॥ Nitishatak Malayalam Lyrics ॥
॥ നീതിശതകം ഭര്‍തൃഹരികൃത ॥
ദിക്കാലാദ്യനവച്ഛിന്നാനന്തചിന്‍മാത്രമൂര്‍തയേ ।
സ്വാനുഭൂത്യേകനാമായ നമഃ ശാന്തായ തേജസേ ॥ 1 ॥
യാം ചിന്തയാമി സതതം മയി സാ വിരക്താ
സാപ്യന്യമിച്ഛതി ജനം സ ജനോഽന്യസക്തഃ ।
അസ്മത്കൃതേ ച പരിശുഷ്യതി കാചിദന്യാ
ധിക് താം ച തം ച മദനം ച ഇമാം ച മാം ച ॥ 2 ॥
അജ്ഞഃ സുഖമാരാധ്യഃ സുഖതരമാരാധ്യതേ വിശേഷജ്ഞഃ ।
ജ്ഞാനലവദുര്‍വിഗ്ധം ബ്രഹ്മാപി നരം ന രഞ്ജയതി ॥ 3 ॥
പ്രായഃ കന്ദുകപാതേനോത്പതത്യാര്യഃ പതന്നപി ।
തഥാ പതത്യനാര്യസ്തു മൃത്പിണ്ഡപതനം തഥാ ॥ 4 ॥
ലഭേത സികതാസു തൈലമപി യത്നതഃ പീഡയന്‍
പിബേച്ച മൃഗതൃഷ്ണികാസു സലിലം പിപാസാര്‍ദിതഃ ।
കദാചിദപി പര്യടന്‍ശശവിഷാണമാസാദയേന്‍
ന തു പ്രതിനിവിഷ്ടമൂര്‍ഖജനചിത്തമാരാധയേത് ॥ 5 ॥
വ്യാലം ബാലമൃണാലതന്തുഭിരസൌ രോദ്ധും സമുജ്ജൃംഭതേ
ഛേത്തും വജ്രമണീം ശിരീഷകുസുമപ്രാന്തേന സന്നഹ്യതി ।
മാധുര്യം മധുബിന്ദുനാ രചയിതും ക്ഷാരാംബുധേരീഹതേ
നേതും വാഞ്ഛതി യഃ ഖലാന്‍പഥി സതാം സൂക്തൈഃ സുധാസ്യന്ദിഭിഃ ॥ 6 ॥
സ്വായത്തമേകാന്തഗുണം വിധാത്രാ
വിനിര്‍മിതം ഛാദനമജ്ഞതായാഃ ।
വിശേഷതഃ സര്‍വവിദാം സമാജേ
വിഭൂഷണം മൌനമപണ്ഡിതാനാം ॥ 7 ॥
യദാ കിഞ്ചിജ്ജ്ഞോഽഹം ഗജ ഇവ മദാന്ധഃ സമഭവം
തദാ സര്‍വജ്ഞോഽസ്മീത്യഭവദവലിപ്തം മമ മനഃ ।
യദാ കിഞ്ചിത്കിഞ്ചിദ്ബുധജനസകാശാദവഗതം
തദാ മൂര്‍ഖോഽസ്മീതി ജ്വര ഇവ മദോ മേ വ്യപഗതഃ ॥ 8 ॥
കൃമികുലചിതം ലാലാക്ലിന്നം വിഗന്ധി ജുഗുപ്സിതം
നിരൂപമരസം പ്രീത്യാ ഖാദന്നരാസ്ഥി നിരാമിഷം ।
സുരപിതമപി ശ്വാ പാര്‍ശ്വസ്ഥം വിലോക്യ ന ശങ്കതേ
ന ഹി ഗണയതി ക്ഷുദ്രോ ജന്തുഃ പരിഗ്രഹഫല്‍ഗുതാം ॥ 9 ॥
ശിരഃ ശാര്‍വം സ്വര്‍ഗാത്പശുപതിശിരസ്തഃ ക്ഷിതിധരം
മഹീധ്രാദുത്തുങ്ഗാദവനിമവനേശ്ചാപി ജലധിം ।
അധോഽധോ ഗങ്ഗേയം പദമുപഗതാ സ്തോകമഥവാ
വിവേകഭ്രഷ്ടാനാം ഭവതി വിനിപാതഃ ശതമുഖഃ ॥ 10 ॥
ശക്യോ വാരയിതും ജലേന ഹുതഭുക്ഛത്രേണ സൂര്യാതപ്തോ
നാഗേന്ദ്രോ നിശിതാങ്കുശേന സമദോ ദണ്ഡേന ഗോഗര്‍ദഭൌ ।
വ്യാധിര്‍ഭേഷജസങ്ഗ്രഹൈശ്ച വിവിധൈര്‍മന്ത്രപ്രയോഗൈര്‍വിഷം
സര്‍വസ്യൌഷധമസ്തി ശാസ്ത്രവിഹിതം മൂര്‍ഖസ്യ നാസ്ത്യൌഷധം ॥ 11 ॥
സാഹിത്യസങ്ഗീതകലാവിഹീനഃ സാക്ഷാത്പശുഃ പുച്ഛവിഷാണഹീനഃ ।
തൃണം ന ഖാദന്നപി ജീവമാനഃ തദ്ഭാഗധേയം പരമം പശൂനാം ॥ 12 ॥
യേഷാം ന വിദ്യാ ന തപോ ന ദാനം
ജ്ഞാനം ന ശീലം ന ഗുണോ ന ധര്‍മഃ ।
തേ മര്‍ത്യലോകേ ഭുവി ഭാരഭൂതാഃ
മനുഷ്യരൂപേണ മൃഗാശ്ചരന്തി ॥ 13 ॥
വരം പര്‍വതദുര്‍ഗേഷു ഭ്രാന്തം വനചരൈഃ സഹ ।
ന മൂര്‍ഖജനസമ്പര്‍കഃ സുരേന്ദ്രഭവനേഷ്വപി ॥ 14 ॥
ശാസ്ത്രോപസ്കൃതശബ്ദസുന്ദരഗിരഃ ശിഷ്യപ്രദേയാഗമാ
വിഖ്യാതാഃ കവയോ വസന്തി വിഷയേ യസ്യ പ്രഭോര്‍നിര്‍ധനാഃ ।
തജ്ജാഡ്യം വസുധാധിപസ്യ കവയസ്ത്വര്‍ഥം വിനാപീശ്വരാഃ
കുത്സ്യാഃ സ്യുഃ കുപരീക്ഷകാ ന മണയോ യൈരര്‍ഘതഃ പാതിതാഃ ॥ 15 ॥
ഹര്‍തുര്യാതി ന ഗോചരം കിമപി ശം പുഷ്ണാതി യത് സര്‍വദാ-
ഽപ്യര്‍ഥിഭ്യഃ പ്രതിപാദ്യമാനമനിഷം പ്രാപ്നോതി വൃദ്ധിം പരാം ।
കല്‍പാന്തേഷ്വപി ന പ്രയാതി നിധനം വിദ്യാഖ്യമന്തര്‍ധനം
യേഷാം താന്‍ പ്രതി മാനമുജ്ഝത നൃപാഃ കസ്തൈഃ സഹ സ്പര്‍ധതേ ॥ 16 ॥
അധിഗതപരമാര്‍ഥാന്‍ പണ്ഡിതാന്‍ മാവമംസ്താ-
സ്തൃണമിവ ലഘു ലക്ഷ്മീര്‍നൈവ താന്‍ സംരുണദ്ധി ।
അഭിനവമദലേഖാശ്യാമഗണ്ഡസ്ഥലാനാം
ന ഭവതി വിഷതന്തുര്‍വാരണം വാരണാനാം ॥ 17 ॥
അംഭോജിനീവനവിഹാരവിലാസമേവ
ഹംസസ്യ ഹന്തി നിതരാം കുപിതോ വിധാതാ ।
ന ത്വസ്യ ദുഗ്ധജലഭേദവിധൌ പ്രസിദ്ധാം
വൈദഗ്ധ്യകീര്‍തിമപഹര്‍തുമസൌ സമര്‍ഥഃ ॥ 18 ॥
കേയൂരാണി ന ഭൂഷയന്തി പുരുഷം ഹാരാ ന ചന്ദ്രോജ്ജ്വലാ
ന സ്നാനം ന വിലേപനം ന കുസുമം നാലങ്കൃതാ മൂര്‍ധജാഃ ।
വാണ്യേകാ സമലങ്കരോതി പുരുഷം യാ സംസ്കൃതാ ധാര്യതേ
ക്ഷീയന്തേ ഖലു ഭൂഷണാനി സതതം വാഗ്ഭൂഷണം ഭൂഷണം ॥ 19 ॥
വിദ്യാ നാമ നരസ്യ രൂപമധികം പ്രച്ഛന്നഗുപ്തം ധനം
വിദ്യാ ഭോഗകരീ യശസ്സുഖകരീ വിദ്യാ ഗുരൂണാം ഗുരുഃ ।
വിദ്യാ ബന്ധുജനോ വിദേശഗമനേ വിദ്യാ പരാ ദേവതാ
വിദ്യാ രാജസു പൂജിതാ ന തു ധനം വിദ്യാവിഹീനഃ പശുഃ ॥ 20 ॥
ക്ഷാന്തിശ്ചേത് കവചേന കിം കിമരിഭിഃ ക്രോധോഽസ്തി ചേദ്ദേഹിനാം
ജ്ഞാതിശ്ചേദനലേന കിം യദി സുഹൃദ് ദിവ്യൌഷധൈഃ കിം ഫലം ।
കിം സര്‍പൈര്യദി ദുര്‍ജനാഃ കിമു ധനൈര്‍വിദ്യാ ന വന്ദ്യാ യദി
വ്രീഡാ ചേത്കിമു ഭൂഷണൈഃ സുകവിതാ യദ്യസ്തി രാജ്യേന കിം ॥ 21 ॥
ദാക്ഷിണ്യം സ്വജനേ ദയാ പരജനേ ശാഠ്യം സദാ ദുര്‍ജനേ
പ്രീതിഃ സാധുജനേ നയോ നൃപജനേ വിദ്വജ്ജനേ ചാര്‍ജവം ।
ശൌര്യം ശത്രുജനേ ക്ഷമാ ഗുരുജനേ കാന്താജനേ ധൃഷ്ടതാ
യേ ചൈവം പുരുഷാഃ കലാസു കുശലാസ്തേഷ്വേവ ലോകസ്ഥിതിഃ ॥ 22 ॥
ജാഡ്യം ധിയോ ഹരതി സിഞ്ചതി വാചി സത്യം
മാനോന്നതിം ദിശതി പാപമപാകരോതി ।
ചേതഃ പ്രസാദയതി ദിക്ഷു തനോതി കീര്‍തിം
സത്സങ്ഗതിഃ കഥയ കിം ന കരോതി പുംസാം ॥ 23 ॥
ജയന്തി തേ സുകൃതിനഃ രസസിദ്ധാഃ കവീശ്വരാഃ ।
നാസ്തി യേഷാം യശഃകായേ ജരാമരണജം ഭയം ॥ 24 ॥
സൂനുഃ സച്ചരിതഃ സതീ പ്രിയതമാ സ്വാമീ പ്രസാദോന്‍മുഖഃ
സ്നിഗ്ധം മിത്രമവഞ്ചകഃ പരിജനോ നിഷ്ക്ലേശലേശം മനഃ ।
ആകാരോ രുചിരഃ സ്ഥിരശ്ച വിഭവോ വിദ്യാവദാതം മുഖം
തുഷ്ടേ വിഷ്ടപകഷ്ടഹാരിണി ഹരൌ സമ്പ്രാപ്യതേ ദേഹിനാ ॥ 25 ॥
പ്രാണാഘാതാന്നിവൃത്തിഃ പരധനഹരണേ സംയമഃ സത്യവാക്യം
കാലേ ശക്ത്യാ പ്രദാനം യുവതിജനകഥാമൂകഭാവഃ പരേഷാം ।
തൃഷ്ണാസ്രോതോവിഭങ്ഗോ ഗുരുഷു ച വിനയഃ സര്‍വഭൂതാനുകമ്പാ
സാമാന്യഃ സര്‍വശാസ്ത്രേഷ്വനുപഹതവിധിഃ ശ്രേയസാമേഷ പന്ഥാഃ ॥ 26 ॥
പ്രാരഭ്യതേ ന ഖലു വിഘ്നഭയേന നീചൈഃ
പ്രാരഭ്യ വിഘ്നവിഹതാ വിരമന്തി മധ്യാഃ ॥
വിഘ്നൈഃ പുനഃ പുനരപി പ്രതിഹന്യമാനാഃ
പ്രാരബ്ധമുത്തമഗുണാ ന പരിത്യജന്തി ॥ 27 ॥
അസന്തോ നാഭ്യര്‍ഥ്യാഃ സുഹൃദപി ന യാച്യഃ കൃശധനഃ
പ്രിയാ ന്യായ്യാ വൃത്തിര്‍മലിനമസുഭങ്ഗേഽപ്യസുകരം ।
വിപദ്യുച്ചൈഃ സ്ഥേയം പദമനുവിധേയം ച മഹതാം
സതാം കേനോദ്ദിഷ്ടം വിഷമമസിധാരാവ്രതമിദം ॥ 28 ॥
ക്ഷുത്ക്ഷാമോഽപി ജരാകൃശോഽപി ശിഥിലപ്രായോഽപി കഷ്ടാം ദശാം
ആപന്നോപി വിപന്നദീധിതിരപി പ്രാണേഷു ഗച്ഛത്സ്വപി ।
മത്തേഭേന്ദ്രവിഭിന്നകുംഭകവലഗ്രാസൈകബദ്ധസ്പൃഹഃ
കിം ജീര്‍ണം തൃണമത്തി മാനമഹതാമഗ്രേസരഃ കേസരിഃ ॥ 29 ॥
സ്വല്‍പസ്നായുവസാവശേഷമലിനം നിര്‍മാംസമപ്യസ്ഥികം
ശ്വാ ലബ്ധ്വാ പരിതോഷമേതി ന തു തത്തസ്യ ക്ഷുധാശാന്തയേ ।
സിംഹോ ജംബുകമങ്കമാഗതമപി ത്യക്ത്വാ നിഹന്തി ദ്വിപം
സര്‍വഃ കൃച്ഛ്രഗതോഽപി വാഞ്ഛതി ജനഃ സത്വാനുരുപം ഫലം ॥ 30 ॥
ലാങ്ഗുലചാലനമധശ്ചരണാവപാതം
ഭൂമൌ നിപത്യ വദനോദരദര്‍ശനം ച ।
ശ്വാ പിണ്ഡദസ്യ കുരുതേ ഗജപുങ്ഗവസ്തു
ധീരം വിലോകയതി ചാടുശതൈശ്ച ഭുങ്ക്തേ ॥ 31 ॥
പരിവര്‍തിനി സംസാരേ മൃതഃ കോ വാ ന ജായതേ ॥
സ ജാതോ യേന ജാതേന യാതി വംശഃ സമുന്നതിം ॥ 32 ॥
കുസുമസ്തബകസ്യേവ ദ്വയീ വൃത്തിര്‍മനസ്വിനഃ ।
മൂര്‍ധ്നി വാ സര്‍വലോകസ്യ വിശീര്യേത വനേഽഥവാ ॥ 33 ॥
സന്ത്യന്യേഽപി ബൃഹസ്പതിപ്രഭൃതയഃ സംഭാവിതാഃ പഞ്ചഷാഃ
താന്‍ പ്രത്യേഷ വിശേഷവിക്രമരുചീ രാഹുര്‍ന വൈരായതേ ।
ദ്വാവേവ ഗ്രസതേ ദിവാകരനിശാപ്രാണേശ്വരൌ ഭാസ്വരൌ
ഭ്രാതഃ പര്‍വണി പശ്യ ദാനവപതിഃ ശീര്‍ഷാവശേഷാകൃതിഃ ॥ 34 ॥
വഹതി ഭുവനശ്രേണിം ശേഷഃ ഫണാഫലസ്ഥിതാം
കമഠപതിനാ മധ്യേ പൃഷ്ഠം സദാ ച ധാര്യതേ ।
തമപി കുരുതേ ക്രോധാധീനം പയോധിരനാദരാ-
ദഹഹ മഹതാം നിഃസീമാനശ്ചരിത്രവിഭൂതയഃ ॥ 35 ॥
വരം പക്ഷച്ഛേദഃ സമദമഘവന്‍മുക്തകുലിശ-
പ്രഹാരൈരുദ്ഗച്ഛദ്ബഹുലദഹനോദ്ഗാരഗുരുഭിഃ ।
തുഷാരാദ്രേഃ സൂനോരഹഹ പിതരി ക്ലേശവിവശേ
ന ചാസൌ സമ്പാതഃ പയസി പയസാം പത്യുരുചിതഃ ॥ 36 ॥
യദചേതനോഽപി പാദൈഃ സ്പൃഷ്ടഃ പ്രജ്വലതി സവിതുരിനകാന്തഃ ।
തത്തേജസ്വീ പുരുഷഃ പരകൃതനികൃതിം കഥം സഹതേ ॥ 37 ॥
സിംഹഃശിശുരപി നിപതതി മദമലിനകപോലഭിത്തിഷു ഗജേഷു ।
പ്രകൃതിരിയം സത്വവതാം ന ഖലു വയസസ്തേജസോ ഹേതുഃ ॥ 38 ॥
ജാതിര്യാതു രസാതലം ഗുണഗണൈസ്തത്രാപ്യധോ ഗംയതാം
ശീലം ശൈലതടാത്പതത്വഭിജനഃ സന്ദഹ്യതാം വഹ്നിനാ ।
ശൌര്യേ വൈരിണി വജ്രമാശു നിപതത്വര്‍ഥോഽസ്തു നഃ കേവലം
യേനൈകേന വിനാ ഗുണാസ്തൃണലവപ്രായാഃ സമസ്താ ഇമേ ॥ 39 ॥
താനീന്ദ്രിയാണ്യവികലാനി തദേവ നാമ
സാ ബുദ്ധിരപ്രതിഹതാ വചനം തദേവ ।
അര്‍ഥോഷ്മണാ വിരഹിതഃ പുരുഷഃ ക്ഷണേന
സോഽപ്യന്യ ഏവ ഭവതീതി വിചിത്രമേതത് ॥ 40 ॥
യസ്യാസ്തി വിത്തം സ നരഃ കുലീനഃ
സ പണ്ഡിതഃ സ ശ്രുതവാന്‍ ഗുണജ്ഞഃ ।
സ ഏവ വക്താ സ ച ദര്‍ശനീയഃ
സര്‍വേ ഗുണാഃ കാഞ്ചനമാശ്രയന്തി ॥ 41 ॥
ദൌര്‍മന്ത്ര്യാന്നൃപതിര്‍വിനശ്യതി യതിഃ സങ്ഗാത് സുതോ ലാലനാദ്
വിപ്രോഽനധ്യനാത് കുലം കുതനയാച്ഛീലം ഖലോപാസനാത് ।
ഹ്രീര്‍മദ്യാദനവേക്ഷണാദപി കൃഷിഃ സ്നേഹഃ പ്രവാസാശ്ര-
യാന്‍മൈത്രീ ചാപ്രണയാത് സമൃദ്ധിരനയാത് ത്യാഗഃ പ്രമാദാദ്ധനം ॥ 42 ॥
ദാനം ഭോഗോ നാശസ്തിസ്രോ ഗതയോ ഭവന്തി വിത്തസ്യ ।
യോ ന ദദാതി ന ഭുങ്ക്തേ തസ്യ തൃതീയാ ഗതിര്‍ഭവതി ॥ 43 ॥
മണിഃ ശോണാല്ലീഢഃ സമരവിജയീ ഹേതിദലിതോ
മദക്ഷീബോ നാഗഃ ശരദി സരിതഃ ശ്യാനപുലിനാഃ ।
കലാശേഷശ്ചന്ദ്രഃ സുരതമൃദിതാ ബാലവനിതാ
തനിംനാ ശോഭന്തേ ഗലിതവിഭവാശ്ചാര്‍ഥിഷു നരാഃ ॥ 44 ॥
പരിക്ഷീണഃ കശ്ചിത്സ്പൃഹയതി യവാനാം പ്രസൃതയേ
സ പശ്ചാത് സമ്പൂര്‍ണഃ കലയതി ധരിത്രീം തൃണസമാം ।
അതശ്ചാനൈകാന്ത്യാദ്ഗുരുലഘുതയാഽര്‍ഥേഷു ധനിനാ-
മവസ്ഥാ വസ്തൂനി പ്രഥയതി ച സങ്കോചയതി ച ॥ 45 ॥
രാജന്‍ ദുധുക്ഷസി യദി ക്ഷിതിധേനുമേതാം
തേനാദ്യ വത്സമിവ ലോകമമും പുഷാണ ।
തസ്മിംശ്ച സംയഗനിശം പരിപോഷ്യമാണേ
നാനാഫലൈഃ ഫലതി കല്‍പലതേവ ഭൂമിഃ ॥ 46 ॥
സത്യാനൃതാ ച പരുഷാ പ്രിയവാദിനീ ച
ഹിംസ്രാ ദയാലുരപി ചാര്‍ഥപരാ വദാന്യാ ।
നിത്യവ്യയാ പ്രചുരനിത്യധനാഗമാ ച
വാരാങ്ഗനേവ നൃപനീതിരനേകരുപാ ॥ 47 ॥
ആജ്ഞാ കീര്‍തിഃ പാലനം ബ്രാഹ്മണാനാം
ദാനം ഭോഗഃ മിത്രസംരക്ഷണം ച ।
യേഷാമേതേ ഷഡ്ഗുണാ ന പ്രവൃതാഃ
കോഽര്‍ഥസ്തേഷാം പാര്‍ഥിവോപാശ്രയേണ ॥ 48 ॥
യദ്ധാത്രാ നിജഭാലപട്ടലിഖിതം സ്തോകം മഹദ്വാ ധനം
തത് പ്രാപ്നോതി മരുസ്ഥലേഽപി നിതരാം മേരൌ തതോ നാധികം ।
തദ്ധീരോ ഭവ വിത്തവത്സു കൃപണാം വൃത്തിം വൃഥാ മാ കൃഥാഃ
കൂപേ പശ്യ പയോനിധാവപി ഘടോ ഗൃഹ്ണാതി തുല്യം ജലം ॥ 49 ॥
ത്വമേവ ചാതകാധാര ഇതി കേഷാം ന ഗോചരഃ ।
കിമംഭോദ വദാസ്മാകം കാര്‍പണ്യോക്തിം പ്രതീക്ഷസേ ॥ 50 ॥
രേ രേ ചാതക സാവധാനമനസാ മിത്ര ക്ഷണം ശ്രൂയതാം
അംഭോദാ ബഹവോ വസന്തി ഗഗനേ സര്‍വേഽപി നൈകാദൃശാഃ ।
കേചിദ്വൃഷ്ടിഭിരാര്‍ദ്രയന്തി ധരണീം ഗര്‍ജന്തി കേചിദ്വൃഥാ
യം യം പശ്യസി തസ്യ തസ്യ പുരതോ മാ ബ്രൂഹി ദീനം വചഃ ॥ 51 ॥
അകരുണത്വമകാരണവിഗ്രഹഃ പരധനേ പരയോഷിതി ച സ്പൃഹാ ।
സുജനബന്ധുജനേഷ്വസഹിഷ്ണുതാ പ്രകൃതിസിദ്ധമിദം ഹി ദുരാത്മനാം ॥ 52 ॥
ദുര്‍ജനഃ പരിഹര്‍തവ്യോ വിദ്യയാലങ്കൃതോഽപി സന്‍ ।
മണിനാ ഭൂഷിതഃ സര്‍പഃ കിമസൌ ന ഭയങ്കരഃ ॥ 53 ॥
ലോഭശ്ചേദഗുണേന കിം പിശുനതാ യദ്യസ്തി കിം പാതകൈഃ
സത്യം ചേത്തപസാ ച കിം ശുചി മനോ യദ്യസ്തി തീര്‍ഥേന കിം ।
സൌജന്യം യദി കിം ഗുണൈഃ സുമഹിമാ യദ്യസ്തി കിം മണ്ഡനൈഃ
സദ്വിദ്യാ യദി കിം ധനൈരപയശോ യദ്യസ്തി കിം മൃത്യുനാ ॥ 55 ॥
ശശീ ദിവസധൂസരോ ഗലിതയൌവനാ കാമിനീ
സരോ വിഗതവാരിജം മുഖമനക്ഷരം സ്വാകൃതേഃ ।
പ്രഭുര്‍ധനപരായണഃ സതതദുര്‍ഗതഃ സജ്ജനോ
നൃപാങ്ഗണഗതഃ ഖലോ മനസി സപ്ത ശല്യാനി മേ ॥ 56 ॥
ന കശ്ചിച്ചണ്ഡകോപാനാമാത്മീയോ നാമ ഭൂഭുജാം ।
ഹോതാരമപി ജുഹ്വാനം സ്പൃഷ്ടോ ദഹതി പാവകഃ ॥ 57 ॥
മൌനാന്‍മൂകഃ പ്രവചനപടുര്‍വാതുലോ ജല്‍പകോ വാ
ധൃഷ്ടഃ പാര്‍ശ്വേ വസതി ച സദാ ദൂരതശ്ചാപ്രഗല്‍ഭഃ ।
ക്ഷാന്ത്യാ ഭീരുര്യദി ന സഹതേ പ്രായശോ നാഭിജാതഃ
സേവാധര്‍മഃ പരമഗഹനോ യോഗിനാമപ്യഗംയഃ ॥ 58 ॥
ഉദ്ഭാസിതാഖിലഖലസ്യ വിശ്രുങ്ഖലസ്യ
പ്രാഗ്ജാതവിസ്തൃതനിജാധമകര്‍മവൃത്തേഃ ।
ദൈവാദവാപ്തവിഭവസ്യ ഗുണദ്വിഷോഽസ്യ
നീചസ്യ ഗോചരഗതൈഃ സുഖമാപ്യതേ കൈഃ ॥ 59 ॥
ആരംഭഗുര്‍വീ ക്ഷയിണീ ക്രമേണ
ലഘ്വീ പുരാ വൃദ്ധിമതീ ച പശ്ചാത് ।
ദിനസ്യ പൂര്‍വാര്‍ധപരാര്‍ധഭിന്നാ
ഛായേവ മൈത്രീ ഖലസജ്ജനാനാം ॥ 60 ॥
മൃഗമീനസജ്ജനാനാം തൃണജലസന്തോഷവിഹിതവൃത്തിനാം ।
ലുബ്ധകധീവരപിശുനാ നിഷ്കാരണവൈരിണോ ജഗതി ॥ 61 ॥
വാഞ്ഛാ സജ്ജനസങ്ഗമേ പരഗുണേ പ്രീതിര്‍ഗുരൌ നംരതാ
വിദ്യായാം വ്യസനം സ്വയോഷിതി രതിര്ലോകാപവാദാദ്ഭയം ।
ഭക്തിഃ ശൂലിനി ശക്തിരാത്മദമനേ സംസര്‍ഗമുക്തിഃ ഖലേ
യേഷ്വേതേ നിവസന്തി നിര്‍മലഗുണാസ്തേഭ്യോ നരേഭ്യോ നമഃ ॥ 62 ॥
വിപദി ധൈര്യമഥാഭ്യുദയേ ക്ഷമാ സദസീ വാക്പടുതാ യുധി വിക്രമഃ ।
യശസി ചാഭിരുചിര്‍വ്യസനം ശ്രുതൌ പ്രകൃതിസിദ്ധമിദം ഹി മഹാത്മനാം ॥ 63 ॥
പ്രദാനം പ്രച്ഛന്നം ഗൃഹമുപഗതേ സംഭ്രമവിധിഃ
പ്രിയം കൃത്വാ മൌനം സദസി കഥനം ചാപ്യുപകൃതേ ।
അനുത്സേകോ ലക്ഷ്ംയാമനഭിഭവഗന്ധാഃ പരകഥാഃ
സതാം കേനോദ്ദിഷ്ടം വിഷമമസിധാരാവ്രതമിദം ॥ 64 ॥
കരേ ശ്ലാഘ്യസ്ത്യാഗഃ ശിരസി ഗുരുപാദപ്രണയിതാ
മുഖേ സത്യാ വാണീ വിജയിഭുജയോര്‍വീര്യമതുലം ।
ഹൃദി സ്വച്ഛാ വൃത്തിഃ ശ്രുതമധിഗതം ച ശ്രവണയോ-
ര്‍വിനാപ്യൈശ്വര്യേണ പ്രകൃതിമഹതാം മണ്ഡനമിദം ॥ 65 ॥
സമ്പത്സു മഹതാം ചിത്തം ഭവത്യുത്പലകോമലം ।
ആപത്സു ച മഹാശൈലശിലാസങ്ഘാതകര്‍കശം ॥ 66 ॥
സന്തപ്തായസി സംസ്ഥിതസ്യ പയസോ നാമാപി ന ജ്ഞായതേ
മുക്താകാരതയാ തദേവ നലിനീപത്രസ്ഥിതം രാജതേ ।
സ്വാത്യാം സാഗരശുക്തിമധ്യപതിതം തന്‍മൌക്തികം ജായതേ
പ്രായേണാധമമധ്യമോത്തമഗുണഃ സംസര്‍ഗതോ ജായതേ ॥ 67 ॥
പ്രീണാതി യഃ സുചരിതഃ പിതരം സ പുത്രോ
യദ്ഭര്‍തുരേവ ഹിതമിച്ഛതി തത് കലത്രം ।
തന്‍മിത്രമാപദി സുഖേ ച സമക്രിയം യദ്
ഏതത് ത്രയം ജഗതി പുണ്യകൃതോ ലഭന്തേ ॥ 68 ॥
ഏകോ ദേവഃ കേശവോ വാ ശിവോ വാ
ഹ്യേകം മിത്രം ഭൂപതിര്‍വാ യതിര്‍വാ ।
ഏകോ വാസഃ പത്തനേ വാ വനേ വാ
ഹ്യേകാ ഭാര്യാ സുന്ദരീ വാ ദരീ വാ ॥ 69 ॥
നംരത്വേനോന്നമന്തഃ പരഗുണകഥനൈഃ സ്വാന്‍ ഗുണാന്‍ ഖ്യാപയന്തഃ
സ്വാര്‍ഥാന്‍ സമ്പാദയന്തോ വിതതപൃഥുതരാരംഭയത്നാഃ പരാര്‍ഥേ ।
ക്ഷാന്ത്യൈവാക്ഷേപരുക്ഷാക്ഷരമുഖരമുഖാന്‍ ദുര്‍ജനാന്‍ ദൂഷയന്തഃ
സന്തഃ സാശ്ചര്യചര്യാ ജഗതി ബഹുമതാഃ കസ്യ നാഭ്യര്‍ചനീയാഃ ॥ 70 ॥
ഭവന്തി നംരാസ്തരവഃ ഫലോദ്ഗമൈ-
ര്‍നവാംബുഭിര്‍ദൂരവിലംബിനോ ഘനാഃ ।
അനുദ്ധതാഃ സത്പുരുഷാഃ സമൃദ്ധിഭിഃ
സ്വഭാവ ഏവൈഷ പരോപകാരിണാം ॥ 71 ॥
ശ്രോത്രം ശ്രുതേനൈവ ന കുണ്ഡലേന
ദാനേന പാണിര്‍ന തു കങ്കണേന ।
വിഭാതി കായഃ കരുണാപരാണാം (വിഭാതി കായഃ ഖലു സജ്ജനാനാം)
പരോപകാരൈര്‍ന തു ചന്ദനേന ॥ 72 ॥
പാപാന്നിവാരയതി യോജയതേ ഹിതായ
ഗുഹ്യം നിഗൂഹതി ഗുണാന്‍ പ്രകടീകരോതി ।
ആപദ്ഗതം ച ന ജഹാതി ദദാതി കാലേ
സന്‍മിത്രലക്ഷണമിദം നിഗദന്തി സന്തഃ ॥ 73 ॥
പദ്മാകരം ദിനകരോ വികചീകരോതി
ചന്ദ്രോ വികാസയതി കൈരവചക്രവാലം ।
നാഭ്യര്‍ഥിതോ ജലധരോഽപി ജലം ദദാതി
സന്തഃ സ്വയം പരഹിതേ വിഹിതാഭിയോഗാഃ ॥ 74 ॥
ഏതേ സത്പുരുഷാഃ പരാര്‍ഥഘടകാഃ സ്വാര്‍ഥം പരിത്യജ്യ യേ
സാമാന്യാസ്തു പരാര്‍ഥമുദ്യമഭൃതഃ സ്വാര്‍ഥാവിരോധേന യേ ।
തേഽമീ മാനവരാക്ഷസാഃ പരഹിതം സ്വാര്‍ഥായ വിഘ്നന്തി യേ
യേ വിഘ്നന്തി നിരര്‍ഥകം പരഹിതം തേ കേ ന ജാനീമഹേ ॥ 75 ॥
ക്ഷീരേണാത്മഗതോദകായ ഹി ഗുണാ ദത്താഃ പുരാ തേഽഖിലാഃ
ക്ഷീരോത്താപമവേക്ഷ്യ തേന പയസാ സ്വാത്മാ കൃശാണൌ ഹുതഃ ।
ഗന്തും പാവകമുന്‍മനസ്തദഭവദ് ദൃഷ്ട്വാ തു മിത്രാപദം
യുക്തം തേന ജലേന ശാംയതി സതാം മൈത്രീ പുനസ്ത്വീദൃശീ ॥ 76 ॥
ഇതഃ സ്വപിതി കേശവഃ കുലമിതസ്തദീയദ്വീഷാ-
മിതശ്ച ശരണാര്‍ഥിനാം ശിഖരിണാം ഗണാഃ ശേരതേ ।
ഇതോഽപി വഡവാനലഃ സഹ സമസ്തസംവര്‍തകൈ-
രഹോ വിതതമൂര്‍ജിതം ഭാരസഹം ച സിന്ധോര്‍വപുഃ ॥ 77 ॥
തൃഷ്ണാം ഛിന്ധി ഭജ ക്ഷമാം ജഹി മദം പാപേ രതിം മാ കൃഥാഃ
സത്യം ബ്രൂഹ്യനുയാഹി സാധുപദവീം സേവസ്വ വിദ്വജ്ജനം ।
മാന്യാന്‍ മാനയ വിദ്വിഷോഽപ്യനുനയ പ്രഖ്യാപയ പ്രശ്രയം
കീര്‍തിം പാലയ ദുഃഖിതേ കുരു ദയാമേതത് സതാം ചേഷ്ടിതം ॥ 78 ॥
മനസി വചസി കായേ പുണ്യപീയൂഷപൂര്‍ണാഃ
ത്രിഭുവനമുപകാരശ്രേണിഭിഃ പ്രീണയന്തഃ ।
പരഗുണപരമാണൂന്‍ പര്‍വതീകൃത്യ നിത്യം
നിജഹൃദി വികസന്തഃ സന്തി സന്തഃ കിയന്തഃ ॥ 79 ॥
കിം തേന ഹേമഗിരിണാ രജതാദ്രിണാ വാ
യത്രാശ്രിതാശ്ച തരവസ്തരവന്ത ഏവ ।
മന്യാമഹേ മലയമേവ യദാശ്രയേണ
കങ്കോലനിംബകുടജാ അപി ചന്ദനാഃ സ്യുഃ ॥ 80 ॥
രത്നൈര്‍മഹാര്‍ഹൈസ്തുതുഷുര്‍ന ദേവാ
ന ഭേജിരേ ഭീമവിഷേണ ഭീതിം ।
സുധാം വിനാ ന പ്രയയുര്‍വിരാമം
ന നിശ്ചിതാര്‍ഥാദ്വിരമന്തി ധീരാഃ ॥ 81 ॥
ക്വചിത് പൃഥ്വീശയ്യഃ ക്വചിദപി ച പര്യങ്കശയനഃ
ക്വചിച്ഛാകാഹാരഃ ക്വചിദപി ച ശാല്യോദനരുചിഃ ।
ക്വചിത് കണ്ഠാധാരീ ക്വചിദപി ച ദിവ്യാംബരധരോ
മനസ്വീ കാര്യാര്‍ഥീ ന ഗണയതി ച ദുഃഖം ന ച സുഖം ॥ 82 ॥
ഐശ്വര്യസ്യ വിഭൂഷണം സുജനതാ ശൌര്യസ്യ വാക്സംയമോ
ജ്ഞാനസ്യോപശമഃ ശ്രുതസ്യ വിനയോ വിത്തസ്യ പാത്രേ വ്യയഃ ।
അക്രോധസ്തപസഃ ക്ഷമാ പ്രഭവിതുര്‍ധര്‍മസ്യ നിര്‍വ്യാജതാ
സര്‍വേഷാമപി സര്‍വകാരണമിദം ശീലം പരം ഭൂഷണം ॥ 83 ॥
നിന്ദന്തു നീതിനിപുണാ യദി വാ സ്തുവന്തു
ലക്ഷ്മീഃ സമാവിശതു ഗച്ഛതു വ യഥേഷ്ടം ।
അദ്യൈവ വാ മരണമസ്തു യുഗാന്തരേ വാ
ന്യായ്യാത്പഥഃ പ്രവിചലന്തി പദം ന ധീരാഃ ॥ 84 ॥
പാതിതോഽപി കരാഘാതൈരുത്പതത്യേവ കന്ദുകഃ ।
പ്രായേണ സാധുവൃത്തനാമസ്ഥായിന്യോ വിപത്തയഃ ॥ 85 ॥
ആലസ്യം ഹി മനുഷ്യാണാം ശരീരസ്ഥോ മഹാരിപുഃ ।
നാസ്ത്യുദ്യമസമോ ബന്ധുഃ കുര്‍വാണോ നാവസീദതി ॥ 86 ॥
ഛിന്നോഽപി രോഹതി തരുശ്ചന്ദ്രഃ ക്ഷീണോഽപി വര്‍ധതേ ലോകേ ।
ഇതി വിമൃശന്തഃ സന്തഃ സന്തപ്യന്തേ ന ലോകേഽസ്മിന്‍ ॥ 87 ॥
നേതാ യസ്യ ബൃഹസ്പതിഃ പ്രഹരണം വജ്രം സുരാഃ സൈനികാഃ
സ്വര്‍ഗോ ദുര്‍ഗമനുഗ്രഹഃ ഖലു ഹരേരൈരാവതോ വാരണഃ ।
ഇത്യൈശ്വര്യബലാന്വിതോഽപി ബലഭിദ്ഭഗ്നഃ പരൈഃ സങ്ഗരേ
തദ്വ്യക്തം നനു ദൈവമേവ ശരണം ധിഗ്ധിഗ്വൃഥാ പൌരുഷം ॥ 88 ॥
ഭഗ്നാശസ്യ കരണ്ഡപിണ്ഡിതതനോര്‍ംലാനേന്ദ്രിയസ്യ ക്ഷുധാ
കൃത്വാഖുര്‍വിവരം സ്വയം നിപതിതോ നക്തം മുഖേ ഭോഗിനഃ ।
തൃപ്തസ്തത്പിശിതേന സത്വരമസൌ തേനൈവ യാതഃ പഥാ
ലോകാഃ പശ്യത ദൈവമേവ ഹി നൃണാം വൃദ്ധൌ ക്ഷയേ കാരണം ॥ 89 ॥
കര്‍മായത്തം ഫലം പുംസാം ബുദ്ധിഃ കര്‍മാനുസാരിണീ ।
തഥാപി സുധിയാ ഭാവ്യം സുവിചാര്യൈവ കുര്‍വതാ ॥ 90 ॥
ഖല്വാടോ ദിവസേശ്വരസ്യ കിരണൈഃ സന്താപിതോ മസ്തകേ
വാഞ്ഛന്ദേശമനാതപം വിധിവശാത്താലസ്യ മൂലം ഗതഃ ।
തത്രോച്ചൈര്‍മഹതാ ഫലേന പതതാ ഭഗ്നം സശബ്ദം ശിരഃ
പ്രായോ ഗച്ഛതി യത്ര ഭാഗ്യരഹിതസ്തത്രാപദാം ഭാജനം ॥ 91 ॥
രവിനിശാകരയോര്‍ഗ്രഹപീഡനം ഗജഭുജങ്ഗമയോരപി ബന്ധനം ।
മതിമതാം ച വിലോക്യ ദരിദ്രതാം വിധിരഹോ ബലവാനിതി മേ മതിഃ ॥ 92 ॥
സൃജതി താവദശേഷഗുണാകരം പുരുഷരത്നമലങ്കരണം ഭുവഃ ।
തദപി തത്ക്ഷണഭങ്ഗി കരോതി ചേദഹഹ കഷ്ടമപണ്ഡിതതാ വിധേഃ ॥ 93 ॥
പത്രം നൈവ യദാ കരീരവിടപേ ദോഷോ വസന്തസ്യ കിം
നോലൂകോഽപ്യവലോകതേ യദി ദിവാ സൂര്യസ്യ കിം ദൂഷണം ।
ധാരാ നൈവ പതന്തി ചാതകമുഖേ മേഘസ്യ കിം ദൂഷണം
യത്പൂര്‍വം വിധിനാ ലലാടലിഖിതം തന്‍മാര്‍ജിതും കഃ ക്ഷമഃ ॥ 94 ॥
നമസ്യാമോ ദേവാന്നനു ഹതവിധേസ്തേഽപി വശഗാ
വിധിര്‍വന്ദ്യഃ സോഽപി പ്രതിനിയതകര്‍മൈകഫലദഃ ।
ഫലം കര്‍മായത്തം യദി കിമമരൈഃ കിഞ്ച വിധിനാ
നമസ്തത്കര്‍മഭ്യോ വിധിരപി ന യേഭ്യഃ പ്രഭവതി ॥ 95 ॥
ബ്രഹ്മാ യേന കുലാലവന്നിയമിതോ ബ്രഹ്മാണ്ഡഭാണ്ഡോദരേ
വിഷ്ണുര്യേന ദശാവതാരഗഹനേ ക്ഷിപ്തോ മഹാസങ്കടേ ।
രുദ്രോ യേന കപാലപാണിപുടകേ ഭിക്ഷാടനം കാരിതഃ
സൂര്യോ ഭ്രാംയതി നിത്യമേവ ഗഗനേ തസ്മൈ നമഃ കര്‍മണേ ॥ 96 ॥
നൈവാകൃതിഃ ഫലതി നൈവ കുലം ന ശീലം
വിദ്യാപി നൈവ ന ച യത്നകൃതാപി സേവാ ।
ഭാഗ്യാനി പൂര്‍വതപസാ ഖലു സഞ്ചിതാനി
കാലേ ഫലന്തി പുരുഷസ്യ യഥൈവ വൃക്ഷാഃ ॥ 97 ॥
വനേ രണേ ശത്രുജലാഗ്നിമധ്യേ
മഹാര്‍ണവേ പര്‍വതമസ്തകേ വാ ।
സുപ്തം പ്രമത്തം വിഷമസ്ഥിതം വാ
രക്ഷന്തി പുണ്യാനി പുരാ കൃതാനി ॥ 98 ॥
യാ സാധൂംശ്ച ഖലാന്‍ കരോതി വിദുഷോ മൂര്‍ഖാന്‍ ഹിതാന്‍ ദ്വേഷിണഃ
പ്രത്യക്ഷം കുരുതേ പരോക്ഷമമൃതം ഹാലാഹലം തത്ക്ഷണാത് ।
താമാരാധയ സത്ക്രിയാം ഭഗവതീം ഭോക്തും ഫലം വാഞ്ഛിതം
ഹേ സാധോ വ്യസനൈര്‍ഗുണേഷു വിപുലേഷ്വാസ്ഥാം വൃഥാ മാ കൃഥാഃ ॥ 99 ॥
ഗുണവദഗുണവദ്വാ കുര്‍വതാ കാര്യജാതം
പരിണതിരവധാര്യാ യത്നതഃ പണ്ഡിതേന ।
അതിരഭസകൃതാനാം കര്‍മണാമാവിപത്തേ-
ര്‍ഭവതി ഹൃദയദാഹീ ശല്യതുല്യോ വിപാകഃ ॥ 100 ॥
സ്ഥാല്യാം വൈദൂര്യമയ്യാം പചതി തിലകണാംശ്ചാന്ദനൈരിന്ധനൌഘൈഃ
സൌവര്‍ണൈര്ലാങ്ഗലാഗ്രൈര്‍വിലിഖതി വസുധാമര്‍കമൂലസ്യ ഹേതോഃ ।
കൃത്വാ കര്‍പൂരഖണ്ഡാന്‍ വൃതിമിഹ കുരുതേ കോ ദ്രവാണാം സമന്താത്
പ്രാപ്യേമാം കര്‍മഭൂമിം ന ചരതി മനുജോ യസ്തപോ മന്ദഭാഗ്യഃ ॥ 101 ॥
മജ്ജത്വംഭസി യാതു മേരുശിഖരം ശത്രൂന്‍ ജയത്വാവഹേ
വാണിജ്യം കൃഷിസേവനേ ച സകലാ വിദ്യാഃ കലാഃ ശിക്ഷതാം ।
ആകാശം വിപുലം പ്രയാതു ഖഗവത്കൃത്വാ പ്രയത്നം പരം
നാഭാവ്യം ഭവതീഹ കര്‍മവശതോ ഭാവ്യസ്യ നാശഃ കുതഃ ॥ 102 ॥
ഭീമം വനം ഭവതി തസ്യ പുരം പ്രധാനം
സര്‍വോ ജനഃ സ്വജനതാമുപയാതി തസ്യ ।
കൃത്സ്നാ ച ഭൂര്‍ഭവതി സന്നിധിരത്നപൂര്‍ണാ
യസ്യാസ്തി പൂര്‍വസുകൃതം വിപുലം നരസ്യ ॥ 103 ॥
കോ ലാഭോ ഗുണിസങ്ഗമഃ കിമസുഖം പ്രാജ്ഞേതരൈഃ സങ്ഗതിഃ
കാ ഹാനിഃ സമയച്യുതിര്‍നിപുണതാ കാ ധര്‍മതത്ത്വേ രതിഃ ।
കഃ ശൂരോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ പ്രിയതമാ കാനുവ്രതാ കിം ധനം
വിദ്യാ കിം സുഖമപ്രവാസഗമനം രാജ്യം കിമാജ്ഞാഫലം ॥ 104 ॥
അപ്രിയവചനദരിദ്രൈഃ പ്രിയവചനാഢ്യൈഃ സ്വദാരപരിതുഷ്ടൈഃ ।
പരപരിവാദനിവൃത്തൈഃ ക്വചിത്ക്വചിന്‍മണ്ഡിതാ വസുധാ ॥ 105 ॥
കദര്‍ഥിതസ്യാപി ഹി ധൈര്യവൃത്തേര്‍ന ശക്യതേ ധൈര്യഗുണഃ പ്രമാര്‍ഷ്ടും ।
അധോമുഖസ്യാപി കൃതസ്യ വന്‍ഹേര്‍നാധഃ ശിഖാ യാതി കദാചിദേവ ॥ 106 ॥
കാന്താകടാക്ഷവിശിഖാ ന ലുനന്തി യസ്യ
ചിത്തം ന നിര്‍ദഹതി കോപകൃശാനിതാപഃ ।
കര്‍ഷന്തി ഭൂരിവിഷയാശ്ച ന ലോഭപാശൈ-
ര്ലോകത്രയം ജയതി കൃത്സ്നമിദം സ ധീരഃ ॥ 107 ॥
ഏകേനാപി ഹി ശൂരേണ പാദാക്രാന്തം മഹീതലം ।
ക്രിയതേ ഭാസ്കരേണേവ സ്ഫാരസ്ഫുരിതതേജസാ ॥ 108 ॥
വഹ്നിസ്തസ്യ ജലായതേ ജലനിധിഃ കുല്യായതേ തത്ക്ഷണാത്
മേരുഃ സ്വല്‍പശിലായതേ മൃഗപതിഃ സദ്യഃ കുരങ്ഗായതേ ।
വ്യാലോ മാല്യഗുണായതേ വിഷരസഃ പീയൂഷവര്‍ഷായതേ
യസ്യാങ്ഗേഽഖിലലോകവല്ലഭതമം ശീലം സമുന്‍മീലതി ॥ 109 ॥
ലജ്ജാഗുണൌഘജനനീം ജനനീമിവ സ്വാം
അത്യന്തശുദ്ധഹൃദയാമനുവര്‍തമാനാം ।
തേജസ്വിനഃ സുഖമസൂനപി സന്ത്യജന്തി
സത്യവ്രതവ്യസനിനോ ന പുനഃ പ്രതിജ്ഞാം ॥ 110 ॥