వ్యాపారో న మూఢతా।
న భోక్తా భోజనం భోజ్యం మాతృమానం న మేయకం ॥ 3.16 ॥
న శత్రుమిత్రపుత్రాది న మాతా న పితా స్వసా.
న జన్మ న మృతిర్వృద్ధిర్న దేహోఽహమితి భ్రమః ॥ 3.17 ॥
న శూన్యం నాపి చశూన్యం నాంతఃకరణసంస్మృతిః।
న రాత్రిర్నదివా నక్తం న బ్రహ్మా న హరిశ్శివః ॥ 3.18 ॥
న వారపక్షమాసాది వత్సరం న చ చంచలం।
న బ్రహ్మలోకో వైకుంఠో న కైలాసో న చన్యకః ॥ 3.19 ॥
న స్వర్గో న చ దేవేంద్రో నాగ్నిలోకో న చగ్నికః।
న యమో న యమలోకో వా న లోకా లోకపాలకాః ॥ 3.20 ॥
న భూర్భువస్స్వస్త్రైలోక్యం న పాతాళం న భూతలం।
నావిద్యా న చ విద్యా చ న మాయా ప్రకృతిర్న చ ॥ 3.21 ॥
న స్థిరం క్షణికం నాశో న గతిర్న చ ధావనం।
న ధ్యాతవ్యం న మే స్నానం న మంత్రో న జపః క్వచిత్ ॥ 3.22 ॥
న పదార్థం న పూజార్హం నాభిషేకం న చర్చనం।
న పుష్పం న ఫలం పత్రం గంధపుష్పాదిధూపకం ॥ 3.23 ॥
న స్తోత్రం న నమస్కారో న ప్రదక్షిణమణ్వపి।
న ప్రార్థనా పృథగ్భావో న హవిర్నాస్తి వందనం ॥ 3.24 ॥
న హోమో న చ కర్మాణి న దుర్వాక్యం సుభాషణం।
న గాయత్రీ న వా సంధిర్న మనస్యం న దుఃస్థితిః ॥ 3.25 ॥
న దురాశా న దుష్టాత్మా న చండాలో న పౌల్కసః।
న దుస్సహం దురాలాపం న కిరాతో న కైతవం ॥ 3.26 ॥
న పక్షపాతం పక్షం వా న విభూషణతస్కరౌ।
న చ డంభో డాంభికో వా న హీనో నాధికో నరః ॥ 3.27 ॥
నైకం ద్వయం త్రయం తుర్యం న మహత్వం న చల్పతా।
న పూర్ణం న పరిచ్ఛిన్నం న కాశీ న వ్రతం తపః ॥ 3.28 ॥
న గోత్రం న కులం సూత్రం న విభుత్వం న శూన్యతా।
న స్త్రీర్న యోషిన్నో వృద్ధా న కన్యా న వితంతుకా ॥ 3.29 ॥
న సూతకం న జాతం వా నాంతర్ముఖసువిభ్రమః।
న మహావాక్యమైక్యం వా నాణిమాదివిభూతయః ॥ 3.30 ॥
ఏవం సలక్షణం బ్రహ్మ వ్యతిరేకముఖేన వై।
నిదాఘ త్వం విజానీహి బ్రహ్మేతరనిషేధతః ॥ 3.31 ॥
బ్రహ్మణః ప్రకృతస్యాత్ర ద్వివిధం ప్రతిపాదనం।
అసన్నిషేధరూపం సద్విధిరూపం చ తత్ర తు ॥ 3.32 ॥
ఆత్మా నిషేధరూపేణ తుభ్యం సంప్రతిపాదితః।
అథాద్య విధిరూపేణ శృణు సంప్రతిపాద్యతే ॥ 3.33 ॥
సర్వం చైతన్యమాత్రత్వాత్సర్వదోషస్సదానహి।
సర్వం సన్మాత్రరూపత్వాత్సచ్చిదానందరూపకం ॥ 3.34 ॥
బ్రహ్మైవ సర్వం నాన్యోఽస్మి తదహం తదహం తథా।
తదేవాహం తదేవాహం బ్రహ్మైవాహం సనాతనం ॥ 3.35 ॥
బ్రహ్మైవాహం న సంసారీ బ్రహ్మైవాహం న మే మనః।
బ్రహ్మైవాహం న మే సిద్ధిర్బ్రహ్మైవాహం న చేంద్రియం ॥ 3.36 ॥
బ్రహ్మైవాహం న దేహోఽహం బ్రహ్మైవాహం న గోచరః।
బ్రహ్మైవాహం న జీవోఽహం బ్రహ్మైవాహం న భేద భూః ॥ 3.37 ॥
బ్రహ్మైవాహం జడో నాహమహం బ్రహ్మ న మే మృతిః।
బ్రహ్మైవాహం న చ ప్రాణో బ్రహ్మైవాహం పరాత్పరం ॥ 3.38 ॥
ఇదం బ్రహ్మ పరం బ్రహ్మ సత్యం బ్రహ్మ ప్రభుర్హి సః।
కాలో బ్రహ్మ కలా బ్రహ్మ సుఖం బ్రహ్మ స్వయంప్రభం ॥ 3.39 ॥
ఏకం బ్రహ్మ ద్వయం బ్రహ్మ మోహో బ్రహ్మ శమాదికం।
దోషో బ్రహ్మ గుణో బ్రహ్మ దిశశ్శాంతర్విభుః ప్రభుః ॥ 3.40 ॥
లోకా బ్రహ్మ గురుర్బ్రహ్మ శిష్యో బ్రహ్మ సదాశివః।
పూర్వం బ్రహ్మ పరం బ్రహ్మ శుద్ధం బ్రహ్మ శుభాశుభం ॥ 3.41 ॥
జీవ ఏవ సదా బ్రహ్మ సచ్చిదానందమస్మ్యహం।
సర్వం బ్రహ్మమయం ప్రోక్తం సర్వం బ్రహ్మమయం జగత్ ॥ 3.42 ॥
స్వయం బ్రహ్మ న సందేహః స్వస్మాదన్యన్న కించన।
సర్వమాత్మైవ శుద్ధాత్మా సర్వం చిన్మాత్రమవ్యయం ॥ 3.43 ॥
నిత్యనిర్మలరూపాత్మా హ్యాత్మనోన్యన్న కించన।
అణుమాత్రలసద్రూపమణుమాత్రమిదం జగత్ ॥ 3.44 ॥
అణుమాత్రం శరీరం వా హ్యణుమాత్రమసత్యకం।
అణుమాత్రం మనశ్చిత్తమణుమత్రాప్యహంకృతిః ॥ 3.45 ॥
అణుమాత్రా చ బుద్ధిశ్చ హ్యణుమాత్రోఽపి జీవకం।
అణుమాత్రమిదం చిత్తం సర్వమప్యణుమాత్రకం ॥ 3.46 ॥
బ్రహ్మైవ సర్వం చిన్మాత్రం బ్రహ్మమాత్రం జగత్త్రయం।
ఆనందం పరమానందమన్యత్కించిన్నకించన ॥ 3.47 ॥
చైతన్యమాత్రమోంకారం బ్రహ్మైవ భవతి స్వయం।
అహమేవ జగత్సర్వమహమేవ పరంపదం ॥ 3.48 ॥
అహమేవ గుణాతీతోస్మ్యహమేవ పరాత్పరః।
అహమేవ పరంబ్రహ్మ హ్యహమేవ గురోర్గురుః ॥ 3.49 ॥
అహమేవాఖిలాధారోస్మ్యహమేవ సుఖాత్సుఖం।
ఆత్మనోన్యజ్జగన్నాస్తి హ్యాత్మనోన్యత్సుఖం న చ ॥ 3.50 ॥
ఆత్మనోన్యా గతిర్నాస్తి సర్వమాత్మమయం జగత్।
ఆత్మనోన్యన్నహి క్వాపి ఆతమనోన్యత్తృణం న హి ॥ 3.51 ॥
ఆత్మనోన్యత్తుషం నాస్తి సర్వమాత్మమయం జగత్।
బ్రహ్మమాత్రమిదం సర్వం బ్రహ్మమాత్రమసన్న హి ॥ 3.52 ॥
బ్రహ్మమాత్రమిదం సర్వం స్వయం బ్రహ్మైవ కేవలం।
బ్రహ్మమాత్రం వ్రతం సర్వం బ్రహ్మమాత్రం రసం సుఖం ॥ 3.53 ॥
బ్రహ్మమాత్రం చిదాకాశం సచ్చిదానందమద్వయంం।
బ్రహ్మణోన్యతరం నాస్తి బ్రహ్మణోన్యన్న కించన ॥ 3.54 ॥
బ్రహ్మణోన్యదహం నాస్తి బ్రహ్మణోన్యత్ఫలం నహి।
బ్రహ్మణోన్యత్పదం నాస్తి బ్రహ్మణోన్యత్పదం నహి ॥ 3.55 ॥
బ్రహ్మణోన్యద్గురుర్నాస్తి బ్రహ్మణోన్యదసద్వపుః।
బ్రహ్మణోన్యన్నచహంతా త్వత్తేదం తేన హి క్వచిత్ ॥ 3.56 ॥
స్వయం బ్రహ్మాత్మకం విద్ధి స్వస్మాదన్యన్నకించన।
యత్కించిద్దృశ్యతే లోకే యత్కించిద్భాష్యతే జనైః ॥ 3.57 ॥
యత్కించిత్క్రియతే నిత్యం యత్కించిద్గమ్యతే జనైః।
యత్కించిద్భుజ్యతే క్వాపి తత్సర్వమసదేవ హి ॥ 3.58 ॥
కర్తృభేదం క్రియాభేదం గుణభేదం రసాదికం।
లింగభేదమిదం సర్వమసదేవ సదా సుఖం ॥ 3.59 ॥
కాలభేదం దేశభేదం వస్తుభేదం జయాజయం।
యద్యద్భేదం చ తత్సర్వమసదేవహి కేవలం ॥ 3.60 ॥
అసదంతఃకరణమసదేవేంద్రియాదికం।
అసత్ప్రాణాదికం సర్వం సంఘాతమసదాత్మకం ॥ 3.61 ॥
అసత్యం పంచకోశాఖ్యమసత్యాః పంచదేవతాః।
అసత్యం షడ్వికారాది హ్యసత్యమరివర్గకం ॥ 3.62 ॥
అసత్యష్షదృతుశ్చైవ హ్యసత్యష్షడ్రసస్సదా।
సప్తర్షయోప్యసత్యాస్తేప్యసత్యాస్సప్తసాగరాః ॥ 3.63 ॥
సచ్చిదానందమాత్రోహమనుత్పన్నమిదం జగత్।
ఆత్మైవాహం పరంసత్యో నాన్యాస్సంసారదృష్టయః ॥ 3.64 ॥
సత్యమానందరూపోహం చిద్ఘనానందవిగ్రహః।
అహమేవ పరానందోఽస్మ్యహమేవ పరాత్పరః ॥ 3.65 ॥
జ్ఞానాకారమిదం సర్వం జ్ఞానానందోహమద్వయః।
జ్ఞానప్రకాశరూపోహం జ్ఞానానందైకవిగ్రహః ॥ 3.66 ॥
యేన జ్ఞాతమిదం జ్ఞానమజ్ఞానధ్వాంతనాశకః।
జ్ఞానేనాజ్ఞాననాశేన స హి జ్ఞానీ సమీర్యతే ॥ 3.67 ॥
జ్ఞానం యథా ద్విధా ప్రోక్తం స్వరూపం వృత్తిరిత్యపి।
అజ్ఞానం చ తథా విద్ధి మూలం చ ప్రతిబంధ్కం ॥ 3.68 ॥
యథా జ్ఞానం వినా లోకే కించిదేవ న సిద్ధ్యతి।
తథా జ్ఞానం వినా లోకే క్వచిన్ముక్తిర్న సిద్ధ్యతి ॥ 3.69 ॥
జ్ఞానద్వయం తథాఽజ్ఞానద్వయమప్యత్రవర్ష్మణి।
సర్వదా భాంతి జీవానం జ్ఞానాజ్ఞానోక్తిదర్శనాత్ ॥ 3.70 ॥
జ్ఞానస్య క్వ తిరోభావో జ్ఞానస్యావిర్భవస్తథా।
దృష్టస్సర్వత్ర లోకేస్మిన్ దుర్లభోహి విపర్యయః ॥ 3.71 ॥
జ్ఞానం సర్వాంతరం భాతి కూటస్థాత్మస్వరూపకం।
ప్రజ్ఞామాత్రమిదం సూక్ష్మం కోఽపి జానాతి పుణ్యకృత్ ॥ 3.72 ॥
ప్రజ్ఞాయాం కల్పితాం ప్రజ్ఞాం ప్రజ్ఞయైవ విహాయ యః।
ప్రజ్ఞామాత్రేణ సంతిష్టేత్ స ప్రజ్ఞావానితీర్యతే ॥ 3.73 ॥
బహిః ప్రజ్ఞాం సదోత్సృజ్యాప్యంతః ప్రజ్ఞాం చ యో బుధః।
కయాపి ప్రజ్ఞయోపేతః ప్రజ్ఞావానితి కథ్యతే ॥ 3.74 ॥
ప్రజ్ఞైవ యస్య నేత్రం స్యత్ ప్రజ్ఞైవ శ్రోత్రమింద్రియం।
అన్యచ్చ సర్వం ప్రజ్ఞైవ స ప్రాజ్ఞః పురుషోత్తమః ॥ 3.75 ॥
ప్రజ్ఞయా జాయతే సర్వం ప్రజ్ఞయా పాల్యతేఽఖిలం।
ప్రజ్ఞయా క్షీయతే సర్వం తస్మాత్ప్రజ్ఞాం సమాశ్రయ ॥ 3.76 ॥
ప్రజ్ఞాహీనమసత్సర్వం ప్రజ్ఞాహీనం జడం ఖలు।
ప్రజ్ఞాహీనం సదా దుఃఖం తస్మాత్ప్రజ్ఞాం సమాశ్రయ ॥ 3.77 ॥
న వినా ప్రజ్ఞయా పుణ్యం న లోకః ప్రజ్ఞయా వినా।
వినా న ప్రజ్ఞయాఽభీష్టం తస్మాత్ప్రజ్ఞాం సమాశ్రయ ॥ 3.78 ॥
సుసూక్ష్మయా ధియా ప్రజ్ఞామిమాం తాం జ్ఞప్తిసంజ్ఞికాం।
జ్ఞాత్వా భవభవాన్ముక్తో నిర్గుణబ్రహ్మరూపిణీం ॥ 3.79 ॥
జాగ్రదాద్యాస్వవస్థాసు యా జ్ఞప్తిస్త్రిసృషు స్వయం।
ఆభాసతోప్యనుస్యూతా జ్ఞప్తిస్సా నిర్మలా స్వతః ॥ 3.80 ॥
జ్ఞప్తిస్సా సాక్షిణీ నిత్యా తుర్యా సర్వశ్రుతీరితా।
విషయజ్ఞప్తిసంత్యాగాత్ జ్ఞాయతే విబుధైస్స్వతః ॥ 3.81 ॥
జ్ఞప్తిరేవ పరంబ్రహ్మ జ్ఞప్తిరేవ పరం పదం।
జ్ఞప్తిరేవ పరో మోక్షో జ్ఞప్తిరేవ పరం సుఖం ॥ 3.82 ॥
జ్ఞప్తిరేవ పరాచార్యో జ్ఞప్తిరేవ పరామృతం।
జ్ఞప్తిరేవ పరాతృప్తిర్జ్ఞప్తిరేవ పరాగతిః ॥ 3.83 ॥
తస్మాత్జ్ఞప్తిం సమాశ్రిత్య విజ్ఞప్తిధిషణాం త్యజ।
అజ్ఞప్తేర్దుఃఖహేతుత్వాత్సుఖార్థీజ్ఞప్తిమాశ్రయ ॥ 3.84 ॥
అజ్ఞప్తి వోషయో జీవః కూటస్థో జ్ఞప్తి గోచరః।
హేయోపాదేయతా సిద్ధా ధర్మధర్మిత్వతస్తయోః ॥ 3.85 ॥
అహంప్రత్యయశబ్దాభ్యాం విజ్ఞేయో జీవసంజ్ఞకః।
అస్మత్ప్రత్యయశబ్దాభ్యాం జ్ఞేయో కూటస్థసంజ్ఞకః ॥ 3.86 ॥
యదహం ప్రత్యయీ జీవస్తద్యుష్మత్ప్రత్యయీ చ సః।
త్వమహం శబ్దయోరైక్యాత్తత్సాక్షీ ప్రత్యగాహ్వయః ॥ 3.87 ॥
అస్మత్ప్రత్యయినం సాక్షిచైతన్యాత్మకమద్వయం।
కూటస్థం ప్రత్యగాత్మానం సాక్షాద్విషయిణం పరం ॥ 3.88 ॥
జహి జ్ఞాత్వా తదన్యం త్వమహంప్రత్యయినం బహిః।
సాక్ష్యం జీవం చిదాభాసం పరాంచం విషయం స్వతః ॥ 3.89 ॥
దృగ్దృశ్యభూతయోరత్ర జీవాత్మప్రత్యగాత్మనోః।
వివేకేన పరం సౌఖ్యం నిదాఘ వ్రజ సంతతం ॥ 3.90 ॥
॥ ఇతి శ్రీ గురుజ్ఞానవాసిష్ఠే తత్త్వనారాయణే
జ్ఞానకాండస్య ప్రథమపాదే పంచమోఽధ్యాయః ఏవం
శ్రీ ఋభుగీతా తృతీయోఽధ్యాయః సమాప్తః ॥
చతుర్థోఽధ్యాయః।
పునర్జ్ఞానం ప్రవక్ష్యామి జాగ్రదాది విలక్షణం।
తురీయబ్రహ్మరూపం తద్యద్జ్ఞాత్వా మోక్ష్యసేఽశుభాత్ ॥ 4.01 ॥
ఊర్ణనాభిర్యథాతంతూన్ సృజతే సంహరత్యపి।
జాగ్రత్స్వప్నే తథా జీవో గచ్ఛత్యాగచ్ఛతే పునః ॥ 4.02 ॥
నేత్రే జాగరితం విద్యాత్కంఠే స్వప్నం సమావిశేత్।
సుషుప్తం హృదయస్థం తు తురీయం మూర్ధ్ని సంస్థితం ॥ 4.03 ॥
యతో వచో నివర్తంతే అప్రాప్య మనసా సహ।
ఆనందమేతజ్జీవస్య యజ్జ్ఞాత్వా ముచ్యతే బుధః ॥ 4.04 ॥
సర్వవ్యాపినమాత్మానం క్షీరేసర్పిరివార్పితం।
ఆత్మవిద్యా తపోమూలం తద్ బ్రహ్మోపనిషత్పదం ॥ 4.05 ॥
శ్రీ గురుమూర్తిః।
ఋభుణోక్తమిదం శ్రుత్వా నిదాఘస్సంశయాకులః।
పప్రచ్ఛ సద్గురుం శాంతం సావధానేన చేతసా ॥ 4.06 ॥
నిదాఘః।
భగవన్ భవతా పూర్వం యతోవాచ ఇతి శ్రుతేః।
ఆనందో బ్రహ్మణః ప్రోక్తో జీవస్యత్వధునోచ్యతే ॥ 4.07 ॥
ఆనందమయసంజ్ఞస్య జీవస్యోక్తశ్చ యద్యపి।
శ్రుతౌ తథాపి హేయత్వాన్నతదీయో భవేద్ధి సః ॥ 4.08 ॥
నావాఙ్మనసగమ్యత్వం జీవస్య ఖలు యుజ్యతే।
నానందస్య చ వేద్యత్వవచనాద్ బ్రహ్మణోహి తత్ ॥ 4.09 ॥
ఏవం పృష్టో మునిశ్రేష్టో నిదాఘేన మహాత్మనా।
ఋభుః ప్రోవాచ సర్వజ్ఞో బ్రహ్మన్ సస్మితమాదరాత్ ॥ 4.10 ॥
బ్రహ్మోక్తం జీవశబ్దేన హ్యవాఙ్మనసగోచరం।
మోక్షాతీతదశాయాం యజ్జీవస్తద్ బ్రహ్మతాం వ్రజేత్ ॥ 4.11 ॥
పూర్వోత్తరవిరోధో వా మద్వాక్యేషు న తద్భవేత్।
శ్రుత్యర్థస్యోపరోధో వా సమ్యగాలోచ్య నిశ్చిను ॥ 4.12 ॥
ఉపసంక్రమితవ్యో యదానందమయ ఉచ్యతే।
వేద్యత్వం తస్యచసిద్ధం పుచ్ఛస్యావిషయత్వతః ॥ 4.13 ॥
తస్మాత్స్వయం సదాపూర్ణః పంచమస్య వికారిణః।
ఆత్మస్థానీయ ఆనంద ఇహ వేద్య ఇతి స్థితిః ॥ 4.14 ॥
భృగవే వరుణేనైవం తైత్తిరీయాభిదశ్రుతౌ।
పంచమస్య వికారిత్వం న ప్రోక్తమితిచేచ్ఛృణు ॥ 4.15 ॥
మయట్ప్రయోగాభావేన హేతునా నిర్వికారతా।
న శంక్యా పూర్వపర్యాయేష్వన్నాదిష్వప్యదర్శనాత్ ॥ 4.16 ॥
అతష్షష్టం పరంబ్రహ్మ పంచమేనోపలక్షితం।
నిర్గుణం భృగవే పిత్రా ప్రోక్తమిత్యవధారయ ॥ 4.17 ॥
ప్రాచుర్యార్థకతాయాం తు మయటో నిర్వికారిణః।
సచ్చిదానందరూపస్య బ్రహ్మణో వేద్యతా భవేత్ ॥ 4.18 ॥
శారీరత్వాభిదానేన పూర్వానందమయస్య తు।
వికారిత్వం పునస్స్పష్టముపసంక్రమణేన చ ॥ 4.19 ॥
నానుకర్షశ్చ పుచ్ఛస్య పూర్వపూర్వస్య దృశ్యతే।
ఉత్తరోత్తరకోశే ప్రాక్తత్తదాత్మానుకర్షణాత్ ॥ 4.20 ॥
ఉపసంక్రమణం చోక్తం మయడంతస్య కేవలం।
ఆనందస్య తతోన్యస్య న పరాత్మతయా ఖలు ॥ 4.21 ॥
బ్రహ్మవిత్పరమాప్నోతీత్యాదౌ ద్వైవిధ్యమీరితం।
యత్తత్సరూపారూపాభ్యాం బ్రహ్మణోంతే చ నిశ్చిను ॥ 4.22 ॥
ఆత్మస్థానీయచిద్రూపానందబ్రహ్మవిదోమునే।
ప్రారబ్ధాంతే పుచ్ఛభూతాఽరూపబ్రహ్మాప్తిరిష్యతే ॥ 4.23 ॥
ప్రతిష్ఠాశబ్దగమ్యత్వాత్సర్వశేషిత్వతోపి చ।
శాస్త్రస్యారూపవద్ బ్రహ్మప్రాధాన్యం యద్యపి స్థితం ॥ 4.24 ॥
తథాపివేద్యతాఽభావాదరూపస్య ముముక్షుభిః।
ఆనందరూపవద్ బ్రహ్మప్రాధాన్యం ముఖ్యమిష్యతే ॥ 4.25 ॥
మోదప్రమోదయోశ్చైవం సతి వేద్యత్వమాపతేత్।
ఇతిచేన్నైష దోషోస్తి తయోర్బ్రహ్మాంశతా యతః ॥ 4.26 ॥
బ్రహ్మణస్స్వగతే భేదే నిత్యసిద్ధే ముముక్షువః।
ఉపేక్షితుం సమర్థాస్స్యుర్నిదాఘ కథమత్ర తే ॥ 4.27 ॥
స్థూలార్థదర్శినో యే వై శుష్కాద్వైతసమాశ్రయాః।
తేషాం సావయవత్వాది దోషస్స్ఫురతు చేతసి ॥ 4.28 ॥
న తావతా త్రిపాచ్ఛ్రుత్యాద్యనురోధేన నిశ్చితం।
స్వభేదం విదుషాం కించిచ్ఛిద్యతే ముక్తజన్మనాం ॥ 4.29 ॥
సూక్ష్మబుద్ధ్యా విచరే హి స్వాత్మభేదః ప్రకాశతే।
అత్యంతాభేదవార్తాయాం పుచ్ఛగాయాం ఫలం కిము ॥ 4.30 ॥
ఏతే కోశా హి పంచైవ తిస్రోఽవస్థాస్సమీరితాః।
జాగ్రదాద్యాః క్రమేణైతద్భేదం చ శృణు సాదరం ॥ 4.31 ॥
ఆద్యా జాగరితాఽవస్థా ద్వితీయా స్వప్నసంజ్ఞికా।
తృతీయా సుప్తిరూపాన్యా తురీయా చిత్సుఖాత్మికా ॥ 4.32 ॥
ఆద్యాభిమానీ విశ్వాఖ్యో ద్వితీయస్తైజసస్స్మృతః।
తృతీయః ప్రాజ్ఞ ఏతేభ్యో కూటస్థ ఇతరః ప్రభుః ॥ 4.33 ॥
బహిఃప్రజ్ఞో విభుర్విశ్వో హ్యంతఃప్రజ్ఞస్తు తైజసః।
ఘనప్రజ్ఞస్తథా ప్రాజ్ఞ ఏక ఏవ త్రిథా స్థితః ॥ 4.34 ॥
దక్షిణాక్షిముఖే విశ్వో మనస్యతంతస్తు తైజసః।
ఆకాశే చ హృది ప్రాజ్ఞస్త్రిథా దేహే వ్యవస్థితః ॥ 4.35 ॥
విశ్వో హి స్థూలభుఙ్నిత్యం తైజసః ప్రవివిక్తభుక్।
ఆనందభుక్తథా ప్రాజ్ఞస్త్రిథా భోగం నిబోధ చ ॥ 4.36 ॥
స్థూలం తర్పయతే విశ్వం ప్రవివిక్తం తు తైజసం।
ఆనందశ్చ తథా ప్రాజ్ఞం త్రిథా తృప్తిం నిబోధ చ ॥ 4.37 ॥
త్రిషు ధామసు యద్భోజ్యం భోక్తా యశ్చ ప్రకీర్తితః।
వేదైతదుభయం యస్తు స భుంజానో న లిప్యతే ॥ 4.38 ॥
ప్రభవస్సర్వభావానాం సతామితి వినిశ్చయః।
సర్వం జనయతి ప్రాణశ్చేతోంశూన్పురుషః పృథక్ ॥ 4.39 ॥
విభూతిం ప్రసవంత్వన్యే మన్యంతే సృష్టిచింతకాః।
స్వప్నమాయాస్వరూపేతి సృష్టిరన్యైర్వికల్పితా ॥ 4.40 ॥
ఇచ్ఛామాత్రం ప్రభోస్సృష్టిరితి సృష్టౌ వినిశ్చితాః।
కాలాత్ప్రసూతిం భూతానాం మన్యంతే కాలచింతకాః ॥ 4.41 ॥
భోగార్థం సృష్టిరిత్యన్యే క్రీడార్థమితిచపరే।
దేవస్యైష స్వభావోయమాప్తకామస్య కా స్పృహా ॥ 4.42 ॥
ఆప్తకామస్య దేవస్య తుర్యస్యోక్తస్య సువ్రత।
స్వరూపం ప్రోచ్యతే సమ్యఙ్నిదాఘ శృణు తత్త్వతః ॥ 4.43 ॥
నాంతఃప్రజ్ఞం బహిఃప్రజ్ఞం న ప్రజ్ఞం నోభయాత్మకం।
న ప్రజ్ఞానఘనం ప్రజ్ఞం నాప్రజ్ఞం న చ కేవలం ॥ 4.44 ॥
ఇదంత్వే నతద్గ్రాహ్యమదృశ్యం చప్యలక్షణం।
అచింత్యావ్యవహార్యం చవ్యపదేశం పృథక్తయా ॥ 4.45 ॥
ఏకాత్మప్రత్యయం సారం ప్రపంచోపశమం శివం।
శాంతం చతుర్థమద్వైతం మన్యంతే బ్రహ్మవాదినః ॥ 4.46 ॥
స ఆత్మా స హి విజ్ఞేయః సర్వైరపి ముముక్షుభిః।
తుర్యాత్మజ్ఞానహీనానాం న ముక్తిస్యాద్కదాచన ॥ 4.47 ॥
నివృత్తేస్సర్వదుఃఖానామీశానః ప్రభురవ్యయః।
అద్వైతస్సర్వభావానాం దేవస్తుర్యో విభుస్స్మృతః ॥ 4.48 ॥
కార్యకారణబద్ధౌ తావిష్యేతే విశ్వతైజసౌ।
ప్రాజ్ఞః కారణబద్ధస్తు ద్వౌ తౌ తుర్యే న సిద్ధ్యతః ॥ 4.49 ॥
నాత్మానం న పరం చైవ న సత్యం నాపిచనృతం।
ప్రాజ్ఞః కించ న సంవేత్తి తుర్యం తత్సర్వదృక్సదా ॥ 4.50 ॥
ద్వైతస్యాగ్రహణం తుల్యముభయోః ప్రాజ్ఞతుర్యయోః।
బీజనిద్రాయుతః ప్రాజ్ఞస్సా చ తుర్యే న విద్యతే ॥ 4.51 ॥
స్వప్ననిద్రాయుతావాద్యౌ ప్రాజ్ఞస్త్వస్వప్ననిద్రయా।
న నిద్రాం నైవ చ స్వప్నం తుర్యే పశ్యంతి నిశ్చితాః ॥ 4.52 ॥
అన్యథాగృహ్ణతస్స్వప్నో నిద్రా తత్త్వమజానతః।
విపర్యాసే తయోః క్షీణే తురీయం పదమశ్నుతే ॥ 4.53 ॥
అనాదిమాయయా సుప్తో యదా జీవః ప్రబుధ్యతే।
అజమద్వైతమస్వప్నమనిద్రం బుధ్యతే తదా ॥ 4.54 ॥
ప్రపంచో యది విద్యేత నివర్తేత న సంశయః।
మాయామాత్రమిదం ద్వైతమద్వైతం పరమార్థతః ॥ 4.55 ॥
వికల్పో వినివర్తేత కల్పితో యది కేనచిత్।
ఉపదేశాదయం వాదో జ్ఞాతే ద్వైతం న విద్యతే ॥ 4.56 ॥
నిదాఘః।
భగవన్ కథమద్వైతం బ్రహ్మద్వైవిధ్యవాదినః।
భవతోభిమతం తత్ర సంశయో మే భవత్యలం ॥ 4.57 ॥
ఋభుః।
ద్వైతప్రపంచశూన్యేస్మిన్ నిర్గుణే పూర్ణచిద్ఘనే।
బ్రహ్మణ్యద్వైతసంసిద్ధిర్యతో నాన్యత్ర సర్వధా ॥ 4.58 ॥
అతస్సరూపారూపాభ్యాం బ్రహ్మద్వైవిధ్యవాదినః।
మమైవాద్వైతవాదిత్వన్నారూపాద్వైతవాదినః ॥ 4.59 ॥
ద్వైతాద్వైతోభయాతీతే వ్య్వహారాద్యగోచరే।
నీరూపే బ్రహ్మణి ప్రాజ్ఞాఽద్వైతవాదః కథం భవేత్ ॥ 4.60 ॥
ద్వైతాచిద్రూపకార్యస్యాద్వైతచిద్రూపకారణాత్।
నివృత్తిస్యాద్యథాదీపాత్తమసో నత్వరూపతః ॥ 4.61 ॥
అతో నాద్వైతసిద్ధిస్యాత్కథంచిదపి సత్తమ।
అరూపాగోచరబ్రహ్మవాదినాం తాదృశే మతే ॥ 4.62 ॥
చిద్రూపబ్రహ్మతాదాత్మ్యం జీవస్య హి వివక్షితం।
నారూపవాక్యదూరత్వాత్తన్నాద్వైతమరూపిణాం ॥ 4.63 ॥
యద్యప్యరూపబ్రహ్మత్వం జీవస్యాంతే ప్రసిద్ధ్యతి।
తథాప్యద్వైతితాం వక్తుం న శక్యం ద్వంద్వహానితః ॥ 4.64 ॥
వాచ్యవాచకహీనే చ లక్ష్యలక్షణవర్జితే।
కథమద్వైతశబ్దోయం సావకాశో భవేన్మునే ॥ 4.65 ॥
నిదాఘః।
దేవతాపురుషాద్యైర్హి వేదశబ్దైస్సమీర్యతే।
తస్యౌపనిషదత్వస్యావ్యభిచరోస్త్యరూపిణః ॥ 4.66 ॥
తతోస్య శబ్దగమ్యత్వాత్ ప్రష్టవ్యత్వం మయా భవేత్।
వాచ్యత్వం చ త్వయేత్యద్య మన్యే శ్రీగురునాయక ॥ 4.67 ॥
ఋభుః।
అరూపబ్రహ్మవిషయాశ్శ్బ్దాస్సంత్యేవ యద్యపి।
తేనౌపనిషదత్వం చ కథంచిత్తస్య సిద్ధ్యతి ॥ 4.68 ॥
తథాపి ప్రశ్నయోగ్యత్వం వాచ్యత్వం వా న సిద్ధ్యతి।
రూఢ్యర్థమాత్రవత్త్వేనాలక్షకత్వాదయోగతః ॥ 4.69 ॥
యోగార్థవద్భిశ్శబ్దైర్హి లక్షకైర్వాచకైశ్చ వా।
శిష్యేభ్యః ప్రోచ్యతే సత్యంవస్తు శ్రీగురుమూర్తిభిః ॥ 4.70 ॥
అరూపవస్తునః ప్రశ్నః ప్రతిషిద్ధశ్శ్రుతౌ యతః।
యాజ్ఞవల్క్యేన గార్గ్యై తన్నత్వం ప్రష్టుమిహార్హసి ॥ 4.71 ॥
తస్మాత్ తురీయం సద్ బ్రహ్మ యోగవృత్త్యైవ లక్షణైః।
సచ్చిదానందపూర్వైస్త్వం మదుక్తం విద్ధి ముక్తయే ॥ 4.72 ॥
జాగ్రత్యన్నమయం కోశం స్థూలదేహం చ విద్ధి వై।
స్వప్నే ప్రణమనోజ్ఞానమయాస్సూక్ష్మవపుస్తతః ॥ 4.73 ॥
సుషుప్తౌ కారణం దేహమానందమయకోశకం।
తురీయే త్వశరీరం తచ్చిద్రూపం కోశవర్జితం ॥ 4.74 ॥
స ఏవ మాయాపరిమోహితాత్మా శరీరమాస్థాయ కరోతి సర్వం।
స్త్ర్యన్నపానాది విచిత్రభోగైస్స ఏవ జాగ్రత్పరితృప్తిమేతి ॥ 4.75 ॥
స్వప్నేఽపి జీవస్సుఖదుఃఖభోక్తా స్వమాయయా కల్పితవిశ్వలోకే।
సుషుప్తికాలే సకలే విలీనే తమోభిభూతస్సుఖరూపమేతి ॥ 4.76 ॥
పునశ్చ జన్మాంతరకర్మయోగాత్స ఏవ జీవస్స్వపితిప్రబుద్ధః।
పురత్రయే క్రీడతి యస్తు జీవస్తతస్తు జాతం సకలం విచిత్రం ॥ 4.77 ॥
ఆధారమానందమఖండబోధం యస్మిన్ లయం యాతి పురత్రయం చ।
యత్సర్వవేదాంతరహస్యతత్త్వం యత్పూర్ణచైతన్యనిజస్వరూపం ॥ 4.78 ॥
ఏతస్మాజ్జాయతే ప్రాణో మనస్సర్వేంద్రియాణి చ।
ఖం వాయుర్జ్యోతిరాపః పృథ్వీ సర్వస్య ధారిణీ ॥ 4.79 ॥
యత్పరంబ్రహ్మ సర్వాత్మా విశ్వస్యాయతనం మహత్।
సూక్ష్మాత్సూక్ష్మతరం నిత్యం తత్త్వమేవ త్వమేవ తత్ ॥ 4.80 ॥
జాగ్రత్స్వప్నసుషుప్త్యాదిప్రపంచం యత్ప్రకాశతే।
తద్ బ్రహ్మాహమితిజ్ఞాత్వా సర్వబంధైః ప్రముచ్యతే ॥ 4.81 ॥
త్రిషు ధామసు యద్భోజ్యం భోక్తా భోగశ్చ యద్భవేత్।
తేభ్యో విలక్షణస్సాక్షి చిన్మాత్రోహం సదాశివః ॥ 4.82 ॥
మయ్యేవ సకలం జాతం మయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం।
మయి సర్వం లయం యాతి తద్ బ్రహ్మాద్వయమస్మ్యహం ॥ 4.83 ॥
అణోరణీయానహమేవ తద్వన్మహానహం విశ్వమిదం విచిత్రం।
పురాతనోఽహం పురుషోఽహమీశో హిరణ్మయోఽహం శివరూపమస్మి ॥ 4.84 ॥
అపాణిపాదోఽహమచింత్యశక్తిః పశ్యామ్యచక్షుస్సశ్రుణోమ్యకర్ణః।
అహం విజానామి వివిక్తరూపో న చస్తి వేత్తా మమ చిత్సదాఽహం ॥ 4.85 ॥
వేదైరనేకైరహమేవ వేద్యో వేదాంతకృద్వేదవిదేవచహం।
న పుణ్యపాపే మమ నాస్తి నాశో న జన్మదేహేంద్రియబుద్ధిరస్తి ॥ 4.86 ॥
న భూమిరాపో మమ వహ్నిరస్తి న చనిలోమేఽస్తి న చంబరం చ।
ఏవం విదిత్వా పరమార్థరూపం గుహాశయం నిష్కళమద్వితీయం ॥ 4.87 ॥
అఖండమాద్యంతవిహీనమేకం తేజోమయానందఘనస్వరూపం।
సమస్తసాక్షిం సదసద్విహీనం ప్రయాతి శుద్ధం పరమార్థతత్త్వం ॥ 4.88 ॥
శ్రీ గురుమూర్తిః।
ఏవం శ్రుత్వా నిదాఘస్స ఋభువక్త్రాద్యదార్థతః।
బ్రహ్మైవాహమితి జ్ఞాత్వా కృతకృత్యోఽభవద్విధే ॥ 4.89 ॥
యతస్త్వం చ పరాత్మానం శ్రుతవానసి మన్ముఖాత్।
త్వం చ ధన్యః పునః పృచ్ఛ శ్రోతవ్యాంతరమస్తిచేత్ ॥ 4.90 ॥
॥ ఇతి శ్రీ గురుజ్ఞానవాసిష్ఠే తత్త్వనారాయణే
జ్ఞానకాండస్య ప్రథమపాదే షష్ఠోఽధ్యాయః ఏవం
శ్రీ ఋభుగీతాఖ్యోఽయం గ్రంథస్సమాప్తః ॥
॥ ఓం తత్సత్ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Tattva Narayana’s Ribhu Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil