॥ Yudhishthira Geetaa Malayalam Lyrics ॥
॥ യുധിഷ്ഠിരഗീതാ ॥
॥ അഥ യുധിഷ്ഠിരഗീതാ ॥
അധ്യായ 295
ജനമേജയ ഉവാച ।
ഏവം ഹൃതായാം കൃഷ്ണായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം ।
പ്രതിലഭ്യ തതഃ കൃഷ്ണാം കിമകുർവന്ത പാണ്ഡവാഃ ॥ 1 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ഏവം ഹൃതായാം കൃഷ്ണായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം ।
വിഹായ കാമ്യകം രാജാ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുതഃ ॥ 2 ॥
പുനർദ്വൈതവനം രമ്യമാജഗാമ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
സ്വാദുമൂലഫലം രമ്യം മാർകണ്ഡേയാശ്രമം പ്രതി ॥ 3 ॥
അനുഗുപ്ത ഫലാഹാരാഃ സർവ ഏവ മിതാശനാഃ ।
ന്യവസൻപാണ്ഡവാസ്തത്ര കൃഷ്ണയാ സഹ ഭാരത ॥ 4 ॥
വസന്ദ്വൈതവനേ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഭീമസേനോഽർജുനശ്ചൈവ മാദ്രീപുത്രൗ ച പാണ്ഡവൗ ॥ 5 ॥
ബ്രാഹ്മണാർഥേ പരാക്രാന്താ ധർമാത്മാനോ യതവ്രതാഃ ।
ക്ലേശമാർഛന്ത വിപുലം സുഖോദർകം പരന്തപാഃ ॥ 6 ॥
അജാതശത്രുമാസീനം ഭ്രതൃഭിഃ സഹിതം വനേ ।
ആഗമ്യ ബ്രാഹ്മണസ്തൂർണം സന്തപ്ത ഇദമബ്രവീത് ॥ 7 ॥
അരണീ സഹിതം മഹ്യം സമാസക്തം വനസ്പതൗ ।
മൃഗസ്യ ഘർഷമാണസ്യ വിഷാണേ സമസജ്ജത ॥ 8 ॥
തദാദായ ഗതോ രാജംസ്ത്വരമാണോ മഹാമൃഗഃ ।
ആശ്രമാത്ത്വരിതഃ ശീഘ്രം പ്ലവമാനോ മഹാജവഃ ॥ 9 ॥
തസ്യ ഗത്വാ പദം ശീഘ്രമാസാദ്യ ച മഹാമൃഗം ।
അഗ്നിഹോത്രം ന ലുപ്യേത തദാനയത പാണ്ഡവാഃ ॥ 10 ॥
ബ്രാഹ്മണസ്യ വചോ ശ്രുത്വാ സന്തപ്തോഽഥ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ധനുരാദായ കൗന്തേയഃ പ്രാദ്രവദ്ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 11 ॥
സന്നദ്ധാ ധന്വിനഃ സർവേ പ്രാദ്രവന്നരപുംഗവാഃ ।
ബ്രാഹ്മണാർഥേ യതന്തസ്തേ ശീഘ്രമന്വഗമന്മൃഗം ॥ 12 ॥
കർണിനാലീകനാരാചാനുത്സൃജന്തോ മഹാരഥാഃ ।
നാവിധ്യൻപാണ്ഡവാസ്തത്ര പശ്യന്തോ മൃഗമന്തികാത് ॥ 13 ॥
തേഷാം പ്രയതമാനാനാം നാദൃശ്യത മഹാമൃഗഃ ।
അപശ്യന്തോ മൃഗം ശ്രാന്താ ദുഃഖം പ്രാപ്താ മനസ്വിനഃ ॥ 14 ॥
ശീതലഛായമാസാദ്യ ന്യഗ്രോധം ഗഹനേ വനേ ।
ക്ഷുത്പിപാസാപരീതാംഗാഃ പാണ്ഡവാഃ സമുപാവിശൻ ॥ 15 ॥
തേഷാം സമുപവിഷ്ടാനാം നകുലോ ദുഃഖിതസ്തദാ ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം ജ്യേഷ്ഠമമർഷാത്കുരുസത്തമ ॥ 16 ॥
നാസ്മിൻകുലേ ജാതു മമജ്ജ ധർമോ
ന ചാലസ്യാദർഥലോപോ ബഭൂവ ।
അനുത്തരാഃ സർവഭൂതേഷു ഭൂയഃ
സമ്പ്രാപ്താഃ സ്മഃ സംശയം കേന രാജൻ ॥ 17 ॥
296
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
നാപദാമസ്തി മര്യാദാ ന നിമിത്തം ന കാരണം ।
ധർമസ്തു വിഭജത്യത്ര ഉഭയോഃ പുണ്യപാപയോഃ ॥ 1 ॥
ഭീമ ഉവാച ।
പ്രാതികാമ്യനയത്കൃഷ്ണാം സഭായാം പ്രേഷ്യവത്തദാ ।
ന മയാ നിഹതസ്തത്ര തേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 2 ॥
അർജുന ഉവാച ।
വാചസ്തീക്ഷ്ണാസ്ഥി ഭേദിന്യഃ സൂതപുത്രേണ ഭാഷിതാഃ ।
അതിതീക്ഷ്ണാ മയാ ക്ഷാന്താസ്തേന പ്രാപ്തഃ സ്മ സംശയം ॥ 3 ॥
സഹദേവ ഉവാച ।
ശകുനിസ്ത്വാം യദാജൈഷീദക്ഷദ്യൂതേന ഭാരത ।
സ മയാ ന ഹതസ്തത്ര തേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 4 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ നകുലം വാക്യമബ്രവീത് ।
ആരുഹ്യ വൃക്ഷം മാദ്രേയ നിരീക്ഷസ്വ ദിശോ ദശ ॥ 5 ॥
പാനീയമന്തികേ പശ്യ വൃക്ഷാന്വാപ്യുദകാശ്രയാൻ ।
ഇമേ ഹി ഭ്രാതരഃ ശ്രാന്താസ്തവ താത പിപാസിതാഃ ॥ 6 ॥
നകുലസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ ശീഘ്രമാരുഹ്യ പാദമം ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം ജ്യേഷ്ഠമഭിവീക്ഷ്യ സമന്തതഃ ॥ 7 ॥
പശ്യാമി ബഹുലാന്രാജന്വൃക്ഷാനുദകസംശ്രയാൻ ।
സാരസാനാം ച നിർഹ്രാദമത്രോദകമസംശയം ॥ 8 ॥
തതോഽബ്രവീത്സത്യധൃതിഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഗച്ഛ സൗമ്യ തതഃ ശീഘ്രം തൂർണം പാനീയമാനയ ॥ 9 ॥
നകുലസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ ശാസനാത് ।
പ്രാദ്രവദ്യത്ര പാനീയം ശീഘ്രം ചൈവാന്വപദ്യത ॥ 10 ॥
സ ദൃഷ്ട്വാ വിമലം തോയം സാരസൈഃ പരിവാരിതം ।
പാതു കാകസ്തതോ വാചമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ॥ 11 ॥
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു മാദ്രേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 12 ॥
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യം നകുലഃ സുപിപാസിതഃ ।
അപിബച്ഛീതലം തോയം പീത്വാ ച നിപപാത ഹ ॥ 13 ॥
ചിരായമാണേ നകുലേ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം വീരം സഹദേവമരിന്ദമം ॥ 14 ॥
ഭ്രാതാ ചിരായതേ താത സഹദേവ തവാഗ്രജഃ ।
തം ചൈവാനയ സോദര്യം പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 15 ॥
സഹദേവസ്തഥേത്യുക്ത്വാ താം ദിശം പ്രത്യപദ്യത ।
ദദർശ ച ഹതം ഭൂമൗ ഭ്രാതരം നകുലം തദാ ॥ 16 ॥
ഭ്രാതൃശോകാഭിസന്തപ്തസ്തൃഷയാ ച പ്രപീഡിതഃ ।
അഭിദുദ്രാവ പാനീയം തതോ വാഗഭ്യഭാഷത ॥ 17 ॥
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ യഥാകാമം തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 18 ॥
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യം സഹദേവഃ പിപാസിതഃ ।
അപിബച്ഛീതലം തോയം പീത്വാ ച നിപപാത ഹ ॥ 19 ॥
അഥാബ്രവീത്സ വിജയം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഭ്രാതരൗ തേ ചിരഗതൗ ബീഭത്സോ ശത്രുകർശന ।
തൗ ചൈവാനയ ഭദ്രം തേ പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 20 ॥
ഏവമുക്തോ ഗുഡാകേശഃ പ്രഗൃഹ്യ സശരം ധനുഃ ।
ആമുക്തഖഡ്ഗോ മേധാവീ തത്സരോ പ്രത്യപദ്യത ॥ 21 ॥
യതഃ പുരുഷശാർദൂലൗ പാനീയ ഹരണേ ഗതു ।
തൗ ദദർശ ഹതൗ തത്ര ഭ്രാതരൗ ശ്വേതവാഹനഃ ॥ 22 ॥
പ്രസുപ്താവിവ തൗ ദൃഷ്ട്വാ നരസിംഹഃ സുദുഃഖിതഃ ।
ധനുരുദ്യമ്യ കൗന്തേയോ വ്യലോകയത തദ്വനം ॥ 23 ॥
നാപശ്യത്തത്ര കിം ചിത്സ ഭൂതം തസ്മിന്മഹാവനേ ।
സവ്യസാചീ തതഃ ശ്രാന്തഃ പാനീയം സോഽഭ്യധാവത ॥ 24 ॥
അഭിധാവംസ്തതോ വാചമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ।
കിമാസീദസി പാനീയം നൈതച്ഛക്യം ബലാത്ത്വയാ ॥ 25 ॥
കൗന്തേയ യദി വൈശമ്പായന ഉവാച । പ്രശ്നാന്മയോക്താൻപ്രതിപത്സ്യസേ ।
തതഃ പാസ്യസി പാനീയം ഹരിഷ്യസി ച ഭാരത ॥ 26 ॥
വാരിതസ്ത്വബ്രവീത്പാർഥോ ദൃശ്യമാനോ നിവാരയ ।
യാവദ്ബാണൈർവിനിർഭിന്നഃ പുനർനൈവം വദിഷ്യസി ॥ 27 ॥
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ പാർഥഃ ശരൈരസ്ത്രാനുമന്ത്രിതൈഃ ।
വവർഷ താം ദിശം കൃത്സ്നാം ശബ്ദവേധം ച ദർശയൻ ॥ 28 ॥
കർണിനാലീകനാരാചാനുത്സൃജൻഭരതർഷഭ ।
അനേകൈരിഷുസംഘാതൈരന്തരിക്ഷം വവർഷ ഹ ॥ 29 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം വിഘാതേന തേ പാർഥ പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തതഃ പിബ ।
അനുക്ത്വാ തു തതഃ പ്രശ്നാൻപീത്വൈവ ന ഭവിഷ്യസി ॥ 30 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
സ ത്വമോഘാനിഷൂന്മുക്ത്വാ തൃഷ്ണയാഭിപ്രപീഡിതഃ ।
അവിജ്ഞായൈവ താൻപ്രശ്നാൻപീത്വൈവ നിപപാത ഹ ॥ 31 ॥
അഥാബ്രവീദ്ഭീമസേനം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ബീഭത്സുശ്ചാപരാജിതഃ ॥ 32 ॥
ചിരം ഗതാസ്തോയഹേതോർന ചാഗച്ഛന്തി ഭാരത ।
താംശ്ചൈവാനയ ഭദ്രം തേ പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 33 ॥
ഭീമസേനസ്തഥേത്യുക്ത്വാ താം ദിശം പത്യപദ്യത ।
യത്ര തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാ ഭ്രാതരോഽസ്യ നിപാതിതാഃ ॥ 34 ॥
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദുഃഖിതോ ഭീമസ്തൃഷയാ ച പ്രപീഡിതഃ ।
അമന്യത മഹാബാഹുഃ കർമ തദ്യക്ഷരക്ഷസാം ।
സ ചിന്തയാമാസ തദാ യോദ്ധവ്യം ധ്രുവമദ്യ മേ ॥ 35 ॥
പാസ്യാമി താവത്പാനീയമിതി പാർഥോ വൃകോദരഃ ।
തതോഽഭ്യധാവത്പാനീയം പിപാസുഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 36 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 37 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ഏവമുക്തസ്തതോ ഭീമോ യക്ഷേണാമിത തേജസാ ।
അവിജ്ഞായൈവ താൻപ്രശ്നാൻപീത്വൈവ നിപപാത ഹ ॥ 38 ॥
തതഃ കുന്തീസുതോ രാജാ വിചിന്ത്യ പുരുഷർഷഭഃ ।
സമുത്ഥായ മഹാബാഹുർദഹ്യമാനേന ചേതസാ ॥ 39 ॥
അപേതജനനിർഘോഷം പ്രവിവേശ മഹാവനം ।
രുരുഭിശ്ച വരാഹൈശ്ച പക്ഷിഭിശ്ച നിഷേവിതം ॥ 40 ॥
നീലഭാസ്വരവർണൈശ്ച പാദപൈരുപശോഭിതം ।
ഭ്രമരൈരുപഗീതം ച പക്ഷിഭിശ്ച മഹായശഃ ॥ 41 ॥
സ ഗച്ഛൻകാനനേ തസ്മിൻഹേമജാലപരിഷ്കൃതം ।
ദദർശ തത്സരോ ശ്രീമാന്വിശ്വകർമ കൃതം യഥാ ॥ 42 ॥
ഉപേതം നലിനീ ജാലൈഃ സിന്ധുവാരൈശ്ച വേതസൈഃ ।
കേതകൈഃ കരവീരൈശ്ച പിപ്പലൈശ്ചൈവ സംവൃതം ।
ശ്രമാർതസ്തദുപാഗമ്യ സരോ ദൃഷ്ട്വാഥ വിസ്മിതഃ ॥ 43 ॥
297
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
സ ദദർശ ഹതാൻഭ്രാതൄഁല്ലോകപാലാനിവ ച്യുതാൻ ।
യുഗാന്തേ സമനുപ്രാപ്തേ ശക്ര പ്രതിമഗൗരവാൻ ॥ 1 ॥
വിപ്രകീർണധനുർബാണം ദൃഷ്ട്വാ നിഹതമർജുനം ।
ഭീമസേനം യമൗ ചോഭൗ നിർവിചേഷ്ടാൻഗതായുരഃ ॥ 2 ॥
സ ദീർഘമുഷ്ണം നിഃശ്വസ്യ ശോകബാഷ്പപരിപ്ലുതഃ ।
ബുദ്ധ്യാ വിചിന്തയാമാസ വീരാഃ കേന നിപാതിതാഃ ॥ 3 ॥
നൈഷാം ശസ്ത്രപ്രഹാരോഽസ്തി പദം നേഹാസ്തി കസ്യ ചിത് ।
ഭൂതം മഹദിദം മന്യേ ഭ്രാതരോ യേന മേ ഹതാഃ ।
ഏകാഗ്രം ചിന്തയിഷ്യാമി പീത്വാ വേത്സ്യാമി വാ ജലം ॥ 4 ॥
സ്യാത്തു ദുര്യോധനേനേദമുപാംശു വിഹിതം കൃതം ।
ഗന്ധാര രാജരചിതം സതതം ജിഹ്മബുദ്ധിനാ ॥ 5 ॥
യസ്യ കാര്യമകാര്യം വാ സമമേവ ഭവത്യുത ।
കസ്തസ്യ വിശ്വസേദ്വീരോ ദുർമതേരകൃതാത്മനഃ ॥ 6 ॥
അഥ വാ പുരുഷൈർഗൂഢൈഃ പ്രയോഗോഽയം ദുരാത്മനഃ ।
ഭവേദിതി മഹാബാഹുർബഹുധാ സമചിന്തയത് ॥ 7 ॥
തസ്യാസീന്ന വിഷേണേദമുദകം ദൂഷിതം യഥാ ।
മുഖവർണാഃ പ്രസന്നാ മേ ഭ്രാതൄണാം ഇത്യചിന്തയത് ॥ 8 ॥
ഏകൈകശശ്ചൗഘബലാനിമാൻപുരുഷസത്തമാൻ ।
കോഽന്യഃ പ്രതിസമാസേത കാലാന്തകയമാദൃതേ ॥ 9 ॥
ഏതേനാധ്യവസായേന തത്തോയമവഗാഢവാൻ ।
ഗാഹമാനശ്ച തത്തോയമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ॥ 10 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
അഹം ബകഃ ശൈവലമത്സ്യഭക്ഷോ
മയാ നീതാഃ പ്രേതവശം തവാനുജാഃ ।
ത്വം പഞ്ചമോ ഭവിതാ രാജപുത്ര
ന ചേത്പ്രശ്നാൻപൃച്ഛതോ വ്യാകരോഷി ॥ 11 ॥
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 12 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
രുദ്രാണാം വാ വസൂനാം വാ മരുതാം വാ പ്രധാനഭാക് ।
പൃച്ഛാമി കോ ഭവാന്ദേവോ നൈതച്ഛകുനിനാ കൃതം ॥ 13 ॥
ഹിമവാൻപാരിയാത്രശ് ച വിന്ധ്യോ മലയ ഏവ ച ।
ചത്വാരഃ പർവതാഃ കേന പാതിതാ ഭുവി തേജസാ ॥ 14 ॥
അതീവ തേ മഹത്കർമകൃതം ബലവതാം വര ।
യന്ന ദേവാ ന ഗന്ധർവാ നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാഃ ।
വിഷഹേരന്മഹായുദ്ധേ കൃതം തേ തന്മഹാദ്ഭുതം ॥ 15 ॥
ന തേ ജാനാമി യത്കാര്യം നാഭിജാനാമി കാങ്ക്ഷിതം ।
കൗതൂഹലം മഹജ്ജാതം സാധ്വസം ചാഗതം മമ ॥ 16 ॥
യേനാസ്മ്യുദ്വിഗ്നഹൃദയഃ സമുത്പന്ന ശിരോ ജ്വരഃ ।
പൃച്ഛാമി ഭഗവംസ്തസ്മാത്കോ ഭവാനിഹ തിഷ്ഠതി ॥ 17 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
യക്ഷോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ നാസ്മി പക്ഷീ ജലേ ചരഃ ।
മയൈതേ നിഹതാഃ സർവേ ഭ്രാതരസ്തേ മഹൗജസഃ ॥ 18 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
തതസ്താമശിവാം ശ്രുത്വാ വാചം സ പരുഷാക്ഷരാം ।
യക്ഷസ്യ ബ്രുവതോ രാജന്നുപക്രമ്യ തദാ സ്ഥിതഃ ॥ 19 ॥
വിരൂപാക്ഷം മഹാകായം യക്ഷം താലസമുച്ഛ്രയം ।
ജ്വലനാർകപ്രതീകാശമധൃഷ്യം പർവതോപമം ॥ 20 ॥
സേതുമാശ്രിത്യ തിഷ്ഠന്തം ദദർശ ഭരതർഷഭഃ ।
മേഘഗന്മീരയാ വാചാ തർജയന്തം മഹാബലം ॥ 21 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
ഇമേ തേ ഭ്രാതരോ രാജന്വാര്യമാണാ മയാസകൃത് ।
ബലാത്തോയം ജിഹീർഷന്തസ്തതോ വൈശമ്പായന ഉവാച । സൂദിതാ മയാ ॥ 22 ॥
ന പേയമുദകം രാജൻപ്രാണാനിഹ പരീപ്സതാ ।
പാർഥ മാ സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 23 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
നൈവാഹം കാമയേ യക്ഷ തവ പൂർവപരിഗ്രഹം ।
കാമനൈതത്പ്രശംസന്തി സന്തോ ഹി പുരുഷാഃ സദാ ॥ 24 ॥
യദാത്മനാ സ്വമാത്മാനം പ്രശംസേത്പുരുഷഃ പ്രഭോ ।
യഥാ പ്രജ്ഞം തു തേ പ്രശ്നാൻപ്രതിവക്ഷ്യാമി പൃച്ഛ മാം ॥ 25 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദാദിത്യമുന്നയതി കേച തസ്യാഭിതശ്ചരാഃ ।
കശ്ചൈനമസ്തം നയതി കസ്മിംശ്ച പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 26 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ബ്രഹ്മാദിത്യമുന്നയതി ദേവാസ്തസ്യാഭിതശ്ചരാഃ ।
ധർമശ്ചാസ്തം നയതി ച സത്യേ ച പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 27 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കേന സ്വിച്ഛ്രോത്രിയോ ഭവതി കേന സ്വിദ്വിന്ദതേ മഹത് ।
കേന ദ്വിതീയവാൻഭവതി രാജൻകേന ച ബുദ്ധിമാൻ ॥ 28 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ശ്രുതേന ശ്രോത്രിയോ ഭവതി തപസാ വിന്ദതേ മഹത് ।
ധൃത്യാ ദ്വിതീയവാൻഭവതി ബുദ്ധിമാന്വൃദ്ധസേവയാ ॥ 29 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം ബ്രാഹ്മണാനാം ദേവത്വം കശ്ച ധർമഃ സതാം ഇവ ।
കശ്ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിമേഷാമസതാം ഇവ ॥ 30 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സ്വാധ്യായ ഏഷാം ദേവത്വം തപ ഏഷാം സതാം ഇവ ।
മരണം മാനുഷോ ഭാവഃ പരിവാദോഽസതാം ഇവ ॥ 31 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം ക്ഷത്രിയാണാം ദേവത്വം കശ്ച ധർമഃ സതാം ഇവ ।
കശ്ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിമേഷാമസതാം ഇവ ॥ 32 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ഇഷ്വസ്ത്രമേഷാം ദേവത്വം യജ്ഞ ഏഷാം സതാം ഇവ ।
ഭയം വൈശമ്പായന ഉവാച । മാനുഷോ ഭാവഃ പരിത്യാഗോഽസതാം ഇവ ॥ 33 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിമേകം യജ്ഞിയം സാമ കിമേകം യജ്ഞിയം യജുഃ ।
കാ ചൈകാ വൃശ്ചതേ യജ്ഞം കാം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ ॥ 34 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
പ്രാണോ വൈശമ്പായന ഉവാച । യജ്ഞിയം സാമ മനോ വൈ യജ്ഞിയം യജുഃ ।
വാഗേകാ വൃശ്ചതേ യജ്ഞം താം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ ॥ 35 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദാപതതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിപതതാം വരം ।
കിം സ്വിത്പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം കിം സ്വിത്പ്രവദതാം വരം ॥ 36 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
വർഷമാപതതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിപതതാം വരം ।
ഗാവഃ പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം പുത്രഃ പ്രവദതാം വരഃ ॥ 37 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
ഇന്ദ്രിയാർഥാനനുഭവൻബുദ്ധിമാഁല്ലോകപൂജിതഃ ।
സംമതഃ സർവഭൂതാനാമുച്ഛ്വസൻകോ ന ജീവതി ॥ 38 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം പിതൄണാമാത്മനശ്ച യഃ ।
ന നിർവപതി പഞ്ചാനാമുച്ഛ്വസന്ന സ ജീവതി ॥ 39 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദ്ഗുരുതരം ഭൂമേഃ കിം സ്വിദുച്ചതരം ച ഖാത് ।
കിം സ്വിച്ഛീഘ്രതരം വായോഃ കിം സ്വിദ്ബഹുതരം നൃണാം ॥ 40 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മാതാ ഗുരുതരാ ഭൂമേഃ പിതാ ഉച്ചരതശ്ച ഖാത് ।
മനോ ശീഘ്രതരം വായോശ്ചിന്താ ബഹുതരീ നൃണാം ॥ 41 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിത്സുപ്തം ന നിമിഷതി കിം സ്വിജ്ജാതം ന ചോപതി ।
കസ്യ സ്വിദ്ധൃദയം നാസ്തി കിം സ്വിദ്വേഗേന വർഘതേ ॥ 42 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മത്സ്യഃ സുപ്തോ ന നിമിഷത്യണ്ഡം ജാതം ന ചോപതി ।
അശ്മനോ ഹൃദയം നാസ്തി നദീവേഗേന വർധതേ ॥ 43 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിത്പ്രവസതോ മിത്രം കിം സ്വിന്മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ ।
ആതുരസ്യ ച കിം മിത്രം കിം സ്വിന്മിത്രം മരിഷ്യതഃ ॥ 44 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സാർഥഃ പ്രവസതോ മിത്രം ഭാര്യാ മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ ।
ആതുരസ്യ ഭിഷന്മിത്രം ദാനം മിത്രം മരിഷ്യതഃ ॥ 45 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദേകോ വിചരതി ജാതഃ കോ ജായതേ പുനഃ ।
കിം സ്വിദ്ധിമസ്യ ഭൈഷജ്യം കിം സ്വിദാവപനം മഹത് ॥ 46 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സൂര്യ ഏകോ വിചരതി ചന്ദ്രമാ ജായതേ പുനഃ ।
അഗ്നിർഹിമസ്യ ഭൈഷജ്യം ഭൂമിരാപവനം മഹത് ॥ 47 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദേകപദം ധർമ്യം കിം സ്വിദേകപദം യശഃ ।
കിം സ്വിദേകപദം സ്വർഗ്യം കിം സ്വിദേകപദം സുഖം ॥ 48 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദാക്ഷ്യമേകപദം ധർമ്യം ദാനമേകപദം യശഃ ।
സത്യമേകപദം സ്വർഗ്യം ശീലമേകപദം സുഖം ॥ 49 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദാത്മാ മനുഷ്യസ്യ കിം സ്വിദ്ദൈവകൃതഃ സഖാ ।
ഉപജീവനം കിം സ്വിദസ്യ കിം സ്വിദസ്യ പരായണം ॥ 50 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
പുത്ര ആത്മാ മനുഷ്യസ്യ ഭാര്യാ ദൈവകൃതഃ സഖാ ।
ഉപജീവനം ച പർജന്യോ ദാനമസ്യ പരായണം ॥ 51 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
ധന്യാനാമുത്തമം കിം സ്വിദ്ധനാനാം കിം സ്വിദുത്തമം ।
ലാഭാനാമുത്തമം കിം സ്വിത്കിം സുഖാനാം തഥോത്തമം ॥ 52 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ധന്യാനാമുത്തമം ദാക്ഷ്യം ധനാനാമുത്തമം ശ്രുതം ।
ലാഭാനാം ശ്രേഷ്ഠമാരോഗ്യം സുഖാനാം തുഷ്ടിരുത്തമാ ॥ 53 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കശ്ച ധർമഃ പരോ ലോകേ കശ്ച ധർമഃ സദാ ഫലഃ ।
കിം നിയമ്യ ന ശോചന്തി കൈശ്ച സന്ധിർന ജീര്യതേ ॥ 54 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമസ്ത്രയീധർമഃ സദാ ഫലഃ ।
അനോ യമ്യ ന ശോചന്തി സദ്ഭിഃ സന്ധിർന ജീര്യതേ ॥ 55 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം നു ഹിത്വാ പ്രിയോ ഭവതി കിം നു ഹിത്വാ ന ശോചതി ।
കിം നു ഹിത്വാർഥവാൻഭവതി കിം നു ഹിത്വാ സുഖീ ഭവേത് ॥ 56 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മാനം ഹിത്വാ പ്രിയോ ഭവതി ക്രോധം ഹിത്വാ ന ശോചതി ।
കാമം ഹിത്വാർഥവാൻഭവതി ലോഭം ഹിത്വാ സുഖൂ ഭവേത് ॥ 57 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
മൃതം കഥം സ്യാത്പുരുഷഃ കഥം രാഷ്ട്രം മൃതം ഭവേത് ।
ശ്രാധം മൃതം കഥം ച സ്യാത്കഥം യജ്ഞോ മൃതോ ഭവേത് ॥ 58 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മൃതോ ദരിദ്രഃ പുരുഷോ മൃതം രാഷ്ട്രമരാജകം ।
മൃതമശ്രോത്രിയം ശ്രാദ്ധം മൃതോ യജ്ഞോ ത്വദക്ഷിണഃ ॥ 59 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കാ ദിക്കിമുദകം പ്രോക്തം കിമന്നം പാർഥ കിം വിഷം ।
ശ്രാദ്ധസ്യ കാലമാഖ്യാഹി തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 60 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സന്തോ ദിഗ്ജലമാകാശം ഗൗരന്നം പ്രാർഥനാ വിഷം ।
ശ്രാദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കാലഃ കഥം വാ യക്ഷ മന്യസേ ॥ 61 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
വ്യാഖ്യാതാ മേ ത്വയാ പ്രശ്നാ യാഥാതഥ്യം പരന്തപ ।
പുരുഷം ത്വിദാനീമാഖ്യാഹി യശ്ച സർവധനീ നരഃ ॥ 62 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദിവം സ്പൃശതി ഭൂമിം ച ശബ്ദഃ പുണ്യസ്യ കർമണഃ ।
യാവത്സ ശബ്ദോ ഭവതി താവത്പുരുഷ ഉച്യതേ ॥ 63 ॥
തുല്യേ പ്രിയാപ്രിയേ യസ്യ സുഖദുഃഖേ തഥൈവ ച ।
അതീതാനാഗതേ ചോഭേ സ വൈശമ്പായന ഉവാച । സർവധനീ നരഃ ॥ 64 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
വ്യാഖ്യാതഃ പുരുഷോ രാജന്യശ്ച സർവധനീ നരഃ ।
തസ്മാത്തവൈകോ ഭ്രാതൄണാം യമിച്ഛസി സ ജീവതു ॥ 65 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ശ്യാമോ യ ഏഷ രക്താക്ഷോ ബൃഹച്ഛാല ഇവോദ്ഗതഃ ।
വ്യൂഢോരസ്കോ മഹാബാഹുരങ്കുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 66 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
പ്രിയസ്തേ ഭീമസേനോഽയമർജുനോ വഃ പരായണം ।
സ കസ്മാന്നകുലം രാജൻസാപത്നം ജീവമിച്ഛസി ॥ 67 ॥
യസ്യ നാഗസഹസ്രേണ ദശ സംഖ്യേന വൈശമ്പായന ഉവാച । ബലം ।
തുല്യം തം ഭീമമുത്സൃജ്യ നകുലം ജീവമിച്ഛസി ॥ 68 ॥
തഥൈനം മനുജാഃ പ്രാഹുർഭീമസേനം പ്രിയം തവ ।
അഥ കേനാനുഭാവേന സാപത്നം ജീവമിച്ഛസി ॥ 69 ॥
യസ്യ ബാഹുബലം സർവേ പാണ്ഡവാഃ സമുപാശ്രിതാഃ ।
അർജുനം തമപാഹായ നകുലം ജീവമിച്ഛസി ॥ 70 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ആനൃശംസ്യ പരോ ധർമഃ പരമാർഥാച്ച മേ മതം ।
ആനൃശംസ്യം ചികീർഷാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 71 ॥
ധർമശീലഃ സദാ രാജാ ഇതി മാം മാനവാ വിദുഃ ।
സ്വധർമാന്ന ചലിഷ്യാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 72 ॥
യഥാ കുന്തീ തഥാ മാദ്രീ വിശേഷോ നാസ്തി മേ തയോഃ ।
മാതൃഭ്യാം സമമിച്ഛാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 73 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
യസ്യ തേഽർഥാച്ച കാമാച്ച ആനൃശംസ്യം പരം മതം ।
അസ്മാത്തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ജീവന്തു ഭരതർഷഭ ॥ 74 ॥
298
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
തതസ്തേ യക്ഷവചനാദുദതിഷ്ഠന്ത പാണ്ഡവാഃ ।
ക്ഷുത്പിപാസേ ച സർവേഷാം ക്ഷണേ തസ്മിന്വ്യഗച്ഛതാം ॥ 1 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
രസസ്യേകേന പാദേന തിഷ്ഠന്തമപരാജിതം ।
പൃച്ഛാമി കോ ഭവാന്ദേവോ ന മേ യക്ഷോ മതോ ഭവാൻ ॥ 2 ॥
വസൂനാം വാ ഭവാനേകോ രുദ്രാണാമഥ വാ ഭവാൻ ।
അഥ വാ മരുതാം ശ്രേഷ്ഠോ വർജീ വാ ത്രിദശേശ്വരഃ ॥ 3 ॥
മമ ഹി ഭ്രാതര ഇമേ സഹസ്രശതയോധിനഃ ।
ന തം യോഗം പ്രപശ്യാമി യേന സ്യുർവിനിപാതിതാഃ ॥ 4 ॥
സുഖം പ്രതിവിബുദ്ധാനാമിന്ദ്രിയാണ്യുപലക്ഷയേ ।
സ ഭവാൻസുഹൃദസ്മാകമഥ വാ നഃ പിതാ ഭവാൻ ॥ 5 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
അഹം തേ ജനകസ്താത ധർമോ മൃദു പരാക്രമ ।
ത്വാം ദിദൃക്ഷുരനുപ്രാപ്തോ വിദ്ധി മാം ഭരതർഷഭ ॥ 6 ॥
യശോ സത്യം ദമഃ ശൗചമാർജവം ഹ്രീരചാപലം ।
ദാനം തപോ ബ്രഹ്മചര്യമിത്യേതാസ്തനവോ മമ ॥ 7 ॥
അഹിംസാ സമതാ ശാന്തിസ്തപോ ശൗചമമത്സരഃ ।
ദ്വാരാണ്യേതാനി മേ വിദ്ധി പ്രിയോ ഹ്യസി സദാ മമ ॥ 8 ॥
ദിഷ്ട്യാ പഞ്ചസു രക്തോഽസി ദിഷ്ട്യാ തേ ഷട്പദീ ജിതാ ।
ദ്വേ പൂർവേ മധ്യമേ ദ്വേ ച ദ്വേ ചാന്തേ സാമ്പരായികേ ॥ 9 ॥
ധർമോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ ജിജ്ഞാസുസ്ത്വമിഹാഗതഃ ।
ആനൃശംസ്യേന തുഷ്ടോഽസ്മി വരം ദാസ്യാമി തേഽനഘ ॥ 10 ॥
വരം വൃണീഷ്വ രാജേന്ദ്ര ദാതാ ഹ്യസ്മി തവാനഘ ।
യേ ഹി മേ പുരുഷാ ഭക്താ ന തേഷാമസ്തി ദുർഗതിഃ ॥ 11 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
അരണീ സഹിതം യസ്യ മൃഗ ആദായ ഗച്ഛതി ।
തസ്യാഗ്നയോ ന ലുപ്യേരൻപ്രഥമോഽസ്തു വരോ മമ ॥ 12 ॥
ധർമ ഉവാച ।
അരണീ സഹിതം തസ്യ ബ്രാഹ്മണസ്യ ഹൃതം മയാ ।
മൃഗവേഷേണ കൗന്തേയ ജിജ്ഞാസാർഥം തവ പ്രഭോ ॥ 13 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ദദാനീത്യേവ ഭവഗാനുത്തരം പ്രത്യപദ്യത ।
അന്യം വരയ ഭദ്രം തേ വരം ത്വമമരോപമ ॥ 14 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
വർഷാണി ദ്വാദശാരണ്യേ ത്രയോദശമുപസ്ഥിതം ।
തത്ര നോ നാഭിജാനീയുർവസതോ മനുജാഃ ക്വ ചിത് ॥ 15 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ദദാനീത്യേവ ഭഗവാനുത്തരം പ്രത്യപദ്യത ।
ഭൂയോ ചാശ്വാസയാമാസ കൗന്തേയം സത്യവിക്രമം ॥ 16 ॥
യദ്യപി സ്വേന രൂപേണ ചരിഷ്യഥ മഹീമിമാം ।
ന വോ വിജ്ഞാസ്യതേ കശ്ചിത്ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത ॥ 17 ॥
വർഷം ത്രയോദശം ചേദം മത്പ്രസാദാത്കുരൂർവഹാഃ ।
വിരാടനഗരേ ഗൂഢാ അവിജ്ഞാതാശ്ചരിഷ്യഥ ॥ 18 ॥
യദ്വഃ സങ്കൽപിതം രൂപം മനസാ യസ്യ യാദൃശം ।
താദൃശം താദൃശം സർവേ ഛന്ദതോ ധാരയിഷ്യഥ ॥ 19 ॥
അരിണീ സഹിതം ചേദം ബ്രാഹ്മണായ പ്രയച്ഛത ।
ജിജ്ഞാസാർഥം മയാ ഹ്യേതദാഹൃതം മൃഗരൂപിണാ ॥ 20 ॥
തൃതീയം ഗൃഹ്യതാം പുത്ര വരമപ്രതിമം മഹത് ।
ത്വം ഹി മത്പ്രഭവോ രാജന്വിദുരശ്ച മമാംശ ഭാക് ॥ 21 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദേവദേവോ മയാ ദൃഷ്ടോ ഭവാൻസാക്ഷാത്സനാതനഃ ।
യം ദദാസി വരം തുഷ്ടസ്തം ഗ്രഹീഷ്യാമ്യഹം പിതഃ ॥ 22 ॥
ജയേയം ലോഭമോഹൗ ച ക്രോധം ചാഹം സദാ വിഭോ ।
ദാനേ തപസി സത്യേ ച മനോ മേ സതതം ഭവേത് ॥ 23 ॥
ധർമ ഉവാച ।
ഉപപന്നോ ഗുണൈഃ സർവൈഃ സ്വഭാവേനാസി പാണ്ഡവ ।
ഭവാന്ധർമഃ പുനശ്ചൈവ യഥോക്തം തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 24 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ഇത്യുക്ത്വാന്തർദധേ ധർമോ ഭഗവാഁല്ലോകഭാവനഃ ।
സമേതാഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ സുഖസുപ്താ മനസ്വിനഃ ॥ 25 ॥
അഭ്യേത്യ ചാശ്രമം വീരാഃ സർവ ഏവ ഗതക്ലമാഃ ।
ആരണേയം ദദുസ്തസ്മൈ ബ്രാഹ്മണായ തപസ്വിനേ ॥ 26 ॥
ഇദം സമുത്ഥാന സമാഗമം മഹത്
പിതുശ്ച പുത്രസ്യ ച കീർതിവർധനം ।
പഠന്നരഃ സ്യാദ്വിജീതേന്ദ്രിയോ വശീ
സപുത്രപൗത്രഃ ശതവർഷ ഭാഗ്ഭവേത് ॥ 27 ॥
ന ചാപ്യധർമേ ന സുഹൃദ്വിഭേദനേ
പരസ്വഹാരേ പരദാരമർശനേ ।
കദര്യ ഭാവേ ന രമേന്മനോ സദാ
നൃണാം സദാഖ്യാനമിദം വിജാനതാം ॥ 28 ॥
299
295
ജനമേജയ ഉവാച ।
ഏവം ഹൃതായാം കൃഷ്ണായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം ।
പ്രതിലഭ്യ തതഃ കൃഷ്ണാം കിമകുർവന്ത പാണ്ഡവാഃ ॥ 1 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ഏവം ഹൃതായാം കൃഷ്ണായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം ।
വിഹായ കാമ്യകം രാജാ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുതഃ ॥ 2 ॥
പുനർദ്വൈതവനം രമ്യമാജഗാമ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
സ്വാദുമൂലഫലം രമ്യം മാർകണ്ഡേയാശ്രമം പ്രതി ॥ 3 ॥
അനുഗുപ്ത ഫലാഹാരാഃ സർവ ഏവ മിതാശനാഃ ।
ന്യവസൻപാണ്ഡവാസ്തത്ര കൃഷ്ണയാ സഹ ഭാരത ॥ 4 ॥
വസന്ദ്വൈതവനേ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഭീമസേനോഽർജുനശ്ചൈവ മാദ്രീപുത്രൗ ച പാണ്ഡവൗ ॥ 5 ॥
ബ്രാഹ്മണാർഥേ പരാക്രാന്താ ധർമാത്മാനോ യതവ്രതാഃ ।
ക്ലേശമാർഛന്ത വിപുലം സുഖോദർകം പരന്തപാഃ ॥ 6 ॥
അജാതശത്രുമാസീനം ഭ്രതൃഭിഃ സഹിതം വനേ ।
ആഗമ്യ ബ്രാഹ്മണസ്തൂർണം സന്തപ്ത ഇദമബ്രവീത് ॥ 7 ॥
അരണീ സഹിതം മഹ്യം സമാസക്തം വനസ്പതൗ ।
മൃഗസ്യ ഘർഷമാണസ്യ വിഷാണേ സമസജ്ജത ॥ 8 ॥
തദാദായ ഗതോ രാജംസ്ത്വരമാണോ മഹാമൃഗഃ ।
ആശ്രമാത്ത്വരിതഃ ശീഘ്രം പ്ലവമാനോ മഹാജവഃ ॥ 9 ॥
തസ്യ ഗത്വാ പദം ശീഘ്രമാസാദ്യ ച മഹാമൃഗം ।
അഗ്നിഹോത്രം ന ലുപ്യേത തദാനയത പാണ്ഡവാഃ ॥ 10 ॥
ബ്രാഹ്മണസ്യ വചോ ശ്രുത്വാ സന്തപ്തോഽഥ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ധനുരാദായ കൗന്തേയഃ പ്രാദ്രവദ്ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 11 ॥
സന്നദ്ധാ ധന്വിനഃ സർവേ പ്രാദ്രവന്നരപുംഗവാഃ ।
ബ്രാഹ്മണാർഥേ യതന്തസ്തേ ശീഘ്രമന്വഗമന്മൃഗം ॥ 12 ॥
കർണിനാലീകനാരാചാനുത്സൃജന്തോ മഹാരഥാഃ ।
നാവിധ്യൻപാണ്ഡവാസ്തത്ര പശ്യന്തോ മൃഗമന്തികാത് ॥ 13 ॥
തേഷാം പ്രയതമാനാനാം നാദൃശ്യത മഹാമൃഗഃ ।
അപശ്യന്തോ മൃഗം ശ്രാന്താ ദുഃഖം പ്രാപ്താ മനസ്വിനഃ ॥ 14 ॥
ശീതലഛായമാസാദ്യ ന്യഗ്രോധം ഗഹനേ വനേ ।
ക്ഷുത്പിപാസാപരീതാംഗാഃ പാണ്ഡവാഃ സമുപാവിശൻ ॥ 15 ॥
തേഷാം സമുപവിഷ്ടാനാം നകുലോ ദുഃഖിതസ്തദാ ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം ജ്യേഷ്ഠമമർഷാത്കുരുസത്തമ ॥ 16 ॥
നാസ്മിൻകുലേ ജാതു മമജ്ജ ധർമോ
ന ചാലസ്യാദർഥലോപോ ബഭൂവ ।
അനുത്തരാഃ സർവഭൂതേഷു ഭൂയഃ
സമ്പ്രാപ്താഃ സ്മഃ സംശയം കേന രാജൻ ॥ 17 ॥
296
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
നാപദാമസ്തി മര്യാദാ ന നിമിത്തം ന കാരണം ।
ധർമസ്തു വിഭജത്യത്ര ഉഭയോഃ പുണ്യപാപയോഃ ॥ 1 ॥
ഭീമ ഉവാച ।
പ്രാതികാമ്യനയത്കൃഷ്ണാം സഭായാം പ്രേഷ്യവത്തദാ ।
ന മയാ നിഹതസ്തത്ര തേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 2 ॥
അർജുന ഉവാച ।
വാചസ്തീക്ഷ്ണാസ്ഥി ഭേദിന്യഃ സൂതപുത്രേണ ഭാഷിതാഃ ।
അതിതീക്ഷ്ണാ മയാ ക്ഷാന്താസ്തേന പ്രാപ്തഃ സ്മ സംശയം ॥ 3 ॥
സഹദേവ ഉവാചാ ।
ശകുനിസ്ത്വാം യദാജൈഷീദക്ഷദ്യൂതേന ഭാരത ।
സ മയാ ന ഹതസ്തത്ര തേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 4 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ നകുലം വാക്യമബ്രവീത് ।
ആരുഹ്യ വൃക്ഷം മാദ്രേയ നിരീക്ഷസ്വ ദിശോ ദശ ॥ 5 ॥
പാനീയമന്തികേ പശ്യ വൃക്ഷാന്വാപ്യുദകാശ്രയാൻ ।
ഇമേ ഹി ഭ്രാതരഃ ശ്രാന്താസ്തവ താത പിപാസിതാഃ ॥ 6 ॥
നകുലസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ ശീഘ്രമാരുഹ്യ പാദമം ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം ജ്യേഷ്ഠമഭിവീക്ഷ്യ സമന്തതഃ ॥ 7 ॥
പശ്യാമി ബഹുലാന്രാജന്വൃക്ഷാനുദകസംശ്രയാൻ ।
സാരസാനാം ച നിർഹ്രാദമത്രോദകമസംശയം ॥ 8 ॥
തതോഽബ്രവീത്സത്യധൃതിഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഗച്ഛ സൗമ്യ തതഃ ശീഘ്രം തൂർണം പാനീയമാനയ ॥ 9 ॥
നകുലസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ ശാസനാത് ।
പ്രാദ്രവദ്യത്ര പാനീയം ശീഘ്രം ചൈവാന്വപദ്യത ॥ 10 ॥
സ ദൃഷ്ട്വാ വിമലം തോയം സാരസൈഃ പരിവാരിതം ।
പാതു കാകസ്തതോ വാചമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ॥ 11 ॥
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു മാദ്രേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 12 ॥
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യം നകുലഃ സുപിപാസിതഃ ।
അപിബച്ഛീതലം തോയം പീത്വാ ച നിപപാത ഹ ॥ 13 ॥
ചിരായമാണേ നകുലേ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം വീരം സഹദേവമരിന്ദമം ॥ 14 ॥
ഭ്രാതാ ചിരായതേ താത സഹദേവ തവാഗ്രജഃ ।
തം ചൈവാനയ സോദര്യം പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 15 ॥
സഹദേവസ്തഥേത്യുക്ത്വാ താം ദിശം പ്രത്യപദ്യത ।
ദദർശ ച ഹതം ഭൂമൗ ഭ്രാതരം നകുലം തദാ ॥ 16 ॥
ഭ്രാതൃശോകാഭിസന്തപ്തസ്തൃഷയാ ച പ്രപീഡിതഃ ।
അഭിദുദ്രാവ പാനീയം തതോ വാഗഭ്യഭാഷത ॥ 17 ॥
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ യഥാകാമം തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 18 ॥
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യം സഹദേവഃ പിപാസിതഃ ।
അപിബച്ഛീതലം തോയം പീത്വാ ച നിപപാത ഹ ॥ 19 ॥
അഥാബ്രവീത്സ വിജയം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഭ്രാതരൗ തേ ചിരഗതൗ ബീഭത്സോ ശത്രുകർശന ।
തൗ ചൈവാനയ ഭദ്രം തേ പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 20 ॥
ഏവമുക്തോ ഗുഡാകേശഃ പ്രഗൃഹ്യ സശരം ധനുഃ ।
ആമുക്തഖഡ്ഗോ മേധാവീ തത്സരോ പ്രത്യപദ്യത ॥ 21 ॥
യതഃ പുരുഷശാർദൂലൗ പാനീയ ഹരണേ ഗതു ।
തൗ ദദർശ ഹതൗ തത്ര ഭ്രാതരൗ ശ്വേതവാഹനഃ ॥ 22 ॥
പ്രസുപ്താവിവ തൗ ദൃഷ്ട്വാ നരസിംഹഃ സുദുഃഖിതഃ ।
ധനുരുദ്യമ്യ കൗന്തേയോ വ്യലോകയത തദ്വനം ॥ 23 ॥
നാപശ്യത്തത്ര കിം ചിത്സ ഭൂതം തസ്മിന്മഹാവനേ ।
സവ്യസാചീ തതഃ ശ്രാന്തഃ പാനീയം സോഽഭ്യധാവത ॥ 24 ॥
അഭിധാവംസ്തതോ വാചമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ।
കിമാസീദസി പാനീയം നൈതച്ഛക്യം ബലാത്ത്വയാ ॥ 25 ॥
കൗന്തേയ യദി വൈശമ്പായന ഉവാച । പ്രശ്നാന്മയോക്താൻപ്രതിപത്സ്യസേ ।
തതഃ പാസ്യസി പാനീയം ഹരിഷ്യസി ച ഭാരത ॥ 26 ॥
വാരിതസ്ത്വബ്രവീത്പാർഥോ ദൃശ്യമാനോ നിവാരയ ।
യാവദ്ബാണൈർവിനിർഭിന്നഃ പുനർനൈവം വദിഷ്യസി ॥ 27 ॥
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ പാർഥഃ ശരൈരസ്ത്രാനുമന്ത്രിതൈഃ ।
വവർഷ താം ദിശം കൃത്സ്നാം ശബ്ദവേധം ച ദർശയൻ ॥ 28 ॥
കർണിനാലീകനാരാചാനുത്സൃജൻഭരതർഷഭ ।
അനേകൈരിഷുസംഘാതൈരന്തരിക്ഷം വവർഷ ഹ ॥ 29 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം വിഘാതേന തേ പാർഥ പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തതഃ പിബ ।
അനുക്ത്വാ തു തതഃ പ്രശ്നാൻപീത്വൈവ ന ഭവിഷ്യസി ॥ 30 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
സ ത്വമോഘാനിഷൂന്മുക്ത്വാ തൃഷ്ണയാഭിപ്രപീഡിതഃ ।
അവിജ്ഞായൈവ താൻപ്രശ്നാൻപീത്വൈവ നിപപാത ഹ ॥ 31 ॥
അഥാബ്രവീദ്ഭീമസേനം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ബീഭത്സുശ്ചാപരാജിതഃ ॥ 32 ॥
ചിരം ഗതാസ്തോയഹേതോർന ചാഗച്ഛന്തി ഭാരത ।
താംശ്ചൈവാനയ ഭദ്രം തേ പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 33 ॥
ഭീമസേനസ്തഥേത്യുക്ത്വാ താം ദിശം പത്യപദ്യത ।
യത്ര തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാ ഭ്രാതരോഽസ്യ നിപാതിതാഃ ॥ 34 ॥
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദുഃഖിതോ ഭീമസ്തൃഷയാ ച പ്രപീഡിതഃ ।
അമന്യത മഹാബാഹുഃ കർമ തദ്യക്ഷരക്ഷസാം ।
സ ചിന്തയാമാസ തദാ യോദ്ധവ്യം ധ്രുവമദ്യ മേ ॥ 35 ॥
പാസ്യാമി താവത്പാനീയമിതി പാർഥോ വൃകോദരഃ ।
തതോഽഭ്യധാവത്പാനീയം പിപാസുഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 36 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 37 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ഏവമുക്തസ്തതോ ഭീമോ യക്ഷേണാമിത തേജസാ ।
അവിജ്ഞായൈവ താൻപ്രശ്നാൻപീത്വൈവ നിപപാത ഹ ॥ 38 ॥
തതഃ കുന്തീസുതോ രാജാ വിചിന്ത്യ പുരുഷർഷഭഃ ।
സമുത്ഥായ മഹാബാഹുർദഹ്യമാനേന ചേതസാ ॥ 39 ॥
അപേതജനനിർഘോഷം പ്രവിവേശ മഹാവനം ।
രുരുഭിശ്ച വരാഹൈശ്ച പക്ഷിഭിശ്ച നിഷേവിതം ॥ 40 ॥
നീലഭാസ്വരവർണൈശ്ച പാദപൈരുപശോഭിതം ।
ഭ്രമരൈരുപഗീതം ച പക്ഷിഭിശ്ച മഹായശഃ ॥ 41 ॥
സ ഗച്ഛൻകാനനേ തസ്മിൻഹേമജാലപരിഷ്കൃതം ।
ദദർശ തത്സരോ ശ്രീമാന്വിശ്വകർമ കൃതം യഥാ ॥ 42 ॥
ഉപേതം നലിനീ ജാലൈഃ സിന്ധുവാരൈശ്ച വേതസൈഃ ।
കേതകൈഃ കരവീരൈശ്ച പിപ്പലൈശ്ചൈവ സംവൃതം ।
ശ്രമാർതസ്തദുപാഗമ്യ സരോ ദൃഷ്ട്വാഥ വിസ്മിതഃ ॥ 43 ॥
297
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
സ ദദർശ ഹതാൻഭ്രാതൄഁല്ലോകപാലാനിവ ച്യുതാൻ ।
യുഗാന്തേ സമനുപ്രാപ്തേ ശക്ര പ്രതിമഗൗരവാൻ ॥ 1 ॥
വിപ്രകീർണധനുർബാണം ദൃഷ്ട്വാ നിഹതമർജുനം ।
ഭീമസേനം യമൗ ചോഭൗ നിർവിചേഷ്ടാൻഗതായുരഃ ॥ 2 ॥
സ ദീർഘമുഷ്ണം നിഃശ്വസ്യ ശോകബാഷ്പപരിപ്ലുതഃ ।
ബുദ്ധ്യാ വിചിന്തയാമാസ വീരാഃ കേന നിപാതിതാഃ ॥ 3 ॥
നൈഷാം ശസ്ത്രപ്രഹാരോഽസ്തി പദം നേഹാസ്തി കസ്യ ചിത് ।
ഭൂതം മഹദിദം മന്യേ ഭ്രാതരോ യേന മേ ഹതാഃ ।
ഏകാഗ്രം ചിന്തയിഷ്യാമി പീത്വാ വേത്സ്യാമി വാ ജലം ॥ 4 ॥
സ്യാത്തു ദുര്യോധനേനേദമുപാംശു വിഹിതം കൃതം ।
ഗന്ധാര രാജരചിതം സതതം ജിഹ്മബുദ്ധിനാ ॥ 5 ॥
യസ്യ കാര്യമകാര്യം വാ സമമേവ ഭവത്യുത ।
കസ്തസ്യ വിശ്വസേദ്വീരോ ദുർമതേരകൃതാത്മനഃ ॥ 6 ॥
അഥ വാ പുരുഷൈർഗൂഢൈഃ പ്രയോഗോഽയം ദുരാത്മനഃ ।
ഭവേദിതി മഹാബാഹുർബഹുധാ സമചിന്തയത് ॥ 7 ॥
തസ്യാസീന്ന വിഷേണേദമുദകം ദൂഷിതം യഥാ ।
മുഖവർണാഃ പ്രസന്നാ മേ ഭ്രാതൄണാം ഇത്യചിന്തയത് ॥ 8 ॥
ഏകൈകശശ്ചൗഘബലാനിമാൻപുരുഷസത്തമാൻ ।
കോഽന്യഃ പ്രതിസമാസേത കാലാന്തകയമാദൃതേ ॥ 9 ॥
ഏതേനാധ്യവസായേന തത്തോയമവഗാഢവാൻ ।
ഗാഹമാനശ്ച തത്തോയമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ॥ 10 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
അഹം ബകഃ ശൈവലമത്സ്യഭക്ഷോ
മയാ നീതാഃ പ്രേതവശം തവാനുജാഃ ।
ത്വം പഞ്ചമോ ഭവിതാ രാജപുത്ര
ന ചേത്പ്രശ്നാൻപൃച്ഛതോ വ്യാകരോഷി ॥ 11 ॥
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 12 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
രുദ്രാണാം വാ വസൂനാം വാ മരുതാം വാ പ്രധാനഭാക് ।
പൃച്ഛാമി കോ ഭവാന്ദേവോ നൈതച്ഛകുനിനാ കൃതം ॥ 13 ॥
ഹിമവാൻപാരിയാത്രശ് ച വിന്ധ്യോ മലയ ഏവ ച ।
ചത്വാരഃ പർവതാഃ കേന പാതിതാ ഭുവി തേജസാ ॥ 14 ॥
അതീവ തേ മഹത്കർമകൃതം ബലവതാം വര ।
യന്ന ദേവാ ന ഗന്ധർവാ നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാഃ ।
വിഷഹേരന്മഹായുദ്ധേ കൃതം തേ തന്മഹാദ്ഭുതം ॥ 15 ॥
ന തേ ജാനാമി യത്കാര്യം നാഭിജാനാമി കാങ്ക്ഷിതം ।
കൗതൂഹലം മഹജ്ജാതം സാധ്വസം ചാഗതം മമ ॥ 16 ॥
യേനാസ്മ്യുദ്വിഗ്നഹൃദയഃ സമുത്പന്ന ശിരോ ജ്വരഃ ।
പൃച്ഛാമി ഭഗവംസ്തസ്മാത്കോ ഭവാനിഹ തിഷ്ഠതി ॥ 17 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
യക്ഷോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ നാസ്മി പക്ഷീ ജലേ ചരഃ ।
മയൈതേ നിഹതാഃ സർവേ ഭ്രാതരസ്തേ മഹൗജസഃ ॥ 18 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
തതസ്താമശിവാം ശ്രുത്വാ വാചം സ പരുഷാക്ഷരാം ।
യക്ഷസ്യ ബ്രുവതോ രാജന്നുപക്രമ്യ തദാ സ്ഥിതഃ ॥ 19 ॥
വിരൂപാക്ഷം മഹാകായം യക്ഷം താലസമുച്ഛ്രയം ।
ജ്വലനാർകപ്രതീകാശമധൃഷ്യം പർവതോപമം ॥ 20 ॥
സേതുമാശ്രിത്യ തിഷ്ഠന്തം ദദർശ ഭരതർഷഭഃ ।
മേഘഗന്മീരയാ വാചാ തർജയന്തം മഹാബലം ॥ 21 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
ഇമേ തേ ഭ്രാതരോ രാജന്വാര്യമാണാ മയാസകൃത് ।
ബലാത്തോയം ജിഹീർഷന്തസ്തതോ വൈശമ്പായന ഉവാച । സൂദിതാ മയാ ॥ 22 ॥
ന പേയമുദകം രാജൻപ്രാണാനിഹ പരീപ്സതാ ।
പാർഥ മാ സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 23 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
നൈവാഹം കാമയേ യക്ഷ തവ പൂർവപരിഗ്രഹം ।
കാമനൈതത്പ്രശംസന്തി സന്തോ ഹി പുരുഷാഃ സദാ ॥ 24 ॥
യദാത്മനാ സ്വമാത്മാനം പ്രശംസേത്പുരുഷഃ പ്രഭോ ।
യഥാ പ്രജ്ഞം തു തേ പ്രശ്നാൻപ്രതിവക്ഷ്യാമി പൃച്ഛ മാം ॥ 25 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദാദിത്യമുന്നയതി കേച തസ്യാഭിതശ്ചരാഃ ।
കശ്ചൈനമസ്തം നയതി കസ്മിംശ്ച പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 26 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ബ്രഹ്മാദിത്യമുന്നയതി ദേവാസ്തസ്യാഭിതശ്ചരാഃ ।
ധർമശ്ചാസ്തം നയതി ച സത്യേ ച പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 27 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കേന സ്വിച്ഛ്രോത്രിയോ ഭവതി കേന സ്വിദ്വിന്ദതേ മഹത് ।
കേന ദ്വിതീയവാൻഭവതി രാജൻകേന ച ബുദ്ധിമാൻ ॥ 28 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ശ്രുതേന ശ്രോത്രിയോ ഭവതി തപസാ വിന്ദതേ മഹത് ।
ധൃത്യാ ദ്വിതീയവാൻഭവതി ബുദ്ധിമാന്വൃദ്ധസേവയാ ॥ 29 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം ബ്രാഹ്മണാനാം ദേവത്വം കശ്ച ധർമഃ സതാം ഇവ ।
കശ്ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിമേഷാമസതാം ഇവ ॥ 30 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സ്വാധ്യായ ഏഷാം ദേവത്വം തപ ഏഷാം സതാം ഇവ ।
മരണം മാനുഷോ ഭാവഃ പരിവാദോഽസതാം ഇവ ॥ 31 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം ക്ഷത്രിയാണാം ദേവത്വം കശ്ച ധർമഃ സതാം ഇവ ।
കശ്ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിമേഷാമസതാം ഇവ ॥ 32 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ഇഷ്വസ്ത്രമേഷാം ദേവത്വം യജ്ഞ ഏഷാം സതാം ഇവ ।
ഭയം വൈശമ്പായന ഉവാച । മാനുഷോ ഭാവഃ പരിത്യാഗോഽസതാം ഇവ ॥ 33 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിമേകം യജ്ഞിയം സാമ കിമേകം യജ്ഞിയം യജുഃ ।
കാ ചൈകാ വൃശ്ചതേ യജ്ഞം കാം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ ॥ 34 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
പ്രാണോ വൈശമ്പായന ഉവാച । യജ്ഞിയം സാമ മനോ വൈ യജ്ഞിയം യജുഃ ।
വാഗേകാ വൃശ്ചതേ യജ്ഞം താം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ ॥ 35 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദാപതതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിപതതാം വരം ।
കിം സ്വിത്പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം കിം സ്വിത്പ്രവദതാം വരം ॥ 36 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
വർഷമാപതതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിപതതാം വരം ।
ഗാവഃ പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം പുത്രഃ പ്രവദതാം വരഃ ॥ 37 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
ഇന്ദ്രിയാർഥാനനുഭവൻബുദ്ധിമാഁല്ലോകപൂജിതഃ ।
സംമതഃ സർവഭൂതാനാമുച്ഛ്വസൻകോ ന ജീവതി ॥ 38 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം പിതൄണാമാത്മനശ്ച യഃ ।
ന നിർവപതി പഞ്ചാനാമുച്ഛ്വസന്ന സ ജീവതി ॥ 39 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദ്ഗുരുതരം ഭൂമേഃ കിം സ്വിദുച്ചതരം ച ഖാത് ।
കിം സ്വിച്ഛീഘ്രതരം വായോഃ കിം സ്വിദ്ബഹുതരം നൃണാം ॥ 40 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മാതാ ഗുരുതരാ ഭൂമേഃ പിതാ ഉച്ചരതശ്ച ഖാത് ।
മനോ ശീഘ്രതരം വായോശ്ചിന്താ ബഹുതരീ നൃണാം ॥ 41 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിത്സുപ്തം ന നിമിഷതി കിം സ്വിജ്ജാതം ന ചോപതി ।
കസ്യ സ്വിദ്ധൃദയം നാസ്തി കിം സ്വിദ്വേഗേന വർഘതേ ॥ 42 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മത്സ്യഃ സുപ്തോ ന നിമിഷത്യണ്ഡം ജാതം ന ചോപതി ।
അശ്മനോ ഹൃദയം നാസ്തി നദീവേഗേന വർധതേ ॥ 43 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിത്പ്രവസതോ മിത്രം കിം സ്വിന്മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ ।
ആതുരസ്യ ച കിം മിത്രം കിം സ്വിന്മിത്രം മരിഷ്യതഃ ॥ 44 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സാർഥഃ പ്രവസതോ മിത്രം ഭാര്യാ മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ ।
ആതുരസ്യ ഭിഷന്മിത്രം ദാനം മിത്രം മരിഷ്യതഃ ॥ 45 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദേകോ വിചരതി ജാതഃ കോ ജായതേ പുനഃ ।
കിം സ്വിദ്ധിമസ്യ ഭൈഷജ്യം കിം സ്വിദാവപനം മഹത് ॥ 46 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സൂര്യ ഏകോ വിചരതി ചന്ദ്രമാ ജായതേ പുനഃ ।
അഗ്നിർഹിമസ്യ ഭൈഷജ്യം ഭൂമിരാപവനം മഹത് ॥ 47 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദേകപദം ധർമ്യം കിം സ്വിദേകപദം യശഃ ।
കിം സ്വിദേകപദം സ്വർഗ്യം കിം സ്വിദേകപദം സുഖം ॥ 48 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദാക്ഷ്യമേകപദം ധർമ്യം ദാനമേകപദം യശഃ ।
സത്യമേകപദം സ്വർഗ്യം ശീലമേകപദം സുഖം ॥ 49 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം സ്വിദാത്മാ മനുഷ്യസ്യ കിം സ്വിദ്ദൈവകൃതഃ സഖാ ।
ഉപജീവനം കിം സ്വിദസ്യ കിം സ്വിദസ്യ പരായണം ॥ 50 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
പുത്ര ആത്മാ മനുഷ്യസ്യ ഭാര്യാ ദൈവകൃതഃ സഖാ ।
ഉപജീവനം ച പർജന്യോ ദാനമസ്യ പരായണം ॥ 51 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
ധന്യാനാമുത്തമം കിം സ്വിദ്ധനാനാം കിം സ്വിദുത്തമം ।
ലാഭാനാമുത്തമം കിം സ്വിത്കിം സുഖാനാം തഥോത്തമം ॥ 52 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ധന്യാനാമുത്തമം ദാക്ഷ്യം ധനാനാമുത്തമം ശ്രുതം ।
ലാഭാനാം ശ്രേഷ്ഠമാരോഗ്യം സുഖാനാം തുഷ്ടിരുത്തമാ ॥ 53 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കശ്ച ധർമഃ പരോ ലോകേ കശ്ച ധർമഃ സദാ ഫലഃ ।
കിം നിയമ്യ ന ശോചന്തി കൈശ്ച സന്ധിർന ജീര്യതേ ॥ 54 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമസ്ത്രയീധർമഃ സദാ ഫലഃ ।
അനോ യമ്യ ന ശോചന്തി സദ്ഭിഃ സന്ധിർന ജീര്യതേ ॥ 55 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കിം നു ഹിത്വാ പ്രിയോ ഭവതി കിം നു ഹിത്വാ ന ശോചതി ।
കിം നു ഹിത്വാർഥവാൻഭവതി കിം നു ഹിത്വാ സുഖീ ഭവേത് ॥ 56 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മാനം ഹിത്വാ പ്രിയോ ഭവതി ക്രോധം ഹിത്വാ ന ശോചതി ।
കാമം ഹിത്വാർഥവാൻഭവതി ലോഭം ഹിത്വാ സുഖൂ ഭവേത് ॥ 57 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
മൃതം കഥം സ്യാത്പുരുഷഃ കഥം രാഷ്ട്രം മൃതം ഭവേത് ।
ശ്രാധം മൃതം കഥം ച സ്യാത്കഥം യജ്ഞോ മൃതോ ഭവേത് ॥ 58 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
മൃതോ ദരിദ്രഃ പുരുഷോ മൃതം രാഷ്ട്രമരാജകം ।
മൃതമശ്രോത്രിയം ശ്രാദ്ധം മൃതോ യജ്ഞോ ത്വദക്ഷിണഃ ॥ 59 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
കാ ദിക്കിമുദകം പ്രോക്തം കിമന്നം പാർഥ കിം വിഷം ।
ശ്രാദ്ധസ്യ കാലമാഖ്യാഹി തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 60 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സന്തോ ദിഗ്ജലമാകാശം ഗൗരന്നം പ്രാർഥനാ വിഷം ।
ശ്രാദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കാലഃ കഥം വാ യക്ഷ മന്യസേ ॥ 61 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
വ്യാഖ്യാതാ മേ ത്വയാ പ്രശ്നാ യാഥാതഥ്യം പരന്തപ ।
പുരുഷം ത്വിദാനീമാഖ്യാഹി യശ്ച സർവധനീ നരഃ ॥ 62 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദിവം സ്പൃശതി ഭൂമിം ച ശബ്ദഃ പുണ്യസ്യ കർമണഃ ।
യാവത്സ ശബ്ദോ ഭവതി താവത്പുരുഷ ഉച്യതേ ॥ 63 ॥
തുല്യേ പ്രിയാപ്രിയേ യസ്യ സുഖദുഃഖേ തഥൈവ ച ।
അതീതാനാഗതേ ചോഭേ സ വൈശമ്പായന ഉവാച । സർവധനീ നരഃ ॥ 64 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
വ്യാഖ്യാതഃ പുരുഷോ രാജന്യശ്ച സർവധനീ നരഃ ।
തസ്മാത്തവൈകോ ഭ്രാതൄണാം യമിച്ഛസി സ ജീവതു ॥ 65 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ശ്യാമോ യ ഏഷ രക്താക്ഷോ ബൃഹച്ഛാല ഇവോദ്ഗതഃ ।
വ്യൂഢോരസ്കോ മഹാബാഹുരങ്കുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 66 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
പ്രിയസ്തേ ഭീമസേനോഽയമർജുനോ വഃ പരായണം ।
സ കസ്മാന്നകുലം രാജൻസാപത്നം ജീവമിച്ഛസി ॥ 67 ॥
യസ്യ നാഗസഹസ്രേണ ദശ സംഖ്യേന വൈശമ്പായന ഉവാച । ബലം ।
തുല്യം തം ഭീമമുത്സൃജ്യ നകുലം ജീവമിച്ഛസി ॥ 68 ॥
തഥൈനം മനുജാഃ പ്രാഹുർഭീമസേനം പ്രിയം തവ ।
അഥ കേനാനുഭാവേന സാപത്നം ജീവമിച്ഛസി ॥ 69 ॥
യസ്യ ബാഹുബലം സർവേ പാണ്ഡവാഃ സമുപാശ്രിതാഃ ।
അർജുനം തമപാഹായ നകുലം ജീവമിച്ഛസി ॥ 70 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ആനൃശംസ്യ പരോ ധർമഃ പരമാർഥാച്ച മേ മതം ।
ആനൃശംസ്യം ചികീർഷാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 71 ॥
ധർമശീലഃ സദാ രാജാ ഇതി മാം മാനവാ വിദുഃ ।
സ്വധർമാന്ന ചലിഷ്യാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 72 ॥
യഥാ കുന്തീ തഥാ മാദ്രീ വിശേഷോ നാസ്തി മേ തയോഃ ।
മാതൃഭ്യാം സമമിച്ഛാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 73 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
യസ്യ തേഽർഥാച്ച കാമാച്ച ആനൃശംസ്യം പരം മതം ।
അസ്മാത്തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ജീവന്തു ഭരതർഷഭ ॥ 74 ॥
298
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
തതസ്തേ യക്ഷവചനാദുദതിഷ്ഠന്ത പാണ്ഡവാഃ ।
ക്ഷുത്പിപാസേ ച സർവേഷാം ക്ഷണേ തസ്മിന്വ്യഗച്ഛതാം ॥ 1 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
രസസ്യേകേന പാദേന തിഷ്ഠന്തമപരാജിതം ।
പൃച്ഛാമി കോ ഭവാന്ദേവോ ന മേ യക്ഷോ മതോ ഭവാൻ ॥ 2 ॥
വസൂനാം വാ ഭവാനേകോ രുദ്രാണാമഥ വാ ഭവാൻ ।
അഥ വാ മരുതാം ശ്രേഷ്ഠോ വർജീ വാ ത്രിദശേശ്വരഃ ॥ 3 ॥
മമ ഹി ഭ്രാതര ഇമേ സഹസ്രശതയോധിനഃ ।
ന തം യോഗം പ്രപശ്യാമി യേന സ്യുർവിനിപാതിതാഃ ॥ 4 ॥
സുഖം പ്രതിവിബുദ്ധാനാമിന്ദ്രിയാണ്യുപലക്ഷയേ ।
സ ഭവാൻസുഹൃദസ്മാകമഥ വാ നഃ പിതാ ഭവാൻ ॥ 5 ॥
യക്ഷ ഉവാച ।
അഹം തേ ജനകസ്താത ധർമോ മൃദു പരാക്രമ ।
ത്വാം ദിദൃക്ഷുരനുപ്രാപ്തോ വിദ്ധി മാം ഭരതർഷഭ ॥ 6 ॥
യശോ സത്യം ദമഃ ശൗചമാർജവം ഹ്രീരചാപലം ।
ദാനം തപോ ബ്രഹ്മചര്യമിത്യേതാസ്തനവോ മമ ॥ 7 ॥
അഹിംസാ സമതാ ശാന്തിസ്തപോ ശൗചമമത്സരഃ ।
ദ്വാരാണ്യേതാനി മേ വിദ്ധി പ്രിയോ ഹ്യസി സദാ മമ ॥ 8 ॥
ദിഷ്ട്യാ പഞ്ചസു രക്തോഽസി ദിഷ്ട്യാ തേ ഷട്പദീ ജിതാ ।
ദ്വേ പൂർവേ മധ്യമേ ദ്വേ ച ദ്വേ ചാന്തേ സാമ്പരായികേ ॥ 9 ॥
ധർമോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ ജിജ്ഞാസുസ്ത്വമിഹാഗതഃ ।
ആനൃശംസ്യേന തുഷ്ടോഽസ്മി വരം ദാസ്യാമി തേഽനഘ ॥ 10 ॥
വരം വൃണീഷ്വ രാജേന്ദ്ര ദാതാ ഹ്യസ്മി തവാനഘ ।
യേ ഹി മേ പുരുഷാ ഭക്താ ന തേഷാമസ്തി ദുർഗതിഃ ॥ 11 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
അരണീ സഹിതം യസ്യ മൃഗ ആദായ ഗച്ഛതി ।
തസ്യാഗ്നയോ ന ലുപ്യേരൻപ്രഥമോഽസ്തു വരോ മമ ॥ 12 ॥
ധർമ ഉവാച ।
അരണീ സഹിതം തസ്യ ബ്രാഹ്മണസ്യ ഹൃതം മയാ ।
മൃഗവേഷേണ കൗന്തേയ ജിജ്ഞാസാർഥം തവ പ്രഭോ ॥ 13 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ദദാനീത്യേവ ഭവഗാനുത്തരം പ്രത്യപദ്യത ।
അന്യം വരയ ഭദ്രം തേ വരം ത്വമമരോപമ ॥ 14 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
വർഷാണി ദ്വാദശാരണ്യേ ത്രയോദശമുപസ്ഥിതം ।
തത്ര നോ നാഭിജാനീയുർവസതോ മനുജാഃ ക്വ ചിത് ॥ 15 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ദദാനീത്യേവ ഭഗവാനുത്തരം പ്രത്യപദ്യത ।
ഭൂയോ ചാശ്വാസയാമാസ കൗന്തേയം സത്യവിക്രമം ॥ 16 ॥
യദ്യപി സ്വേന രൂപേണ ചരിഷ്യഥ മഹീമിമാം ।
ന വോ വിജ്ഞാസ്യതേ കശ്ചിത്ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത ॥ 17 ॥
വർഷം ത്രയോദശം ചേദം മത്പ്രസാദാത്കുരൂർവഹാഃ ।
വിരാടനഗരേ ഗൂഢാ അവിജ്ഞാതാശ്ചരിഷ്യഥ ॥ 18 ॥
യദ്വഃ സങ്കൽപിതം രൂപം മനസാ യസ്യ യാദൃശം ।
താദൃശം താദൃശം സർവേ ഛന്ദതോ ധാരയിഷ്യഥ ॥ 19 ॥
അരിണീ സഹിതം ചേദം ബ്രാഹ്മണായ പ്രയച്ഛത ।
ജിജ്ഞാസാർഥം മയാ ഹ്യേതദാഹൃതം മൃഗരൂപിണാ ॥ 20 ॥
തൃതീയം ഗൃഹ്യതാം പുത്ര വരമപ്രതിമം മഹത് ।
ത്വം ഹി മത്പ്രഭവോ രാജന്വിദുരശ്ച മമാംശ ഭാക് ॥ 21 ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
ദേവദേവോ മയാ ദൃഷ്ടോ ഭവാൻസാക്ഷാത്സനാതനഃ ।
യം ദദാസി വരം തുഷ്ടസ്തം ഗ്രഹീഷ്യാമ്യഹം പിതഃ ॥ 22 ॥
ജയേയം ലോഭമോഹൗ ച ക്രോധം ചാഹം സദാ വിഭോ ।
ദാനേ തപസി സത്യേ ച മനോ മേ സതതം ഭവേത് ॥ 23 ॥
ധർമ ഉവാച ।
ഉപപന്നോ ഗുണൈഃ സർവൈഃ സ്വഭാവേനാസി പാണ്ഡവ ।
ഭവാന്ധർമഃ പുനശ്ചൈവ യഥോക്തം തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 24 ॥
വൈശമ്പായന ഉവാച ।
ഇത്യുക്ത്വാന്തർദധേ ധർമോ ഭഗവാഁല്ലോകഭാവനഃ ।
സമേതാഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ സുഖസുപ്താ മനസ്വിനഃ ॥ 25 ॥
അഭ്യേത്യ ചാശ്രമം വീരാഃ സർവ ഏവ ഗതക്ലമാഃ ।
ആരണേയം ദദുസ്തസ്മൈ ബ്രാഹ്മണായ തപസ്വിനേ ॥ 26 ॥
ഇദം സമുത്ഥാന സമാഗമം മഹത്
പിതുശ്ച പുത്രസ്യ ച കീർതിവർധനം ।
പഠന്നരഃ സ്യാദ്വിജീതേന്ദ്രിയോ വശീ
സപുത്രപൗത്രഃ ശതവർഷ ഭാഗ്ഭവേത് ॥ 27 ॥
ന ചാപ്യധർമേ ന സുഹൃദ്വിഭേദനേ
പരസ്വഹാരേ പരദാരമർശനേ ।
കദര്യ ഭാവേ ന രമേന്മനോ സദാ
നൃണാം സദാഖ്യാനമിദം വിജാനതാം ॥ 28 ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Yudhishthira Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil