Adhyaya numbers 269-270 in Shanti Parva, Mahabharata critical edition (Bhandarkar Oriental Research Institute BORI). In Kinyavadekar’s edition, they are 279-280.
॥ Vritra Geetaa Odia Lyrics ॥
॥ ବୃତ୍ରଗୀତା ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୭୦
ଯ୍
ଧନ୍ୟା ଧନ୍ୟା ଇତି ଜନାଃ ସର୍ୱେଽସ୍ମାନ୍ପ୍ରବଦନ୍ତ୍ୟୁତ ।
ନ ଦୁଃଖିତତରଃ କଶ୍ଚିତ୍ପୁମାନସ୍ମାଭିରସ୍ତି ହ ॥ ୧ ॥
ଲୋକସମ୍ଭାବିତୈର୍ଦୁଃଖଂ ଯତ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ କୁରୁସତ୍ତମ ।
ପ୍ରାପ୍ୟ ଜାତିଂ ମନୁଷ୍ୟେଷୁ ଦେବୈରପି ପିତାମହ ॥ ୨ ॥
କଦା ବୟଂ କରିଷ୍ୟାମଃ ସଂନ୍ୟାସଂ ଦୁଃଖସଞ୍ଜ୍ଞକମ୍ ।
ଦୁଃଖମେତଚ୍ଛରୀରାଣାଂ ଧାରଣଂ କୁରୁସତ୍ତମ ॥ ୩ ॥
ବିମୁକ୍ତାଃ ସପ୍ତଦଶଭିର୍ହେତୁଭୂତୈଶ୍ଚ ପଞ୍ଚଭିଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାର୍ଥୈର୍ଗୁଣୈଶ୍ଚୈବ ଅସ୍ତାଭିଃ ପ୍ରପିତାମହ ॥ ୪ ॥
ନ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପୁନର୍ଭାବଂ ମୁନୟଃ ସଂଶିତବ୍ରତାଃ ।
କଦା ବୟଂ ଭବିଷ୍ୟାମୋ ରାଜ୍ୟଂ ହିତ୍ୱା ପରନ୍ତପ ॥ ୫ ॥
ଭୀ
ନାସ୍ତ୍ୟନନ୍ତଂ ମହାରାଜ ସର୍ୱଂ ସଙ୍ଖ୍ୟାନ ଗୋଚରମ୍ ।
ପୁନର୍ଭାବୋଽପି ସଙ୍ଖ୍ୟାତୋ ନାସ୍ତି କିଂ ଚିଦିହାଚଲମ୍ ॥ ୬ ॥
ନ ଚାପି ଗମ୍ୟତେ ରାଜନ୍ନୈଷ ଦୋଷଃ ପ୍ରସଙ୍ଗତଃ ।
ଉଦ୍ୟୋଗାଦେବ ଧର୍ମଜ୍ଞ କାଲେନୈବ ଗମିଷ୍ୟଥ ॥ ୭ ॥
ଈଶୋଽୟଂ ସତତଂ ଦେହୀ ନୃପତେ ପୁଣ୍ୟପାପୟୋଃ ।
ତତ ଏବ ସମୁତ୍ଥେନ ତମସା ରୁଧ୍ୟତେଽପି ଚ ॥ ୮ ॥
ଯଥାଞ୍ଜନ ମୟୋ ବାୟୁଃ ପୁନର୍ମାନଃ ଶିଲଂ ରଜଃ ।
ଅନୁପ୍ରବିଶ୍ୟ ତଦ୍ୱର୍ଣୋ ଦୃଶ୍ୟତେ ରଞ୍ଜୟନ୍ଦିଶଃ ॥ ୯ ॥
ତଥା କର୍ମଫଲୈର୍ଦେହୀ ରଞ୍ଜିତସ୍ତମସାବୃତଃ ।
ବିବର୍ଣୋ ବର୍ମମାଶ୍ରିତ୍ୟ ଦେହେଷୁ ପରିବର୍ତତେ ॥ ୧୦ ॥
ଜ୍ଞାନେନ ହି ଯଦା ଜନ୍ତୁରଜ୍ଞାନପ୍ରଭବଂ ତମଃ ।
ବ୍ୟପୋହତି ତଦା ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରକାଶେତ ସନାତନମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଅୟତ୍ନ ସାଧ୍ୟଂ ମୁନୟୋ ବଦନ୍ତି
ଯେ ଚାପି ମୁକ୍ତାସ୍ତ ଉପାସିତବ୍ୟାଃ ।
ତ୍ୱୟା ଚ ଲୋକେନ ଚ ସାମରେଣ
ତସ୍ମାନ୍ନ ଶାମ୍ୟନ୍ତି ମହର୍ଷିସଙ୍ଘାଃ ॥ ୧୨ ॥
ଅସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ପୁରା ଗୀତଂ ଶୃଣୁଷ୍ୱୈକ ମନା ନୃପ ।
ଯଥା ଦୈତ୍ୟେନ ବୃତ୍ରେଣ ଭ୍ରଷ୍ଟୈଶ୍ୱର୍ୟେଣ ଚେଷ୍ଟିତମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ନିର୍ଜିତେନାସହାୟେନ ହୃତରାଜ୍ୟେନ ଭାରତ ।
ଅଶୋଚତା ଶତ୍ରୁମଧ୍ୟେ ବୁଦ୍ଧିମାସ୍ଥାୟ କେବଲାମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ଭ୍ରଷ୍ଟୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ପୁରା ବୃତ୍ରମୁଶନା ବାକ୍ୟମବ୍ରବୀତ୍ ।
କଚ୍ଚିତ୍ପରାଜିତସ୍ୟାଦ୍ୟ ନ ବ୍ୟଥା ତେଽସ୍ତି ଦାନବ ॥ ୧୫ ॥
ବ୍ର୍ତ୍ର
ସତ୍ୟେନ ତପସା ଚୈବ ବିଦିତ୍ୱା ସଙ୍କ୍ଷୟଂ ହ୍ୟହମ୍ ।
ନ ଶୋଚାମି ନ ହୃଷ୍ୟାମି ଭୂତାନାମାଗତିଂ ଗତିମ୍ ॥ ୧୬ ॥
କାଲସଞ୍ଚୋଦିତା ଜୀବା ମଜ୍ଜନ୍ତି ନରକେଽବଶାଃ ।
ପରିଦୃଷ୍ଟାନି ସର୍ୱାଣି ଦିବ୍ୟାନ୍ୟାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ ॥ ୧୭ ॥
କ୍ଷପୟିତ୍ୱା ତୁ ତଂ କାଲଂ ଗଣିତଂ କାଲଚୋଦିତାଃ ।
ସାବଶେଷେଣ କାଲେନ ସମ୍ଭବନ୍ତି ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୧୮ ॥
ତିର୍ୟଗ୍ୟୋନିସହସ୍ରାଣି ଗତ୍ୱା ନରକମେବ ଚ ।
ନିର୍ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ୟବଶା ଜୀବାଃ କାଲବନ୍ଧନ ବନ୍ଧନାଃ ॥ ୧୯ ॥
ଏବଂ ସଂସରମାଣାନି ଜୀବାନ୍ୟହମଦୃଷ୍ଟବାନ୍ ।
ଯଥା କର୍ମ ତଥା ଲାଭ ଇତି ଶାସ୍ତ୍ରନିଦର୍ଶନମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ତିର୍ୟଗ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି ନରକଂ ମାନୁଷ୍ୟଂ ଦୈବମେବ ଚ ।
ସୁଖଦୁଃଖେ ପ୍ରିୟଦ୍ୱେଷ୍ୟେ ଚରିତ୍ୱା ପୂର୍ୱମେବ ଚ ॥ ୨୧ ॥
କୃତାନ୍ତବିଧିସଂୟୁକ୍ତଂ ସର୍ୱଲୋକଃ ପ୍ରପଦ୍ୟତେ ।
ଗତଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଚାଧ୍ୱାନଂ ସର୍ୱଭୂତାନି ସର୍ୱଦା ॥ ୨୨ ॥
ଭୀ
କାଲସଙ୍ଖ୍ୟାନ ସଙ୍ଖ୍ୟାତଂ ସୃଷ୍ଟି ସ୍ଥିତି ପରାୟନମ୍ ।
ତଂ ଭାସମାନଂ ଭଗବାନୁଶନାଃ ପ୍ରତ୍ୟଭାସତ ।
ଭୀମାନ୍ଦୁଷ୍ଟପ୍ରଲାପାଂସ୍ତ୍ୱଂ ତାତ କସ୍ମାତ୍ପ୍ରଭାସସେ ॥ ୨୩ ॥
ବ୍ର୍ତ୍ର
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମେତଦ୍ଭବତସ୍ତଥାନ୍ୟେଷାଂ ମନୀସିନାମ୍ ।
ମୟା ଯଜ୍ଜୟ ଲୁବ୍ଧେନ ପୁରା ତପ୍ତଂ ମହତ୍ତପଃ ॥ ୨୪ ॥
ଗନ୍ଧାନାଦାୟ ଭୂତାନାଂ ରସାଂଶ୍ଚ ବିବିଧାନପି ।
ଅବର୍ଧଂ ତ୍ରୀନ୍ସମାକ୍ରମ୍ୟ ଲୋକାନ୍ୱୈ ସ୍ୱେନ ତେଜସା ॥ ୨୫ ॥
ଜ୍ୱାଲାମାଲା ପରିକ୍ଷିପ୍ତୋ ବୈହାୟସଚରସ୍ତଥା ।
ଅଜେୟଃ ସର୍ୱଭୂତାନାମାସଂ ନିତ୍ୟମପେତଭୀଃ ॥ ୨୬ ॥
ଐଶ୍ୱର୍ୟଂ ତପସା ପ୍ରାପ୍ତଂ ଭ୍ରଷ୍ଟଂ ତଚ୍ଚ ସ୍ୱକର୍ମଭିଃ ।
ଧୃତିମାସ୍ଥାୟ ଭଗବନ୍ନ ଶୋଚାମି ତତସ୍ତ୍ୱହମ୍ ॥ ୨୭ ॥
ଯୁୟୁତ୍ସତା ମହେନ୍ଦ୍ରେଣ ପୁରା ସାର୍ଧଂ ମହାତ୍ମନା ।
ତତୋ ମେ ଭଗବାନ୍ଦୃଷ୍ଟୋ ହରିର୍ନାରାୟଣଃ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୨୮ ॥
ବୈକୁଣ୍ଠଃ ପୁରୁଷୋ ବିଷ୍ଣୁଃ ଶୁକ୍ଲୋଽନନ୍ତଃ ସନାତନଃ ।
ମୁଞ୍ଜକେଶୋ ହରିଶ୍ମଶ୍ରୁଃ ସର୍ୱଭୂତପିତାମହଃ ॥ ୨୯ ॥
ନୂନଂ ତୁ ତସ୍ୟ ତପସଃ ସାବଶେଷଂ ମମାସ୍ତି ବୈ ।
ଯଦହଂ ପ୍ରସ୍ତୁମିଚ୍ଛାମି ଭବନ୍ତଂ କର୍ମଣଃ ଫଲମ୍ ॥ ୩୦ ॥
ଐଶ୍ୱର୍ୟଂ ବୈ ମହଦ୍ବ୍ରହ୍ମନ୍କସ୍ମିନ୍ୱର୍ଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ।
ନିବର୍ତତେ ଚାପି ପୁନଃ କଥମୈଶ୍ୱର୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୩୧ ॥
କସ୍ମାଦ୍ଭୂତାନି ଜୀବନ୍ତି ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେଽଥ ବା ପୁନଃ ।
କିଂ ବା ଫଲଂ ପରଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଜୀବସ୍ତିଷ୍ଠତି ଶାଶ୍ୱତଃ ॥ ୩୨ ॥
କେନ ବା କର୍ମଣା ଶକ୍ୟମଥ ଜ୍ଞାନେନ କେନ ବା ।
ବ୍ରହ୍ମର୍ଷେ ତତ୍ଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ତନ୍ମେ ବ୍ୟାଖ୍ୟାତୁମର୍ହସି ॥ ୩୩ ॥
ଇତୀଦମୁକ୍ତଃ ସ ମୁନିସ୍ତଦାନୀଂ
ପ୍ରତ୍ୟାହ ଯତ୍ତଚ୍ଛୃଣୁ ରାଜସିଂହ ।
ମୟୋଚ୍ୟମାନଂ ପୁରୁଷର୍ଷଭ ତ୍ୱମ୍
ଅନନ୍ୟଚିତ୍ତଃ ସହ ସୋଦରୀୟୈଃ ॥ ୩୪ ॥
ଅଧ୍ୟାୟଃ ୨୭୧
ଉଶନସ୍
ନମସ୍ତସ୍ମୈ ଭଗବତେ ଦେବାୟ ପ୍ରଭବିଷ୍ଣବେ ।
ଯସ୍ୟ ପୃଥ୍ୱୀ ତଲଂ ତାତ ସାକାଶଂ ବାହୁଗୋଚରମ୍ ॥ ୧ ॥
ମୂର୍ଧା ଯସ୍ୟ ତ୍ୱନନ୍ତଂ ଚ ସ୍ଥାନଂ ଦାନବ ସତ୍ତମ ।
ତସ୍ୟାହଂ ତେ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ବିଷ୍ଣୋର୍ମାହାତ୍ମ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୨ ॥
ଭୀ
ତୟୋଃ ସଂବଦତୋରେବମାଜଗାମ ମହାମୁନିଃ ।
ସନତ୍କୁମାରୋ ଧର୍ମାତ୍ମା ସଂଶୟ ଛେଦନାୟ ବୈ ॥ ୩ ॥
ସ ପୂଜିତୋଽସୁରେନ୍ଦ୍ରେଣ ମୁନିନୋଶନସା ତଥା ।
ନିଷସାଦାସନେ ରାଜନ୍ମହାର୍ହେ ମୁନିପୁଙ୍ଗବଃ ॥ ୪ ॥
ତମାସୀନଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞମୁଶନା ବାକ୍ୟମବ୍ରବୀତ୍ ।
ବ୍ରୂହ୍ୟସ୍ମୈ ଦାନବେନ୍ଦ୍ରାୟ ବିନ୍ସୋର୍ମାହାତ୍ମ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୫ ॥
ସନତ୍କୁମାରସ୍ତୁ ତତଃ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ପ୍ରାହ ବଚୋଽର୍ଥବତ୍ ।
ବିଷ୍ଣୋର୍ମାହାତ୍ମ୍ୟ ସଂୟୁକ୍ତଂ ଦାନବେନ୍ଦ୍ରାୟ ଧୀମତେ ॥ ୬ ॥
ଶୃଣୁ ସର୍ୱମିଦଂ ଦୈତ୍ୟ ବିନ୍ସୋର୍ମାହାତ୍ମ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ।
ବିଷ୍ଣୌ ଜଗତ୍ସ୍ଥିତଂ ସର୍ୱମିତି ବିଦ୍ଧି ପରନ୍ତପ ॥ ୭ ॥
ସୃଜତ୍ୟେଷ ମହାବାହୋ ଭୂତଗ୍ରାମଂ ଚରାଚରମ୍ ।
ଏଷ ଚାକ୍ଷିପତେ କାଲେ କାଲେ ବିସୃଜତେ ପୁନଃ ।
ଅସ୍ମିନ୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି ବିଲୟମସ୍ମାଚ୍ଚ ପ୍ରଭବନ୍ତ୍ୟୁତ ॥ ୮ ॥
ନୈଷ ଦାନବତା ଶକ୍ୟସ୍ତପସା ନୈବ ଚେଜ୍ୟଯା ।
ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୁମିନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ତୁ ସଂୟମେନୈବ ଶକ୍ୟତେ ॥ ୯ ॥
ବାହ୍ୟେ ଚାଭ୍ୟନ୍ତରେ ଚୈବ କର୍ମଣା ମନସି ସ୍ଥିତଃ ।
ନିର୍ମଲୀ କୁରୁତେ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସୋଽମୁତ୍ରାନନ୍ତ୍ୟମଶ୍ନୁତେ ॥ ୧୦ ॥
ଯଥା ହିରଣ୍ୟକର୍ତା ବୈ ରୂପ୍ୟମଗ୍ନୌ ବିଶୋଧୟେତ୍ ।
ବହୁଶୋଽତିପ୍ରୟତ୍ନେନ ମହତାତ୍ମ କୃତେନ ହ ॥ ୧୧ ॥
ତଦ୍ୱଜ୍ଜାତିଶତୈର୍ଜୀବଃ ଶୁଧ୍ୟତେଽଲ୍ପେନ କର୍ମଣା ।
ଯତ୍ନେନ ମହତା ଚୈବାପ୍ୟେକଜାତୌ ବିଶୁଧ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ଲୀଲୟାଲ୍ପଂ ଯଥା ଗାତ୍ରାତ୍ପ୍ରମୃଜ୍ୟାଦାତ୍ମନୋ ରଜଃ ।
ବହୁ ଯତ୍ନେନ ମହତା ଦୋଷନିର୍ହରନଂ ତଥା ॥ ୧୩ ॥
ଯଥା ଚାଲ୍ପେନ ମାଲ୍ୟେନ ବାସିତଂ ତିଲସର୍ଷପମ୍ ।
ନ ମୁଞ୍ଚତି ସ୍ୱକଂ ଗନ୍ଧଂ ତଦ୍ୱତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମସ୍ୟ ଦର୍ଶନମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ତଦେବ ବହୁଭିର୍ମାଲ୍ୟୈର୍ୱାସ୍ୟମାନଂ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ବିମୁଞ୍ଚତି ସ୍ୱକଂ ଗନ୍ଧଂ ମାଲ୍ୟଗନ୍ଧେଽବତିଷ୍ଠତି ॥ ୧୫ ॥
ଏବଂ ଜାତିଶତୈର୍ୟୁକ୍ତୋ ଗୁଣୈରେବ ପ୍ରସଙ୍ଗିଷୁ ।
ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ନିବର୍ତତେ ଦୋଷୋ ଯତ୍ନେନାଭ୍ୟାସଜେନ ବୈ ॥ ୧୬ ॥
କର୍ମଣା ସ୍ୱେନ ରକ୍ତାନି ବିରକ୍ତାନି ଚ ଦାନବ ।
ଯଥା କର୍ମବିଶେଷାଂଶ୍ଚ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ତଥା ଶୃଣୁ ॥ ୧୭ ॥
ଯଥା ଚ ସମ୍ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ଯସ୍ମିଂସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି ବା ବିଭୋ ।
ତତ୍ତେଽନୁପୂର୍ୱ୍ୟା ବ୍ୟାଖ୍ୟାସ୍ୟେ ତଦିହୈକମନାଃ ଶୃଣୁ ॥ ୧୮ ॥
ଅନାଦି ନିଧନଂ ଶ୍ରୀମାନ୍ହରିର୍ନାରାୟଣଃ ପ୍ରଭୁଃ ।
ସ ବୈ ସୃଜତି ଭୂତାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ ॥ ୧୯ ॥
ଏଷ ସର୍ୱେଷୁ ଭୂତେଷୁ କ୍ଷରଶ୍ଚାକ୍ଷର ଏବ ଚ ।
ଏକାଦଶ ବିକାରାତ୍ମା ଜଗତ୍ପିବତି ରଶ୍ମିଭିଃ ॥ ୨୦ ॥
ପାଦୌ ତସ୍ୟ ମହୀଂ ବିଦ୍ଧି ମୂର୍ଧାନଂ ଦିବମେବ ଚ ।
ବାହବସ୍ତୁ ଦିଶୋ ଦୈତ୍ୟ ଶ୍ରୋତ୍ରମାକାଶମେବ ଚ ॥ ୨୧ ॥
ତସ୍ୟ ତେଜୋମୟଃ ସୂର୍ୟୋ ମନଶ୍ ଚନ୍ଦ୍ରମସି ସ୍ଥିତମ୍ ।
ବୁଦ୍ଧିର୍ଜ୍ଞାନଗତା ନିତ୍ୟଂ ରସସ୍ତ୍ୱାପ୍ସୁ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୨୨ ॥
ଭ୍ରୁବୋରନନ୍ତରାସ୍ତସ୍ୟ ଗ୍ରହା ଦାନବ ସତ୍ତମ ।
ନକ୍ଷତ୍ରଚକ୍ରଂ ନେତ୍ରାଭ୍ୟାଂ ପାଦୟୋର୍ଭୂଶ୍ଚ ଦାନବ ॥ ୨୩ ॥
ରଜସ୍ତମଶ୍ଚ ସତ୍ତ୍ୱଂ ଚ ବିଦ୍ଧି ନାରାୟଣାତ୍ମକମ୍ ।
ସୋଽଽଶ୍ରମାଣାଂ ମୁଖଂ ତାତ କର୍ମଣସ୍ତତ୍ଫଲଂ ବିଦୁଃ ॥ ୨୪ ॥
ଅକର୍ମଣଃ ଫଲଂ ଚୈବ ସ ଏବ ପରମବ୍ୟଯଃ ।
ଛନ୍ଦାଂସି ତସ୍ୟ ରୋମାଣି ଅକ୍ଷରଂ ଚ ସରସ୍ୱତୀ ॥ ୨୫ ॥
ବହ୍ୱାଶ୍ରୟୋ ବହୁ ମୁଖୋ ଧର୍ମୋ ହୃଦି ସମାଶ୍ରିତଃ ।
ସ ବ୍ରହ୍ମ ପରମୋ ଧର୍ମସ୍ତପଶ୍ଚ ସଦସଚ୍ଚ ସଃ ॥ ୨୬ ॥
ଶ୍ରୁତିଶାସ୍ତ୍ରଗ୍ରହୋପେତଃ ଷୋଡଶର୍ତ୍ୱିକ୍କ୍ରତୁଶ୍ଚ ସଃ ।
ପିତାମହଶ୍ଚ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ସୋଽଶ୍ୱିନୌ ସ ପୁରନ୍ଦରଃ ॥ ୨୭ ॥
ମିତ୍ରଶ୍ଚ ବରୁଣଶ୍ଚୈବ ଯମୋଽଥ ଧନଦସ୍ତଥା ।
ତେ ପୃଥଗ୍ଦର୍ଶନାସ୍ତସ୍ୟ ସଂବିଦନ୍ତି ତଥୈକତାମ୍ ।
ଏକସ୍ୟ ବିଦ୍ଧି ଦେବସ୍ୟ ସର୍ୱଂ ଜଗଦିଦଂ ବଶେ ॥ ୨୮ ॥
ନାନା ଭୂତସ୍ୟ ଦୈତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ତସ୍ୟୈକତ୍ୱଂ ବଦତ୍ୟଯମ୍ ।
ଜନ୍ତୁଃ ପଶ୍ୟତି ଜ୍ଞାନେନ ତତଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୨୯ ॥
ସଂହାର ବିକ୍ଷେପସହସ୍ରକୋତୀସ୍
ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଜୀବାଃ ପ୍ରଚରନ୍ତି ଚାନ୍ୟେ ।
ପ୍ରଜା ବିସର୍ଗସ୍ୟ ଚ ପାରିମାଣ୍ୟଂ
ବାପୀ ସହସ୍ରାଣି ବହୂନି ଦୈତ୍ୟ ॥ ୩୦ ॥
ବାପ୍ୟଃ ପୁନର୍ୟୋଜନବିସ୍ତୃତାସ୍ତାଃ
କ୍ରୋଶଂ ଚ ଗମ୍ଭୀରତୟାବଗାଧାଃ ।
ଆୟାମତଃ ପଞ୍ଚଶତାଶ୍ଚ ସର୍ୱାଃ
ପ୍ରତ୍ୟେକଶୋ ଯୋଜନତଃ ପ୍ରବୃତ୍ଥାଃ ॥ ୩୧ ॥
ବାପ୍ୟା ଜଲଂ କ୍ଷିପ୍ୟତି ବାଲକୋତ୍ୟା
ତ୍ୱହ୍ନା ସକୃଚ୍ଚାପ୍ୟଥ ନ ଦ୍ୱିତୀୟମ୍ ।
ତାସାଂ କ୍ଷୟେ ବିଦ୍ଧି କୃତଂ ବିସର୍ଗଂ
ସଂହାରମେକଂ ଚ ତଥା ପ୍ରଜାନାମ୍ ॥ ୩୨ ॥
ସୋ ଜୀବ ବର୍ଗାଃ ପରମଂ ପ୍ରମାଣଂ
କୃଷ୍ଣୋ ଧୂମ୍ରୋ ନୀଲମଥାସ୍ୟ ମଧ୍ୟମ୍ ।
ରକ୍ତଂ ପୁନଃ ସହ୍ୟତରଂ ସୁଖଂ ତୁ
ହାରିଦ୍ର ବର୍ଣଂ ସୁସୁଖଂ ଚ ଶୁକ୍ଲମ୍ ॥ ୩୩ ॥
ପରଂ ତୁ ଶୁକ୍ଲଂ ବିମଲଂ ବିଶୋକଂ
ଗତକ୍ଲମଂ ସିଧ୍ୟତି ଦାନବେନ୍ଦ୍ର ।
ଗତ୍ୱା ତୁ ଯୋନିପ୍ରଭବାନି ଦୈତ୍ୟ
ସହସ୍ରଶଃ ସିଦ୍ଧିମୁପୈତି ଜୀବଃ ॥ ୩୪ ॥
ଗତିଂ ଚ ଯାଂ ଦର୍ଶନମାହ ଦେବୋ
ଗତ୍ୱା ଶୁଭଂ ଦର୍ଶନମେବ ଚାହ ।
ଗତିଃ ପୁନର୍ୱର୍ଣକୃତା ପ୍ରଜାନାଂ
ବର୍ଣସ୍ତଥା କାଲକୃତୋଽସୁରେନ୍ଦ୍ର ॥ ୩୫ ॥
ଶତଂ ସହସ୍ରାଣି ଚତୁର୍ଦଶେହ
ପରା ଗତିର୍ଜୀବ ଗୁଣସ୍ୟ ଦୈତ୍ୟ ।
ଆରୋହଣଂ ତତ୍କୃତମେବ ବିଦ୍ଧି
ସ୍ଥାନଂ ତଥା ନିଃସରଣଂ ଚ ତେଷାମ୍ ॥ ୩୬ ॥
କୃଷ୍ଣସ୍ୟ ବର୍ଣସ୍ୟ ଗତିର୍ନିକୃଷ୍ଟା
ସ ମଜ୍ଜତେ ନରକେ ପଚ୍ୟମାନଃ ।
ସ୍ଥାନଂ ତଥା ଦୁର୍ଗତିଭିସ୍ତୁ ତସ୍ୟ
ପ୍ରଜା ବିସର୍ଗାନ୍ସୁବହୂନ୍ୱଦନ୍ତି ॥ ୩୭ ॥
ଶତଂ ସହସ୍ରାଣି ତତଶ୍ଚରିତ୍ୱା
ପ୍ରାପ୍ନୋତି ବର୍ଣଂ ହରିତଂ ତୁ ପଶ୍ଚାତ୍ ।
ସ ଚୈବ ତସ୍ମିନ୍ନିବସତ୍ୟନୀଶୋ
ଯୁଗକ୍ଷୟେ ତମସା ସଂବୃତାତ୍ମା ॥ ୩୮ ॥
ସ ବୈ ଯଦା ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣେନ ଯୁକ୍ତସ୍
ତମୋ ବ୍ୟପୋହନ୍ଘତତେ ସ୍ୱବୁଦ୍ଧ୍ୟା ।
ସ ଲୋହିତଂ ବର୍ଣମୁପୈତି ନୀଲୋ
ମନୁଷ୍ୟଲୋକେ ପରିବର୍ତତେ ଚ ॥ ୩୯ ॥
ସ ତତ୍ର ସଂହାର ବିସର୍ଗମେବ
ସ୍ୱକର୍ମଜୈର୍ବନ୍ଧନୈଃ କ୍ଲିଶ୍ୟମାନଃ ।
ତତଃ ସ ହାରିଦ୍ରମୁପୈତି ବର୍ଣଂ
ସଂହାର ବିକ୍ଷେପଶତେ ବ୍ୟତୀତେ ॥ ୪୦ ॥
ହାରିଦ୍ର ବର୍ଣସ୍ତୁ ପ୍ରଜା ବିସର୍ଗାନ୍
ସହସ୍ରଶସ୍ତିଷ୍ଠତି ସଞ୍ଚରନ୍ୱୈ ।
ଅବିପ୍ରମୁକ୍ତୋ ନିରୟେ ଚ ଦୈତ୍ୟ
ତତଃ ସହସ୍ରାଣି ଦଶାପରାନି ॥ ୪୧ ॥
ଗତୀଃ ସହସ୍ରାଣି ଚ ପଞ୍ଚ ତସ୍ୟ
ଚତ୍ୱାରି ସଂବର୍ତକୃତାନି ଚୈବ ।
ବିମୁକ୍ତମେନଂ ନିରୟାଚ୍ଚ ବିଦ୍ଧି
ସର୍ୱେଷୁ ଚାନ୍ୟେଷୁ ଚ ସମ୍ଭବେଷୁ ॥ ୪୨ ॥
ସ ଦେବଲୋକେ ବିହରତ୍ୟଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ
ତତଶ୍ଚ୍ୟୁତୋ ମାନୁଷତାମ୍ ଉପୈତି ।
ସଂହାର ବିକ୍ଷେପଶତାନି ଚାଷ୍ଟୌ
ମର୍ତ୍ୟେଷୁ ତିଷ୍ଠନ୍ନମୃତତ୍ୱମେତି ॥ ୪୩ ॥
ସୋଽସ୍ମାଦଥ ଭ୍ରଶ୍ୟତି କାଲୟୋଗାତ୍
କୃଷ୍ଣେ ତଲେ ତିଷ୍ଠତି ସର୍ୱକସ୍ତେ ।
ଯଥା ତ୍ୱୟଂ ସିଧ୍ୟତି ଜୀବଲୋକସ୍
ତତ୍ତେଽଭିଧାସ୍ୟାମ୍ୟସୁରପ୍ରବୀର ॥ ୪୪ ॥
ଦୈବାନି ସ ବ୍ୟୂହ ଶତାନି ସପ୍ତ
ରକ୍ତୋ ହରିଦ୍ରୋଽଥ ତଥୈବ ଶୁକ୍ଲଃ ।
ସଂଶ୍ରିତ୍ୟ ସନ୍ଧାବତି ଶୁକ୍ଲମେତମ୍
ଅସ୍ତାପରାନର୍ଚ୍ୟତମାନ୍ସ ଲୋକାନ୍ ॥ ୪୫ ॥
ଅଷ୍ଟୌ ଚ ଷଷ୍ଟିଂ ଚ ଶତାନି ଯାନି
ମନୋ ବିରୁଦ୍ଧାନି ମହାଦ୍ୟୁତୀନାମ୍ ।
ଶୁକ୍ଲସ୍ୟ ବର୍ଣସ୍ୟ ପରା ଗତିର୍ୟା
ତ୍ରୀଣ୍ୟେବ ରୁଦ୍ଧାନି ମହାନୁଭାବ ॥ ୪୬ ॥
ସଂହାର ବିକ୍ଷେପମନିଷ୍ଟମେକଂ
ଚତ୍ୱାରି ଚାନ୍ୟାନି ବସତ୍ୟନୀଶଃ ।
ସସ୍ଥସ୍ୟ ବର୍ଣସ୍ୟ ପରା ଗତିର୍ୟା
ସିଦ୍ଧା ବିଶିଷ୍ଟସ୍ୟ ଗତକ୍ଲମସ୍ୟ ॥ ୪୭ ॥
ସପ୍ତୋତ୍ତରଂ ତେଷୁ ବସତ୍ୟନୀଶଃ
ସଂହାର ବିକ୍ଷେପଶତଂ ସଶେଷମ୍ ।
ତସ୍ମାଦୁପାବୃତ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟଲୋକେ
ତତୋ ମହାନ୍ମାନୁଷତାମ୍ ଉପୈତି ॥ ୪୮ ॥
ତସ୍ମାଦୁପାବୃତ୍ୟ ତତଃ କ୍ରମେଣ
ସୋଽଗ୍ରେ ସ୍ମ ସନ୍ତିଷ୍ଠତି ଭୂତସର୍ଗମ୍ ।
ସ ସପ୍ତକୃତ୍ୱଶ୍ଚ ପରୈତି ଲୋକାନ୍
ସଂହାର ବିକ୍ଷେପକୃତପ୍ରବାସଃ ॥ ୪୯ ॥
ସପ୍ତୈବ ସଂହାରମୁପପ୍ଲବାନି
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସନ୍ତିଷ୍ଠତି ସିଦ୍ଧଲୋକେ ।
ତତୋଽବ୍ୟଯଂ ସ୍ଥାନମନନ୍ତମେତି
ଦେବସ୍ୟ ବିଷ୍ଣୋରଥ ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ ଚ ।
ଶେଷସ୍ୟ ଚୈବାଥ ନରସ୍ୟ ଚୈବ
ଦେବସ୍ୟ ବିଷ୍ଣୋଃ ପରମସ୍ୟ ଚୈବ ॥ ୫୦ ॥
ସଂହାର କାଲେ ପରିଦଗ୍ଧ କାୟା
ବ୍ରହ୍ମାଣମାୟାନ୍ତି ସଦା ପ୍ରଜା ହି ।
ଚେଷ୍ଟାତ୍ମନୋ ଦେବଗଣାଶ୍ ଚ ସର୍ୱେ
ଯେ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାଦମରାଃ ସ୍ମ ତେଽପି ॥ ୫୧ ॥
ପ୍ରଜା ବିସର୍ଗଂ ତୁ ସଶେଷକାଲଂ
ସ୍ଥାନାନି ସ୍ୱାନ୍ୟେବ ସରନ୍ତି ଜୀବାଃ ।
ନିଃଶେଷାଣାଂ ତତ୍ପଦଂ ଯାନ୍ତି ଚାନ୍ତେ
ସର୍ୱାପଦା ଯେ ସଦୃଶା ମନୁଷ୍ୟାଃ ॥ ୫୨ ॥
ଯେ ତୁ ଚ୍ୟୁତାଃ ସିଦ୍ଧଲୋକାତ୍କ୍ରମେଣ
ତେଷାଂ ଗତିଂ ଯାନ୍ତି ତଥାନୁପୂର୍ୱ୍ୟା ।
ଜୀବାଃ ପରେ ତଦ୍ବଲବେଷରୂପା
ବିଧିଂ ସ୍ୱକଂ ଯାନ୍ତି ବିପର୍ୟଯେନ ॥ ୫୩ ॥
ସ ଯାବଦେବାସ୍ତି ସଶେଷଭୁକ୍ତେ
ପ୍ରଜାଶ୍ଚ ଦେବୌ ଚ ତଥୈବ ଶୁକ୍ଲେ ।
ତାବତ୍ତଦା ତେଷୁ ବିଶୁଦ୍ଧଭାବଃ
ସଂୟମ୍ୟ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିୟ ରୂପମେତତ୍ ॥ ୫୪ ॥
ଶୁଦ୍ଧାଂ ଗତିଂ ତାଂ ପରମାଂ ପରୈତି
ଶୁଦ୍ଧେନ ନିତ୍ୟଂ ମନସା ବିଚିନ୍ୱନ୍ ।
ତତୋଽବ୍ୟଯଂ ସ୍ଥାନୁମୁପୈତି ବ୍ରହ୍ମ
ଦୁଷ୍ପ୍ରାପମଭ୍ୟେତି ସ ଶାଶ୍ୱତଂ ବୈ ।
ଇତ୍ୟେତଦାଖ୍ୟାତମହୀନସତ୍ତ୍ୱ
ନାରାୟଣସ୍ୟେହ ବଲଂ ମୟା ତେ ॥ ୫୫ ॥
ବ୍ର୍ତ୍ର
ଏବଙ୍ଗତେ ମେ ନ ବିଷାଦୋଽସ୍ତି କଶ୍ ଚିତ୍
ସମ୍ୟକ୍ଚ ପଶ୍ୟାମି ବଚସ୍ତବୈତତ୍ ।
ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଚ ତେ ବାଚମଦୀନସତ୍ତ୍ୱ
ବିକଲ୍ମଷୋଽସ୍ମ୍ୟଦ୍ୟ ତଥା ବିପାପ୍ମା ॥ ୫୬ ॥
ପ୍ରବୃତ୍ତମେତଦ୍ଭଗବନ୍ମହର୍ଷେ
ମହାଦ୍ୟୁତେଶ୍ଚକ୍ରମନନ୍ୱ ବୀର୍ୟମ୍ ।
ବିଷ୍ଣୋରନନ୍ତସ୍ୟ ସନାତନଂ ତତ୍
ସ୍ଥାନଂ ସର୍ଗା ଯତ୍ର ସର୍ୱେ ପ୍ରବୃତ୍ତାଃ ।
ସ ବୈ ମହାତ୍ମା ପୁରୁଷୋତ୍ତମୋ ବୈ
ତସ୍ମିଞ୍ଜଗତ୍ସର୍ୱମିଦଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ ୫୭ ॥
ଭୀ
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ସ କୌନ୍ତେୟ ବୃତ୍ରଃ ପ୍ରାନାନବାସୃଜତ୍ ।
ଯୋଜୟିତ୍ୱା ତଥାତ୍ମାନଂ ପରଂ ସ୍ଥାନମବାପ୍ତବାନ୍ ॥ ୫୮ ॥
ଯ୍
ଅୟଂ ସ ଭଗବାନ୍ଦେବଃ ପିତାମହ ଜନାର୍ଦନଃ ।
ସନତ୍କୁମାରୋ ବୃତ୍ରାୟ ଯତ୍ତଦାଖ୍ୟାତବାନ୍ପୁରା ॥ ୫୯ ॥
ଭୀ
ମୂଲସ୍ଥାୟୀ ସ ଭଗବାନ୍ସ୍ୱେନାନନ୍ତେନ ତେଜସା ।
ତତ୍ସ୍ଥଃ ସୃଜତି ତାନ୍ଭାବାନ୍ନାନାରୂପାନ୍ମହାତପଃ ॥ ୬୦ ॥
ତୁରୀୟାର୍ଧେନ ତସ୍ୟେମଂ ବିଦ୍ଧି କେଶବମଚ୍ୟୁତମ୍ ।
ତୁରୀୟାର୍ଧେନ ଲୋକାଂସ୍ତ୍ରୀନ୍ଭାବୟତ୍ୟେଷ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ॥ ୬୧ ॥
ଅର୍ୱାକ୍ସ୍ଥିତସ୍ତୁ ଯଃ ସ୍ଥାୟୀ କଲ୍ପାନ୍ତେ ପରିବର୍ତତେ ।
ସ ଶେତେ ଭଗବାନପ୍ସୁ ଯୋଽସାବତିବଲଃ ପ୍ରଭୁଃ ।
ତାନ୍ୱିଧାତା ପ୍ରସନ୍ନାତ୍ମା ଲୋକାଂଶ୍ଚରତି ଶାଶ୍ୱତାନ୍ ॥ ୬୨ ॥
ସର୍ୱାଣ୍ୟଶୂନ୍ୟାନି କରୋତ୍ୟନନ୍ତଃ
ସନତ୍କୁମାରଃ ସଞ୍ଚରତେ ଚ ଲୋକାନ୍ ।
ସ ଚାନିରୁଦ୍ଧଃ ସୃଜତେ ମହାତ୍ମା
ତତ୍ସ୍ଥଂ ଜଗତ୍ସର୍ୱମିଦଂ ବିଚିତ୍ରମ୍ ॥ ୬୩ ॥
ଯ୍
ବୃତ୍ରେଣ ପରମାର୍ଥଜ୍ଞ ଦୃଷ୍ଟା ମନ୍ୟେଽଽତ୍ମନୋ ଗତିଃ ।
ଶୁଭା ତସ୍ମାତ୍ସ ସୁଖିତୋ ନ ଶୋଚତି ପିତାମହ ॥ ୬୪ ॥
ଶୁକ୍ଲଃ ଶୁକ୍ଲାଭିଜାତୀୟଃ ସାଧ୍ୟୋ ନାବର୍ତତେଽନଘ ।
ତିର୍ୟଗ୍ଗତେଶ୍ଚ ନିର୍ମୁକ୍ତୋ ନିରୟାଚ୍ଚ ପିତାମହ ॥ ୬୫ ॥
ହାରିଦ୍ର ବର୍ଣେ ରକ୍ତେ ବା ବର୍ତମାନସ୍ତୁ ପାର୍ଥିବ ।
ତିର୍ୟଗେବାନୁପଶ୍ୟେତ କର୍ମଭିସ୍ତାମସୈର୍ୱୃତଃ ॥ ୬୬ ॥
ବୟଂ ତୁ ଭୃଶମାପନ୍ନା ରକ୍ତାଃ କସ୍ତ ମୁଖେଽସୁଖେ ।
କାଂ ଗତିଂ ପ୍ରତିପତ୍ସ୍ୟାମୋ ନୀଲାଂ କୃଷ୍ଣାଧମାମ୍ ଅଥ ॥ ୬୭ ॥
ଭୀ
ଶୁଦ୍ଧାଭିଜନସମ୍ପନ୍ନାଃ ପାଣ୍ଡବାଃ ସଂଶିତବ୍ରତାଃ ।
ବିହୃତ୍ୟ ଦେବଲୋକେଷୁ ପୁନର୍ମାନୁଷ୍ୟମେଷ୍ୟଥ ॥ ୬୮ ॥
ପ୍ରଜା ବିସର୍ଗଂ ଚ ସୁଖେନ କାଲେ
ପ୍ରତ୍ୟେତ୍ୟ ଦେବେଷୁ ସୁଖାନି ଭୁକ୍ତ୍ୱା ।
ସୁଖେନ ସଂୟାସ୍ୟଥ ସିଦ୍ଧସଙ୍ଖ୍ୟାଂ
ମା ବୋ ଭୟଂ ଭୂଦ୍ୱିମଲାଃ ସ୍ଥ ସର୍ୱେ ॥ ୬୯ ॥
॥ ଇତି ବୃତ୍ରଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Vritra Gita from Adhyatma Ramayana in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil