॥ Yajnvalkya Gita From Mahabharat Shanti Parva Ch 310-318 Malayalam Lyrics ॥
॥ യാജ്ഞവൽക്യഗീതാ മഹാഭാരതേ ശാന്തിപർവേ അധ്യായ 310-318 ॥
310/298
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച
ധർമാധർമവിമുക്തം യദ്വിമുക്തം സർവസംശ്രയാത് ।
ജന്മമൃത്യുവിമുക്തം ച വിമുക്തം പുണ്യപാപയോഃ ॥ 1 ॥
യച്ഛിവം നിത്യമഭയം നിത്യം ചാക്ഷരമവ്യയം ।
ശുചി നിത്യമനായാസം തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി ॥ 2 ॥
ഭീഷ്മ ഉവാച
അത്ര തേ വർതയിഷ്യേഽഹമിതിഹാസം പുരാതനം ।
യാജ്ഞവൽക്യസ്യ സംവാദം ജനകസ്യ ച ഭാരത ॥ 3 ॥
യാജ്ഞവൽക്യമൃഷിശ്രേഷ്ഠം ദൈവരാതിർമയാ യശഃ ।
പപ്രച്ഛ ജനകോ രാജാ പ്രശ്നം പ്രശ്നവിദാം വരഃ ॥ 4 ॥
കതീന്ദ്രിയാണി വിപ്രർഷേ കതി പ്രകൃതയഃ സ്മൃതാഃ ।
കിമവ്യക്തം പരം ബ്രഹ്മ തസ്മാച്ച പരതസ്തു കിം ॥ 5 ॥
പ്രഭവം ചാപ്യയം ചൈവ കാലസംഖ്യാം തഥൈവ ച ।
വക്തുമർഹസി വിപ്രേന്ദ്ര ത്വദനുഗ്രഹ കാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 6 ॥
അജ്ഞാനാത്പരിപൃച്ഛാമി ത്വം ഹി ജ്ഞാനമയോ നിധിഃ ।
തദഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി സർവമേതദസംശയം ॥ 7 ॥
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
ശ്രൂയതാമവനീ പാല യദേതദനുപൃച്ഛസി ।
യോഗാനാം പരമം ജ്ഞാനം സാംഖ്യാനാം ച വിശേഷതഃ ॥ 8 ॥
ന തവാവിദിതം കിം ചിന്മാം തു ജിജ്ഞാസതേ ഭവാൻ ।
പൃഷ്ടേന ചാപി വക്തവ്യമേഷ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 9 ॥
അസ്തൗ പ്രകൃതയഃ പ്രോക്താ വികാരാശ്ചാപി സോദശ ।
അഥ സപ്ത തു വ്യക്താനി പ്രാഹുരധ്യാത്മചിന്തകാഃ ॥ 10 ॥
അവ്യക്തം ച മഹാംശ്ചൈവ തഥാഹങ്കാര ഏവ ച ।
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം ॥ 11 ॥
ഏതാഃ പ്രകൃതയസ്ത്വസ്തൗ വികാരാനപി മേ ശൃണു ।
ശ്രോത്രം ത്വക്ചൈവ ചക്ഷുശ്ച ജിഹ്വാ ഘ്രാണം ച പഞ്ചമം ॥ 12 ॥
ശബ്ദസ്പർശൗ ച രൂപം ച രസോ ഗന്ധസ്തഥൈവ ച ।
വാക്ച ഹസ്തൗ ച പാദൗ ച പായുർമേധ്രം തഥൈവ ച ॥ 13 ॥
ഏതേ വിശേഷാ രാജേന്ദ്ര മഹാഭൂതേഷു പഞ്ചസു ।
ബുദ്ധീന്ദ്രിയാണ്യഥൈതാനി സവിശേഷാണി മൈഥില ॥ 14 ॥
മനഃ സോദശകം പ്രാഹുരധ്യാത്മഗതിചിന്തകാഃ ।
ത്വം ചൈവാന്യേ ച വിദ്വാംസസ്തത്ത്വബുദ്ധിവിശാരദാഃ ॥ 15 ॥
അവ്യക്താച്ച മഹാനാത്മാ സമുത്പദ്യതി പാർതിവ ।
പ്രഥമം സർഗമിത്യേതദാഹുഃ പ്രാധാനികം ബുധാഃ ॥ 16 ॥
മഹതശ്ചാപ്യഹങ്കാര ഉത്പദ്യതി നരാധിപ ।
ദ്വിതീയം സർഗമിത്യാഹുരേതദ്ബുദ്ധ്യാത്മകം സ്മൃതം ॥ 17 ॥
അഹങ്കാരാച്ച സംഭൂതം മനോ ഭൂതഗുണാത്മകം ।
തൃതീയഃ സർഗ ഇത്യേഷ ആഹങ്കാരിക ഉച്യതേ ॥ 18 ॥
മനസസ്തു സമുദ്ഭൂതാ മഹാഭൂതാ നരാധിപ ।
ചതുർഥം സർഗമിത്യേതന്മാനസം പരിചക്ഷതേ ॥ 19 ॥
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച രസോ ഗന്ധസ്തഥൈവ ച ।
പഞ്ചമം സർഗമിത്യാഹുർഭൗതികം ഭൂതചിന്തകാഃ ॥ 20 ॥
ശ്രോത്രം ത്വക്ചൈവ ചക്ഷുശ്ച ജിഹ്വാ ഘ്രാണം ച പഞ്ചമം ।
സർഗം തു സസ്ഥമിത്യാഹുർബഹു ചിന്താത്മകം സ്മൃതം ॥ 21 ॥
അധഃ ശ്രോത്രേന്ദ്രിയ ഗ്രാമ ഉത്പദ്യതി നരാധിപ ।
സപ്തമം സർഗമിത്യാഹുരേതദൈന്ദ്രിയകം സ്മൃതം ॥ 22 ॥
ഊർധ്വസ്രോതസ്തഥാ തിര്യഗുത്പദ്യതി നരാധിപ ।
അസ്തമം സർഗമിത്യാഹുരേതദാർജവകം ബുധാഃ ॥ 23 ॥
തിര്യക്സ്രോതസ്ത്വധഃ സ്രോത ഉത്പദ്യതി നരാധിപ ।
നവമം സർഗമിത്യാഹുരേതദാർജവകം ബുധാഃ ॥ 24 ॥
ഏതാനി നവ സർഗാണി തത്ത്വാനി ച നരാധിപ ।
ചതുർവിംശതിരുക്താനി യഥാ ശ്രുതിനിദർശനാത് ॥ 25 ॥
അത ഊർധ്വം മഹാരാജ ഗുണസ്യൈതസ്യ തത്ത്വതഃ ।
മഹാത്മഭിരനുപ്രോക്താം കാലസംഖ്യാം നിബോധ മേ ॥ 26 ॥
311/299
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
അവ്യക്തസ്യ നരശ്രേഷ്ഠ കാലസംഖ്യാം നിബോധ മേ ।
പഞ്ച കൽപസഹസ്രാണി ദ്വിഗുണാന്യഹരുച്യതേ ॥ 1 ॥
രാത്രിരേതാവതീ ചാസ്യ പ്രതിബുദ്ധോ നരാധിപ ।
സൃജത്യോഷധിമേവാഗ്രേ ജീവനം സർവദേഹിനാം ॥ 2 ॥
തതോ ബ്രഹ്മാണമസൃജദ്ധൈരണ്യാന്ദ സമുദ്ഭവം ।
സാ മൂർതിഃ സർവഭൂതാനാമിത്യേവമനുശുശ്രുമ ॥ 3 ॥
സംവത്സരമുഷിത്വാന്ദേ നിഷ്ക്രമ്യ ച മഹാമുനിഃ ।
സന്ദധേഽർധം മഹീം കൃത്സ്നാം ദിവമർധം പ്രജാപതിഃ ॥ 4 ॥
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോരിത്യേഷ രാജന്വേദേഷു പഥ്യതേ ।
തയോഃ ശകലയോർമധ്യമാകാശമകരോത്പ്രഭുഃ ॥ 5 ॥
ഏതസ്യാപി ച സംഖ്യാനം വേദവേദാംഗപാരഗൈഃ ।
ദശ കൽപസഹസ്രാണി പാദോനാന്യഹരുച്യതേ ।
രാത്രിമേതാവതീം ചാസ്യ പ്രാഹുരധ്യാത്മചിന്തകാഃ ॥ 6 ॥
സൃജത്യഹങ്കാരമൃഷിർഭൂതം ദിവ്യാത്മകം തഥാ ।
ചതുരശ്ചാപരാൻപുത്രാന്ദേഹാത്പൂർവം മഹാനൃഷിഃ ।
തേ വൈ പിതൃഭ്യഃ പിതരഃ ശ്രൂയന്തേ രാജസത്തമ ॥ 7 ॥
ദേവാഃ പിതൄണാം ച സുതാ ദേവൈർലോകാഃ സമാവൃതാഃ ।
ചരാചരാ നരശ്രേഷ്ഠ ഇത്യേവമനുശുശ്രുമ ॥ 8 ॥
പരമേഷ്ഠീ ത്വഹങ്കാരോഽസൃജദ്ഭൂതാനി പഞ്ചധാ ।
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം ॥ 9 ॥
ഏതസ്യാപി നിശാമാഹുസ്തൃതീയമിഹ കുർവതഃ ।
പഞ്ച കൽപസഹസ്രാണി താവദേവാഹരുച്യതേ ॥ 10 ॥
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച രസോ ഗന്ധശ്ച പഞ്ചമഃ ।
ഏതേ വിശേഷാ രാജേന്ദ്ര മഹാഭൂതേഷു പഞ്ചസു ।
യൈരാവിഷ്ടാനി ഭൂതാനി അഹന്യഹനി പാർഥിവ ॥ 11 ॥
അന്യോന്യം സ്പൃഹയന്ത്യേതേ അന്യോന്യസ്യ ഹിതേ രതാഃ ।
അന്യോന്യമഭിമന്യന്തേ അന്യോന്യസ്പർധിനസ്തഥാ ॥ 12 ॥
തേ വധ്യമാനാ അന്യോന്യം ഗുണൈർഹാരിഭിരവ്യയാഃ ।
ഇഹൈവ പരിവർതന്തേ തിര്യഗ്യോനിപ്രവേശിനഃ ॥ 13 ॥
ത്രീണി കൽപസഹസ്രാണി ഏതേഷാം അഹരുച്യതേ ।
രത്രിരേതാവതീ ചൈവ മനസശ്ച നരാധിപ ॥ 14 ॥
മനശ്ചരതി രാജേന്ദ്ര ചരിതം സർവമിന്ദ്രിയൈഃ ।
ന ചേന്ദ്രിയാണി പശ്യന്തി മന ഏവാത്ര പശ്യതി ॥ 15 ॥
ചക്ഷുഃ പശ്യതി രൂപാണി മനസാ തു ന ചക്ഷുഷാ ।
മനസി വ്യാകുലേ ചക്ഷുഃ പശ്യന്നപി ന പശ്യതി ।
തഥേന്ദ്രിയാണി സർവാണി പശ്യന്തീത്യഭിചക്ഷതേ ॥ 16 ॥
മനസ്യുപരതേ രാജന്നിന്ദ്രിയോപരമോ ഭവേത് ।
ന ചേന്ദ്രിയവ്യുപരമേ മനസ്യുപരമോ ഭവേത് ।
ഏവം മനഃ പ്രധാനാനി ഇന്ദ്രിയാണി വിഭാവയേത് ॥ 17 ॥
ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി സർവേഷാമീശ്വരം മന ഉച്യതേ ।
ഏതദ്വിശന്തി ഭൂതാനി സർവാണീഹ മഹായശഃ ॥ 18 ॥
312/300
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
തത്ത്വാനാം സർഗ സംഖ്യാ ച കാലസംഖ്യാ തഥൈവ ച ।
മയാ പ്രോക്താനുപൂർവ്യേണ സംഹാരമപി മേ ശൃണു ॥ 1 ॥
യഥാ സംഹരതേ ജന്തൂൻസസർജ ച പുനഃ പുനഃ ।
അനാദിനിധനോ ബ്രഹ്മാ നിത്യശ്ചാക്ഷര ഏവ ച ॥ 2 ॥
അഹഃ ക്ഷയമഥോ ബുദ്ധ്വാ നിശി സ്വപ്നമനാസ്തഥാ ।
ചോദയാമാസ ഭവഗാനവ്യക്തോഽഹം കൃതം നരം ॥ 3 ॥
തതഃ ശതസഹസ്രാംശുരവ്യക്തേനാഭിചോദിതഃ ।
കൃത്വാ ദ്വാദശധാത്മാനമാദിത്യോ ജ്വലദഗ്നിവത് ॥ 4 ॥
ചതുർവിധം പ്രജാ ജാലം നിർദഹത്യാശു തേജസാ ।
ജരായ്വന്ദ സ്വേദജാതമുദ്ഭിജ്ജം ച നരാധിപ ॥ 5 ॥
ഏതദുന്മേഷ മാത്രേണ വിനിഷ്ടം സ്ഥാനു ജംഗമം ।
കൂർമപൃഷ്ഠസമാ ഭൂമിർഭവത്യഥ സമന്തതഃ ॥ 6 ॥
ജഗദ്ദഗ്ധ്വാമിത ബലഃ കേവലം ജഗതീം തതഃ ।
അംഭസാ ബലിനാ ക്ഷിപ്രമാപൂര്യത സമന്തതഃ ॥ 7 ॥
തതഃ കാലാഗ്നിമാസാദ്യ തദംഭോ യാതി സങ്ക്ഷയം ।
വിനസ്തേഽംഭസി രാജേന്ദ്ര ജാജ്വലീത്യനലോ മഹാ ॥ 8 ॥
തമപ്രമേയോഽതിബലം ജ്വലമാനം വിഭാവസും ।
ഊഷ്മാനം സർവഭൂതാനാം സപ്താർചിഷമഥാഞ്ജസാ ॥ 9 ॥
ഭക്ഷയാമാസ ബലവാന്വായുരസ്താത്മകോ ബലീ ।
വിചരന്നമിതപ്രാണസ്തിര്യഗൂർധ്വമധസ്തഥാ ॥ 10 ॥
തമപ്രതിബലം ഭീമമാകാശം ഗ്രസതേഽഽത്മനാ ।
ആകാശമപ്യതിനദന്മനോ ഗ്രസതി ചാരികം ॥ 11 ॥
മനോ ഗ്രസതി സർവാത്മാ സോഽഹങ്കാരഃ പ്രജാപതിഃ ।
അഹങ്കാരം മഹാനാത്മാ ഭൂതഭവ്യ ഭവിഷ്യവിത് ॥ 12 ॥
തമപ്യനുപമാത്മാനം വിശ്വം ശംഭഃ പ്രജാപതിഃ ।
അനിമാ ലഘിമാ പ്രാപ്തിരീശാനോ ജ്യോതിരവ്യയഃ ॥ 13 ॥
സർവതഃ പാനി പാദാന്തഃ സർവതോഽക്ഷിശിരോമുഖഃ ।
സർവതഃ ശ്രുതിമാഁല്ലോകേ സർവമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി ॥ 14 ॥
ഹൃദയം സർവഭൂതാനാം പർവണോഽംഗുഷ്ഠ മാത്രകഃ ।
അനുഗ്രസത്യനന്തം ഹി മഹാത്മാ വിശ്വമീശ്വരഃ ॥ 15 ॥
തതഃ സമഭവത്സർവമക്ഷയാവ്യയമവ്രണം ।
ഭൂതഭവ്യ മനുഷ്യാണാം സ്രഷ്ടാരമനഘം തഥാ ॥ 16 ॥
ഏഷോഽപ്യയസ്തേ രാജേന്ദ്ര യഥാവത്പരിഭാസിതഃ ।
അധ്യാത്മമധിഭൂതം ച അധിദൈവം ച ശ്രൂയതാം ॥ 17 ॥
313/301
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
പാദാവധ്യാത്മമിത്യാഹുർബ്രാഹ്മണാസ്തത്ത്വദർശിനഃ ।
ഗന്തവ്യമധിഭൂതം ച വിഷ്ണുസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 1 ॥
പായുരധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാതത്ത്വാർഥ ദർശിനഃ ।
വിസർഗമധിഭൂതം ച മിത്രസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 2 ॥
ഉപസ്ഥോഽധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥായോഗനിദർശനം ।
അധിഭൂതം തഥാനന്ദോ ദൈവതം ച പ്രജാപതിഃ ॥ 3 ॥
ഹസ്താവധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാ സാംഖ്യനിദർശനം ।
കർതവ്യമധിഭൂതം തു ഇന്ദ്രസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 4 ॥
വാഗധ്യാത്മമിതി പ്രാഹുര്യഥാ ശ്രുതിനിദർശനം ।
വക്തവ്യമധിഭൂതം തു വഹ്നിസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 5 ॥
ചക്ഷുരധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാ ശ്രുതിനിദർശനം ।
രൂപമത്രാധിഭൂതം തു സൂര്യസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 6 ॥
ശ്രോത്രമധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാ ശ്രുതിനിദർശനം ।
ശബ്ദസ്തത്രാധിഭൂതം തു ദിശസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 7 ॥
ജിഹ്വാമധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാതത്ത്വനിദർശനം ।
രസ ഏവാധിഭൂതം തു ആപസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 8 ॥
ഘ്രാണമധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാ ശ്രുതിനിദർശനം ।
ഗന്ധ ഏവാധിഭൂതം തു പൃഥിവീ ചാധിദൈവതം ॥ 9 ॥
ത്വഗധ്യാത്മമിതി പ്രാഹുസ്തത്ത്വബുദ്ധിവിശാരദാഃ ।
സ്പർശ ഏവാധിഭൂതം തു പവനശ്ചാധിദൈവതം ॥ 10 ॥
മനോഽധ്യാത്മമിതി പ്രാഹുര്യഥാ ശ്രുതിനിദർശനം ।
മന്തവ്യമധിഭൂതം തു ചന്ദ്രമാശ്ചാധിദൈവതം ॥ 11 ॥
അഹങ്കാരികമധ്യാത്മമാഹുസ്തത്ത്വനിദർശനം ।
അഭിമാനോഽധിബൂതം തു ഭവസ്തത്രാധിദൈവതം ॥ 12 ॥
ബുദ്ധിരധ്യാത്മമിത്യാഹുര്യഥാ വേദ നിദർശനം ।
ബോദ്ധവ്യമധിഭൂതം തു ക്ഷേത്രജ്ഞോഽത്രാധിദൈവതം ॥ 13 ॥
ഏഷാ തേ വ്യക്തതോ രാജന്വിഭൂതിരനുവർണിതാ ।
ആദൗ മധ്യേ തഥാ ചാന്തേ യഥാതത്ത്വേന തത്ത്വവിത് ॥ 14 ॥
പ്രകൃതിർഗുണാന്വികുരുതേ സ്വച്ഛന്ദേനാത്മ കാമ്യയാ ।
ക്രീദാർഥം തു മഹാരാജ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 15 ॥
യഥാ ദീപസഹസ്രാണി ദീപാന്മർഥായ്പ്രകുർവതേ ।
പ്രകൃതിസ്തഥാ വികുരുതേ പുരുഷസ്യ ഗുണാൻബഹൂൻ ॥ 16 ॥
സത്ത്വമാനന്ദ ഉദ്രേകഃ പ്രീതിഃ പ്രാകാശ്യമേവ ച ।
സുഖം ശുദ്ധിത്വമാരോഗ്യം സന്തോഷഃ ശ്രദ്ദധാനതാ ॥ 17 ॥
അകാർപണ്യമസംരംഭഃ ക്ഷമാ ധൃതിരഹിംസതാ ।
സമതാ സത്യമാനൃണ്യം മാർദവം ഹ്രീരചാപലം ॥ 18 ॥
ശൗചമാർജവമാചാരമലൗല്യം ഹൃദ്യ സംഭ്രമഃ ।
ഇഷ്ടാനിഷ്ട വിയോഗാനാം കൃതാനാമവികത്ഥനം ॥ 19 ॥
ദാനേന ചാനുഗ്രഹണമസ്പൃഹാർഥേ പരാർഥതാ ।
സർവഭൂതദയാ ചൈവ സത്ത്വസ്യൈതേ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ ॥ 20 ॥
രജോഗുണാനാം സംഘാതോ രൂപമൈശ്വര്യവിഗ്രഹേ ।
അത്യാശിത്വമകാരുണ്യം സുഖദുഃഖോപസേവനം ॥ 21 ॥
പരാപവാദേഷു രതിർവിവാദാനാം ച സേവനം ।
അഹങ്കാരസ്ത്വസത്കാരശ്ചൈന്താ വൈരോപസേവനം ॥ 22 ॥
പരിതാപോഽപഹരണം ഹ്രീനാശോഽനാർജവം തഥാ ।
ഭേദഃ പരുഷതാ ചൈവ കാമക്രോധൗ മദസ്തഥാ ।
ദർപോ ദ്വേഷോഽതിവാദശ്ച ഏതേ പ്രോക്താ രജോഗുണാഃ ॥ 23 ॥
താമസാനാം തു സംഘാതം പ്രവക്ഷ്യാമ്യുപധാര്യതാം ।
മോഹോഽപ്രകാശസ്താമിസ്രമന്ധതാമിസ്ര സഞ്ജ്ഞിതം ॥ 24 ॥
മരണം ചാന്ധതാമിസ്രം താമിസ്രം ക്രോധ ഉച്യതേ ।
തമസോ ലക്ഷണാനീഹ ഭക്ഷാണാമഭിരോചനം ॥ 25 ॥
ഭോജനാനാനപര്യാപ്തിസ്തഥാ പേയേഷ്വതൃപ്തതാ ।
ഗന്ധവാസോ വിഹാരേഷു ശയനേഷ്വാസനേഷു ച ॥ 26 ॥
ദിവാ സ്വപ്നേ വിവാദേ ച പ്രമാദേഷു ച വൈ രതിഃ ।
നൃത്യവാദിത്രഗീതാനാമജ്ഞാനാച്ഛ്രദ്ദധാനതാ ।
ദ്വേഷോ ധർമവിശേഷാണാമേതേ വൈ താമസാ ഗുണാഃ ॥ 27 ॥
314/302
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
ഏതേ പ്രധാനസ്യ ഗുണാസ്ത്രയഃ പുരുഷസത്തമ ।
കൃത്സ്നസ്യ ചൈവ ജഗതസ്തിഷ്ഠന്ത്യനപഗാഃ സദാ ॥ 1 ॥
ശതധാ സഹസ്രധാ ചൈവ തഥാ ശതസഹസ്രധാ ।
കോതിശശ്ച കരോത്യേഷ പ്രത്യഗാത്മാനമാത്മനാ ॥ 2 ॥
സാത്ത്വികസ്യോത്തമം സ്ഥാനം രാജസസ്യേഹ മധ്യമം ।
താമസസ്യാധമം സ്ഥാനം പ്രാഹുരധ്യാത്മചിന്തകാഃ ॥ 3 ॥
കേലവേനേഹ പുണ്യേന ഗതിമൂർധ്വാമവാപ്നുയാത് ।
പുണ്യപാപേനമാനുഷ്യമധർമേണാപ്യധോ ഗതിം ॥ 4 ॥
ദ്വന്ദ്വമേഷാം ത്രയാണാം തു സംനിപാതം ച തത്ത്വതഃ ।
സത്ത്വസ്യ രജസശ്ചൈവ തമസശ്ച ശൃണുഷ്വ മേ ॥ 5 ॥
സത്ത്വസ്യ തു രജോ ദൃഷ്ടം രജസശ്ച തമസ്തഥാ ।
തമസശ്ച തഥാ സത്ത്വം സത്ത്വസ്യാവ്യക്തമേവ ച ॥ 6 ॥
അവ്യക്തസത്ത്വസംയുക്തോ ദേവലോകമവാപ്നുയാത് ।
രജഃ സത്ത്വസമായുക്തോ മനുഷ്യേഷൂപപദ്യതേ ॥ 7 ॥
രജസ്തമോ ഭ്യാം സംയുക്തസ്തിര്യഗ്യോനിഷു ജായതേ ।
രജസ്താമസസത്ത്വൈശ്ച യുക്തോ മാനുഷ്യമാപ്നുയാത് ॥ 8 ॥
പുണ്യപാപവിയുക്താനാം സ്ഥാനമാഹുർമനീസിനാം ।
ശാസ്വതം ചാവ്യയം ചൈവ അക്ഷരം ചാഭയം ച യത് ॥ 9 ॥
ജ്ഞാനിനാം സംഭവം ശ്രേഷ്ഠം സ്ഥാനമവ്രണമച്യുതം ।
അതീന്ദ്രിയമബീലം ച ജന്മമൃത്യുതമോ നുദം ॥ 10 ॥
അവ്യക്തസ്ഥം പരം യത്തത്പൃഷ്ഠസ്തേഽഹം നരാധിപ ।
സ ഏഷ പ്രകൃതിഷ്ഠോ ഹി തസ്ഥുരിത്യഭിധീയതേ ॥ 11 ॥
അചേതനശ്ചൈഷ മതഃ പ്രകൃതിഷ്ഠശ്ച പാർഥിവ ।
ഏതേനാധിഷ്ഠിതശ്ചൈവ സൃജതേ സംഹരത്യപി ॥ 12 ॥
ജനക ഉവാച
അനാദിനിധനാവേതാവുഭാവേവ മഹാമുനേ ।
അമൂർതിമന്താവചലാവപ്രകമ്പ്യൗ ച നിർവ്രനൗ ॥ 13 ॥
അഗ്രാഹ്യാവൃഷിശാർദൂല കഥമേകോ ഹ്യചേതനഃ ।
ചേതനാവാംസ്തഥാ ചൈകഃ ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി ഭാസിതഃ ॥ 14 ॥
ത്വം ഹി വിപ്രേന്ദ്ര കാർത്സ്ന്യേന മോക്ഷധർമമുപാസസേ ।
സാകല്യം മോക്ഷധർമസ്യ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ ॥ 15 ॥
അസ്തിത്വം കേവലത്വം ച വിനാ ഭാവം തഥൈവ ച ।
തഥൈവോത്ക്രമണ സ്ഥാനം ദേഹിനോഽപി വിയുജ്യതഃ ॥ 16 ॥
കാലേന യദ്ധി പ്രാപ്നോതി സ്ഥാനം തദ്ബ്രൂഹി മേ ദ്വിജ ।
സാംഖ്യജ്ഞാനം ച തത്ത്വേന പൃഥ യോഗം തഥൈവ ച ॥ 17 ॥
അരിഷ്ടാനി ച തത്ത്വേന വക്തുമർഹസി സത്തമ ।
വിദിതം സർവമേതത്തേ പാനാവാമലകം യഥാ ॥ 18 ॥
315/303
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
ന ശക്യോ നിർഗുണസ്താത ഗുണീ കർതും വിശാം പതേ ।
ഗുണവാംശ്ചാപ്യഗുണവാന്യഥാതത്ത്വം നിബോധ മേ ॥ 1 ॥
ഗുണൈർഹി ഗുണവാനേവ നിർഗുണശ്ചാഗുണസ്തഥാ ।
പ്രാഹുരേവം മഹാത്മാനോ മുനയസ്തത്ത്വദർശിനഃ ॥ 2 ॥
ഗുണസ്വഭാവസ്ത്വവ്യക്തോ ഗുണാനേവാഭിവർതതേ ।
ഉപയുങ്ക്തേ ച താനേവ സ ചൈവാജ്ഞഃ സ്വഭാവതഃ ॥ 3 ॥
അവ്യക്തസ്തു ന ജാനീതേ പുരുഷോ ജ്ഞഃ സ്വഭാവതഃ ।
ന മത്തഃ പരമസ്തീതി നിത്യമേവാഭിമന്യതേ ॥ 4 ॥
അനേന കാരണേനൈതദവ്യക്തം സ്യാദചേതനം ।
നിത്യത്വാദക്ഷരത്വാച്ച ക്ഷരാണാം തത്ത്വതോഽന്യഥാ ॥ 5 ॥
യദാജ്ഞാനേന കുർവീത ഗുണസർഗം പുനഃ പുനഃ ।
യദാത്മാനം ന ജാനീതേ തദാവ്യക്തമിഹോച്യതേ ॥ 6 ॥
കർതൃത്വാച്ചാപി തത്ത്വാനാം തത്ത്വധർമീ തഥോച്യതേ ।
കർതൃത്വാച്ചൈവ യോനീനാം യോനിധർമാ തഥോച്യതേ ॥ 7 ॥
കർതൃത്വാത്പ്രകൃതീനാം തു തഥാ പ്രകൃതിധർമിതാ ।
കർതൃത്വാച്ചാപി ബീജാനാം ബീജധർമീ തഥോച്യതേ ॥ 8 ॥
ഗുണാനാം പ്രസവത്വാച്ച തഥാ പ്രസവ ധർമവാൻ ।
കർതൃത്വാത്പ്രലയാനാം ച തഥാ പ്രലയ ധർമിതാ ॥ 9 ॥
ബീലത്വാത്പ്രകൃതിത്വാച്ച പ്രലയത്വാത്തഥൈവ ച ।
ഉപേക്ഷകത്വാദന്യത്വാദഭിമാനാച്ച കേവലം ॥ 10 ॥
മന്യന്തേ യതയഃ ശുദ്ധാ അധ്യാത്മവിഗതജ്വരാഃ ।
അനിത്യം നിത്യമവ്യക്തമേവമേതദ്ധി ശുശ്രുമ ॥ 11 ॥
അവ്യക്തൈകത്വമിത്യാഹുർനാനാത്വം പുരുഷസ്തഥാ ।
സർവഭൂതദയാവന്തഃ കേവലം ജ്ഞാനമാസ്ഥിതാഃ ॥ 12 ॥
അന്യഃ സ പുരുഷോഽവ്യക്തസ്ത്വധ്രുവോ ധ്രുവസഞ്ജ്ഞികഃ ।
യഥാ മുഞ്ജ ഇഷീകായാസ്തഥൈവൈതദ്ധി ജായതേ ॥ 13 ॥
അന്യം ച മശകം വിദ്യാദന്യച്ചോദുംബരം തഥാ ।
ന ചോദുംബര സംയോഗൈർമശകസ്തത്ര ലിപ്യതേ ॥ 14 ॥
അന്യ ഏവ തഥാ മത്സ്യസ്തഥാന്യദുദകം സ്മൃതം ।
ന ചോദകസ്യ സ്പർശേന മത്സ്യോ ലിപ്യതി സർവശഃ ॥ 15 ॥
അന്യോ ഹ്യഗ്നിരുഖാപ്യന്യാ നിത്യമേവമവൈഹി ഭോഃ ।
ന ചോപലിപ്യതേ സോഽഗ്നിരുഖാ സംസ്പർശനേന വൈ ॥ 16 ॥
പുഷ്കരം ത്വന്യദേവാത്ര തഥാന്യദുദകം സ്മൃതം ।
ന ചോദകസ്യ സ്പർശേന ലിപ്യതേ തത്ര പുഷ്കരം ॥ 17 ॥
ഏതേഷാം സഹ സംവാസം വിവാസം ചൈവ നിത്യശഃ ।
യഥാതഥൈനം പശ്യന്തി ന നിത്യം പ്രാകൃതാ ജനാഃ ॥ 18 ॥
യേ ത്വന്യഥൈവ പശ്യന്തി ന സമ്യക്തേഷു ദർശനം ।
തേ വ്യക്തം നിരയം ഘോരം പ്രവിശന്തി പുനഃ പുനഃ ॥ 19 ॥
സാംഖ്യദർശനമേതത്തേ പരിസംഖ്യാതമുത്തമം ।
ഏവം ഹി പരിസംഖ്യായ സാംഖ്യാഃ കേവലതാം ഗതാഃ ॥ 20 ॥
യേ ത്വന്യേ തത്ത്വകുശലാസ്തേഷാമേതന്നിദർശനം ।
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി യോഗാനാമപി ദർശനം ॥ 21 ॥
316/304
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
സാംഖ്യജ്ഞാനം മയാ പ്രോക്തം യോഗജ്ഞാനം നിബോധ മേ ।
യഥാ ശ്രുതം യഥാദൃഷ്ടം തത്ത്വേന നൃപസത്തമ ॥ 1 ॥
നാസ്തി സാങ്ക്യ സമം ജ്ഞാനം നാസ്തി യോഗസമം ബലം ।
താവുഭാവേകചര്യൗ തു ഉഭാവനിധനൗ സ്മൃതൗ ॥ 2 ॥
പൃഥക്പൃഥക്തു പശ്യന്തി യേഽൽപബുദ്ധിരതാ നരാഃ ।
വയം തു രാജൻപശ്യാമ ഏകമേവ തു നിശ്ചയാത് ॥ 3 ॥
യദേവ യോഗാഃ പശ്യന്തി തത്സാംഖ്യൈരപി ദൃശ്യതേ ।
ഏകം സാങ്ക്യം ച യോഗം ച യഃ പശ്യതി സ തത്ത്വവിത് ॥ 4 ॥
രുദ്ര പ്രധാനാനപരാന്വിദ്ധി യോഗാൻപരന്തപ ।
തേനൈവ ചാഥ ദേഹേന വിചരന്തി ദിശോ ദശ ॥ 5 ॥
യാവദ്ധി പ്രലയസ്താത സൂക്ഷ്മേണാസ്ത ഗുണേന വൈ ।
യോഗേന ലോകാന്വിചരൻസുഖം സംന്യസ്യ ചാനഘ ॥ 6 ॥
വേദേഷു ചാസ്ത ഗുണിതം യോഗമാഹുർമനീഷിണഃ ।
സൂക്ഷ്മമസ്തഗുണം പ്രാഹുർനേതരം നൃപസത്തമ ॥ 7 ॥
ദ്വിഗുണം യോഗകൃത്യം തു യോഗാനാം പ്രാഹുരുത്തമം ।
സഗുണം നിർഗുണം ചൈവ യഥാശാസ്ത്രനിദർശനം ॥ 8 ॥
ധാരണാ ചൈവ മനസഃ പ്രാണായാമശ്ച പാർഥിവ ।
പ്രാണായാമോ ഹി സഗുണോ നിർഗുണം ധാരണം മനഃ ॥ 9 ॥
യത്ര ദൃശ്യേത മുഞ്ചന്വൈ പ്രാണാന്മൈഥില സത്തമ ।
വാതാധിക്യം ഭവത്യേവ തസ്മാദ്ധി ന സമാചരേത് ॥ 10 ॥
നിശായാഃ പ്രഥമേ യാമേ ചോദനാ ദ്വാദശ സ്മൃതാഃ ।
മധ്യേ സുപ്ത്വാ പരേ യാമേ ദ്വാദശൈവ തു ചോദനാഃ ॥ 11 ॥
തദേവമുപശാന്തേന ദാന്തേനൈകാന്ത ശീലനാ ।
ആത്മാരാമേണ ബുദ്ധേന യോക്തവ്യോഽഽത്മാ ന സംശയഃ ॥ 12 ॥
പഞ്ചാനാമിന്ദ്രിയാണാം തു ദോഷാനാക്ഷിപ്യ പഞ്ചധാ ।
ശബ്ദം സ്പർശം തഥാരൂപം രസം ഗന്ധം തഥൈവ ച ॥ 13 ॥
പ്രതിഭാമപവർഗം ച പ്രതിസംഹൃത്യ മൈഥില ।
ഇന്ദ്രിയഗ്രാമമഖിലം മനസ്യഭിനിവേശ്യ ഹ ॥ 14 ॥
മനസ്തഥൈവാഹങ്കാരേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ നരാധിപ ।
അഹങ്കാരം തഥാ ബുദ്ധൗ ബുദ്ധിം ച പ്രകൃതാവപി ॥ 15 ॥
ഏവം ഹി പരിസംഖ്യായ തതോ ധ്യായേത കേവലം ।
വിരജസ്ക മലം നിത്യമനന്തം ശുദ്ധമവ്രണം ॥ 16 ॥
തസ്ഥുഷം പുരുഷം സത്ത്വമഭേദ്യമജരാമരം ।
ശാശ്വതം ചാവ്യയം ചൈവ ഈശാനം ബ്രഹ്മ ചാവ്യയം ॥ 17 ॥
യുക്തസ്യ തു മഹാരാജ ലക്ഷണാന്യുപധാരയേത് ।
ലക്ഷണം തു പ്രസാദസ്യ യഥാ തൃപ്തഃ സുഖം സ്വപേത് ॥ 18 ॥
നിവാതേ തു യഥാ ദീപോ ജ്വലേത്സ്നേഹസമന്വിതഃ ।
നിശ്ചലോർധ്വ ശിഖസ്തദ്വദ്യുക്തമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 19 ॥
പാഷാണ ഇവ മേഘോത്ഥൈര്യഥാ ബിന്ദുഭിരാഹതഃ ।
നാലം ചാലയിതും ശക്യസ്തഥായുക്തസ്യ ലക്ഷണം ॥ 20 ॥
ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷൈർവിവിധൈർഗീതവാദിതൈഃ ।
ക്രിയമാണൈർന കമ്പേത യുക്തസ്യൈതന്നിദർശനം ॥ 21 ॥
തൈലപാത്രം യഥാ പൂർണം കരാഭ്യാം ഗൃഹ്യ പൂരുഷഃ ।
സോപാനമാരുഹേദ്ഭീതസ്തർജ്യമാനോഽസി പാനിഭിഃ ॥ 22 ॥
സംയതാത്മാ ഭയാത്തേഷാം ന പാത്രാദ്ബിന്ദുമുത്സൃജേത് ।
തഥൈവോത്തരമാണസ്യ ഏകാഗ്രമനസസ്തഥാ ॥ 23 ॥
സ്ഥിരത്വാദിന്ദ്രിയാണാം തു നിശ്ചലത്വാത്തഥൈവ ച ।
ഏവം യുക്തസ്യ തു മുനേർലക്ഷണാന്യുപധാരയേത് ॥ 24 ॥
സ യുക്തഃ പശ്യതി ബ്രഹ്മ യത്തത്പരമമവ്യയം ।
മഹതസ്തമസോ മധ്യേ സ്ഥിതം ജ്വലനസംനിഭം ॥ 25 ॥
ഏതേന കേവലം യാതി ത്യക്ത്വാ ദേഹമസാക്ഷികം ।
കാലേന മഹതാ രാജഞ്ശ്രുതിരേഷാ സനാതനീ ॥ 26 ॥
ഏതദ്ധി യോഗം യോഗാനാം കിമന്യദ്യോഗലക്ഷണം ।
വിജ്ഞായ തദ്ധി മന്യന്തേ കൃതകൃത്യാ മനീഷിണഃ ॥ 27 ॥
317/305
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
തഥൈവോത്ക്രമമാണം തു ശൃണുഷ്വാവഹിതോ നൃപ ।
പദ്ഭ്യാമുത്ക്രമമാണസ്യ വൈഷ്നവം സ്ഥാനമുച്യതേ ॥ 1 ॥
ജംഘാഭ്യാം തു വസൂന്ദേവാനാപ്നുയാദിതി നഃ ശ്രുതം ।
ജാനുഭ്യാം ച മഹാഭാഗാന്ദേവാൻസാധ്യാനവാപ്നുയാത് ॥ 2 ॥
പായുനോത്ക്രമമാണസ്തു മൈത്രം സ്ഥാനമവാപ്നുയാത് ।
പൃഥിവീം ജഘനേനാഥ ഊരുഭ്യാം തു പ്രജാപതിം ॥ 3 ॥
പാർശ്വാഭ്യാം മരുതോ ദേവാന്നാസാഭ്യാമിന്ദുമേവ ച ।
ബാഹുഭ്യാമിന്ദ്രമിത്യാഹുരുരസാ രുദ്രമേവ ച ॥ 4 ॥
ഗ്രീവായാസ്തമൃഷിശ്രേഷ്ഠം നരമാപ്നോത്യനുത്തമം ।
വിശ്വേ ദേവാന്മുഖേനാഥ ദിശഃ ശ്രോത്രേണ ചാപ്നുയാത് ॥ 5 ॥
ഘ്രാണേന ഗന്ധവഹനം നേത്രാഭ്യാം സൂര്യമേവ ച ।
ഭ്രൂഭ്യാം ചൈവാശ്വിനൗ ദേവൗ ലലാതേന പിതൄനഥ ॥ 6 ॥
ബ്രഹ്മാണമാപ്നോതി വിഭും മൂർധ്നാ ദേവാഗ്രജം തഥാ ।
ഏതാന്യുത്ക്രമണ സ്ഥാനാന്യുക്താനി മിഥിലേശ്വര ॥ 7 ॥
അരിഷ്ടാനി തു വക്ഷ്യാമി വിഹിതാനി മനീസിഭിഃ ।
സംവത്സരവിയോഗസ്യ സംഭവേയുഃ ശരീരിണഃ ॥ 8 ॥
യോഽരുന്ധതീം ന പശ്യേത ദൃഷ്ടപൂർവാം കദാ ചന ।
തഥൈവ ധ്രുവമിത്യാഹുഃ പൂർണേന്ദും ദീപമേവ ച ।
ഖണ്ഡാഭാസം ദക്ഷിണതസ്തേഽപി സംവത്സരായുഷഃ ॥ 9 ॥
പരചക്ഷുഷി ചാത്മാനം യേ ന പശ്യന്തി പാർഥിവ ।
ആത്മഛായാ കൃതീ ഭൂതം തേഽപി സംവത്സരായുഷഃ ॥ 10 ॥
അതിദ്യുതിരതിപ്രജ്ഞാ അപ്രജ്ഞാ ചാദ്യുതിസ്തഥാ ।
പ്രകൃതേർവിക്രിയാപത്തിഃ സോ മാസാന്മൃത്യുലക്ഷണം ॥ 11 ॥
ദൈവതാന്യവജാനാതി ബ്രാഹ്മണൈശ് ച വിരുധ്യതേ ।
കൃഷ്ണ ശ്യാവ ഛവി ഛായഃ സോ മാസാന്മൃത്യുലക്ഷണം ॥ 12 ॥
ശീർണനാഭി യഥാ ചക്രം ഛിദ്രം സോമം പ്രപശ്യതി ।
തഥൈവ ച സഹസ്രാംശും സപ്തരാത്രേണ മൃത്യുഭാജ് ॥ 13 ॥
ശവഗന്ധമുപാഘ്രാതി സുരഭിം പ്രാപ്യ യോ നരഃ ।
ദേവതായതനസ്ഥസ്തു സോ രാത്രേണ സ മൃത്യുഭാജ് ॥ 14 ॥
കർണനാസാവനമനം ദന്തദൃഷ്ടിവിരാഗിതാ ।
സഞ്ജ്ഞാ ലോപോ നിരൂസ്മത്വം സദ്യോ മൃത്യുനിദർശനം ॥ 15 ॥
അകസ്മാച്ച സ്രവേദ്യസ്യ വാമമക്ഷിനരാധിപ ।
മൂർധതശ്ചോത്പതേദ്ധൂമഃ സദ്യോ മൃത്യുനിദർശനം ॥ 16 ॥
ഏതാവന്തി ത്വരിഷ്ടാനി വിദിത്വാ മാനവോഽഽത്മവാൻ ।
നിശി ചാഹനി ചാത്മാനം യോജയേത്പരമാത്മനി ॥ 17 ॥
പ്രതീക്ഷമാണസ്തത്കാലം യത്കാലം പ്രതി തദ്ഭവേത് ।
അഥാസ്യ നേഷ്ടം മരണം സ്ഥാതുമിച്ഛേദിമാം ക്രിയാം ॥ 18 ॥
സർവഗന്ധാന്രസാംശ്ചൈവ ധാരയേത സമാഹിതഃ ।
തഥാ ഹി മൃത്യും ജയതി തത്പരേണാന്തരാത്മനാ ॥ 19 ॥
സസാംഖ്യ ധാരണം ചൈവ വിദിത്വാ മനുജർഷഭ ।
ജയേച്ച മൃത്യും യോഗേന തത്പരേണാന്തരാത്മനാ ॥ 20 ॥
ഗച്ഛേത്പ്രാപ്യാക്ഷയം കൃത്സ്നമജന്മ ശിവമവ്യയം ।
ശാശ്വതം സ്ഥാനമചലം ദുഷ്പ്രാപമകൃതാത്മഭിഃ ॥ 21 ॥
318/306
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
അവ്യക്തസ്ഥം പരം യത്തത്പൃഷ്ടസ്തേഽഹം നരാധിപ ।
പരം ഗുഹ്യമിമം പ്രശ്നം ശൃണുഷ്വാവഹിതോ നൃപ ॥ 1 ॥
യഥാർഷേണേഹ വിധിനാ ചരതാവമതേന ഹ ।
മയാദിത്യാദവാപ്താനി യജൂംസി മിഥിലാധിപ ॥ 2 ॥
മഹതാ തപസാ ദേവസ്തപിഷ്ഠഃ സേവിതോ മയാ ।
പ്രീതേന ചാഹം വിഭുനാ സൂര്യേണോക്തസ്തദാനഘ ॥ 3 ॥
വരം വൃണീഷ്വ വിപ്രർഷേ യദിഷ്ടം തേ സുദുർലഭം ।
തത്തേ ദാസ്യാമി പ്രീതാത്മാ മത്പ്രസാദോ ഹി ദുർലഭഃ ॥ 4 ॥
തതഃ പ്രനമ്യ ശിരസാ മയോക്തസ്തപതാം വരഃ ।
യജൂംസി നോപയുക്താനി ക്ഷിപ്രമിച്ഛാമി വേദിതും ॥ 5 ॥
തതോ മാം ഭഗവാനാഹ വിതരിഷ്യാമി തേ ദ്വിജ ।
സരസ്വതീഹ വാഗ്ഭൂതാ ശരീരം തേ പ്രവേക്ഷ്യതി ॥ 6 ॥
തതോ മാമാഹ ഭഗവാനാസ്യം സ്വം വിവൃതം കുരു ।
വിവൃതം ച തതോ മേഽഽസ്യം പ്രവിഷ്ടാ ച സരസ്വതീ ॥ 7 ॥
തതോ വിദഹ്യമാനോഽഹം പ്രവിഷ്ടോഽംഭസ്തദാനഘ ।
അവിജ്ഞാനാദമർഷാച്ച ഭാസ്കരസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 8 ॥
തതോ വിദഹ്യമാനം മാമുവാച ഭഗവാന്രവിഃ ।
മുഹൂർതം സഹ്യതാം ദാഹസ്തതഃ ശീതീ ഭവിഷ്യതി ॥ 9 ॥
ശീതീ ഭൂതം ച മാം ദൃഷ്ട്വാ ഭഗവാനാഹ ഭാസ്കരഃ ।
പ്രതിഷ്ഠാസ്യതി തേ വേദഃ സോത്തരഃ സഖിലോ ദ്വിജ ॥ 10 ॥
കൃത്സ്നം ശതപഥം ചൈവ പ്രണേഷ്യസി ദ്വിജർഷഭ ।
തസ്യാന്തേ ചാപുനർഭാവേ ബുദ്ധിസ്തവ ഭവിഷ്യതി ॥ 11 ॥
പ്രാപ്സ്യസേ ച യദിഷ്ടം തത്സാങ്ക്യ യോഗേപ്സിതം പദം ।
ഏതാവദുക്ത്വാ ഭഗവാനസ്തമേവാഭ്യവർതത ॥ 12 ॥
തതോഽനുവ്യാഹൃതം ശ്രുത്വാ ഗതേ ദേവേ വിഭാവസൗ ।
ഗൃഹമാഗത്യ സംഹൃഷ്ടോഽചിന്തയം വൈ സരസ്വതീം ॥ 13 ॥
തതഃ പ്രവൃത്താതിശുഭാ സ്വരവ്യഞ്ജന ഭൂഷിതാ ।
ഓങ്കാരമാദിതഃ കൃത്വാ മമ ദേവീ സരസ്വതീ ॥ 14 ॥
തതോഽഹമർഘ്യം വിധിവത്സരസ്വത്യൈ ന്യവേദയം ।
തപതാം ച വരിഷ്ഠായ നിഷണ്ണസ്തത്പരായനഃ ॥ 15 ॥
തതഃ ശതപഥം കൃത്സ്നം സഹരസ്യ സസംഗ്രഹം ।
ചക്രേ സപരിശേഷം ച ഹർഷേണ പരമേണ ഹ ॥ 16 ॥
കൃത്വാ ചാധ്യയനം തേഷാം ശിഷ്യാണാം ശതമുത്തമം ।
വിപ്രിയാർഥം സശിഷ്യസ്യ മാതുലൽസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 17 ॥
തതഃ സശിഷ്യേണ മയാ സൂര്യേണേവ ഗഭസ്തിഭിഃ ।
വ്യാപ്തോ യജ്ഞോ മഹാരാജ പിതുസ്തവ മഹാത്മനഃ ॥ 18 ॥
മിഷതോ ദേവലസ്യാപി തതോഽർധം ഹൃതവാനഹം ।
സ്വവേദ ദക്ഷിണായാഥ വിമർദേ മാതുലേന ഹ ॥ 19 ॥
സുമന്തു നാഥ പൈലേന തഥ ജൈമിനിനാ ച വൈ ।
പിത്രാ തേ മുനിഭിശ്ചൈവ തതോഽഹമനുമാനിതഃ ॥ 20 ॥
ദശ പഞ്ച ച പ്രാപ്താനി യജൂംസ്യർകാന്മയാനഘ ।
തഥൈവ ലോമഹർഷാച്ച പുരാണമവധാരിതം ॥ 21 ॥
ബീജമേതത്പുരസ്കൃത്യ ദേവീം ചൈവ സരസ്വതീം ।
സൂര്യസ്യ ചാനുഭാവേന പ്രവൃത്തോഽഹം നരാധിപ ॥ 22 ॥
കർതും ശതപഥം വേദമപൂർവം കാരിതം ച മേ ।
യഥാഭിലസിതം മാർഥം തഥാ തച്ചോപപാദിതം ॥ 23 ॥
ശിഷ്യാണാമഖിലം കൃത്സ്നമനുജ്ഞാതം സസംഗ്രഹം ।
സർവേ ച ശിഷ്യാഃ ശുചയോ ഗതാഃ പരമഹർഷിതാഃ ॥ 24 ॥
ശാഖാഃ പഞ്ചദശേമാസ്തു വിദ്യാ ഭാസ്കരദർശിതാഃ ।
പ്രതിഷ്ഠാപ്യ യഥാകാമം വേദ്യം തദനുചിന്തയം ॥ 25 ॥
കിമത്ര ബ്രഹ്മണ്യമൃതം കിം ച വേദ്യമനുത്തമം ।
ചിന്തയേ തത്ര ചാഗത്യ ഗന്ധർവോ മാമപൃച്ഛത ॥ 26 ॥
വിശ്വാവസുസ്തതോ രാജന്വേദാന്തജ്ഞാനകോവിദഃ ।
ചതുർവിംശതികാൻപ്രശ്നാൻപൃഷ്ട്വാ വേദസ്യ പാർഥിവ ।
പഞ്ചവിംശതിമം പ്രശ്നം പപ്രച്ഛാന്വിക്ഷികീം തഥാ ॥ 27 ॥
വിശ്വാ വിശ്വം തഥാശ്വാശ്വം മിത്രം വരുണമേവ ച ।
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം തഥാജ്ഞോഽജ്ഞഃ കസ്തപാ അപതാ തഥാ ।
സൂര്യാദഃ സൂര്യ ഇതി ച വിദ്യാവിദ്യേ തഥൈവ ച ॥ 28 ॥
വേദ്യാവേദ്യം തഥാ രാജന്നചലം ചലമേവ ച ।
അപൂർവമക്ഷയം ക്ഷയ്യമേതത്പ്രശ്നമനുത്തമം ॥ 29 ॥
അഥോക്തശ്ച മയാ രാജന്രാജാ ഗന്ധർവസത്തമഃ ।
പൃഷ്ടവാനനുപൂർവേണ പ്രശ്നമുത്തമമർഥവത് ॥ 30 ॥
മുഹൂർതം മൃഷ്യതാം താവദ്യാവദേനം വിചിന്തയേ ।
ബാധമിത്യേവ കൃത്വാ സ തൂസ്നീം ഗന്ധർവ ആസ്ഥിതഃ ॥ 31 ॥
തതോഽന്വചിന്തയമഹം ഭൂയോ ദേവീം സരസ്വതീം ।
മനസാ സ ച മേ പ്രശ്നോ ദധ്നോ ഘൃതമിവോദ്ധൃതം ॥ 32 ॥
തത്രോപനിഷദം ചൈവ പരിശേഷം ച പാർഥിവ ।
മഘ്നാമി മനസാ താത ദൃഷ്ട്വാ ചാന്വീക്ഷികീം പരാം ॥ 33 ॥
ചതുർഥീ രാജശാർദൂല വിദ്യൈഷാ സാമ്പരായികീ ।
ഉദീരിതാ മയാ തുഭ്യം പഞ്ചവിംശേഽധി ധിഷ്ഠിതാ ॥ 34 ॥
അഥോതസ്തു മയാ രാജന്രാജാ വിശ്വാവസുസ്തദാ ।
ശ്രൂയതാം യദ്ഭവാനസ്മാൻപ്രശ്നം സമ്പൃഷ്ടവാനിഹ ॥ 35 ॥
വിശ്വാ വിശ്വേതി യദിദം ഗന്ധർവേന്ദ്രാനുപൃച്ഛസി ।
വിശ്വാവ്യക്തം പരം വിദ്യാദ്ഭൂതഭവ്യ ഭയങ്കരം ॥ 36 ॥
ത്രിഗുണം ഗുണകർതൃത്വാദശിശ്വോ നിഷ്കലസ്തഥാ ।
അശ്വസ്തഥൈവ മിഥുനമേവമേവാനുദൃശ്യതേ ॥ 37 ॥
അവ്യക്തം പ്രകൃതിം പ്രാഹുഃ പുരുഷേതി ച നിർഗുണം ।
തഥൈവ മിത്രം പുരുഷം വരുണം പ്രകൃതിം തഥാ ॥ 38 ॥
ജ്ഞാനം തു പ്രകൃതിം പ്രാഹുർജ്ഞേയം നിഷ്കലമേവ ച ।
അജ്ഞശ്ച ജ്ഞശ്ച പുരുഷസ്തസ്മാന്നിഷ്കല ഉച്യതേ ॥ 39 ॥
കസ്തപാ അതപാഃ പ്രോക്താഃ കോഽസൗ പുരുഷ ഉച്യതേ ।
തപാഃ പ്രകൃതിരിത്യാഹുരതപാ നിഷ്കലഃ സ്മൃതഃ ॥ 40 ॥
തഥൈവാവേദ്യമവ്യക്തം വേധഃ പുരുഷ ഉച്യതേ ।
ചലാചലമിതി പ്രോക്തം ത്വയാ തദപി മേ ശൃണു ॥ 41 ॥
ചലാം തു പ്രകൃതിം പ്രാഹുഃ കാരണം ക്ഷേപ സർഗയോഃ ।
അക്ഷേപ സർഗയോഃ കർതാ നിശ്ചലഃ പുരുഷഃ സ്മൃതഃ ॥ 42 ॥
അജാവുഭാവപ്രജനുചാക്ഷയൗ ചാപ്യുഭാവപി ।
അജൗനിത്യാവുഭൗ പ്രാഹുരധ്യാത്മഗതിനിശ്ചയാഃ ॥ 43 ॥
അക്ഷയത്വാത്പ്രജനനേ അജമത്രാഹുരവ്യയം ।
അക്ഷയം പുരുഷം പ്രാഹുഃ ക്ഷയോ ഹ്യസ്യ ന വിദ്യതേ ॥ 44 ॥
ഗുണക്ഷയത്വാത്പ്രകൃതിഃ കർതൃത്വാദക്ഷയം ബുധാഃ ।
ഏഷാ തേഽഽന്വീക്ഷികീ വിദ്യാ ചതുർഥീ സാമ്പരായികീ ॥ 45 ॥
വിദ്യോപേതം ധനം കൃത്വാ കർമണാ നിത്യകർമണി ।
ഏകാന്തദർശനാ വേദാഃ സർവേ വിശ്വാവസോ സ്മൃതാഃ ॥ 46 ॥
ജായന്തേ ച മ്രിയന്തേ ച യസ്മിന്നേതേ യതശ്ച്യുതാഃ ।
വേദാർഥം യേ ന ജാനന്തി വേദ്യം ഗന്ധർവസത്തമ ॥ 47 ॥
സാംഗോപാംഗാനപി യദി പഞ്ച വേദാനധീയതേ ।
വേദ വേദ്യം ന ജാനീതേ വേദ ഭാരവഹോ ഹി സഃ ॥ 48 ॥
യോ ഘൃതാർഥീ ഖരീ ക്ഷീരം മഥേദ്ഗന്ധർവസത്തമ ।
വിഷ്ഠാം തത്രാനുപശ്യേത ന മന്ദം നാപി വാ ഘൃതം ॥ 49 ॥
തഥാ വേദ്യമവേദ്യം ച വേദ വിദ്യോ ന വിന്ദതി ।
സ കേവലം മൂഢ മതിർജ്ഞാനഭാര വഹഃ സ്മൃതഃ ॥ 50 ॥
ദ്രഷ്ടവ്യൗ നിത്യമേവൈതൗ തത്പരേണാന്തരാത്മനാ ।
യഥാസ്യ ജന്മ നിധനേ ന ഭവേതാം പുനഃ പുനഃ ॥ 51 ॥
അജസ്രം ജന്മ നിധനം ചിന്തയിത്വാ ത്രയീമിമാം ।
പരിത്യജ്യ ക്ഷയമിഹ അക്ഷയം ധർമമാസ്ഥിതഃ ॥ 52 ॥
യദാ തു പശ്യതേഽത്യന്തമഹന്യഹനി കാശ്യപ ।
തദാ സ കേവലീ ഭൂതഃ സദ്വിംസമനുപശ്യതി ॥ 53 ॥
അന്യശ്ച ശശ്വദവ്യക്തസ്തഥാന്യഃ പഞ്ചവിംശകഃ ।
തസ്യ ദ്വാവനുപശ്യേത തമേകമിതി സാധവഃ ॥ 54 ॥
തേനൈതന്നാഭിജാനന്തി പഞ്ചവിംശകമച്യുതം ।
ജന്മമൃത്യുഭയാദ്യോഗാഃ സാംഖ്യാശ്ച പരമൈഷിണഃ ॥ 55 ॥
വിശ്വാവസുരുവാച
പഞ്ചവിംശം യദേതത്തേ പ്രോക്തം ബ്രാഹ്മണസത്തമ ।
തഥാ തന്ന തഥാ വേതി തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി ॥ 56 ॥
ജൈഗീസവ്യസ്യാസിതസ്യ ദേവലസ്യ ച മേ ശ്രുതം ।
പരാശരസ്യ വിപ്രർഷേർവാർഷഗണ്യസ്യ ധീമതഃ ॥ 57 ॥
ഭിക്ഷോഃ പഞ്ചശിഖസ്യാഥ കപിലസ്യ ശുകസ്യ ച ।
ഗൗതമസ്യാർഷ്ടിഷേണസ്യ ഗർഗസ്യ ച മഹാത്മനഃ ॥ 58 ॥
നാരദസ്യാസുരേശ്ചൈവ പുലസ്ത്യസ്യ ച ധീമതഃ ।
സനത്കുമാരസ്യ തതഃ ശുക്രസ്യ ച മഹാത്മനഃ ॥ 59 ॥
കശ്യപസ്യ പിതുശ്ചൈവ പൂർവമേവ മയാ ശ്രുതം ।
തദനന്തരം ച രുദ്രസ്യ വിശ്വരൂപസ്യ ധീമതഃ ॥ 60 ॥
ദൈവതേഭ്യഃ പിതൃഭ്യശ്ച ദൈത്യേഭ്യശ്ച തതസ്തതഃ ।
പ്രാപ്തമേതന്മയാ കൃത്സ്നം വേദ്യം നിത്യം വദന്ത്യുത ॥ 61 ॥
തസ്മാത്തദ്വൈ ഭവദ്ബുദ്ധ്യാ ശ്രോതുമിച്ഛാമി ബ്രാഹ്മണ ।
ഭവാൻപ്രവർഹഃ ശാസ്ത്രാണാം പ്രഗൽഭശ്ചാതിബുദ്ധിമാൻ ॥ 62 ॥
ന തവാവിദിതം കിം ചിദ്ഭവാഞ്ശ്രുതിനിധിഃ സ്മൃതഃ ।
കഥ്യതേ ദേവലോകേ ച പിതൃലോകേ ച ബ്രാഹ്മണ ॥ 63 ॥
ബ്രഹ്മലോകഗതാശ്ചൈവ കഥയന്തി മഹർഷയഃ ।
പതിശ്ച തപതാം ശശ്വദാദിത്യസ്തവ ഭാസതേ ॥ 64 ॥
സാംഖ്യജ്ഞാനം ത്വയാ ബ്രഹ്മന്നവാപ്തം കൃത്സ്നമേവ ച ।
തഥൈവ യോഗജ്ഞാനം ച യാജ്ഞവൽക്യ വിശേഷതഃ ॥ 65 ॥
നിഃസന്ദിഗ്ധം പ്രബുദ്ധസ്ത്വം ബുധ്യമാനശ്ചരാചരം ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി തജ്ജ്ഞാനം ഘൃതം മന്ദമയം യഥാ ॥ 66 ॥
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
കൃത്സ്നധാരിണമേവ ത്വാം മന്യേ ഗന്ധർവസത്തമ ।
ജിജ്ഞാസസി ച മാം രാജംസ്തന്നിബോധ യഥാ ശ്രുതം ॥ 67 ॥
അബുധ്യമാനാം പ്രകൃതിം ബുധ്യതേ പഞ്ചവിംശകഃ ।
ന തു ബുധ്യതി ഗന്ധർവ പ്രകൃതിഃ പഞ്ചവിംശകം ॥ 68 ॥
അനേനാപ്രതിബോധേന പ്രധാനം പ്രവദന്തി തം ।
സാംഖ്യയോഗാശ്ച തത്ത്വജ്ഞാ യഥാ ശ്രുതിനിദർശനാത് ॥ 69 ॥
പശ്യംസ്തഥൈവാപശ്യംശ്ച പശ്യത്യന്യസ്തഥാനഘ ।
സദ്വിംശഃ പഞ്ചവിംശം ച ചതുർവിംശം ച പശ്യതി ।
ന തു പശ്യതി പശ്യംസ്തു യശ്ചൈനമനുപശ്യതി ॥ 70 ॥
പഞ്ചവിംശോഽഭിമന്യേത നാന്യോഽസ്തി പരമോ മമ ।
ന ചതുർവിംശകോഽഗ്രാഹ്യോ മനുജൈർജ്ഞാനദർശിഭിഃ ॥ 71 ॥
മത്സ്യേവോദകമന്വേതി പ്രവർതതി പ്രവർതനാത് ।
യഥൈവ ബുധ്യതേ മത്സ്യസ്തഥൈഷോഽപ്യനുബുധ്യതേ ।
സസ്നേഹഃ സഹ വാസാച്ച സാഭിമാനശ്ചനിത്യശഃ ॥ 72 ॥
സ നിമജ്ജതി കാലസ്യ യദൈകത്വം ന ബുധ്യതേ ।
ഉന്മജ്ജതി ഹി കാലസ്യ മമത്വേനാഭിസംവൃതഃ ॥ 73 ॥
യദാ തു മന്യതേഽന്യോഽഹമന്യ ഏഷ ഇതി ദ്വിജഃ ।
തദാ സ കേവലീ ഭൂതഃ സദ്വിംശമനുപശ്യതി ॥ 74 ॥
അന്യശ്ച രാജന്നവരസ്തഥാന്യഃ പഞ്ചവിംശകഃ ।
തത്സ്ഥത്വാദനുപശ്യന്തി ഏക ഏവേതി സാധവഃ ॥ 75 ॥
തേനൈതന്നാഭിനന്ദന്തി പഞ്ചവിംശകമച്യുതം ।
ജന്മമൃത്യുഭയാദ്ഭീതാ യോഗാഃ സാംഖ്യാശ്ച കാശ്യപ ।
സദ്വിംസമനുപശ്യന്തി ശുചയസ്തത്പരായനാഃ ॥ 76 ॥
യദാ സ കേവലീ ഭൂതഃ സദ്വിംശമനുപശ്യതി ।
തദാ സ സർവവിദ്വിദ്വാന്ന പുനർജന്മ വിന്ദതി ॥ 77 ॥
ഏവമപ്രതിബുദ്ധശ്ച ബുധ്യമാനശ് ച തേഽനഘ ।
ബുദ്ധശ്ചോക്തോ യഥാതത്ത്വം മയാ ശ്രുതിനിദർശനാത് ॥ 78 ॥
പശ്യാപശ്യം യോഽനുപശ്യേത്ക്ഷേമം തത്ത്വം ച കാശ്യപ ।
കേവലാകേവലം ചാദ്യം പഞ്ചവിംശാത്പരം ച യത് ॥ 79 ॥
വിശ്വാവസുരുവാച
തഥ്യം ശുഭം ചൈതദുക്തം ത്വയാ ഭോഃ
സമ്യക്ക്ഷേമ്യം ദേവതാദ്യം യഥാവത് ।
സ്വസ്ത്യ ക്ഷയം ഭവതശ്ചാസ്തു നിത്യം
ബുദ്ധ്യാ സദാ ബുധി യുക്തം നമസ്തേ ॥ 80 ॥
യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച
ഏവമുക്ത്വാ സമ്പ്രയാതോ ദിവം സ
വിഭ്രാജന്വൈ ശ്രീമത ദർശനേന ।
തുഷ്ടശ്ച തുഷ്ട്യാ പരയാഭിനന്ദ്യ
പ്രദക്ഷിണം മമ കൃത്വാ മഹാത്മാ ॥ 81 ॥
ബ്രഹ്മാദീനാം ഖേചരാണാം ക്ഷിതൗ ച
യേ ചാധസ്താത്സംവസന്തേ നരേന്ദ്ര ।
തത്രൈവ തദ്ദർശനം ദർശയന്വൈ
സമ്യക്ക്ഷേമ്യം യേ പഥം സംശ്രിതാ വൈ ॥ 82 ॥
സാംഖ്യാഃ സർവേ സാംഖ്യധർമേ രതാശ് ച
തദ്വദ്യോഗാ യോഗധർമേ രതാശ് ച ।
യേ ചാപ്യന്യേ മോക്ഷകാമാ മനുഷ്യാസ്
തേഷാമേതദ്ദർശനഞ്ജ്ഞാന ദൃഷ്ടം ॥ 83 ॥
ജ്ഞാനാന്മോക്ഷോ ജായതേ പൂരുഷാനാം
നാസ്ത്യജ്ഞാനാദേവമാഹുർനരേന്ദ്ര ।
തസ്മാജ്ജ്ഞാനം തത്ത്വതോഽന്വേഷിതവ്യം
യേനാത്മാനം മോക്ഷയേജ്ജന്മമൃത്യോഃ ॥ 84 ॥
പ്രാപ്യ ജ്ഞാനം ബ്രാഹ്മണാത്ക്ഷത്രിയാദ്വാ
വൈശ്യാച്ഛൂദ്രാദപി നീചാദഭീക്ഷ്ണം ।
ശ്രദ്ധാതവ്യം ശ്രദ്ദധാനേന നിത്യം
ന ശ്രദ്ധിനം ജന്മമൃത്യൂ വിശേതാം ॥ 85 ॥
സർവേ വർണാ ബ്രാഹ്മണാ ബ്രഹ്മജാശ് ച
സർവേ നിത്യം വ്യാഹരന്തേ ച ബ്രഹ്മ ।
തത്ത്വം ശാസ്ത്രം ബ്രഹ്മ ബുദ്ധ്യാ ബ്രവീമി
സർവം വിശ്വം ബ്രഹ്മ ചൈതത്സമസ്തം ॥ 86 ॥
ബ്രഹ്മാസ്യതോ ബ്രാഹ്മണാഃ സമ്പ്രസൂതാ
ബാഹുഭ്യാം വൈ ക്ഷത്രിയാഃ സമ്പ്രസൂതാഃ ।
നാഭ്യാം വൈശ്യാഃ പാദതശ്ചാപി ശൂദ്രാഃ
സർവേ വർണാ നാന്യഥാ വേദിതവ്യാഃ ॥ 87 ॥
അജ്ഞാനതഃ കർമ യോനിം ഭജന്തേ
താം താം രാജംസ്തേ യഥാ യാന്ത്യഭാവം ।
തഥാ വർണാ ജ്ഞാനഹീനാഃ പതന്തേ
ഘോരാദജ്ഞാനാത്പ്രാകൃതം യോനിജാലം ॥ 88 ॥
തസ്മാജ്ജ്ഞാനം സർവതോ മാർഗിതവ്യം
സർവത്രസ്ഥ ചൈതദുക്തം മയാ തേ ।
തസ്ഥൗ ബ്രഹ്മാ തസ്ഥിവാംശ്ചാപരോ യസ്
തസ്മൈ നിത്യം മോക്ഷമാഹുർദ്വിജേന്ദ്രാഃ ॥ 89 ॥
യത്തേ പൃഷ്ഠം തന്മയാ ചോപദിഷ്ടം
യാഥാതഥ്യം തദ്വിശോകോ ഭവസ്വ ।
രാജൻഗച്ഛസ്വൈതദർഥസ്യ പാരം
സമ്യക്പ്രോക്തം സ്വസ്തി തേഽസ്ത്വത്ര നിത്യം ॥ 90 ॥
ഭീഷ്മ ഉവാച
സ ഏവമനുശാസ്തസ്തു യാജ്ഞവൽക്യേന ധീമതാ ।
പ്രീതിമാനഭവദ്രാജാ മിഥിലാധിപതിസ്തദാ ॥ 91 ॥
ഗതേ മുനിവരേ തസ്മിൻകൃതേ ചാപി പ്രദക്ഷിണേ ।
ദൈവരാതിർനരപതിരാസീനസ്തത്ര മോക്ഷവിത് ॥ 92 ॥
ഗോകോതിം സ്പർശയാമാസ ഹിരണ്യസ്യ തഥൈവ ച ।
രത്നാഞ്ജലിമഥൈകം ച ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദൗ തദാ ॥ 93 ॥
വിദേഹരാജ്യം ച തഥാ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സുതസ്യ വൈ ।
യതി ധർമമുപാസംശ്ചാപ്യവസന്മിഥിലാധിപഃ ॥ 94 ॥
സാംഖ്യജ്ഞാനമധീയാനോ യോഗശാസ്ത്രം ച കൃത്സ്നശഃ ।
ധർമാധർമൗ ച രാജേന്ദ്ര പ്രാകൃതം പരിഗർഹയൻ ॥ 95 ॥
അനന്തമിതി കൃത്വാ സ നിത്യം കേവലമേവ ച ।
ധർമാധർമൗ പുണ്യപാപേ സത്യാസത്യേ തഥൈവ ച ॥ 96 ॥
ജന്മമൃത്യൂ ച രാജേന്ദ്ര പ്രാകൃതം തദചിന്തയത് ।
ബ്രഹ്മാവ്യക്തസ്യ കർമേദമിതി നിത്യം നരാധിപ ॥ 97 ॥
പശ്യന്തി യോഗാഃ സാംഖ്യാശ്ച സ്വശാസ്ത്രകൃതലക്ഷണാഃ ।
ഇഷ്ടാനിഷ്ട വിയുക്തം ഹി തസ്ഥൗ ബ്രഹ്മ പരാത്പരം ।
നിത്യം തമാഹുർവിദ്വാംസഃ ശുചിസ്തസ്മാച്ഛുചിർഭവ ॥ 98 ॥
ദീയതേ യച്ച ലഭതേ ദത്തം യച്ചാനുമന്യതേ ।
ദദാതി ച നരശ്രേഷ്ഠ പ്രതിഗൃഹ്ണാതി യച്ച ഹ ।
ദദാത്യവ്യക്തമേവൈതത്പ്രതിഗൃഹ്ണാതി തച്ച വൈ ॥ 99 ॥
ആത്മാ ഹ്യേവാത്മനോ ഹ്യേകഃ കോഽന്യസ്ത്വത്തോഽധികോ ഭവേത് ।
ഏവം മന്യസ്വ സതതമന്യഥാ മാ വിചിന്തയ ॥ 100 ॥
യസ്യാവ്യക്തം ന വിദിതം സഗുണം നിർഗുണം പുനഃ ।
തേന തീർഥാനി യജ്ഞാശ്ച സേവിതവ്യാവിപശ്ചിതാ ॥ 101 ॥
ന സ്വാധ്യായൈസ്തപോഭിർവാ യജ്ഞൈർവാ കുരുനന്ദന ।
ലഭതേഽവ്യക്തസംസ്ഥാനം ജ്ഞാത്വാവ്യക്തം മഹീപതേ ॥ 102 ॥
തഥൈവ മഹതഃ സ്ഥാനമാഹങ്കാരികമേവ ച ।
അഹങ്കാരാത്പരം ചാപി സ്ഥാനാനി സമവാപ്നുയാത് ॥ 103 ॥
യേ ത്വവ്യക്താത്പരം നിത്യം ജാനതേ ശാസ്ത്രതത്പരാഃ ।
ജന്മമൃത്യുവിയുക്തം ച വിയുക്തം സദസച്ച യത് ॥ 104 ॥
ഏതന്മയാപ്തം ജനകാത്പുരസ്താത്
തേനാപി ചാപ്തം നൃപ യാജ്ഞവൽക്യാത് ।
ജ്ഞാനം വിശിഷ്ടം ന തഥാ ഹി യജ്ഞാ
ജ്ഞാനേന ദുർഗം തരതേ ന യജ്ഞൈഃ ॥ 105 ॥
ദുർഗം ജന്മ നിധനം ചാപി രാജൻ
ന ഭൂതികം ജ്ഞാനവിദോ വദന്തി ।
യജ്ഞൈസ്തപോഭിർനിയമൈർവ്രതൈശ് ച
ദിവം സമാസാദ്യ പതന്തി ഭൂമൗ ॥ 106 ॥
തസ്മാദുപാസസ്വ പരം മഹച്ഛുചി
ശിവം വിമോക്ഷം വിമലം പവിത്രം ।
ക്ഷേത്രജ്ഞവിത്പാർഥിവ ജ്ഞാനയജ്ഞം
ഉപാസ്യ വൈ തത്ത്വമൃഷിർഭവിഷ്യസി ॥ 107 ॥
ഉപനിഷദമുപാകരോത്തദാ വൈ ജനക നൃപസ്യ പുരാ ഹി യാജ്ഞവൽക്യഃ ।
യദുപഗണിതശാശ്വതാവ്യയം തച്-
ഛുഭമമൃതത്വമശോകമൃച്ഛതീതി ॥ 108 ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Sri Yama Gita-s from Vishnu, Nrisimha, and Agni Purana in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil