॥ Ashtavakra Gita Kannada Lyrics ॥
॥ ಶ್ರೀಮತ್ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾ ಕಾ ಹಿಂದೀ ಅನುವಾದ
ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಾಸಮೇತಾ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾ॥
.. ಶ್ರೀಃ ..
ಅಥ
ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾ
ಸಾನ್ವಯ-ಭಾಷಾಟೀಕಾಸಹಿತಾ.
ಕಥಂ ಜ್ಞಾನಮವಾಪ್ನೋತಿ ಕಥಂ ಮುಕ್ತಿರ್ಭವಿಷ್ಯತಿ .
ವೈರಾಗ್ಯಂ ಚ ಕಥಂ ಪ್ರಾಪ್ತಮೇತದ್ಬ್ರೂಹಿ ಮಮ ಪ್ರಭೋ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ಪ್ರಭೋ ! (ಪುರುಷಃ ) ಜ್ಞಾನಂ ಕಥಂ ಅವಾಪ್ನೋತಿ . (ಪುಂಸಃ) ಮುಕ್ತಿಃ ಕಥಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ( ಪುಂಸಃ) ವೈರಾಗ್ಯಂ ಚ ಕಥಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ( ಭವತಿ ) ಏತತ್ ಮಮ ಬ್ರೂಹಿ ..1..
ಏಕ ಸಮಯ ಮಿಥಿಲಾಧಿಪತಿ ರಾಜಾ ಜನಕ ಕೇ ಮನ ಮೇಂ ಪೂರ್ವಪುಣ್ಯ ಕೇ ಪ್ರಭಾವ ಸೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಜ್ಞಾಸಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಈ ಕಿ, ಇಸ ಅಸಾರ ಸಂಸಾರರೂಪೀ ಬಂಧನ ಸೇ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಮುಕ್ತಿ ಹೋಗೀ ಔರ ತದನಂತರ ಉನ್ಹೋಂನೇ ಐಸಾ ಭೀ ವಿಚಾರ ಕಿಯಾ ಕಿ, ಕಿಸೀ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಗುರು ಕೇ ಸಮೀಪ ಜಾನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಇಸೀ ಅಂತರ ಮೇಂ ಉನ ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೇ ಮಾನೋ ಸಮುದ್ರ ಪರಮ ದಯಾಲು ಶ್ರೀಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಮಿಲೇ . ಇನ ಮುನಿ ಕೀ ಆಕೃತಿ ಕೋ ದೇಖಕರ ರಾಜಾ ಜನಕ ಕೇ ಮನ ಮೇಂ ಯಹ ಅಭಿಮಾನ ಹುಆ ಕಿ, ಯಹ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಅಂತ್ಯತ ಹೀ ಕುರೂಪ ಹೈ . ತಬ ದೂಸರೇ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಕಾ ವೃತ್ತಾಂತ ಜಾನನೇವಾಲೇ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ರಾಜಾ ಕೇ ಮನ ಕಾ ಭೀ ವಿಚಾರ ದಿವ್ಯದೃಷ್ಟಿ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜಾನಕರ ರಾಜಾ ಜನಕ ಸೇ ಬೋಲೇ ಕಿ, ಹೇ ರಾಜನ್ ! ದೇಹದೃಷ್ಟಿ ಕೋ ಛೋಡಕರ ಯದಿ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಕರೋಗೇ ತೋ ಯಹ ದೇಹ ಟೇಢಾ ಹೈ ಪರಂತು ಇಸ ಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಆತ್ಮಾ ಟೇಢಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ನದೀ ಟೇಢೀ ಹೋತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಉಸ ಕಾ ಜಲ ಟೇಢಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಇಕ್ಷು (ಗನ್ನಾ) ಟೇಢಾ ಹೋತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಉಸ ಕಾ ರಸ ಟೇಢಾ ನಹೀಂ ಹೈ. ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯದ್ಯಪಿ ಪಾಂಚಭೌತಿಕ ಯಹ ದೇಹ ಟೇಢಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಅಂತರ್ಯಾಮೀ ಆತ್ಮಾ ಟೇಢಾ ನಹೀಂ ಹೈ. ಕಿಂತು ಆತ್ಮಾ ಅಸಂಗ, ನಿರ್ವಿಕಾರ, ವ್ಯಾಪಕ, ಜ್ಞಾನಘನ, ಸಚಿದಾನಂದಸ್ವರೂಪ, ಅಖಂಡ, ಅಚ್ಛೇದ್ಯ, ಅಭೇದ್ಯ, ನಿತ್ಯ, ಶುದ್ಧ, ಬುದ್ಧ ಔರ ಮುಕ್ತಸ್ವಭಾವ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೇ ರಾಜನ್ ! ತುಮ ದೇಹದೃಷ್ಟಿ ಕೋ ತ್ಯಾಗಕರ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಕರೋ . ಪರಮ ದಯಾಲು ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಕೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ವಚನ ಸುನನೇ ಸೇ ರಾಜಾ ಜನಕ ಕಾ ಮೋಹ ತತ್ಕಾಲ ದೂರ ಹೋ ಗಯಾ ಔರ ರಾಜಾ ಜನಕನೇ ಮನ ಮೇಂ ವಿಚಾರ ಕಿಯಾ ಕಿ ಮೇರೇ ಸಬ ಮನೋರಥ ಸಿದ್ಧ ಹೋ ಗಯೇ, ಮೇಂ ಅಬ ಇನಕೋ ಹೀ ಗುರು ಕರೂಂಗಾ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯಹ ಮಹಾತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಕೇ ಸಮುದ್ರರೂಪ ಹೈ, ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಹೈಂ, ಅಬ ಇನ ಸೇ ಅಧಿಕ ಜ್ಞಾನೀ ಮುಝೇ ಕೌನ ಮಿಲೇಗಾ? ಅಬ ತೋ ಇನ ಸೇ ಹೀ ಗುರುದೀಕ್ಷಾ ಲೇಕರ ಇನಕೋ ಹೀ ಶರಣ ಲೇನಾ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಚಾರಕರ ರಾಜಾ ಜನಕ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಸೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಬೋಲೇ ಕಿ, ಹೇ ಮಹಾತ್ಮನ್ ! ಮೈಂ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಸೇ ಛೂಟನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಆಪ ಕೀ ಶರಣ ಲೇನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೂಂ, ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀನೇ ಭೀ ರಾಜಾ ಜನಕ ಕೋ ಅಧಿಕಾರೀ ಸಮಝಕರ ಅಪನಾ ಶಿಷ್ಯ ಕರ ಲಿಯಾ, ತಬ ರಾಜಾ ಜನಕ ಅಪನೇ ಚಿತ್ತ ಕೇ ಸಂದೇಹೋಂ ಕೋ ದೂರ ಕರನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಔರ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಕೇ ಶ್ರವಣ ಕರನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರ ಕೇ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಸೇ ಪೂಂಛನೇ ಲಗೇ. ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಸೇ ರಾಜಾ ಜನಕ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ – ಹೇ ಪ್ರಭೋ ! ಅವಿದ್ಯಾಕರ ಕೇ ಮೋಹಿತ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಮಿಥ್ಯಾ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪೋಂಕರ ಕೇ ಬಾರಂಬಾರ ಜನ್ಮಮರಣರೂಪ ದುಃಖೋಂ ಕೋ ಭೋಗನೇವಾಲೇ ಇಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಅವಿದ್ಯಾನಿವೃತ್ತಿರೂಪ ಜ್ಞಾನ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ? ಇನ ತೀನೋಂ ಪ್ರಶ್ನೋಂ ಕಾ ಉತ್ತರ ಕೃಪಾ ಕರ ಕೇ ಮುಝ ಸೇ ಕಹಿಯೇ..1..
ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಉವಾಚ.
ಮುಕ್ತಿಮಿಚ್ಛಸಿಚೇತ್ತಾತ ವಿಷಯಾನ್ವಿಷವತ್ತ್ಯಜ.
ಕ್ಷಮಾರ್ಜವದಯಾತೋಷಸತ್ಯಂ ಪೀಯೂಷವದ್ಭಜ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ತಾತ ! ಚೇನ್ ಮುಕ್ತಿಂ ಇಚ್ಛಸಿ ( ತರ್ಹಿ ) ವಿಷಯಾನ್ ವಿಷವತ್ ( ಅವಗತ್ಯ ) ತ್ಯಜ . ಕ್ಷಮಾರ್ಜವದಯಾತೋಷಸತ್ಯಂ ಪೀಯೂಷವತ್ ( ಅವಗತ್ಯ ) ಭಜ ..2..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಬ ರಾಜಾ ಜನಕನೇ ಪ್ರಶ್ನ ಕಿಯಾ ತಬ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಪನ್ನ ಪರಮ ದಯಾಲು ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿನೇ ವಿಚಾರ ಕಿಯಾ ಕಿ, ಯಹ ಪುರುಷ ತೋ ಅಧಿಕಾರೀ ಹೈ ಔರ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಸೇ ಮುಕ್ತ ಹೋನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ಮೇರೇ ನಿಕಟ ಆಯಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಇಸ ಕೋ ಸಾಧನಚತುಷ್ಟಯಪೂರ್ವಕ ಬ್ರಹ್ಮತತ್ವ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರೂಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಾಧನಚತುಷ್ಟಯ ಕೇ ಬಿನಾ ಕೋಟಿ ಉಪಾಯ ಕರನೇ ಸೇ ಭೀ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಫಲೀಭೂತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ಪ್ರಥಮ ಸಾಧನಚತುಷ್ಟಯ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರನಾ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ಔರ ಸಾಧನಚತುಷ್ಟಯ ಕೇ ಅನಂತರ ಹೀ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೇ ವಿಷಯ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರನೀ ಚಾಹಿಯೇ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಚಾರ ಕರ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಾಜೀ ಬೋಲೇ ಕಿ-ಹೇ ತಾತ ! ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನರ್ಥೋ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಔರ ಪರಮಾನಂದಮುಕ್ತಿ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಜಬ ಹೋವೇ ತಬ ಶಬ್ದ, ಸ್ಪರ್ಶ, ರೂಪ, ರಸ ಔರ ಗಂಧ ಇನ ಪಾಂಚೋಂ ವಿಷಯೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗ ದೇವೇ . ಯೇ ಪಾಂಚ ವಿಷಯ ಕರ್ಣ, ತ್ವಚಾ, ನೇತ್ರ, ಜಿಹ್ವಾ ಔರ ನಾಸಿ ಕಾ ಇನ ಪಾಂಚ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯೋಂ ಕೇ ಹೈಂ, ಯೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವ ಕೇ ಬಂಧನ ಹೈಂ, ಇನ ಸೇ ಬಂಧಾ ಹುಆ ಜೀವ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಮರತಾ ಹೈ ತಬ ಬಡ಼ಾ ದುಃಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಷ ಭಕ್ಷಣ ಕರನೇವಾಲೇ ಪುರುಷ ಕೋ ದುಃಖ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಶಬ್ದಾದಿವಿಷಯಭೋಗ ಕರನೇ ವಾಲಾ ಪುರುಷ ದುಃಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ. ಅರ್ಥಾತ್ ಶಬ್ದಾದಿ ವಿಷಯ ಮಹಾ ಅನರ್ಥ ಕಾ ಮೂಲ ಹೈ ಉನ ವಿಷಯೋಂ ಕೋ ತೂ ತ್ಯಾಗ ದೇ. ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ದೇಹ ಆದಿ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಮೈಂ ಹೂಂ, ಮೇರಾ ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ಅಧ್ಯಾಸ ಮತ ಕರ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಬಾಹ್ಯ ಇಂದ್ರಿಯೋಂ ಕೋ ದಮನ ಕರನೇ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ. ಜೋ ಪುರುಷ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕರತಾ ಹೈ ಉಸ ಕೋ ‘ದಮ’ ನಾಮವಾಲೇ ಪ್ರಥಮ ಸಾಧನ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಅಂತಃಕರಣ ಕೋ ವಶ ಮೇಂ ಕರ ಲೇತಾ ಹೈ ಉಸ ಕೋ ‘ಶಮ’ ನಾಮವಾಲೀ ದೂಸರೀ ಸಾಧನಸಂಪತ್ತಿ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ. ಜಿಸ ಕಾ ಮನ ಅಪನೇ ವಶ ಮೇಂ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಏಕ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಮನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕಾ ನಾಮ ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರ ಮೇಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕ ಸಮಾಧಿ ಕಹಾ ಹೈ, ಉಸ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕ ಸಮಾಧಿ ಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ಕ್ಷಮಾ ( ಸಬ ಸಹ ಲೇನಾ ), ಆರ್ಜವ ( ಅವಿದ್ಯಾರೂಪ ದೋಷ ಸೇ ನಿವೃತ್ತಿ ರಖನಾ ), ದಯಾ (ಬಿನಾ ಕಾರಣ ಹೀ ಪರಾಯಾ ದುಃಖ ದೂರ ಕರನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ), ತೋಷ ( ಸದಾ ಸಂತುಷ್ಟ ರಹನಾ), ಸತ್ಯ (ತ್ರಿಕಾಲ ಮೇಂ ಏಕರೂಪತಾ) ಇನ ಪಾಂಚ ಸಾತ್ವಿಕ ಗುಣೋಂ ಕಾ ಸೇವನ ಕರೇ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೋಈ ಪುರುಷ ಅಮೃತತುಲ್ಯ ಔಷಧಿ ಸೇವನ ಕರೇ ಔರ ಉಸ ಔಷಧಿ ಕೇ ಪ್ರಭಾವ ಸೇ ಉಸ ಕೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ರೋಗ ದೂರ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜೋ ಪುರುಷ ಅಮೃತತುಲ್ಯ ಇನ ಪಾಂಚ ಗುಣೋಂ ಕೋ ಸೇವನ ಕರತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೇ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುರೂಪ ರೋಗ ದೂರ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ ಇಸ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಮುಕ್ತಿ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಹೋಯ ವಹ ವಿಷಯೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ದೇವೇ, ವಿಷಯೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರೇ ಬಿನಾ ಮುಕ್ತಿ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಮುಕ್ತಿ ಅನೇಕ ದುಃಖೋಂ ಕೀ ದೂರ ಕರನೇವಾಲೀ ಔರ ಪರಮಾನಂದ ಕೀ ದೇನೇವಾಲೀ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿನೇ ಪ್ರಥಮ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ವಿಷಯೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗನೇ ಕಾ ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ ..2..
ನ ಪೃಥ್ವೀ ನ ಜಲಂ ನಾಗ್ನಿರ್ನ ವಾಯುರ್ದ್ಯೌರ್ನ ವಾ ಭವಾನ್ .
ಏಷಾಂ ಸಾಕ್ಷಿಣಮಾತ್ಮಾನಂ ಚಿದ್ರೂಪಂ ವಿದ್ಧಿ ಮುಕ್ತಯೇ ..3..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ !) ಭವಾನ್ ಪೃಥ್ವೀ ನ . ಜಲಂ ನ. ಅಗ್ನಿಃ ನ . ವಾಯುಃ ನ . ವಾ ದ್ಯೌಃ ನ . ಏಷಾಂ ಸಾಕ್ಷಿಣಂ ಚಿದ್ರೂಪಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಮುಕ್ತಯೇ ವಿದ್ಧಿ ..3..
ಅಬ ಮುನಿ ಸಾಧನಚತುಷ್ಟಯಸಂಪನ್ನ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ಮುಕ್ತಿ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ, ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಪಂಚ ಭೂತ ಕಾ ಶರೀರ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ಹೈ ಔರ ಪಂಚಭೂತೋಂಕೇ ಹೀ ಪಾಂಚ ವಿಷಯ ಹೈಂ, ಸೋ ಇನ ಪಂಚಭೂತೋಂ ಕಾ ಜೋ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಕದಾಪಿ ತ್ಯಾಗ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪೃಥ್ವೀ ಸೇ ಗಂಧ ಕಾ ಯಾ ಗಂಧ ಸೇ ಪೃಥ್ವೀ ಕಾ ಕದಾಪಿ ವಿಯೋಗ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ವೇ ದೋನೋಂ ಏಕರೂಪ ಹೋಕರ ರಹತೇ ಹೈಂ, ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ರಸ ಔರ ಜಲ, ಅಗ್ನಿ ಔರ ರೂಪ, ವಾಯು ಔರ ಸ್ಪರ್ಶ, ಶಬ್ದ ಔರ ಆಕಾಶ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಶಬ್ದಾದಿ ಪಾಂಚ ವಿಷಯೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ತೋ ತಬ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಜಬ ಪಂಚ ಭೂತೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಯದಿ ಪಂಚ ಭೂತ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಹೋಯ ತೋ ಶರೀರಪಾತ ಹೋ ಜಾವೇಗಾ ಫಿರ ಉಪದೇಶ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇವಾಲಾ ಕೌನ ರಹೇಗಾ ? ತಥಾ ಮುಕ್ತಿಸುಖ ಕೋ ಕೌನ ಭೋಗೇಗಾ ? ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಷಯ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ತೋ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಇಸ ಶಂಕಾ ಕೋ ನಿವಾರಣ ಕರನೇ ಕೇ ಅರ್ಥ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಉತ್ತರ ದೇತೇ ಹೈಂ-ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಪೃಥ್ವೀ, ಜಲ, ತೇಜ, ವಾಯು ಔರ ಆಕಾಶ ತಥಾ ಇನ ಕೇ ಧರ್ಮ ಜೋ ಶಬ್ದ, ಸ್ಪರ್ಶ, ರೂಪ, ರಸ ಔರ ಗಂಧ ಸೋ ತೂ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸ ಪಾಂಚಭೌತಿಕ ಶರೀರ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ತೂ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಅಹಂಭಾವ ( ಮೈಂ ಹೂಂ, ಮೇರಾ ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ) ಮಾನತಾ ಹೈ ಇನ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಅರ್ಥಾತ್ ಇಸ ಶರೀರ ಕೇ ಅಭಿಮಾನ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ದೇ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಕೋ ಅನಾತ್ಮಧರ್ಮ ಜಾನಕರ ತ್ಯಾಗ ಕರ ದೇ. ಅಬ ಶಿಷ್ಯ ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಫಿರ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಮೈಂ ಗೌರವರ್ಣ ಹೂಂ, ಸ್ಥೂಲ ಹೂಂ ಕೃಷ್ಣವರ್ಣ ಹೂಂ, ರೂಪವಾನ ಹೂಂ, ಪುಷ್ಟ ಹೂಂ, ಕುರೂಪ ಹೂಂ, ಕಾಣಾ ಹೂಂ, ನೀಚ ಹೂಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಇಸ ಪಾಂಚಭೌತಿಕ ಶರೀರ ಮೇಂ ಅನಾದಿ ಕಾಲ ಸೇ ಸಬ ಹೀ ಪುರುಷೋಂ ಕೋ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ಫಿರ ತುಮನೇ ಜೋ ಕಹಾ ಕಿ, ತೂ ದೇಹ ನಹೀಂ ಹೈ ಸೋ ಇಸ ಮೇಂ ಕ್ಯಾ ಯುಕ್ತಿ ಹೈ ? ತಬ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರ ಬೋಲೇ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಅವಿವೇ ಕೀ ಪುರುಷ ಕೋ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ, ವಿವೇಕದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ತೂ ದೇಹ ಇಂದ್ರಯಾದಿ ಕಾ ದ್ರಷ್ಟಾ ಔರ ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯಾದಿ ಸೇ ಪೃಥಕ ಹೈ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಘಟ ಕೋ ದೇಖನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಘಟ ಸೇ ಪೃಥಕ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾಕೋ ಭೀ ಸರ್ವ ದೋಷರಹಿತ ಔರ ಸಬ ಕಾ ಸಾಕ್ಷೀ ಜಾನ . ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರವಾಲೋಂ ಕೀ ಶಂಕಾ ಹೈ, ಕಿ, ಸಾಕ್ಷಿಪನಾ ತೋ ಬುದ್ಧಿ ಮೇಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಬುದ್ಧಿ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ಹೋ ಜಾಯಗೀ, ಇಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ಬುದ್ಧಿ ತೋ ಜಡ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಚೇತನ ಮಾನಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಜಡ ಜೋ ಬುದ್ಧಿ ಸೋ ಆತ್ಮಾ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ತೋ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಜಾನ ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಜಾನನೇ ಸೇ ಕ್ಯಾ ಫಲ ಹೋತಾ ಹೈ ಸೋ ಕಹಿಯೇ ? ತಿಸ ಕೇ ಉತ್ತರ ಮೇಂ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸಾಕ್ಷೀ ಔರ ಚೈತನ್ಯ ಜೋ ಆತ್ಮಾ ತಿಸ ಕೋ ಜಾನನೇ ಸೇ ಪುರುಷ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಪದ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಯ ಹೀ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕಾ ಫಲ ಹೈ, ಮುಕ್ತಿ ಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಿಸೀ ಕೇ ವಿಚಾರ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಆಯಾ ಹೈ, ಷಟಶಾಸ್ತ್ರಕಾರ ಅಪನೀ 2 ಬುದ್ಧಿ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಮುಕ್ತಿ ಕೇ ಸ್ವರೂಪ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಕರತೇ ಹೈಂ. ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರವಾಲೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ದುಃಖಮಾತ್ರ ಕಾ ಜೋ ಅತ್ಯಂತ ನಾಶ ಹೈ ವಹೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೈ ಔರ ಬಲವಾನ್ ಪ್ರಭಾಕರಮತಾವಲಂಬೀ ಮೀಮಾಂಸಕೋಂ ಕಾ ಯಹ ಕಥನ ಹೈ ಕಿ, ಸಮಸ್ತ ದುಃಖೋಂ ಕಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಸೇ ಪಹಿಲೇ ಜೋ ಸುಖ ಹೈ ವಹೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೈ, ಬೌಧಮತವಾಲೋಂ ಕಾ ಯಹ ಕಥನ ಹೈ ಕಿ, ದೇಹ ಕಾ ನಾಶ ಹೋನಾ ಹೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಭಿನ್ನ 2 ಕಲ್ಪನಾ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಪರಂತು ಯಥಾರ್ಥ ಬೋಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ…3..
ಯದಿ ದೇಹಂ ಪೃಥಕ್ಕೃತ್ಯ ಚಿತಿ ವಿಶ್ರಾಮ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ .
ಅಧುನೈವ ಸುಖೀ ಶಾಂತೋ ಬಂಧಮುಕ್ತೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ .. 4 ..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ಯದಿ ದೇಹಂ ಪೃಥಕ್ಕೃತ್ಯ ಚಿತಿ ವಿಶ್ರಾಮ್ಯ . ತಿಷ್ಠಸಿ ( ತಹಿ ) ಅಧುನಾ ಏಂವ ಸುಖೀ ಶಾಂತಃ ಬಂಧಮುಕ್ತಃ ಭವಿಷ್ಯಸಿ .. 4 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಯದಿ ತೂ ದೇಹ ತಥಾ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ವಿವೇಕ ಕರ ಕೇ ಅಲಗ ಜಾನೇಗಾಔರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕರ ಕೇ ಚಿತ ಕೋ ಏಕಾಗ್ರ ಕರೇಗಾ ತೋ ತೂ ಇಸ ವರ್ತಮಾನ ಹೀ ಮನುಷ್ಯದೇಹ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಸುಖ ತಥಾ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಬಂಧಮುಕ್ತ ಕಹಿಯೇ ಕರ್ತೃತ್ವ ( ಕರ್ತಾಪನಾ) ಭೋಕ್ತೃತ್ವ ( ಭೋಕ್ತಾಪನಾ) ಆದಿ ಅನೇಕ ಅನರ್ಥೋಂ ಸೇ ಛೂಟ ಜಾವೇಗಾ.. 4 ..
ನ ತ್ವಂ ವಿಪ್ರಾದಿ ಕೋ ವರ್ಣೋಂ ನಾಶ್ರಮೀ ನಾಕ್ಷಗೋಚರಃ.
ಅಸಂಗೋಸಿ ನಿರಾಕಾರೋ ವಿಶ್ವಸಾಕ್ಷೀ ಸುಖೀ ಭವ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ತ್ವಂ ವಿಪ್ರಾದಿಕಃ ವರ್ಣಃ ನ ಆಶ್ರಮೀ ನ ಅಕ್ಷಗೋಚರಃ ನ (ಕಿಂತು, ತ್ವಂ ) ಅಸಂಗಃ ನಿರಾಕಾರಃ ವಿಶ್ವಸಾಕ್ಷೀ ಅಸಿ ( ಅತಃ ಕರ್ಮಾಸಕ್ತಿಂ ವಿಹಾಯ ಚಿತಿ ವಿಶ್ರಾಮ್ಯ ) ಸುಖೀ ಭವ ..5..
ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಮೈಂ ತೋ ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಕೇ ಧರ್ಮ ಮೇಂ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಮುಝೇ ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಕರ್ಮ ಕಾ ಕರನಾ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಕೇ ಕರ್ಮ ಕರನೇ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕರ ಕೇ ಮುಕ್ತಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋಗೀ ? ತಬ ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ತೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಆದಿ ನಹೀಂ ಹೈ, ತೂಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಆದಿ ಕಿಸೀ ಆಶ್ರಮ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ. ತಹಾಁ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಹೂಂ, ಮೈಂ ಸಂನ್ಯಾಸೀ ಹೂಂ ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ವರ್ಣಶ್ರಮೀ ಹೈ. ತಹಾಂ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಇಂದ್ರಿಯ ತಥಾ ಅಂತಃಕರಣ ಕರ ಕೇ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ದೇಹ ಹೈ, ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಫಿರ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಕ್ಯಾ ವಸ್ತು ಹೂಂ ? ತಹಾಂ ಗುರುಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ತೂ ಅಸಂಗ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹಾದಿಕ ಉಪಾಧಿ ಯಥಾ ಆಕಾರರಹಿತ ವಿಶ್ವ ಕಾ ಸಾಕ್ಷೀ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ತುಝ ಮೇಂ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಕರ್ಮೋಂ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನ ಕರ ಕೇ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕರ ಕೇ ಪರಮಾನಂದ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ..5..
ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಮಾನಸಾನಿ ನ ತೇ ವಿಭೋ.
ನ ಕರ್ತಾಸಿ ನ ಭೋಕ್ತಾಸಿ ಮುಕ್ತ ಏವಾಸಿ ಸರ್ವದಾ .. 6 ..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ವಿಭೋ ! ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಮಾನಸಾನಿ ತೇ ನ (ತ್ವಂ ) ಕರ್ತಾ ನ ಅಸಿ ಭೋಕ್ತಾ ನ ಅಸಿ (ಕಿಂತು ) ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತ ಏವ ಅಸಿ .. 6 ..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ವೇದೋಕ್ತ ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಕೇ ಕರ್ಮೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗಕರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕರನೇಮೇಂ ಭೀ ತೋ ಅಧರ್ಮರೂಪ ಪ್ರತ್ಯವಾಯ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ, ಸುಖ ಔರ ದುಃಖ ಯಹ ತೋ ಮನ ಕಾ ಸಂಕಲ್ಪ ಹೈ. ತಿಸ ಕಾರಣ ತಿನ ಧರ್ಮಾಧಮಾದಿ ಕೇ ಸಾಥ ತೇರಾ ತ್ರಿಕಾಲಮೇಂ ಭೀ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೈ. ತೂ ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ತೂ ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಿಹಿತ ಅಥವಾ ನಿಷಿದ್ಧ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹೈ ವಹೀ ಸುಖ ದುಃಖ ಕಾ ಭೋಕ್ತಾ ಹೈ . ಸೋ ತುಝ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ತೂಂ ತೋ ಶುದ್ಧಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಔರ ಸರ್ವದಾ ಕಾಲಮುಕ್ತ ಹೈ . ಅಜ್ಞಾನ ಕರ ಕೇ ಭಾಸನೇವಾಲೇ ಸುಖ ದುಃಖ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಶ್ರಯ ಕರಕೇ ಹೀ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ ..6..
ಏ ಕೋ ದ್ರಷ್ಟಾಸಿ ಸರ್ವಸ್ಯ ಮುಕ್ತಪ್ರಾಯೋಽಸಿ ಸರ್ವದಾ.
ಅಯಮೇವ ಹಿತೇ ಬಂಧೋ ದ್ರಷ್ಟಾರಂ ಪಶ್ಯಸೀತರಂ ..7..
ಅನ್ವಯ:- ( ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತ್ವಂ ) ಸರ್ವಸ್ಯ ದ್ರಷ್ಟಾ ಏಕಃ ಅಸಿ ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತಪ್ರಾಯಃ ಅಸಿ ಹಿ ತೇ ಅಯಂ ಏವ ಬಂಧಃ (ಯಂ ) ದ್ರಷ್ಟಾರಂ ಇತರಂ ಪಶ್ಯಸಿ ..7..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಶುದ್ಧ, ಏಕ, ನಿತ್ಯ ಮುಕ್ತ ಐಸಾ ಜೋ ಆತ್ಮಾ ಹೈ ತಿಸ ಕಾ ಬಂಧನ ಕಿಸ ನಿಮಿತ್ತ ಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸ ಬಂಧನ ಕೇ ಛುಟಾನ ಕೇ ಅರ್ಥ ಬಡೇ 2 ಯೋಗೀ ಪುರುಷ ಯತ್ನ ಕರತೇ ಹೈಂ ? ತಹಾಂ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಅದ್ವಿತೀಯ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷೀ ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತ ಹೈ, ತೂ ಜೋ ದ್ರಷ್ಟಾ ಕೋ ದ್ರಷ್ಟಾ ನ ಜಾನಕರ ಅನ್ಯ ಜಾನತಾ ಹೈ ಯ ಹೀ ಬಂಧನ ಹೈ . ಸರ್ವ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಆತ್ಮಾ ಏಕ ಹೀ ಹೈ ಔರ ಅಭಿಮಾನೀ ಜೀವ ಕೇ ಜನ್ಮಜನ್ಮಾಂತರ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇಪರ ಭೀ ಆತ್ಮಾ ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತ ಹೈ . ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಫಿರ ಸಂಸಾರಬಂಧ ಕ್ಯಾ ವಸ್ತು ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯಹ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ಹೀ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಯಹ ಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹೂಂ, ಯಹ ಭೋಗ ಕರತಾ ಹೂಂ ಇತ್ಯಾದಿ ಜ್ಞಾನ ಹೀ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಹೈ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ನಿರ್ಲೇಪ ಹೈ, ತಥಾಪಿ ದೇಹ ಔರ ಮನ ಕೇ ಭೋಗ ಕೋ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಭೋಗ ಮಾನಕರ ಬದ್ಧಸಾ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ..7..
ಅಹಂ ಕತೈತ್ಯಹಮಾನಮಹಾಕೃಷ್ಣಾಹಿದಂಶಿತಃ.
ನಾಹಂ ಕರ್ತೇತಿ ವಿಶ್ವಾಸಾಮೃತಂ ಪೀತ್ವಾ ಸುಖೀ ಭವ..8..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ಅಹಂ ಕರ್ತಾ ಇತಿ ಅಹಂಮಾನಮಹಾಕೃಷ್ಣಾಹಿಂದಂಶಿತಃ ( ತ್ವಂ ) ಅಹಂ ಕರ್ತಾ ನ ಇತಿ ವಿಶ್ವಾಸಾಮೃತಂ ಪೀತ್ವಾ ಸುಖೀ ಭವ ..8..
ಯಹಾಂತಕ ಬಂಧಹೇತು ಕಾ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಅಬ ಅನರ್ಥ ಕೇ ಹೇತು ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ ಅನರ್ಥ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಔರ ಪರಮಾನಂದ ಕೇ ಉಪಾಯ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ. ಮೈಂ ಕರ್ತಾ ಹೂಂ’ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಅಹಂಕಾರರೂಪ ಮಹಾಕಾಲ ಸರ್ಪ ಸೇ ತೂ ಕಾಟಾ ಹುಆ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೂಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವಾಸರೂಪ ಅಮೃತ ಪೀಕರ ಸುಖೀ ಹೋ . ಆತ್ಮಾಭಿಮಾನರೂಪ ಸರ್ಪ ಕೇ ವಿಷ ಸೇ ಜ್ಞಾನರಹಿತ ಔರ ಜರ್ಜರೀಭೂತ ಹಆ ಹೈ, ಯಹ ಬಂಧನ ಜಿತನೇ ದಿನೋಂತಕ ರಹೇಗಾ ತಬತಕ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸುಖ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ; ಜಿಸ ದಿನ ಯಹ ಜಾನೇಗಾ ಕಿ, ಮೈಂ ದೇಹಾದಿ ಕೋಈ ವಸ್ತು ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಮೈಂ ನಿರ್ಲಿಪ್ತ ಹೂಂ ಉಸ ದಿನ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಮೋಹ ಸ್ಪರ್ಶ ನಹೀಂ ಕರ ಸಕೇಗಾ ..8..
ಏ ಕೋ ವಿಶುದ್ಧಬೋಧೋಽಹಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಯವಹ್ನಿನಾ.
ಪ್ರಜ್ವಾಲ್ಯಾಜ್ಞಾನಗಹನಂ ವೀತಶೋಕಃಸುಖೀ ಭವ..9..
ಅನ್ವಯ:- ( ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ಅಹಂ ವಿಶುದ್ಧಬೋಧಃ ಏಕಃ ( ಅಸ್ಮಿ) ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯವಹ್ನಿನಾ ಅಜ್ಞಾನಗಹನಂ ಪ್ರಜ್ವಾಲ್ಯ ವೀತಶೋಕಃ ( ಸನ ) ಸುಖೀ ಭವ ..9..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಆತ್ಮಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಅಮೃತ ಪಾನ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕರೂಂ ? ತಹಾಂ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಮೈಂ ಏಕ ಹೂಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಸಜಾತಿ ವಿಜಾತಿ ಕಾ ಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಸ್ವಗತಭೇದ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕೇವಲ ಏಕ ವಿಶುದ್ಧಬೋಧ ಔರ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶರೂಪ ಹೂಂ, ನಿಶ್ಚಯರೂಪೀ ಅಗ್ನಿ ಸೇ ಅಜ್ಞಾನರೂಪೀ ವನ ಕಾ ಭಸ್ಮ ಕರ ಕೇ ಶೋಕ, ಮೋಹ, ರಾಗ, ದ್ವೇಷ, ಪ್ರವೃತ್ತಿ, ಜನ್ಮ, ಮೃತ್ಯು ಇನ ಕೇ ನಾಶ ಹೋನೇಪರ ಶೋಕರಹಿತ ಹೋಕರ ಪರಮಾನಂದ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ..9..
ಯತ್ರ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ಭಾತಿ ಕಲ್ಪಿತಂ ರಜ್ಜುಸರ್ಪವತ್ .
ಆನಂದಪರಮಾನಂದಃಸ ಬೋಧಸ್ತ್ವಂ ಸುಖಂಚರ .. 10 ..
ಅನ್ವಯ:- ಯತ್ರ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ರಜ್ಜುಸರ್ಪವತ್ ಕಲ್ಪಿತಂ ಭಾತಿ ಸಃ ಆನಂದಪರಮಾನಂದಃ ಬೋಧಃ ತ್ವಂ ಸುಖಂ ಚರ .. 10 ..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಸೇ ಅಜ್ಞಾನರೂಪೀ ವನ ಕೇ ಭಸ್ಮ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಸತ್ಯರೂಪ ಸಂಸಾರ ಕೀ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ನಿವೃತ್ತಿ ನ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಶೋಕರಹಿತ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋಊಂಗಾ ? ತಬ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ರಜ್ಜು ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸರ್ಪ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಕಾ ಭ್ರಮ ಪ್ರಕಾಶ ಹೋನೇ ಸೇ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ತಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜಗತ್ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಅಜ್ಞಾನಕಲ್ಪಿತ ಹೈ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇ ಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ. ತೂ ಜ್ಞಾನರೂಪ ಚೈತನ್ಯ ಆತ್ಮಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ವಿಚರ . ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಪ್ನ ಮೇಂ ಕಿಸೀ ಪುರುಷ ಕೋ ಸಿಂಹ ಮಾರತಾ ಹೈ ತೋ ವಹ ಬಡ಼ಾ ದುಃಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ ಪರಂತು ನಿದ್ರಾ ಕೇ ದೂರ ಹೋನೇಪರ ಉಸ ಕಲ್ಪಿತ ದುಃಖ ಕಾ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ನಾಶ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ತಿಸ ಪ್ರಕಾರ ತೂ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಅಜ್ಞಾನ ಕಾ ನಾಶ ಕರ ಕೇ ಸುಖೀ ಹೋ . ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ದುಃಖರೂಪ ಜಗತ್ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಉಸ ಕಾ ನಾಶ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಸುಖ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ? ತಬ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಜಬ ದುಃಖರೂಪೀ ಸಂಸಾರ ಕೇ ನಾಶ ಹೋನೇಪರ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಹೀ ಆನಂದಸ್ವರೂಪ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಮನುಷ್ಯಲೋಕ ಸೇ ತಥಾ ದೇವಲೋಕ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಆನಂದ ಪರಮ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಔರ ಔರ ಅತ್ಯಂತ ಅಧಿಕ ಹೈ ಶ್ರುತಿಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ, “ಏತಸ್ಯೈವಾನಂದಸ್ಯಾನ್ಯಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಮಾತ್ರಮುಪಜೀವಂತಿ “ ಇತಿ..10..
ಮುಕ್ತಾಭಿಮಾನೀ ಮುಕ್ತೋ ಹಿ ಬದ್ಧೋ ಬದ್ಧಾಭಿಮಾನ್ಯಪಿ .
ಕಿಂವದಂತೀಹಸತ್ಯೇಯಂ ಯಾ ಮತಿಃಸಾ ಗತಿರ್ಭವೇತ್ .. 11 ..
ಅನ್ವಯ:- ಇಹ ಮುಕ್ತಾಭಿಮಾನೀ ಮುಕ್ತಃ ಅಪಿ ಬದ್ಧಾಭಿಮಾನೀ ಬದ್ಧಃ ಹಿ ಯಾ ಮತಿಃ ಸಾ ಗತಿಃ ಭವೇತ್ ಇಯಂ ಕಿಂವಂದತೀ ಸತ್ಯಾ .. 11 ..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಯದಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಸಾರ ರಜ್ಜು ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಸರ್ಪ ಕೀ ಸಮಾನ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಪರಮಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಹೈ ತೋ ಬಂಧ ಮೋಕ್ಷ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ? ತಹಾಂ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಗುರು ಕೀ ಕೃಪಾ ಸೇ ಯಹ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಮುಕ್ತರೂಪ ಹೂಂ ವಹೀ ಮುಕ್ತ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕೇ ಊಪರ ಸದ್ಗುರು ಕೀ ಕೃಪಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ವಹ ಯಹ ಜಾನತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಅಲ್ಪಜ್ಞ ಜೀವ ಔರ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಮೇಂ ಬಂಧಾ ಹುಆ ಹೂಂ ವಹೀ ಬದ್ಧ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಬಂಧ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಅಭಿಮಾನ ಸೇ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಮರಣಸಮಯ ಮೇಂ ಜೈಸಾ ಅಭಿಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ವೈಸೀ ಹೀ ಗತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಯಹ ಬಾತ ಶ್ರುತಿ, ಸ್ಮೃತಿ, ಪುರಾಣ ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಪ್ರಮಾಣ ಮಾನತೇ ಹೈಂ ಕಿ, “ಮರಣೇ ಯಾ ಮತಿಃ ಸಾ ಗತಿಃ” ಸೋಈ ಗೀತಾಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ, “ ಯಂ ಯಂ ವಾಪಿ ಸ್ಮರನ್ ಭಾವಂ ತ್ಯಜತ್ಯಂತೇ ಕಲೇವರಂ . ತಂ ತಮೇವೈತಿ ಕೌಂತೇಯ ಸದಾ ತದ್ಭಾವಭಾವಿತಃ ..” ಇಸ ಕಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಜೀ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಅರ್ಜುನ ! ಅಂತಸಮಯ ಮೇಂ ಜಿಸ 2 ಭಾವ ಕೋ ಸ್ಮರಣ ಕರತಾ ಹುಆ ಪುರುಷ ಶರೀರ ಕೋ ತ್ಯಾಗತಾ ಹೈ ತಸ 2 ಭಾವನಾ ಸೇ ತಿಸ 2 ಗತಿಕೋ ಹೀ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ. ಶ್ರುತಿಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ “ ತಂ ವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಣೀ ಸಮಾರಭೇತೇ ಪೂರ್ವಪ್ರಜ್ಞಾ ಚ” ಇಸ ಕಾ ಭೀ ಯ ಹೀ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹೈ ಔರ ಬಂಧ ತಥಾ ಮೋಕ್ಷ ಅಭಿಮಾನ ಸೇ ಹೋತೇ ಹೈಂ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ನಹೀಂ. ಯಹ ವಾರ್ತಾ ಪಹಲೇ ಕಹ ಆಯೇ ಹೈಂ ತೋ ಭೀ ದೂಸರೀ ಬಾರ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ಬೋಧ ಹೋನೇ ಕೇ ಅರ್ಥ ಕಹಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಕೋಈ ದೋಷ ನಹೀಂ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಅತ್ಯಂತ ಕಠಿನ ಹೈ ..11..
ಆತ್ಮಾ ಸಾಕ್ಷೀ ವಿಭುಃಪೂರ್ಣಏ ಕೋ ಮುಕ್ತಶ್ಚಿದಕ್ರಿಯಃ .
ಅಸಂಗೋನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ಶಾಂತೋಭ್ರಮಾತ್ಸಂಸಾರವಾನಿವ..12..
ಅನ್ವಯ:- ಸಾಕ್ಷೀ ವಿಭುಃ ಪೂರ್ಣಃ ಏಕಃ ಮುಕ್ತಃ ಚಿತ್ ಅಕ್ರಿಯಃ ಅಸಂಗಃ ನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ಶಾಂತಃ ಆತ್ಮಾ ಭ್ರಮಾತ್ ಸಂಸಾರವಾನ ಇವ (ಭಾತಿ )..12..
ಜೀವಾತ್ಮಾ ಕೇ ಬಂಧ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಹೈಂ ಇಸ ತಾರ್ಕಿಕ ಕೀ ಶಂಕಾ ಕೋ ದೂರ ಕರನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ದೇಹ ಕೋ ಆತ್ಮಾ ಮಾನಾ ಹೈ ತಿಸ ಕಾರಣ ವಹ ಸಂಸಾರೀ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಪರಂತು ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಸಂಸಾರೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಾ ತೋ ಸಾಕ್ಷೀ ಹೈ ಔರ ಅಹಂಕಾರಾದಿ ಅಂತ:ಕರಣ ಕೇ ಧರ್ಮ ಕೋ ಜಾನನೇವಾಲಾ ಹೈ ಔರ ವಿಭು ಅರ್ಥಾತ್ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಸಂಸಾರ ಜಿಸ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಆ ಹೈ, ಸರ್ವ ಕಾ ಅನುಷ್ಠಾನ ಹೈ, ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ, ಏಕ ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವಗತಾದಿಕ ತೀನ ಭೇದೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈ, ಮುಕ್ತ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಾಯಾ ಕಾ ಕಾರ್ಯ ಜೋ ಸಂಸಾರ ತಿಸ ಕೇ ಬಂಧನ ಸೇ ರಹಿತ, ಚೈತನ್ಯರೂಪ, ಅಕ್ರಿಯ, ಅಸಂಗ, ನಿಸ್ಪೃಹ ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಷಯ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈ ಔರ ಶಾಂತ ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರವೃತ್ತಿನಿವೃತ್ತಿರಹಿತ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಸಂಸಾರೀ ನಹೀಂ ಹೈ .. 12..
ಕೂಟಸ್ಥಂ ಬೋಧಮದ್ವೈತಮಾತ್ಮಾನಂ ಪರಿಭಾವಯ .
ಅಭಾಸೋಹಂಭ್ರಮಂಮುಕ್ತ್ವಾಭಾವಂಬಾಹ್ಯಮಥಾಂತರಂ .. 13 ..
ಅನ್ವಯ:- ಅಭಾಸಃ ಅಹಂ (ಇತಿ) ಭ್ರಮಂ ಅಥ ಬಾಹ್ಯಂ ಅಂತರಂ ಭಾವಂ ಮುಕ್ತ್ವಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಕೂಟಸ್ಥಂ ಬೋಧಂ ಅದ್ವೈತಂ ಪರಿಭಾವಯ .. 13 ..
ಮೈಂ ದೇಹರೂಪ ಹೂಂ, ಸ್ತ್ರೀ ಪುತ್ರಾದಿಕ ಮೇರೇ ಹೈಂ, ಮೈಂ ಸುಖೀ ಹೂಂ, ದುಃಖೀ ಹೂಂ ಯಹ ಅನಾದಿ ಕಾಲ ಕಾ ಅಜ್ಞಾನ ಏಕ ಬಾರ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೇ ಉಪದೇಶ ಸೇ ನಿವೃತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ. ವ್ಯಾಸಜೀನೇ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ “ಆವೃತ್ತಿರಸಕೃದುಪದೇಶಾತ್” “ಶ್ರೋತವ್ಯಮಂತವ್ಯ” .. ಇತ್ಯಾದಿ ಶ್ರುತಿ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಬಾರಂಬಾರ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಶ್ರವಣ ಮನನಾದಿ ಬಾರಂಬಾರ ಕರನೇ ಚಾಹಿಯೇ, ಇಸ ಪ್ರಮಾಣ ಕೇ ಅನುಪ್ತಾರ ಅಷ್ಟಾವಕಮುನಿ ಉತ್ಸಿತ ವಾಸನಾಓಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರತೇ ಹುಏ ಬಾರಂಬಾರ ಅದ್ವೈತ ಭಾವನಾ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಅಹಂಕಾರ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಮೈಂ ದೇಹ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಸ್ತ್ರೀಪುತ್ರಾದಿಕ ಮೇರೇ ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಮೈಂ ಸುಖೀ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ದುಃಖೀ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಮೂಢ ನಹೀಂ ಹೂಂ ಇನ ಬಾಹ್ಯ ಔರ ಅಂತರ ಕೋ ಭಾವನಾಓಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಕೂಟಸ್ಥ ಅರ್ಥಾತ್ ನಿರ್ವಿಕಾರ ಬೋಧರೂಪ ಅದ್ವೈತ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ವಿಚಾರ ಕರ ..13..
ದೇಹಾಭಿಮಾನಪಾಶೇನ ಚಿರಂಬದ್ದೋಽಸಿ ಪುತ್ರಕ.
ಬೋಧೋಽಹಂ ಜ್ಞಾನಖಡ್ಗೇನ ತನ್ನಿಃ ಕೃತ್ಯ ಸುಖೀ ಭವ..14..
ಅನ್ವಯ:- ಹೈ ಪುತ್ರಕ ! ದೇಹಾಭಿಮಾನಪಾಶೇನ ಚಿರಂ ಬದ್ಧಃ ಅಸಿ ( ಅತಃ ) ಅಹಂ ಬೋಧಃ (ಇತಿ) ಜ್ಞಾನಖಡ್ಗೇನ ತಂ ನಿಃಕೃತ್ಯ ಸುಖೀ ಭವ .. 14 ..
ಅನಾದಿ ಕಾಲ ಕಾ ಯಹ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ಏಕ ಬಾರ ಉಪದೇಶ ಕರನೇ ಸೇ ನಿವೃತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಗುರು ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಅನಾದಿಕಾಲ ಸೇ ಇಸ ಸಮಯತಕ ದೇಹಾಭಿಮಾನರೂಪೀ ಫಾಁಸೀ ಸೇ ತೂ ದೃಢ ಬಂಧಾ ಹುಆಹೈ, ಅನೇಕ ಜನ್ಮೋಂಮೇಂ ಭೀ ಉಸ ಬಂಧನ ಕೇ ಕಾಟನೇ ಕೋ ತೂ ಸಮರ್ಥ ನಹೀಂ ಹೋಗಾ ಇಸ ಕಾರಣ, ಶುದ್ಧ ವಿಚಾರ ಬಾರಂಬಾರ ಕರ ಕೇ ‘ಮೈಂ ಬೋಧರೂಪ’ ಅಖಂಡ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಆತ್ಮರೂಪ ಹೂಂ, ಇಸ ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಖಡ್ಗ ಕೋ ಹಾಥ ಮೇಂ ಲೇಕರ ಉಸ ಫಾಁಸೀ ಕೋ ಕಾಟಕರ ಸುಖೀ ಹೋ ..14..
ನಿಃಸಂಗೋ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೋಽಸಿ ತಂ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶೋ ನಿರಂಜನಃ .
ಅಯಮೇವ ಹಿ ತೇ ಬಂಧಃ ಸಮಾಧಿಮನುತಿಷ್ಠಸಿ ..15..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ತ್ವಂ ( ವಸ್ತುತಃ ) ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಃ ನಿರಂಜನಃ ನಿಃಸಂಗಃ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಃ ಅಸಿ (ತಥಾಪಿ ) ಹಿ ತೇ ಬಂಧಃ ಅಯಂ ಏವ ( ಯತ್ ) ಸಮಾಧಿಂ ಅನುತಿಷ್ಠಸಿ .. 15 ..
ಕೇವಲ ಚಿತ್ತ ಕೀ ವೃತ್ತಿ ಕಾ ನಿರೋಧರೂಪ ಸಮಾಧಿ ಹೀ ಬಂಧನ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಕಾ ಹೇತು ಹೈ ಇಸ ಪಾತಂಜಲಮತ ಕಾ ಖಂಡನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಪಾತಂಜಲಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರ ಮೇಂ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸ ಕೇ ಅಂತಃಕರಣ ಕೀ ವೃತ್ತಿ ವಿರಾಮ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಮೋಕ್ಷ ಹೋತಾ ಹೈ ಸೋ ಯಹ ಬಾತ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರ ಹೀ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ತೂ ಅಂತಃಕರಣ ಕೀ ವೃತ್ತಿ ಕೋ ಜೀತಕರ ಸವಿಕಲ್ಪಕ ಹಠಸಮಾಧಿ ಮತ ಕರ ಕ್ಯೋಂಕಿ ತೂ ನಿಃಸಂಗ ಕ್ರಿಯಾರಹಿತ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶ ಔರ ನಿರ್ಮಲ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಸವಿಕಲ್ಪ ಹಠಸಮಾಧಿ ಕಾ ಅನುಷ್ಠಾನ ಭೀ ತೇರಾ ಬಂಧನ ಹೈ, ಆತ್ಮಾ ಸದಾ ಶುದ್ಧ ಮುಕ್ತ ಹೈ ತಿಸ ಕಾರಣ ಭ್ರಾಂತಿಯುಕ್ತ ಜೀವ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಕೋ ಸ್ಥಿರ ಕರನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಸಮಾಧಿ ಕಾ ಅನುಷ್ಠಾನ ಕರನೇ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಹಾನಿ ವೃದ್ಧಿ ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಜಿಸ ಕೋ ಸಿದ್ಧಿ ಲಾಭ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸ ಕೋ ಅನ್ಯ ಸಮಾಧಿಕ ಅನುಷ್ಠಾನ ಸೇ ಕ್ಯಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಹೈ ? ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ರಾಜಾ ಜನಕ ಕೇ ಪ್ರತಿ ಅಷ್ಟಾವಕ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ತೂ ಜೋ ಸಮಾಧಿ ಕಾ ಅನುಷ್ಠಾನ ಕರತಾ ಹೈ ಯ ಹೀ ತೇರಾ ಬಂಧನ ಹೈ, ಪರಂತು ಆತ್ಮಜ್ಞಾನವಿಹೀನ ಪುರುಷ ಕೋ ಜ್ಞಾನಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಸಮಾಧಿ ಕಾ ಅನುಷ್ಠಾನ ಕರನಾ ಆವಶ್ಯಕ ಹೈ .. 15..
ತ್ವಯಾ ವ್ಯಾಪ್ತಮಿದಂ ವಿಶ್ವಂ ತ್ವಯಿ ಪ್ರೋತಂ ಯಥಾರ್ಥತಃ .
ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಸ್ವರೂಪಸ್ತ್ವಂ ಮಾ ಗಮಃಕ್ಷುದ್ರಚಿತ್ತತಾಂ..16..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ತ್ವಯಾ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ತ್ವಯಿ ಪ್ರೋತಂ ಯಥಾರ್ಥತಃ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧ ಸ್ವರೂಪಃ ತ್ವಂ ಕ್ಷುದ್ರಚಿತ್ತತಾಂ ಮಾ ಗಮಃ ..16..
ಅಬ ಶಿಷ್ಯ ಕೀ ವಿಪರೀತ ಬುದ್ಧಿ ಕೋ ನಿವಾರಣ ಕರನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಗುರು ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸುವರ್ಣ ಕೇ ಕಟಕ ಕುಂಡಲ ಆದಿ ಸುವರ್ಣ ಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ದೃಶ್ಯಮಾನ ಸಂಸಾರ ತುಝ ಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಮೃತ್ತಿಕಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಘಟ ಶರಾವ ಆದಿ ಕಿಯಾ ಹುಆ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಸಾರ ತೇರೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಪ್ರೋತ ಹೈ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಯಥಾರ್ಥ ವಿಚಾರ ಕರ ಕೇ ತೂ ಸರ್ವ ಪ್ರಪಂಚರಹಿತ ಹೈ ತಥಾ ಶುದ್ಧ ಬುದ್ಧ ಚಿದ್ರೂಪ ಹೈ, ತೂ ಚಿತ್ತ ಕೀ ವೃತ್ತಿ ಕೋ ವಿಪರೀತ ಮತ ಕರ ..16..
ನಿರಪೇಕ್ಷೋ ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ನಿರ್ಭರಃ ಶೀತಲಾಶಯಃ.
ಅಗಾಧಬುದ್ಧಿರಕ್ಷುಬ್ಧೋ ಭವ ಚಿನ್ಮಾತ್ರವಾಸನಃ .. 17..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತ್ವಂ ) ನಿರಪೇಕ್ಷಃ ನಿರ್ವಿಕಾರಃ ನಿರ್ಭರಃ ಶೀತಲಾಶಯಃ ಅಗಾಧಬುದ್ಧಿಃ ಅಕ್ಷುಬ್ಧಃ ಚಿನ್ಮಾತ್ರವಾಸನೋ ಭವ .. 17..
ಇಸ ದೇಹ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಛಃ ಉರ್ಮೀ ತಥಾ ಛಃ ಭಾವವಿಕಾರ ಪ್ರತೀತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಸೋ ತೂ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿಂತು ಉನ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಔರ ನಿರಪೇಕ್ಷ ಅರ್ಥಾತ್ ಇಚ್ಛಾರಹಿತ ಹೈ, ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಆಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ! ಛಃ ಉರ್ಮೀ ಔರ ಛಃ ಭಾವವಿಕಾರೋಂ ಕೋ ವಿಸ್ತಾರಪೂರ್ವಕ ವರ್ಣನ ಕರೋ ತಹಾಂ ಗುರು ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಕ್ಷುಧಾ, ಪಿಪಾಸಾ (ಭೂಖ ಪ್ಯಾಸ ) ಯೇ ದೋ ಪ್ರಾಣ ಕೀ ಊರ್ಮೀ ಅರ್ಥಾತ್ ಧರ್ಮ ಹೈಂ ಔರ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಶೋಕ ತಥಾ ಮೋಹ ಯೇ ದೋ ಮನ ಕೀ ಊರ್ಮೀ ಹೈಂ. ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜನ್ಮ ಔರ ಮರಣ ಯೇ ದೋ ದೇಹ ಕೀ ಊರ್ಮೀ ಹೈಂ, ಯೇ ಜೋ ಛಃ ಊರ್ಮೀ ಹೈಂ ಸೋ ತೂ ನಹೀಂ ಹೈ ಅಬ ಛಃ ಭಾವವಿಕಾರೋಂ ಕೋ ಶ್ರವಣ ಕರ “ಜಾಯತೇ, ಅಸ್ತಿ, ವರ್ಧತೇ, ವಿಪರಿಣಮತೇ, ಅಪಕ್ಷೀಯತೇ, ವಿನಶ್ಯತಿ” ಯೇ ಛಃ ಭಾವ ಸ್ಥೂಲದೇಹ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಹತೇ ಹೈಂ ಸೋ ತೂ ನಹೀಂ ಹೈ ತೂ ತೋ ಉನ ಕಾ ಸಾಕ್ಷೀ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಾನನೇವಾಲಾ ಹೈ, ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಮೈಂ ಕೌನ ಔರ ಕ್ಯಾ ಹೂಂ ಸೋ ಕೃಪಾ ಕರ ಕೇ ಕಹಿಯೇ. ತಹಾಂ ಗುರು ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ನಿರ್ಭರ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಘನರೂಪ ಹೈ, ಶೀತಲ ಅರ್ಥಾತ್ ಸುಖರೂಪ ಹೈ, ತೂ ಅಗಾಧಬುದ್ಧಿ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಕೀ ಬುದ್ಧಿ ಕಾ ಕೋಈ ಪಾರ ನ ಪಾ ಸ ಕೇ ಐಸಾ ಹೈ ಔರ ಅಕ್ಷುಬ್ಧ ಕಹಿಯೇ ಕ್ಷೋಭರಹಿತ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ತೂ ಕ್ರಿಯಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಹೋ ..17..
ಸಾಕಾರಮನೃತಂ ವಿದ್ಧಿ ನಿರಾಕಾರಂತು ನಿಶ್ಚಲಂ.
ಏತತ್ತತ್ವೋಪದೇಶೇನ ನ ಪುನರ್ಭವಸಂಭವಃ..18..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ !) ಸಾಕಾರಂ ಅನೃತಂ ನಿರಾಕಾರ ತು ನಿಶ್ಚಲಂ ವಿದ್ಧಿ ಏತತ್ತತ್ತ್ವೋಪದೇಶೇನ ಪುನರ್ಭವ ಸಂಭವಃ ನ .. 18..
ಶ್ರೀಗುರು ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿನೇ ಪ್ರಥಮ ಏಕ ಶ್ಲೋಕ ಮೇಂ ಮೋಕ್ಷ ಕಾ ವಿಷಯ ದಿಖಾಯಾ ಥಾ ಕಿ, “ವಿಷಯಾನ್ ವಿಷವತ್ತ್ಯಜ” ಔರ “ಸತ್ಯಂ ಪೀಯೂಷವದ್ಭಜ” ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಥಮ ಶ್ಲೋಕ ಮೇಂ ಸಬ ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ. ಪರಂತು ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷತುಲ್ಯ ಹೋನೇ ಮೇಂ ಔರ ಸತ್ಯರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಅಮೃತತುಲ್ಯ ಹೋನೇ ಮೇಂ ಕೋಈ ಹೇತು ವರ್ಣನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಸೋ 17 ವೇಂ ಶ್ಲೋಕ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಇಸ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರ ಕೇ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಸತ್ಯ ಔರ ಜಗತ್ ಕೋ ಅಧ್ಯಸ್ತ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಹೈ. ದರ್ಪಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದೀಖತಾ ಹುಆ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಅಧ್ಯಸ್ತ ಹೈ, ಯಹ ದೇಖನೇ ಮಾತ್ರ ಹೋತಾ ಹೈ ಸತ್ಯ ನಹೀಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದರ್ಪಣ ಕೇ ದೇಖನೇ ಸೇ ಜೋ ಪುರುಷ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಶುದ್ಧ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ದೀಖತಾ ಹೈ ಔರ ದರ್ಪಣ ಕೇ ಹಟಾನ ಸೇ ಯಹ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಪುರುಷ ಮೇಂ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಆತ್ಮಾ ಸತ್ಯ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಕಾ ಜೋ ಜಗತ್ ವಹ ಬುದ್ಧಿಯೋಗ ಸೇ ಭಾಸತಾ ಹೈ ತಿಸ ಜಗತ್ ಕೋ ವಿಷತುಲ್ಯ ಜಾನ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಸತ್ಯ ಜಾನ ತಬ ಮೋಕ್ಷರೂಪ ಪುರುಷಾರ್ಥ ಸಿದ್ಧ ಹೋಗಾ ಇಸ ಕಾರಣ ಅಬ ತೀನ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಸೇ ಜಗತ್ ಕಾ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ-ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಸಾಕಾರ ಜೋ ದೇಹ ತಿಸ ಕೋ ಆದಿ ಲೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪದಾರ್ಥ ಮಿಥ್ಯಾ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈಂ ಔರ ನಿರಾಕಾರ ಜೋ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವ ಸೋ ನಿಶ್ಚಲ ಹೈ ಔರ ತ್ರಿಕಾಲ ಮೇಂ ಸತ್ಯ ಹೈ, ಶ್ರುತಿಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ “ ನಿತ್ಯಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಾನಂದಂ ಬ್ರಹ್ಮ “ ಇಸ ಕಾರಣ ಚಿನ್ಮಾತ್ರರೂಪ ತತ್ವ ಕೇ ಉಪದೇಶ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕರನೇ ಸೇ ಫಿರ ಸಂಸಾರ ಮೇಂ ಜನ್ಮ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಮೋಕ್ಷ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ .. 18..
ಯಥೈವಾದರ್ಶಮಧ್ಯಸ್ಥೇ ರೂಪೇಽನ್ತಃ ಪರಿತಸ್ತು ಸಃ .
ತಥೈವಾಸ್ಮಿನ್ಶರೀರೇಽನ್ತಃ ಪರಿತಃ ಪರಮೇಶ್ವರಃ19..
ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾ ಏವ ಆದರ್ಶಮಧ್ಯಸ್ಥೇ ರೂಪೇ ಅಂತಃ ಪರಿತಃ ತು ಸಃ (ವ್ಯಾಪ್ಯ ವರ್ತ್ತತೇ ) ತಥಾ ಏವ ಅಸ್ಮಿನ್ ಶರೀರೇ ಅಂತಃ ಪರಿತಃ ಪರಮೇಶ್ವರಃ (ವ್ಯಾಪ್ಯ ಸ್ಥಿತಃ)..19..
ಅಬ ಗುರು ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಧರ್ಮವಾಲಾ ಜೋ ಸ್ಥೂಲ ಶರೀರ ಹೈ ತಿಸ ಸೇ ಔರ ಪುಣ್ಯಅಪುಣ್ಯಧರ್ಮವಾಲಾ ಜೋ ಲಿಂಗಶರೀರ ಹೈ ತಿಸ ಸೇ ವಿಲಕ್ಷಣ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಕಾ ದೃಷ್ಟಾಂತಸಹಿತ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ವರ್ಣಾಶ್ರಮಧಮರೂಪ ಸ್ಥೂಲಶರೀರ ತಥಾ ಪುಣ್ಯಪಾಪರೂಪೀ ಲಿಂಗಶರೀರ ಯಹ ದೋನೋಂ ಜಡ ಹೈಂ ಸೋ ಆತ್ಮಾ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೇ ಹೈಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಾ ತೋ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ದರ್ಪಣ ಮೇಂ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಪಡತಾ ಹೈ, ಉಸ ದರ್ಪಣ ಕೇ ಭೀತರ ಔರ ಬಾಹರ ಏಕ ಪುರುಷ ವ್ಯಾಪಕ ಹೋತಾ ಹೈ. ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಇಸ ಸ್ಥೂಲ ಶರೀರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಏಕ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ವ್ಯಾಪ ರಹಾ ಹೈ ಸೋ ಕಹಾ ಭೀ ಹೈ “ಯತ್ರ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ಭಾತಿ ಕಲ್ಪಿತಂ ರಜ್ಜು ಸರ್ಪವತ್ “ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಯಹ ವಿಶ್ವ ರಜ್ಜು ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಲ್ಪಿತ ಸರ್ಪ ಕೀ ಸಮಾನ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಾಸ್ತ ಮೇಂ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈ .. 19..
ಏಕಂ ಸರ್ವಗತಂ ವ್ಯೋಮ ಬಹಿರಂತರ್ಯಥಾ ಘಟೇ.
ನಿತ್ಯಂ ನಿರಂತರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸರ್ವಭೂತಗಣೇ ತಥಾ..20..
ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾ ಸರ್ವಗತಂ ಏಕಂ ವ್ಯೋಮ ಘಟೇ ಬಹಿಃ ಅಂತಃ ವರ್ತತೇ ತಥಾ ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸರ್ವಭೂತಗಣೇ ನಿರಂತರಂ ವರ್ತತೇ .. 20 ..
ಊಪರ ಕೇ ಶ್ಲೋಕ ಮೇಂ ಕಾಂಚ ಕಾ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದಿಯಾ ಹೈ ತಿಸ ಮೇಂ ಸಂಶಯ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ, ಕಾಂಚ ಮೇಂ ದೇಹ ಪೂರ್ಣರೀತಿಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ದೇಹ ಮೇಂ ಕಾಂಚ ಪೂರ್ಣ ರೀತಿಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಾರಣ ದೂಸರಾ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಕಾಶ ಹೈ, ವಹ ಘಟಾದಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಮೇಂ ವ್ಯಾಪ ರಹಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಖಂಡ ಅವಿನಾಶೀ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೈ ವಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಂತರ ಮೇಂ ತಥಾ ಬಾಹರ ಮೇಂ ವ್ಯಾಪ ರಹಾ ಹೈ, ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಶ್ರುತಿ ಕಾ ಭೀ ಪ್ರಮಾಣ ಹೈ, “ ಏಷ ತ ಆತ್ಮಾ ಸರ್ವಸ್ಯಾಂತರಃ” ಇಸ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಖಡ಼ ಕೋ ಲೇಕರ ದೇಹಾಭಿಮಾನರೂಪೀ ಫಾಁಸೀ ಕೋ ಕಾಟಕರ ಸುಖೀ ಹೋ ..20..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಮಾತ್ಮಾನುಭವೋಪದೇಶವರ್ಣನಂನಾಮ ಪ್ರಥಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 1..
=====
ಅಥ ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಂ 2.
ಅಹೋ ನಿರಂಜನಃ ಶಾಂತೋ ಬೋಧೋಽಹಂ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಪರಃ.
ಏತಾವಂತಮಹಂ ಕಾಲಂ ಮೋಹೇನೈವ ವಿಡಂಬಿತಃ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅಹಂ ನಿರಂಜನಃ ಶಾಂತಃ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಪರಃ ಬೋಧಃ ( ಅಸ್ಮಿ ) ಅಹಂ ಏತಾವಂತಂ ಕಾಲಂ ಮೋಹೇನ ವಿಡಂಬಿತಃ ಏವ ..1..
ಶ್ರೀಗುರು ಕೇ ವಚನರೂಪೀ ಅಮೃತ ಪಾನಕರ ತಿಸ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಅನುಭವ ಹುಆ, ಇಸ ಕಾರಣ ಶಿಷ್ಯ ಅಪನೇ ಗುರು ಕೇ ಪ್ರತಿ ಆತ್ಮಾನುಭವ ಕಹತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ಬಡ಼ಾ ಆಶ್ಚರ್ಯ ದೀಖನೇ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ತೋ ನಿರಂಜನ ಹೂಂ, ತಥಾ ಸರ್ವಉಪಾಧಿರಹಿತ ಹೂಂ, ಶಾಂತ ಅರ್ಥಾತ್ ಸರ್ವವಿಕಾರರಹಿತ ಹೂಂ ತಥಾ ಪ್ರಕೃತಿಸೇ ಪರೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಾಯಾ ಕೇ ಅಂಧಕಾರ ಸೇ ರಹಿತ ಹೂಂ, ಅಹೋ ! ಆಜ ದಿನಪರ್ಯಂತ ಗುರು ಕೀ ಕೃಪಾ ನಹೀಂ ಥೀ ಇಸ ಕಾರಣ ಬಹುತ ಮೋಹ ಥಾ ಔರ ದೇಹ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ವಿವೇಕ ನಹೀಂ ಥಾ ತಿಸ ಸೇ ದುಃಖೀ ಥಾ ಅಬ ಆಜ ಸದ್ಗುರು ಕೋ ಕೃಪಾ ಹುಈ ಸೋ ಪರಮ ಆನಂದ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಹೂಂ..1..
ಯಥಾ ಪ್ರಕಾಶಯಾಮ್ಯೇ ಕೋ ದೇಹಮೇನಂ ತಥಾ ಜಗತ್ .
ಅತೋಮಮ ಜಗತ್ ಸರ್ವಮಥವಾ ನ ಚ ಕಿಂಚನ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾ ( ಅಹಂ ) ಏಕ: (ಏವ) ಜಗತ್ ಪ್ರಕಾಶಯಾಮಿ ತಥಾ ಏನಮ ದೇಹಂ (ಪ್ರಕಾಶಯಾಮಿ) ಅತಃ ಸರ್ವಂ ಜಗತ ಮಮ ಅಥವಾ ಚ ಕಿಂಚನ ನ ..2..
ಊಪರ ಕೇ ಶ್ಲೋಕ ಮೇಂ ಶಿಷ್ಯನೇ ಅಪನಾ ಮೋಹ ಗುರು ಕೇ ಪಾಸ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ . ಅಬ ಗುರು ಕೋ ಕೃಪಾ ಸೇ ದೇಹ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ವಿವೇಕ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ತಹಾಂ ಸಮಾಧಾನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ! ಮೈಂ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ಥೂಲ ಶರೀರ ಕೋ ಪ್ರಕಾಶ ಕರತಾ ಹೂಂ ತಿಸ ಹೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಗತ್ ಕೋ ಭೀ ಪ್ರಕಾಶ ಕರತಾ ಹೂಂ, ತಿಸ ಕಾರಣ ದೇಹ ಜಡ ಹೈ ತಿಸ ಹೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಗತ್ ಭೀ ಜಡ ಹೈ. ಯಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಶರೀರ ಜಡ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯ ಹೈ ತಿನ ದೋನೋಂ ಕಾ ಸಂಬಂಧ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಭ್ರಾಂತಿಸೇ ದೇಹ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಮಮತ್ವ ಮಾನಾ ಹೈ ಯಹ ಅಜ್ಞಾನಕಲ್ಪಿತ ಹೈ, ದೇಹ ಕೋ ಆದಿಲೇಕರ ಬಂಧಾ ಜಗತ್ ದೃಶ್ಯ ಪದಾರ್ಥ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ, ಫಿರ ಯದಿ ಸತ್ಯ ವಿಚಾರ ಕರೇ ತೋ ದೇಹಾದಿಕ ಜಗತ್ ಹೈ ಹೀ ನಹೀಂ, ಜಗತ್ ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಔರ ಪ್ರಲಯ ಯಹ ದೋನೋಂ ಅಜ್ಞಾನಕಲ್ಪಿತ ಹೈಂ, ತಿಸ ಕಾರಣ ದೇಹ ಸೇ ಪರ ಆತ್ಮಾ ಶುದ್ಧ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ..2..
ಸಶರೀರಮಹೋವಿಶ್ವಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಮಯಾಽಧುನಾ.
ಕುತಶ್ಚಿತ್ಕೌಶಲಾದೇವಪರಮಾತ್ಮಾವಿಲೋಕ್ಯತೇ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅಧುನಾ ಸಶರೀರಂ ವಿಶ್ವಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಕುತಶ್ಚಿತ ಕೌಶಲಾತ್ ಏವ ಮಯಾ ಪರಮಾತ್ಮಾ ವಿಲೋಕ್ಯತೇ ..3..
ಶಿಷ್ಯ ಆಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಲಿಂಗಶರೀರ ಔರ ಕಾರಣ ಶರೀರ ಇನ ದೋನೋಂ ಕಾ ವಿವೇಕ ತೌ ಹುಆ ಹೀ ನಹೀಂ ಫಿರ ಪ್ರಕೃತಿಸೇ ಪರ ಆತ್ಮಾ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನಾ ಜಾಯಗಾ ? ತಹಾಂ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಲಿಂಗಶರೀರ, ಕಾರಣಶರೀರ, ತಥಾ ಸ್ಥೂಲಶರೀರ ಸಹಿತ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವ ಹೈ ತಹಾಂ ಗುರು ಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇ ಉಪದೇಶ ಕೇ ಅನುಸಾರ ತ್ಯಾಗಕರ ಕೇ ಔರ ಉನ ಗುರು ಶಾಸ್ತ್ರ ಕೀ ಕೃಪಾ ಸೇ ಚಾತುಯತಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಹೂಂ ತಿಸ ಕಾರಣ ಪರಮ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆತ್ಮಾ ಜಾನನ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಧ್ಯಾತ್ಮ ವೇದಾಂತವಿದ್ಯಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ ..3..
ಯಥಾನತೋಯತೋಭಿನ್ನಾಸ್ತರಂಗಾಃಫೇನಬುದ್ಧದಾಃ .
ಆತ್ಮನೋನತಥಾಭಿನ್ನವಿಶ್ವಮಾತ್ಮವಿನಿರ್ಗತಂ .. 4..
2 ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾ ತೋಯತಃ ತರಂಗಾಃ ಫೇನವುದ್ಧದಾಃ ಭಿನ್ನಾಃ ನ ತಥಾ ಆತ್ಮವಿನಿರ್ಗತಂ ವಿಶ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ಭಿನ್ನಂ ನ .. 4..
ಶರೀರ ತಥಾ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಹೋಗಾ ತೋ ದ್ವೈತಭಾವ ಸಿದ್ಧ ಹೋ ಜಾಯಗಾ, ಐಸೀ ಶಿಷ್ಯ ಕೀ ಶಂಕಾ ಕರನೇಪರ ಉಸ ಕೇ ಉತ್ತರ ಮೇಂ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ತರಂಗ, ಝಾಗ ಬುಲಬುಲೇ ಜಲ ಸೇ ಅಲಗ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಪರಂತು ಉನ ತೀನೋಂ ಕಾ ಕಾರಣ ಏಕ ಜಲಮಾತ್ರ ಹೈ ತಿಸ ಹೀ ಪ್ರಕಾರ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಆ ಹೈ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೈ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ತರಂಗ, ಝಾಗ ಔರ ಬುಲಬುಲೋಂ ಮೇಂ ಜಲ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ ತಿಸ ಹೀ ಪ್ರಕಾರ ಸರ್ವ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ, ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೈ ..4..
ತಂತುಮಾತ್ರೋಭವೇದೇವಪಟೋಯದ್ವಿಚಾರಿತಃ .
ಆತ್ಮತನ್ಮಾತ್ರಮೇವೇದಂತದ್ವಿಶ್ವವಿಚಾರಿತಂ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಯದತ ವಿಚಾರಿತಃ ಪಟಃ ತಂತುಮಾತ್ರಃ ಏವ ಭವೇತ್ ತದ್ವತ್ ವಿಚಾರಿತಂ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಆತ್ಮತನ್ಮಾತ್ರಂ ಏವ ..5..
ಸರ್ವ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೈ ತಿಸ ಕೇ ನಿರೂಪಣ ಕರನೇ ಕೇ ಅರ್ಥ ದೂಸರಾ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ವಿಚಾರದೃಷ್ಟಿ ಕೇ ಬಿನಾ ದೇಖೇ ತೋ ವಸ್ತ್ರ ಸೂತ್ರ ಸೇ ಪೃಥಕ್ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ವಿಚಾರದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ದೇಖನೇಪರ ವಸ್ತ್ರ ಸೂತ್ರರೂಪ ಹೀ ಹೈ, ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಜ್ಞಾನದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ಜಗತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಶುದ್ಧವಿಚಾರಪೂರ್ವಕ ದೇಖನ ಸೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಆತ್ಮರೂಪಹೀಂ ಹೈ, ಸಿದ್ಧಾಂತ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ವಸ್ತ್ರ ಮೇಂ ಸೂತ್ರ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ..5..
ಯಥೈವೇಕ್ಷುರಸೇಕೃಪ್ತಾತೇನವ್ಯಾಪ್ತವಶಕರಾ ..ತಥಾ
ವಿಶ್ವಮಯಿಕೃಪ್ತಮಯಾವ್ಯಾಪ್ತನಿರಂತರಂ ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾ ಇಕ್ಷುರ ಸೇ ಕ್ಲೃಪ್ತಾ ಶರ್ಕರಾ ತೇನ ಏವ ವ್ಯಾಪ್ತಾ ತಥಾ ಏಕ ಮಯಿ ಕೃಪ್ತಂ ವಿಶ್ವಂ ನಿರಂತರಂ ಮಯಾ ವ್ಯಾಪ್ತಂ .. 6 ..
ಆತ್ಮಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಮೇಂ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ತೀಸರಾ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಇಕ್ಷು (ಪೌಂಡಾ) ಕೇ ರಸ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಶರ್ಕರಾ ರಹತೀ ಹೈ ಔರ ಶರ್ಕರಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ರಸ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಪರಮಾನಂದರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಜಗತ್ ಅಧ್ಯಸ್ತ ಹೈ ಔರ ಜಗತ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ನಿರಂತರ ಆತ್ಮಾ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ವಿಶ್ವ ಭೀ ಆನಂದಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈ. ತಿಸ ಕರ ಕೇ “ಅಸ್ತಿ, ಭಾತಿ, ಪ್ರಿಯಂ, “ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ಸರ್ವತ್ರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ ..6..
ಆತ್ಮಾಜ್ಞಾನಾಜಗದ್ಭಾತಿಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾನಭಾಸತೇ.
ರಜ್ಜ್ವಜ್ಞಾನಾದಹಿಭಾಂತಿತಜ್ಜ್ಞಾನಾದ್ಭಾಸತೇನಹಿ 7..
ಅನ್ವಯ:- ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾಜ್ಞಾನಾತ್ ಮಾತಿ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾತ್ ನ ಭಾಸತೇ ಹಿ ರಜ್ಜ್ವಜ್ಞಾನಾತ್ ಅಹಿಃ ಭಾತಿ ತಜ್ಜ್ಞಾನಾತ್ ನ ಭಾಸತೇ .. 7 ..
ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಯದಿ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೈ ತೋ ಭಿನ್ನ ಪ್ರತೀತ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ? ತಹಾಂ ಗುರು ಉತ್ತರ ದೇತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಬ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಬ ಜಗತ್ ಭಾಸತಾ ಹೈ ಔರ ಜಬ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ತಬ ಜಗತ್ ಕೋಈ ವಸ್ತು ನಹೀಂ ಹೈ, ತಹಾಂ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಅಂಧಕಾರ ಮೇಂ ಪಡ಼ೀ ಹುಈ ರಜ್ಜು ಅಮ ಸೇ ಸರ್ಪ ಪ್ರತೀತ ಹೋನೇ ಲಗತಾ ಹೈ ಔರ ಜಬ ದೀಪಕ ಕಾ ಪ್ರಕಾಶ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಕಿ, ಯಹ ಸರ್ಪ ನಹೀಂ ಹೈ ..7..
ಪ್ರಕಾಶೋಮೇನಿಜರೂಪನಾತಿರಿಕ್ತೋಽಸ್ಮ್ಯಹಂತತಃ.
ಯದಾಪ್ರಕಾಶತೇವಿಶ್ವಂತದಾಹಂಭಾಸಏವಹಿ ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಪ್ರಕಾಶಃ ಮೇ ನಿಜಂ ರೂಪಂ ಅಹಂ ತತಃ ಅತಿರಿಕ್ತ ನ ಆಸ್ಮಿ . ಹಿ ಯದಾ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಕಾಶತೇ ತದಾ ಅಹಂ ಭಾಸಃ ಏವ ..8..
ಜಿಸ ಕೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಕೋ ಪ್ರಕಾಶ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಫಿರ ಜಗತ್ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತೀ ಹೈ ? ಇಸ ಪ್ರಶ್ನ ಕಾ ಉತ್ತರ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ನಿತ್ಯ ಬೋಧರೂಪ ಪ್ರಕಾಶ ಮೇರಾ (ಆತ್ಮಾ ಕಾ ) ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ (ಆತ್ಮಾ) ಪ್ರಕಾಶ ಸೇ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಯಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಆತ್ಮಚೈತನ್ಯ ಜಬ ಜಗತ್ ಕಾ ಪ್ರಕಾಶ ಹೈ ತೋ ಉಸ ಕೋ ಅಜ್ಞಾನ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ರಹತಾ ಹೈ ? ಇಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಪ್ನ ಮೇಂ ಚೈತನ್ಯ ಅವಿದ್ಯಾ ಕೀ ಉಪಾಘಿ ಸೇ ಕಲ್ಪಿತ ವಿಷಯಸುಖ ಕೋ ಸತ್ಯ ಮಾನತೇ ಹೈಂ, ತಿಸ ಸೇ ಚೈತನ್ಯ ಮೇಂ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಬೋಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಆತ್ಮಚೈತನ್ಯ ಸರ್ವಕಾಲ ಮೇಂ ಹೈ ಪರಂತು ಗುರು ಕೇ ಮುಖ ಸೇ ನಿಶ್ಚಯಪೂರ್ವಕ ಸಮಝೇ ಬಿನಾ ಅಜ್ಞಾನ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಸತ್ಯ ಹೈ ಯಹ ವಾರ್ತಾ ವೇದಾದಿ ಶಾಸ್ತ್ರಸಂಮತ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಜಗತ್ ಕೋ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಕಾಶ ಕರತಾ ಹೈ ಯಹ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಹೈ..8..
ಅಹೋ ವಿಕಲ್ಪಿತಂ ವಿಶ್ವಮಜ್ಞಾನಾನ್ಮಯಿಭಾಸತೇ.
ರೂಪ್ಯಂ ಶುಕ್ತೌ ಫಣೀ ರಜ್ಜೌ ವಾರಿ ಸೂರ್ಯಕರೇಯಥಾ ..9..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಯಥಾ ಶುಕ್ತೌ ರೂಪ್ಯಂ ರಜೌ ಫಣೀ ಸೂರ್ಯಕರೇ ವಾರಿ ( ತಥಾ ) ಅಜ್ಞಾನಾತ್ ವಿಕಲ್ಪಿತಂ ವಿಶ್ವಂ ಮಯಿ ಭಾಸತೇ ..9..
ಶಿಷ್ಯ ವಿಚಾರ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶ ಹೂಂ ತಥಾಪಿ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ವ ಭಾಸತಾ ಹೈ, ಯಹ ಬಡ಼ಾ ಹೀ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಭ್ರಾಂತಿಸೇ ಸೀಪೀ ಮೇಂ ರಜತ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ರಜ್ಜು ಮೇಂ ಸರ್ಪ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ತಥಾ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸೂರ್ಯ ಕೀ ಕಿರಣೋಂ ಮೇಂ ಜಲ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಕಲ್ಪಿತ ವಿಶ್ವ ಮೇರೇ ವಿಷೇಭಾಸತಾ ಹೈ ..9..
ಮತ್ತೋ ವಿನಿರ್ಗತಂ ವಿಶ್ವಂ ಮಯ್ಯೇವ ಲಯಮೇಷ್ಯತಿ.
ಮೃದಿ ಕುಂಭೋಜಲೇ ಬೀಚಿಕನಕೇಕಟಕಂ ಯಥಾ .. 10..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಮತ್ತಃ ವಿನಿರ್ಗತಂ ಮಯಿ ಏವ ಲಯಂ ಏಷ್ಯತಿ ಯಥಾ ಕುಂಭಃ ಮೃದಿ ವೀಚಿಃ ಜಲೇ ಕಟಕಂ ಕನ ಕೇ .. 10..
ಶಿಷ್ಯ ಆಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸಾಂಖ್ಯಶಾಸ್ತ್ರವಾಲೋಂ ಕೇ ಮತಾನುಸಾರ ತೋ ಜಗತ್ ಮಾಯಾ ಕಾ ವಿಕಾರ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಜಗತ್ ಮಾಯಾಸಕಾಶ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಅಂತ ಮೇಂ ಮಾಯಾ ಕೇ ವಿ ಹೀ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಸಕಾಶ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ? ಇಸ ಶಂಕಾ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯಹ ಮಾಯಾಸಹಿತ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಸಕಾಶ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಆ ಹೈ ಔರ ಅಂತ ಮೇಂ ಮಾಯಾ ಕೇ ವಿಷ ಹೀ ಲೀನ ಹೋಗಾ, ತಹಾಂ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದೇತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಘಟ ಮೃತ್ತಿಕಾ ಮೇಂ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಅಂತ ಮೇಂ ಮೃತ್ತಿಕಾ ಕೇ ವಿಷ ಹೀ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ತರಂಗ ಜಲ ಮೇಂ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಅಂತ ಮೇಂ ಜಲ ಕೇ ವಿ ಹೀ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ ತಥಾ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಟಕ ಕುಂಡಲಾದಿ ಸುವರ್ಣಮೇ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಸುವರ್ಣಮೇಂ ಹೀ ಅಂತ ಮೇಂ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ. ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಮಾಯಾಸಹಿತ ಜಗತ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಸಕಾಶ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಅಂತ ಮೇಂ ಮಾಯಾ ಕೇ ವಿ ಹೀ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಸೋಈ ಶ್ರುತಿಮೇಭೀಕಹಾ ಹೈ “ಯತೋ ವಾ ಇಮಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಜಾಯಂತೇ ಯೇನ ಜಾತಾನಿ ಜೀವಂತಿ ಯತ್ಪ್ರಯಂತ್ಯಭಿಸಂವಿಶಂತಿ “ ..10..
ಅಹೋ ಅಹಂನಮೋ ಮಹ್ಯಂ ವಿನಾಶೀಯಸ್ಯ ನಾಸ್ತಿಮೇ.
ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತಂಜಗನ್ನಾಶೇಪಿತಿಷ್ಠತಃ..11..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತಂ ( ಯತ್ ) ಜಗತ್ ( ತಸ್ಯ ) ನಾಶೇ ಅಪಿ ಯಸ್ಯ ಮೇ ವಿನಾಶಃ ನ ಅಸ್ತಿ ( ತಸ್ಮೈ ) ಮಹ್ಯಂ ನಮಃ .. 11..
ಶಿಷ್ಯ ಆಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಯದಿ ಜಗತ್ ಕಾ ಉಪಾದಾನ ಕಾರಣ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೋಗಾ ತಬ ತೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅನಿತ್ಯತಾ ಆವೇಗೀ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಘಟ ಫೂಟತಾ ಹೈ ಔರ ಮೃತ್ತಿಕಾ ಬಿಖರ ಜಾತೀ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಗತ್ ಕೇ ನಷ್ಟ ಹೋನೇಪರ ಬ್ರಹ್ಮ ಭೀ ಛಿನ ಭಿನ್ನ (ವಿನಾಶೀ) ಹೋ ಜಾಯಗಾ ? ಇಸ ಶಂಕಾ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹುಏ ಗುರು ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ( ಆತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮ ) ಸಂಪೂರ್ಣ ಉಪಾದಾನ ಕಾರಣ ಹೂಂ, ತೋ ಭೀ ಮೇರಾ ನಾಶ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಯಹ ಬಡ಼ಾ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ. ಸುವರ್ಣ ಕಟಕ ಔರ ಕುಂಡಲ ಕಾ ಉಪಾದಾನ ಕಾರಣ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಕಸ್ಕ ಕುಂಡಲ ಕೇ ಟೂಟನೇಪರ ಸುವರ್ಣ ವಿಕಾರ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಮೈಂ ತೋ ಜಗತ್ ಕಾ ವಿವರ್ತಾವಿಷ್ಠಾನ ಹೂಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ರಜ್ಜು ಮೇಂ ಸರ್ಪ ಕೀ ಭ್ರಾಂತಿ ಹೋನೇಪರ ಸರ್ಪ ವಿವರ್ತ ಕಹಾತಾ ಹೈ ಔರ ರಜ್ಜು ಅಧಿಷ್ಠಾನ ಕಹಾತಾ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಗತ್ ಮೇರೇ (ಆತ್ಮಾಕೇ) ವಿಷೇಂ ಪ್ರತೀತಿ ಮಾತ್ರ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ದೂಧ ಕಾ ದಧಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅನ್ಯಥಾಭಾವ (ಪರಿಣಾಮ) ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಗತ್ ಮೇರಾ ಪರಿಣಾಮ ನಹೀಂ ಹೈ, ಮೈಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಕಾ ಕಾರಣ ಔರ ಅವಿನಾಶೀ ಹೂಂ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪ (ಆತ್ಮಾ) ಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಕರತಾ ಹೂಂ. ಪ್ರಲಯಕಾಲ ಮೇಂ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇ ಲೇಕರ ತೃಣಪರ್ಯಂತ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ನಾಶ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಮೇರಾ (ಆತ್ಮಾಕಾ) ನಾಶ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಶ್ರುತಿ ಕಾ ಭೀ ಪ್ರಮಾಣ ಹೈ “ಸತ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಮನಂತಂ ಬ್ರಹ್ಮ “ ಅರ್ಥಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯ ಹೈ, ಜ್ಞಾನರೂಪ ಹೈ ಔರ ಅನಂತ ಹೈ ..11..
ಅಹೋ ಅಹಂನಮೋಮಹ್ಯಮೇಕೋಽಹಂದೇಹವಾನಪಿಾವಚಿನ್ನ
ಗಂತಾ ನಾಗಂತಾ ವ್ಯಾಪ್ಯ ವಿಶ್ವಮವಸ್ಥಿತಃ..12..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅಹಂ ( ತಸ್ಮೈ ) ಮಹ್ಯಂ ನಮಃ . ( ಯತ್ ) ದೇಹವಾನ್ ಅಪಿ ಏಕಃ ಅಹಂ ವಿಶ್ವಂ ವ್ಯಾಪ್ಯ ಅವಸ್ಥಿತಃ ನ ವವಿತ್ ಗಂತಾ ನ ಆಗಂತಾ .. 12..
ಶಿಷ್ಯ ಆಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸುಖದುಃಖರೂಪೀ ದೇಹಯುಕ್ತ ಆತ್ಮಾ ಅನೇಕರೂಪ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಆತಾ ಹೈ, ಫಿರ ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತಾ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಿದ್ಧ ಹೋಗೀ, ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಬಡ಼ಾ ಆಶ್ಚರ್ಯರೂಪ ಹೂಂ ಉಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಅಪನೇ (ಆತ್ಮಾ) ಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಕರತಾ ಹೂಂ. ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಕ್ಯಾ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ ? ತಿಸೇ ಗುರು ಉತ್ತರ ದೇತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ (ಆತ್ಮಾ) ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಶರೀರೋಂ ಮೇಂ ನಿವಾಸ ಕರ ಕೇ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಸುಖ ದುಃಖ ಕೋ ಭೋಗತಾ ಹೂಂ, ತಥಾಪಿ ಮೇಂ ಏಕರೂಪ ಹೂಂ, ತಹಾಂ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಲ ಸೇ ಭರೇ ಹುಏ ಅನೇಕ ಪಾತ್ರೋಂ ಮೇಂ ಭರೇ ಹುಏ ಜಲ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಶೀತ, ಉಷ್ಣ ಸುಗಂಧ, ದುರ್ಗಂಧ, ಶುದ್ಧ, ಅಶುದ್ಧ ಇತ್ಯಾದಿ ಅನೇಕ ಉಪಾಧಿಯಾಂ ರಹತೀ ಹೈ ಔರ ಉನ ಅನೇಕೋಂ ಪಾತ್ರೋಂ ಮೇಂ ಭಿನ್ನ ಸೂರ್ಯ ಕೇ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಪಡತೇ ಹೈಂ, ತಥಾಪಿ ವಹ ಸೂರ್ಯ ಏಕ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜಲ ಕೀ ಶೀತ ಉಷ್ಣಾದಿ ಉಪಾಧಿಯೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಮೇಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವ ಮೇಂ ವ್ಯಾಪ ರಹಾ ಹೂಂ, ತಥಾಪಿ ಜಗತ್ ಕೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉಪಾಧಿಯೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹೂಂಅರ್ಥಾತ್ ನ ಕೋಈ ಜಾತಾ ಹೈ ನ ಕೋಈ ಆತಾ ಹೈ ಔರ ಜಾತಾ ಹೈ ಆತಾ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಜೋ ಪ್ರತೀತಿ ಹೈ ಸೋ ಅಜ್ಞಾನವಶ ಹೈ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ .. 12..
ಅಹೋಅಹಂನಮೋಮಹ್ಯಂ ದಕ್ಷೋನಾಸ್ತೀಹಮತ್ಸಮಃ .
ಅಸಂಸ್ಟಶ್ಯಶರೀರೇಣಯೇನವಿಶ್ವಚಿರಂಧೃತಂ..13..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹಂ ಅಹೋ ( ತಸ್ಮ ) ಮಹ್ಯಂ ನಮಃ ಇಹ ಮತ್ತಮಃ (ಕಃ ಅಪಿ ) ದಕ್ಷಃ ನ ಅಸ್ತಿ ಯೇನ ಶರೀರೇಣ ಅಸಂಸ್ಪೃಶ್ಯ (ಮಯಾ) ಚಿರಂ ವಿಶ್ವಂ ಧೃತಂ .. 13 ..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ದೇಹ ಸೇ ಸಂಗ ಹೈ, ವಹ ಅಸಂಗ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಆಶ್ಚರ್ಯರೂಪ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ಅರ್ಥ ನಮಸ್ಕಾರ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇಸ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಮೇರೀ ಸಮಾನ ಕೋಈ ಚತುರ ನಹೀಂ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಅಘಟ ಘಟನಾ ಕರನೇ ಮೇಂ ಮೈಂ ಚತುರ ಹೂಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೇಂ ಶರೀರ ಮೇಂ ರಹಕರ ಭೀ ಶರೀರ ಸೇ ಸ್ಪರ್ಶ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೂಂ ಔರ ಶರೀರಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹೂಂ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಮ ಧೃತ ಕೇ ಪಿಂಡ ಮೇಂ ಲೀನ ನ ಹೋಕರ ಭೀ ಘೃತಪಿಂಡ ಕೋ ಗಲಾಕರ ರಸರೂಪ ಕರ ದೇತಾ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಮೈಂ ಲೀನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೂಂ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಕೋ ಚಿರಕಾಲ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹೂಂ ..13..
ಅಹೋಅನಮೋಮಾಯಸ್ಯಮೇನಾಸ್ತಿಕಿಂಚನ.
ಅಥವಾಯಸ್ಯಮಸವೈಯದ್ರಾಙ್ಮನಸಗೋಚರಂ .. 14..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅಹಂ ಯಸ್ಯ ಮೇ (ಪರಮಾರ್ಥತಃ ) ಕಿಂಚನ ನ ಅಸ್ತಿ ಅಥವಾ ಯತ್ ವಾಙ್ಮನಸಗೋಚರಂ ( ತತ್ ) ಸರ್ವಂ ಯಸ್ಯ ಮೇ ( ಸಂಬಧೇಿ ಅಸ್ತಿ ಅತಃ ) ಮಹ್ಯಂ ನಮಃ .. 14..
ಶಿಷ್ಯ ಆಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ! ಸಂಬಂಧಕ ಬಿನಾ ಜಗತ್ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಧಾರಣ ಹೋತಾ ಹೈ ? ಭೀತ ಗೃಹ ಕೀ ಛತ ಆದಿ ಕೋ ಧಾರಣ ಕರತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಕಾಷ್ಠ ಆದಿ ಸೇ ಉಸ ಕಾ ಸಂಬಂಧ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸೋ ಆತ್ಮಾ ಬಿನಾ ಸಂಬಂಧ ಕೇ ಜಗತ್ ಕೋ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಅಹೋ ಮೈಂ ಬಡ಼ಾ ಆಶ್ಚರ್ಯರೂಪ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪ ಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಕರೂಂ ಹೂಂ, ಆಶ್ಚರ್ಯರೂಪತಾ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಪರಮಾರ್ಥದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ತೋ ಮೇರಾ ಕಿಸೀ ಸೇ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೈ, ಔರ ವಿಚಾರದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ದೇಖೋ ತೋ ಮುಝ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಭೀ ಕೋಈ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಯದಿ ಸಾಂಸಾರಿಕದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ದೇಖೋ ತೋ ಜೋ ಕುಛ ಮನ ವಾಣೀ ಸೇ ವಿಚಾರಾ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ ಸಬ ಮೇರಾ ಸಂಬಂಧೀ ಹೈ ಪರಂತು ವಹ ಮಿಥ್ಯಾ ಸಂಬಂಧ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸುವರ್ಣ ತಥಾ ಕುಂಡಲ ಕಾ ಸಂಬಂಧ ಹೈ, ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಮೇರಾ ಔರ ಜಗತ್ ಕಾ ಸಂಬಂಧ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಮೇರಾ ಸಬ ಸೇ ಸಂಬಂಧ ಹೈ ಭೀ ಔರ ನಹೀಂಭೋ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಆಶ್ಚರ್ಯರೂಪ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮೇರೇ ಅರ್ಥ ನಮಸ್ಕಾರ ಹೈ .. 14..
ಜ್ಞಾನಜ್ಞೇಯಂತಥಾಜ್ಞಾತಾತ್ರಿತಯಂ ನಾಸ್ತಿವಾಸ್ತವಂ.
ಅಜ್ಞಾನಾದ್ಭಾತಿಯತ್ರೇದಂಸೋಽಹಮಸ್ಮಿನಿರಂಜನಃ ..15..
ಅನ್ವಯ:- ಜ್ಞಾನಮ ಜ್ಞೇಯಂ ತಥಾ ಜ್ಞಾತಾ (ಇದಂ ) ತ್ರಿತಯಂ ವಾಸ್ತವಂ ನ ಅಸ್ತಿ ಯತ್ರ ಇದಂ ಅಜ್ಞಾನಾತ್ ಭಾತಿ ಸಃ ಅಹಂ ನಿರಂಜನಃ ಅಸ್ಮಿ..15..
ತ್ರಿಪುಟೀರೂಪ ಜಗತ್ ತೋ ಸತ್ಯಸಾ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಫಿರ ಜಗತ್ ಕಾ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಮಿಥ್ಯಾ ಸಂಬಂಧ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಹಾ, ಇಸ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ಶಂಕಾ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜ್ಞಾನ ಜ್ಞೇಯ ತಥಾ ಜ್ಞಾತಾ ಇನ ತೀನೋಂ ಕಾ ಇಕಟ್ಠಾ ನಾಮ “ತ್ರಿಪುಟೀ” ಹೈ, ವಹ ತ್ರಿಪುಟೀ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅರ್ಥಾತ್ ಸತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಿಸ ತ್ರಿಪುಟೀ ಕಾ ಜಿಸ ಮೇರೇ ( ಆತ್ಮಾ ಕೇ ) ವಿ ಮಿಥ್ಯಾ ಸಂಬಂಧ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಪ್ರತೀತ ಹೈ, ವಹ ಮೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ ತೋ ನಿರಂಜನ ಕಹಿಯೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಪಂಚ ಸೇ ರಹಿತ ಹೂಂ ..15..
ದ್ವೈತಮೂಲಮಹೋದುಃಖಂನಾನ್ಯತ್ತಸ್ಯಾಸ್ತಿಭೇಷಜಂ .
ದೃಶ್ಯಮೇತನ್ಮೃಷಾಸಮೇಕೋಽಹಂಚಿದ್ರಸೋಽಮಲಃ .. 16..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ( ನಿರಂಜನಸ್ಯ ಅಪಿ ಆತ್ಮನಃ ) ದ್ವೈತಮೂಲಂ ದುಃಖಂ (ಭವತಿ ) ತಸ್ಯ ಭೇಷಜಂ ಏತತ್ ದೃಶ್ಯಂ ಸರ್ವಂ ಮೃಷಾ ಅಹಂ ಏಕಃ ಅಮಲ: ಚಿದ್ರಸಃ ( ಇತಿ ಬೋವಾತ್ ) ಅನ್ಯತ್ ನ ಅಸ್ತಿ .. 16..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ ಯದಿ ಆತ್ಮಾ ನಿರಂಜನ ಹೈ ತೋ ದುಃಖ ಕಾ ಸಂಬಂಧ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸುಖದುಃಖ ಭ್ರಾಂತಿಮಾತ್ರ ಹೈ, ವಾಸ್ತವಿಕ ನಹೀಂ, ನಿರಂಜನ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದ್ವೈತಮಾತ್ರ ಸೇ ಸುಖದುಃಖ ಭಾಸತಾ ಹೈ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸುಖದುಃಖ ಕುಛ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೇ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ! ದ್ವೈತಭ್ರಮ ಕೋ ಔಷಧಿ ಕಹಿಯೇ ಜಿಸ ಕೇ ಸೇವನ ಕರನೇ ಸೇ ದ್ವೈತಭ್ರಮ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ! ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಉತ್ತರ ದೇತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಮೈಂ ಆತ್ಮಾ ಹೂಂ, ಅಮಲ ಹೂಂ, ಮಾಯಾ ಔರ ಮಾಯಾ ಕಾ ಕಾರ್ಯ ಜೋ ಜಗತ್ ತಿಸ ಸೇ ರಹಿತ ಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಅದ್ವಿತೀಯರೂಪ ಹೂಂ ಔರ ದೃಶ್ಯಮಾನ ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಸಾರ ಜಡ ಔರ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈ, ಸತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇ ಸೇ ದ್ವೈತಭ್ರಮ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕೇ ಬಿನಾ ದೂಸರೀ ದ್ವೈತ ಭ್ರಮ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಏ ದುಃಖ ಕೇ ದೂರ ಕರನೇ ಕೀ ಅನ್ಯ ಔಷಧಿ ನಹೀಂ ಹೈ ..16..
ಬೋಧಮಾತ್ರೋಽಹಮಜ್ಞಾನಾಡುಪಾಧಿಃ ಕಲ್ಪಿತೋಮಯಾ.
ಏವಂವಿಮೃಶತೋನಿತ್ಯನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇಸ್ಥಿತಿರ್ಮಮ ..17..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹಂ ಬೋಧಮಾತ್ರಃ ಮಯಾ ಅಜ್ಞಾನಾತ್ ಉಪಾಧಿಃ ಕಲ್ಪಿತಃ ಏವಂ ನಿತ್ಯಂ ವಿಮೃಶತಃ ಮಮ ನಿರ್ವಿಕಲೋ ಸ್ಥಿತಿಃ (ಪ್ರಜಾತಾ)..17..
ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದ್ವೈತಪ್ರಪಂಚ ಕಾ ಅಧ್ಯಾಸ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹುಆ ಹೈ ಔರ ವಹ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ ಯಾ ವಾಸ್ತವಿಕ ಹೇ ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಬೋಧರೂಪ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ ಪರಂತು ಮೈಂನೇ ಅಪನೇ ವಿಷೇಂ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಉಪಾಧಿ (ಅಹಂಕಾರಾದಿ ದ್ವೈತಪ್ರಪಂಚ) ಕಲ್ಪನಾ ಕಿಯಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಮೈಂ ಅಖಂಡಾನಂದಬ್ರಹ್ಮ ನಹೀಂ ಹೂಂ ಕಿಂತು ದೇಹ ಹೂಂ ಯಹ ಮಾನಾ ಹೈ. ಇಸ ಕಾರಣ ನಿತ್ಯ ವಿಚಾರ ಕರ ಕೇ ಮೇರೀ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಅರ್ಥಾತ್ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಿಜ ಸ್ವರೂಪ (ಬ್ರಹ್ಮ) ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಹುಈ ಹೈ .. 17..
ನಮೇಬಂಧೋಽಸ್ತಿ ಮೋಕ್ಷಾ ವಾ ಭ್ರಾಂತಿಃಶಾಂತಾ ನಿರಾಶ್ರಯಾ .
ಅಹೋ ಮಯಿ ಸ್ಥಿತಂ ವಿಶ್ವಂ ವಸ್ತುತೋ ನ ಮಯಿ ಸ್ಥಿತಂ..18..
ಅನ್ವಯ:- ಮೇ ಬಂಧಃ ವಾ ಮೋಕ್ಷಃ ನ ಅಸ್ತಿ ಅಹೋ ಮಯಿ ಸ್ಥಿತಂ (ಅಪಿ) ವಿಶ್ವಂ ವಸ್ತುತಃ ಮಯಿ ನ ಸ್ಥಿತಂ (ಇತಿ ವಿಚಾರತಃ ಅಪಿ) ನಿರಾಶ್ರಯಾ ಭ್ರಾಂತಿಃ ( ಏವ ) ಶಾಂತಾ .. 18..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಯದಿ ಕೇವಲ ವಿಚಾರ ಕರನೇ ಹೀ ಸೇ ಮುಕ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ತಬ ತೋ ಮುಕ್ತಿ ಕಾ ವಿನಾಶ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಬ ವಿಚಾರ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ ಮುಕ್ತಿ ಕಾ ಭೀ ನಾಶ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ಯದಿ ಕಹೋ ಕಿ ವಿಚಾರ ಕೇ ಬಿನಾ ಹೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ತಬ ತೋ ಗುರು ಔರ ಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇ ಉಪದೇಶ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುರುಷೋಂಕೀ ಭೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯದಿ ಶುದ್ಧ ವಿಚಾರ ಕೀ ದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ದೇಖೋ ತೋ ಮೇರೇ ಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಚಾರದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ನ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಬಂಧ ಹೋತಾ ಹೈ, ನ ಮೋಕ್ಷ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ (ಆತ್ಮಾ) ನಿತ್ಯ ಚಿತ್ಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ, ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಿತ ಹೋಕರ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ ಹೇ ಗುರೋ ! ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಚಾರ ಕಾ ಜೋ ಫಲ ಹೈ ಸೋ ಕಹಿಯೇ. ತಹಾಂ ಗುರು ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಭ್ರಾಂತಿ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೀ ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇ ವಿಚಾರ ಕಾ ಫಲ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಬಡ಼ಾ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ ಜೋ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಭೀ ಜಗತ್ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಚಾರ ಕರನೇಪರ ಭೀ ಭ್ರಾಂತಿಮಾತ್ರ ಹೀ ನಷ್ಟ ಹುಈ, ಪರಮಾನಂದ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನಹೀಂ ಹುಈ ಇಸ ಸೇ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ, ಭ್ರಾಂತಿ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೀ ಶಾಸ್ತ್ರವಿಚಾರ ಕಾ ಫಲ ಹೈ, ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಕಹತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಭ್ರಾತಿ ಕೈಸೀ ಥೀ ಜೋ ವಿಚಾರ ಕರನೇಪರ ತುರಂತ ಹೀ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಈ, ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಉತ್ತರ ದೇತೇ ಹೈ ಕಿ, ಭ್ರಾತಿ ನಿರಾಶ್ರಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಜ್ಞಾನರೂಪಥೀ ಸೋವಿಚಾರ ಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಈ ..18..
ಸ ಶರೀರಮಿದಂವಿಶ್ವಂ ನ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತಂ .
ಶುದ್ಧಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಆತ್ಮಾ ಚ ತತ್ಕಸ್ಮಿಕಲ್ಪನಾಧುನಾ..19..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ಶರೀರಂ ವಿಶ್ವಂ ಕಿಂಚಿತ್ ನ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಂ ಆತ್ಮಾ ವ ಶುದ್ಧಚಿನ್ಮಾತ್ರಃ ತತ್ ಅಧುನಾ ಕಲ್ಪನಾ ಕಸ್ಮಿನ್ ( ಸ್ಯಾತ್ ) .. 19..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ ಉಸ ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ಕೇ ವಿ ಭೀ ಪ್ರಪಂಚ ಕಾ ಉದಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ರಜ್ಜು ಹೋತೀ ಹೈ ತೋ ಉಸ ಮೇಂ ಕ ಭೀ ಅಂಧಕಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸರ್ಪ ಕೀ ಭ್ರಾಂತಿ ಹೋ ಹೀ ಜಾತೀ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಧಿಷ್ಠಾನ ಜೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೈ ತಿಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದ್ವೈತ (ಪ್ರಪಂಚ ) ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ಇಸ ಶಂಕಾ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯಹ ಶರೀರಸಹಿತ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಜೋ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಸೋ ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ನ ಸತ್ ಹೈ, ನ ಅಸತ್ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಬ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ಹೈ, ಸೋಈ ಶ್ರುತಿಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ “ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಂಚನ “ ಅರ್ಥಾತ್ ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಗತ್ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ಹೀ ಹೈ, ಆತ್ಮಾ ಶುದ್ಧ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಾಯಾರೂಪೀ ಮಲರಹಿತ ಔರ ಚಿತ್ಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಕಿಸ ಅಧಿಠಾನ ಮೇಂ ವಿಶ್ವ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಹೋತೀ ಹೈ ? .. 19..
ಶರೀರಂಸ್ವರ್ಗನರ ಕೋ ಬಂಧಮೋಕ್ಷೋಭಯಂತಥಾ.
ಕಲ್ಪ-ನಾಮಾತ್ರಮೇವೈತತ್ಕಿಮೇಕಾಚಿದಾತ್ಮನಃ..20..
ಅನ್ವಯ:- ಶರೀರಂ ಸ್ವರ್ಗನರ ಕೋ ಬಂಧಮೋಕ್ಷೌ ತಥಾ ಭಯಂ ಏತತ್ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರಮೇವ ಚಿದಾತ್ಮನಃ ಮೇ ಏತೈಃ ಕಿಂ ಕಾರ್ಯಂ .. 20 ..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ! ಯದಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಪಂಚ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈ, ತಬ ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿ ವರ್ಣ ಔರ ಮನುಷ್ಯಾದಿ ಜಾತಿ ಭೀ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ಹೋಂಗೇ ಔರ ವರ್ಣಜಾತಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ ವಿಧಿನಿಷೇಧ ಶಾಸ್ತ್ರ ಭೀ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ಹೋಂಗೇ, ಔರ ವಿಧಿನಿಷೇಧ ಶಾಸ್ತ್ರೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವರ್ಣನ ಕಿಯೇ ಹುಏ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ತಥಾ ಸ್ವರ್ಗ ಕೇ ವಿಷೇಪ್ರೀತಿ ಔರ ನರಕ ಕಾ ಭಯ ಭೀ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ಹೋ ಜಾಯಗೇ ಔರ ಶಾಸ್ತ್ರೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವರ್ಣನ ಕಿಯೇ ಹುಏ ಬಂಧ ಮೋಕ್ಷ ಭೀ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೋ ಜಾಯಁಗೇ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೇನೇ ಜೋ ಶಂಕಾ ಕೀ ಸೋ ಶರೀರ, ಸ್ವರ್ಗ, ನರಕ, ಬಂಧ, ಮೋಕ್ಷ ತಥಾ ಭಯ ಆದಿ
ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈಂ, ತಿನ ಶರೀರಾದಿ ಕೇ ಸಾಥ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಜೋ ಮೇಂ ತಿಸ ಮೇರಾ ಕೋಈ ಕಾರ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಧಿನಿಷೇಧರೂಪ ಕಾರ್ಯ ಅಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೇ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ನಹೀಂ ..20..
ಅಹೋ ಜನಸಮೂಹೇಽಪಿ ನ ದ್ವೈತಂ ಪಶ್ಯತೋ ಮಮ.
ಅರಣ್ಯಭಿವಸಂವೃತ್ತಂಕರತಿಕರವಾಣ್ಯಹಂ ..21..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ನ ದೈತಂ ಪಶ್ಯತಃ ಮಮ ಜನಸಮೂಹೇ ಅಪಿ ಅರಣ್ಯಂ ಇವ ಸಂವೃತ್ತಂ ಅಹಂ ಕ ರತಿಂ ಕರವಾಣಿ ..21..
ಅಬ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಆದಿ ಕೋ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ಲೋಕ ಭೀ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಇಸ ಲೋಕ ಮೇಂ ಮೇರೀ ಪ್ರೀತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಬಡೇ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಜನಪ್ತಮೂಹ ಮೇಂ ನಿವಾಸ ಕರತಾ ಹೂಂ, ಪರಂತು ಮೇರೇ ಮನ ಕೋ ವಹ ಜನಸಮೂಹ ಅರಣ್ಯಸಾ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸೋ ಮೈಂ ಇಸ ಅವಾಸ್ತವಿಕ ಕಹಿಯೇ ಮಿಥ್ಯಾಭೂತ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕ್ಯಾ ಪ್ರೀತಿ ಕರೂಂ ? ..21..
ನಾಹಂದೇಹೋ ನ ಮೇರೇಹೋಜೀವೋ ನಾಹಮಹಂಹಿ ಚಿತ್ .
ಅಯಮೇವಹಿಮೇಬಂಧಆಸೀದ್ಯಾಜೀವಿತೇಸ್ಟಹಾ22..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹಂ ದೇಹಃ ನ ಮೇ ದೇಹಃ ನ ಅಹಂ ಜೀವಃ ನ ಹಿ ಅಹಂ ಚಿತ್ ಮೇ ಅಯಂ ಏವ ಹಿ ಬಂಧಃ ಯಾ ಜೀವಿತೇ ಸ್ಪೃಹಾ ಆಸೀತ್ .. 22..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಪುರುಷ ಶರೀರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಮೈಂ ಹೂಂ ಮೇರಾ ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ವ್ಯವಹಾರ ಕರ ಕೇ ಪ್ರೀತಿ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಶರೀರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತೋ ಸ್ಪೃಹಾ ಕರನೀ ಹೀ ಹೋಗೀ, ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ದೇಹ ಮೈಂ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದೇಹ ಜಡ ಹೈ ಔರ ದೇಹ ಮೇರಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ತೋ ಅಸಂಗ ಹೂಂ ಔರ ಜೀವ ಜೋ ಅಹಂಕಾರ ಸೋ ಮೈಂ ನಹೀಂ, ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ತು ಕೌನ ಹೈ ? ತಿಸ ಕೇ ಉತ್ತರ ಮೇಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ತೋ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೂಂ ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಯದಿ ಆತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ದೇಹಾದಿರೂಪ ಜಡ ನಹೀಂ ಹೈ ತೋ ಫಿರ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷೋಂಕೀ ಭೀ ಜೀವನ ಮೇಂ ಇಚ್ಛಾ ಕ್ಯೋಂ ಹೋತೀ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯಹ ಜೀವನೇ ಕೀ ಜೋ ಇಚ್ಛಾ ಹೈ ಸೋಈ ಬಂಧನ ಹೈ, ದೂಸರಾ ಬಂಧನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ, ಪುರುಷ ಜೀವನ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತಹೋ ಸುವರ್ಣ ಕೋ ಚೋರೀ ಆದಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಅನರ್ಥ ಕರ ಕೇ ಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಮೇಂ ಬಁಧತಾ ಹೈ ಔರ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಾಸ್ತವಿಕ ಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಪುರುಷ ಕೀ ಜೀವನ ಮೇಂ ಸ್ಪೃಹಾ ನಹೀಂ ರಹತೀ ಹೈ ..22..
ಅಹೋಭುವನಕಲ್ಲೋಲೈವಿಚಿತ್ರ ಕ್ಸಮುತ್ಥಿತಂ .
ಮಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌಚಿತ್ತವಾತೇಸಮುದ್ಯತೇ..23..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ಮಯಿ ಚಿತ್ತವಾತೇ ಸಮುದ್ಯತೇ ವಿಚಿತ್ರಃ ಭುವನಕಲ್ಲೋಲೈಃ ದ್ರಾಕ್ಸಮುತ್ಥಿತಂ .. 23 ..
ಜಬ ಪುರುಷ ಕೋ ಸಬ ಕೇ ಅಧಿಷ್ಠಾನರೂಪ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಬ ಕಹತಾ ಹೈ ಕಿ, ಅಹೋ ! ಬಡೇ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಚೈತನ್ಯಸಮುದ್ರಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ ಔರ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಚಿತ್ತರೂಪೀ ವಾಯು ಕೇ ಯೋಗ ಸೇ ನಾನಾಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡರೂಪೀ ತರಂಗ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಲ ಸೇ ತರಂಗ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಮುಝ ಸೇ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೈ ..23..
ಮಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧೀ ಚಿತ್ತವಾತೇಪ್ರಶಾಮ್ಯತಿ .
ಅಭಾಗ್ಯಾಜ್ಜೀವವಣಿಜೋಜಗತ್ಪೋತೋಷಿನಶ್ವರಃ .. 24 ..
ಅನ್ವಯ:- ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ಮಷಿ ಚಿತ್ತವಾತೇ ಪ್ರಶಾಮ್ಯತಿ (ಸತಿ) ಜೀವವಣಿಜಃ ಅಭಾಗ್ಯಾತ್ ಜಗತ್ ಪೋತಃ ವಿನಶ್ವರಃ ( ಭವತಿ ) .. 24 ..
ಅಬ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕರ್ಮೋಂ ಕೇ ನಾಶ ಕೀ ಅವಸ್ಥಾ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಮೈಂ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಸಮುದ್ರ ಹೂಂ, ತಿಸ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಚಿತ್ತವಾಯು ಕೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಾತ್ಮಕ ಮನರೂಪ ವಾಯು ಕೇ ಶಾಂತ ಹೋನೇಪರ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಕಲ್ಪಾದಿರಹಿತ ಹೋನೇಪರ ಜೀವಾತ್ಮಾರೂಪ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಕೇ ಅಭಾಗ್ಯ ಕಹಿಯೇ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ನಾಶರೂಪ ವಿಪರೀತ ಪವನ ಸೇ ಜಗತ್ ಸಮುದ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲಗಾ ಹುಆ ಶರೀರ ಆದಿರೂಪ ನೌಕಾ ಕಾ ಸಮೂಹ ವಿನಾಶವಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..24..
ಮಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧಾವಾಶ್ಚರ್ಯಜೀವವೀಚಯಃ.
ಉದ್ಯಂತಿಘ್ನಂತಿಖೇಲಂತಿಪ್ರವಿಶಂತಿಸ್ವಭಾವತಃ.. 25 ..
ಅನ್ವಯ:- ಆಶ್ಚರ್ಯಂ ( ಯತ್ ) ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ಮಯಿ ಜೀವಬೀಚಯಃ ಸ್ವಭಾವತಃ ಉದ್ಯಂತಿ ಪ್ರಂತಿ ಖಲಂತಿ ಪ್ರವಿಶಂತಿ .. 25 ..
ಅಬ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಪಂಚ ಕೋ ಮಿಥ್ಯಾ ಜಾನಕರ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ ಕಿ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ನಿರ್ವಿಕಾರ ಮುಝ ಚೈತನ್ಯಸಮುದ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅವಿದ್ಯಾಕಾಮಕರ್ಮರೂಪ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಜೀವರೂಪೀ ತರಂಗ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಪರಸ್ಪರ ಶತ್ರುಭಾವ ಸೇ ತಾಡನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕೋಈ ಮಿತ್ರಭಾವ ಸೇ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರೀಡಾ ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ ಅವಿದ್ಯಾಕಾಮ ಕರ್ಮ ಕೇ ನಾಶ ಹೋನೇಪರ ಮೇರೇ ವಿಲೀನ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಜೀವರೂಪೀ ತರಂಗ ಅವಿದ್ಯಾ ಬಂಧನ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಚಿದ್ರೂಪ ಹೈಂ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಘಟಾಕಾಶ ಮಹಾಕಾಶ ಮೇಂ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ವಹೀ ಜ್ಞಾನ ಹೈ ..25..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಶಿಷ್ಯೇಣೋಕ್ತಮಾತ್ಮಾನುಭವೋಲ್ಲಾಸಪಂಚಪಂಚವಿಶತಿಕಂ ನಾಮ ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..2..
=====
ಅಥ ತೃತೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಂ 3.
ಅವಿನಾಶಿನಮಾತ್ಮಾನಮೇಕಂ ವಿಜ್ಞಾಯ ತತ್ತ್ವತಃ.
ತವಾತ್ಮಜ್ಞಸ್ಯಧೀರಸ್ಯಕಥಮರ್ಥಾರ್ಜನೇ ರತಿಃ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಅವಿನಾಶಿನಂ ಏಕಂ ಆತ್ಮಾನಂ ವಿಜ್ಞಾಯ ತತ್ತ್ವತಃ ಆತ್ಮಜ್ಞಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ತವ ಅರ್ಥಾರ್ಜನೇ ರತಿಃ ಕಥಂ (ಲಕ್ಷ್ಯತೇ)..1..
ಕೀ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೇ ಅನುಭವ ಸೇ ಯುಕ್ತ ಭೀ ಅಪನೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ವ್ಯವಹಾರ ಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ದೇಖಕರ ಉಸ ಕೇ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾನುಭವ ಕೀ ಪರೀಕ್ಷಾ ಕರನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಉಸ ಕೀ ವ್ಯವಹಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಕೀ ನಿಂದಾ ಕರ ಕೇ ಆತ್ಮಾನುಭವಾತ್ಮಕ ಸ್ಥಿತಿ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಅವಿನಾಶೀ ಕಹಿಯೇ ತ್ರಿಕಾಲ ಮೇಂ ಸತ್ಯಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಕಿಸೀ ದೇಶಕಾಲ ಮೇಂ ಭೇದ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜಾನಕರ, ಯಥಾರ್ಥರೂಪ ಸೇ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಧೈರ್ಯವಾನ್ ಜೋ ತೂ ತಿಸ ತೇರೀ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅರ್ಥ ಕೇ ಸಂಗ್ರಹ ಕರನೇ ಮೇಂ ಪ್ರೀತಿ ಕಿಸ ಕಾರಣ ದೇಖನ ಮೇಂ ಆತೀ ಹೈ ..1..
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾದಹೋಪ್ರೀತಿರ್ವಿಷಯಭ್ರಮಗೋಚರೇ.
ಶುಕ್ರಜ್ಞಾನತೋಲೋಭೋಯಥಾರಜತವಿಭ್ರಮೇ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ (ಶಿಷ್ಯ ) ! ಯಥಾ ಶುಕ್ತೇಃ ಅಜ್ಞಾನತಃ ರಜತವಿಭ್ರಮೇ ಲೋಭಃ ( ಭವತಿ ತಥಾ) ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾತ್ ವಿಷಯಭ್ರಮಗೋಚರೇ ಪ್ರೀತಿಃ ( ಭವತಿ)..2..
ವಿಷಯ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜೋ ಪ್ರೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಸೋ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕೋ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಔರ ಯುಕ್ತಿಪೂರ್ವಕ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ, ಅಹೋ ಶಿಷ್ಯ ! ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಸೀಪೀ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇ ಸೇ ರಜತ ಕೀ ಭ್ರಾಂತಿ ಕರ ಕೇ ಲೋಭ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಭ್ರಾಂತಿ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಪ್ರತೀತ ಹೋನೇವಾಲೇ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಪ್ರೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ. ಜಿನ ಕೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉನ ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕೀ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಕದಾಪಿ ಪ್ರೀತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ..2..
ವಿಶ್ವಸ್ಫುರತಿಯತ್ರೇದಂತರಂಗಾ ಇವ ಸಾಗರೇ .
ಸೋಽಹಮಸ್ಮೀತಿವಿಜ್ಞಾಯಕಿಂದೀನಇವಧಾವಸಿ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಸಾಗರೇ ತರಂಗಾ ಇವ ಯತ್ರ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಸ್ಫುಗತಿ ಸಃ ಅಹಂ ಅಸ್ಮಿ ಇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ದೀನಃ ಇವ ಕಿಂ ಧಾವಾ ಸೇ .. 3 ..
ಊಪರ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ, ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜೋ ಪ್ರೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ, ಸೋ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಹೋತೀ ಹೈ, ಅಬ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಧ್ಯಸ್ತ ಕೋ ಅಧಿಷ್ಠಾನಭೂತ ಜೋ ಆತ್ಮಾ ತಿಸ ಕೇ ಜಾನನೇಪರ ಫಿರ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷ ಪ್ರೀತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಮುದ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತರಂಗ ಸ್ಫುರತೇ ಹೈಂ, ಅರ್ಥಾತ್ ಅಭಿನ್ನರೂಪ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಯಹ ವಿಶ್ವ ಅಭಿನ್ನರೂಪ ಹೈ, ವಹ ನಿರ್ವಿಶೇಷ ಆತ್ಮಾ ಮೈಂ ಹೂಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಕರ ಕೇ ದೀನ ಪುರುಷ ಕೀ ಸಮಾನ ಮೈಂ ಹೂಂ, ಔರ ಮೇರಾ ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ಅಭಿಮಾನ ಕರ ಕೇ ಕ್ಯೋಂ ದೌಡತಾ ಹೈ..3..
ಶ್ರುತ್ವಾಪಿಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಮಾತ್ಮಾನಮತಿಸುಂದರಂ.
ಉಪಸ್ಥೇಽತ್ಯಂತಸಂಸಕ್ತೋಮಾಲಿನ್ಯಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ..4..
ಅನ್ವಯಃ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಂ ಅತಿ ಸುಂದರಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಅಪಿ ಉಪಸ್ಥೇ ಅತ್ಯಂತಸಂಸಕ್ತಃ ( ಅತ್ಮಜ್ಞಃ ) ಮಾಲಿನ್ಯಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ..4..
ಊಪರ ಕೇ ತೀನ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಮೇಂ ಶಿಷ್ಯ ಕೀ ವ್ಯವಹಾರಾವರ ಕೀ ನಿಂದಾ ಕೀ ಅಬ ಸಂಪೂರ್ಣ ಹೀ ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕೀ ವ್ಯವಹಾರಾವಸ್ಥಾ ಮೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಕೀ ನಿದಾ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಗುರು ಕೇ ಮುಖ ಸೇ ವದಾಂತವಾಃ ಕ್ಯೋಂ ಸೇ ಅತಿಸುಂದರಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಶ್ರವಣ ಕರ ಕೇ ತಥಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಕರ ಕೇ ತದನಂತರ ಸಮೀಪಸ್ಥ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರಾತಿ ಕರನೇವಾಲಾ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಾ ಮಾಲಿನ್ಯ ಕಾಹಯ ಮೂಢಪನ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ..4..
ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಚಾತ್ಮಾನಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಚಾತ್ಮನಿ.
ಮುನೇಜಾನತಆಶ್ಚರ್ಯಮಮತ್ವಮನುವರ್ತತೇ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಚ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ಚ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಜಾನತಃ ಮುನೇಃ (ವಿಷಯೇಷು) ಮಮತ್ವಂ ಅನುವರ್ತತೇ (ಇತಿ) ಆಶ್ಚರ್ಯಂ..5..
ಫಿರ ಭೀ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಪ್ರೀತಿ ಕರನೇ ಕೋ ನಿಂದಾ ಕರತ ಹೈಂ ಕಿ, ಬ್ರಹ್ಮ ಸೇ ಲೇಕರ ತೃಣಪರ್ಯಂತ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಧಿಷ್ಠಾನರೂಪ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣೀ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅವ್ಯಸ್ತ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈಂ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಿ, ರಜ್ಜು ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸರ್ಪ ಕಲ್ಪಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನತೇ ಹುಏ ಭೀ ಮುನಿ ಕೋ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಮಮತಾ ಹೋತೀ ಹೈ, ಯಹ ಬಡ಼ಾ ಹೀ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸೀಪೀ ಕೇ ವಿಷೇರಜತ ಕೋ ಕಾಲ್ಪತ ಜಾನಕರ ಭೀ ಮಮತಾ ಕರನಾ ಮೂರ್ಖತಾ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ ..5..
ಆಸ್ಥಿತಃ ಪರಮಾದ್ವೈತಂ ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥೇಽಪಿವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ.
ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕಾಮವಶಗೋಷಿಕಲ ಕೇಲಿಶಿಕ್ಷಯಾ6..
ಅಂಧಯ:ಪರಮಾದ್ವೈತಂ ಆಸ್ಥಿತಃ ( ತಥಾ ) ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ಅಪಿ ಕಾಮವಶಗಃ (ಸನ್ ) ಕೇಲಿಶಿಕ್ಷಯಾ ವಿಕಲಃ ( ದೃಶ್ಯತೇ ಇತಿ) ಯಾಶ್ಚರ್ಯಂ ..6..
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರೀತಿ ಕರನೇ ಕೀ ನಿಂದಾ ಕರತೇ ಹುಏ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಪರಮ ಅದ್ವೈತ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಜಾತೀಯಸ್ವಗತಭೇದಶೂನ್ಯ ಜೋ ಬ್ರಹ್ಮ ತಿಸ ಕಾ ಆಶ್ರಯ ಔರ ಮೋಕ್ಷರೂಪೋ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಿವಾಸ ಕರನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಕಾಮವಶ ಹೋಕರ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಕ್ರೀಡಾ ಕೇ ಅಭ್ಯಾಸ ಸೇ ಅರ್ಥಾತ್ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಲವಲೀನ ಹೋಕರ ವಿಕಲ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ, ಯಹ ಬಡ಼ಾ ಹೀ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ ..6..
ಉದ್ಭೂತಂ ಜ್ಞಾನದುರ್ಮಿತ್ರಮಬಧಾ-ತಿದುರ್ಬಲಃ.
ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕಾಮಮಾಕಾಂಕ್ಷೇತ್ಕಾಲಮಂತಮನುಶ್ರಿತಃ..
ಅನ್ವಯ:- ಅಂತಂ ಕಾಲಂ ಅನುಶ್ರಿತಃ ಅತಿದುರ್ಬಲಃ ( ಜ್ಞಾನೀ) ಉದ್ಭೂತಂ ಜ್ಞಾನದುರ್ಮಿತಂ ಅವಧಾರ್ಯ (ಅಪಿ ) ಕಾಮಂ ಆಕಾಂಕ್ಷೇತ್ ( ಇತಿ ) ಆಶ್ಚರ್ಯಂ .. 7 ..
ಅಬ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ವಿವೇ ಕೀ ಪುರುಷ ಕೋ ಸರ್ವಥಾ ವಿಷಯವಾಸನಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಉದ್ಭೂತ ಕಹಿಯೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜೋ ಕಾಮ ವಹ ಮಹಾಶತ್ರು ಜ್ಞಾನ ಕೋ ನಷ್ಟ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೈ, ಐಸಾ ವಿಚಾರ ಕರಕೇ ಭೀ ಅತಿ ದೀನ ಹೋಕರ ಜ್ಞಾನೀ ವಿಷಯಭೋಗ ಕೀ ಆಕಾಂಕ್ಷಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಯಹ ಬಡೇ ಹೀ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜೋ ಪುರುಷ ವಿಷಯವಾಸನಾ ಮೇಂ ಲವಲೀನ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ಕಾಲಪಾಸ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಕ್ಷಣಮಾತ್ರ ಮೇಂ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೋ ವಿಷಯತೃಷ್ಣಾ ನಹೀಂ ರಖನೀ ಚಾಹಿಯೇ ..7..
ಇಹಾಮುತ್ರ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಿವೇಕಿನಃ .
ಆಶ್ಚರ್ಯಮೋಕ್ಷಕಾಮಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷಾದೇವ ವಿಭೀಷಿಕಾ8..
ಅನ್ವಯ:- ಇಹ ಅನುತ್ರ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಿವೇಕಿನಃ ಮೋಕ್ಷಕಾಮಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷಾತ್ ಏವ ವಿಭೀಷಿ ಕಾ ( ಭವತಿ ಇತಿ ) ಆಶ್ಚರ್ಯಂ .. 8..
ಅಬ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೋ ವಿಷಯೋಂ ಕಾ ವಿಯೋಗ ಹೋನೇಪರ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಜಿಸ ಕೋ ಇಸ ಲೋಕ ಔರ ಪರಲೋಕ ಕೇ ಸುಖ ಸೇ ವೈರಾಗ್ಯ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ನಿತ್ಯ ಹೈ ತಥಾ ಜಗತ್ ಅನಿತ್ಯ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ ಕೋ ಜ್ಞಾನ ಹುಆ ಹೈ, ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಜೋ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ತಿಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜಿಸ ಕೀ ಅತ್ಯಂತ ಅಭಿಲಾಷಾ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ ಭೀ ಬಲವಾನ್ ದೇಹ ಆದಿ ಅಸತ್ ಸ್ತ್ರೀಪುತ್ರಾದಿ ಕೇ ವಿಯೋಗ ಸೇ ಭಯಭೀತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಯಹ ಬಡೇ ಹೀ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ, ಸ್ವನ ಮೇಂ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಸುಖ ದೇಖನೇಪರ ಭೀ ಜಾಗ್ರತ್ ಅವಸ್ಥಾ ಮೇಂ ವಹ ಸುಖ ನಹೀಂ ರಹತೇ ಹೈಂ ತೋ ಉನ ಸುಖೋಂ ಕಾ ಕೋಈ ಪುರುಷ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ತ್ರೀ ಪುತ್ರ ಧನ ಆದಿ ಅಸತ್ ವಸ್ತು ಕಾ ವಿಯೋಗ ಹೋನೇಪರ ಶೋಕ ಕರನಾ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ ..8..
ಧೀರಸ್ತುಜ್ಯಮಾನೋಽಪಿಪೀಡ್ಯಮಾನೋಽಪಿಸರ್ವದಾ.
ಅತ್ಮಾನಂಕವಲಂಪಶ್ಯನ್ನತುಷ್ಯತಿನಕು.ಪ್ಯತಿ ..9..
ಅನ್ವಯಧೀರಃ ತು ( ಲೋಕೈ ವಿಷಯಾನ ) ಭೇಜ್ಯಮಾನಃ ಅಪಿ (ನಿಂದಾದಿನಾ ) ಪೀಡಯಮಾನಃ ಅಪಿ ಕೇವಲಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯನ್ ನ. ದುಷ್ಯಾತ ನ ವು.ಪ್ಯತಿ ..9..
ಅಬ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಶೋಕ ಹರ್ಷ ನಹೀಂ ಕರನೇ ಚಾಹಿಯೇ, ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷೋಂ ಕೋ ಜಗತ್ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪುಣ್ಯವಾನ್ ಪುರುಷ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಭೋಗ ಕರಾತೇ ಹೈಂ, ಪರಂತು ವಹ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ತಿಸ ಸೇ ಹರ್ಷ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಪಾಪೀ ಪುರುಷ ಪೀಡಾ ದೇತೇ ಹೈಂ ತೋ ಉಸ ಸೇ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಜಾನತಾ ಹೈ ಕಿ, ಆತ್ಮಾ ಸುಖದುಃಖರಹಿತ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಕದಾಪಿ ಹರ್ಷ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ..9..
ಚೇಷ್ಟಮಾನಂ ಶರೀರಂ ಸ್ವಂ ಪಶ್ಯತ್ಯನ್ಯಶರೀವತ್ .
ಸಂಸ್ತವೇಚಾಪಿನಿಂದಾಯಾಂಕಥಂಧುಭ್ಯೇನ್ಮಹಾಶಯಃ..10..
ಅನ್ವಯ:- (ಯಃ) ಚೇಷ್ಟಮಾನಂ ಸ್ವಂ ಶರೀರಂ ಅನ್ಯಶರೀರವತ್ ಪಶ್ಯತಿ (ಸಃ) ಮಹಾಶಯಃ ಸಂಸ್ತವೇ ಅಪಿ ಚ ನಿಂದಾಯಾಂ ಕಥಂ ಕ್ಷುಭ್ಯೇತ್ ..10..
ಹರ್ಷ ಶಾಕ ಕೇ ಹೇತು ಜೋ ಸ್ತುತಿ ನಿಂದಾ ಆದಿ ಸೋ ತೋ ಶರೀರ ಕೇ ಧರ್ಮ ಹೈಂ ಔರ ಶರೀರ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಹೈ ಫಿರ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಹರ್ಷಶೋಕ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತೇ ಹೈಂ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಚೇಷ್ಟಾ ಕರನೇವಾಲೇ ಅಪನೇ ಶರೀರ ಕೋ ಅನ್ಯ ಪುರುಷ ಕೇ ಶರೀರ ಕೀ ಸಮಾನ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ದೇಖತಾ ಹೈ, ವಹ ಮಹಾಶಯ ಸ್ತುತಿ ಔರ ನಿಂದಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹರ್ಷಶೋಕರೂಪ ಕ್ಷೋಭ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯಗಾ ? ಅರ್ಥಾತ್ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯಗಾ ..10..
ಮಾಯಾಮಾತ್ರಮಿದಂ ವಿಶ್ವಂ ಪಶ್ಯನ್ವಿಗತಕೌತುಕಃ.
ಅಪಿಸನ್ನಿಹಿತೇಮೃತ್ಯೌಕಥಂತ್ರಸ್ಯತಿಧೀರಧೀಃ11..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಮಾಯಾಮಾತ್ರಂ ( ಇತಿ ) ಪಶ್ಯನ್ ವಿಗತಕೌತುಕಃ ಧೀರಧೀಃ ಮೃತ್ಯೌ ಸನ್ನಿಹಿತೇ ಅಪಿ ಕಥಂ ತ್ರಸ್ಯತಿ .. 11 ..
ಜಿಸ ಕಾ ಮರಣ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಬಂಧಕರತಾ ಹೈ ಯೇ ದೋನೋಂ ಅನಿತ್ಯ ಹೈಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಮೃತ್ಯುಕಾಲ ಕೇ ಸಮೀಪ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಭಯ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಯಹ ದೃಶ್ಯಮಾನ ವಿಶ್ವ ಮಾಯಾಮಾತ್ರ ಕಹಿಯೇ ಮಿಥ್ಯಾರೂಪ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ದೇಖತಾ ಹುಆ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಯಹ ಶರೀರ ಆದಿ ವಿಶ್ವ ಕಹಾಂ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಆ ಹೈ ಔರ ಕಹಾಂ ಲೀನ ಹೋಯಗಾ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಚಾರ ನಹೀಂ ಕರನೇವಾಲಾ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಮೃತ್ಯು ಕೇ ಸಮೀಪ ಆನೇಪರ ಭೀ ಭಯಭೀತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..11..
ನಿಸ್ಟಹಂಮಾನಸಂಯಸ್ಯನೈರಾಶ್ಯೇಽಪಿಮಹಾತ್ಮನಃ.
ತಸ್ಯಾತ್ಮಜ್ಞಾನತೃಪ್ತಸ್ಯತುಲನಾಕೇನಜಾಯತೇ..12..
ಅನ್ವಯ:- ನೈರಾಶ್ಯೇ ಅಪಿ ಯಸ್ಯ ಮಾನಸಂ ನಿಃಸ್ಪೃಹಂ (ಭವತಿ ತಸ್ಯ ) ಆತ್ಮಜ್ಞಾನತೃಪ್ತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನ: ಕೇನ (ಸಮಂ ) ತುಲನಾ ಜಾಯತೇ ? .. 12 ..
ಅಬ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಸರ್ವ ಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಉತ್ಕೃಷ್ಟಪನಾ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ಹೂಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಜಿಸ ಕೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮನೋರಥ ಪೂರ್ಣ ಹೋ ಗಯೇ ಹೈಂ ಐಸಾ ಜೋ ಮಹಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ತಿಸ ಕಾ ಮನ ಮೋಕ್ಷ ಕೇ ವಿಷೇ ಭೀ ನಿರಾಶ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ವಹ ಮೋಕ್ಷಕೀ ಭೀ ಅಭಿಲಾಷಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಐಸೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಕಿಸ ಸೇ ತುಲನಾ ಕೀ ಜಾಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ತುಲ್ಯ ಕೋಈ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..12..
ಸ್ವಭಾವಾದೇವ ಜಾನಾತಿ ದೃಶ್ಯಮೇತನ ಕಿಂಚನ .
ಇದಂಗ್ರಾಹ್ಯಮಿದಂತ್ಯಾಜ್ಯಂಸಕಿಂಪಶ್ಯತಿಧೀರಧೀ 13
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಭಾವಾತ್ ಏವ ( ಇದಂ ) ದೃಶ್ಯಂ ಕಿಂಚನ ನ ( ಇತಿ ) ಜಾನಾತಿ ಸಃ ಧೀರಧೀಃ ಇದಂ ಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಇದಂ ತ್ಯಾಜ್ಯಂ ( ಇತಿ ) ಕಿಂ ಪಶ್ಯತಿ .. 13 ..
ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೋ “ ಯಹ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಯಹ ತ್ಯಾಗನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ “ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವ್ಯವಹಾರ ನಹೀಂ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಸ್ವಭಾವಸೇಹೀಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೀ ಸತ್ತಾ ಸೇ ಹೀ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸೀಪೀ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಜತ ಕಲ್ಪನಾ ಮಾತ್ರ ಹೋತೀ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ದೃಶ್ಯಮಾನ ದ್ವೈತ, ಪ್ರಪಂಚ ಮಿಥ್ಯಾರೂಪ ಹೈ, ಜಗತ್ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಸತ್ ಹೈ ನ ಅಸತ್ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಬುದ್ಧಿ ಧೈರ್ಯಸಂಪನ್ನ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ತೋ ಭೀ ವಹ ಜ್ಞಾನೀ “ಯಹ ವಸ್ತು ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಯಹ ವಸ್ತು ತ್ಯಾಗನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ” ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ವ್ಯವಹಾರ ಕ್ಯೋಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಯಹ ಬಡೇ ಹೀ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೋ ಕದಾಪಿ ಯಹ ವಸ್ತು ತ್ಯಾಗನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಯಹ ವಸ್ತು ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವ್ಯವಹಾರ ನಹೀಂ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..13..
ಅಂತಸ್ತ್ಯಕ್ತಕಷಾಯಸ್ಯ ನಿಈಂದ್ರಸ್ಯ ನಿರಾಶಿಷಃ.
ಯದೃಚ್ಛಯಾಗತೋ ಭೋಗೋ ನ ದುಃಖಾಯ ನತುಷ್ಟಯೇ..14..
ಅನ್ವಯ:- ಅಂತಸ್ತ್ಯಕ್ತಕಷಾಯಸ್ಯ ನಿಈಂದಸ್ಯ ನಿರಾಶಿಷಃ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಆಗತಃ ಭೋಗಃ ದುಃಖಾಯ ನ (ಭವತಿ ) ತುಷ್ಟಯೇ (ಚ)ನ (ಭವತಿ) 14
ಉಪರೋಕ್ತ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಹೇತು ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ರಾಗದ್ವೇಷಾದಿ ಕಷಾಯೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗನೇವಾಲೇ ಔರ ಶೀತ ಉಷ್ಣಾದಿ ದ್ವಂದರಹಿತ ತಥಾ ವಿಷಯಮಾತ್ರ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ರಹಿತ ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ತಿಸ ಕೋ ದೈವಗತಿಸೇ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಭೋಗ ನ ದುಃಖದಾಯಕ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನ ಪ್ರಸನ್ನ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೋತಾ ಹೈ ..14..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಮಾಕ್ಷೇಪದ್ವಾರೋಪದೇಶಕಂ ನಾಮ ತೃತೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..3..
=====
ಅಥ ತುರೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಂ 4.
ಹಂತಾತ್ಮಜ್ಞಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಖೇಲತೋ ಭೋಗಲೀಲಯಾ .
ನಹಿ ಸಂಸಾರವಾಹೀಕರ್ಮೂಢೈಃ ಸಹ ಸಮಾನತಾ ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಹಂತ ಭೋಗಲೀಲಯಾ ಖೇಲತಃ ಆತ್ಮಜ್ಞಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಸಂಸಾರಬಾಹೀಕೈಃ ಮೂಢೈಃ ಸಹ ಸಮಾನತಾ ನಹಿ .. 1..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಶ್ರೀಗುರುನೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೀ ಪರೀಕ್ಷಾ ಲೇನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಮಾಕ್ಷೇಪ ಕರೇ, ಅಬ ತಿಸ ಕೇ ಉತ್ತರ ಮೇಂ ಶಿಷ್ಯ ಗುರು ಕೇ ಪ್ರತಿ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಹತಾ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಕೋ ಮಿಥ್ಯಾ ಜಾನತಾ ಹೈ, ಔರ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಕೂಲ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಜೋ ಭೋಗ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಉನ ಕೋ ಆತ್ಮವಿಲಾಸ ಮಾನತಾ ಹೈ. ಆನಂದ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ ಕಿ, ಜೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಅಪನೇ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಕಾ ಅಧಿಷ್ಠಾನ ಜಾನತಾ ಹೈ, ವಹೀ ಧೈರ್ಯವಾನ್ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಕಾ ಚಿತ್ತ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ನಿಷಯೋಂ ಕೀ ಕ್ರೀಡಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಮಣ ಕರನೇವಾಲೇ ತಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ಕರನೇವಾಲೇ ಸೂಖಾಁ ಸೇ ತುಲ್ಯತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಸೋಈ ಗೀತಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಭಗವಾನ್ನೇ ಕಹಾ ಹೈ-”ತತ್ವವಿತ್ತ ಮಹಾಬಾಹೋ ಗುಣಕರ್ಮವಿಭಾಗಯೋಃ . ಗುಣಾ ಗುಣೇಷು ವರ್ತತ ಇತಿ ಮತ್ವಾ ನ ಸಜ್ಜತೇ ..” ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಮೇಂ ರಹತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಕಿಸೀ ಕಾರ್ಯ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಜಾನತಾ ಹೈ ಕಿ, ಗುಣ ಗುಣೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವರ್ತತೇ ಹೈಂ, ಮೇರೀ ಕೋಈ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಹೈ, ಮೈಂ ತೋ ಸಾಕ್ಷೀ ಹೂಂ..1..
ಯತ್ಪದಂಪ್ರೇಪ್ಸವೋದೀನಾಃ ಶಕಾದ್ಯಾಃ ಸರ್ವದೇವತಾಃ.
ಅಹೋತತ್ರಸ್ಥಿತೋಯೋಗೀನಹರ್ಷಮುಪಗಚ್ಛತಿ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಶಕಾದ್ಯಾಃ ಸರ್ವದೇವತಾಃ ಯತ್ಪದಂ ಪ್ರೇಪ್ಸವಃ (ಸಂತಃ) ದೀನಾಃ ವರ್ತಂತೇ ತತ್ರ ಸ್ಥಿತಃ ಯೋಗೀ ಹರ್ಷಂ ನ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ..2..
ಕೋ ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಸಾಂಸಾರಿಕ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಕಾ ವರ್ತಾವ ಕರನೇವಾಲಾ ಜ್ಞಾನೀ ಸಂಸಾರೀ ಪುರುಷ ಕೋ ತುಲ್ಯ ಕ್ಯೋಂ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಬಡೇ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಹೈ, ಹೇ ಗುರೋ! ಇಂದ್ರ ಆದಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೇವತಾ ಜಿಸ ಆತ್ಮಪದ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತೇ ಹುಏ ಆತ್ಮಪದ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನ ಹೋನೇ ಸೇ ದೀನತಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ತಿಸ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಪದ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಅರ್ಥಾತ್ ತತ್ ತ್ವಂ ಪದಾರ್ಥ ಕೇ ಐಕ್ಯಜ್ಞಾನ ಸೇ ಆತ್ಮಪದ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವರ್ತಮಾನ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ವಿಷಯಭೋಗ ಸೇ ಸುಖ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ತಿಸ ವಿಷಯಸುಖ ಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇಪರ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ..2..
ತಜ್ಜ್ಞಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಪಾಪಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ಪರ್ಶೋಹ್ಯಂತನಂ ಜಾಯತೇ.
ನಹ್ಯಾಕಾಶಸ್ಯಧೂಮೇನದೃಶ್ಯಮಾನಾಪಿಸಂಗತಿಃ..3..
ಅನ್ವಯ:- ( ಯಥಾ ) ಹಿ ಆಕಾಶಸ್ಯ ಧೂಮೇನ ( ಸಹ ) ದೃಶ್ಯಮಾನಾ ಅಪಿ ( ಸಂಗತಿಃ ) ನ ( ಅಸ್ತಿ ತಥಾ ) ಹಿ ತಜ್ಜ್ಞಸ್ಯ ಪುಣ್ಯಪಾಪಾಭ್ಯಾಂ ಅಂತಃ ಸ್ಪರ್ಶಃ ನ ಜಾಯತೇ .. 3 ..
ಅಬ ಯಹ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಪುಣ್ಯ ಔರ ಪಾಪ ಸೇ ಲಿಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ‘ತತ್ ತ್ವಂ ‘ ಪದಾರ್ಥ ಕೀ ಏಕತಾ ಕೋ ಜಾನನೇವಾಲೇ ತತ್ವಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ಧರ್ಮ ಜೋ ಪುಣ್ಯ ಪಾಪ ತಿನ ಸೇ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ವೇದೋಕ್ತ ವಿಧಿ ನಿಷೇಧ ಕೇ ಬಂಧನ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಿಸ ಕೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೇ ಅಂತಃಕರಣ ಮೇಂ ಪಾಪ ಪುಣ್ಯಕಾ
ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಧೂಮ ಆಕಾಶ ಮೇಂ ಜಾತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಉಸ ಧೂಮ ಕಾ ಆಕಾಶ ಸೇ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಗೀತಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ, “ಜ್ಞಾನಾಗ್ನಿಃಸಂರ್ವಕರ್ಮಾಣಿ ಭಸ್ಮಸಾತ್ಕುರುತೇ ತಥಾ “ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಅಗ್ನಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕರ್ಮೋ ಕೋ ಭಸ್ಮ ಕರ ದೇತಾ ಹೈ ..3..
ಆತ್ಮೈವೇದಂ ಜಗತ್ ಸರ್ವ ಜ್ಞಾತಂ ಯೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ.
ಯದೃಚ್ಛಯಾವರ್ತ್ತಮಾನಂತಂನಿಷೇಧುಂಕ್ಷಮೇತಕಃ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಯೇನ ಮಹಾತ್ಮನಾ ಇದಂ ಸರ್ವಂ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾ ಏವ (ಇತಿ) ಜ್ಞಾತಂ ತಂ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ವರ್ತಮಾನಂ ಕಃ ನಿಷೇದ್ಧಂ ಕ್ಷಮೇತ .. 4..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಕೋ ಪಾಪ ಪುಣ್ಯ ಕಾ ಸ್ಪರ್ಶ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಯಹ ಕೈ ಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಮಹಾತ್ಮಾನೇ “ಯಹ ದೃಶ್ಯಮಾನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾಂ ಹೀ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನ ಲಿಯಾ ಔರ ತದನಂತರ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ವಶೀಭೂತ ಹೋಕರ ವರ್ತತಾ ಹೈ, ಉಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಕೋಈ ರೋಕ ನಹೀಂ ಸಕತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ವೇದವಚನ ಭೀ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ನ ರೋಕ ಸಕತಾ ಹೈ ನ, ಪ್ರವೃತ್ತ ಕರ ಸಕತಾ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ “ಪ್ರಬೋಧನೀಯ ಏವಾಸೋ ಸುಪ್ತೋ ರಾಜೇ ಬಂದಿಭಿಃ “ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಬಂದೀ (ಭಾಟ) ರಾಜಾ ಕೇ ಚರಿತ್ರೋಂ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ವೇದ ಭೀ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಬಖಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ..4..
ಆಬ್ರಹ್ಮಸ್ತಂಬಪರ್ಯ್ಯಂತೇ ಭೂತಗ್ರಾಮೇ ಚತುರ್ವಿಧೇ.
ವಿಜ್ಞಸ್ಯೈವಹಿಸಾಮರ್ಥ್ಯಮಿಚ್ಛಾನಿಚ್ಛಾವಿಸರ್ಜನೇ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಹಿ ಆಬ್ರಹ್ಮಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತೇ ಚತುರ್ವಿಧೇ ಭೂತಗ್ರಾಮೇ ವಿಜ್ಞಸ್ಯ ಏವ ಇಚ್ಛಾನಿಚ್ಛಾವಿಸರ್ಜನೇ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ( ಅಸ್ತಿ ) ..5..
ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಅಪನೀ ಇಚ್ಛಾ ಕೇ ಅನುಸಾರ ವರ್ತತಾ ಹೈ, ಯಾ ದೇವೇಚ್ಛಾ ಸೇ ವರ್ತತಾ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಉತ್ತರ ದೇತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇ ತೃಣಪರ್ಯಂತ ಚಾರ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಸೇ ಭರೇ ಹುಏ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಇಚ್ಛಾ ಔರ ಅನಿಚ್ಛಾ ಯಹ ದೋ ಪದಾರ್ಥ ಕಿಸೀ ಕೇ ದೂರ ಕರನೇ ಸೇ ದೂರ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಐಸೀ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೈ ಕಿ, ನ ಉಸ ಕೋ ಇಚ್ಛಾ ಹೈ, ನ ಅನಿಚ್ಛಾ ಹೈ ..5..
ಆತ್ಮಾನಮದ್ರಯಂ ಕಶ್ಚಿನ್ಜಾನಾತಿ ಜಗದೀಶ್ವರಂ .
ಯದ್ವೇತ್ತಿ ತತ್ಸ ಕುರುತೇ ನಭಯಂ ತಸ್ಯ ಕುತ್ರಚಿತ್..6..
ಅನ್ವಯ:- ಕಶ್ಚಿತ್ ಜಗದೀಶ್ವರಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಅದ್ವಯಂ ಜಾನಾತಿ; ಸಃ ಯತ್ ವೇತ್ತಿ ತತ್ ಕುರುತೇ; ತಸ್ಯ ಕುತ್ರಚಿತ್ ಭಯಂ ನ ( ಭವತಿ ) .. 6 ..
ಅಬ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಸರ್ವಥಾ ನಿರ್ಭಯ ಹೋತಾ ಹೈ, ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಸೇ ದ್ವೈತಪ್ರಪಂಚ ಕೋ ದೂರ ಕರನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಭಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಅದ್ವಿತೀಯ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೋ ಹಜಾರೋಂ ಮೇಂ ಕೋಈ ಏಕ ಹೀ ಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ಅದ್ವಿತೀಯ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇ ಕೇ ಅನಂತರ ಕೋಈ ಕರ್ಮ ಕರೇ ಅಥವಾ ನ ಕರೇ ತೋ ಭೀ ವಹ ಇಸ ಲೋಕ ತಥಾ ಪರಲೋಕ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಭಯ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ..6..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಶಿಷ್ಯಪ್ರೋಕ್ತಾನುಭವೋಲ್ಲಾಸಷಟ್ವಂ ಚತುರ್ಥ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 4..
=====
ಅಥ ಪಂಚಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ 5.
ನತೇ ಸಂಗೋಽಸ್ತಿ ಕೇನಾಪಿ ಕಿಂ ಶುದ್ಧಸ್ತ್ಯ- ಕಾ ತುಮಿಚ್ಛಸಿ ..
ಸಂಘಾತವಿಲಯಂ ಕುರ್ವನ್ನೇವ-ಮೇವಲಯಂ ವ್ರಜ..1..
ಅನ್ವಯ:- ( ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ತೇ ಕೇನ ಅಪಿ ಸಂಗಃ ನ ಅಸ್ತಿ; ಶುದ್ಧಃ (ತ್ವಂ ) ಕಿಂ ತ್ಯಂ ( ಉಪಾದಾತುಂ ಚ ) ಇಚ್ಛಸಿ; ಸಂಘಾತವಿಲಯಂ ಕುರ್ವನ್ ಏವಂ ಏವ ಲಯಂ ವ್ರಜ .. 1..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಶಿಷ್ಯ ಕೀ ಪರೀಕ್ಷಾ ಲೇಕರ ಉಸ ಕೋ ದೃಢ ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ, ಅಬ ಚಾರ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಸೇ ಗುರು ಲಯ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಅಹಂಕಾರಾದಿ ಕಿಸೀಕೇ ಭೀ ಸಾಥ ತೇರಾ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೈ, ಸೋ ನಿತ್ಯ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧ ಮುಕ್ತಸ್ವಭಾವ ತೂ ತ್ಯಾಗನೇ ಕೋ ಓರ ಗ್ರಹಣ ಕೋ ಕಿಸ ಕೋ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ ತೇರೇ ತ್ಯಾಗನೇ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಕೋಈ ಪದಾರ್ಥ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಸಂಘಾತ ಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತಾ
ಹುಆ ಲಯ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹಾದಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಸ್ತು ಜಡ ಹೈಂ ಉಸ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಔರ ಮಿಥ್ಯಾ ಜಾನ ..1..
ಉದೇತಿ ಭವತೋ ವಿಶ್ವಂ ವಾರಿಧೇರಿವ ಬುದ್ರುದಃ.
ಇತಿ ಜ್ಞಾತ್ವೈಕಮಾತ್ಮಾನಮೇವಮೇವ ಲಯಂ ವ್ರಜ ..2..
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ವಾರಿಧೇಃ ಬುದ್ಧದ ಇವ ಭವತಃ ವಿಶ್ವಂ ಉದೇತಿ; ಇತಿ ಏಕಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಏವಂ ಏವ ಲಯಂ ವ್ರಜ ..2..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಯಹ ಜಗತ್ ಅಪನೀ ಭಾವನಾ ಸೇ ಹುಆ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಲ ಸೇ ಬುಲಬುಲೇ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ತುಝ (ಆತ್ಮಾ) ಸೇ ಯಹ ಜಗತ್ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಸಜಾತೀಯ ವಿಜಾತೀಯ ಔರ ಸ್ವಂಗತ ಯೇ ತೀನ ಭೇದ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೈಂ ಆತ್ಮಾ ಏಕ ಹೈ, ಸೋ ಮೇಂ ಹೀ ಹೂಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನಕರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲಯ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ, ( ಏಕ ಮನುಷ್ಯ ಜಾತಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ವೈಶ್ಯ ಔರ ಶೂದ್ರ ಆದಿ ಅನೇಕ ಭೇದ ಹೈಂ. ಯಹ ಸಜಾತೀಯ ಭೇದ ಕಹಾತಾ ಹೈ, ಔರ ಮನುಷ್ಯ, ಪಶು, ಪಕ್ಷೀ ಯಹ ಜೋ ಭಿನ್ನ 2 ಜಾತಿ ಹೈಂ. ಸೋ ವಿಜಾತೀಯ ಭೇದ ಹೈಂ ತಥಾ ಏಕ ದೇಹ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಹಾಥ, ಚರಣ, ಮುಖ ಇತ್ಯಾದಿ ಜೋ ಭೇದ ಹೈಂ ಸೋ ಸ್ವಗತ ಭೇದ ಕಹಾತಾ ಹೈ )..2..
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಪ್ಯವಸ್ತುತ್ವಾದಿಶ್ವಂನಾಸ್ತ್ಯಮಲೇತ್ವಯಿ .
ರಜ್ಜಸರ್ಪ ಇವ ವ್ಯಕ್ತಮೇವಮೇವ ಲಯಂ ವ್ರಜ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಅಪಿ ವ್ಯಕ್ತಂ ವಿಶ್ವಂ ರಜ್ಜುಸಃ ಇವ ಅವಸ್ತುತ್ವಾತ್ ಅಮಲೇ ತ್ವಯಿ ನ ಅಸ್ತಿ; (ತಸ್ಮಾತ್ ) ಏವಂ ಏವ ಲಯಂ ವ್ರಜ ..3..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಜಬ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹಾರ ಔರ ಸರ್ಪ ಆದಿ ಕಾ ಭೇದ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ತೋ ಫಿರ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹಾರ ಆದಿ ಕೋ ವಿಲಯ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ರಜ್ಜು ಅರ್ಥಾತ್ ಡೋರೇ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸರ್ಪ ಕೀ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೇ ಪರಂತು ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ವಹ ಸರ್ಪ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಪಷ್ಟ ಪ್ರತೀತ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜಗತ್ ನಿರ್ಮಲ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೀ ಜಾನಕರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲೀನ ಹೋ ..3..
ಸಮದುಃಖಸುಖಃಪೂರ್ಣಆಶಾನೈರಾಶ್ಯಯೋಃಸಮಃ.
ಸಮಜೀವಿತಮೃತ್ಯುಃಸನ್ನೇವಮೇವ ಲಯಂ ವ್ರಜ ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ( ಶಿಷ್ಯ ! ) ಪೂರ್ಣಃ ಸಮದುಃಖಸುಖಃ ( ತಥಾ.) ಆಶಾನೈರಾಶ್ಯಯೋಃ ಸಮಃ ಸನ್ ಏವಂ ಏವ ಲಯಂ ವ್ರಜ .. 4 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ (ಆತ್ಮಾ) ಆತ್ಮಾನಂದ ಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಪ್ರಾರಬ್ಧವಶ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಸುಖ ಔರ ದುಃಖ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸಮದೃಷ್ಟಿ ಕರನೇವಾಲಾ ತಥಾ ಆಶಾ ಔರ ನಿರಾಶಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸಮದೃಷ್ಟಿ ಕರನೇವಾಲಾ ಔರ ಜೀವನ ತಥಾ ಮರಣ ಕೇ ಸಮದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ದೇಖತಾ ಹುಆ ಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟಿರೂಪ ಲಯ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ..4..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಮಾಚಾರ್ಯೋಕ್ತಂ ಲಯಚತುಷ್ಟಯಂ ನಾಮ ಪಂಚ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..5..
=====
ಅಥ ಷಷ್ಠಂ ಪ್ರಕರಣಂ 6.
ಆಕಾಶವದನಂತೋಽಹಂ ಘಟವತ್ಪ್ರಾಕೃತಂ ಜಗತ್ .
ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ತಥೈತಸ್ಯ ನ ತ್ಯಾಗೋ ನ ಗ್ರಹೋ ಲಯಃ..
ಜಂಅನ್ವಯ:- ಅಹಂ ಆಕಾಶವತ್ ಅನಂತಃ, ಪ್ರಾಕೃತಂ ಜಗತ್ ಘಟವತ್ ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ( ಅನುಭವಸಿದ್ಧಂ ), ತಥಾ ಏತಸ್ಯ ತ್ಯಾಗಃ ನ, ಗ್ರಹಃ ನ, ಲಯಃ (ನ ) .. 1..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪಂಚಮ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ ಗುರುನೇ ಲಯಮಾರ್ಗ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ, ಅಬ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಅತ್ಮಾಜೋ ಅನಂತರೂಪ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ದೇಹಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಿವಾಸ ಕರನಾ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಘಟೇಗಾ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಆತ್ಮಾ ಆಕಾಶ ಕೀ ಸಮಾನ ಅನಂತರೂಪ ಹೈ ಔರ ಪ್ರಕೃತಿ ಕಾ ಕಾರ್ಯ ಜಗತ್ ಘಟ ಕೀ ಸಮಾನ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಅವಚ್ಛೇದಕ ಔರ ನಿವಾಸಸ್ಥಾನ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಕಾಶ ಘಟಾದಿ ಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ದೇಹ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಹೈ, ಸೋ ವೇದಾಂತಸಿದ್ಧ ಔರ ಅನುಭವಸಿದ್ಧ ಹೈ, ಇಸ ಮೇಂ ಕುಛ ಸಂದೇಹ ನಹೀಂ ಹೈ ತಿಸ ಕಾರಣ ಉಸ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಥಾ ಲಯ ನಹೀಂ ಹೈ…1..
ಮಹೋದಧಿರಿವಾಹಂ ಸ ಪ್ರಪಂಚೋ ವೀಚಿಸನಿಮಃ .
ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ತಥೈತಸ್ಯ ನ ತ್ಯಾಗೋ ನ ಗ್ರಹೋ ಲಯಃ..
ಅನ್ವಯ:- ಸಃ ಅಹಂ ಮಹೋದಧಿಃ ಇವ, ಪ್ರಪಂಚಃ ವೀಚಿಸನಿಮಃ ಇತಿ ಝಾನಂ ( ಅನುಭವಸಿದ್ಧಂ ); ತಥಾ ಏತಸ್ಯ ತ್ಯಾಗಃ ನ, ಗ್ರಹಃ ನ, ಜ್ಯಃ (ನ)..2..
ಇಸ ಘಟ ಔರ ಆಕಾಶ ಕೇ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಸೇ ದೇಹ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಭೇದ ಕೀ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ, ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ವಹ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಮೈಂ (ಆತ್ಮಾ) ಸಮುದ್ರ ಕೀ ಸಮಾನ ಹೂಂ ಔರ ಪ್ರಪಂಚ ತರಂಗೋಂ ಕೀ ಸಮಾನ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಅನುಭವಸಿದ್ಧ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಇಸ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಗ್ರಹಣ ಔರ ಲಯ ಹೋನಾ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ ..2..
ಅಹಂಸಶುಕ್ತಿಸಂಕಾಶೋ ರೂಪ್ಯವದಿಶ್ವಕಲ್ಪನಾ .
ಇತಿಜ್ಞಾನಂತಥೇತಸ್ಯ ನ ತ್ಯಾಗೋನ ಗ್ರಹೋಲಯಃ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಸಃ ಅಹಂ ಶುಕ್ತಿಸಂಕಾಶಃ, ವಿಶ್ವಕಲ್ಪನಾ ರೂಪ್ಯವತ್, ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ತಥಾ ಏತಸ್ಯ, ತ್ಯಾಗಃ ನ, ಗ್ರಹಃ ನ, ಲಯಃ (ನ) ..3..
ಇಸ ಸಮುದ್ರ ಔರ ತರಂಗೋಂ ಕೇ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಕಾರ ಕೀ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸ ಶಿಷ್ಯ ಕೇ ಸಂದೇಹ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸೀಪೀ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಜತ ಕಲ್ಪಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಯಹ ಜಗತ್ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ವಾಸ್ತವಿಕ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ, ಗ್ರಹಣ ಔರ ಲಯ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ..3..
ಅಹಂ ವಾ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಸರ್ವಭೂತಾನ್ಯಥೋ ಮಯಿ.
ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ತಥೈತಸ್ಯ ನ ತ್ಯಾಗೋನ ಗ್ರಹೋ ಲಯಃ4..
ಕೀ ಅನ್ವಯಃ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಅಹಂ ಅಥೋ ವಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಮಯಿ ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ( ಅನುಭವಸಿದ್ಧಂ ); ತಥಾ ಏತಸ್ಯ ತ್ಯಾಗಃ ನ, ಗ್ರಹಃ ನ, ಲಯಃ ( ನ ) .. 4..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸೀಪೀ ಔರ ರಜತಕೋಂ ಜೋ ದೃಷ್ಟಾಂತ ದಿಖಾಯಾ ತಿಸ ಸೇ ತೋ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪರಿಚ್ಛಿವ್ರತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಏಕದೇಶೀಪನಾರೂಪ ದೋಷ ಆತಾ ಹೈ ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸತ್ತಾರೂಪ ಸೇ ಸ್ಥಿತ ರಹತಾ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣೀ ಮುಝ ಅಧಿಷ್ಠಾನರೂಪ ಕೇ ವಿ ಹೀ ಸ್ಥಿತ ಹೈಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರತಿಪಾದನ ಕಿಯಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಗ್ರಹಣ ಔರ ಲಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..4..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದೃಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಶಿಷ್ಯೋಕ್ತಮುತ್ತರಚತುಷ್ಕಂ ನಾಮ ಷಷ್ಠಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..6..
=====
ಅಥ ಸಪ್ತಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ 7.
ಭಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ವಿಶ್ವಪೋತ ಇತಸ್ತತಃ .
ಭ್ರಮತಿ ಸಾಂತವಾತೇನ ನ ಮಮಾಸ್ತ್ಯಸಹಿಷ್ಣುತಾ..
ಅನ್ವಯ:- ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೀ ಮಾಯೇ ಸ್ವಾಂತವಾತೇನ ವಿಶ್ವಪೋತಃ ಇತಸ್ತತಃ ಭ್ರಮತಿ; ಮಮ ಅಸಹಿಷ್ಣುತಾ ನ ಅಸ್ತಿ .. 1..
ಪಂಚಮ ಪ್ರಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಗುರುನೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಕಿ, ಲಯ ಯೋಗ ಕಾ ಆಶ್ರಯ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಸಾಂಸಾರಿಕ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಕಾ ವಿಕ್ಷೇಪ ಅವಶ್ಯ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕೇ ಉತ್ತರ ಮೇಂ ಷಷ್ಠ ಪ್ರಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಶಿಷ್ಯನೇ ಕಹಾ ಕಿ, ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಇಷ್ಟಅನಿಷ್ಟಭಾವ ತಿಸ ಕಾರಣ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ, ಗ್ರಹಣ, ಲಯ ಆದಿ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅಬ ಇಸ ಕಥನಕಾ ಹೀ ಪಾಂಚ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಸೇ ವಿವೇಚನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಮೈಂ ಚೈತನ್ಯಮಯ. ಅನಂತ ಸಮುದ್ರ ಹೂಂ ಔರ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಸಂಸಾರರೂಪೀ ನೌ ಕಾ ಮನರೂಪೀ ವಾಯು ಕೇ ವೇಗ ಸೇ ಚಾರೋಂ ಓರ ಕೋ ಘೂಮತೀ ಹೈ ತಿಸ ಸಂಸಾರರೂಪೀ ನೌ ಕಾ ಕೇ ಭ್ರಮಣ ಸೇ ಮೇರಾ ಮನ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಚಲಾಯಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ನೌ ಕಾ ಸೇ ಸಮುದ್ರ ಚಲಾಯಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ..1..
ಮಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌಜಗದೀಚಿಃಸ್ವಭಾವತಃ .
ಉದೇತು ವಾಸ್ತಮಾಯಾತುನ ಮೇ ವೃದ್ಧಿರ್ನ ಚ ಕ್ಷತಿಃ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ಮಯಿ ಸ್ವಭಾವತಃ ಜಗದ್ದೀಚಿಃ ಉದೇತು; ವಾ ಅಸ್ತಂ ಆಯಾತು, ಮೇ ವೃದ್ಧಿಃ ನ ಕ್ಷತಿಃ ಚ ನ .. 2..
.ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಕಿ, ಸಂಸಾರ ಕೇ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಕೋಈ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಅಬ ಯಹ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸಂಸಾರ ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಔರ ಲಯ ಸೇ ಭೀ ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಕೋಈ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಮೈಂ ಚೈತನ್ಯಮಯ ಅನಂತರೂಪ ಸಮುದ್ರ ಹೂಂ, ತಿಸ ಮೇರೇ (ಆತ್ಮಾಕೇ) ವಿಷೇಂ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಸಂಸಾರರೂಪೀ ತರಂಗ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ತಿನ ಸಂಸಾರರೂಪೀ ತರಂಗೋಂ ಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಸೇ ಮೇರಾ ಕೋಈ ಲಾಭ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋನೇ ಸೇ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ, ಮೇಂ ಸರ್ವವ್ಯಾಪೀ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ ಔರ ಮೈಂ ಅನಂತ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರಾ ಲಯ (ನಾಶ) ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ..2..
ಮಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ವಿಶ್ವನಾಮ ವಿಕಲ್ಪನಾ.
ಅತಿಶಾಂತೋನಿರಾಕಾರ ಏತದೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ಮಯಿ ವಿಶ್ವಂ ವಿಕಲ್ಪನಾ ನಾಮ ( ಅತಃ ) ಅಹಂ ಅತಿಶಾಂತಃ ನಿರಾಕಾರಃ ಏತತ್ ಏವ ಮಾಸ್ಥಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ ) ..3..
ಇಸ ಕಹೇ ಹುಏ ಸಮುದ್ರ ಔರ ತರಂಗ ಕೇ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪರಿಣಾಮೀಪನೇ ಕೀ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ, ತಿಸ ಶಂಕಾ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಅನಂತಸಮುದ್ರರೂಪ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಜಗತ್ ಕೇವಲ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರ ಹೈ ಸತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಮೇಂ ಶಾಂತ ಕಹಿಯೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಕಾರರಹಿತ ಔರ ನಿರಾಕಾರ ತಥಾ ಕೇವಲ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕಾ ಆಶ್ರಿತ ಹೂಂ ..3..
ನಾತ್ಮಾ ಭಾವೇಷು ನೋ ಭಾವಸ್ತತ್ರಾನಂತೇ ನಿರಂಜನೇ .
ಇತ್ಯಸಕ್ತೋಽಸ್ಟಹ ಶಾಂತ ಏತದೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ4
ಅನ್ವಯ:- ಮಾವೇಷು ಆತ್ಮಾ ನ, ಅನಂತೇ ನಿರಂಜನೇ ತತ್ರ ಭಾವಃ ನೋ ಇತಿ ಮಾಂ ಮಸಕ್ತಃ ಭಸ್ಪೃಹಃ ಶಾಂತಃ ಏತತ್ ಏವ ಆಶ್ರಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ)..4..
ಅಬ ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಶಾಂತಸ್ವರೂಪತಾಕಾ ಹೀ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯಾದಿ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆತ್ಮಪನಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸತ್ಯಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿ ಪದಾರ್ಥ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ದೇಹ-ಇಂದ್ರಿಯಾದಿರೂಪ ಉಪಾಧಿ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಾ ಅನಂತ ಔರ ನಿರಂಜನ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಇಚ್ಛಾರಹಿತ ಔರ ಶಾಂತ ತಥಾ ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕಾ ಆಶ್ರಿತ ಹೂಂ ..4..
ಅಹೋ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಮೇವಾಹಮಿಂದ್ರಜಾಲೋಪಮಂ ಜಗತ್ .
ಅತೋ ಮಮ ಕಥಂ ಕುತ್ರ ಹೇಯೋಪಾದೇಯಕಲ್ಪನಾ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹೋ ಅಹಂ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಂ ಏವ ಜಗತ್ ಇಂದ್ರಜಾಲೋಪಮಂ ಅತಃ ಮಮ ಹೇಯೋಪಾದೇಯಕಲ್ಪನಾ ಕುತ್ರ ಕಥಂ ( ಸ್ಯಾತ್ ) ..5..
ಆತ್ಮಾ ಇಚ್ಛಾದಿರಹಿತ ಹೈ ಇಸ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಔರ ಹೇತು ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಅಹೋ ಮೈಂ ಅಲೌಕಿಕ ಚೈತನ್ಯಮಾತ್ರ ಹೂಂ ಔರ ಜಗತ ಇಂದ್ರಜಾಲ ಕಹಿಯೇ ಬಾಜೀಗರ ಕೇ ಚರಿತ್ರೋಂ ಕೀ ಸಮಾನ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಮೇರೇ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಕೀ ಔರ ತ್ಯಾಗನೇ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ ? ಅರ್ಥಾತ್ ನ ತೋ ಮೈಂ ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥ ಕೋ ತ್ಯಾಗತಾ ಹೂಂ ಔರ ನ ಗ್ರಹಣ ಕರತಾ ಹೂಂ ..5..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದೃಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ . ಭಾಷಾರ್ಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಮನುಭವಪಂಚಕವಿವರಣಂ ನಾಮ ಸಪ್ತಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..7..
ಅಥಾಷ್ಟಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ 8.
ವ ತದಾಬಂಧೋ ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ಕಿಂಚಿದ್ವಾಂಛತಿ ಶೋಚತಿ .
ಕಿಂಚಿನ್ಮುಂಚತಿ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ಕಿ-ಕಾಶ್ಚಿದ್ಧೃಷ್ಯತಿಕುಪ್ಯತಿ .. 1..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ಕಿಂಚಿತ್ ವಾಂಛತಿ ಶೋಚತಿ ಕಿಂಚಿತ್ ಮುಂಚತಿ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ಕಿಂಚಿತ್ ಹೃಷ್ಯತಿ ಕುಪ್ಯತಿ ತದಾ ಬಂಧಃ ಭವತಿ .. 1..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಛಃ ಪ್ರಕರಣೋಂಕರ ಕೇ ಅಪನೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೀ ಸರ್ವಥಾ ಪರೀಕ್ಷಾ ಲೇಕರ, ಬಂಧಮೋಕ್ಷ ಕೀ ವ್ಯವಸ್ಥಾ ವರ್ಣನ ಕರನೇ ಕೇ ಮಿಷ ಸೇ ಗುರು ಅಪನೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೇ ಅನುಭವ ಕೀ ಚಾರ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಸೇ ಪ್ರಶಂಸಾ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೇಂನೇ ಜೋ ಕಹಾ ಕಿ, ಮೇರೇ ಕೋ (ಆತ್ಮಾಕೋ) ಕುಛ ತ್ಯಾಗ ಕರನಾ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಸೋ ಸತ್ಯ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ, ಜಬ ಚಿತ್ತ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ಶೋಕ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ಗ್ರಹಣ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಸೇ ಪ್ರಸನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅಥವಾ ಕೋಪ ಕರತಾ ಹೈ ತಬ ಹೀ ಜೀವ ಕಾ ಬಂಧ ಹೋತಾ ಹೈ..1..
ತದಾ ಮುಕ್ತಿರ್ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ವಾಂಛತಿ ನ ಶೋಚತಿ.
ನಮುಂಚತಿನ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ನಹಷ್ಯತಿ ನಕುಪ್ಯತಿ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಚಿತ್ತಮ ನ ವಾಂಛತಿ ನ ಶೋಚತಿ ನ ಮುಂಚತಿ ನ ಹಾತಿ ನ ಏಜ್ಯತಿ ನ ಕುಷ್ಯತಿ .. 2..
ಜಬ ಚಿತ್ತ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ; ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ತ್ಯಾಗ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ತಥಾ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಸೇ ಪ್ರಸನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಕಾರಣ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಕೋಪ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ತಬ ಹೀ ಜೀವ ಕೀ ಮುಕ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ..2..
ತದಾ ಬಂಧೋ ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ಸಕ್ತಂ ಕಾಸ್ವಪಿ ದೃಷ್ಟಿಷು .
ತದಾ ಮೋಕ್ಷೋ ಯದಾ ಚಿತ್ತಮಸಕ್ತಂ ಸರ್ವದೃಷ್ಟಿಷು ..3..
ಅಂಧಯ:ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ಕಾಸು ಅಪಿ ದೃಷ್ಟಿಷು ಸಕ್ತಂ ತದಾ ಬಂಧಃ, ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ಸರ್ವದೃಷ್ಟಿಷು ಅಸಕ್ತಂ ತದಾ ಮೋಕ್ಷಃ .. 3 ..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಬಂಧ ಮೋಕ್ಷ ಕಾ ಭಿನ್ನ 2 ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಅಬ ದೋನೋಂ ಇಕಟ್ಠಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಜಿಸ ಕಾ ಚಿತ್ತ ಆತ್ಮಭಿನ್ನ ಕಿಸೀ ಭೀ ಜಡ ಪದಾರ್ಥ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಬ ಜೀವ ಕಾ ಬಂಧ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜಬ ಚಿತ್ತ ಆತ್ಮಭಿನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಡ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಬ ಹೀ ಜೀವ ಕಾ ಮೋಕ್ಷ ಹೋತಾ ಹೈ ..3..
ಯದಾ ನಾಹಂ ತದಾ ಮೋಕ್ಷೋ ಯದಾಹ ಬಂಧನಂ ತದಾ..
ಮತ್ವೇತಿಹೇಲಯಾಕಿಂಚಿನ್ಮಾಗೃಹಾಣವಿಮುಂಚಮಾ 4..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಅಹಂ ನ ತದಾ ಮೋಕ್ಷಃ, ಯದಾ ಅಹಂ ತದಾ ಬಂಧನಂ ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಹೇಲಯಾ ಕಿಂಚಿತ್ ಮಾ ಗೃಹಾಣ ಮಾ ವಿಮುಂಚ .. 4 ..
ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಚಿತ್ತ ಆಸಕ್ತ ನ ಹೋಯ ಐಸೀ ಸಾಧನಸಂಪತ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಅಹಂಕಾರ ದೂರ ಹುಏ ಬಿನಾ
ಮುಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಯ ಹೀ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಬತಕ ಮೈಂ ದೇಹ ಹೂಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಅಭಿಮಾನ ರಹತಾ ಹೈ ತಬತಕ ಹೀ ಯಹ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ರಹತಾ ಹೈ ಔರ ಜಬ ಮೈಂ ಆತ್ಮಾ ಹೂಂ, ದೇಹ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ದೂರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ತಬ ಮೋಕ್ಷ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನಕರ ವ್ಯವಹಾರ ದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ನ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರ ನ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ..4..
.. ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಗುರುಪ್ರೋಕ್ತಂ ಬಂಧಮೋಕ್ಷವ್ಯವಸ್ಥಾ ನಾಮಾಷ್ಟಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 8..
=====
ಅಥ ನವಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ 9.
ಕೃತಾಕೃತೇಚದಂದ್ರಾನಿಕದಾಶಾಂತಾನಿಕಸ್ಯ ವಾ.
ಏವಂ ಜ್ಞಾತ್ವೇಹ ನಿರ್ವದಾದ್ಭವತ್ಯಾಗಪರೋಽವತೀ..1..
ಅಂಧಯ:ಕೃತಾಕೃತೇ ದ್ವಂದ್ವಾನಿ ಕಸ್ಯ ಕದಾ ವಾ ಶಾಂತಾ ಏವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಇಹ ನಿರ್ವೇದಾತ್ ತ್ಯಾಗಪರಃ ಅವತೀ ಭವ .. 1..
ಉಪರ ಕೇ ಪ್ರಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಗುರುನೇ ಕಹಾ ಕಿ, “ ನ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರ ನ ತ್ಯಾಗ ಕರ ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ, ತ್ಯಾಗ ಕೀ ಕ್ಯಾ ರೀತಿ ಹೈ ? ತಿಸ ಕೇ ಸಮಾಧಾನ ಮೇಂ ಗುರು ಆಠ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಸೇ ವೈರಾಗ್ಯ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಕೃತ ಔರ ಭಕೃತ ಅರ್ಥಾತ್ ಯಹ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಯಹ ನಹೀಂ ಕರನಾ
ಚಾಹಿಯೇ, ಇತ್ಯಾದಿ ಅಭಿನಿವೇಶ ಔರ ಸುಖದುಃಖ, ಶೀತ, ಉಷ್ಣ ಆದಿ ದ್ವಂದ್ರ ಕಿಸೀ ಕೇ ಕ ಭೀ ಶಾಂತ ಹುಏ ಹೈಂ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಕ ಭೀ ಕಿಸೀ ಕೇ ನಿವೃತ್ತ ನಹೀಂ ಹುಏ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನಕರ ಇನ ಕೃತ ಅಕೃತ ಔರ ಸುಖದುಃಖಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿರಕ್ತಿ ಹೋನೇ ಸೇ ತ್ಯಾಗಪರಾಯಣ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಗ್ರಹ ಕಾ ತ್ಯಾಗನೇವಾಲಾ ಹೋ ..1..
ಕಸ್ಯಾಪಿ ತಾತ ಧನ್ಯಸ್ಯ ಲೋಕಚೇಷ್ಟಾವಲೋ-ಕನಾತ್ .
ಜೀವಿತೇಚ್ಛಾ ಬುಭುಕ್ಷಾ ಚ ಬುಭುತ್ಸೋ-ಪಶಮಂ ಗತಾಃ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ತಾತ ! ಲೋಕಚೇಷ್ಟಾವಲೋಕನಾತ್ ಕಸ್ಯ ಅಪಿ ಧನ್ಯಸ್ಯ ಜೀವಿತೇಚ್ಛಾ ಬುಭುಕ್ಷಾ ಬುಭುತ್ಸಾ ಚ ಉಪಶಮಂ ಗತಾಃ ..2..
ಚಿತ್ತ ಕೇ ಧರ್ಮೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗರೂಪ ವೈರಾಗ್ಯ ತೋ ಕಿಸೀಕೋ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸಬ ಕೋ ನಹೀಂ, ಯಹ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಸಹಸ್ರೋಂ ಮೇಂ ಸೇ ಕಿಸೀ ಏಕ ಧನ್ಯ ಪುರುಷಕೀ ಹೀ ಸಂಸಾರ ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಔರ ನಾಶರೂಪ ಚೇಷ್ಟಾ ಕೇ ದೇಖನೇ ಸೇ ಜೀವನ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಔರ ಭೋಗ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ತಥಾ ಜಾನನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಿವೃತ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ…2..
ಅನಿತ್ಯಂ ಸರ್ವಮೇವೇದಂ ತಾಪತ್ರಿತಯದೂಷಿತಂ .
ಅಸಾರಂನಿಂದಿತಂಹೇಯಮಿತಿನಿಶ್ಚಿತ್ಯಶಾಮ್ಯತಿ 3
ಅನ್ವಯ:- ತಾಪತ್ರಿತಯದೂಷಿತಂ ಇದಂ ಸರ್ವಂ ಏವ ಅನಿತ್ಯಂ ಅಸಾರಂ ನಿಂದಿತಂ ಹೇಯಂ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ( ಜ್ಞಾನೀ) ಶಾಮ್ಯತಿ ..3..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷೋಂ ಕೀ ಜೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ಉಸ ಮೇಂ ಕ್ಯಾ ಕಾರಣ ಹೈ ? ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಅನಿತ್ಯ ಹೈ, ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಸತ್ತಾ ಸೇ ಸ್ಫುರಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರ ಹೈ ಔರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ, ಆಧಿದೈವಿಕ ಔರ ಆಧಿಭೌತಿಕ ಇನ ತೀನೋಂ ದುಃಖೋಂ ಸೇ ದೂಷಿತ ಹೋ ರಹಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ತುಚ್ಛ ಹೈ, ಝೂಠಾ ಹೈ, ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರ ಕೇ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಉದಾಸೀನತಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ..3..
ಕೋಽಸೌ ಕಾಲೋ ವಯಃ ಕಿಂವಾ ಯತ್ರ ದ್ವಂದ್ವಾನಿ ನೋ ನೃಣಾಂ .
ತಾನ್ಯುಪೇಕ್ಷ್ಯ ಯಥಾಪ್ರಾಪ್ತವರ್ತೀ ಸಿದ್ಧಿಮವಾಪ್ನುಯಾತ್ ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಯತ್ರ ನೃಣಾಂ ದ್ವಂದ್ವಾನಿ ನೋ (ಸಂತಿ ) ಅಸೌ ಕಃ ಕಾಲಃ ಕಿಂ ವಯಃ ತಾನಿ ಉಪೇಕ್ಷ್ಯ ಯಥಾಪ್ರಾಪ್ತವರ್ತೀ ( ಸನ್ ) ಸಿದ್ಧಿಂ ಅವಾಪ್ನುಯಾತ್ .. 4 ..
ಅಬ ಯಹ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸುಖದುಃಖಾದಿ ದ್ವಂದ್ವ ತೋ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕರ್ಮೋಂ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಅವಶ್ಯ ಹೀ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಂಗೇ ಪರಂತು ತಿನ ಸುಖದುಃಖಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಇಚ್ಛಾ ಔರ ಅನಿಚ್ಛಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಸುಖದುಃಖಾದಿ ದ್ವಂದ್ವೋಂ ಕೋ ಭೋಗತಾ ಹುಆ ಮುಕ್ತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಕೌನಸಾ ಕಾಲ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸ ಮೇಂ ಮನುಷ್ಯ ಕೋ ಸುಖದುಃಖಾದಿ ಇಂದ್ರೋಂ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನ ಹೋ ಔರ ಐಸೀ ಕೌನಸೀ ಅವಸ್ಥಾ ಹೈ ಕಿ, ಜಿಸಮೇಂ
ಮನುಷ್ಯ ಕೋ ಸುಖ ದುಃಖ ಆದಿ ನ ಹೋ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಮೇಂ ಮನುಷ್ಯ ಕೋ ಸುಖ ದುಃಖಾದಿ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೋ ಐಸಾ ನ ಕೋಈ ಸಮಯ ಹೈ ಔರ ನ ಕೋಈ ಐಸೀಅವಸ್ಥಾ ಹೈ.ಸರ್ವ ಕಾಲ ಮೇಂ ಔರ ಸಬ ಅವಸ್ಥಾಓಂ ಮೇಂ ಸುಖ ದುಃಖ ತೋ ಹೋತೇ ಹೀ ಹೈಂ ಐಸಾ ಜಾನಕರ ತಿನ ಸುಖ ದುಃಖಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ಕೋ ತ್ಯಾಗನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಸುಖದುಃಖಾದಿ ಕೋ ಆಸಕ್ತಿರಹಿತ ಭೋಗಕರ ಸಿದ್ಧಿ ಕಹಿಯೇ ಮುಕ್ತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .. 4..
ನಾನಾ ಮತಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಸಾಧೂನಾಂ ಯೋಗಿನಾಂ ತಥಾ .
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನಿರ್ವೇದಮಾಪನ್ನಃ ಕೋ ನಶಾಮ್ಯತಿ ಮಾನವಃ 5
ಅನ್ವಯ:- ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಸಾಧೂನಾಂ ತಥಾ ಯೋಗಿನಾಂ ನಾನಾ ಮತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನಿರ್ವೇದಂ ಆಪನ್ನಃ ಕಃ ಮಾನವಃ ನ ಶಾಮ್ಯತಿ .. 5..
ಅಬ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕೋ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕೇ ಸಿವಾಯ ಅನ್ಯತ್ರ ಕಿಸೀ ವಿಷಯಮೇಂ ಭೀ ನಿಷ್ಠಾ ನ ಕರೇ . ಋಷಿಯೋಂ ಕೇ ಭಿನ್ನ 2 ರೀತಿ ಕೇ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಮತ ಹೈಂ, ತಿನ ಮೇಂ ಕೋಈ ಹೋಮ ಕರನೇ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಕೋಈ ಮಂತ್ರ ಜಪ ಕರನೇ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಕೋಈ ಚಾಂದ್ರಾಯಣ ಆದಿ ವ್ರತೋಂ ಕೀ ಮಹಿಮಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಧು ಕಹಿಯೇ ಭಕ್ತಪುರುಷಕಿ ಭೀ ಅನೇಕ ಭೇದ ಔರ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಹೈಂ. ಜೈ ಸೇ ಕಿ, ಶೈವ ಶಾಕ್ತ ವೈಷ್ಣವ ಆದಿ ತಥಾ ಯೋಗಿಯೋಂ ಕೇ ಮತ ಭೀ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಹೈಂ, ತಿಸ ಮೇಂ ಕೋಈ ಅಷ್ಟಾಂಗಯೋಗ ಕೀ ಸಾಧನಾ ಕರತೇ ಹೈಂ ಆರ ಕೋಈ ವತ್ವೋಂ ಕೀ ಗಣನಾ ಕರತೇ ಹೈಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಭಿನ್ನ 2
ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಮತ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ತಿನ ಸಬ ಕೋ ತ್ಯಾಗಕರ ವೈರಾಗ್ಯ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಕೋನ ಪುರುಷ ಶಾಂತಿ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ? ಕಿಂತು ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಾ ಹೀ ..5..
ಕೃತ್ವಾ ಮೂರ್ತಿಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ನ ಕಿ ಗುರುಃ.
ನಿರ್ವೇದಸಮತಾಯುಕ್ತ್ಯಾಯಸ್ತಾರಯತಿಸಂಸೃತೇಃ..6..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ವೇದಸಮತಾಯುಕ್ತ್ಯಾ ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಮೂರ್ತಿಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಕೃತ್ವಾ ಯಃ ನ ಕಿಂ ಗುರುಃ ( ಸಃ ) ಸಂಸೃತೇಃ ತಾರಯತಿ .. 6..
ಅಬ ಯಹ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಕರ್ಮಾದಿ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾಕಾ ಹೀ ಆಶ್ರಯ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ನಿರ್ವೇದ ಕಹಿಯೇ ವೈರಾಗ್ಯ ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನ ಕರನಾ ಔರ ಸಮತಾ ಕಹಿಯೇ ಶತ್ರುಮಿತ್ರಾದಿ ಸಬ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸಮದೃಷ್ಟಿ ರಖನಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸರ್ವತ್ರ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಕರನಾ ತಥಾ ಯುಕ್ತಿ ಶ್ರುತಿಯೋಂ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಶಂಕಾಓಂ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರನಾ, ಇನ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಕರ ಕೇ ಫಿರ ಕರ್ಮಮಾರ್ಗ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಗುರು ಕಾ ಆಶ್ರಯ ನ ಕರನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಅಪನೇ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ತಥಾ ಔರೋಂಕೋ ಭೀ ಸಂಸಾರ ಸೇ ತಾರ ದೇತಾ ಹೈ ..6..
ಪಶ್ಯ ಭೂತವಿಕಾರಾಂಸ್ತ್ವಂ ಭೂತಮಾತ್ರಾನಯಥಾರ್ಥತಃ.
ತತ್ಕ್ಷಣಾದ್ವಂಧನಿರ್ಮುಕ್ತಃಸ್ವರೂಪಸ್ಥೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ
ಅನ್ವಯ:- (ಹೇ ಶಿಷ್ಯ !) ಭೂತವಿಕಾರಾನ್ ಯಥಾರ್ಥತಃ ಭೂತಮಾತ್ರಾನ್ ಪಶ್ಯ ( ಏವಂ ) ತ್ವಂ ತತ್ಕ್ಷಣಾತ್ ಬಂಧನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸ್ವರೂಪಸ್ಥ: ಭವಿಷ್ಯಸಿ ..7..
ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರನೇ ಕಾ ಉಪಾಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಭೂತವಿಕಾರ ಕಹಿಯೇ ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯ ಆದಿ ಕೋ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಜಡ ಜೋ ಪಂಚಮಹಾಭೂತ ತಿನ ಕಾ ವಿಕಾರ ಜಾನ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಮತ ಜಾನ ಯದಿ ಗುರು, ಶ್ರುತಿ ಔರ ಅನುಭವ ಸೇ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರ ಲೇಗಾ ತೋ ತಾತ್ಕಾಲಹಿ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಸೇ ಮುಕ್ತ ಹೋಕರ ಶರೀರ ಆದಿ ಸೇ ವಿಲಕ್ಷಣ ಜೋ ಆತ್ಮಾ ತಿಸ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯಗಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಶರೀರ ಆದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆತ್ಮಭಿನ್ನ ಜಡತ್ವ ಆದಿ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ತಿನ ಶರೀರ ಆದಿ ಕಾ ಸಾಕ್ಷೀ ಜೋ ಆತ್ಮಾ ಸೋ ಶೀಘ್ರ ಹೀ ಜಾನಾ ಜಾತಾ ಹೈ ..7..
ವಾಸನಾ ಏವ ಸಂಸಾರ ಇತಿ ಸರ್ವಾ ವಿಮುಂಚತಾಃ .
ತತ್ತ್ಯಾಗೋವಾಸನಾತ್ಯಾಗಾತ್ಸ್ಥಿತಿರದ್ಯಯಥಾತಥಾ 8
ಅನ್ವಯ:- ಸಂಸಾರಃ ವಾಸನಾಃ ಏವ ಇತಿ ತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ವಿಮುಂಚ, ವಾಸನಾತ್ಯಾಗಾತ್ ತತ್ತ್ಯಾಗಃ ಅದ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಃ ತಥಾ ಯಥಾ .. 8 ..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಿಷ್ಠಾ ಹೋನೇ ಕೇ ಲಿಯೇ ವಾಸನಾ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಕರನೇ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಾಸನಾ ಹೋನಾ ಹೀ ಸಂಸಾರ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೇ ಶಿಷ್ಯ! ತಿನ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಾಸನಾಓಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ವಾಸನಾ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಸೇ ಆತ್ಮನಿಷ್ಠಾ ಹೋನೇಪರ ತಿಸ ಸಂಸಾರ ಕಾ ಸ್ವಯಂ ತ್ಯಾಗ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ವಾಸನಾಓಂ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಹೋನೇ
ಪರ ಭೀ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಶರೀರ ಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕರ್ಮೋಂ ಕೇ ಅನುಸಾರ ರಹತೀ ಹೈ ..8..
ಲಾ ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಮಾ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಗುರುಪ್ರೋಕ್ತಂ ನಿರ್ವೇದಾಷ್ಟಕಂ ನಾಮ ನವಮಂಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..9..
=====
ಅಥ ದಶಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ 10.
ವಿಹಾಯ ವೈರಿಣಂ ಕಾಮಮರ್ಥ ಚಾನಥಸಂಕುಲಂ .
ಧರ್ಮಮಪ್ಯೇತಯೋಹತುಂ ಸರ್ವತ್ರಾನಾದರಂ ಕುರು ..1..
ಅನ್ವಯ:- ವೈರಿಣಂ ಕಾಮಂ ಅನರ್ಥಸಂಕುಲಂ ಅರ್ಥಂ ಚ ( ತಥಾ ) ಏತಯೋಃ ಹೇತುಂ ಧರ್ಮಂ ಅಪಿ ವಿಹಾಯ ಸರ್ವತ್ರ ಅನಾದರಂ ಕುರು .. 1..
ಪೂರ್ವ ಮೇಂ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ಬಿನಾ ಭೀ ಸಂತೋಷರೂಪ ಸೇ ವೈರಾಗ್ಯ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ, ಅಬ ವಿಷಯತೃಷ್ಣಾ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಕಾ ಗುರು ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ! ಜ್ಞಾನ ಕಾ ಶತ್ರು ಜೋ ಕಾಮ ತಿಸ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಔರ ಜಿಸ ಕೇ ಪೈದಾ ಕರನೇ ಮೇಂ, ರಕ್ಷಾ ಕರನೇ ಮೇಂ ತಥಾ ಖರ್ಚ ಕರನೇ ಮೇಂ ದುಃಖ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸೇ ಸರ್ವಥಾ ದುಃಖೋಂ ಸೇ ಭರೇ ಹುಏ ಅರ್ಥ ಕಹಿಯೇ ಧನ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ, ತಥಾ ಕಾಮ ಔರ ಅರ್ಥ ದೋನೋಂ ಕಾ ಹೇತು ಜೋ ಧರ್ಮ ತಿಸ ಕಾ ಭೀ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಔರ ತದ್ನಂತರ ಧರ್ಮ ಅರ್ಥ ಕಾಮರೂಪ ತ್ರಿವರ್ಗ ಕೇ ಹೇತು ಜೋ ಸಕಾಮ ಕರ್ಮ ತಿನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ..1..
ಸ್ವಪ್ನೇಂದ್ರಜಾಲವತ್ಪಶ್ಯ ದಿನಾನಿ ತ್ರೀಣಿ ಪಂಚ ವಾ .
ಮಿತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಧನಾಗಾರದಾರದಾಯಾದಿಸಂಪದಃ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ( ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ತ್ರೀಣಿ ಪಂಚ ವಾ ದಿನಾನಿ (ಸ್ಥಾಯಿನ್ಯಃ) ಮಿತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಧನಾಗಾರದಾರ ಮಾಯಾದಿಸಂಪದಃ ಸ್ವಪ್ನೇಂದ್ರಜಾಲವತ್ ಪಶ್ಯ .. 2 ..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸ್ತ್ರೀ, ಪುತ್ರಾದಿ ಔರ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಸುಖ ದೇನೇವಾಲೇ ಜೋ ಕರ್ಮ ತಿನ ಕಾ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ತ್ಯಾಗ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ತಹಾಂ ಗುರು ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೀನ ಅಥವಾ ಪಾಂಚ ದಿನ ರಹನೇವಾಲೇ ಮಿತ್ರ, ಕ್ಷೇತ್ರ, ಧನ, ಸ್ಥಾನ, ಸ್ತ್ರೀ ಔರ ಕುಟುಂಬೀ ಆದಿ ಸಂಪತ್ತಿಯೋಂ ಕೋ ಸ್ವಪ್ನ ಔರ ಇಂದ್ರಜಾಲ ಕೀ ಸಮಾನ ಅನಿತ್ಯ ಜಾನ ..2..
ಯತ್ರಯತ್ರ ಭವೇತ್ತೃಷ್ಣಾ ಸಂಸಾರಂ ವಿದ್ಧಿ ತತ್ರ ವೈ.
ಪ್ರೌಢವೈರಾಗ್ಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವೀತತೃಷ್ಣಃಸುಖೀಭವ 3..
ಅನ್ವಯ:- ವೈ ಯತ್ರ ಯತ್ರ ತೃಷ್ಣಾ ಭವೇತ್ ತತ್ರ ಸಂಸಾರಂ ವಿದ್ಧಿ (ತಸ್ಮಾತ್) ಪ್ರೌಢವೈರಾಗ್ಯಂ ಆಶ್ರಿತ್ಯ ವೀತತೃಷ್ಣಃ ( ಸನ್ ) ಸುಖೀ ಭವ .. 3 ..
ಅಬ ಯಹ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಾಮ್ಯಕರ್ಮೋಂ ಮೇಂ ಅನಾದರ ಕರನಾ ರೂಪ ವೈರಾಗ್ಯ ಹೀ ಮೋಕ್ಷರೂಪ ಪುರುಷಾರ್ಥ ಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ, ಜಹಾಂ 2 ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತೃಷ್ಣಾ ಹೋತೀ ಹೈ ತಹಾಂ ಹೀ ಸಂಸಾರ ಜಾನ, ಕ್ಯೋಂಕಿ, ವಿಷಯೋಂ ಕೀ ತೃಷ್ಣಾ ಹೀ ಕರ್ಮೋಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಂಸಾರ ಕಾ ಹೇತು ಹೋತೀ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ದೃಢ ವೈರಾಗ್ಯ ಕಾ ಅವಲಂಬನ ಕರಕೇ, ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಇಚ್ಛಾರಹಿತ ಹೋಕರ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೀ ನಿಷ್ಠಾ ಕರ ಕೇ ಸುಖೀ ಹೋ ..3..
ತೃಷ್ಣಾಮಾತ್ರಾತ್ಮ ಕೋ ಬಂಧಸ್ತನ್ನಾಶೋಮೋಕ್ಷ ಉಚ್ಯತೇ.
ಭಾಸಂಸಕ್ತಿಮಾತ್ರೇಣ ಪ್ರಾಪ್ತಿತುಷ್ಟಿರ್ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಬಂಧಃ ತೃಷ್ಣಾಮಾತ್ರಾತ್ಮಕಃ ತನ್ನಾಶಃ ಮೋಕ್ಷಃ ಉಚ್ಯತೇ, ಭವಾಸಂಸಕ್ತಿಮಾತ್ರೇಣ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ಪ್ರಾಪ್ತಿತುಷ್ಟಿಃ ( ಸ್ಯಾತ್ ) .. 4 ..
ಜಾಉಪರೋಕ್ತ ವಿಷಯಕೋ ಹೀ ಅನ್ಯ ರೀತಿಸೇ ಕಹತೇ ಹೈಂ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ! ತೃಷ್ಣಾಮಾತ್ರ ಹೀ ಬಡ಼ಾ ಭಾರೀ ಬಂಧನ ಹೈ ಔರ ತಿಸ ತೃಷ್ಣಾಮಾತ್ರ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಹೀ ಮೋಕ್ಷ ಕಹಾತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಬಾರಂಬಾರ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಆ ಸಂತೋಷ ಹೀ ಮೋಕ್ಷ ಕಹಾತಾ ಹೈ .. 4..
ತ್ವಮೇಕಶ್ಚೇತನ ಶುದ್ಧೋಜಡಂ ವಿಶ್ವಮಸತ್ತಥಾ .
ಅ-ವಿದ್ಯಾಪಿ ನ ಕಿಂಚಿತ್ಸಾ ಕಾ ಬುಭುತ್ಸಾತಥಾಪಿತೇ 5
ಅನ್ವಯ:- ತ್ವಂ ಏಕಃ ಚೇತನಃ ಶುದ್ಧಃ ( ಆಸಿ) ವಿಶ್ವಂ ಜಡಂ ತಥಾ ಅಸತ್ ( ಅಸ್ತಿ ) ಅವಿದ್ಯಾ ಆಪಿ ಕಿಂಚಿತ್ ನ, ತಥಾ ತೇ ಸಾ ಬುಭುತ್ಸಾ ಅಪಿ ಕಾ ? .. 5..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಯದಿ ತೃಷ್ಣಾಮಾತ್ರ ಹೀ ಬಂಧನ ಹೈ ತಬ ತೋ ಆತ್ಮಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕೀ ತೃಷ್ಣಾ ಭೀ ಬಂಧನ ಹೋ ಜಾಯಗೀ ? ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಇಸ ಸಂಸಾರ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ, ಜಗತ್ ಔರ ಅವಿದ್ಯಾ ಯೇ ತೀನ ಹೀ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ, ತಿನ ತೀನೋಂ ಮೇಂ ಆತ್ಮಾ (ತೂ) ತೋ ಅದ್ವಿತೀಯ, ಚೇತನ ಔರ ಶುದ್ಧ ಹೈ, ತಿನ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಪೂರ್ಣರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಜಾನನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ (ತೃಷ್ಣಾ) ಬಂಧನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಭಿನ್ನ ಜಡ ಪದಾರ್ಥೋ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಇಚ್ಛಾ
ಕರನಾ ಹೀ ತೃಷ್ಣಾ ಕಹಾತೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಡ ಔರ ಅನಿತ್ಯ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಜಗತ್ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಇಚ್ಛಾ ಕರನಾ ವಂಧ್ಯಾಪುತ್ರ ಕೀ ಸಮಾನ ಮಿಥ್ಯಾ ಹೈ, ಉಸ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಮಾಯಾ ಕೇ ಜಾನನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ (ತೃಷ್ಣಾ) ಕರನಾ ಭೀ ನಿರರ್ಥಕ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮಾಯಾ ಸತ್ರೂಪಕರ ಕೇ ಅಥವಾ ಅಸತ್ರರೂಪ ಕರ ಕೇ ಕಹನೇ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಆತೀ ಹೈ ..5..
ರಾಜ್ಯಂ ಸುತಾಃಕಲತ್ರಾಣಿಶರೀರಾಣಿಸುಖಾನಿಚ .
ಸಂಸಕ್ತಸ್ಯಾಪಿನಷ್ಟಾನಿತವಜನ್ಮನಿಜನ್ಮನಿ ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಸಂಸಕ್ತಸ್ಯ ಅಪಿ ತವ ರಾಜ್ಯಂ ಸುತಾಃ ಕಲತ್ರಾಣಿ ಶರೀರಾಣಿ ಸುಖಾನಿ ಚ ಜನ್ಮನಿ ಜನ್ಮನಿ ನಷ್ಟಾನಿ .. 6..
ಅಬ ಸಂಸಾರ ಕೀ ಜಡತಾ ಔರ ಅನಿತ್ಯತಾ ಕೋ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ರಾಜ್ಯ, ಪುತ್ರ, ಸ್ತ್ರೀ, ಶರೀರ ಔರ ಸುಖ ಇನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತೈಂನೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೀ ಪ್ರೀತಿ ಕೀ ತಬ ಭೀ ಜನ್ಮಜನ್ಮ ಮೇಂ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಯೇ, ಇಸ ಕಾರಣ ಸಂಸಾರ ಅನಿತ್ಯ ಹೈ ಐಸಾ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..6..
ಅಲಮರ್ಥೇನ ಕಾಮೇನ ಸುಕೃತೇನಾಪಿ ಕರ್ಮಣಾ.
ಏಭ್ಯಃ ಸಂಸಾರಕಾಂತಾರೇನ ವಿಶ್ರಾಂತಮಭೂನ್ಮನಃ7
ಅನ್ವಯ:- ಅರ್ಥೇನ ಕಾಮೇನ ಸುಕೃತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಅಪಿ ಅಲಂ, (ಯತಃ) ಸಂಸಾರಕಾಂತಾರೇ ಏಭ್ಯಃ ಮನಃ ವಿಶ್ರಾಂತಂ ನ ಅಭೂತ್ ..7..
ಅಬ ಧರ್ಮಅರ್ಥಕಾಮರೂಪ ತ್ರಿವರ್ಗ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ! ಧನ ಕೇ ವಿಷೇ, ಕಾಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಔರ ಸಕಾಮ ಕರ್ಮೋಂ ಕೇ ವಿಷೇ ಭೀ ಕಾಮನಾ ನ ಕರ ಕೇ ಅಪನೇ ಆನಂದಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪರಿಪೂರ್ಣ ರಹೇ, ಕ್ಯೋಂಕಿ, ಸಂಸಾರರೂಪೀ ದುರ್ಗಮಮಾರ್ಗ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಭ್ರಮತಾ ಹುಆ ಮನ ಇನ ಧರ್ಮ-ಅರ್ಥ-ಕಾಮ ಸೇ ವಿಶ್ರಾಮ ಕೋ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯಗಾ ತೋ ಕದಾಪಿ ಸಂಸಾರಬಂಧನ ಕಾ ನಾಶ ನಹೀಂ ಹೋಯಗಾ ..7..
ಕೃತಂ ನ ಕತಿ ಜನ್ಮಾನಿ ಕಾಯೇನ ಮನಸಾ ಗಿರಾ.
ದುಃಖಮಾಯಾಸದಂ ಕರ್ಮ ತದದ್ಯಾಪ್ಯುಪರಮ್ಯತಾಂ..8..
ಅನ್ವಯ:- ( ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ಆಯಾಸದಂ ದುಃಖಂ ಕರ್ಮ ಕಾಯೇನ ಮನಮಾ ಗಿರಾ ಕತಿ ಜನ್ಮಾನಿ ನ ಕೃತಂ ತತ್ ಅದ್ಯ ಅಪಿ ಉಪರಮ್ಯತಾಂ8..
ಅಬ ಕ್ರಿಯಾಮಾತ್ರ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಮಹಾಕ್ಲೇಶ ಔರ ದುಃಖೋಂ ಕಾ ದೇನೇವಾಲಾ ಕರ್ಮಕಾಯ, ಮನ ಔರ ವಾಣೀ ಸೇ ಕಿತನೇ ಜನ್ಮೋಂಪರ್ಯಂತ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಅನೇಕ ಜನ್ಮೋಂ ಮೇಂ ಕಿಯಾ, ಔರ ತಿನ ಜನ್ಮಜನ್ಮ ಮೇಂ ಕಿಯೇ ಹುಏ ಕರ್ಮೋಂ ಸೇ ತೈಂನೇ ಅನರ್ಥ ಹೀ ಪಾಯಾ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಅಬ ತೋ ತಿನ ಕರ್ಮೋ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ..8..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಗುರುಪ್ರೋಕ್ತಮುಪಶಮಾಷ್ಟಕಂ ನಾಮ ದಶಮಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 10..
====
ಅಥೈಕಾದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 11.
ಭಾವಾಭಾವಿಕಾರಶ್ಚ ಸ್ವಭಾವಾದಿತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ.
ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ಗತಕ್ಲೇಶಃ ಸುಖೇನೈವೋಪಶಾಮ್ಯತಿ..1..
ಮ ಅನ್ವಯ:- ಭಾವಾಭಾವವಿಕಾರಃ ಸ್ವಭಾವಾತ್ ( ಜಾಯತೇ ) ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ (ಪುರುಷಃ) ನಿರ್ವಿಕಾರಃ ಗತಕ್ಲೇಶಃ ಚ (ಸನ್ ) ಸುಖೇನ ಏವ ಉಪಶಾಮ್ಯತಿ .. 1..
ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಶಾಂತಿ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ ಅನ್ಯಥಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಇಸ ಕಾ ಬೋಧ ಕರನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಆಠ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಸೇ ಜ್ಞಾನ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹುಏ ಪ್ರಥಮ ಜ್ಞಾನ ಕೇ ಸಾಧನೋಂ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ಭಾವ ಔರ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ಅಭಾವ ಯಹ ಜೋ ವಿಕಾರ ಹೈ ಸೋ ತೋ ಸ್ವಭಾವ ಕಹಿಯೇ ಮಾಯಾ ಔರ ಪೂರ್ವಸಂಸ್ಕಾರ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಹೋತಾ ಹೈ, ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಸಕಾಶ ಸೇ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ಪುರುಷ ಅನಾಯಾಸ ಸೇ ಹೀ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ..1..
ಈಶ್ವರಃಸರ್ವನಿರ್ಮಾತಾ ನೇಹಾನ್ಯ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ..
ಅಂತರ್ಗಲಿತಸರ್ವಾಶಃಶಾಂತಃಕ್ವಾಪಿನ ಸಜ್ಜತೇ 2
ಅನ್ವಯ:- ಇಹ ಸರ್ವನಿರ್ಮಾತಾ ಈಶ್ವರಃ, ಅನ್ಯಃ ನ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ (ಪುರುಷಃ ) ಅಂತರ್ಗಲಿತಸರ್ವಾಶಃ ಶಾಂತಃ (ಸನ್ ) ಕ ಅಪಿ ನ ಸಜತೇ ..2..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಮಾಯಾ ತೋ ಜಡ ಹೈ ಉಸ ಕೇ ಸಕಾಶ ಸೇ ಭಾವಾಭಾವರೂಪ ಸಂಸಾರ ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತೀ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ರಚನೇವಾಲಾ ಏಕ ಈಶ್ವರ ಹೈ, ಅನ್ಯ ಜೀವ ಜಗತ್ ಕಾ ರಚನೇವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜೀವ ಈಶ್ವರ ಕೇ ವಶೀಭೂತ ಹೈಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯ ಕರನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಐಸೇ ನಿಶ್ಚಯ ಕೇ ಪ್ರಭಾವ ಸೇ ಹೀ ದೂರ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ಸಬ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ತೃಷ್ಣಾ ಜಿಸ ಕೀ ಐಸಾ ಔರ ಶಾಂತ ಕಹಿಯೇ ನಿಶ್ಚಲ ಚಿತ್ತ ಹೋಕರ ಕಹೀಂ ಭೀ ಆಸಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..2..
ಆಪದಃ ಸಂಪದಃ ಕಾಲೇ ದೈವಾದೈವೇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ.
ತೃಪ್ತಃಸ್ವಸ್ಥೇಂದ್ರಿಯೋ ನಿತ್ಯಂ ನ ವಾಂಛತಿ ನ ಶೋಚತಿ ..3..
ಅನ್ವಯಃ ಕಾಲೇ ಆಪದಃ ಸಂಪದಃ (ಚ) ದೇವಾತ್ ಏವ (ಭವಂತಿ . ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ ತೃಪ್ತಃ ( ಪುರುಷಃ ) ನಿತ್ಯಂ ಸ್ವಸ್ಥಂದ್ರಿಯಃ ( ಸನ್ ) ನ ವಾಂಛತಿ ನ ಶೋಚತಿ .. 3 ..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಯದಿ ಈಶ್ವರ ಹೀ ಸಂಸಾರ ಕೋ ರಚನೇವಾಲಾ ಹೈ ತೋ ಕಿನ್ ಹೀ ಪುರುಷೋಂ ಕೋ ದರಿದ್ರೀ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿನ್ ಹೀ ಕೋ ಧನೀ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಕಿನ್ ಹೀ ಕೋ ಸುಖೀ ಕರತಾ ಹೈ ತಥಾ ಕಿನ್ ಹೀ ಕೋ ದುಃಖೀ ಕರತಾ ಹೈ. ಇಸ ಕಾರಣ ಈಶ್ವರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವೈಷಮ್ಯ ಔರ ನೈರ್ಘಣ್ಯ ದೋಷ ಆವೇಗಾ. ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಕಿಸೀ ಸಮಯ ಮೇಂ ಆಪತ್ತಿಯೇಂ ಔರ ಕಿಸೀ ಸಮಯ ಮೇಂ ಸಂಪತ್ತಿಯೇ
ಯೇ ಅಪನೇ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಸೇ ಹೋತೀ ಹೈಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಈಶ್ವರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವೈಷಮ್ಯ ಔರ ನೈಪುಣ್ಯದೋಷ ನಹೀಂ ಲಗ ಸಕತಾ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯ ಕರನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಸಬ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ತೃಷ್ಣಾಓಂ ಸೇ ರಹಿತ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ಚಲಾಯಮಾನ ನಹೀಂ ಹುಈ ಹೈಂ ಇಂದ್ರಿಯೇಂ ಜಿಸ ಕೀ ಐಸಾ ಹೋಕರ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಸ್ತು ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ನಷ್ಟ ಹುಈ ವಸ್ತು ಕಾ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ..3..
ಸುಖದುಃಖೇಜನ್ಮಮೃತ್ಯೂ ದೈವಾದೇವೇತಿನಿಶ್ಚಯೀ.
ಸಾಧ್ಯಾದಶೀನಿರಾಯಾಸಃಕುರ್ವನ್ನಪಿನಲಿಪ್ಯತೇ..4..
7 ಅನ್ವಯ:- ಸುಖದುಃಖೇ, ಜನ್ಮಮೃತ್ಯೂ ದೈವಾತ್ ಏವ (ಭವಂತಿ ) ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ, ಸಾಧ್ಯಾದರ್ಶೀ, ನಿರಾಯಾಸಃ ( ಪುರುಷಃ ಕರ್ಮಾಣಿ) ಕುರ್ವನ ಅಪಿ ನ ಲಿಪ್ಯತೇ .. 4..
ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ನಿಶ್ಚಯಯುಕ್ತ ಪುರುಷ ಭೀ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹುಆ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ಸೋ ಕೈ ಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಕರ್ಮ ಕೇ ಫಲರೂಪ ಸುಖದುಃಖ ಔರ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯು ಪ್ರಾರಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯವಾಲಾ ಪುರುಷ ಐಸೀ ದೃಷ್ಟಿ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಅಮುಕ ಕರ್ಮ ಮುಝೇ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಕರ್ಮ ಕರನೇ ಮೇಂ ಪರಿಶ್ರಮ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಔರ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಕರ್ಮ ಕರ ಕೇ ಲಿಪ್ತ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಪಾಪಪುಣ್ಯರೂಪ ಫಲಕಾ
ಭೋಗನೇವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಮೈಂ ಕತಾ ಹೂಂ, ಐಸಾ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..4..
ಚಿಂತಯಾಜಾಯತೇದುಃಖಂನಾನ್ಯಥೇಹೇತಿನಿಶ್ಚಯೀ.
ತಯಾಹೀನಃಸುಖೀ ಶಾಂತಃಸರ್ವತ್ರಗಲಿತಸ್ಟಹಃ..
ಅನ್ವಯ:- ಇಹ ದುಃಖಂ ಚಿಂತಯಾ ಜಾಯತೇ, ಅನ್ಯಥಾ ನ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ (ಪುರುಷಃ) ತಯಾ ಹೀನಃ ( ಸನ್ ) ಸುಖೀ ಶಾಂತಃ ಸರ್ವತ್ರ ಗಲಿತಸ್ಪೃಹಃ ( ಭವತಿ ) ..5..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಯಹ ಕೈ ಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಕಿ, ಕರ್ಮ ಕರಕೇ ಭೀ ಪಾಪಪುಣ್ಯರೂಪ ಫಲ ಕಾ ಭೋಕ್ತಾ ನ ಹೋತಾ ಹೇ ? ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ, ಇಸ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದುಃಖಮಾತ್ರ ಚಿಂತಾ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕಿಸೀ ಅನ್ಯ ಕಾರಣ ಸೇ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯವಾಲಾ ಚಿಂತಾರಹಿತ ಪುರುಷ ಶಾಂತಿ ತಥಾ ಸುಖ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಉಸ ಪುರುಷ ಕೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ಅಭಿಲಾಷಾ ದೂರ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ..5..
ನಾಹಂದೇಹೋ ನ ಮೇ ದೇಹೋ ಬೋಧೋಽಹಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ.
ಕೈವಲ್ಯಮಿವ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ನ ಸ್ಮರತ್ಯಕೃತಂ ಕೃತಂ..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹಂ ದೇಹಃ ನ, ಮೇ ದೇಹಃ ನ, (ಕಿಂತು ) ಅಹಂ ಬೋಧಃ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ (ಪುರುಷಃ ) ಕೈವಲ್ಯಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಃ ಇವ ಕೃತಂ ಅಕೃತಮ ನ ಸ್ಮರತಿ .. 6 ..
ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಸಾಧನೋಂ ಸೇ ಯುಕ್ತ ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕೀ ದಶಾ ಕೋ ನಿರೂಪಣ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ-ಮೈಂ ದೇಹ ನಹೀಂ ಹೂಂ ತಥಾ ಮೇರಾ ದೇಹ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕಿಂತು
ಮೇಂ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ ಜ್ಞಾನ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಅಭಿಮಾನ ಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಮುಕ್ತಿದಶಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಪುರುಷ ಕೀ ಸಮಾನ ಕರ್ಮ ಅಕರ್ಮ ಕಾ ಸ್ಮರಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲಿಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..6..
ಆಬ್ರಹ್ಮಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತಮಹಮೇವೇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ. ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ಶುಚಿಃ ಶಾಂತಃಪ್ರಾಪ್ತಾ-ಪ್ರಾಪ್ತವಿನಿರ್ವೃತಃ..7..
ಅನ್ವಯ:- ಆಬ್ರಹ್ಮಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತಂ ಅಹಂ ಏವ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ ( ಪುರುಷಃ ) ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ಶುಚಿಃ ( ತಥಾ ) ಶಾಂತಃ ( ಸನ ) ಪ್ರಾಪ್ತಾಪ್ರಾಪ್ತ ವಿನಿರ್ವೃತಃ ( ಭವತಿ ) .. 7..
ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸೇ ಲೇಕರ ತೃಣಪರ್ಯಂತ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಹೀ ಹೂಂ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯವಾಲೇ ಪುರುಷ ಕೇ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ವಿಷಯಾಸಕ್ತರೂಪ ಮಲ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉಸ ಪುರುಷ ಕಾ ಮಹಾಪವಿತ್ರ ಜೋ ಆತ್ಮಾ ಸೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಔರ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಸ್ತು ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋಕರ ಪರಮ ಸಂತೋಷ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ..7..
ನಾನಾಶ್ಚರ್ಯಮಿದಂ ವಿಶ್ವಂ ನ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ . ನಿರ್ವಾಮನಃ ಸ್ಫೂರ್ತಿಮಾತ್ರೋ ನ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ಶಾಮ್ಯತಿ ..8..
ಅನ್ವಯ:- ನಾನಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಕಿಂಚಿತ್ ನ, ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ ( ಪುರುಷಃ ) ನಿರ್ವಾಸನಃ ಸ್ಫೂರ್ತಿಮಾತ್ರಃ ( ಸನ್ ) ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಇತಿ ಶಾಮ್ಯತಿ .. 8..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ಸಂಕಲ್ಪ, ವಿಕಲ್ಪ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ ಅಧಿಷ್ಠಾನರೂಪ ಬ್ರಹ್ಮ ಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಜಗತ್ ಕಲ್ಪಿತ ಪ್ರತೀತ ಹೋನೇ ಲಗತಾ ಹೈ ಔರ ನಾನಾರೂಪವಾಲಾಜಗತ್ ಭೀ ಜ್ಞಾನ ಕಾ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ, ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಮೇರೀ (ಆತ್ಮಾಕೀ) ಸತ್ತಾ ಸೇ ಹೀ ಸ್ಫುರಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋತೇ ಹೀ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಾಸನಾ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ಔರ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಕೋ ಕೋಈ ವ್ಯವಹಾರ ಶೇಷ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಕಾರ್ಯಕಾರಣರೂಪ ಉಪಾಧಿನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಸ್ವಪ್ನ ಕೀ ಸಮಾನ ಭಾಸನೇ ಲಗತಾ ಹೈ .. 8..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಜ್ಞಾನಾಷ್ಟಕಂ ನಾಮೈಕಾದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..11..
=====
ಅಥ ದ್ವಾದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 12.
ಕಾಯಕೃತ್ಯಾಸಹಃಪೂರ್ವ ತತೋ ವಾಗ್ವಿಸ್ತರಾಸಹಃ .
ಅಥಚಿಂತಾಸಹಸ್ತಸ್ಮಾದೇವಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಪೂರ್ವಂ ಕಾಯಕೃತ್ಯಾಸಹಃ, ತತಃ ವಾಗ್ವಿಸ್ತರಾಸಹಃ, ಅಥ ಚಿಂತಾಸಹಃ, ತಸ್ಮಾತ್ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ ( ಅಸ್ಮಿ )..1..
ಪೂರ್ವ ಪ್ರಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜ್ಞಾನಾಷ್ಟಕ ಸೇ ವರ್ಣನ ಕಿಯೇ ಹುಏ ವಿಷಯಕೋ ಹೀ ಶಿಷ್ಯ ಅಪನೇ ವಿಷೇಂ ದಿಖಾತಾ ಹೈ ಶಿಷ್ಯ ಕಹತಾ ಹೈ ಕಿ ಹೇ ಗುರೋ ! ಪ್ರಯಮ ಮೈಂನೇ ಆಪ ಕೀ ಕೃಪಾ ಸೇ ಕಾಯಿಕ ಕ್ರಿಯಾಓಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕಿಯಾ, ತದನಂತರ ವಾಣೀ ಕೇ ಜಪರೂಪ ಕರ್ಮ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕಿಯಾ ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಮನ ಕೇ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪ ಕರ್ಮ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕಿಯಾ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಮೈಂ ಸಬ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಕೇವಲ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಆಶ್ರಯ ಕರ ಕೇ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..1..
ಪ್ರೀತ್ಯಭಾವೇನ ಶಬ್ದಾದೇರದೃಶ್ಯತ್ವೇನ ಚಾತ್ಮನಃ .
ವಿಕ್ಷೇಪೈಕಾಗ್ರಹದಯ ಏವಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಶಬ್ದಾದೇಃ ಪ್ರೀತ್ಯಭಾವೇನ, ಆತ್ಮನಃ ಚ ಅದೃಶ್ಯತ್ವೇನ ವಿಕ್ಷೇಪೈಕಾಗ್ರಹೃದಯಃ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ ) ..2..
ಉಪರೋಕ್ತ ತೀನ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಕಾಯಿಕ ಆದಿ ವ್ಯಾಪಾರೋಂ ಕೇ ತ್ಯಾಗನೇ ಮೇಂ ಕಾರಣ ದಿಖಾತಾ ಹೈ ಕಿ ನಾಶವಾನ್ ಫಲ ಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೇ ಶಬ್ದಾದಿ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರೀತಿ ನ ಹೋನೇ ಸೇ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಅದೃಶ್ಯ ಹೋನೇ ಸೇ ಮೇರಾ ಹೃದಯ ತೀನೋಂ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ವಿಶೇಪೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಔರ ಏಕಾಗ್ರ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ನಾಶವಾನ್ ಸ್ವರ್ಗಾದಿ ಫಲ ದೇನೇವಾಲೇ ಜಪ ಆದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರೀತಿ ನ ಹೋನೇ ಸೇ ತೋ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಜಪರೂಪ ವಿಕ್ಷೇಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಅದೃಶ್ಯ ಹೈ ಇಸ
ಕಾರಣ ಆತ್ಮಾ ಧ್ಯಾನ ಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಚಿಂತಾರೂಪ ಮನ ಕಾ ವಿಕ್ಷೇಪ ಭೀ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕರ ಕೇ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ..2..
ಸಮಾಧ್ಯಾಸಾದಿವಿಕ್ಷಿಪ್ತೌ ವ್ಯವಹಾರಃ ಸಮಾಧಯೇ.
ಏವಂ ವಿಲೋಕ್ಯನಿಯಮಮೇವಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಸಮಾಧ್ಯಾಸಾದಿವಿಕ್ಷಿಪ್ತೌ ( ಸತ್ಯಾಂ ) ಸಮಾಧಯೇ ವ್ಯವಹಾರಃ (ಭವತಿ ), ಏವಂ ನಿಯಮಂ ವಿಲೋಕ್ಯ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ )..3..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ವಿಕ್ಷೇಪ ನ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಸಮಾಧಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ತೋ ವ್ಯವಹಾರ ಕರನಾ ಹೀ ಪಡೇಗಾ ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯದಿ ಕರ್ತೃತ್ವ ಭೋಕ್ತೃತ್ವ ಕಾ ಅಧ್ಯಾಸರೂಪ ವಿಕ್ಷೇಪ ಹೋತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಮೈಂ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೂಂ, ಮೈಂ ಭೋಕ್ತಾ ಹೂಂ ಇತ್ಯಾದಿ ಮಿಥ್ಯಾ ಅಧ್ಯಾಸರೂಪವಿಷೇಕ್ಷ ಯದಿ ಹೋತಾ ತೋ ಉಸ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ಸಮಾಧಿ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ವ್ಯವಹಾರ ಕರನಾ ಪಡತಾ ಹೈ; ಯದಿ ಐಸಾ ಅಧ್ಯಾಸ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ತೋ ಸಮಾಧಿ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ವ್ಯವಹಾರ ನಹೀಂ ಕರನಾ ಪಡತಾ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ನಿಯಮ ಕೋ ದೇಖಕರ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕಾ ಆಶ್ರಯ ಲೇನೇವಾಲೇ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಅಧ್ಯಾಸ ನ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಸಮಾಧಿಶೂನ್ಯ ಮೇಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..3..
ಹೇಯೋಪಾದೇಯವಿರಹಾದೇವಂ ಹರ್ಷವಿಷಾದಯೋಃ.
ಅಭಾವಾದದ್ಯಹೇಬ್ರಹ್ಮನ್ನೇವಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ .. 4..
ಅನ್ವಯಃ ಹೇ ಬ್ರಹ್ಮನ್ ! ಹೇಯೋಪಾದೇಯವಿರಹಾತ್ ಏವಂ ಹವಿಷಾದಯೋಃ ಅಭಾವಾತ್ ಅದ್ಯ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ ( ಅಸ್ಮಿ ) ..4..
ಶಿಷ್ಯ ಕಹತಾ ಹೈ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ ! ಮೈಂ ತೋ ಪೂರ್ಣಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಕಿಸ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರೂಂ ? ಔರ ಕಿಸ ಕಾ ಗ್ರಹಣ ಕರೂಂ? ಅರ್ಥಾತ್ ನ ಮೇರೇ ಕೋ ಕುಛ ತ್ಯಾಗನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ಔರ ನ ಕುಛ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಮೇರೇ ಕೋ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಹರ್ಷ ಶೋಕ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಮೈಂ ತೋ ಇಸ ಸಮಯ ಕೇವಲ ಅತ್ಮಸ್ವರುಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಁ..4..
ಆಶ್ರಮಾನಾಶ್ರಮಂ ಧ್ಯಾನಂ ಚಿತ್ತಸ್ವೀಕೃತವರ್ಜನಂ.
ವಿಕಲ್ಪಮಮವೀಕ್ಷ್ಯತೈರೇವಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಆಶ್ರಮಾನಾಶ್ರಮಂ ಧ್ಯಾನಂ ಚಿತ್ತಸ್ವೀಕೃತವರ್ಜನಂ ಏತೈಃ ಏವ ಮಮ ವಿಕಲ್ಪಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ)..5..
ಮೈಂ ಮನ ಔರ ಬುದ್ಧಿ ಸೇ ಪರೇ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಹಿತ ಧ್ಯಾನ ಕರ್ಮ ಔರ ಸಂಕಲ್ಪ, ವಿಕಲ್ಪ ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಮೈಂ ಸಬ ಕಾ ಸಾಕ್ಷೀ ಹೂಂ ಐಸಾ ವಿಚಾರ ಕರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..5..
ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಮಜ್ಞಾನಾದ್ಯಥೈವೋಪರಮಸ್ತಥಾ.
ಬುದ್ಧಾಸಮ್ಯಗಿದಂತತ್ತ್ವಮೇವಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾ ಅಜ್ಞಾನಾತ್ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಂ ತಥಾ ಏವ ಉಪರಮಃ (ಭವತಿ ), ಇದಂ ತತ್ತ್ವಂ ಸಮ್ಯಕ ಬುದ್ಧಾ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ)..6..
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನ ( ಕರ್ಮ ಕರನಾ) ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ಮ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಭೀ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತ್ಯಾಗನಾ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ಕುಛ ಭೀ ನಹೀಂ ಬನತಾ ಹೈ, ಇಸ ತತ್ವ ಕೋ ಯಥಾರ್ಥ ರೀತಿಸೇ ಜಾನಕರ ಮೈಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇ ಹೀ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..6..
ಅಚಿಂತ್ಯಂ ಚಿಂತ್ಯಮಾನೋಽಪಿ ಚಿಂತಾರೂಪಂ ಭಜತ್ಯಸೌ.
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ತದ್ಭಾವನಂ ತಸ್ಮಾದೇವ-ಮೇವಾಹಮಾಸ್ಥಿತಃ..7..
ಅನ್ವಯ:- ಅಚಿಂತ್ಯಂ ಚಿಂತ್ಯಮಾನಃ ಅಪಿ ಅಸೌ ಚಿಂತಾರೂಪಂ ಭಜತಿ, ತಸ್ಮಾತ್ ತದ್ಭಾವನಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಅಹಂ ಏವಂ ಏವ ಆಸ್ಥಿತಃ (ಅಸ್ಮಿ )..7..
ಅಚಿಂತ್ಯ ಜೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೈ ತಿಸ ಕೋ ಚಿಂತನ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಯಹ ಪುರುಷ ಆತ್ಮಚಿಂತಾಮಯ ರೂಪ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ಚಿಂತನ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಮೈಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿತ್ರಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ .. 7..
ಏವಮೇವ ಕೃತಂ ಯೇನ ಸ ಕೃತಾರ್ಥೋಂ ಭವೇದ-ಸೌ .
ಏವಮೇವ ಸ್ವಭಾವೋ ಯಃಸ ಕೃತಾರ್ಥೋ ಭವೇದಸೌ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಯೇನ ಏವಂ ಏವ ಕೃತಂ ಸಃ ಅಸೌ ಕೃತಾರ್ಥಃ ಭವೇತ್, ಯಃ ಏವಂ ಏವ ಸ್ವಭಾವಃ ಸಃ ಅಸೌ ಕೃತಾರ್ಥಃ ಭವೇತ್ .. 8..
ಜಿಸ ಪುರುಷನೇ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೋ ಸಾಧನೋಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸರ್ವಕ್ರಿಯಾರಹಿತ ಕಿಯಾ ಹೈ ವಹ ಕೃತಾರ್ಥ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಬಿನಾ ಸಾಧನೋಂಕೇ ಹೀ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಕ್ರಿಯಾರಹಿತ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಜ್ಞಾನವಾಲಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೇ ಕೃತಾರ್ಥ ಹೋನೇ ಮೇಂ ತೋ ಕಹನಾ ಹೀ ಕ್ಯಾ ಹೈ..8..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದೃಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಮೇವಮೇವಾಷ್ಟಕಂ ನಾಮ ದ್ವಾದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 12..
=====
ಅಥ ತ್ರಯೋದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 13.
ಅಕಿಂಚನಭವಂಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂ ಕೌಪೀನತ್ವೇಽಪಿದುರ್ಲಭಂ.
ತ್ಯಾಗಾದಾನೇವಿಹಾಯಾಸ್ಮಾದಹಮಾಸೇಯಥಾಸುಖಂ 1
ಅನ್ವಯ:- ಕೌಪೀನತ್ವೇ ಅಪಿ ಅಕಿಂಚನಭವಂ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂ ದುರ್ಲಭಂ, ಅಸ್ಮಾತ್ ಅಹಂ ತ್ಯಾಗಾದಾನೇ ವಿಹಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಆ ಸೇ .. 1..
ಅಬ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿ ಅವಸ್ಥಾ ಕಾ ಫಲ ಜೋ ಪರಮ ಸುಖ ತಿಸ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರನೇ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ಚಿತ್ತ ಕೀ ಸ್ಥಿರತಾ, ಕೋಪೀನಮಾತ್ರ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ಕರನೇ ಸೇ ಭೀ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ತ್ಯಾಗ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಸರ್ವದಾ ಸುಖರೂಪ ಸೇ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..1..
ಕುತ್ರಾಪಿ ಖೇದಃಕಾಯಸ್ಯ ಜಿಹ್ವಾ ಕುತ್ರಾಪಿ ಖಿದ್ಯತೇ.
ಮನಃ ಕುತ್ರಾಪಿತತ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಪುರುಷಾರ್ಥೇಸ್ಥಿತಃಸುಖಂ2
ಅನ್ವಯ:- ಕುತ್ರ ಅಪಿ ಕಾಯಸ್ಯ ಖೇದಃ (ಭವತಿ ) ಕುತ್ರ ಅಪಿ ಜಿಹ್ವಾ (ಖಿದ್ಯತೇ) ಕುತ್ರ ಅಪಿ ಮನಃ (ಖಿದ್ಯತೇ) ( ಅತಃ) ತತ್ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸುಖಂ ಪುರುಷಾರ್ಥ ಸ್ಥಿತಃ ( ಅಸ್ಮಿ ) .. 2..
ಯದಿ ವ್ರತತೀರ್ಥಾದಿ ಸೇವನ ಕರೇ ತೋ ಶರೀರ ಕೋ ಖೇದ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಯದಿ ಗೀತಾಭಾಗವತಾದಿ ಸ್ತೋತ್ರೋಂ ಕಾ ಪಾಠ ಕಿಯಾ ಜಾಯ ತೋ ಜಿಹ್ವಾ ಕೋ ಖೇದ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಯದಿ ಧ್ಯಾನ ಸಮಾಧಿ ಕೀ ಜಾಯ ತೋ ಮನ ಕೋ ಖೇದ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಇನ ತೀನೋಂ ದುಃಖೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..2..
ಕೃತಂ ಕಿಮಪಿ ನೈವಸ್ಯಾದಿತಿ ಸಚಿಂತ್ಯ ತ-ತ್ತ್ವತಃ .
ಯದಾ ಯತ್ಕರ್ತುಮಾಯಾತಿ ತತ್ಕೃತ್ವಾ ಸೇ ಯಥಾಸುಖಂ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಕೃತಂ ಕಿಂ ಅಪಿ ತತ್ತ್ವತಃ ನ ಏವ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿ ಸಂಚಿಂತ್ಯ ಯದಾ ಯತ್ ಕರ್ತುಂ ಆಯಾತಿ ತತ್ ಕೃತ್ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಆ ಸೇ .. 3 ..
ವಾದೀ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ವಾಣೀ ಮನ ಔರ ಶರೀರ ಇನ ತೀನೋಂ ಕೇ ವ್ಯಾಪಾರ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಹೋನೇ ಸೇ ತೋ ತತ್ಕಾಲ ಶರೀರ ಕಾ ನಾಶ ಹೋ ಜಾಯಗಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಸೇ ಅನ್ನಜಲ ಕಾ ಭೀ ತ್ಯಾಗ ಹೋ ಜಾಯಗಾ, ಫಿರ ಶರೀರ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ
ರಹ ಸಕೇಗಾ ? ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಕಿ ಶರೀರ ಇಂದ್ರಿಯಾದಿ ಸೇ ಕಿಯಾ ಹುಆ ಕೋಈ ಕರ್ಮ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿಚಾರ ಕರ ಜೋ ಕರ್ಮ ಕರನಾ ಪಡತಾ ಹೈ ಉಸ ಕರ್ಮ ಕೋ ಅಹಂಕಾರರಹಿತ ಕರ ಕೇ ಮೈಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..3..
ಕರ್ಮನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯನಿರ್ಬಂಧಭಾವಾ ದೇಹಸ್ಥಯೋಗಿನಃ.
ಸಂಯೋಗಾಯೋಗವಿರಹಾದಹಮಾ ಸೇ ಯಥಾಸುಖಂ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಕರ್ಮನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯನಿರ್ವಂಧಭಾವಾಃ ದೇಹಸ್ಯಯೋಗಿನಃ (ಭವಂತಿ ) ಅಹಂ (ತು ) ಸಂಯೋಗಾಯೋಗವಿರಹಾತ್ ಯಥಾಸುಖಂ ಆ ಸೇ .. 4 ..
ತಹಾಂ ವಾದೀ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಯಾ ಕರ್ಮಮಾರ್ಗ ಮೇಂ ನಿಷ್ಠಾ ಕರೇ ಯಾ ನಿಷ್ಕರ್ಮಮಾರ್ಗಮೇಂ ಹೀ ನಿಷ್ಠಾ ಕರೇ ಏಕಸಾಥ ದೋನೋಂ ಮಾರ್ಗೋಂಪರ ಚಲನಾ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕೇಗಾ ? ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ, ಕರ್ಮ ಔರ ನಿಷ್ಕರ್ಮ ತೌ ದೇಹ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ಕರನೇವಾಲೇ ಯೋಗೀಕೋ ಹೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಮೈಂ ತೋ ದೇಹ ಕೇ ಸಂಯೋಗ ಔರ ವಿಯೋಗ ದೋನೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗಕರ ಸುಖರೂಪ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..4..
ಅರ್ಥಾನೌಁ ನ ಮೇ ಸ್ಥಿತ್ಯಾ ಗತ್ಯಾ ನ ಶಯನೇನ ವಾ.
ತಿಷ್ಠನ್ ಗಚ್ಛನ್ ಸ್ವಪನ ತಸ್ಮಾದಹಮಾ ಸೇ ಯಥಾಸುಖಂ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ಥಿತ್ಯಾ ಗತ್ಯಾ (ಚ) ಮೇ ಅರ್ಥಾನೌಁ ನ ವಾ ಶಯನೇನ (ಚ) ನ ತಸ್ಮಾತ್ ತಿಷ್ಠನ್ ಗಚ್ಛನ್ ಸ್ವಪನ್ ಯಥಾಸುಖಂ ಆ ಸೇ ..5..
ಲೌಕಿಕ ವ್ಯವಹಾರ ಕೇ ವಿಷೇ ಭೀ ಮೇರೇ ಕೋ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸ್ಥಿತಿ, ಗತಿ ತಥಾ ಶಯನ ಆದಿ ಸೇ ಮೇರಾ ಕೋಈ ಹಾನಿ, ಲಾಭ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಖಡಾ ರಹೂಂ ವಾ ಚಲತಾ ರಹೂಂ ಅಥವಾ ಶಯನ ಕರತಾ ರಹೂಂ ತೋ ಉಸ ಮೇಂ ಮೇರೀ ಆಸಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ತೋ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..5..
ಸ್ವಪತೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೇ ಹಾನಿಃ ಸಿದ್ಧಿರ್ಯತ್ನವತೋ ನ-ವಾ.
ನಾಶೋಲ್ಲಾಸೌ ವಿಹಾಯಾಸ್ಮಾದಹಮಾ ಸೇ ಯಥಾ-ಸುಖಂ ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಮೇ ಸ್ವಪತಃ ಹಾನಿಃ ನ ಅಸ್ತಿ ಯತ್ನವತಃ ವಾ ಸಿದ್ಧಿಃ ನ (ಅಸ್ತಿ); ಅಸ್ಮಾತ್ ನಾಶೋಲ್ಲಾಸೌ ವಿಹಾಯ ಅಹಂ ಯಥಾಸುಖಂ ಆಸೇ..6..
ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಯತ್ನೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಕೇ ಶಯನ ಕರೂಂ ತೋ ಮೇರೀ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಉದ್ಯಮ ಕರೂಂ ತೋ ಮೇರಾ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಲಾಭ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತ್ಯಾಗ ಔರ ಸಂಗ್ರಹ ಕೋ ಛೋಡಕರ ಮೈಂ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..6..
ಸುಖಾದಿರೂಪಾನಿಯಮಂ ಭಾವೇಷ್ವಾಲೋಕ್ಯಭೂರಿಶಃ .
ಶುಭಾಶುಭೇವಿಹಾಯಾಸ್ಮಾದಹಮಾಸೇಯಥಾಸುಖಂ 7..
ಅನ್ವಯ:- ಮಾವೇಷು ಭೂರಿಶಃ ಸುಖಾದಿರೂಪಾನಿಯಮಂ ಆಲೋಕ್ಯ ಅಸ್ಮಾತ್ ಅಹಂ ಶುಭಾಶುಭೇ ವಿಹಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಆ ಸೇ .. 7..
ಭಾವ ಜೋ ಜನ್ಮ ತಿನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅನೇಕ ಸ್ಥಾನೋಂ ಮೇಂ ಸುಖದುಃಖಾದಿ ಧರ್ಮೋ ಕೀ ಅನಿತ್ಯತಾ ಕೋ ದೇಖಕರ ಔರ ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭ ಕರ್ಮೋ ಕೋ ತ್ಯಾಗಕರ ಮೈಂ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ ..7..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಾನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಯಥಾಸುಖಸಪ್ತಕಂ ನಾಮ ತ್ರಯೋದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 13..
=====
ಅಥ ಚತುರ್ದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 14.
ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತೋಯಃಪ್ರಮಾದಾದ್ಭಾವಭಾವನಃ ..
ನಿದ್ರಿತೋಬೋಧಿತ ಇವ ಕ್ಷೀಣಸಂಸರಣೋ ಹಿ ಸಃ 1..
ಅನ್ವಯ:- ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತಃ ಪ್ರಮಾದಾತ್ ಭಾವಭಾವನಃ ಯಃ ನಿದ್ರಿತಃ ಇವ ಬೋಧಿತಃ ( ಭವತಿ ) ಸಃ ಹಿ ಕ್ಷೀಣಸಂಸರಣಃ .. 1..
ಅಬ ಶಿಷ್ಯ ಅಪನೀ ಸುಖರೂಪ ಅವಸ್ಥಾ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ತೋ ಚಿತ್ತ ಕೇ ಧರ್ಮೋ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈ ಔರ ಬುದ್ಧಿ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕಮೋಂ ಕೇ ವಶೀಭೂತ ಹೋಕರ ಅಜ್ಞಾನ ಕೇ ಕಾರಣ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕೀ ಭಾವನಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕೋಈ ಪುರುಷ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಶಯನ ಕರತಾ ಹೋಯ ಉಸ ಕೋ ಕೋಈ ಪುರುಷ ಜಗಾಕರ ಕಾಮ ಕರಾವೇ ತೋ ವಹ ಕಾಮ ಉಸ ಪುರುಷ ಕೇ ಮನ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕೇ ಅನುಸಾರ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ಅನ್ಯ
ಪುರುಷ ಕೇ ವಶೀಭೂತ ಹೋಕರ ಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹೈ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಉಸ ಕಾ ಚಿತ್ತ ಕಾರ್ಯ ಕೇ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕರನೇವಾಲೇ ಪುರುಷ ಕಾ ಚಿತ್ತ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ಶಾಂತ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಸಾರರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ..1..
ಕಧನಾನಿ ವ ಮಿತ್ರಾಣಿಕ ಮೇ ವಿಷಯದಸ್ಯವಃ .
ಕಶಾಸ್ತ್ರಂ ಕ ಚ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯದಾ ಮೇ ಗಲಿತಾಸ್ಟಹಾರ
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಮೇ ಸ್ಪೃಹಾ ಗಲಿತಾ (ತದಾ) ಮೇ ಧನಾನಿ ವ, ಮಿತ್ರಾಣಿ ಕ, ವಿಷಯದಸ್ಯವಃ ಕ್ವ, ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಕ್ವ, ವಿಜ್ಞಾನಂ ಚ ಕ್ವ .. 2..
ವಿಷಯವಾಸನಾ ಸೇ ರಹಿತ ಪೂರ್ಣರೂಪ ಜೋ ಮೈಂ ಹೂಂ ತಿಸ ಮೇರೀ ಯದಿ ಇಚ್ಛಾ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಈ ತೋ ಫಿರ ಮೇರೇ ಧನ ಕಹಾಂ, ಮಿತ್ರವರ್ಗ ಕಹಾಂ, ವಿಷಯರೂಪ ಲುಟೇರೇ ಕಹಾಂ ಔರ ಶಾಸ್ತ್ರ ಕಹಾಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಇನ ಮೇಂ ಸೇ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಭೀ ಮೇರೀ ಆಸಕ್ತಿ ನಹೀಂ ರಹತೀಹೈ..2..
ವಿಜ್ಞಾತೇ ಸಾಕ್ಷಿಪುರುಷೇ ಪರಮಾತ್ಮನಿಚೇಶ್ವರೇ.
ನೈರಾಶ್ಯೇಬಂಧಮೋಕ್ಷೇಚನ ಚಿಂತಾ ಮುಕ್ತಯೇ ಮಮ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಸಾಕ್ಷಿಪುರುಷೇ ಪರಮಾತ್ಮನಿ ಈಶ್ವರೇ ಚ ವಿಜ್ಞಾತೇ ಬಂಧಮೋಕ್ಷೇಚ ನೈರಾಶ್ಯೇ ( ಸತಿ ) ಮಮ ಮುಕ್ತಯೇ ಚಿಂತಾ ನ .. 3 ..
ದೇಹ, ಇಂದ್ರಿಯ ಔರ ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ಸಾಕ್ಷೀ ಸರ್ವಶಕ್ತಿಮಾನ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಪುರುಷ ಕೋ ಬಂಧ ತಥಾ ಮೋಕ್ಷಕೀ
ಆಶಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಮುಕ್ತಿ ಕೇ ಲಿಯೇ ಭೀ ಚಿಂತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ..3..
ಅಂತರ್ವಿಕಲ್ಪಶೂನ್ಯಸ್ಯ ಬಹಿಃಸ್ವಚ್ಛಂದ-ಚಾರಿಣಃ.
ಭ್ರಾಂತಸ್ಯೇವ ದಶಾಸ್ತಾಸ್ತಾಸ್ತಾಹ-ಶಾ ಏವ ಜಾನತೇ ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಅಂತರ್ವಿಕಲ್ಪಶೂನ್ಯಸ್ಯ ಭ್ರಾಂತಸ್ಯ ಇವ ಬಹಿಃಸ್ವಚ್ಛಂದಚಾರಿಣಃ ( ಜ್ಞಾನಿನಃ ) ತಾಃ ತಾಃ ದಶಾಃ ತಾದೃಶಾಃ ಏವ ಜಾನತೇ .. 4 ..
ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಸೇ ರಹಿತ ಔರ ಬಾಹರ ಭ್ರಾಂತ (ಪಾಗಲ) ಪುರುಷ ಕೀ ಸಮಾನ ಸ್ವಚ್ಛಂದ ಹೋಕರ ವಿಚರನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ತಿನ ತಿನ ದಶಾಓಂ ಕೋ ತೈ ಸೇ ಹೀ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಜಾನತೇ ಹೈಂ ..4..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಶಾಂತಿಚತುಷ್ಟಯಂ ನಾಮ ಚತುರ್ದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..14..
=====
ಅಥ ಪಂಚದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 15.
ಯಥಾತಥೋಪದೇಶೇನ ಕೃತಾರ್ಥಃಸತ್ವಬುದ್ಧಿಮಾನ್..
ಆಜೀವಮಪಿಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಪರಸ್ತತ್ರ ವಿಮುಹ್ಯತಿ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಸತ್ವಬುದ್ಧಿಮಾನ (ಶಿಷ್ಯಃ ) ಯಥಾ ತಥಾ ಉಪದೇಶೇನ ಕೃತಾರ್ಥಃ ( ಭವತಿ ), ಪರಃ ಆಜೀವಂ ಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಅಪಿ ತತ್ರ ವಿಮುಹ್ಯತಿ .. 1 ..
ಯದ್ಯಪಿ ಗುರುನೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೇ ಅರ್ಥ ಪಹಿಲೇ ಆತ್ಮತತ್ವ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ ಹೈ ತಥಾ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮೇಂ ಐಸಾ ನಿಯಮ ಹೈ ಕಿ, ಕಠಿನ ಸೇ ಜಾನನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಶಿಷ್ಯೋಂ ಕೇ ಅರ್ಥ ಆತ್ಮತತ್ವ ಕಾ ಬಾರಂಬಾರ ಉಪದೇಶ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಔರ ಛಾಂದೋಗ್ಯ ಉಪನಿಷದ್ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಗುರುನೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೇ ಅರ್ಥ ಬಾರಂಬಾರ ಆತ್ಮತತ್ವ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಗುರು ಫಿರ ಭೀ ಶಿಷ್ಯ ಕೇ ಅರ್ಥ ಆತ್ಮತತ್ವ ಕಾ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹುಏ ಪ್ರಥಮ ಜ್ಞಾನ ಕೇ ಅಧಿಕಾರೀ ಔರ ಅನಧಿಕಾರೀ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಕೀ ಬುದ್ಧಿ ಸಾತ್ವಿ ಕೀ ಹೋತೀ ಹೈ ವಹ ಶಿಷ್ಯ ಯಥಾಕಥಂಚಿತ್ ಉಪದೇಶ ಶ್ರವಣ ಕರಕೇ ಭೀ ಕೃತಾರ್ಥ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಸತ್ಯಯುಗ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕೇವಲ ಏಕ ಅಕ್ಷರ ಬ್ರಹ್ಮ ಜೋ ಓಂ ಕಾರ ತಿಸಕೇ ಹೀ ಉಪದೇಶಮಾತ್ರ ಸೇ ಅನೇಕ ಶಿಷ್ಯ ಕೃತಾರ್ಥ ಹೋಗಯೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಯೇ ಔರ ಜಿನ ಕೀ ತಾಮಸೀ ಬುದ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ, ಉನ ಕೋ ಮರಣಪರ್ಯಂತ ಉಪದೇಶ ಕರೋ ತಬ ಭೀ ಉನ ಕೋ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ಮಹಾಮೋಹ ಮೇಂ ಪಡ಼ೇ ರಹತೇ ಹೈಂ, ಪ್ರಹ್ಲಾದಜೀ ಕಾ ಪುತ್ರ ವಿರೋಚನ ದೈತ್ಯ ಥಾ ಉನ ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾಜೀನೇ ಅನೇಕ ಬಾರ ಉಪದೇಶ ಕಿಯಾ, ತೋ ಭೀ ವಹ ಮಹಾಮೋಹಯುಕ್ತ ಹೀ ರಹಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತಾಮಸೀ ಬುದ್ಧಿವಾಲಾ ಥಾ ..1..
ಮೋಕ್ಷೋ ವಿಷಯವೈರಸ್ಯ ಬಂಧೋ ವೈಷಯಿ ಕೋ ರಸಃ .
ಏತಾವದೇವ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯಥೇಚ್ಛಸಿ ತಥಾ ಕುರು ..2..
ಅನ್ವಯ:- ವಿಷಯವೈರಸ್ಯಂ ಮೋಕ್ಷಃ, ವೈಷಯಿಕಃ ರಸಃ ಬಂಧಃ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಏತಾವತ್ ಏವ; ಯಥಾ ಇಚ್ಛಸಿ ತಥಾ ಕುರು .. 2..
ಅಬ ಬಂಧ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಕಾ ಸ್ವರೂಪ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನ ಕರನಾ ಯ ಹೀ ಮೋಕ್ಷ ಹೈ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಪ್ರತಿ ಕರನಾ ಯ ಹೀ ಬಂಧನ ಹೈ, ಇತನಾ ಹೀ ಗುರು ಔರ ವೇದಾಂತ ಕೇ ವಾಕ್ಯೋಂ ಸೇ ಜಾನನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಜೈಸೀ ತೇರೀ ರುಚಿ ಹೋ ವೈಸಾ ಕರ ..2..
ವಾಗ್ಮಿಪ್ರಾಜ್ಞಮಹೋದ್ಯೋಗಂಜನಂ ಮೂಕಜಡಾಲಸಂ .
ಕರೋತಿತತ್ತ್ವಬೋಧೋಽಯಮತಸ್ತ್ಯಕ್ತೋ ಬುಭುಕ್ಷುಭಿಃ3
ಅನ್ವಯ:- ಅಯಂ ತತ್ತ್ವಬೋಧಃ ವಾಗ್ಮಿಪ್ರಾಜ್ಞಮಹೋದ್ಯೋಗಂ ಜನಂ ಮೂಕಜಡಾಲಸಂ ಕರೋತಿ ಅತಃ ಬುಭುಕ್ಷುಭಿಃ ತ್ಯಕ್ತಃ .. 3..
ಅಬ ಇಸ ಬಾತ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕೇ ಸಿವಾಯ ಕಿಸೀ ಅನ್ಯ ಸೇ ವಿಷಯಾಸಕ್ತಿ ಕಾ ನಾಶ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಯಹ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತತ್ವಜ್ಞಾನ ವಾಚಾಲ ಪುರುಷ ಕೋ ಮೂಕ (ಗೂಂಗಾ) ಕರ ದೇತಾ ಹೈ, ಪಂಡಿತ ಕೋ ಜಡ ಕರ ದೇತಾ ಹೈ, ಪರಮ ಉದ್ಯೋಗೀ ಪುರುಷಕೋ ಭೀ ಆಲಸೀ ಕರ ದೇತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ, ಮನ ಕೇ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲಗನೇ ಸೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ವಾಣೀ ಮನ ಔರ ಶರೀರ ಕೀ ವೃತ್ತಿಯೇ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ವಿಷಯಭೋಗ ಕೀ ಲಾಲಸಾ ಕರನೇವಾಲೇ ಪುರುಷೋಂನೇ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕಾ ಅನಾದರ ಕರ ರಖಾ ಹೈ ..3..
ನ ತ್ವಂ ದೇಹೋ ನ ತೇ ದೇಹೋ ಭೋಕ್ತಾ ಕರ್ತಾ ನ ವಾ ಭವಾನ್ .
ಚಿದ್ರೂಪೋಽಸಿ ಸದಾ ಸಾಕ್ಷೀನಿರಪೇಕ್ಷಃ ಸುಖಂ ಚರ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತ್ವಂ ದೇಹಃ ನ, ( ತಥಾ ) ತೇ ದೇಹಃ ನ, ಭವಾನ್ ಕರ್ತಾ ವಾ ಭೋಕ್ತಾ ನ, ( ಯತಃ ) ( ಭವಾನ್ ) ಚಿದ್ರೂಪಃ ಸದಾ ಸಾಕ್ಷೀ ಅಸಿ, ( ಅತಃ ) ನಿರಪೇಕ್ಷಃ ( ಸನ್ ) ಸುಖಂ ಚರ .. 4 ..
ಅಬ ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ಉಪದೇಶ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ದೇಹರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ತೇರಾ ದೇಹ ನಹೀಂ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ತೂ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ತೂ ಕರ್ಮೋಂ ಕಾ ಕರನೇವಾಲಾ ತಥಾ ಕರ್ಮಫಲ ಕಾ ಭೋಗನೇವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕರ್ಮ ಕರನಾ ಔರ ಫಲ ಭೋಗನಾ ಯಹ ಮನ ಔರ ಬುದ್ಧಿ ಕೇ ಧರ್ಮ ಹೈಂ ಔರ ತೂ ತೋ ಮನ ಔರ ಬುದ್ಧಿ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಸಾಕ್ಷೀಮಾತ್ರ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಘಟ ಕಾ ದೇಖನೇವಾಲಾ ಘಟ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ದೇಹ ಕೇ ಸಂಬಂಧೀ ಜೋಸ್ತ್ರೀಪುತ್ರಾದಿ ತಿನ ಸೇ ಉದಾಸೀನ ಹೋಕರ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ವಿಚರ ..4..
ರಾಗದ್ವೇಷೌ ಮನೋಧರ್ಮೋಂ ನ ಮನಸ್ತೇ ಕದಾಚನ .
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೋಽಸಿ ಬೋಧಾತ್ಮಾನಿರ್ವಿಕಾರಃ ಸುಖಂ ಚರ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ರಾಗದ್ವೇಷೌ ಮನೋಧರ್ಮೀ (ಭವತಃ) ಮನಃ ತೇ ( ಸಂಬಂಧಿ ) ಕದಾಚನ ನ ( ಭವತಿ ), (ಯತಃ ತ್ವಂ ) ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ಬೋಧಾತ್ಮಾ ಅಸಿ, ( ಅತಃ ) ನಿರ್ವಿಕಾರಃ ( ಸನ್ ) ಸುಖಂ ಚರ .. 5 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ರಾಗ ಔರ ದ್ವೇಷ ಆದಿ ಮನ ಕೇ ಧರ್ಮ ಹೈಂ ತೇರೇ ನಹೀಂ ಹೈಂ ಔರ ತೇರಾ ಮನ ಕೇ ಸಾಥ ಕದಾಪಿ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂ ಕಿ ತೂ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತೂ ರಾಗಾದಿವಿಕಾರರಹಿತ ಹೋಕರ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ವಿಚರ ..5..
ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಚಾತ್ಮಾನಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಚಾತ್ಮನಿ .
ವಿಜ್ಞಾಯನಿರಹಂಕಾರೋನಿರ್ಮಮಸ್ತ್ವಂ ಸುಖೀಭವ ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಚ ಆತ್ಮಾನಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಚ ಆತ್ಮನಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ತ್ವಂ ನಿರಹಂಕಾರಃ ನಿರ್ಮಮಃ ( ಸನ್ ) ಸುಖೀ ಭವ .. 6..
ಆತ್ಮಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಾರಣರೂಪ ಸೇ ಸ್ಥಿತ ಹೈ, ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣೀ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಧ್ಯಸ್ತ ಹೈಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನಕರ ಮಮತಾ ಔರ ಅಹಂಕಾರರಹಿತ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತ ಹೋ ..6..
ವಿಶ್ವ ಸ್ಫುರತಿ ಯತ್ರೇದಂ ತರಂಗಾ ಇವ ಸಾಗರೇ.
ತತ್ತ್ವಮೇವ ನ ಸಂದೇಹಶ್ಚಿನ್ಮೂತ ವಿಜ್ವರೋ ಭವ ..7..
ಅನ್ವಯ:- ಯತ್ರ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಸಾಗರೇ ತರಂಗಾ ಇವ ಸ್ಫುರತಿ, ತತ್ ತ್ವಂ ಏವ ( ಅತ್ರ) ಸಂದೇಹಃ ನ, ( ಅತಃ ) ಹೇ ಚಿನ್ಮೂತ ! ( ತ್ವಂ ) ವಿಜ್ವರಃ ಭವ .. 7..
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಮುದ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜೋ ತರಂಗ ಹೈಂ ವೇ ಕಲ್ಪಿತ ಔರ ಅನಿತ್ಯ ಹೈಂ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಯಹ ವಿಶ್ವ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ ವಹ ತೂ ಹೀ ಹೈ, ಇಸ ಮೇಂ ಕುಛ ಸಂದೇಹ ನಹೀಂ
ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೇ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂತಾಪರಹಿತ ಹೋ ..7..
ಶ್ರದ್ಧಸ್ವ ತಾತ ಶ್ರದ್ಧಸ್ವ ನಾತ್ರ ಮೋಹಂ ಕುರುಷ್ವ ಭೋಃ.
ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪೋಭಗವಾನಾತ್ಮಾ ತ್ವಂ ಪ್ರಕೃತೇಃಪರಃ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಭೋಃ ತಾತ ! ಶ್ರದ್ವಸ್ವ ಶ್ರದ್ಧಸ್ವ, ಅತ್ರ ಮೋಹಂ ನ ಕುರುಷ್ವ (ಯತಃ) ತ್ವಂ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪಃ ಭಗವಾನ್ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಪರಃ ಆತ್ಮಾ (ಅಸಿ) .. 8 ..
ಹೇ ತಾತ ! ಗುರು ಔರ ವೇದಾಂತ ಕೇ ವಚನೋಂಪರ ವಿಶ್ವಾಸ ಕರ, ವಿಶ್ವಾಸ ಕರ, ಆತ್ಮಾ ಕೀ ಚೇತನಸ್ವರೂಪತಾ ಕೇ ವಿಷಯ ಮೇಂ ಮೋಹ ಕಹಿಯೇ ಸಂಶಯವಿಪರ್ಯಯಸ್ವರೂಪ ಅಜ್ಞಾನ ಮತ ಕರ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ತೂ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ, ಸರ್ವಶಕ್ತಿಮಾನ, ಪ್ರಕೃತಿಸೇ ಪರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೈ ..8..
ಗುಣೈಃ ಸಂವೇಷ್ಟಿತೋ ದೇಹಸ್ತಿಷ್ಠತ್ಯಾಯಾತಿ ಯಾತಿ ಚ .
ಆತ್ಮಾ ನ ಗಂತಾ ನಾಗಂತಾ ಕಿಮೇನಮನುಶೋಚಸಿ..9..
ಅನ್ವಯ:- ಗುಣೈಃ ಸಂವೋಷ್ಟತಃ ದೇಹಃ ತಿಷ್ಠತಿ ಆಯಾತಿ ಯಾತಿ ಚ ಆತ್ಮಾ ನ ಗಂತಾ ನ ಆಗಂತಾ ( ಅತಃ) ಏನಂ ಕಿಂ ಅನುಶೋಚಸಿ .. 9..
ಗುಣ ಕಹಿಯೇ ಇಂದ್ರಿಯ ಆದಿ ಸೇ ವೇಷ್ಟಿತ ದೇಹ ಹೀ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಆತಾ ಹೈ ಔರ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ತೋ ನ ಜಾತಾ ನ ಆತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೈಂ ಜಾಊಂಗಾ, ಮೇರಾ ಮರಣ ಹೋಗಾ ಇತ್ಯಾದಿ ದೇಹ ಕೇ ಧರ್ಮೋಂ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಶೋಕ ಮತ ಕರ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಾ ತೋ ಸರ್ವವ್ಯಾಪೀ ಔರ ನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ..9..
ದೇಹಸ್ತಿಷ್ಠತು ಕಲ್ಪಾಂತಂ ಗಚ್ಛತ್ವಚೈವ ವಾ ಪುನಃ.
ವ ವೃದ್ಧಿಃಕ್ವ ಚ ವಾ ಹಾನಿಸ್ತವ ಚಿನ್ಮಾತ್ರರೂಪಿಣಃ..10..
ಅನ್ವಯ:- ದೇಹಃ ಕಲ್ಪಾಂತಂ ತಿಷ್ಠತು ವಾ ಪುನಃ ಅದ್ಯ ಏವ ಗಚ್ಛತು; ಚಿನ್ಮಾತ್ರರೂಪಿಣಃ ತವ ಕ್ವ ಹಾನಿಃ ವಾ ಕ್ವ ಚ ವೃದ್ಧಿಃ .. 10 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಯಹ ದೇಹ ಕಲ್ಪಪರ್ಯಂತ ಸ್ಥಿತ ರಹೇ, ಅಥವಾ ಅಬ ಹೀ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾಯ ತೋ ಉಸ ಸೇ ತೇರೀ ನ ಹಾನಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ನ ವೃದ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ತೂ ತೋ ಕೇವಲ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ..10..
ತ್ವಯ್ಯನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌವಿಶ್ವವೀಚಿಃಸ್ವಭಾವತಃ .
ಉದೇತುವಾಸ್ತಮಾಯಾತುನತೇವೃದ್ಧಿರ್ನವಾಕ್ಷತಿಃ..11..
ಅನ್ವಯ:- ಅನಂತಮಹಾಂಭೋಧೌ ತ್ವಯಿ ಸ್ವಭಾವತಃ ವಿಶ್ವವೀಚಿಃ ಉದೇತು ವಾ ಅಸ್ತಂ ಆಯಾತು ತೇ ವೃದ್ಧಿಃ ನ ವಾ ಕ್ಷತಿಃ ನ .. 11 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಚೈತನ್ಯ ಅನಂತಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಮುದ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತರಂಗ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಔರ ಲೀನ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈಂ, ತಿಸ ಪ್ರಕಾರ ತೇರೇ (ಆತ್ಮಾಕೇ) ವಿಷೇಂ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಸಂಸಾರ ಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಔರ ಲಯ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಸೇ ತೇರೀ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಹಾನಿ ಅಥವಾ ವೃದ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹೈ .. 11 ..
ತಾತಚಿನ್ಮಾತ್ರರೂಪೋಽಸಿನ ತೇ ಭಿನ್ನಮಿದಂಜಗತ್ .
ಅತಃಕಸ್ಯಕಥಂಕುತ್ರಹೇಯೋಪಾದೇಯಕಲ್ಪನಾ..12..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ತಾತ ! ( ತ್ವಂ ) ಚಿನ್ಮಾತ್ರರೂಪಃ ಅಸಿ, ಇದಂ ಜಗತ್ ತೇ ಭಿನ್ನಂ ನ, ಅತಃ ಹೇಯೋಪಾದೇಯಕಲ್ಪನಾ ಕಸ್ಯ ಕುತ್ರ ಕಥಂ (ಸ್ಯಾತ್ ) .. 12..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಚೈತನ್ಯಮಾತ್ರಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಯಹ ಜಗತ್ ತುಝ ಸೇ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತ್ಯಾಗನಾ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ಕಹಾಂ ಬನ ಸಕತಾ ಹೈ ಔರ ಕಿಸ ಕಾ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಔರ ಕಿಸ ಮೇಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ .. 12..
ಏಕಸ್ಮಿನ್ನವ್ಯಯೇಶಾಂತೇಚಿದಾಕಾಶೇಽಮಲೇತ್ವಯಿ .
ಕುತೋಜನ್ಮಕುತೋಕಮಕುತೋಽಹಂಕಾರಏವಚ .. 13..
ಅನ್ವಯ:- ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಅವ್ಯಯೇ ಶಾಂತೇ ಚಿದಾಕಾಶೇ ಅಮಲೇ ತ್ವಯಿ ಜನ್ಮ ಕುತಃ ಕರ್ಮ ಕುತಃ, ಅಹಂಕಾರಃ ಚ ಏವ ಕುತಃ .. 13 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಅವಿನಾಶೀ, ಏಕ, ಶಾಂತ, ಚೈತನ್ಯಾಕಾಶಸ್ವರೂಪ ಔರ ನಿರ್ಮಲಾಕಾಶಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತೇರಾ ಜನ್ಮ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾ ತೇರೇ ವಿಷೇಂ ಅಹಂಕಾರ ಹೋನಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಘಟ ಸಕತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕೋಈ ದ್ವಿತೀಯ ವಸ್ತು ಹೋಯ ತೋ ಅಹಂಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಥಾ ತೇರೇ ವಿಷೇಂ ಜನ್ಮ ಹೋನಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಬನ ಸಕತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಹಂಕಾರ ಕೇ ಬಿನಾ ಕರ್ಮ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತೂ ಶುದ್ಧಸ್ವರೂಪ ಹೈ .. 13..
ಯತ್ತ್ವಂ ಪಶ್ಯಸಿ ತತ್ರೇಕಸ್ತ್ವಮೇವ ಪ್ರತಿಭಾಸ ಸೇ . ಕಿಂ ಪೃಥಕ್ ಭಾಸತೇ ಸ್ವರ್ಣಾತ್ಕಟಕಾಂಗದನೂಪುರಂ .. 14..
ಅನ್ವಯ:- ಯತ್ ತ್ವಂ ಪಶ್ಯಸಿ ತತ್ರ ತ್ವಂ ಏವ ಏಕಃ ಪ್ರತಿಭಾಸಸೇ; ಕಟಕಾಂಗದನೂಪುರಂ ಕಿಂ ಸ್ವರ್ಣಾತ್ ಪೃಥಕ್ ಭಾಸತೇ .. 14..
ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಟಕ, ಬಾಜೂಬಂದ ಔರ ನೂಪುರ ಆದಿ ಆಭೂಷಣೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಏಕ ಸುವರ್ಣ ಹೀ ಭಾಸತಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ 2 ಕಾರ್ಯ ಕೋ ತೂ ದೇಖತಾ ಹೈ ತಿಸ 2 ಕಾರ್ಯ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಏಕ ಕಾರಣ ಸ್ವರೂಪ ತೂ ಹೀ (ಆತ್ಮಾ ಹೀ ) ಭಾಸತಾ ಹೈ ..14..
ಅಯಂ ಸೋಽಹಮಯಂ ನಾಹಂ ವಿಭಾಗಮಿತಿ ಸಂತ್ಯಜ.
ಸರ್ವಮಾತ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ನಿ:ಸಂಕಲ್ಪಃಸುಖೀಭವ ..15..
ಅನ್ವಯ:- ಸಃ ಅಯಂ ಅಹಂ, ಅಯಂ ಅಹಂ ನ ಇತಿ ವಿಭಾಗಂ ಸಂತ್ಯಜ, (ತಥಾ ) ಸರ್ವಂ ಆತ್ಮಾ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ನಿಃಸಂಕಲ್ಪಃ (ಸನ್ ) ಸುಖೀ ಭವ .. 15..
ಯಹ ಜೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೇಹ ಆದಿ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ ತಿನ ಕಾ ಮೈಂ ಸಾಕ್ಷೀ ಹೂಂ ಔರ ಮೈಂ ದೇಹ, ಇಂದ್ರಿಯ ಆದಿರೂಪ ನಹೀಂ ಹೂಂ ಅಥವಾ ಯಹ ಮೈಂ ಹೂಂ ಔರ ಯಹ ಮೈಂ ನಹೀಂ ಹೂಂ, ಇಸ ಭೇದ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರಕೇ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪೋಂ ಕೋ ತ್ಯಾಗಕರ ಸುಖೀ ಹೋ ..15..
ತವೈವಾಜ್ಞಾನತೋ ವಿಶ್ವಂ ತ್ವಮೇಕಃ ಪರಮಾರ್ಥತಃ.
ತ್ವತ್ತೋಽನ್ಯೋ ನಾಸ್ತಿ ಸಂಸಾರೀ ನಸಂಸಾರೀಚ ಕಶ್ಚನ .. 16..
ಅನ್ವಯಃ-ವಿಶ್ವಂ ತವ ಅಜ್ಞಾನತಃ ಏವ ( ಭವತಿ ), ಪರಮಾರ್ಥತಃ ತ್ವಂ ಏಕಃ ( ಏವ ಅತಃ) ಸಂಸಾರೀ ತ್ವತ್ತಃ ಅನ್ಯಃ ನ ಅಸ್ತಿ; ಅಸಂ. ಸಾರೀ ಚ ಕಶ್ಚನ ( ತ್ವತ್ತಃ ಅನ್ಯಃ ) ನ ( ಅಸ್ತಿ )..16..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೇರೇ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಹೀ ವಿಶ್ವ ಭಾಸತಾ ಹೈ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಸಂಸಾರ ಕೋಈ ನಹೀಂ ಹೈ, ಪರಮಾರ್ಥಸ್ವರೂಪ ಅದ್ವಿತೀಯ ತೂ ಏಕ ಹೀ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ತುಝ ಸೇ ಅನ್ಯ ಕೋಈ ಸಂಸಾರೀ ಅಥವಾ ಅಸಂಸಾರೀ ನಹೀಂ ಹೈ .. 16..
ಭ್ರಾಂತಿಮಾತ್ರಮಿದಂ ವಿಶ್ವಂ ನ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ .
ನಿರ್ವಾಸನಃಸ್ಫೂರ್ತಿಮಾತ್ರೋ ನ ಕಿಂಚಿದಿವ ಶಾಮ್ಯತಿ.. 17..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಭ್ರಾಂತಿಮಾತ್ರಂ ಕಿಂಚಿತ್ ನ, ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ (ಪರುಷಃ ) ನಿರ್ವಾಸನಃ ಸ್ಫೂರ್ತಿಮಾತ್ರಃ ( ಸನ್ ) ನ ಕಿಶ್ಚಿತ ಶಾಮ್ಯತಿ .. 17 ..
ಯಹ ವಿಶ್ವ ಭಾಂತಿಮಾತ್ರ ಸೇ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ, ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಕಿಂಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಭೀ ಸತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ ಕೋ ನಿಶ್ಚಯ ಹುಆ ಹೈ ವಹ ಪುರುಷ ವಾಸನಾರಹಿತ ಔರ ಪ್ರಕಾಶಸ್ವರೂಪ ಹೋಕರ ಕೇವಲ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .. 17..
ಏಕ ಏವ ಭವಾಂಭೋಧಾವಾಸೀದಸ್ತಿ ಭವಿಷ್ಯತಿ. ನತೇಬಂಧೋಽಸ್ತಿ ಮೋಕ್ಷೋ ವಾ ಕೃತಕೃತ್ಯಃಸುಖಂ ಚರ ..18..
ಅನ್ವಯ:- ಭವಾಂಭೋಧೌ ಏಕಃ ಏವ ಆಸೀತ್, ಅಸ್ತಿ ಭವಿಷ್ಯತಿ, ( ಅತಃ ) ತೇ ಬಂಧಃ ವಾ ಮೋಕ್ಷಃ ನ ಅಸ್ತಿ (ಅತಃ ತ್ವಂ ) ಕೃತಕೃತ್ಯಃ ( ಸನ್ ) ಸುಖಂ ಚರ .. 18..
ಭೂತ ಭವಿಷ್ಯತ್ ಔರ ವರ್ತಮಾನರೂಪ ತ್ರಿಕಾಲಮೇಂ ಭೀ ಇಸ ಸಂಸಾರಸಮುದ್ರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತೂ ಹೀ ಥಾ ಔರ ತೂ ಹೀ ಹೈ ತಥಾ ತೂ ಹೀ ಹೋಗಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಇಸ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸದಾ ಏಕ ತೂ ಹೀ ರಹಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತೇರಾ ಬಂಧ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೈ, ಸೋ ಕೃತಾರ್ಥ ಹುಆ ತೂ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ವಿಚರ .. 18..
ಮಾ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಾಭ್ಯಾಂ ಚಿತ್ತಂ ಕ್ಷೋಭಯ ಚಿನ್ಮಯ .
ಉಪಶಾಮ್ಯ ಸುಖಂ ತಿಷ್ಠ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯಾನಂದವಿಗ್ರಹೇ .. 19..
ಅನ್ವಯ:- ( ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ) ಚಿನ್ಮಯ ! ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಾಭ್ಯಾಂ ಚಿತ್ತಂ ಮಾ ಕ್ಷೋಭಯ ಉಪಶಾಮ್ಯ ಆನಂದವಿಗ್ರಹೇ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಸುಖಂ ತಿಷ್ಠ .. 19..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ಸಂಕಲ್ಪ ಔರ ವಿಕಲ್ಪೋಂ ಸೇ ಚಿತ್ತ ಕೋ ಚಲಾಯಮಾನ ಮತ ಕರ, ಕಿಂತು ಚಿತ್ತ ಕೋ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪೋಂ ಸೇ ಶಾಂತ ಕರ ಕೇ ಆನಂದರೂಪಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತ ಹೋ .. 19..
ತ್ಯಜೈವ ಧ್ಯಾನಂ ಸರ್ವತ್ರ ಮಾ ಕಿಂಚಿದ್ಧೃದಿಧಾರಯ ..
ಆತ್ಮಾ ತ್ವಂ ಮುಕ್ತ ಏವಾಸಿ ಕಿಂ ವಿಮೃಶ್ಯ ಕರಿಷ್ಯಸಿ ..20..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವತ್ರ ಏವ ಧ್ಯಾನಂ ತ್ಯಜ, ಹದಿ ಕಿಂಚಿತ್ ಅಪಿ ಮಾ ಧಾರಯ, ಆತ್ಮಾ ತ್ವಂ ಮುಕ್ತಃ ಏವ ಅಸಿ, ( ಅತಃ) ವಿಮೃಶ್ಯ ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯಸಿ ..20..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ.! ಸರ್ವತ್ರ ಹೀ ಧ್ಯಾನ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರ, ಕುಛ ಭೀ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ಹೃದಯ ಕೇ ವಿಷೇಧಾರಣ ಮತ ಕರ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮರೂಪ ತೂ ಸದಾ ಮುಕ್ತ ಹೀ ಹೈ, ಫಿರ ವಿಚಾರ (ಧ್ಯಾನ) ಕರ ಕೇ ಔರ ಕ್ಯಾ ಫಲ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರೇಗಾ..20..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ತತ್ತ್ವೋಪದೇಶವಿಂಶತಿಕಂ ನಾಮ ಪಂಚದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 19..
=====
ಅಥ ಷೋಡಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 16.
ಆಚಕ್ಷ್ವ ಶೃಣು ವಾತಾತ ನಾನಾಶಾಸ್ತ್ರಾಣ್ಯನೇಕಶಃ.
ತಥಾಪಿ ನ ತವ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂಸರ್ವವಿಸ್ಮರಣಾಹತೇ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ತಾತ ! ನಾನಾಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ಅನೇಕಶಃ ಆಚಕ್ಷ್ವ ವಾ ಶೃಣು ತಥಾಪಿ ಸರ್ವವಿಸ್ಮರಣಾತ್ ಋತೇ ತವ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ .. 1..
ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕೇ ಉಪದೇಶ ಸೇ ಜಗತ್ ಕೋ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಸೇ ದೇಖನಾ ಔರ ತೃಷ್ಣಾ ಕಾ ನಾಶ ಕರನಾ ಹೀ ಮುಕ್ತಿ ಕಹಾತೀ ಹೈ, ಯಹ ವಿಷಯ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಶಾಸ್ತ್ರೋಂ ಕೋ ಅನೇಕ ಬಾರ ಅನ್ಯ ಪುರುಷೋಂ ಕೇ ಅರ್ಥ ಉಪದೇಶ ಕರ ಅಥವಾ ಅನೇಕ ಬಾರ ಶ್ರವಣ ಕರ ಪರಂತು ಸಬ ಕೋ ಭೂಲೇ ಬಿನಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಸ್ತು ಕೇ ಭೇದ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಸ್ವಸ್ಥತಾ ಅರ್ಥಾತ ಮುಕ್ತಿ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ ಕಿಂತು ಸಂಪೂರ್ಣ ವಸ್ತುಓಂ ಮೇಂ ಭೇದ ದೃಷ್ಟಿ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರನೇ ಸೇ ಹೀ ಮೋಕ್ಷ ಹೋಗಾ. ತಹಾಂ ಶಿಷ್ಯ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸುಷುಪ್ತಿ ಅವಸ್ಥಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕಾ ಭೀ ಭಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಸುಷುಪ್ತಿ ಅವಸ್ಥಾ ಮೇಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕಾ ಮೋಕ್ಷ ಹೋ ಜಾನಾ ಚಾಹಿಯೇ. ಇಸ ಶಂಕಾ ಕಾ ಗುರು ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಸುಷುಪ್ತಿ ಮೇಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಸ್ತುಓಂ ಕಾ ಭಾನ ತೋ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಏಕ ಅಜ್ಞಾನ ಕಾ ಭಾನ ತೋ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೋಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಕಾ ತೋ ಅಜ್ಞಾನಸಹಿತ ಜಗನ್ಮಾತ್ರ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಉಸ ಕಾ ಮುಕ್ತಿ ಹುಇಹಾ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯ..1..
ಭೋಗಂ ಕರ್ಮ ಸಮಾಧಿ ವಾ ಕುರು ವಿಜ್ಞ ತಥಾಪಿ ತೇ.
ಚಿತ್ತಂ ನಿರಸ್ತಸರ್ವಾಶಮತ್ಯರ್ಥರೋಚಯಿಷ್ಯತಿ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಹೇ ವಿಜ್ಞ ! ( ತ್ವಂ ) ಭೋಗಂ ಕರ್ಮ ವಾ ಸಮಾಧಿಂ ಕುರು ತಥಾಪಿ ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಯರ್ಥಂ ನಿರಸ್ತಸರ್ವಾಶಂ ರೋಚಯಿಷ್ಯತಿ ..2..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ತೂ ಜ್ಞಾನಸಂಪನ್ನ ಹೋಕರ ವಿಷಯಭೋಗ ಕರ ಅಥವಾ ಸಕಾಮ ಕರ್ಮ ಕರ ಅಥವಾ ಸಮಾಧಿ ಕೋ ಕರ ತಥಾಪಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಸ್ತುಓಂ ಕೇ ವಿಸ್ಮರಣ ಸೇ ಸಬ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಆಶಾ ಸೇ ರಹಿತ ತೇರಾ ಚಿತ್ತ ಆತ್ಮಸ್ಕರೂಪ ಕೇ ವಿ ಹೀ ಅಧಿಕ ರುಚಿ ಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರೇಗಾ ..2..
ಆಯಾಸಾತ್ಸಕಲೋ ದುಃಖೀ ನೈನಂ ಜಾನಾತಿ ಕಶ್ಚನ .
ಅನೇನೈವೋಪದೇಶೇನ ಧನ್ಯಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ನಿರ್ವೃತಿಂ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಸಕಲ: ಆಯಾಸಾತ್ ದುಃಖೀ ( ಭವತಿ ), ( ಪರಂತು ) ಏನಂ ಕಶ್ಚನ ನ ಜಾನಾತಿ; ಅನೇನ ಉಪದೇಶೇನ ಏವ ಧನ್ಯಃ ನಿರ್ವೃತಿಂ ಮಾಮೋತಿ .. 3 ..
ಪ್ರಾಣಿಮಾತ್ರ ವಿಷಯ ಕೇ ಪರಿಶ್ರಮ ಸೇ ದುಃಖೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಪರಂತು ಕೋಈ ಇಸ ವಾರ್ತಾ ಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಿಷಯಾನಂದ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಿಮಗ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜೋ ಭಾಗ್ಯವಾನ್ ಪುರುಷ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ಸದ್ಗುರು ಸೇ ಇಸ ಉಪದೇಶ ಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರ ಕೇ ಪರಮ ಸುಖ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ..3..
ವ್ಯಾಪಾರೇಖಿದ್ಯತೇ ಯಸ್ತು ನಿಮೇಷೋನ್ಮೇಷಯೋರಪಿ .
ತಸ್ಯಾಲಸ್ಯಧುರೀಣಸ್ಥ ಸುಖಂ ನಾನ್ಯಸ್ಯ ಕಸ್ಯಚಿತ್ ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ತು ನಿಮೇಷೋನ್ಮೇಷಯೋಃ ಅಪಿ ವ್ಯಾಪಾರೇ ಖಿದ್ಯತೇ ಆಲಸ್ಯಧುರೀಣಸ್ಯ ತಸ್ಯ (ಏವ) ಸುಖಂ (ಭವತಿ), ಅನ್ಯಸ್ಯ ಕಸ್ಯಚಿತ್ ನ..4..
ಜೋ ಪುರುಷ ನೇತ್ರೋಂ ಕೇ ನಿಮೇಷ ಉನ್ಮೇಷ ಕೇ ವ್ಯಾಪಾರ ಮೇಂ ಅರ್ಥಾತ್ ನೇತ್ರೋಂ ಕೇ ಖೋಲನೇಮೂಂದನಮೇಂ ಭೀ ಪರಿಶ್ರಮ ಮಾನಕರ ದುಃಖಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಪರಮ ಆಲಸೀಕೋ ಹೀ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪುರುಷಕೋ ಹೀ ಪರಮ ಸುಖ ಮಿಲತಾ ಹೈ, ಅನ್ಯ ಕಿಸೀಕೋ ಹೀ ನಹೀಂ..4..
ಇದಂ ಕೃತಮಿದಂ ನೇತಿ ದ್ವಂದ್ವೈರ್ಮುಕ್ತಂ ಯದಾ ಮನಃ.
ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷೇಷು ನಿರಪೇಕ್ಷಂ ತದಾ ಭವೇತ್ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ಕೃತಂ, ಇದಂ ನ ( ಕೃತಂ ), ಇತಿ ದ್ವಂದೈಃ ಯದಾ ಮನಃ ಮುಕ್ತಂ ( ಭವತಿ ) ತದಾ ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷೇಷು ನಿರಪೇಕ್ಷಂ ಭವೇತ್ .. 5..
ಜಿಸ ಕೇ ಮನ ಕಾ ದ್ವೈತಭಾವ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಯಹ ಕಾರ್ಯ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಯಹ ನಹೀಂ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಯಹ ವಿಧಿನಿಷೇಧರೂಪೀ ಇಂದ್ರ ಜಿಸ ಕೇ ಮನ ಸೇ ದೂರ ಹೋ ಜಾಯ, ವಹ ಪುರುಷ ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಇನ ಚಾರೋಂಮೇಂ ಭೀ ಇಚ್ಛಾ ನ ಕರೇ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಪುರುಷ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಅವಸ್ಥಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ..5..
ವಿರಕ್ತೋ ವಿಷಯದ್ವೇಷ್ಟಾ ರಾಗೀ ವಿಷಯಲೋಲುಪಃ .
ಗ್ರಹಮೋಕ್ಷವಿಹೀನಸ್ತು ನ ವಿರಕ್ತೋ ನರಾಗವಾನ್..6..
ಅನ್ವಯ:- ವಿರಕ್ತಃ ವಿಷಯದ್ವೇಷ್ಟಾ ( ಭವತಿ ), ರಾಗೀ ವಿಷಯಲೋಲುಪಃ (ಭವತಿ ) ಗ್ರಹಮೋಕ್ಷವಿಹೀನಃ ತು ನ ವಿರಕ್ತಃ (ಭವತಿ ) ನ ರಾಗವಾನ ( ಭವತಿ ) .. 6..
ಜೋ ಪುರುಷ ವಿಷಯ ಸೇ ದ್ವೇಷ ಕರತಾ ಹೈ ವಹ ವಿರಕ್ತ ಕಹಾತಾ ಹೈ ಔರ ಜೋ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಅತಿಲಾಲಸಾ ಕರತಾ ಹೈ ವಹ ರಾಗೀ (ಕಾಮುಕ) ಕಹಾತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಜೋ ಗ್ರಹಣ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಸೇ ರಹಿತ ಜ್ಞಾನೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ನ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ದ್ವೇಷ ಕರತಾ ಹೈ, ಔರ ನ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ಪ್ರೀತಿ ಕರತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರಾರಬ್ಧಯೋಗಾನುಸಾರ ಜೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯ ಉಸ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ
ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಸ್ತು ಕೇ ಮಿಲನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ವಿರಕ್ತ ಔರ ರಾಗೀ ದೋನೋಂ ಸೇ ವಿಲಕ್ಷಣ ಹೋತಾ ಹೈ ..6..
ಹೇಯೋಪಾದೇಯತಾ ತಾವತ್ಸಂಸಾರವಿಟಪಾಂಕುರಃ.
ಸ್ಟಹಾ ಜೀವತಿ ಯಾವ? ನಿರ್ವಿಚಾರದಶಾಸ್ಪದಂ.. 7 ..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ವಿಚಾರದಶಾಸ್ಪದಂ ಸ್ಪೃಹಾ ಯಾವತ್ ಜೀವತಿ ತಾವತ್ ವೈ ಹೇಯೋಪಾದೇಯತಾ ಸಂಸಾರವಿಟಪಾಂಕುರಃ ( ಭವತಿ ) .. 7 ..
ತಹಾಂ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತೋ ತ್ಯಾಗ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕಾ ವ್ಯವಹಾರ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ . ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಜಿಸ ಸಮಯಪರ್ಯಂತ ಅಜ್ಞಾನದಶಾ ಕೇ ನಿವಾಸ ಕರನೇ ಕಾ ಸ್ಥಾನರೂಪ ಇಚ್ಛಾ ರಹತೀ ಹೈ ತಿಸ ಸಮಯಪರ್ಯಂತ ಹೀ ಪುರುಷ ಕಾ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ಔರ ತ್ಯಾಗನಾರೂಪ ಸಂಸಾರರೂಪೀ ವೃಕ್ಷ ಕಾ ಅಂಕುರ ರಹತಾ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕಾ ತೋ ಇಚ್ಛಾ ನ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ತ್ಯಾಗನಾ ಔರ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ದೇಖನೇ ಮಾತ್ರ ಹೋತೇ ಹೈಂ ..7..
ಪ್ರವೃತ್ತೌ ಜಾಯತೇ ರಾಗೋ ನಿವೃತ್ತೌ ದ್ವೇಷ ಏವ ಹಿ.
ನಿರ್ದ್ವಂದ್ರೋ ಬಾಲವದ್ವೀಮಾನೇವಮೇವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಹಿ ಪ್ರವೃತ್ತೌ ರಾಗಃ, ನಿವೃತ್ತೌ ಏವ ದ್ವೇಷಃ ಜಾಯತೇ ( ಅತಃ) ಧೀಮಾನ್ ಬಾಲವತ್ ನಿಈಂದ್ರಃ ( ಸನ್ ) ಏವಂ ಏವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ಭವೇತ್ 8
ಯದಿ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಪ್ರೀತಿ ಕರೇ ತೋ ಪ್ರೀತಿ ದಿನಪರ ದಿನ ಬಢತೀ ಜಾತೀ ಹೈ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ದ್ವೇಷಪೂರ್ವಕ ನಿವೃತ್ತ ಹೋಯ
ತೋ ದಿನಪರ ದಿನ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ದ್ವೇಷ ಹೋತಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಇಸ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭ ಕೇ ವಿಚಾರರಹಿತ ಜೋ ಬಾಲಕ ತಿಸ ಕೀ ಸಮಾನ ರಾಗದ್ವೇಷರಹಿತ ಹೋಕರ ಸಂಗಪೂರ್ವಕ ಜೋ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕರನಾ ಔರ ದ್ವೇಷಪೂರ್ವಕ ಜೋ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ನಿವೃತ್ತ ಹೋನಾ ಇನ ದೋನೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋಕರ ರಹೇ ಔರ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಜೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯ ಉಸ ಮೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋಯ ಔರ ಅಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನ ಕರೇ ..8..
ಹಾತುಮಿಚ್ಛತಿ ಸಂಸಾರಂ ರಾಗೀದುಃಖಜಿಹಾಸಯಾ.
ವೀತರಾಗೋಹಿ ನಿರ್ಮುಕ್ತಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನಪಿ ನ ಖಿದ್ಯತಿ ..9..
ಅನ್ವಯ:- ರಾಗೀ ದುಃಖಜಿಹಾಸಯಾ ಸಂಸಾರಂ ಹಾತುಂ ಇಚ್ಛತಿ; ಹಿ ವೀತರಾಗಃ ನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ( ಸನ್ ) ತಸ್ಮಿನ್ ಅಪಿ ನ ಖಿದ್ಯತಿ .. 9 ..
ಜೋ ವಿಷಯಾಸಕ್ತ ಪುರುಷ ಹೈ ವಹ ಅತ್ಯಂತ ದುಃಖ ಭೋಗನೇ ಕೇ ಅನಂತರ, ದುಃಖೋಂ ಕೇ ದೂರ ಹೋನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರ ಕೇ ಸಂಸಾರ ಕೋ ತ್ಯಾಗ ಕರನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಜೋ ವೈರಾಗ್ಯವಾನ್ ಪುರುಷ ಹೈ ವಹ ದುಃಖೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹುಆ ಸಂಸಾರ ಮೇಂ ರಹಕರ ಭೀ ಖೇದ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ..9..
ಯಸ್ಯಾಭಿಮಾನೋ ಮೋಕ್ಷೇಽಪಿ ದೇಹೇಽಪಿ ಮಮತಾ ತಥಾ .
ನ ಚ ಜ್ಞಾನೀ ನ ವಾ ಯೋಗೀ ಕೇವಲಂ ದುಃಖಭಾಗಸೌ ..10..
ಅನ್ವಯ:- ಯಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷೇ ಅಪಿ ಅಭಿಮಾನಃ ತಥಾ ದೇಹೇ ಅಪಿ ಮಮತಾ ಅಸೌ ನ ಚ ಜ್ಞಾನೀ ನ ವಾ ಯೋಗೀ (ಕಿಂತು ) ಕೇವಲಂ ದುಃಖಭಾಕ್ 10
ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಐಸಾ ಅಭಿಮಾನ ಹೈ ಕಿ, ಮೈಂ ಮುಕ್ತ ಹೂಂ, ತ್ಯಾಗೀ ಹೂಂ, ಮೇರಾ ಶರೀರ ಉಪವಾಸ ಆದಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಕಷ್ಟ ಸಹನೇ ಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕಾ ದೇಹ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಮಮತ್ವ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ ನ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, ನ ಯೋಗೀ ಹೈ ಕಿಂತು ಕೇವಲ ದುಃಖೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ಔರ ಮಮತಾ ದೂರ ನಹೀಂ ಹುಏ ಹೈಂ ..10..
ಹರೋ ಯಾಪದೇಷ್ಟಾ ತೇ ಹರಿಃ ಕಮಲಜೋಽಪಿ ವಾ.
ತಥಾಪಿ ನ ತವ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂ ಸರ್ವವಿಸ್ಮರಣಾಹತೇ ..11..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಿ ಹರಃ ವಾ ಹರಿಃ (ಅಥವಾ ) ಕಮಲಜಃ ಅಪಿ ತೇ ಉಪದೇಷ್ಟಾ (ಸ್ಯಾತ) ತಥಾಪಿ ಸರ್ವವಿಸ್ಮರಣಾತ್ ಋತೇ ತವ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಮ ನ ಸ್ಯಾತ್ .. 11..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಸದಾಶಿವ ತಥಾ ವಿಷ್ಣು ಭಗವಾನ್ ಔರ ಬ್ರಹ್ಮಾಜೀ ಯೇ ತೀನೋಂ ಮಹಾಸಮರ್ಥ ಭೀ ತೇರೇ ಕೋ ಉಪದೇಶ ಕರೇಂ, ತೌ ಭೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಕೃತ, ಅನಿತ್ಯ ವಸ್ತುಓಂ ಕೀ ವಿಸ್ಮೃತಿ ಬಿನಾ ತೇರಾ ಚಿತ್ತ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋಯಗಾ ಔರ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತದಶಾ ಕಾ ಸುಖ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋಯಗಾ ..11..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದೃಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ವಿಶೇಷೋಪದೇಶಂ ನಾಮ ಷೋಡಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 16..
=====
ಅಥ ಸಪ್ತದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 17.
ತೇನ ಜ್ಞಾನಫಲಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸಫಲಂ ತಥಾ .
ತೃಪ್ತಃ ಸ್ವಚ್ಛೇಂದ್ರಿಯೋ ನಿತ್ಯಮೇ- ಕಾ ಕೀ ರಮತೇ ತು ಯಃ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ತು ತೃಪ್ತಃ ಸ್ವಚ್ಛೇಂದ್ರಿಯಃ (ಸನ್ ) ನಿತ್ಯಂ ಏ ಕಾ ಕೀ ರಮತೇ; ತೇನ ಜ್ಞಾನಫಲಂ ತಥಾ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸಫಲಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ .. 1..
ಅಬ ಅನ್ಯ ಪುರುಷೋಂಕೀ ಭೀ ಜ್ಞಾನ ಮೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹೋನೇ ಕೇ ಅರ್ಥ ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕೇ ಫಲ ಕಾ ನಿರೂಪಣ ಕರನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತೇ ಹುಏ ಗುರು ಪ್ರಥಮ ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಕೀ ದಶಾ ಕಾ ನಿರೂಪಣ ಕರತೇ ಹೈಂ ಜೋ ಪುರುಷ ಇಂದ್ರಿಯೋಂ ಕೋ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ಹಟಾಕರ ಔರ ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪಮೇಂ ಹೀ ತೃಪ್ತ ಹೋಕರ ವಿಷಯಸಂಯೋಗ ಕೇ ಬಿನಾ ಇಕಲಾ ಹೀ ಸದಾ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಮಣ ಕರತಾ ಹೈ, ಉಸ ಪುರುಷನೇ ಹೀ ಜ್ಞಾನ ಕಾ ತಥಾ ಯೋಗ ಕಾ ಫಲ ಪಾಯಾ ಹೈ ..1..
ನ ಕದಾಚಿಜಗತ್ಯಸ್ಮಿಸ್ತತ್ತ್ವಜ್ಞೋ ಹಂತ ಖಿದ್ಯತಿ .
ಯತ ಏಕೇನ ತೇನೇದಂ ಪೂರ್ಣ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಮಂಡಲಂ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಹಂತ ! ತತ್ವಜ್ಞಃ ಕದಾಚಿತ್ ಅಸ್ಮಿನ್ ಜಗತಿ ನ ಖಿದ್ಯತಿ; ಯತಃ ಏಕೇನ ಇದಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಮಂಡಲಂ ಪೂರ್ಣಂ .. 2 ..
ಹೇ ಶಿಷ್ಯ ! ಇಸ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆತ್ಮತತ್ವಜ್ಞಾನೀ ಕದಾಪಿ ಖೇದ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ತಿಸ ಇಕಲೇ ಸೇ ಹೀ ಯಹ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಮಂಡಲ ಪೂರ್ಣ ಹೈ, ಸೋ ದೂಸರೇ ಕೇ ನ ಹೋನೇ ಸೇ ಖೇದ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಸೋಈ ಶ್ರುತಿಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ “ದ್ವಿತೀಯಾ? ಭಯಂ ಭವತಿ ..2..
ನಜಾತು ವಿಷಯಾಃ ಕೇಪಿ ಸ್ವಾರಾಮಂ ಹರ್ಷಯಂತ್ಯಮೀ .
ಸಲ್ಲಕೀಪಲ್ಲವಪ್ರೀತಭಿವೇಭಂ ನಿಂಬಪಲ್ಲವಾಃ .. 3..
ಅನ್ವಯ:- ಸಲ್ಲಕೀಪಲ್ಲವಪ್ರೀತಂ ಇಭಂ ನಿಂಬಪಲವಾಃ ಇವ ಅಮೀ ಕೇ ಅಪಿ ವಿಷಯಾಃ ಸ್ವಾರಾಮಂ ಜಾತು ನ ಹರ್ಷಯಂತಿ .. 3 ..
ಜೋ ನಿರಂತರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಮತಾ ಹೈ, ವಹ ಆತ್ಮಾರಾಮ ಕಹಾತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಆತ್ಮಾರಾಮ ಪುರುಷ ಕೋ ಜಗತ್ ಕೇ ಕೋಈ ವಿಷಯ ಕ್ಯಾ ಪ್ರಸನ್ನ ಕರ ಸಕತೇ ಹೈಂ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಮಹಾಮದೋನ್ಮತ್ತ ಹಸ್ತೀ ವನ ಮೇಂ ಹಜಾರ ಹಸ್ತಿಯೋಂ ಕೇ ಝುಂಡ ಮೇಂ ವಿಹಾರ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಪರಮ ಮಧುರಸ್ವಾದವಾಲೀ ಸಲ್ಲಕೀನಾಮಕ ಲತಾ ಕೇ ಕೋಮಲ ಪತ್ತೋಂ ಕಾ ಪ್ರೇಮಪೂರ್ವಕ ಭಕ್ಷಣ ಕರತಾ ಹೈ, ಔರ ಕಡುವೇ ನೀಮ ಕೇ ಪತ್ತೋಂ ಸೇ ಪ್ರಸನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನೀ ಭೀ ಪರಮ ಮಧುರ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಸ್ವಾದ ಲೇತಾ ಹೈ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಕೇ ಸುಖೋಂ ಕೋ ಪರಮ ಕಡುಆ ಜಾನಕರ ತ್ಯಾಗ ದೇತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ ಕೀ ಓರ ದೃಷ್ಟಿ ಭೀ ನಹೀಂ ದೇತಾ ಹೈ ..3..
ಯಸ್ತು ಭೋಗೇಷು ಭುಕ್ತೇಷು ನ ಭವತ್ಯಧಿವಾಸಿತಾ.
ಅಭುಕ್ತೇಷು ನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೀ ತಾಹಶೋ ಭವದುಲಭಃ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ತು ಭುಕ್ತೇಷು ಭೋಗೇಷು ಅಧಿವಾಸಿತಾ ನ ಭವತಿ; (ತಥಾ) ಅಭುಕ್ತೇಷು ನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೀ ( ಭವತಿ ) ತಾದೃಶಃ (ಪುರುಷಃ) ಭವದುರ್ಲಭಃ..4..
ಜಿಸ ಕೀ ಭೋಗೇ ಹುಏ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಔರ ನಹೀಂ ಭೋಗೇ ಹುಏ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಅಭಿಲಾಷಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಐಸಾ ಪುರುಷ ಸಂಸಾರ ಮೇಂ ದುರ್ಲಭ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಕರೋಡೋಂ ಮೇಂ ಏಕ ಆದಮೀ ಹೋತಾ ಹೈ ..4..
ಬುಭುಕ್ಷುರಿಹ ಸಂಸಾರೇ ಮುಮುಕ್ಷುರಪಿ ದೃಶ್ಯತೇ.
ಭೋಗಮೋಕ್ಷನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೀವಿರಲೋಹಿ ಮಹಾಶಯಃ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಇಹ ಸಂಸಾರೇ ಬುಭುಕ್ಷುಃ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ಅಪಿ ದೃಶ್ಯತೇ ಹಿ ಭೋಗಮೋಕ್ಷನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೀ ಮಹಾಶಯಃ ವಿರಲಃ .. 5..
ಇಸ ಸಂಸಾರ ಮೇಂ ವಿಷಯಭೋಗ ಕೀ ಅಭಿಲಾಷಾ ಕರನೇವಾಲೇ ಭೀ ಬಹುತ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತೇ ಹೈಂ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರನೇವಾಲೇ ಭೀ ಬಹುತ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತೇ ಹೈಂ ಪರಂತು ವಿಷಯಭೋಗ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ದೋನೋಂ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನ ಕರನೇವಾಲಾ ತಥಾ ಪೂರ್ಣಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಂತಃಕರಣ ಲಗಾನೇವಾಲಾ ವಿರಲಾ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸೋಈ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಭಗವಾನ್ನೇ ಭಗವದ್ವೀತಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ “ಯತತಾಮಪಿ ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ಕಶ್ಚಿನ್ಮಾಂ ವೇತ್ತಿ ತತ್ವತಃ” ..5..
ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷೇಷುಜೀವಿತೇ ಮರಣೇ ತಥಾ.
ಕಸ್ಯಾಪ್ಯುದಾರಚಿತ್ತಸ್ಯಹೇಯೋಪಾದೇಯತಾನ ಹಿ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಧಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷೇಷು ಜೀವಿತೇ ತಥಾ ಮರಣೇ ಕಸ್ಯ ಅಪಿ ಉದಾರಚಿತ್ತಸ್ಯ ಹಿ ಹೇಯೋಪಾದೇಯತಾ ನ .. 6..
ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಯೇ ಚಾರ ಪರಮ ಫಲ ಹೈಂ, ಇನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕಾ ಅಂತಃಕರಣ ಬಂಧಾ ಹೈ ತಥಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂ ಕೋ ಜನ್ಮಮರಣ ಕಾ ಭಯ ರಹತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕಾ ಮನ ಧರ್ಮಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಬಂಧತಾ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ತಿನ ಧರ್ಮಾದಿಕ ಕೋ ಸುಖರೂಪ ಜಾನಕರ ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ದುಃಖರೂಪ ಜಾನಕರ ತ್ಯಾಗತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಥಾ ಜೀವನಮರಣ ಸೇ ಅಪನೀ ಕುಛ ವೃದ್ಧಿ ಔರ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಸಮಝತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋಈ ವಿರಲಾ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ ..6..
ವಾಂಛಾ ನ ವಿಶ್ವವಿಲಯೇ ನ ದ್ವೇಷಸ್ತಸ್ಯ ಚ ಸ್ಥಿತೌ .
ಯಥಾ ಜೀವಿಕಯಾ ತಸ್ಮಾದ್ಧನ್ಯ ಆಸ್ತೇ ಯಥಾಸುಖಂ ..7..
ಅನ್ವಯ:- ( ಯಸ್ಯ ) ವಿಶ್ವವಿಲಯೇ ವಾಂಛಾ ನ, ತಸ್ಯ ಸ್ಥಿತೌ ಚ ದೇಷಃ ನ ( ಅಸ್ತಿ ) ತಸ್ಮಾತ್ ಧನ್ಯಃ ( ಸಃ ) ಯಥಾಜೀವಿಕಯಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಆಸ್ತೇ .. 7 ..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಇಸ ವಿಶ್ವ ಕೇ ನಾಶ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ತಥಾ ತಿಸ ವಿಶ್ವ ಕೀ ಸ್ಥಿತಿಸೇ ದ್ವೇಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಜ್ಞಾನೀ ತೋ ಜಾನತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸದಾ ಸರ್ವತ್ರ ಏಕ
ಬ್ರಹ್ಮ ಹೀ ಪ್ರಕಾಶ ಕರ ರಹಾ ಹೈ ಔರ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ದೇಹ ಕೋ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹೈ ತಥಾ ಸದಾ ಸುಖರೂಪ ರಹತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಧನ್ಯ ಹೈ .. 7..
ಕೃತಾರ್ಥೋಽನೇನ ಜ್ಞಾನೇನೇತ್ಯೇವಂ ಗಲಿತಧೀಃ ಕೃತೀ.
ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಟಶನ ಜಿಘನಶ್ನನ್ನಾಸ್ತೇ ಯಥಾಸುಖಂ .. 8..
ಅನ್ವಯ:- ಅನೇನ ಜ್ಞಾನೇನ ( ಅಹಂ ) ಕೃತಾರ್ಥಃ ಇತಿ ಏವಂ ಗಲಿ. ತಧೀಃ ಕೃತೀ ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಪೃಶನ್ ಜಿಘ್ರನ್ ಅನನ್ ಯಥಾಸುಖಂ ಆಸ್ತೇ .. 8..
ಇಸ “ ತತ್ವಮಸಿ “ ಆದಿ ಮಹಾವಾಕ್ಯ ಕೇ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಮೈಂ ಕೃತಾರ್ಥ ಹೋಗಯಾ ಹೂಂ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋನೇ ಸೇ ದೇಹಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜಿಸ ಕೀ ಆತ್ಮಬುದ್ಧಿ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಈ ಹೈ, ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ದೇಖತಾ ಹುಆ, ಶ್ರವಣ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸೂಂಘತಾ ಹುಆ ತಥಾ ಭಕ್ಷಣ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಹೀ ಸ್ಥಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಮೈಂ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಕೃತಾರ್ಥ ಹೋಗಯಾ ಐಸೀ ಬುದ್ಧಿ ಕೇ ಕಾರಣ, ಬಾಹ್ಯ ಇಂದ್ರಿಯೋಂ ಕಾ ವ್ಯಾಪಾರ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಮೂರ್ಖ ಕೀ ಸಮಾನ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಖೇದ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..8..
ಶೂನ್ಯಾ ದೃಷ್ಟಿರ್ವೃಥಾ ಚೇಷ್ಟಾ ವಿಕಲಾನೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ .
ನ ಸ್ಪೃಹಾ ನ ವಿರಕ್ತಿರ್ವಾ ಕ್ಷೀಣಸಂಸಾರಸಾಗರೇ .. 9..
ಅನ್ವಯ:- ಕ್ಷೀಣಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ( ಪುರುಷೇ ) ದೃಷ್ಟಿಃ ಶೂನ್ಯಾ, ಚೇಷ್ಟಾ ವೃಥಾ, ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ವಿಕಲಾನಿ, ಸ್ಪೃಹಾ ನ ವಾ ವಿರಕ್ತಿಃ ನ ..9..
ಜಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಸಂಸಾರಸಾಗರ ಕ್ಷೀಣ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸ ಕೋ ವಿಷಯಭೋಗ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ವಿರಕ್ತಿ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ದೃಷ್ಟಿ ಕಹಿಯೇ ಮನ ಕಾ ವ್ಯಾಪಾರ ಶೂನ್ಯ ಕಹಿಯೇ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಚೇಷ್ಟಾ ಕಹಿಯೇ ಶರೀರ ಕಾ ವ್ಯಾಪಾರ ವೃಥಾ ಕಹಿಯೇ ಫಲ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾ ನೇತ್ರ ಆದಿ ಇಂದ್ರಿಯೇ ವಿಕಲ ಕಹಿಯೇ ಸಮೀಪ ಮೇಂ ಆಯೇ ಹುಏ ಭೀ ವಿಷಯೋಂ ಕೋ ಯಥಾರ್ಥ ರೂಪ ಸೇ ನ ಜಾನನೇವಾಲೀ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಸೋಈ ಭಗವದ್ಗೀತಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಹಾ ಭೀ ಹೈ ಕಿ “ ಯಸ್ಮಿನ್ ಜಾಗ್ರತಿ ಭೂತಾನಿ ಸಾ ನಿಶಾ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ “ .. ..9..
ನ ಜಾಗರ್ತಿ ನ ನಿದ್ರಾತಿ ನೋನ್ಮೀಲತಿ ನ ಮೀಲತಿ .
ಅಹೋ ಪರದಶಾ ಕಾಪಿ ವರ್ತ್ತತೇ ಮುಕ್ತಚೇತಸಃ .. 10..
ಅನ್ವಯ:- ನ ಜಾಗರ್ತಿ ನ ನಿದ್ರಾತಿ ನ ಉನ್ಮೀಲತಿ ನ ಮೀಲತಿ, ಅಹೋ ಮುಕ್ತಚೇತಸಃ ಕಾ ಅಪಿ ಪರದಶಾ ವರ್ತತೇ .. 10 ..
ನ ಜಾಗತಾ ಹೈ, ನ ಶಯನ ಕರತಾ ಹೈ, ನ ನೇತ್ರೋಂ ಕೇ ಪಲಕೋಂ ಕೋ ಖೋಲತಾ ಹೈ, ನ ಮೀಚತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ದೇಖತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಹೈ ಕಿ, ಮುಕ್ತ ಹೈ ಚಿತ್ತ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಕೋಈ ಪರಮ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ದಶಾ ಹೈ..10..
ಸರ್ವತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇ ಸ್ವಸ್ಥಃ ಸರ್ವತ್ರ ವಿಮಲಾಶಯಃ .
ಸಮಸ್ತವಾಸನಾಮುಕ್ತೋ ಮುಕ್ತಃ ಸರ್ವತ್ರ ರಾಜತೇ .. 11 ..
ಅನ್ವಯ:- ಮುಕ್ತಃ ಸರ್ವತ್ರ ಸ್ವಸ್ಥಃ ಸರ್ವತ್ರ ವಿಮಲಾಶಯಃ ( ಚ ) ದೃಶ್ಯತೇ; ( ತಥಾ ) ಸಮಸ್ತವಾಸನಾಮುಕ್ತಃ ( ಸನ್ ) ಸರ್ವತ್ರ ರಾಜತೇ .. 11..
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಸುಖ ದುಃಖಾದಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸ್ವಸ್ಥ ಚಿತ್ತ ರಹನೇವಾಲಾ ಔರ ಶತ್ರು ಮಿತ್ರ ಆದಿ ಸಬ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಿರ್ಮಲ ಅಂತಃಕರಣವಾಲಾ (ಸಮದರ್ಶೀ ) ದೀಖತಾ ಹೈ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಾಸನಾಓಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋಕರ ಸಬ ಅವಸ್ಥಾಓಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿರಾಜಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..11..
ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಟಶನ ಜಿಘನಶ್ನನ್ಗೃಹ್ಣನ್ವದನ್ ವಜನ್ .
ಈಹಿತಾನೀಹಿತೈರ್ಮುಕ್ತೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಮಹಾಶಯಃ .. 12..
ಅನ್ವಯ:- ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಪೃಶನ್ ಜಿವನ್ ಅನನ್ ಗೃಹ್ಣನ್ ವದನ ವಜನ ( ಆಪ ) ಈಹಿತಾನೀಹಿತಃ ಮುಕ್ತಃ ಮಹಾಶಯಃ ಮುಕ್ತಃ ಏವ .. 12..
ದೇಖತಾ ಹುಆ, ಸುನತಾ ಹುಆ, ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸೂಂಘತಾ ಹುಆ, ಗ್ರಹಣ ಕರತಾ ಹುಆ, ಭೋಜನ ಕರತಾ ಹುಆ, ಕಥನ ಕರತಾ ಹುಆ ತಥಾ ಗಮನ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಇಚ್ಛಾ ಔರ ದ್ವೇಷ ಸೇ ರಹಿತ ಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಚಿತ್ತ ಲಗಾನೇವಾಲಾ ಮುಕ್ತ ಹೀ ಹೈ ..12..
ಸುಖೇ ದುಃಖೇ ನರೇ ನಾಯಾಁ ಸಂಪತ್ಸು ಚ ವಿಪತ್ಸುಚ.
ವಿಶೇಷೋ ನೈವ ಧೀರಸ್ಯ ಸರ್ವತ್ರ ಸಮದರ್ಶಿನಃ..15..
ಅನ್ವಯ:- ಸುಖೇ ದುಃಖೇ, ನರೇ ನಾ-ಮ್ ಸಂಪತ್ಸು, ಚ ವಿಪತ್ಸು ಚ ಧೀರಸ್ಯ ಸರ್ವತ್ರ ಸಮದರ್ಶಿನಃ ವಿಶೇಷಃ ನ ಏವ .. 15 ..
ಸಂಪೂರ್ಣ ವಸ್ತುಓಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಏಕ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಕರನೇವಾಲೇ ಜಿಸ ಧೀರ ಪುರುಷ ಕಾ ಮನ ಸುಖ ಕೇ ವಿಷ ಔರ ಸ್ತ್ರೀವಿಲಾಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತಥಾ ಸಂಪತ್ತಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರಸನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಮಹಾದುಃಖ ತಥಾ ವಿಪತ್ತಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಂಪಾಯಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹೀ ಮುಕ್ತ ಹೈ ..15..
ನ ಹಿಂಸಾ ನೈವ ಕಾರುಣ್ಯಂ ನೌದ್ಧತ್ಯಂ ನ ಚ ದೀನತಾ.
ನಾಶ್ಚರ್ಯ ನೈವ ಚ ಕ್ಷೋಭಃ ಕ್ಷೀಣ ಸಂಸರಣೇ ನರೇ..16..
ಅನ್ವಯ:- ಕ್ಷೀಣಸಂಸರಣೇ ನರೇ ಹಿಂಸಾ ನ, ಕಾರುಣ್ಯಂ ನ, ಔದ್ಧತ್ಯಂ ನ, ದೀನತಾ ಚ ಏವ ನ, ಆಶ್ಚರ್ಯಂ ನ, ಕ್ಷೋಭಃ ಚ ಏವ ನ .. 16 ..
ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕಾ ಸಂಸಾರ ಕ್ಷೀಣ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ದೂರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುರೂಪ ಬಂಧನ ದೂರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಐಸೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ಮನ ಮೇಂ ಹಿಂಸಾ ಕಹಿಯೇ ಪರದ್ರೋಹ ನಹೀಂ ಹೋ ಜಾತಾ, ದಯಾಲುತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಉದ್ಧತತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ದೀನತಾ ನಹೀಂ ರಹತೀ ಹೈ, ಆಶ್ಚರ್ಯ ನಹೀಂ ರಹತಾ
ಹೈ ಔರ ಕ್ಷೋಭ ಭೀ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಏಕ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ..16..
ನಮುಕ್ತೋ ವಿಷಯದ್ವೇಷ್ಟಾ ನ ವಾ ವಿಷಯಲೋಲುಪಃ.
ಅಸಂಸಕ್ತಮನಾ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಪ್ರಾಪ್ತಮುಪಾಶ್ನುತೇ..17..
ಅನ್ವಯ:- ಮುಕ್ತಃ ವಿಷಯದ್ವೇಷ್ಟಾ ನ ( ಭವತಿ ), ವಾ ವಿಷಯಲೋಲುಪಃ (ಚ) ನ ( ಭವತಿ, ), (ಕಿಂತು ) ನಿತ್ಯಂ ಅಸಂಸಕ್ತಮನಾಃ (ಸನ) ಪ್ರಾಪ್ತಾಪ್ರಾಪ್ತಂ ಉಪಾಇನುತೇ .. 17 ..
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ದ್ವೇಷ ( ವಿಷಯೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ) ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿಂತು ವಿಷಯಾಸಕ್ತಿರಹಿತ ಹೈ ಮನ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸಾ ಹೋಕರ ನಿತ್ಯ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಔರ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ಕೋ ಭೋಗತಾ ಹೈ ..17..
ಸಮಾಧಾನಾಸಮಾಧಾನಹಿತಾಹಿತವಿಕಲ್ಪನಾಃ .
ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತೋ ನ ಜಾನಾತಿ ಕೈವಲ್ಯಮಿವ ಸಂಸ್ಥಿತಃ..18..
ಅನ್ವಯ:- ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತಃ ಕೈವಲ್ಯಂ ಸಂಸ್ಥಿತಃ ಇವ ಸಮಾಧಾನಾಸಮಾಧಾನಹಿತಾಹಿತವಿಕಲ್ಪನಾಃ ನ ಜಾನಾತಿ .. 18 ..
ಶೂನ್ಯ ಹೈ ಚಿತ್ತ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸಾ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ವಿದೇಹ ಕೈವಲ್ಯದಶಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಕೀ ಸಮಾನ ಸಮಾಧಾನ,
ಅಸಮಾಧಾನ, ಹಿತ ಔರ ಅಹಿತ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ಮನ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ .. 18..
ನಿರ್ಮಮೋ ನಿರಹಂಕಾರೋ ನ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತಃ.
ಅಂತರ್ಗಲಿತಸರ್ವಾಶಃ ಕುರ್ವನಪಿ ಕರೋತಿ ನ..19..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ಮಮಃ ನಿರಹಂಕಾರಃ ಕಿಂಚಿತ್ ನ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಃ ಅಂತರ್ಗ: ಲಿತಸರ್ವಾಶಃ ಕುರ್ವನ್ ಅಪಿ ನ ಕರೋತಿ .. 19 ..
ಜಿಸ ಕೀ ಸ್ತ್ರೀಪುತ್ರಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಮಮತಾ ದೂರ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕಾ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ದೂರ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಸೇ ಅನ್ಯ ದ್ವಿತೀಯ ಕೋಈ ವಸ್ತು ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ಜಿ ಸೇ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕೀ ಭೀತರ ಕೀ ಆಶಾ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ವಿಷಯಭೋಗ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ .. 19..
ಮನಃಪ್ರಕಾಶಸಂಮೋಹಸ್ವಪ್ನಜಾಡ್ಯವಿವರ್ಜಿತಃ.
ದಶಾಂ ಕಾಮಪಿ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋ ಭವೇದಲಿತಮಾನಸಃ ..20..
ಅನ್ವಯ:- ಮನಃಪ್ರಕಾಶಸಂಮೋಹಸ್ವಮಜಾಡಯವಿವರ್ಜಿತಃ . ಗಲಿತಮಾನಸಃ ಕಾಮ ಅಪಿ ದಶಾಂ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಃ ಭವೇತ್ .. 20 ..
ಜಿಸ ಕೇ ಮನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಮೋಹ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈ ಉಸ ಕೇ ಮನ ಕಾ ಪ್ರಕಾಶ ತಥಾ ಅಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಜಡತ್ವ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ತಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಕೋಈ ಅನಿರ್ವಚನೀಯ
ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾ.ದಶಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ದಶಾ ಕಿಸೀ ಕೇ ಜಾನನೇ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಆತೀ ಹೈ ..20..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಸ್ವರೂಪವಿಶತಿಕಂ ನಾಮ ಸಪ್ತದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 17..
ಅಷ್ಟಾದಶಂ ಪ್ರಕರಣಂ 18.
ಯಸ್ಯ ಬೋಧೋದಯೇ ತಾವತ್ಸ್ವಪ್ನವದ್ಭವತಿ ಭ್ರಮಃ.
ತಸ್ಮೈ ಸುಖೈಕರೂಪಾಯ ನಮಃಶಾಂತಾಯ ತೇಜಸೇ..1..
ಅನ್ವಯಃ ಯಸ್ಯ ಬೋಧೋದಯೇ ಭ್ರಮಃ ಸ್ವಮವತ್ ಭವತಿ; ತಾವತ್ ತಸ್ಮೈ ಸುಖೈಕರೂಪಾಯ ಶಾಂತಾಯ ತೇಜ ಸೇ ನಮಃ .. 1..
ಇಸ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ ಶಾಂತಿ ಕೀ ಪ್ರಧಾನತಾ ವರ್ಣತ ಕರತೇ ಹುಏ ಪ್ರಥಮ ಶಾಂತಿ ಕಾ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ತಹಾಂ ಭೀ ಪ್ರಥಮ ಶಾಂತ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ನಮಸ್ಕಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಜಿಸ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋತೇ ಹೀ ಯಹ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಸಂಸಾರ ಸ್ವಪ್ರ ಕೀ ಸಮಾನ ಮಿಥ್ಯಾ ಭಾಸನೇ ಲಗತಾ ಹೈ, ಪ್ರಥಮ ತಿಸ ಸುಖರೂಪ ಪ್ರಕಾಶಮಾನ ಶಾಂತಸಂಕಲ್ಪಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಅರ್ಥ ನಮಸ್ಕಾರ ಹೈ ..1..
ಅರ್ಜಯಿತ್ವಾಽಖಿಲಾನರ್ಥಾನ್ ಭೋಗಾನಾಪ್ನೋತಿ ಪುಷ್ಕಲಾನ್ .
ನಹಿ ಸರ್ವಪರಿತ್ಯಾಗಮಂತರೇಣ ಸುಖೀ ಭವೇತ್ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಅಖಿಲಾನ್ ಅರ್ಥಾನ್ ಅರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಪುಷ್ಕಲಾನ್ ಭೋಗಾನ ಆಪ್ನೋತಿ, ಸರ್ವಪರಿತ್ಯಾಗಮಂತರೇಣ ಸುಖೀ ನಹಿ ಭವೇತ್ .. 2..
ಯಹಾಂ ಶಾಂತಸಂಕಲ್ಪಸ್ವರೂಪಕೋ ಹೀ ಸುಖರೂಪ ಕಹಾ, ತಿಸ ಕಾರಣ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ, ಧನೀ ಪುರುಷ ಭೀ ತೋ ಸುಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ ಫಿರ ಶಾಂತಸಂಕಲ್ಪಕೋ ಹೀ ಸುಖರೂಪ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಹಾ ? ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಪುರುಷ ಧನ, ಧಾನ್ಯ, ಸ್ತ್ರೀ ಔರ ಪುತ್ರ ಆದಿ ಅನೇಕ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರ ಕೇ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಭೋಗೋಂಕೋ ಹೀ ಭೋಗತಾ ಹೈ, ಸುಖರೂಪ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನ ಭೋಗೋಂ ಕೇ ನಷ್ಟ ಹೋನೇಪರ ಫಿರ ದುಃಖ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಸುಖರೂಪ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ..2..
ಕರ್ತವ್ಯದುಃಖಮಾರ್ತಂಡಜ್ವಾಲಾದಗ್ಧಾಂತರಾತ್ಮನಃ .
ಕುತಃ ಪ್ರಶಮಪೀಯೂಷಧಾರಾಸಾರಮೃತೇ ಸುಖಂ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ಕರ್ತ್ತವ್ಯದುಃಖಮಾರ್ತಂಡಜ್ವಾಲಾದಗ್ಧಾಂತರಾತ್ಮನಃ ಪ್ರಶಮಪೀಯೂಪಧಾರಾಸಾರಂ ಋತೇ ಸುಖಂ ಕುತಃ ? .. 3 ..
ಮಿಥ್ಯಾರೂಪ ಜೋ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ಹೈ ಉನ ಕೋ ತುಚ್ಛ ಜಾನನಾ ಹೀ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಹೈ, ಜೈ ಸೇ ವಂಧ್ಯಾಪುತ್ರ ಕೋ ಮಿಥ್ಯಾರೂಪ ಜಾನ ಲೇನಾ ಹೀ ತ್ಯಾಗ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮಿಥ್ಯಾರೂಪ ವಸ್ತು ಕಾ ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ, ಯಹ ವಿಷಯ ಅನ್ಯ ರೀತಿಸೇ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಜೋ
ಕರ್ಮ ಉನ ಕರ್ಮೋಂ ಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಜೋ ದುಃಖ ವಹೀ ಹುಆ ಸೂರ್ಯ ಕೀ ಕಿರಣೋಂ ಕಾ ಅತ್ಯಂತ ತೀಕ್ಷ್ಣ ತಾಪ ತಿಸ ಸೇ ದಗ್ಧ ಹುಆ ಹೈ ಅಂತಃಕರಣ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸೇ ಪುರುಷ ಕೋ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ಕೀ ಶಾಂತಿರೂಪ ಅಮೃತಧಾರಾ ಕೀ ವೃಷ್ಟಿ ಕೇ ಬಿನಾ ಸುಖ ಕಹಾಂ ಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ..3..
ಭವೋಽಯಂ ಭಾವನಾಮಾತ್ರೋ ನ ಕಿಂಚಿತ್ಪರಮಾರ್ಥತಃ .
ನಾಸ್ತ್ಯಭಾವಃ ಸ್ವಭಾವಾನಾಂ ಭಾವಾಭಾವವಿಭಾವಿನಾಂ ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಅಯಂ ಭವಃ ಭಾವನಾಮಾತ್ರಃ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಕಿಂಚಿತ್ ನ ( ಅಸ್ತಿ ); ಭಾವಾಭಾವವಿಭಾವಿನಾಂ ಸ್ವಭಾವಾನಾಂ ಅಭಾವಃ ನ ಅಸ್ತಿ .. 4..
ಸಂಸಾರರೂಪೀ ವಿಷ ಕೋ ದೂರ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕೇ ಶಾಂತಿರೂಪ ಕೋ ಅಮೃತರೂಪ ಕರ ಕೇ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಯಹ ಸಂಸಾರ ಸಂಕಲ್ಪಮಾತ್ರ ಹೈ, ವಾಸ್ತವದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ಏಕ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಸಿವಾಯ ದೂಸರಾ ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೈ, ಯಹಾಂ ವಾದೀ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ ಭಾವರೂಪ ಜೋ ದೃಶ್ಯಮಾನ ಜಗತ್ ಹೈ ಸೋ ನಷ್ಟ ಹೋನೇ ಕೇ ಅನಂತರ ಅಭಾವರೂಪ ಶೂನ್ಯ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ತೋ ಶೂನ್ಯವಾದೀ ಕಾ ಮತ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ ? ಇಸ ಕೇ ಉತ್ತರ ಮೇಂ ಶ್ರೀಗುರು ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಜೀ ಕಹತೇ ಹೈಂ, ಕಿ ಸಂಕಲ್ಪಮಾತ್ರ ಜಗತ್ ಕೇ ನಾಶ ಹೋನ ಕೇ ಅನಂತರ ಸತ್ಯಸ್ವಭಾವ ಆತ್ಮಾ ಅಖಂಡರೂಪ ಸೇ ವಿರಾಜಮಾನ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಸಂಸಾರ ಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಕೇ ಅನಂತರ ಶೂನ್ಯ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ಉಸ ಸಮಯ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಕೇವಲಾನಂದರೂಪ ಮುಕ್ತ ಆತ್ಮಾ ರಹತಾ ಹೈ ..4..
ನ ದೂರಂ ನ ಚ ಸಂಕೋಚಾಲ್ಲಬ್ಧಮೇವಾತ್ಮನಃ ಪದಂ .
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ನಿರಾಯಾಸಂ ನಿರ್ವಿಕಾರಂ ನಿರಂಜನಂ ..5..
ಅನ್ಯಯ:ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ನಿರಾಯಾಸಂ ನಿರ್ವಿಕಾರಂ ನಿರಂಜನಂ ಆತ್ಮನಃ ಪದಂ ನ ದೂರಂ ನ ಚ ಸಂಕೋಚಾತ್ (ಕಿಂತು ) ಲಬ್ಧಂ ಏವ (ಅಸ್ತಿ) ..5..
ವಾದೀ ಪ್ರಶ್ನ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋತೇ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ಅಮೃತತ್ವ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ? ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ದೂರ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿಂತು ಸದಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೈ; ಔರ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಹೈ ಸದಾ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಹೈ, ನಿರಾಯಾಸ ಕಹಿಯೇ ಶ್ರಮ ಕೇ ಬಿನಾ ಹೀ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೈ, ವಿಕಾರ ಜೋ ಜನ್ಮ ಔರ ಮೃತ್ಯು ತಿನ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈ ಔರ ನಿರಂಜನ ಕಹಿಯೇ ಮಾಯಾ (ಅವಿದ್ಯಾ) ರೂಪ ಉಪಾಧಿರಹಿತ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಂಠ ಮೇಂ ಧಾರಣ ಕೀ ಹುಈ ಮಣಿ ಭೂಲ ಸೇ ದೂಸರೇ ಸ್ಥಾನ ಮೇಂ ಢೂಂಢನೇ ಸೇ ನಹೀಂ ಮಿಲತೀ ಹೈ ಔರ ವಿಸ್ಮೃತಿ ಕೇ ದೂರ ಹೋತೇ ಹೀ ಕಂಠ ಮೇಂ ಪ್ರತೀತ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಆತ್ಮಾ ದೂರ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೀ ಹೈ ..5..
ವ್ಯಾಮೋಹಮಾತ್ರವಿರತೌ ಸ್ವರೂಪಾದಾನಮಾತ್ರತಃ.
ವೀತಶೋ ಕಾ ವಿರಾಜಂತೇ ನಿರಾವರಣದೃಷ್ಟಯಃ..6..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರಾವರಣದೃಷ್ಟಯಃ ವ್ಯಾಮೋಹಮಾತ್ರವಿರತೌ ಸ್ವರೂಪಾದಾನಮಾತ್ರತಃ ವೀತಶೋಕಾಃ ( ಸಂತಃ ) ವಿರಾಜಂತೇ .. 6..
ತತ್ವಜ್ಞಾನ ಸೇ ಆತ್ಮಪ್ರಾಪ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಶಾಸ್ತ್ರಕಾರೋಂ ಕೋ ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ ಸೋ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ? ಔರ ಯದಿ ಆತ್ಮಾ ನಿತ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೀ ಹೈ ತೋ ಗುರು ಕೇ ಉಪದೇಶ ಔರ ಶಾಸ್ತ್ರಾಭ್ಯಾಸ ಕೀ ಕ್ಯಾ ಆವಶ್ಯಕತಾ ಹೈ, ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಕೇವಲ ಅಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಮೋಹ ಕಾ ಪರದಾ ಪಡ ರಹಾ ಹೈ, ತಿಸ ಸೇ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಪ್ರಕಾಶ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸ ಕಾರಣ ಸಮುದ್ರ ಉಪದೇಶ ಸೇ ಮೋಹ ಕೋ ದೂರ ಕರ ಕೇ ಜಿಸ ಸೇ ಸ್ವರೂಪ ಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕಿಯಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, ವಹ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಶೋಭಾಯಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಕೀ ದೃಷ್ಟಿಪರ ಫಿರ ಮೋಹರೂಪೀ ಪರದಾ ನಹೀಂ ಪಡತಾ ಹೈ..6..
ಸಮಸ್ತಂ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರಮಾತ್ಮಾ ಮುಕ್ತಃಸನಾತನಃ.
ಇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ಧೀರೋ ಹಿ ಕಿಮಭ್ಯಸ್ಯತಿ ಬಾಲವತ್ ..7..
ಅನ್ವಯ:- ಸಮಸ್ತಂ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರಂ, ಆತ್ಮಾ ಸನಾತನಃ ಮುಕ್ತಃ ಧೀರಃ ಇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ಹಿ ಬಾಲವತ್ ಕಿಂ ಅಭ್ಯಸ್ಯತಿ .. 7..
ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ನಿತ್ಯಮುಕ್ತ ಹೈ; ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಾನಕರ ಕ್ಯಾ ಬಾಲಕ ಕೀ ಸಮಾನ ಸಾಂಸಾರಿಕ ವ್ಯವಹಾರ ಕರತಾ ಹೈ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ..7..
ಆತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಭಾವಾಭಾವೌ ಚ ಕಲ್ಪಿತೌ .
ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಕಿಂ ವಿಜಾನಾತಿ ಕಿಂ ಬ್ರೂತೇ ಚ ಕರೋತಿ ಕಿಂ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಆತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮ, ಭಾವಾಭಾವೌ ಚ ಕಲ್ಪಿತೌ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ( ಸನ್ ) ಕಿಂ ವಿಜಾನಾತಿ, ಕಿಂ ಬ್ರೂತೇ, ಕಿಂ ಚ ಕರೋತಿ ..8..
ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರ ಹೈ, ಇಸ ಜ್ಞಾನ ಕಾ ಮೂಲ ಕಾರಣ ಜೋ ತತ್ತ್ವಂಪದಾರ್ಥ ಕಾ ಐಕ್ಯಜ್ಞಾನ ಉಸೀ ಕೋ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಆತ್ಮಾ ಕಹಿಯೇ, ಜೀವಾತ್ಮಾ ಜೋ ತ್ವಂ ‘ ಪದಾರ್ಥ ಹೈ ಔರ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ಪದಾರ್ಥ ಹೈ, ಯೇ ದೋನೋಂ ಅಭಿನ್ನ ಹೈಂ ಔರ ಅಧಿಷ್ಠಾನರೂಪ ಬ್ರಹ್ಮ ಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಹೋನೇಪರ ಭಾವ, ಅಭಾವರೂಪಸಂಪೂರ್ಣ ಘಟಾದಿ ದೃಶ್ಯ ಪದಾರ್ಥ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈಂ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರ ಕೇ ನಿಷ್ಕಾಮ ಹೋತಾ ಹುಆ ಜ್ಞಾನೀ ಕ್ಯಾ ಜಾನತಾ ಹೈ ಕ್ಯಾ ಕಹತಾ ಹೈ ? ಔರ ಕ್ಯಾ ಕರತಾ ಹೈ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಮನ ಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ನ ಕುಛ ಜಾನತಾ ಹೈ, ನ ಕುಛ ಕಹತಾ ಹೈ, ಔರ ನ ಕುಛ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿಂತು ಆತ್ಮಸ್ವರೂ ಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ..8..
ಅಯಂ ಸೋಽಹಮಯಂ ನಾಹಮಿತಿ ಕ್ಷೀಣಾ ವಿಕಲ್ಪನಾಃ .
ಸರ್ವಮಾತ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ತೂಷ್ಣೀಭೂತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ..9..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವಂ ಆತ್ಮಾ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ತೂಷ್ಣೀಭೂತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಅಯಂ ಸಃ ಅಹಂ, ಅಯಂ ಅಹಂ ನ ಇತಿ ವಿಕಲ್ಪನಾಃ ಕ್ಷೀಣಾ: (ಭವಂತಿ) ..9..
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಸೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಲ್ಪನಾ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ಯಹ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ. ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ಭಾಸತಾ ಹೈ ವಹ ಪುರುಷ ಮುನಿವ್ರತರೂಪೀ ಯೋಗದಶಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಪುರುಷ ಕಾ ಮನ ವೃತ್ತಿರಹಿತ ಹೋಕರ ಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಏಕಾಕಾರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ತದನಂತರ ಉಸ ಪುರುಷ ಕೋ ಅಪನಾ ತಥಾ ಪರ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ಮೈಂ ಧ್ಯಾನ ಕರತಾ ಹೂಂ ಔರ ದೂಸರಾ ಪುರುಷ ಅನ್ಯ ಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹೈ, ಯಹ ಅಜ್ಞಾನ ದೂರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ತಾತ್ಪರ್ಯ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ಉಸ ಪುರುಷ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾಮಾತ್ರ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ..9..
ನ ವಿಕ್ಷೇಪೋ ನ ಚೈಕಾಗ್ರಯಂ ನಾತಿಬೋಧೋ ನ ಮೂಢತಾ.
ನ ಸುಖಂ ನ ಚ ವಾ ದುಃಖಮುಪಶಾಂತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ..10..
ಅನ್ವಯ:- ಉಪಶಾಂತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ವಿಕ್ಷೇಪಃ ನ, ಐಕಾಗ್ರ್ಯಂ ಚ ನ, ಅತಿಬೋಧಃ ನ, ಮೂಹತ. ನ, ಸುರಕ್ಮ್ ನ ವಾ, ದುಃಖಂ ಚ ನ (ಭವತಿ)..10..
ಅಬ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಪುರುಷ ಕಾ ಸ್ವರೂಪ ದಿಖಾತೇ ಹೈಂ, ಜೋ ಪುರುಷ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಹೋಕರ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸ ಶಾಂತಸ್ವಭಾವ ಯೋಗೀ ಕೇ ಮನ ಕೋ ಕಿಸೀ ಬಾತ ಕಾ ವಿಕ್ಷೇಪ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಏಕಾಗ್ರತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಅತ್ಯಂತ ಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ಮೂಢತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಸುಖ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ದುಃಖ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಕೇವಲ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ…10..
ಸ್ವಾರಾಜ್ಯೇ ಭೈಕ್ಷ್ಯವೃತ್ತೌ ಚ ಲಾಭಾಲಾಭೇ ಜನೇ ವನೇ .
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನ ವಿಶೇಷೋಽಸ್ತಿ ಯೋಗಿನಃ..11..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಸ್ವಾರಾಜ್ಯೇ ಮೈಕ್ಷ್ಯವೃತ್ತೀ ಲಾಭಾಲಾಭೇ ಜನೇ ವನೇ ಚ ವಿಶೇಷಃ ನ ಅಸ್ತಿ .. 11..
ಸಂಕಲ್ಪ ಔರ ವಿಕಲ್ಪ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈ ಸ್ವಭಾವ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸೇ ಯೋಗೀ (ಜ್ಞಾನೀ) ಕೋ ಸ್ವರ್ಗ ಕಾ ರಾಜ್ಯ ಮಿಲನೇಸೇ, ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ವಸ್ತು ಸೇ ತಥಾ ಜನಸಮೂಹ ಮೇಂ ನಿವಾಸ ಹೋನೇ ಸೇ ಕುಛ ಪ್ರಸನ್ನತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಭಿಕ್ಷಾ ಮಾಂಗಕರ ನಿರ್ವಾಹ ಕರನೇಸೇ, ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನ ಹೋನೇ ಸೇ ತಥಾ ನಿರ್ಜನ ಸ್ಥಾನ ಮೇಂ ರಹನೇ ಸೇ ಕುಛ ಅಪ್ರಸನ್ನತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ಮನ ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ..11..
ಕ್ವ ಧರ್ಮಃ ಕ್ವ ಚ ವಾ ಕಾಮಃ ಕ್ವ ಚಾರ್ಥಃ ಕ್ವ ವಿವೇಕಿತಾ.
ಇದಂ ಕೃತಮಿದಂ ನೇತಿ ದ್ವಂದ್ವೈರ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ..12..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ಕೃತಂ, ಇದಂ ನ ( ಕೃತಂ ), ಇತಿ ದ್ವಂದ್ವೈಃ ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಧರ್ಮಃ ಕ್ವ, ಕಾಮಃ ಚ ಕ್ವ, ಅರ್ಥಃ ಕ್ವ ವಾ ವಿವೇಕಿತಾ ಚ ಕ್ವ ..12..
ಯಹ ಕಿಯಾ, ಯಹ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಇತ್ಯಾದಿ ದ್ವಂದ್ವೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಯೋಗೀ ಕೋ ಧರ್ಮ ಕಹಾಂ, ಕಾಮ ಕಹಾಂ, ಅರ್ಥ ಕಹಾಂ ಔರ ಮೋಕ್ಷ ಕಾ ಉಪಾಯರೂಪ ಜ್ಞಾನ ಕಹಾಂ ? ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಬ ಧರ್ಮಾದಿ ಕಾ ಕಾರಣ
ಅವಿದ್ಯಾ ಔರ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಾದಿ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ತೋ ಧರ್ಮಾದಿ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತೇ ಹೈಂ .. 12 ..
ಕೃತ್ಯಂ ಕಿಮಪಿ ನೈವಾಸ್ತಿ ನ ಕಾಪಿ ಹೃದಿ ರಂಜನಾ .
ಯಥಾಜೀವನಮೇವೇಹ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ..13..
ಅನ್ವಯ:- ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಇಹ ಕಿಂ ಅಪಿ ಕೃತ್ಯಂ ನ ಏಕ ಅಸ್ತಿ, ( ತಥಾ ) ಹೃದಿ ಕಾ ಅಪಿ ರಂಜನಾ ನ ( ಅಸ್ತಿ ), ಕಿಂತು ಯಥಾಜೀವನಂ ಏವ ( ಭವತಿ ) .. 13 ..
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಯೋಗೀ ಕೋ ಇಸ ಸಂಸಾರ ಮೇಂ ಕುಛ ಭೀ ಕರನೇ ಕೋ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಹೃದಯ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕೋಈ ಅನುರಾಗ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಥಾಪಿ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ಜೀವನ ಕೇ ಹೇತು ಅದೃಷ್ಟ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹೈ .. 13..
ಕ್ವ ಮೋಹಃ ಕ್ವ ಚ ವಾ ವಿಶ್ವಂ ಕ್ವ ತದ್ಧಯಾನಂ ಕ್ವ ಮುಕ್ತತಾ .
ಸರ್ವಸಂಕಲ್ಪಸೀಮಾಯಾಂ ವಿಶ್ರಾಂತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ..14..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವಸಂಕಲ್ಪಸೀಮಾಯಾಂ ವಿಶ್ರಾಂತಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ಮೋಹಃ ಕಾ ವಿಶ್ವಂ ಕ್ವ, ತದ್ಧಯಾನಂ ಕ್ವ ವಾ ಮುಕ್ತತಾ ಚ ಕ್ವ .. 14 ..
ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಕಲ್ಪೋಂ ಕೀ ಸೀಮಾ ಕಹಿಯೇ ಅವಧಿ ಜೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ತಿಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ ಯೋಗೀ ಕೋ ಮೋಹ ಕಹಾಂ ? ಔರ ವಿಶ್ವ ಕಹಾಂ ? ಔರ ವಿಶ್ವ ಕಾ ಚಿಂತನ
ಕಹಾಂ ? ತಥಾ ಮುಕ್ತಪನಾ ಕಹಾಂ ? ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ..14..
ಯೇನ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ದೃಷ್ಟಂ ಸ ನಾಸ್ತೀತಿ ಕರೋತು ವೈ.
ನಿರ್ವಾಸನಃ ಕಿಂ ಕುರುತೇ ಪಶ್ಯನ್ನಪಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ..19..
ಅನ್ವಯ:- ಯೇನ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ದೃಷ್ಟಂ ಸಃ ವೈ ನ ಅಸ್ತಿ, ಇತಿ ಕರೋತು (ಯಃ) ಪಶ್ಯನ್ ಅಪಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ (ಸಃ) ನಿರ್ವಾಸನಃ (ಸನ್ ) ಕಿಂ ಕುರುತೇ .. 15..
ಜಿಸನೇ ಯಹ ಘಟಾದಿ ವಿಶ್ವ ದೇಖಾ ಹೈ, ವಹ ಕದಾಚಿತ್ ಘಟಾದಿ ವಿಶ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ ಜಾನೇ, ಪರಂತು ಜೋ ದೇಖತಾ ಹುಆ ಭೀ ನಹೀಂ ದೇಖತಾ ಹೈ ವಹ ವಾಸನಾರಹಿತ ಹೋಕರ ಕ್ಯಾ ಕರೇ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಕುಛ ಭೀ ನಹೀಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಕೋ ವಾಸನಾಓಂ ಕಾ ಸಂಸ್ಕಾರ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹ ತ್ಯಾಗ ಹೀ ಕ್ಯಾ ಕರೇ ..15..
ಯೇನ ದೃಷ್ಟಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸೋಽಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಚಿಂತಯೇತ್ .
ಕಿಂ ಚಿಂತಯತಿ ನಿಶ್ಚಿಂತೋ ದ್ವಿತೀಯಂ ಯೋನ ಪಶ್ಯತಿ.. 16..
ಅನ್ವಯ:- ಯೇನ ಪರಮ ಬ್ರಹ್ಮ ದೃಷ್ಟಂ ಸಃ ಅಹಂ ‘ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ಚಿಂತಯೇತ್, ಯಃ (ತು ) ದ್ವಿತೀಯಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ ( ಸಃ ) ನಿಶ್ಚಿಂತಃ ( ಸನ್ ) ಕಿಂ ಚಿಂತಯತಿ .. 16 ..
ಜೋ ಪುರುಷ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಕೋ ದೇಖೇ, ವಹ ‘ಮೈಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಹೂಂ’ ಐಸಾ ಚಿಂತನ ಕರೇ ಔರ ಜೋ ದ್ವಿತೀಯ ಕೋ ದೇಖತಾ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ವಹ ನಿಶ್ಚಿಂತ
ಹೋಕರ ಕ್ಯಾ ಚಿಂತನ ನಹೀಂ ಕರೇಗಾ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಕುಛ ಭೀ ಚಿಂತನ ನಹೀಂ ಕರೇಗಾ, ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸ ಕೀ ದ್ವೈತದೃಷ್ಟಿ ನಹೀಂ ಹೈ ಉ ಸೇ ಬ್ರಹ್ಮಚಿಂತನ ಕರನೇಕೋ ಭೀ ಕೋಈ ಆವಶ್ಯಕತಾ ನಹೀಂ ಹೈ..16..
ದೃಷ್ಟೋ ಯೇನಾತ್ಮವಿಕ್ಷೇಪೋ ನಿರೋಧಂ ಕುರುತೇ ತ್ವಸೌ.
ಉದಾರಸ್ತು ನ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಸಾಧ್ಯಾಭಾವಾತ್ಕರೋತಿ ಕಿಂ ..17..
ಅನ್ವಯ:- ಯೇನ ಆತ್ಮವಿಕ್ಷೇಪಃ ದೃಷ್ಟಃ ಅಸೌ ತು ನಿರೋಧಂ ಕುರುತೇ, ಉದಾರಃ ತು ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಃ ನ ಭವತಿ, (ಸಃ) ಸಾಧ್ಯಾಭಾವಾತ್ ಕಿಮ ಕರೋತಿ ? .. 17..
ಅಂತಃಕರಣ ಕಾ ವಿಕ್ಷೇಪ ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕೇ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೋ ವಹ ಮನ ಕೋ ವಶ ಮೇಂ ಕರನೇ ಕಾ ಉಪಾಯ ಕರೇ ಔರ ಜೋ ಸರ್ವತ್ರ ಏಕ ಬ್ರಹ್ಮಕೋ ಹೀ ದೇಖತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೇ ತೋ ವಿಕ್ಷೇಪ ಹೈ ಹೀ ನಹೀಂ, ಉಸ ಕೋ ಕುಛ ಸಾಧನೇ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ವಹ ಕುಛ ಸಾಧನ ಭೀ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ .. 17..
ಧೀರೋ ಲೋಕವಿಪರ್ಯಸ್ತೋ ವರ್ತಮಾನೋಽಪಿ ಲೋಕವತ್.
ನಸಮಾಧಿನ ವಿಕ್ಷೇಪಂ ನ ಲೇಪ ಸ್ವಸ್ಯ ಪಶ್ಯತಿ..18..
ಅನ್ವಯ:- ಲೋಕವಿಪರ್ಯಸ್ತಃ ಧೀರಃ ಲೋಕವತು ವರ್ತಮಾನಃ ಅಪಿ ಸ್ವಸ್ಯ ಸಮಾಧಿಂ ವಿಕ್ಷೇಪಂ ನ (ತಥಾ) ಲೇಪಂ (ಚ) ನ ಪಶ್ಯತಿ .. 18..
ಸಂಸಾರ ಕೇ ವಿಕ್ಷೇಪೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಧೀರ ಪುರುಷ ಸಂಸಾರೀ ಪುರುಷ ಕೀ ಸಮಾನ ವರ್ತಾವ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಅಪನೇ ವಿಷೇಂ ಸಮಾಧಿ ಕೋ ನಹೀಂ
ಮಾನತಾ ಹೈ, ವಿಕ್ಷೇಪ ನಹೀಂ ಮಾನತಾ ಹೈ, ತಥಾ ಕಿಸೀ ಕಾರ್ಯ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ಭೀ ನಹೀಂ ಮಾನತಾ ಹೈ ..18..
ಭಾವಾಭಾವವಿಹೀನೋ ಯಸ್ತೃಪ್ತೋ ನಿರ್ವಾಸನೋ ಬುಧಃ .
ನೈವ ಕಿಂಚಿತ್ಕೃತಂ ತೇನ ಲೋಕದೃಷ್ಟಯಾ ವಿಕುರ್ವತಾ..19..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ಬುಧಃ ತೃಪ್ತಃ ಭಾವಾಭಾವವಿಹೀನಃ (ತಥಾ) ನಿರ್ವಾಸನಃ ( ಭವತಿ ) ಲೋಕದೃಷ್ಟಯಾ ವಿಕುರ್ವತಾ ( ಅಪಿ ) ತೇನ ಕಿಂಚಿತ್ ಏವ ಕೃತಂ .. 19 ..
ಜೋಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಅಪನೇ ಆನಂದ ಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ರಹತಾ ಹೈ. ಇಸ ಕಾರಣ ಕಿಸೀ ಕೀ ಸ್ತುತಿ ನಿಂದಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ. ಲೋಕ ತೋ ಯಹ ದೇಖತೇ ಹೈ ಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಆಸಕ್ತಿಪೂರ್ವಕ ಕೋಈ ಭೀ ಕ್ರಿಯಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 19..
ಪ್ರವೃತ್ತೌ ವಾ ನಿವೃತ್ತೌ ವಾ ನೈವ ಧೀರಸ್ಯ ದುರ್ಗ್ರಹಃ .
ಯದಾ ಯತ್ಕರ್ತುಮಾಯಾತಿ ತತ್ಕೃತ್ವಾ ತಿಷ್ಠತಃ ಸುಖಂ ..20..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಯತ್ ಕರ್ತುಂ ಆಯಾತಿ ತತ್ ಸುಖಂ ಕೃತ್ವಾ ತಿಷ್ಠತಃ ಧೀರಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತೌ ವಾ ನಿವೃತ್ತೌ ದುರ್ಗ್ರಹಃ ನ ಏವ ( ಭವತಿ ) .. 20 ..
ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಜೋ ಪ್ರವೃತ್ತ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ಕರ್ಮ ಜಬ ಕರನೇ ಮೇಂ ಆವೇ, ಉಸ ಕೋ ಅನಾಯಸ ಹೀ ಮೇಂ ಕರ ಕೇ ಸ್ಥಿತ ಹೋನೇವಾಲೇ
ಧೀರ ಪುರುಷ ಕೋ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದುರಾಗ್ರಹ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..20..
ನಿರ್ವಾಸನೋ ನಿರಾಲಂಬಃಸ್ವಚ್ಛಂದೋಮುಕ್ತವಂಧನಃ . ಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಸಂಸ್ಕಾರವಾತೇನ ಚೇಷ್ಟತೇ ಶುಷ್ಕಪರ್ಣವತ್ ..21..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ವಾಸನಃ ನಿರಾಲಂಬಃ ಸ್ವಚ್ಛಂದಃ ಮುಕ್ತಬಂಧನಃ ( ಜ್ಞಾನೀ) ಸಂಸ್ಕಾರವಾತೇನ ಕ್ಷಿಪ್ತಃ (ಸನ್ ) ಶುಷ್ಕಪರ್ಣವತ್ ಚೇಷ್ಟತೇ .. 21 ..
ಯಹಾಂ ವಾದೀ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ತುಮ ತೋ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ವಾಸನಾರಹಿತ ಕಹ ರಹೇ ಹೋ ಫಿರ ವಹ ಪ್ರವೃತ್ತ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತ ಕರ್ಮ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಸೇ ಕರತಾ ಹೈ ? ತಹಾಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ವಾಸನಾರಹಿತ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಕಿಸೀ ಕಾ ಆಧಾರ ನಹೀಂ ಲೇನಾ ಪಡತಾ ಹ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಸ್ವಾಧೀನ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಥಾ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ರಾಗ ದ್ವೇಷ ನಹೀಂ ಹೈ ಪರಂತು ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಕರತಾ ಹೈ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪೃಥ್ವೀ ಕೇ ಊಪರ ಪಡ಼ೇ ಹುಏ ಸೂಖೇ ಪತ್ತೋಂ ಮೇಂ ಕಹಾಂ ಜಾನೇ ಕೀ ಅಥವಾ ಸ್ಥಿತ ಹೋನೇ ಕೀ ವಾಸನಾ (ಸಾಮರ್ಥ್ಯ) ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಜಿಸ ದಿಶಾ ಕಾ ವಾಯು ಆತಾ ಹೈ ಉಸೀ ದಿಶಾ ಕೋ ಪತ್ತೇಉಡನೇ ಲಗತೇ ಹೈಂ, ಇಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಭೋಗಚೇಷ್ಟಾ ಕರತಾ ಹೈ ..21..
ಅಸಂಸಾರಸ್ಯ ತು ಕ್ವಾಪಿ ನ ಹರ್ಷೋಂ ನ ವಿಷಾದತಾ. ಸ ಶೀತಲಮನಾ ನಿತ್ಯಂ ವಿದೇಹ ಇವ ರಾಜತೇ..22..
ಅನ್ವಯ:- ಅಸಂಸಾರಸ್ಯ ತು ಕೇ, ಅಪಿ ಹರ್ಷಃ ನ (ಭವತಿ ), ವಿಷಾದತಾ (ಚ) ನ (ಭವತಿ) ನಿತ್ಯಂ ಶೀತಲಮನಾಃ ಸಃ ವಿದೇಹಃ ಇವ ರಾಜತೇ..22..
ಜಿಸ ಕೇ ಸಂಸಾರ ಕೇ ಹೇತು ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ದೂರ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ಉಸ ಅಸಾರೀ ಪುರುಷ ಕೋ ನ ಹರ್ಷ ಹೋತಾ ಹೈ ನ ವಿಷಾದ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ ಉಸ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಮೇಂ ಹರ್ಷ ಆದಿಛಃ ಉರ್ಮಿ ನಹೀಂ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈಂ, ವಹ ನಿತ್ಯ ಶೀತಲ ಮನವಾಲಾ ಮುಕ್ತ ಕೀ ಸಮಾನ ವಿರಾಜಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..22..
ಕುತ್ರಾಪಿನ ಜಿಹಾಸಾಸ್ತಿ ನಾಶೋವಾಪಿ ನ ಕುತ್ರಚಿತ್ .
ಆತ್ಮಾರಾಮಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಶೀತಲಾಚ್ಛತರಾತ್ಮನಃ..23..
ಅನ್ವಯ:- ಶೀತಲಾಚ್ಛತರಾತ್ಮನಃ ಆತ್ಮಾರಾಮಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಕುತ್ರ ಅಪಿ ಜಿಹಾಸಾ ನ (ಅಸ್ತಿ) ವಾ ಕುತ್ರಚಿತ್ ಅಪಿ ನಾಶಃ ನ (ಅಸ್ತಿ) ..23..
ಜೋ ಪುರುಷ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಮಣ ಕರತಾ ಹೈ, ವಹ ಧೀರವಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಪುರುಷ ಕಾ ಅಂತಃಕರಣ ಪರಮ ಪವಿತ್ರ ಔರ ಶೀತಲ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಕೋ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕೇ ತ್ಯಾಗನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಔರ ಕಿಸೀ ವಸ್ತು ಕೇ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಕೀ ಭೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ರಾಗ ದ್ವೇಷ ಕಾ ಲೇಶಮಾತ್ರ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಕಹೀಂ ಅನರ್ಥ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅನರ್ಥ ಕಾ ಹೇತು ಜೋ ಅಜ್ಞಾನ ಸೋ ಉಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..23..
ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಯ ಕುರ್ವತೋಽಸ್ಯ ಯದೃಚ್ಛಯಾ.
ಪ್ರಾಕೃತಸ್ಯೇವ ಧೀರಸ್ಯ ನ ಮಾನೋ ನಾವಮಾನತಾ..24..
ಅನ್ವಯ:- ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಶೂನ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಾಕೃತಸ್ಯ ಇವ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಕುರ್ವತಃ ಅಸ್ಯ ಮಾನಃ ನ (ವಾ ) ಅವಮಾನತಾ ನ .. 24 ..
ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಹೀ ಜಿಸ ಕಾ ಚಿತ್ತ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪ ವಿಕಾರ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಪ್ರವೃತ್ತ ನಿವೃತ್ತ ಕರ್ಮೋ ಕೋ ಅಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸಮಾನ ಕರತಾ ಹೈ, ಐಸೇ ಧೀರ ಕಹಿಯೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಮಾನ ಔರ ಅಪಮಾನ ಕಾ ಅನುಸಂಧಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..24..
ಕೃತಂ ದೇಹೇನ ಕರ್ಮೇದಂ ನ ಮಯಾ ಶುದ್ಧರೂಪಿಣಾ .
ಇತಿ ಚಿಂತಾನುರೋಧೀ ಯಃ ಕುರ್ವನ್ನಪಿ ಕರೋತಿ ನ ..25..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ಕರ್ಮ ದೇಹೇನ ಕೃತಂ ಶುದ್ಧರೂಪಿಣಾ ಮಯಾ ನ ( ಕೃತಂ) ಯಃ ಇತಿ ಚಿಂತಾನುರೋಧೀ ( ಸಃ) ಕುರ್ವನ್ ಅಪಿ ನ ಕರೋತಿ .. 25..
ಸಂಪೂರ್ಣ ಕರ್ಮ ಕಿಯಾ ದೇಹ ಕರತಾ ಹೈ ಮೈಂ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೂಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ತೋ ಶುದ್ಧರೂಪ ಸಾಕ್ಷೀ ಹೂಂ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೋ ವಿಚಾರತಾ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಬಂಧನ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕೋ ಕರ್ಮ ಕರನೇ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..25..
ಅತದ್ವಾದೀವ ಕುರುತೇ ನ ಭವೇದಪಿ ಬಾಲಿಶಃ.
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಃ ಸುಖೀ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಸಂಸರನಪಿಶೋಭತೇ..26..
ಅನ್ವಯ:- ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಃ ಅತದ್ವಾದೀ ಇವ ಕುರುತೇ, (ತಥಾ)ಅಪಿ ಬಾಲಿಶ: ನ ಭವೇತ್ ( ಅತಃ ಏವ ) ಸಂಸರನ್ ಅಪಿ ಸುಖೀ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಶೋಭತೇ ..26..
ಕಿಯೇ ಹುಏ ಕಾರ್ಯ ಕೋ “ ಮೈಂ ಕರತಾ ಹೂಂ “ ಐಸೇ ನಹೀಂ ಕಹತಾ ಹುಆ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ಕಾರ್ಯ ಕೋ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಮೂರ್ಖ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜ್ಞಾನವಾನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಸಂಸಾರ ಕೇ ವ್ಯವಹಾರ ಕೋ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಭೀತರ ಸುಖೀ ಔರ ಶೋಭಾಯಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..26..
ನಾನಾವಿಚಾರಸುಶ್ರಾಂತೋ ಧೀರೋ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಮಾಗತಃ.
ನ ಕಲ್ಪತೇನ ಜಾನಾತಿ ನ ಶೃಣೋತಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ ..27..
ಅನ್ವಯ:- ನಾನಾವಿಚಾರಸುಶ್ರಾಂತಃ ವಿಶ್ರಾಂತಿಂ ಆಗತಃ ಧೀರಃ ನ ಕಲ್ಪತೇ ನ ಜಾನಾತಿ ನ ಶೃಣೋತಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ .. 27..
ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪ ವಿಚಾರೋಂ ಸೇ ರಹಿತ ಹೋಕರ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಧೀರ ಕಹಿಯೇ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪ ಮನ ಕೇ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೋ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಔರ ನ ಜಾನತಾ ಹೈ ತಥಾ ಬುದ್ಧಿ ಕೇ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೋ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಶಬ್ದ ಕೋ ನಹೀಂ ಸುನತಾ ಹೈ, ರೂಪ ಕೋ ನಹೀಂ
ದೇಖತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಇಂದ್ರಿಯಮಾತ್ರ ಕೇ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೋ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂ ಕಿ ಉ ಸೇ ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..27..
ಅಸಮಾಧೇರವಿಕ್ಷೇಪಾನ್ನ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ನ ಚೇತರಃ.
ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಕಲ್ಪಿತಂ ಪಶ್ಯನ್ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ತೇ ಮಹಾಶಯಃ..28..
ಅನ್ವಯ:- ( ಜ್ಞಾನೀ ) ಅಸಮಾಧೇಃ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ನ ಅವಿಕ್ಷೇಪಾತ್ ಇತರಃ ಚ ನ (ಸರ್ವಂ ) ಕಲ್ಪಿತಂ ( ಇತಿ ) ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಪಶ್ಯನ್ ( ಅಪಿ) ಮಹಾಶಯಃ ಬ್ರಹ್ಮ ಏವ ಆಸ್ತೇ .. 28 ..
ಜ್ಞಾನೀ ಮುಮುಕ್ಷು ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಮಾಧಿ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಬದ್ಧ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಕ್ಷೇಪ ಕಹಿಯೇ ದ್ವೈತ ಭ್ರಮ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೃಶ್ಯಮಾನ ಜಗತ್ ಕಲ್ಪಿತ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರ ಕೇ ತದನಂತರ ಬಾಧಿತ ಪ್ರಪಂಚ ಕೀ ಪ್ರತೀತಿಸೇ ದೇಖತಾ ಹುಆ ಭೀ ನಿರ್ವಿಕಾರ ಚಿತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೋಕರ ಸ್ಥಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ..28..
ಯಸ್ಯಾಂತಃ ಸ್ಯಾದಹಂಕಾರೋ ನ ಕರೋತಿ ಕರೋತಿ ಸಃ .
ನಿರಹಂಕಾರಧೀರೇಣ ನ ಕಿಂಚಿದ್ಧಿ ಕೃತಂ ಕೃತಂ ..29..
ಅನ್ವಯಃ ಯಸ್ಯ ಅಂತಃ ಅಹಂಕಾರಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸಃ ನ ಕರೋತಿ (ಅಪಿ) ಕರೋತಿ ನಿರಹಂಕಾರಧೀರಣ ಹಿ ಕೃತಂ ( ಅಪಿ) ಕಿಂಚಿತ್ನ ಕೃತಂ..29..
ತಹಾಂ ವಾದೀ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಸಂಸಾರ ಕೋ ದೇಖತಾ ಹುಆ ಭೀ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಜಿಸ ಕೇ ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಹಂಕಾರ ಕಾ ಅಧ್ಯಾಸ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ನ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕೋ ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಾ ಅಧ್ಯಾಸ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಅಹಂಕಾರರಹಿತ ಜೋ ಧೀರ ಕಹಿಯೇ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈ, ವಹ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಅಪನೀ ದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕೋ ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಾ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..29..
ನೋದ್ವಿಗ್ನಂ ನ ಚ ಸಂತುಷ್ಟಮಕರ್ತೃಸ್ಪಂದವರ್ಜಿತಂ.
ನಿರಾಶಂ ಗತಸಂದೇಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಮುಕ್ತಸ್ಯ ರಾಜತೇ ..30..
ಅನ್ವಯ:- ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಉದ್ವಿಗ್ನಂ ನ (ಭವತಿ) ಸಂತುಷ್ಟಂ ಚ ನಾ ( ಭವತಿ ) ಅಕರ್ತೃಸ್ಪಂದವರ್ಜಿತಂ ನಿರಾಶಂ ಗತಸಂದೇಹಂ ರಾಜತೇ ..30..
ಜೋ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ಹೈ ಉಸ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಮೇಂ ಕ ಭೀ ಉದ್ವೇಗ (ಘಬಡ಼ಾಹಟ ) ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸಂತೋಷ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕರ್ತಾಪನೇ ಕೇ ಅಭಿಮಾನ ಕಾ ಉಸ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲೇಶ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಉಸ ಕೋ ಆಶಾ ತಥಾ ಸಂದೇಹ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತೋ ಸದಾ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಹೈ ..30..
ನಿರ್ವ್ಯಾತುಂ ಚೇಷ್ಟಿತುಂ ವಾಪಿ ಯಚ್ಚಿತ್ತಂ ನ ಪ್ರವರ್ತತೇ .
ನಿನಿಮಿತ್ತಮಿದಂ ಕಿಂತು ನಿರ್ಧ್ಯಾಯತಿ ವಿಚೇಷ್ಟತೇ ..31..
ಅನ್ವಯ:- ಯಚ್ಚಿತ್ತಂ ನಿರ್ಧ್ಯಾತುಂ ಅಪಿ ವಾ ಚೇಷ್ಟಿತುಂ ನ ಪ್ರವರ್ತ್ತತೇ ಕಿಂತು ಇದಂ ನಿರ್ನಿಮಿತ್ತಂ ನಿಯಾ॑ಯತಿ ವಿಚೇಷ್ಟತೇ .. 31 ..
ಜಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಚಿತ್ತ ಕಿಯಾರಹಿತ ಹೋಕರ ಸ್ಥಿತ ಹೋನೇ ಕೋ ಅಥವಾ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪಾದಿರೂಪ ಚೇಷ್ಟಾ ಕರನೇ ಕೋ ಪ್ರವೃತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಚಿತ್ತ ನಿಮಿತ್ತ ಕಹಿಯೇ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಹೋಕರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನಿಶ್ಚಲ ಸ್ಥಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪ ಚೇಷ್ಟಾ ಭೀ ಕರತಾ ಹೈ ..31..
ತತ್ತ್ವಂ ಯಥಾರ್ಥಮಾಕಣ್ಯಂ ಮಂದಃ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮೂಢತಾಂ .
ಅಥವಾ ಯಾತಿ ಸಂಕೋಚಮಮೂಢಃ ಕೋಽಪಿ ಮೂಢವತ್ ..32..
ಅನ್ವಯ:- ಮಂದಃ ಯಥಾರ್ಥಂ ತತ್ತ್ವಂ ಆಕರ್ಣ್ಯ ಮೂಢತಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಅಥವಾ ಸಂಕೋಚಂ ಆಯಾತಿ ಕಃ ಅಪಿ ಅಮೂಢಃ ( ಅಪಿ ) ಮೂಢವತ್ (ಭವತಿ ) .. 32 ..
ಕೋಈ ಅಜ್ಞಾನೀ ಶ್ರುತಿಸೇ ಯಥಾರ್ಥತತ್ವ ( ತತ್ ಔರ ತ್ವಂ ಪದಾರ್ಥ ಕೇ ಕಲ್ಪಿತ ಭೇದ ) ಕೋ ಶ್ರವಣ ಕರ ಕೇ ಅಸಂಭಾವನಾ ಔರ ವಿಪರೀತ ಭಾವನಾಓಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಶಯ ಔರ
ವಿಪರ್ಯಯ ಕರ ಕೇ ಮೂಢತಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅಥವಾ ತತ್-ತ್ವಂ ಪದಾರ್ಥ ಕೇ ಭೇದ ಕೋ ಜಾನನೇ ಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಸಂಕೋಚ ಕಹಿಯೇ ಚಿತ್ತ ಕೀ ಸಮಾಧಿ ಲಗಾತಾ ಹೈ ಔರ ಕೋಈ ಜ್ಞಾನೀ ಭೀ ಬಾಹರ ಕೀ ಗತಿಸೇ ಮೂಢ ಕೀ ಸಮಾನ ಬಾಹರ ಕೇ ವ್ಯವಹಾರೋಂ ಕೋ ಕರತಾ ಹೈ ..32..
ಏಕಾಗ್ರತಾ ನಿರೋಧೋ ವಾ ಮೂಢೈರಭ್ಯಸತೇ ಭೃಶಂ .
ಧೀರಾಃ ಕೃತ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ಸುಪ್ತವತ್ ಸ್ವಪದೇ ಸ್ಥಿತಾಃ..33..
ಅನ್ವಯ:- ಮೂತೈಃ ಏಕಾಗ್ರತಾ ವಾ ನಿರೋಧಃ ಭೃಶಂ ಅಭ್ಯಸ್ಯತೇ ಸ್ವಪದೇ ಸ್ಥಿತಾಃ ಧೀರಾಃ ಸುಪ್ತವತ್ ಕೃತ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ .. 33 ..
ಜೋ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಮೂರ್ಖ ಹೈಂ ವೇ ಮನ ಕೋ ವಶ ಮೇಂ ಕರನೇ ಕೇ ಅರ್ಥ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಅಭ್ಯಾಸ ಕರತೇ ಹೈಂ ಪರಂತು ಉನ ಕಾ ಮನ ವಶ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಧೈರ್ಯವಾನ್ ಪುರುಷ ಹೈ, ವಹ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಮನ ತೋ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಹೀ ವಶೀಭೂತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿದ್ರಾ ಕೇ ಸಮಯ ಮೇಂ ಮನ ಕೀ ಚೇಷ್ಟಾ ಬಂದ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇಪರ ಮನ ಕೀ ಚೇಷ್ಟಾ ಬಂದ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅದ್ವೈತಾತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಭ್ರಮಮಾತ್ರ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ..33..
ಅಪ್ರಯತ್ನಾತ್ಪ್ರಯತ್ನಾದ್ರಾ ಮೂಢಾ ನಾಪ್ನೋತಿ ನಿತಿಂ .
ತತ್ತ್ವನಿಶ್ಚಯಮಾತ್ರೇಣ ಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಭವತಿ ನಿರ್ವೃತಃ34..
ಅನ್ವಯ:- ಮೂಢಃ ಅಪ್ರಯತ್ನಾತ್ ವಾ ಪ್ರಯತ್ನಾತ್ ( ಅಪಿ ) ನಿವೃತಿಂ ನ ಆಮೋತಿ ಪ್ರಾಜ್ಞಃ ತತ್ತ್ವನಿಶ್ಚಯಮಾತ್ರೇಣ ನಿರ್ವೃತಃ ಭವತಿ .. 34 ..
ಜೋ ಮೂಢ ಪುರುಷ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕೋ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹುಆ ಹೈ ವಹ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಅಭ್ಯಾಸ ಕರ ಕೇ ಮನ ಕೋ ವಶ ಮೇಂ ಕರೇ ಅಥವಾ ನ ಕರೇ ತೌ ಭೀ ಉಸ ಕೋ ನಿವೃತ್ತಿ ಕಾ ಸುಖ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಜೋಆತ್ಮಜ್ಞಾನೀ ಹೇ ಉಸನೇ ತೋ ಜ್ಯೋಂ ಹೀ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕಿಯಾ ಕಿ, ವಹ ಪರಮ ನಿವೃತ್ತಿ ಕೇ ಸುಖ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ..34..
ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧ ಪ್ರಿಯಂ ಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚಂ ನಿರಾಮಯಂ .
ಆತ್ಮಾನಂ ತಂ ನ ಜಾನಂತಿ ತತ್ರಾಭ್ಯಾಸಪರಾಜನಾಃ..35..
ಅನ್ವಯ:- ತತ್ರ ಅಭ್ಯಾಸಪರಾಃ ಜನಾಃ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ಪ್ರಿಯಂ ಪೂರ್ಣಂ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚಂ ನಿರಾಮಯಂ ತಂ ಆತ್ಮಾನಂ ನ ಜಾನಂತಿ .. 35 ..
ಸದ್ಗುರು ಔರ ವೇದಾಂತವಾಕ್ಯೋಂ ಕೀ ಶರಣ ಲಿಯೇ ಬಿನಾ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ದೂರ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ಸೇ ಮನ ಜಗತ್ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತ ರಹತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಕಾರಣ ವಹ ಪುರುಷ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪತಾ ಶುದ್ಧ ಹೈ, ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಔರ ಆನಂದರೂಪಪರಿಪೂರ್ಣ, ಸಂಸಾರ ಕೀ ಉಪಾಧಿ ಸೇ ರಹಿತ ತಥಾ ವಿವಿಧತಾಪರಹಿತ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಕೋ ಉಸ ಕಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..35..
ನಾಪ್ನೋತಿ ಕರ್ಮಣಾ ಮೋಕ್ಷಂ ವಿಮೂಢೋಽಭ್ಯಾಸರೂಪಿಣಾ .
ಧನ್ಯೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಾತ್ರೇಣ ಮುಕ್ತಸ್ತಿಷ್ಠತ್ಯವಿಕ್ರಿಯಃ..36..
ಅನ್ವಯಃ ವಿಮೂಢಃ ಅಭ್ಯಾಸರೂಪಿಣಾ ಕರ್ಮಣಾ ಮೋಕ್ಷಂ ನ ಆಪ್ನೋತಿ ಧನ್ಯಃ ವಿಜ್ಞಾನಮಾತ್ರೇಣ ಅವಿಕ್ರಿಯಃ ಮುಕ್ತಃ ತಿಷ್ಠತಿ .. 36..
ಜೋ ಪುರುಷ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಹೈ ವಹ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸರೂಪ ಕರ್ಮ ಕರ ಕೇ ಮೋಕ್ಷ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ, ಕರ್ಮಮಾತ್ರ ಸೇ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಾಪ್ತಿ ಹೋನಾ ದುರ್ಲಭ ಹೈ. ಸೋಈ ಶ್ರುತಿಮೇಂ ಭೀ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ “ನ ಕರ್ಮಣಾ ನ ಪ್ರಜಯಾ ಧನೇನ ತ್ಯಾಗೇನೈ ಕೇ ಅಮೃತತ್ವಮಾನಶುಃ “ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸ ಆದಿ ಕರ್ಮ ಸೇ ಮೋಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸಂತಾನ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇ ಸೇ ಮೋಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಧನ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನೇ ಸೇ ಮೋಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಯದಿ ಕಿನ್ ಹೀ ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕೋ ಮೋಕ್ಷ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಹುಈ ಹೈ ತೋ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ಕೇ ತ್ಯಾಗ ಸೇ ಹೀ ಹುಈ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಕೋಈ ಭಾಗ್ಯವಾನ್ ವಿರಲಾ ಪುರುಷ ಹೀ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಮಾತ್ರ ಸೇ ತ್ಯಾಗ ದಿಯೇ ಹೈಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪಾದಿ ಜಿಸನೇ ಐಸಾ ಹೋಕರ ಮುಕ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ .. 36..
ಮೂಢೋ ನಾಪ್ನೋತಿ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಯತೋ ಭವಿತುಮಿಚ್ಛತಿ.
ಅನಿಚ್ಛನ್ನಪಿ ಧೀರೋ ಹಿ ಪರಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಭಾಕ್..37..
ಅನ್ವಯ:- ಯತಃ ಮೂಢಃ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತಿಮ ಇಚ್ಛ ತ ( ಅನ ) ನತ್ ನ . ಆಪ್ನೋತಿ ಹಿ ಧೀರಃ ಅನಿಚ್ಛನ್ ಅಪಿ ಪರ ಕಹ ರೂಪಕ ಭವತಿ..37..
ಮೂಢಪುರುಷ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸರೂಪ ಕರ್ಮ ಕರ ಕೇ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪ ಹೋನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಬ್ರಹ್ಮ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞಾತಾ ತೋ ಮೋಕ್ಷ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನ ಕರತಾ ಹೈ ತೋ ಭೀ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಕೇ ಸ್ವರೂಪ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ದೂರ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ..37..
ನಿರಾಧಾರಾಗ್ರಹವ್ಯಗ್ರಾ ಮೂಢಾಃ ಸಂಸಾರಪೋಷಕಾಃ.
ಏತಸ್ಯಾನರ್ಥಮೂಲಸ್ಯ ಮೂಲಚ್ಛೇದಃ ಕೃತೋ ಬುಧೈಃ38
ಅನ್ವಯ:- ಮೂಢಾಃ ನಿರಾಧಾರಾಃ ಗ್ರಹವ್ಯಗ್ರಾಃ ಸಂಸಾರಪೋಷಕಾಃ ( ಭವಂತಿ); ಬುಧೈಃ ಅನರ್ಥಮೂಲಸ್ಯ ಏತಸ್ಯ ಮೂಲಚ್ಛೇದಃ ಕೃತಃ .. 38 ..
”ಮೂಢ ಜೋ ಅಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈಂ ವೇ ಸದ್ಗುರು ಔರ ವೇದಾಂತವಾಕ್ಯೋಂ ಕೇ ಆಧಾರ ಕೇ ಬಿನಾ ಹೀ ಕೇವಲ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸರೂಪ ಕರ್ಮ ಕರಕೇ ಹೀ ಮೈಂ ಮುಕ್ತ ಹೋ ಜಾಊಁಗಾ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನಿರರ್ಥಕ ದುರಾಗ್ರಹ ಕರನೇವಾಲೇ ಔರ ಸಂಸಾರ ಕೋ ಪುಷ್ಟ ಕರನೇವಾಲೇ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಸಂಸಾರ ಕೋ ದೂರ ಕರನೇವಾಲಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಜಿಸ ಕಾ ಉನ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲೇಶ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಜೋ ಹೈಂ ಉನ್ಹೋಂನೇ ಜನ್ಮಮರಣರೂಪಅನರ್ಥ ಕೇ ಮೂಲಕಾರಣ ಇಸ ಸಂಸಾರ ಕೋ ಜ್ಞಾನ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಮೂಲ ಸೇ ಹೀ ಛೇದನ ಕರ ದಿಯಾ ಹೈ ..38..
ನಶಾಂತಿ ಲಭತೇ ಮೂಢೋ ಯತಃಶಮಿತುಮಿಚ್ಛತಿ.
ಧೀರಸ್ತತ್ತ್ವಂ ವಿನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಸರ್ವದಾ ಶಾಂತಮಾನಸಃ..39..
ಅನ್ವಯ:- ಯತಃ ಮೂಢಃ ಶಮಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ ( ಅತಃ ) ಶಾಂತಿಂ ನ ಲಭತೇ; ಧೀರಃ ತತ್ತ್ವಂ ವಿನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಸರ್ವದಾ ಶಾಂತಮಾನಸಃ(ಭವತಿ)..39..
ಜೋಮೂಢ ಕಹಿಯೇ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈ ವಹ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಶಾಂತಿ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸ ಸೇ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಆತ್ಮತತ್ವ ಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರ ಕೇ ಸದಾ ಶಾಂತಮನ ರಹತಾ ಹೈ ..39..
ಕಾತ್ಮನೋ ದರ್ಶನಂ ತಸ್ಯ ಯದೃಷ್ಟಮವಲಂಬತೇ.
ಧೀರಾಸ್ತಂ ತನಪಶ್ಯಂತಿ ಪಶ್ಯಂತ್ಯಾತ್ಮಾನಮವ್ಯಯಂ ..40..
ಅನ್ವಯ:- ಯತ್ ದೃಷ್ಟಂ ಅವಲಂಬತೇ ತಸ್ಯ ಆತ್ಮನಃ ದರ್ಶನಂ ಕ; ತೇ ಧೀರಾಃ ತಂ ಪಶ್ಯಂತಿ ( ಕಿಂತು ) ತಂ ಅವ್ಯಯಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯಂತಿ .. 40..
ಜೋ ಅಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ದೃಷ್ಟ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಕೋ ಸತ್ಯ ಮಾನತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಅತ್ಮದರ್ಶನ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕ್ತಾ ಹೈ? ಪರಂತು ಧೈರ್ಯವಾನ್ ಪುರುಷ ತಿನ ದೃಷ್ಟ ಪದಾರ್ಥೋ ಕೋ ಸತ್ಯ ನಹೀಂ ಮಾನತಾ ಹೈ ಕಿಂತು ಏಕ ಅವಿನಾಶೀ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ದೇಖತಾ ಹೈ ..40..
ಕ ನಿರೋಧೋ ವಿಮೂಢೋಽಸ್ಯ ಯೋ ನಿಬಂಧಂ ಕರೋತಿ ವೈ .
ಸ್ವಾರಾಮಸ್ಯೈವ ಧೀರಸ್ಯ ಸರ್ವದಾಸಾವಕೃತ್ರಿಮಃ..41..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ವೈ ನಿರ್ಬಂಧಂ ಕರೋತಿ, ( ತಸ್ಯ ) ವಿಮೂಢಸ್ಯ ನಿಗೇಧಃ ಕ; ಸ್ವಾರಾಮಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಏವ ಅಸೋ ಸರ್ವದಾ ಅಕೃತ್ರಿಮಃ (ಭವತಿ) ..41..
ಜೋ ಮೂಢ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಶುಷ್ಕಚಿತ್ತನಿರೋಧ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದುರಾಗ್ರಹ ಕರತಾ ಹೈ, ತಿಸ ಮೂಢ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಕಾ ನಿರೋಧ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಕಾ ನಿರೋಧ ಕದಾಪಿ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಮಾಧಿ ಕೇ ಅನಂತರ ಅಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಚಿತ್ತ ಫಿರ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಯುಕ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾರಾಮ ಧೀರ ಪುರುಷ ಕೇ ಚಿತ್ತ ಕಾ ನಿರೋಧ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ಚಿತ್ತ ಸಂಕಲ್ಪಾದಿರಹಿತ ನಿಶ್ಚಲ ಔರ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ..41..
ಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಕಃ ಕಶ್ಚಿನ್ನ ಕಿಂಚಿದ್ಭಾವಕೋಽಪರಃ.
ಉಭಯಾಭಾವಕಃಕಶ್ಚಿದೇವಮೇವ ನಿರಾಕುಲಃ..42..
ಅನ್ವಯ:- ಕಶ್ಚಿತ್ ಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಕಃ ಅಪರಃ ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಭಾವಕ: ಏವಂ ಕಶ್ಚಿತ್ ಉಭಯಾಭಾವಕಃ ಏವ ನಿ ಕುಲಃ ಆಸ್ತೇ .. 42 ..
ಕೋಈ ನೈಯಾಯಿಕ ಆದಿ ಐಸಾ ಮಾನತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಯಹ ಜಗತ್ ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಸತ್ಯ ಹೈ ಔರ ಕೋಈ ಶೂನ್ಯವಾದೀ ಐಸಾ ಮಾನತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಕುಛ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಹಜಾರೋಂ ಮೇಂ ಏಕ ಆದಮೀಆತ್ಮಾ ಕಾ ಅನುಭವ ಕರನೇವಾಲಾಅಭಾವ ಔರ ಭಾವ ದೋನೋಂ ಕೋ ನ ಮಾನಕರ ಸ್ವಸ್ಥಚಿತ್ತವಾಲಾ ರಹತಾ ಹೈ .. 42 ..
ಶುದ್ಧಮದ್ವಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಭಾವಯಂತಿ ಕುಬುದ್ವಯಃ.
ನತು ಜಾನಂತಿ ಸಂಮೋಹಾದ್ಯಾವಜ್ಜೀವಮನಿರ್ವೃತಾಃ..43..
ಅನ್ವಯ:- ಕುಬುದ್ಧಯಃ ಶುದ್ಧಂ ಅದ್ವಯಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಭಾವಯಂತಿ, ಜಾನಂತಿ ತು ನ; ಸಂಮೋಹಾತ್ ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ಅನಿವೃತಾಃ ( ಭವಂತಿ ) ..43..
ಮೂಢಬುದ್ಧಿ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಚಿಂತನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಪರಂತು ಜಾನತೇ ನಹೀಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೋಹ ಸೇ ಯುಕ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಜನ್ಮಭರ ಉನ ಕೀ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪೋಂ ಸೇ ನಿವೃತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಅತಏವ ಸಂತೋಷಕೋ ಭೀ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ..43..
ಮುಮುಕ್ಷೋರ್ಬುದ್ಧಿರಾಲಂಬಮಂತರೇಣ ನ ವಿದ್ಯತೇ.
ನಿರಾಲಂಬೈವ ನಿಷ್ಕಾಮಾ ಬುದ್ಧಿಮುಂಕ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ..44..
ಅನ್ವಯ:- ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಬುದ್ಧಿಃ ಆಲಂಬಂ ಅಂತರೇಣ ನ ವಿದ್ಯತೇ; ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿಃ ಸರ್ವದಾ ನಿರಾಲಂಬಾ ನಿಷ್ಕಾಮಾ ಏವ .. 44 ..
ಜಿಸ ಕೋ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ನಹೀಂ ಹುಆ ಹೈ ಐಸೇ ಮುಮುಕ್ಷುಪುರುಷ ಕೀ ಬುದ್ಧಿ ಸಧರ್ಮಕವಸ್ತುರೂಪ ಆಶ್ರಯ ಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ಕೀ ಬುದ್ಧಿ ಮುಕ್ತಿವಿಷಯಮೇಂ ಭೀ ಇಚ್ಛಾರಹಿತ ಔರ ಸದಾ ನಿರಾಲಂಬ (ನಿರ್ವಿಶೇಷ ಆತ್ಮಾನುರೂಪ ) ಹೋತೀ ಹೈ ..44..
ವಿಷಯದ್ವೀಪಿನೋ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಚಕಿತಾಃಶರಣಾರ್ಥಿನಃ .
ವಿಶಂತಿ ಝಟಿತಿ ಕೋಡಂ ನಿರೋಧೈಕಾಗ್ರಸಿದ್ಧಯೇ..45..
ಅನ್ವಯ:- ವಿಷಯದ್ವೀಪಿನಃ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಚಕಿತಾಃ ಶರಣಾರ್ಥಿನಃ ( ಮೂಢಾಃ) ನಿರೋಧೈಕಾಗ್ರಸಿದ್ಧಯೇ ಝಟಿತಿ ಕ್ರೋಡಂ ವಿಶಂತಿ .. 45 ..
ವಿಷಯರೂಪ ವ್ಯಾಘ್ರ ಕೋ ದೇಖಕರ ಭಯಭೀತ ಹುಏ, ರಕ್ಷಾ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರನೇವಾಲೇ ಅಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಹೀ ಜಲ್ದೀ ಸೇ ಚಿತ್ತ ಕಾ ನಿರೋಧ ಔರ ಏಕಾಗ್ರತಾ ಕೋ ಸಿದ್ಧಿ ಕೇ ಅರ್ಥ ಗುಹಾ ಕೇ ಭೀತರ ಘುಸತೇ ಹೈಂ, ಜ್ಞಾನೀ ನಹೀಂ ಘುಸತೇ ಹೈಂ .. 45 ..
ನಿರ್ವಾಸನಂ ಹರಿಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತೂಷ್ಣೀಂ ವಿಷಯದಂತಿನಃ.
ಪಲಾಯಂತೇನ ಶಕ್ತಾಸ್ತೇ ಸೇವಂತೇ ಕೃತಚಾಟವಃ46..
ಅನ್ವಯ:- ವಿಷಯದಂತಿನಃ ನಿರ್ವಾಸನಂ ಹರಿಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನ ಶಕ್ತಃ ( ಸಂತಃ) ತೂಷ್ಣೀಂ ಪಲಾಯಂತೇ ತೇ ಕೃತಚಾಟವಃ ಸೇವಂತೇ .. 46 ..
ವಾಸನಾರಹಿತ ಪುರುಷರೂಪ ಸಿಂಹ ಕೋ ದೇಖಕರ ವಿಷಯರೂಪೀ ಹಸ್ತೀ ಅಸಮರ್ಥ ಹೋಕರ ಚುಪಚಾಪ ಭಾಗ ಜಾತೇ ಹೈಂ ಔರ ತಿಸ ವಾಸನಾರಹಿತ ಪುರುಷ ಕೋ ಆಕರ್ಷಿತ ಹೋಕರ ಸ್ವಯಂ ಸೇವನ ಕರತೇ
ನಮುಕ್ತಿಕಾರಿ ಕಾ ಧತ್ತೇ ನಿಃಶಂ ಕೋ ಯುಕ್ತಮಾನಸಃ .
ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಟಶನ ಜಿಘನಶ್ನನ್ನಾಸ್ತೇ ಯಥಾಸುಖಂ ..47..
ಅನ್ವಯ:- ನಿಃಶಂಕಃ ಯುಕ್ತಮಾನಸಃ (ಜ್ಞಾನೀ) ಮುಕ್ತಿಕಾರಿಕಾಂ ನ ಧತ್ತೇಃ (ಕಿಂತು ) ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಪೃಶನ್ ಜಿಘ್ರನ್ ಅನನ್ ಯಥಾಸುಖಂ ಆಸ್ತೇ .. 47..
ಅನಿಃಶಂಕ ಔರ ನಿಶ್ಚಲ ಮನವಾಲಾ ಜ್ಞಾನೀ ಯಮ ನಿಯಮ ಆದಿ ಯೋಗಕ್ರಿಯಾ ಕೋ ಆಗ್ರಹ ಸೇ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ದೇಖತಾ ಹುಆ, ಸುನತಾ ಹುಆ, ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸೂಂಘತಾ ಹುಆ ಔರ ಭೋಜನ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಆತ್ಮಸುಖ ಕೇ ವಿಷೇ ಹೀ ನಿಮಗ್ನ ರಹತಾ ಹೈ ..47..
ವಸ್ತುಶ್ರವಣಮಾತ್ರೇಣ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿನಿರಾಕುಲಃ.
ನೈವಾಚಾರಮನಾಚಾರಮೌದಾಸ್ಯವಾನ ಪಶ್ಯತಿ ..48..
ಅನ್ವಯ:- ವಸ್ತುಶ್ರವಣಮಾತ್ರೇಣ ಶುದ್ಧ ಬುದ್ಧಿಃ ನಿರಾಕುಲಃ (ಜ್ಞಾನೀ) ಆಚಾರಂ ಅನಾಚರಂ ವಾ ಔದಾಸ್ಥಂ ನ ಏವ ಪಶ್ಯತಿ .. 48 ..
ಗುರು ಔರ ವೇದಾಂತವಾಕ್ಯೋಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ಶ್ರವಣಮಾತ್ರ ಸೇ ಹುಆ ಹೈ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಆತ್ಮಾ ಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಜಿಸ ಕೋ ಔರ ನಿರಾಕುಲ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪಕೇ ವಿಷಂ ಸ್ಥಿತ ಜ್ಞಾನೀ ಆಚಾರ ಕೋ ವಾ ಅನಾಚಾರ ಕೋ ಅಥವಾ ಉದಾಸೀನತಾ ಇನ ಕೀ ಓರ ದೃಷ್ಟಿ ನಹೀಂ ದೇತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ .. 18..
ಯದಾ ಯತ್ಕರ್ತುಮಾಯಾತಿ ತದಾ ತತ್ಕುರುತೇ ಋಜುಃ .
ಶುಭ ವಾಪ್ಯಶುಭಂ ವಾಪಿ ತಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಾ ಹಿ ಬಾಲವತ್ ..49..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಯತ್ ವಾ ಅಪಿ ಶುಭಂ ಅಪಿ ವಾ ಅಶುಭಂ ಕರ್ತುಂ ಆಯಾತಿ ತದಾ ತತ್ ಋಜುಃ ( ಸನ್ ) ಕುರುತೇ ( ಯತಃ ) ಹಿ ತಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಾ ಬಾಲವತ್ ( ಭವತಿ ) .. 49 ..
ಅಬ ಜೋ ಶುಭ ಅಥವಾ ಅಶುಭ ಕರ್ಮ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಕರನಾ ಪಡ಼ತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಆಗ್ರಹರಹಿತ ಹೋಕರ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ತಿಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಚೇಷ್ಟಾ ಬಾಲಕ ಕೀ ಸಮಾನ ಹೋತೀ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ವಹ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹೈ ರಾಗದ್ವೇಷ ಸೇ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ..49..
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ್ಸುಖಮಾಪ್ನೋತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾಲ್ಲಭತೇ ಪರಂ .
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಿವೃತಿ ಗಚ್ಛೇತ್ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ್ಪರಮಂ ಪರಂ..50..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ ಸುಖಂ ಆಪ್ನೋತಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ್ ಪರಮೂ ಲಮತೇ; ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾತ ನಿವೃತಿ ಗಚ್ಛೇತ, ಸಾತಚ್ಯಾತ್ ಪರಮಂ ಪದಮಾ (ಪ್ರಾಮುಯಾತ್ )..50..
ರಾಗದ್ವೇಷರಹಿತ ಪುರುಷ ಸುಖ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪರಮ ಜ್ಞಾನ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನಿತ್ಯ ಸುಖ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೇ..50..
ಅಕರ್ತೃತ್ವಮಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಸ್ವಾತ್ಮನೋ ಮನ್ಯತೇ ಯದಾ.
ತದಾ ಕ್ಷೀಣಾ ಭವಂತ್ಯೇವ ಸಮಸ್ತಾಶ್ಚಿತ್ತವೃತ್ತಯಃ..51..
ಅನ್ವಯ:- ಯದಾ ಸ್ವಾತ್ಮನಃ ಅಕರ್ತೃತ್ವಂ ಅಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಮನ್ಯತೇ ತದಾ ಏವ ( ಅಸ್ಯ ) ಸಮಸ್ತಾಃ ಚಿತ್ತವೃತ್ತಯಃ ಕ್ಷೀಣಾಃ ಭವಂತಿ ..51..
ಜಬ ಪುರುಷ ಅಪನೇ ವಿಷೇಂ ಕರ್ತಾಪನೇ ಕಾ ಔರ ಭೋಕ್ತಾಪನೇಕಾ ಅಭಿಮಾನ ತ್ಯಾಗ ದೇತಾ ಹೈ ತಬ ಹೀ ಉಸ ಪುರುಷ ಕೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ತ ಕೀ ವೃತ್ತಿ ಕ್ಷೀಣ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈಂ ..51..
ಉಚ್ಛೃಖಲಾಪ್ಯಕೃತಿ ಕಾ ಸ್ಥಿತಿ(ರಸ್ಯ ರಾಜತೇ.
ನ ತು ಸಸ್ಟಹಚಿತ್ತಸ್ಯ ಶಾಂತಿಮೂಂಢಸ್ಯ ಕೃತ್ರಿಮಾ..52..
ಅನ್ವಯ:- ಧೀರಸ್ಯ ಉಚ್ಛೃಖಲಾ ಅಪಿ ಅಕೃತಿ ಕಾ ಸ್ಥಿತಿಃ ರಾಜತೇ; ಸಸ್ಪೃಹಚಿತ್ತಸ್ಯ ಮೂಹಸ್ಯ ಕೃತ್ರಿಮಾ ಶಾಂತಿಃ ತು ನ ( ರಾಜತೇ ) .. 52..
ಜೋ ಪುರುಷ ನಿಃಸ್ಪೃಹಚಿತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಧೈರ್ಯವಾನ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಶಾಂತಿರಹಿತ ಭೀ ಸ್ಥಿತಿ ಶೋಭಾಯಮಾನ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ಆಕುಲ ಹೈ ಚಿತ್ತ ಜಿಸಕಾ ಐಸೇ ಅಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೀ ಬನಾವಟೀ ಶಾಂತಿ ಶೋಭಿತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ..52..
ವಿಲಸಂತಿ ಮಹಾಭೋಗವಿಶಂತಿ ಗಿರಿಗಹರಾನ್ .
ನಿರಸ್ತಕಲ್ಪನಾ ಧೀರಾ ಅಬದ್ಧಾ ಮುಕ್ತಬುದ್ಧಯಃ..53..
ಅನ್ವಯ:- ಅಬದ್ಧಾಃ ಮುಕ್ತಬುದ್ಧಯಃ ನಿರಸ್ತಕಲ್ಪನಾಃ ಧೀರಾಃ ಮಹಾಮೋಗೈಃ ವಿಲಸತಿ ಗಿರಿಗಹ್ವರಾನ್ ವಿಶಂತಿ ..53..
ಜಿನ ಜ್ಞಾನಿಯೋಂ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಗಈ ಹೈ, ಜೋ ಆಸಕ್ತಿರಹಿತ ಹೈಂ, ತಥಾ ಜಿನ ಕೀ ಬದ್ಧಿ ಅಭಿಮಾನರಹಿತ ಹೈ ವೇ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕ ಭೀ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಭೋಗೋಂ ಸೇ ವಿಲಾಸ ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ ಕ ಭೀ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಪರ್ವತ ಔರ ವನೋಂ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಚರತೇ ಹೈಂ ..53..
ಶ್ರೋತ್ರಿಯಂ ದೇವತಾಂ ತೀರ್ಥಮಂಗನಾಂ ಭೂಪತಿಂ ಪ್ರಿಯಂ .
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಂಪೂಜ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ನ ಕಾಪಿ ಹೃದಿ ವಾಸನಾ..54..
ಅನ್ವಯ:- ಶ್ರೋತ್ರಿಯಂ ದೇವತಾಂ ತೀರ್ಥಂ ಸಂಪೂಜ್ಯ (ತಥಾ) ಅಂಗನಾಂ ಭೂಪತಿಂ ಪ್ರಿಯಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಧೀರಸ್ಯ ಹದಿ ಕಾ ಅಪಿ ವಾಸನಾ ನ (ಜಾಯತೇ)..54..
ವೇದಪಾಠೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಔರ ದೇವತಾ ಕೀ ಪ್ರತಿಮಾ ತಥಾ ತೀರ್ಥಕಾ ಪೂಜನ ಕರ ಕೇ ಔರ ಸುಂದರ ಸ್ತ್ರೀ ರಾಜಾ ಔರ ಪ್ರಿಯ ಪುತ್ರಾದಿಕೋ ದೇಖಕರ ಭೀ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ಹೃದಯ ಮೇಂ ಕೋಈ ವಾಸನಾ ನಹೀಂ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ ..54..
ಭೃತ್ಯೈಃ ಪುತ್ರೈಃ ಕಲತ್ರೈಶ್ಚ ದೌಹಿತ್ರೈಶ್ಚಾಪಿ ಗೋತ್ರಜೈಃ.
ವಿಹಸ್ಯ ಧಿಕೃತೋ ಯೋಗೀ ನ ಯಾತಿ ವಿಕೃತಿ ಮನಾಕೂ..55..
ಅನ್ವಯ:- ಯೋಗೀ ಭೃತ್ಯೈಃ ಪುತ್ರೈಃ ಕಲತ್ರೈಃ ದೌಹಿತ್ರೈಃ ಚ ಅಪಿ ಚ ಗೋತ್ರಜೈಃ ವಿಹಸ್ಯ ಧಿಕೃತಃ ( ಅಪಿ) ಮನಾಕ ವಿಕೃತಿಂ ನ ಯಾತಿ .. 55..
ಸೇವಕ ಸ್ತ್ರೀ ಪುತ್ರ ದೌಹಿತ್ರ (ಧೇವತೇ ) ಔರ ಅನ್ಯ ಗೋತ್ರಕೇ ಪುರುಷ ಭೀ ಯದಿ ಯೋಗೀ ಕಾ ಉಪಹಾಸ ಕರೇಂ ಯಾ ಧಿಕಾರ ದೇವೇಂ ತೋ ಉಸ ಕಾ ಮನ ಕಿಂಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಭೀ ಕ್ಷೋಭ ಕೋ ನಹೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಮೋಹ ದೂರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ .. 59..
ಸಂತುಷ್ಟೋಽಪಿ ನ ಸಂತುಷ್ಟಃ ಖಿನ್ನೋಽಪಿ ನ . ಚ ಖಿದ್ಯತೇ .
ತಸ್ಯಾಶ್ಚರ್ಯದಶಾಂ ತಾಂ ತಾಂ ತಾಶಾ ಏವ ಜಾನತೇ..56..
ಅನ್ವಯ:- (ಯೋಗೀ) ಸಂತುಷ್ಟಃ ಅಪಿ ಸಂತುಷ್ಟಃ ನ ( ಭವತಿ); ಖಿನ್ನಃ ಅಪಿ ಚ ನ ಖಿದ್ಯತೇ; ತಸ್ಯ ತಾಂ ತಾಂ ತಾದೃಶಾಂ ಆಶ್ಚರ್ಯದಶಾಂ. ತಾದೃಶಾಃ ಏವ ಜಾನತೇ ..56..
ಜ್ಞಾನೀ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ಸಂತೋಷಯುಕ್ತ ದೀಖತಾ ಹುಆಭೀ ಸಂತೋಷಯುಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿ ಸೇ ಖಿನ್ನ ದಖಿತಾ ಹುಆ ಭೀ ಖಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಇಸ ಪ್ರಕಾರಕೀ ದಶಾ ಕೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೀ ಜಾನತೇ ಹೈಂ ..56..
ಕರ್ತವ್ಯತೈವ ಸಂಸಾರೋ ನ ತಾಂ ಪಶ್ಯಂತಿ ಸೂರಯಃ.
ಶೂನ್ಯಾಕಾರಾ ನಿರಾಕಾರಾ ನಿರ್ಮಿಕಾರಾನಿರಾಮಯಾಃ..57..
ಅನ್ವಯ:- ಸಂಸಾರಃ ಕರ್ತವ್ಯತಾ ಏವ ಶೂನ್ಯಾಕಾರಾಃ ನಿರಾಕಾರಾಃ ನಿರ್ವಿಕಾರಾಃ ನಿರಾಮಯಾಃ ಸೂರಯಃ ತಾಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ..57..
ಕರ್ತವ್ಯತಾ ಕಹಿಯೇ ಮೇರಾ ಯಹ ಕರ್ತವ್ಯ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಜೋ ಕಾರ್ಯ ಕಾ ಸಂಕಲ್ಪ ಹೈ ಸೋಈ ಸಂಸಾರ ಹೈ ಪರಂತು ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವಕೇ ನಾಶ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಜೋ ವರ್ತಮಾನ ರಹತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜೋ ನಿರಾಕಾರ ಕಹಿಯೇ ಘಟಾದಿಕೇ ಸೇ ಆಕಾರ ಸೇ ರಹಿತ ಹೈಂ ಔರ ಜೋ ಸರ್ವತ್ರ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಕರನೇವಾಲೇ ತಥಾ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪೀ ರೋಗಸೇ ರಹಿತ ಹೈಂ ವೇ ಕದಾಪಿ ಕರ್ತವ್ಯತಾ ಕೋ ನಹೀಂ ದೇಖತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಿಸೀ ಕಾರ್ಯ ಕೇ ಕರನೇ ಕಾ ಸಂಕಲ್ಪ ನಹೀಂ ಕರತೇ ಹೈಂ ..17..
ಅಕುರ್ವನ್ನಪಿ ಸಂಕ್ಷೋಭಾವ್ಯಗ್ರಃಸರ್ವತ್ರ ಮೂಢಧೀಃ.
ಕುರ್ವನ್ನಪಿ ತು ಕೃತ್ಯಾನಿ ಕುಶಲೋ ಹಿ ನಿರಾಕುಲಃ..58..
ಅನ್ವಯ:- ಮೂಢಧೀಃ ಅಕುರ್ವನ್ ಅಪಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸಂಕ್ಷೋಭಾತ್ ವ್ಯಗ್ರಃ ( ಭವತಿ); ಹಿ ಕುಶಲಃ ತು ಕೃತ್ಯಾನಿ ಕುರ್ವನ್ ಅಪಿ ನಿರಾಕುಲ: ( ಭವತಿ ) ..58..
ಅಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕರ್ಮೋ ಕೋ ನ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಸರ್ವತ್ರ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕರನೇ ಕೇ ಕಾರಣ ವ್ಯಗ್ರ ರಹತಾ ಹೈ, ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾರ್ಯಾ ಕೋ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ನಿರ್ವಿಕಾರಚಿತ್ತ ರಹತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ತೋ ಆತ್ಮಸುಖ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿರಾಜಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..58..
ಸುಖಮಾಸ್ತೇ ಸುಖಂ ಶೇತೇ ಸುಖಮಾಯಾತಿ ಯಾತಿ ಚ .
ಸುಖಂ ವಕ್ತಿ ಸುಖಂ ತೇ ವ್ಯವಹಾರೇಽಪಿ ಶಾಂತಧೀಃ..59 ..
ಅನ್ವಯ:- ಶಾಂತಧೀಃ ವ್ಯವಹಾರೇ ಅಪಿ ಸುಖಂ ಆಸ್ತೇ; ಸುಖಂ ಶೇತೇ; ಸುಖಂ ಆಯಾತಿ; ( ಸುಖಂ ) ಚ ಯಾತಿ; ಸುಖಂ ವಕ್ತಿ, ಸುಖಂ ಮುಂಕ್ತೇ .. 59..
ಪ್ರಾರಬ್ಧ ಕೇ ಅನುಸಾರ ವ್ಯವಹಾರ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವರ್ತಮಾನ ಭೀ ಆತ್ಮನಿಷ್ಠಾ ಬುದ್ಧಿವಾಲಾ ಜ್ಞಾನೀ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಬೈಠತಾ ಹೈ, ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಶಯನ ಕರತಾ ಹೈ, ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಆತಾ ಹೈ, ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಜಾತಾ ಹೈ, ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಕಹತಾ ಹೈ ತಥಾ ಸುಖಪೂರ್ವಕ ಹೀ ಭೋಜನ ಕರತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಪೂರ್ಣ ಇಂದ್ರಿಯೋಂ ಕೇ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೋ ಕರತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಆಸಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ಚಿತ್ತ ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ ..29..
ಸ್ವಭಾವಾದ್ಯಸ್ಯ ನೈವಾರ್ತಿಲಾಕವದ್ಯಾಹಾರಿಣಃ .
ಮಹಾತೂದ ಇವಾಕ್ಷೋಭ್ಯೋ ಗತಕೇಶಃಸ ಶೋಭತೇ ..6..
ಅನ್ವಯ:- ವ್ಯವಹಾರಿಣಃ ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಾತ್ ಲೋಕವತ್ ಆತಿಃ ನೈವ ( ಭವತಿ ಕಿಂತು ) ಸಃ ಮಹಾದಃ ಇವ ಅಕ್ಷೋಭ್ಯಃ ಗತಕ್ಲೇಶಃ ಶೋಭತೇ .. 60..
ವ್ಯವಹಾರ ಕರತೇ ಹುಏ ಭೀ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಹೀ ಸಂಸಾರೀ ಪುರುಷ ಕೀ ಸಮಾನ ಖೇದ ನಹೀಂ ಹಾತಾ ಹೈ ಕಿಂತು ವಹ ಜ್ಞಾನೀ ಬಡ಼ೇ ಜಲ ಕೇ ಸರಾವರ ಕೀ ಸಮಾನ ಚಲಾಯಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನಿರ್ವಿಕಾರ ಸ್ವರೂಪ ಮೇಂ ಶೋಭಾಯಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..6..
ನಿವೃತ್ತಿರಪಿ ಮೂಢಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿರುಪಜಾಯತೇ .
ಪ್ರವೃತ್ತಿರಪಿ ಧೀರಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಫಲಭಾಗಿನೀ..61..
ಅನ್ವಯ:- ಮೂಢಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಃ ಅಪಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಉಪಜಾಯತೇ ಧೀರಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಅಪಿ ನಿವೃತ್ತಿಕಲಭಾಗಿನೀ ( ಭವತಿ ) .. 61..
ಅಮೂಢ ಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಕಹಿಯೇ ಬಾಹೋಂದ್ರಿಯೋಂ ಕೋ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ನಿವೃತ್ತ ಕರನಾ ಭೀ ಪ್ರವೃತ್ತಿರೂಪ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕೇ ಅಹಂಕಾರಾದಿ ದೂರ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸಾಂಸಾರಿಕ ವ್ಯವಹಾರಮೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಭೀ ನಿವೃತ್ತಿರೂಪ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ‘ಅಹಂ ಕರೋಮಿ ‘ ಐಸಾ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 61..
ಪರಿಗ್ರಹೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಂ ಪ್ರಾಯೋ ಮೂಢಸ್ಯ ದೃಶ್ಯತೇ .
ದೇಹೇ ವಿಗಲಿತಾಶಸ್ಯ ವ ರಾಗಃಕ ವಿರಾಗತಾ ..62..
ಅನ್ವಯ:- ಮೂಢಸ್ಯ ಪ್ರಾಯಃ ಪರಿಗ್ರಹೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಂ ದೃಶ್ಯತೇ; ದೇಹೇ ವಿಗಲಿತಾಶಸ್ಯ ವ ರಾಗಃ ( ಸ್ಯಾತ್ ) ವ ವಿರಾಗಿತಾ ( ಸ್ಯಾತ್ ) .. 62 ..
ಜೋ ಮೂರ್ಖ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈ ವಹೀ ಮೋಕ್ಷ ಕೀ ಇಚ್ಛಾಸೇ ಧನ, ಧಾಮ, ಸ್ತ್ರೀ, ಪುತ್ರಾದಿಕೋಂ ಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಜಿಸ ಕಾ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ದೂರ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕಾ ಸ್ತ್ರೀಪುತ್ರಾದಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ನ ರಾಗ ಹೋತಾ ಹೈ, ನ ವಿರಾಗ ಹೋತಾ ಹೈ.. 62..
ಭಾವನಾಭಾವನಾಸಕ್ತಾ ದೃಷ್ಟಿಮೂಢಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ.
ಭಾವ್ಯಭಾವನಯಾ ಸಾ ತು ಸ್ವಸ್ಥಸ್ಯಾದೃಷ್ಟರೂಪಿಣೀ..63..
ಅನ್ವಯ:- ಮೂಹಸ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಃ ಸರ್ವದಾ ಭಾವನಾಭಾವನಾಸಕ್ತಾ (ಭವತಿ) ಸ್ವಸ್ಥಸ್ಯ ತು ಸಾ ಭಾವ್ಯಭಾವನಯಾ ಅದೃಷ್ಟರೂಪಿಣೀ ( ಭವತಿ ) .. 63 ..
ಮೂರ್ಖ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಕೀ ದೃಷ್ಟಿ ಸರ್ವದಾ ಸಂಕಲ್ಪ ಔರ ವಿಕಲ್ಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಆಸಕ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕೇ ವಿರ್ಷೇ ಸ್ಥಿತ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ದೃಷ್ಟಿ ಯದ್ಯಪಿ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಯುಕ್ತಸೀ ದೀಖತೀ ಹೈ ಪರಂತು ತಥಾಪಿ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕೇ ಲೇಪ ಸೇ ಶುದ್ಧ ರಹತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ‘ಅಹಂ ಕರೋಮಿ ಐಸಾ ಅಭಿಮಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 63..
ಸರ್ವಾರಂಭೇಷು ನಿಷ್ಕಾಮೋ ಯಶ್ಚರೇದ್ವಾಲವನ್ಮುನಿಃ. ನ ಲೇಪಸ್ತಸ್ಯ ಶುದ್ಧಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣೇಽಪಿ ಕರ್ಮಣಿ..64..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ಮುನಿಃ ಬಾಲವತ್ ಸರ್ವಾರಂಭೇಷು ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಚರೇತ್ ತಸ್ಯ ಶುದ್ಧಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಿ ಕ್ರಿಯಮಾಣೇ ಅಪಿ ಲೇಪಃ ನ ( ಭವತಿ ) .. 64 ..
ತಹಾಁ ವಾದೀ ಶಂಕಾ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿ, ಯದಿ ಜ್ಞಾನೀ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ ಕರ ಕೇ ಕ್ರಿಯಾ ಕರತಾ ಹೈ ತೋ ಉಸ ಕೀ ದ್ವೈತಬುದ್ಧಿ ಕ್ಯೋಂ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ? ತಿಸ ಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಬಾಲಕ ಕೀ ಸಮಾನ ನಿಷ್ಕಾಮ ಹೋಕರ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಕರ್ಮೋ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ನಿರಂಹಕಾರ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಕರ್ಮ ಕರನೇಪರ ಭೀ ಕರ್ತೃತ್ವ ಕಾ ದೋಷ ನಹೀಂ ಲಗತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂ ಕೇ ಉಸ ಕೋ ತೋ ಕರ್ತಾಪನೇ ಕಾ ಅಭಿಮಾನಹೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 64..
ಸ ಏವ ಧನ್ಯ ಆತ್ಮಜ್ಞಃ ಸರ್ವಭಾವೇಷು ಯಃ ಸಮಃ .
ಪಶ್ಯಞ್ಮೃಣ್ವನ್ಸ್ಟಶಅಿಘನಶ್ನನಿಸ್ತಷಮಾನಸಃ..65..
ಅನ್ವಯ:- ಸಃ ಏವ ಆತ್ಮಜ್ಞಃ ಧನ್ಯಃ ಯಃ ಸರ್ವಭಾವೇಷು ಸಮಃ ( ಭವತಿ ಅತ ಏವ ಸಃ) ಪಶ್ಯನ್ ಶೃಣ್ವನ್ ಸ್ಪೃಶನ್ ಜಿಘ್ರನ್ ಅನನ್ ( ಅಪಿ) ನಿಸ್ತರ್ಷಮಾನಸಃ ( ಭವತಿ ) .. 65 ..
ವಹೀ ಧೈರ್ಯವಾನ ಜ್ಞಾನೀ ಧನ್ಯ ಹೈ, ಜೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾವೋಂ ಮೇಂ ಸಮಾನಬುದ್ಧಿ ರಖತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ವಹ ದೇಖತಾ ಹುಆ, ಶ್ರವಣ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸೂಂಘತಾ ಹುಆ ಔರ ಭೋಜನ ಕರತಾ ಹುಆ ಭೀ ಸಬ ಪ್ರಕಾರ ಕೀ ತೃಷ್ಣಾರಹಿತ ಮನವಾಲಾ ಹೋತಾ ಹೈ ..65..
ಕಸಂಸಾರಕ ಚಾಭಾಸಃ ಕ್ವ ಸಾಧ್ಯಂ ಕ ಚ ಸಾಧನಂ .
ಆಕಾಶಸ್ಯೇವ ಧೀರಸ್ಯ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ..66..
ಅನ್ವಯ:- ಆಕಾಶಸ್ಯ ಇವ ಸವದಾ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ಸಂತಾರಃ ಕ ಆಭಾಸಃ ಚ ಕ ಸಾಧ್ಯಂ ವ ಸಾಧನಂ ಚ ಕ .. 66 ..
ಜೋ ಧೈರ್ಯವಾನ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, ವಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಸಂಸಾರ ಕಹಾಂ ? ಔರ ಸಂಸಾರಕಾಭಾನ ಕಹಾಁ ಔರ ಸ್ವರ್ಗಾದಿಸಾಧ್ಯ ಕಹಾಂ ತಥಾ ಯಜ್ಞ ಆದಿ ಸಾಧನ ಕಹಾಂ ! ಕ್ಯೋಂಕ ವಹ ಸದಾ ಆಕಾಶವತ್ ನಿರ್ಲೇಪ ಔರ ಕಲ್ಪನಾರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ..66..
ಸ ಜಯತ್ಯರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೀ ಪೂರ್ಣಸ್ವರಸವಿಗ್ರಹಃ.
ಅಕೃತ್ರಿಮೋಽನವಚ್ಛಿನ್ನೇ ಸಮಾಧಿಯಸ್ಯ ವರ್ತತೇ ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಪೂರ್ಣಸ್ವರಮವಿಗ್ರಹಃ ಸಃ ಅರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೀ ಜಯತಿ ಯಸ್ಯ ಅನಬಚ್ಛಿನ್ನ ಅಕೃತ್ರಿಮಃ ಸಮಾಧಿಃ ವರ್ತತೇ .. 67 ..
ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೈ ಸ್ವರೂಪ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸೇ ಅರ್ಥ ಕಹಿಯೇ ದೃಷ್ಟ ಔರ ಅದೃಷ್ಟ ಫಲ ಕೋ ತ್ಯಾಗನೇವಾಲೇ ಕೀ ಜಯ ( ಸರ್ವೋಪರಿ ಉನ್ನತಿ ) ಹೋತೀ ಹೈ, ಜಿಸ ಕಾ ಪೂರ್ಣಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಸಮಾಧಿ ಹೋತಾ ಹೈ .. 6..
ಬಹುನಾತ್ರ ಕಿಮುಕ್ತೇನ ಜ್ಞಾತತತ್ತ್ವೋ ಮಹಾಶಯಃ .
ಭೇಗಮೋಕ್ಷನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೀ ಸದಾ ಸಾತ್ರನೀರಸಃ..68..
ಅನ್ವಯ:- ಅತ್ರ ಬನಾ ಉಕ್ತತ ಕಿಂ ? ( ಯತಃ ) ಜ್ಞಾನತತ್ತ್ವ: ಮಹಾಶಯಃ ಭೋಗಮೇ ಕ್ಷಾನರಾಕಾಂಕ್ಷ ಸದಾ ಸತ್ರ ನೀರಮಃ ( ಭವತಿ ..68..
ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೇ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ ಉನ ಕಾ ಪೂರ್ಣರೀತಿಸೇ ತೋ ವರ್ಣನ ಕರನಾ ಕಠಿನ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷಕಾ ಏಕ ಸಾಧಾರಣ ಲಕ್ಷಣ ಯಹ ಹೈ ಕಿ ಯಹಾಂ ಜ್ಞಾನೀಕ ಬಹುತ ಲಕ್ಷಣ ಕಹನೇ ಸೇ ಕುಛ ಪ್ರಯೋಜನ ನಹೀಂ ಹೈ. ಕಂಬಲ ಸಾಧಾರಣ ಲಕ್ಷಣ ಯಹ ಹೈ ಕಿ, ಜ್ಞಾನೀ ಆತ್ಮತತ್ವ ಕಾ ಜಾನನೇವಾಲಾ, ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿ ಮನ, ಭೋಗ ಔರ ಮೋಕ್ಷಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಸೇ ರಹಿತ ತಥಾ ಸದಾ ಯಾಗ ಆದಿ ಸಾಧನೋಂ ಕೇ ವಿರ್ಷೇ ಪ್ರೀತಿ ನ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೋತಾ ಹೈ .. 68..
ಮಹದಾದಿ ಜಗದ್ವೈತಂ ನಾಮಮಾತ್ರವಿಜೃಂಭಿತಂ .
ವಿಹಾಯ ಶುದ್ಧಬೋಧಸ್ಯ ಕಿಂ ಕೃತ್ಯಮವಶಿಷ್ಯತೇ ..69..
ಅನ್ವಯ:- ದೈತಂ ನಾಮಮಾತ್ರವಿಜೃಂಭಿತಂ ಮಹದಾದಿ ಜಗತ್ ವಿಹಾಯ ಶುದ್ಧಬೋಧಸ್ಯ ಕಿಂ ಕೃತ್ಯಂ ಅವಶಿಷ್ಯತೇ .. 69 ..
ದ್ವೈತ ರೂಪ ಸೇ ಭಸನೇವಾಲೇ, ನಾಮಮಾತ್ರ ಹೀ ಭಿನ್ನರೂಪಸೇ ಭಾಸಮಾನ, ಮಹತ್ತತ್ವ ಆದಿ ಜಗತ್ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಲ್ಪನಾ ಕೋ ದೂರ ಕರ ಕೇ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶ ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಕ್ಯಾ ಕಈ ಕಾರ್ಯ ಕರನಾ ಬಾ ಕೀ ರಹತಾ ಹೈ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಕೋಈ ಕಾರ್ಯ ಕರನಾ ನಹೀಂ ರಹತಾ ಹೈ .. 69..
ಭ್ರಮಭೂತಮಿದಂ ಸರ್ವ ಕಿಂಚಿನ್ನಾಸ್ತೀತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ .
ಅಧ್ಕ್ಷ್ಯಸ್ಫರಣಃ ಶುದ್ಧಃ. ಸ್ವಭಾವೇನೈವ ಶಾಮ್ಯಾತೇ..7..
ಅನ್ವಯ:- ಇದಂ ಸರ್ವಂ ಭ್ರಮಭೂತಂ (ಪರಮಾರ್ಥತಃ) ಕಿಂಚಿತ್ ನ ಅಸ್ತಿ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯೀ ಅಲಕ್ಷ್ಯಸ್ಫುಗ್ಣಃ ಶುದ್ಧಃ ಸ್ವಭಾವೇನ ಏವ ಶಾಮ್ಯತಿ .. 70 ..
ಅಧಿಷ್ಠಾನ ಕಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಹೋನೇಪರ ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವ ‘ಭ್ರಮಮಾತ್ರ ಹೈ, ಪರಮಾರ್ಥಹಾಷ್ಟ ಸೇ ಕುಛ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಿಸ ಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಹುಆ ಹ ರ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶ ಚೇತನಸ್ವರೂಪ ತಥಾ ಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಸೇ ದೂರ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ಅಜ್ಞಾನರೂಪ ಮಲ ಜಿಸ ಕಾ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಹೀ ಶಾಂತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ… 70 ..
ಶುದ್ಧಸ್ಫುರಣರೂಪಸ್ಯ ದೃಶ್ಯಭಾವಮಪಶ್ಯತಃ.
ಕ ವಿಧಿಃ ಕ ಚ ವೈರಾಗ್ಯಂ ಕ ತ್ಯಾಗಃಕಶಮೋಽಪಿವಾ..7..
ಅನ್ವಯ:- ಶುದ್ಧಸ್ಫುರಣರೂಪಸ್ಯ ದೃಶ್ಯಭಾವಂ ಅಪಶ್ಯತಃ ( ಜ್ಞಾನಿನಃ ) ವಿಧಿಃ ಕ ವೈರಾಗ್ಯಂ ವ ತ್ಯಾಗಃ ವ ಅಪಿ ವಾ ಶಮಃ ಚ ಕ .. 71 ..
ಶುದ್ಧ ಸ್ಫುರಣರೂಪ ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಚೇತನಸ್ವರೂಪ ಔರ ದೃಶ್ಯ ಪದಾರ್ಥೋಕೋ ಭೀ ನ ದೇಖನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಕಿಸೀ ಕರ್ಮ ಕೇ ಕರನೇ ಕೀ ವಿಧಿ ಕಹಾಂ ? ಔರ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ವೈರಾಗ್ಯ ಕಹಾಂ ? ಔರ ತ್ಯಾಗ ಕಹಾಂ? ತಥಾ ಶಾಂತಿಭೋ ಕರನಾ ಕಹಾಂ? ಯಹ ಸಬ ತೋ ತಾ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಜಬ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಪದಾರ್ಥಾಕ ವಿ ಹಾಟ ಹೋತೀ ಹೈ .. 71..
ಸ್ಫುರತೋಽನಂತರೂಪೇಣ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಚ ನ ಪಶ್ಯತಃ .
ಕ್ವ ಬಂಧಃ ಕ ಚ ವಾ ಮೋಕ್ಷಃ ವ ಹರ್ಷೇಃಕ್ ವಿಷಾದತಾ..72..
ಅನ್ವಯ:- ಅನಂತರೂಪೇಣ ಸ್ಫುರತಃ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಚ ನ ಪಶ್ಯತಃ (ಜ್ಞಾನಿನಃ) ಬಂಧ. ವ ಮೋಕ್ಷ ಕಹಃ ಕ ವಾ ವಿಷಾಂತಾ ಚ ಕ .. 72 ..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಅನಂತರೂಪ ಕರ ಕೇ ಭಾಸತಾ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾಕೋಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ದೇಹಾದೇಿ ಕೇ ವಿಷೇಂ ದೃಷ್ಟಿ ನಹೀಂ ಲಗಾತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಸಂಸಾರ ಕಾ ಬಂಧನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಮೋಕ್ಷ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಹರ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ವಿಷಾದ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 72..
ಬುದ್ಧಿಪರ್ಯಂತಸಂಸಾರೇ ಮಾಯಾಮಾತ್ರ ವಿವತತೇ.
ನಿರ್ಮಪೋ ನಿರಹಂಕಾರೋ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಶೋಭತೇ ಬುಧಃ..73..
ಅನ್ವಯ:- ಬುದ್ಧಿಪರ್ಯಂತಸಂಮಾರೇ ಮಾಯಾಮಾತ್ರಂ ವಿವರ್ತ್ತತೇ ( ಅತಃ) ಬುಧಃ ನಿರ್ಮಮಃ ನಿಹಿಂಕಾರಃ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಶೋಭತೇ .. 7 ..
ಯಹ ಜಗತ್ ಅಜ್ಞಾನ ಸೇ ಭಾಸತಾ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞಾನ ಸೇ ಜಬ ಮಾಯಾಮಾತ್ರ (ಅಜ್ಞಾನ) ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಶೇಷ ರಹತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಇಸ ಸಂಸಾರಮೇಂ ಮಮತಾ ಅಹಂಕಾರ ತಥಾ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರಾತ್ತೇಕರ ಕೇ ಅತ್ಯಂತ ಶೋಭಾಯಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ..73..
ಅಕ್ಷಯಂ ಗತಸಂತಾಪಮಾತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನಃ.
ಕ ವಿದ್ಯಾ ಕಚ ವಾ ವಿಶ್ವಂಕ ದೇಹಾಽಹಂ ಮಮತಿ ವಾ ..74..
ಅನ್ವಯ:- ಅಕ್ಷಯಂ ಗತಸಂತಾಪಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯತಃ ಮುನೇಃ ವಿದ್ಯಾ ಕ ವಾ ವಿಷಯಕ ದಹಃ ವಾ ಅಹಂ ಮಮ ಇತಿ ಚ ಕ .. 74 ..
ಅವಿನಾಶೀ ಸಂತಾಪರಹಿತ ಐಸೇ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕಾ ಜಿಸಕೋ ಜ್ಞಾನ ಹುಆ ಹೈ ಐಸೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ವಿದ್ಯಾ (ಶಾಸ್ತ್ರ ) ಕಹಾಂ ? ಔರ ವಿಶ್ವ ಕಹಾಂ ? ಔರ ದೇಹ ಕಹಾಂ ? ತಥಾ ಅಹಂಮಮಭಾವ ಕಹಾಁ ? ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕೋ ಆತ್ಮಾ ಸೇ ಭಿನ್ನ ಅನ್ಯ ಸ್ಫುರಣ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 74..
ನಿರೋಧಾದೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿಜಹಾತಿ ಜಡಧೀಯದಿ.
ಮನೋರಥಾನ್ಪ್ರಲಾಪಾಂಶ್ಚ ಕರ್ತುಮಾನೋತ್ಯತತ್ಕ್ಷಣಾತ್..79..
ಅನ್ವಯ:- ಜಡಧೀಃ ಯದಿ ನಿರೋಧಾದೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜಹಾತಿ ( ತರ್ಹಿ ) ಅತತ್ಕ್ಷಣಾತ್ ಮನೋರಥಾನ ಪ್ರಲಾಪಾನ ಚ ಕರ್ತುಂ ಆನೋತಿ .. 75 ..
ಜೋ ಮೂಢಬುದ್ಧಿ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈ ವಹ ಅತಿ ಪರಿಶ್ರಮ ಕರ ಕೇ ಮನ ಕಾ ನಿರೋಧ ಕರತಾ ಹೈ ಪರಂತು ನಿರೋಧ ಸಮಾಧಿಕೇ ಛೂಟತೇ ಹೀ ಉಸ ಕಾ ಮನ ಫಿರ ತುರಂತ ಹೀ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರ ಸೇ ಸಂಕಲ್ಪ ವಿಕಲ್ಪ ಕರನೇ ಲಗತಾ ಹೈ ಔರ ಪ್ರಲಾಪ ಆದಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯಾಪಾರೋಂ ಕೋ ಕರನೇ ಲಗತಾ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನ ಕೇ ಬಿನಾ ನಿರೋಧ ಕುಛ ಕಾಮ ನಹೀಂ ದೇತಾ ಹೈ .. 75 ..
ಮಂದಃ ಶ್ರುತ್ವಾಪಿ ತದ್ವಸ್ತು ನ ಜಹಾತಿ ವಿಮೂಢತಾಂ .
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೋ ಬಹಿಯತ್ನಾದಂತವಿಷಯಲಾಲಸಃ..76..
ಅನ್ವಯ:- ಮಂದಃ ತತ್ ವಸ್ತು ಶ್ರುತ್ವಾ ಅಪಿ ವಿಮೂಹತಾಂ ನ ಜಹಾತಿ (ಅತಃ ಮೂಢಃ ) ಯತ್ನಾತ್ ಬಹಿಃ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ಅಂತಃ ವಿಷಯಲಾಲಸ: (ಭವತಿ).. 76 ..
ಜೋ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಮೂಢ ಪುರುಷ ಹೈ ವಹ ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥೋಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೋ ಸುನಕರ ಭೀ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ಕೋ ನಹೀಂ ತ್ಯಾಗತಾ ಹೈ. ಯದ್ಯಪಿ ಅತಿ ಪರಿಶ್ರಮ ಕರಕೇ ಊಪರ ಸೇ ತ್ಯಾಗ ದಿಖಾತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಮನ ಮೇಂ ಅನೇಕ ವಿಷಯವಾಸನಾ ರಹತೀ ಹೈ .. 76..
ಜ್ಞಾನಾಇಲಿತ ಕಾ ಯೋ ಲೋಕದೃಷ್ಟಯಾಪಿ ಕರ್ಮಕೃತ್ .
ನಾಪ್ನೋತ್ಯವಸರಂ ಕರ್ತುಂ ವಕ್ತುಮೇವ ನ ಕಿಂಚನ .. 77..
ಅನ್ವಯ:- ಯಃ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಗಲಿತಕರ್ಮಾ ( ಸಃ ) ಲೋಕದೃಷ್ಟಯಾ ಕರ್ಮಕಾ ಅಪಿ ಕಿಂಚನ ಕರ್ತುಂ ನ ವಕ್ತುಮ ಏವ (ಚ) ಅವಸರಂ ನ ಆಮೋತಿ..77..
ಜ್ಞಾನೀ ಲೋಕಾಚಾರ ಕೇ ಅನುಸಾರ ಕರ್ಮ ಕರತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನ ಕೇ ಪ್ರತಾಪಲೇ ಕರ್ಮಫಲ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಕೇವಲ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಲೀನ ರಹತಾ ಹೈ ತಿಸ ಸೇ ಉಸ ಕೋ ಕರ್ಮ ಕರನೇ ಕಾ ಅಥವಾ ಕಹನೇ ಕಾ ಅವಸರ ನಹೀಂ ಮಿಲತಾ ಹೈ .. 7..
ಕತಮಃವ ಪ್ರಕಾಶೋವಾ ಹಾನ ಕ ಚ ನ ಕಿಂಚನ . ನಿರ್ವಿಕಾರಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ನಿರಾತಂಕಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ..78..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವದಾ ನಿರಾತಕಸ್ಯ ನಿರ್ವಿಕಾರಸ್ಯ ಧೀರಸ್ಯ ತಮಃ ಕವಾ ಪ್ರಕಾಶಃ ಕ ಹಾನಂ ಚ ಕ ( ತಸ್ಯ ) ಕಿಶ್ಚನ ನ ( ಭವತಿ ) ..78..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ನಿರ್ವಿಕಾರ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಕಾಲ ಆದಿ ಕಾ ಭಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಅಂಧಕಾರ ಕಾ ಭಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪ್ರಕಾಶ ಕಾ ಭಾನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸಕೋ ಕಿಸೀ ಬಾತ ಕೀ ಹಾನಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಭಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .. 78..
ವ ಧೈರ್ಯ ಕ ವಿವೇಕಿತ ವ ನಿರಾತಂಕತಾಪಿವಾ. ಅನಿರ್ವಾಚ್ಯಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನಿಃಸ್ಸಭಾವಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ..79..
ಅನ್ವಯ:- ತಿರ್ವಾಚ್ಯಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನಿಃಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಧೈರ್ಯಮ ಕವಿವೇಕಿತ್ವಂ ಕ ಅಪಿ ಚ ನಿರಾತಂಕತಾ ಕ .. 71 ..
ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಕಿಸೀ ಕೇ ಧ್ಯಾನ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಆತಾ ಹೈ. ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಸ್ವಭಾವರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸ ಕಾ ಧೀರಜಪನಾ, ಜ್ಞಾನೀಪನಾ ತಥಾ ನಿರ್ಭಯಪನಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 79 ..
ನಸ್ವರ್ಗೋಂ ನೈವ ನರ ಕೋ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿನ ಚೈವ ಹಿ .
ಬಹುನಾತ್ರ ಕಿಮುಕ್ತೇನ ಯೋಗದೃಷ್ಟಯಾನ ಕಿಂಚನ ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಅತ್ರ ಬಹುನಾ ಉಕ್ತೇನ ಕಿಮ ಯೋಗದೃಷ್ಟಯಾ ಸ್ವರ್ಗಃ ನ ನರಕ: ನ ಏವ ಹಿ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿಃ ಚ ಏವ ನ, ಕಿಶ್ಚನ ನ (ಭವತಿ )..8..
ಜಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸರ್ವತ್ರ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈ ಉಸಕೋ ಸ್ವರ್ಗ, ನರ್ಕ ಔರ ಮುಕ್ತಿ ಆದಿ ಕಾ ಭೇದ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಧಿಕ ಕಹನೇ ಸೇ ಕ್ಯಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಕೋ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾ ಭೀ ಭೇದ ನಹೀಂ ಭಾಸತಾ ಹೈ ..8..
ನೈವಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯತೇ ಲಾಭಂ ನಾಲಾಭೇನಾನುಶೋಚತಿ.
ಧೀರಸ್ಯ ಶೀತಲಂ ಚಿತ್ತಮಮೃತೇನೈವ ಪೂರಿತಂ ..8..
ಅನ್ವಯ:- (ಧೀರಃ) ಲಾಮಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯತೇ ನ ಏವಂ ಅಲಾಮೇನ ಅನುಶೋಚತಿ ನ ( ಅತಃ ) ಧೀರಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಅಮೃತೇನ ಪೂರಿತಂ ಶೀತಲಮಾ ಏವ ( ಭವತಿ ) .. 81 ..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಲಾಭ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಲಾಭ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ತೋ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಧೈರ್ಯವಾನ್ ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ಚಿತ್ತಜ್ಞಾನಾಮೃತ ಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಔರ ಇಸೀ ಕಾರಣ ಶೀತಲ ಕಹಿಯೇ ತಾಪತ್ರಯರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ .. 81..
ನಶಾಂತಂ ಸ್ತೌತಿ ನಿಷ್ಕಾಮೋ ನ ದುಷ್ಟಮಪಿ ನಿಂದತಿ.
ಸಮದುಃಖಸುಖಸ್ತೃಪ್ತಃ ಕಿಂಚಿತ್ಕೃತ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ .. 82..
ಅನ್ವಯ:- ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಶಾಂತಂ ನ ಸ್ತೌತಿ; ದುಷ್ಟಂ ಅಪಿ ನ ನಿಂದತಿ, ಏಸಃ (ಸನ ) ಸಮದುಃಖಸುಖಃ (ಭವತಿ ) ( ನಿಷ್ಕಾಮತ್ವಾತ ) ಕಿಶ್ಚಿತ್ ಕೃತ್ಯಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ ..82..
ಜೋ ಪುರುಷ ಕಾಮನಾಶೂನ್ಯ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಕಿಸೀ ಶಾಂತ ಪುರುಷ ಕೋ ದೇಖಕರ ಪ್ರಶಂಸಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ದುಷ್ಟ ಕೋ ದೇಖಕರ ನಿಂದಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಅಪನೇ ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಅಮೃತ ಸೇ ತೃಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ತಿಸ ಕಾರಣ ಸುಖದುಃಖ ಕೀ ಕಲ್ಪನಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ತಥಾ ಕಿಸೀ ಕೃತ್ಯ ಕೋ ನಹೀಂ ದೇಖತಾ ಹೈ .. 82 ..
ಧೀರೋ ನ ದ್ವೇಷ್ಟಿ ಸಂಸಾರಮಾತ್ಮಾನಂ ನ ದಿದೃಕ್ಷತಿ .
ಹರ್ಷಾಮರ್ಷವಿನಿರ್ಮುಕ್ತೋ ನ ತೋನಚಜೀವತಿ..83..
ಅನ್ವಯ:- ಹರ್ಷಾಮರ್ಷವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಧೀರಃ ಸಂಸಾರಂ ನ ದೇಟಿ; ಆತ್ಮಾನಂ ನ ದಿದೃಕ್ಷತಿ; ನ ಮೃತಃ ( ಭವತಿ ); ನ ಚ ಜೀವತಿ .. 83 ..
ಜೋ ಧೈರ್ಯವಾನ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಸಂಸಾರ ಕಾ ದ್ವೇಷ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ತಥಾ ಆತ್ಮಾ ಕೋ ದೇಖನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಇಸ ಕಾರಣ ಉಸಕೋ ಹರ್ಷ ತಥಾ ಶೋಕ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜನ್ಮಮರಣರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ.. 83..
ನಿಃಸ್ನೇಹಃ ಪುತ್ರದಾರಾದೌ ನಿಷ್ಕಾಮೋ ವಿಷಯೇಷು ಚ .
ನಿಶ್ಚಿಂತಃಸ್ವಶರೀರೇಽಪಿ ನಿರಾಶಃ ಶೋಭತೇ ಬುಧಃ.. 84..
ಅನ್ವಯ:- ಪುತ್ರಾರಾದೀ ನಿಃಸ್ನೇಹಃ, ವಿಷಯೇಷು ಚ ನಿಷ್ಕಾಮಃ, ಸ್ವಶರೀರೇ ಮಪಿ ನಿಶ್ಚಿಂತಃ; ನಿರಾಶಃ, ಬುಧಃ ಶೋಭತೇ .. 84 ..
ಪುತ್ರ ಸ್ತ್ರೀ ಆದಿ ಕೇ ವಿಷೇಪ್ರೀತಿ ನ ಕರನೇವಾಲಾ, ವಿಷಯೋಂಕೇ ನಾದಿಕ ಕೀ ಚಿಂತಾ ನ ಕರನೇವಾಲಾ, ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಸರ್ವತ್ರ ಆಶಾರಹಿತ ಜ್ಞಾನೀ ಶೋಭಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .. 84..
ತುಷ್ಟಿಃ ಸರ್ವತ್ರ ಧೀರಸ್ಯ ಯಥಾ ಪತಿತವರ್ತಿನಃ.
ಸ್ವಚ್ಛಂದಂ ಚರತೋ ದೇಶಾನ್ಯವಾಸ್ತ-ಮಿತಶಾಯಿನಃ.. 8..
ಅನ್ವಯ:- ಯತ್ರಾಸ್ತಮಿತಶಾಯಿನಃ ದೇಶಾನ್ ಸ್ವಚ್ಛಂದಂ ಚರತಃ, ವಥಾಪತಿತವರ್ತಿನಃ ಧೀರಸ್ಯ ಸರ್ವತ್ರ ತುಷ್ಟಿ ( ಧವನಿ ) .. 85 ..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಜೋ ಕುಛ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನುಸಾರ ಮಿಲ ಜಾಯ ಉಸಸ ಹೀ ವಹ ವರ್ತಾವ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ಪರಮ ಸಂತೋಪಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ತದನಂತರ ಅಪನೀ ದೃಷ್ಟಿ ಜಿಧರ ಕೋ ಉಠ ಜಾತೀ ಹೈ ಉನೀ ದೇಶೋಂ ಮೇಂ ವಿಚರತಾ ಹೈ ಔರ ಜಹಾಂ ಹೀ ಸೂರ್ಯ ಅಸ್ತ ಹೋಯ ತಹಾಂ ಹೀ ಶಯನ ಕರತಾ ಹೈ .. 85..
ಪತತೂಹೇತು ವಾ ದೇಹೋ ನಾಸ್ಯ ಚಿಂತಾ ಮಹಾತ್ಮನಃ .
ಸ್ವಭಾವಭೂಮಿವಿಶ್ರಾಂತಿವಿಸ್ಮೃತಾಶೇಷಸಂಸೃತೇಃ..86..
ಅನ್ವಯ:- ದೇಹಃ ಪತತು ವಾ ಉದೇತು, ಸ್ವಭಾವಭೂಮಿವಿಶ್ರಾಂತಿವಿಸ್ಮೃತಾಶೇಪಸಂಮೃತೇಃ ಮಹಾತ್ಮನಃ ಅಸ್ಯ ಚಿಂತಾ ನ ( ಭವತಿ ) ..86 ..
ದೇಹ ನಷ್ಟ ಹೋಯ ಅಥವಾ ರಹೇ ಪರಂತು ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪರೂಪೀ ಭೂಮಿ ಕೇ ವಿಶ್ರಾಮಕರ ಕೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಸಾರಕೋಭೂಲನೇವಾಲೇ ಜ್ಞಾನೀಕೋ ಇಸ ದೇಹ ಕೀ ಚಿಂತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ..86..
ಅಕಿಂಚನಃ ಕಾಮಚಾರೋ ನಿಂದ್ರಶ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ .
ಅಸಕ್ತಃ ಸರ್ವಭಾವೇಷು ಕೇವಲೋ ರಮತೇ ಬುಧಃ..87..
ಅನ್ವಯ:- ಅಕಿಂಚನಃ ಕಾಮಚಾರಃ ನಿಈಂದಃ ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ಸರ್ವಭಾವೇಷು ಅಸಕ್ತಃ ವುಧಃ ಕೇವಲ: ರಮತೇ .. 87 ..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ಇಕಲಾ ಹೀ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ರಮತಾ ಹೈ, ಕುಛ ಪಾಸ ನಹೀಂ ರಖತಾ ಹೈ, ತಥಾಪಿಅಪನೀ ಇಚ್ಛಾನುಸಾರ ಬರ್ತಾ ಕರತಾ ಹೈ, ಸುಖದುಃಖತೇ ರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಸಂಶಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಸೇ ವಿರಕ್ತ ರಹತಾ ಹೈ..87..
ನಿರ್ಮಮಃ ಶೋಭತೇ ಧೀರಃ ಸಮಲೋಷ್ಟಾಶ್ಮಕಾಂಚನಃ .
ಸುಭಿನ್ನಹೃದಯಗ್ರಂಥಿವಿನಿಧೂತರಜಸ್ತಮಃ..88..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ಮಮಃ ಸಮಲೋಷ್ಟಾಶ್ಮಕಾಂಚನಃ ಸುಭಿನ್ನಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಃ ವಿನಿರ್ಧೂತರಜಸ್ತಮಃ ಧೀರಃ ಶೋಭತೇ .. 88 ..
ಮಮತಾ ಕಾ ತ್ಯಾಗನೇವಾಲಾ, ಮಟ್ಟೀ. ಪತ್ಥರ ಔರ ಸುವರ್ಣಕೋ ಸಮಾನ ಮಾನನೇವಾಲಾ ಆರ ದೂರ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ಹೃದಯ ಕೀ ಅಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಗ್ರಂಥಿ ಜಿಸ ಕೀ ಐಸಾ ಔರ ದೂರ ಹೋ ಗಯೇ ಹೈಂ ರಜ ಔರ ತಮಗುಣ ಜಿಸ ಕೇ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ಶೋಭಾ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ..88..
ಸರ್ವತ್ರಾನವಧಾನಸ್ಯ ನ ಕಿಂಚಿದ್ವಾಸನಾ ಹೃದಿ .
ಮುಕ್ತಾತ್ಮಾನೋ ವಿತೃಪ್ತಸ್ಯ ತುಲನಾ ಕೇನ ಜಾಯತೇ .. 89..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವತ್ರ ಅನವಧಾನಸ್ಯ ಹದಿ ಕಿಶ್ಚಿತ್ ವಾಸನಾ ನ (ಭವತಿ); (ಅತಃ) ಮುಕ್ತಾತ್ಮನಃ ವಿತೃಪ್ತಸ್ಯ ( ತಸ್ಯ) ಕೇನ ತುಲನಾ ಜಾಯತೇ .. 89..
ಜಿಸ ಕೀ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಷಯೋಂ ಮೇಂ ಆಸಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಜಿಸಕೇ ಹೃದಯ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಕಿಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಭೀ ವಾಸನಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಮಾತ್ಮಾನಂದ ಕೇ ವಿಷೇಂ ತೃಪ್ತ ಹೈ, ಐಸೇ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷಕೀ ಸಮಾನ ತ್ರಿಲೋ ಕೀ ಮೇಂ ಕೌನ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ .. 89 ..
ಜಾನನ್ನಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ಪಶ್ಯನ್ನಪಿನ ಪಶ್ಯತಿ. ಬ್ರುವನ್ನಪಿ ನ ಚ ಬ್ರೂತೇ ಕೋಽನ್ಯೋ ನಿವಾಸನಾಹತೇ ..9..
ಅನ್ವಯ:- (ಯಃ ) ಜಾನನ್ ಅಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಶ್ಯನ್ ಅಪಿ ನ ಪಶ್ಯತಿ ಬ್ರುಾನ್ ಅಪಿ ಚ ನ ಬ್ರೂತೇ; ( ಸಃ) ನಿರ್ವಾಸನಾತ್ ಋತೇ ಅನ್ಯಃ ಕಃ ? ..9 ..
ಜೋ ಜಾನತಾ ಹುಆ ಭೀ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ಹೈ, ದೇಖತಾ ಹುಆಭೀ ನಹೀಂ ದೇಖತಾ ಹೈ, ಬೋಲತಾ ಹುಆ ಭೀ ನಹೀಂ ಬೋಲತಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಪುರುಷ ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ಸಿವಾಯ ಜಗತ್ ಮೇಂ ಔರ ದೂಸರಾ ಕೌನ ಹೈ ? ಅರ್ಥಾತ್ ಕೋಈ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಅಭಿಮಾನ ತಥಾ ವಾಸನಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ..9..
ಭಿಕ್ಷುರ್ವಾ ಭೂಪತಿವಾಪಿ ಯೋ ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಸ ಶೋಭತೇ.
ಭಾವೇಷು ಗಲಿತಾ ಯಸ್ಯ ಶೋಭನಾಶೋಭನಾ ಮತಿಃ..9..
ಅನ್ವಯ:- ಯಸ್ಯ ಮಾವೇಷು ಶೋಮನಾಶೀಮನಾ ಮತಿಃ ಗಲಿತಾ, (ಏತಾಹುಶಃ ಯಃ) ನಿಷ್ಕಾಮಃ ಸಃ ಭಿಕ್ಷುಃ ವಾ ಅಪಿ ವಾ ಭೂಪತಿಃ ಶೋಭತೇ..9..
ಜಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಶುಭ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಮೇಂ ಇಚ್ಛಾ ಬುದ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಅಶುಭ ಪದಾರ್ಥೋಂ ಮೇಂ ದ್ವೇಷಬುದ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಕಾಮನಾರಹಿತ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ವಹ ರಾಜಾ ಹೋ ತೋ ವಿದೇಹ ( ಜನಕ) ಸಮಾನ ಶೋಭಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಭಿಕ್ಷು ಹೋಯ ತೋ ಪರಮ ಬ್ರಹ್ಮನಿಷ್ಠ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಮುನಿ ಕೀ ಸಮಾನ ಶಾಭಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂ ಕಿ ಆತ್ಮಾನದ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಮನ ಪುರುಷಕೋ ರಾಜ್ಯ ಬಂಧನ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ತ್ಯಾಗ ಮಾಕ್ಷದಾಯಕ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ . 91..
ಕಸ್ವಾಚ್ಛಂಧ ಕಸಂಕೋಚಃಕವಾ ತತ್ವವಿನಿಶ್ಚಯಃ .
ನಿರ್ವ್ಯಾಜಾಜವಭೂತಸ್ವ ಚರಿತಾರ್ಥಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ..92..
ಅನ್ವಯ:- ನಿಯಾಜಾವಭೂತಸ್ಯ ಚರಿತಾರ್ಥಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಸ್ವಾನ್ಛಂಧಂ ಕ ಸಂಕೋಚಃ ಕ ವಾ ತತ್ತ್ವಾಂವನಿಶ್ಚಯಃ ಕ .. 92 ..
ಜಿಸ ಪುರುಷ ಕಾ ಮನ ಕಪಟರಹಿತ ಔರ ಕೋಮಲತಾಯುಕ್ತ ಹೈ ಔರ ಜಿಸನೇ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಕಾರ್ಯ ಕೋ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಹೈ, ಐಸೇ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಪುರುಷ ಕೋ ಸ್ವಾಧೀನಪನಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಪರಾಧೀನಪನಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ತತ್ವ ಕಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರನಾಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕಾ ದೇಹಾಭಿಮಾನ ದೂರ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ .. 92 ..
ಆತ್ಮವಿಶ್ರಾಂತಿತೃಪ್ತೇನ ನಿರಾಶೇನ ಗತಾತಿನಾ .
ಅಂತರ್ಯದನುಭೂಯೇತ ತತ್ಕಥಂ ಕಸ್ಯ ಕಥ್ಯತೇ..93..
ಅನ್ವಯ:- ಆತ್ಮವಿಶ್ರಾಂತಿತೃಪ್ತೇನ ನಿರಾಶೇನ ಗತಾತಿನಾ (ಜ್ಞಾನಿನಾ) ಅಂತಃ ಯತ್ ಅನುಭೂಯೇತ, ತತ್ ಕಥಂ ಕಸ್ಯ ಕಥ್ಯತೇ .. 93 ..
ಜೋ ಪುರುಷ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮರೂಪಅಮೃತಕಾ ಪಾನ ಕರ ಕೇ ತೃಪ್ತ ಹುಆ ಹೈ ಔರ ಆಶಾಮಾತ್ರ ನಿವೃತ್ತ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ತಥಾ ಜಿಸ ಕೇ ಭೀತರ ಕೀ ಪೀಡಾ ಶಾಂತ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನೀ ಅಪನೇ ಅಂತಃಕರಣ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಜೋ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಉಸ ಕೋ ಪ್ರಾಣೀ ಕಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಹ ಸಕತಾ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಅನುಭವ ಕೋ ಕಿಸ ಕೋ ಕಹಾಂ ಜಾಯ ? ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇಸ ಕಾ ಆಧಿಕಾರೀ ದುರ್ಲಭ ಹೈ .. 93..
ಸುಪ್ತೋಽಪಿನ ಸುಷುಪ್ತೌ ಚ ಸ್ವಪ್ನೇಽಪಿ ಶಾಯತೋ ನಚ.
ಜಾಗರೇಽಪಿ ನ ಜಾಗತಿ ಧೀರಸ್ತೃಪ್ತಃಪದೇ ಪದೇ ..94 ..
ಅನ್ವಯ:- ಪದೇ ಪದೇ ತೃಪ್ತಃ ಧೀಃ ಸುಷುಮೋ ಭೀ ಚ ನ ಸುಪ್ತಾ, ಸ್ವಪ್ನೇ ಅಪಿ ಚ ನ ಶಯಿತಃ, ಜಾಗರೇ ಅಪಿ ನ ಜಾಗತಿ .. 94 ..
ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸುಷುಪ್ತಿ ಅವಸ್ಥಾ ದೀಖತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಸುಷುಪ್ತಿ ಕೇ ವಶೀಭೂತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸ್ವಪ್ನಾವಸ್ಥಾ ಭಾಸತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಶಯನ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ ಕಿಂತು ಸಾಕ್ಷೀರೂಪ ರಹತಾ ಹೇ ಔರ ಜಾಗ್ರದಅವಸ್ಥಾ ಭಾಸತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಜಾಗ್ರದವಸ್ಥಾ ಕೇ ವಿಕಾರೋಂ ಸೇ ಅಲಗ ರಹತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯಹ ತೋ ನ ಅವಸ್ಥಾ ಬುದ್ಧಿ ಕೀ ಹೈ ಔರ ಜೋ ಬುದ್ಧಿ ಸೇ ಪರ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾನಂದ ಸೇ ತೃಪ್ತ ಹೈ .. 94..
ಜ್ಞಃ ಸಚಿಂತೋಽಪಿ ನಿಶ್ಚಿಂತಃ ಸೇಂದ್ರಿಯೋಽಪಿ ನಿರಿಂದ್ರಿಯಃ.
ಸುಬುದ್ಧಿರಪಿ ನಿರ್ಬುದ್ಧಿಃ ಸಾಹಂಕಾರೋಽನಹಂಕೃತೀ..95..
ಅನ್ವಯ:- ಜ್ಞಃ ಸಚಿಂತಃಅಪಿ ನಿಶ್ಚಿಂತಃ ( ಭವತಿ ), ಸೇಂದ್ರಿಯಃ ಅಪಿ ನಿರಿಂದ್ರಿಯಃ ( ಭಾತ ); ಸುಬುದ್ಧಿಃ ಅಪಿ ನಿದ್ಧಿಃ ( ಭವತಿ ); ಸಾಹಂಕಾರಃ ಅಪಿ ನಿರಹಂಕೃತಿಃ (ಭವಾತ) .. 95 ..
ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಚಿಂತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಲೋಕೋಂ ಕೇ ದೇಖನೇ ಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಇಂದ್ರಿಯೋಂತಹಿತ ದೀಖತಾ ಹೈ ಪರಂತು ವಾಸ್ತವ ಮೇಂ ಜ್ಞಾನ ಇಂದ್ರಿಯರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವ್ಯವಹಾರಮೇಂ ಜ್ಞಾನೀ ಚತುರಬುದ್ಧಿವಾಲಾ ದೀಖತಾ ಹೈ, ಪರಂತು ಬಾನೀ ಬುದ್ಧಿರಹಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ಅಹಂಕಾರಯುಕ್ತಸಾ ದೀಖತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಕೋ ಅಹಂಕಾರ ಕಾ ಲೇಶ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 95 ..
ನ ಸುಖೀನ ಚ ವಾ ದುಃಖೀ ನ ವಿರಕ್ತೋ ನ ಸಂಗವಾನ್.
ನ ಮುಮುಕ್ಷುನೇ ವಾ ಮುಕ್ತೋ ನ ಕಿಂಚಿನ್ನಚ ಕಿಂಚನ.. 26..
ಅನ್ವಯ:- ( ಜ್ಞಾನೀ ) ನ ಸುಖೀ; ವಾ ನ ಚ ದುಃಖೀ; ನ ವಿರಕ್ತಃ, ನ ಸಂಗವಾನ್ ನ ಮುಮುಕ್ಷು ವಾ ನ ಮುಕ್ತಃ, ನ ಕಿಂಚಿತ್ ನ ಚ ಕಿಂಚನ ..16..
ಜ್ಞಾನೀ ಸುಖೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ದುಃಖೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಿರಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಆಸಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಮೋಕ್ಷಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಮುಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಸತ್ರೂಪ, ಅನಿರ್ವಚನೀಯ ಹೋತಾ ಹೈ .. 96..
ವಿಕ್ಷೇಪೇಽಪಿನ ವಿಭಿಪ್ತಃಮಮಾಧೌ ನ ಮಮಾಧಿಮಾನ್ .
ಜಾಡ್ಯಾಪನ ಜಡೋ ಧನ್ಯಃ ಪಾಂಡಿತ್ಯಽಪಿನ ಪಂಡಿತಃ..27..
ಅನ್ವಯ:- ಧನ್ಯಃ ವಿಕ್ಷಪೇ ಅಪಿ ಲಿಕ್ಷಿಪ್ತ. ನ, ಮಮಾಚೌ ಸಮಾಧಿಮಾನ್ ಮ, ಜಾಡಯೇ ಅಪಿ ಜಡ. ನ; ಪಾಂಡಿನ್ಯೇ ಅಪಿ ಪಂಡಿತ ನ .. 97 ..
ಜ್ಞಾನೀ ಕಾ ವಿಕ್ಷೇಪ ದೀಖತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಸಮಾಧಿ ದೀಖತೀ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಸಮಾಧಿ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಜ್ಞಾನೀ ಕೇ ವಿಪೇಂ ಜಡಪನಾ ದೀಖತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಜಡ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾ ಜ್ಞಾನೀ ಮೇಂ ಪಂಡಿತಪನಾ ದೋಖತಾ ಹೈ ಪರಂತು ಜ್ಞಾನೀ ಪಂಡಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯಹ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಕಾರ ದೇಹಾಭಿಮಾನೀ ಕೇ ವರ್ಷೇ ರಹತೇ ಹೈಂ .. 97..
ಮುಕ್ತೋ ಯಥಾಸ್ಥಿತಿವ ಯಃ ಕೃತಕರ್ತವ್ಯನಿವೃತಃ.
ಸಮಃ ಸರ್ವತ್ರ ವೈತಷ್ಣ್ಯಾನ್ನ ಸ್ಮರತ್ಯಕೃತಂ ಕೃತಂ .. 98..
ಅನ್ವಯ:- ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಸ್ವಸ್ಥಃ ಕೃತ ಕರ್ನವ್ಯನಿರ್ವೃತಃ ಸರ್ವತ್ರ ಸಮಃ ಮುಕ್ತಃ ಬೈತಡಣ್ಯಾತ ಕೃತಂ ಅಕೃತಂ ನ ಸ್ಮರತಿ .. 98..
ಜೈಸೀ ಅವಸ್ಥಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಯ ಉಸಮೇಂ ಹೀ ಸ್ವಸ್ಥ ರಹನೇವಾಲಾ ಔರ ಕಿಯೇ ಹುಏ ಔರ ಕರ್ತವ್ಯಕರ್ಮೋ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಅಹಂಕಾರ ಔರ ಉದ್ವೇಗ ನ ಕರನೇವಾಲಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂತೋಷಯುಕ್ತ ತಥಾ ಸರ್ವತ್ರ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟಿ ಕರನೇವಾಲಾ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಜ್ಞಾನೀ ಪುರುಷ ತೃಷ್ಣಾ ಕೇ ನ ಹೋನೇ ಸೇ ಯಹ ಕಾರ್ಯ ಕಿಯಾ, ಯಹ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಐಸಾ ಸ್ಮರಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ .. 98..
ನ ಪ್ರೀಯತೇ ವಂಧಮಾನೋ ನಿಂದ್ಯಮಾನೋ ನ ಕುಪ್ಯತಿ .
ನೈವೋದಿಜತಿ ಮರಣೇಜೀವನೇ ನಾಭಿನಂದತಿ..99..
ಅನ್ವಯ:- (ಜ್ಞಾನೀ) ವಂದ್ಯಮಾನಃ ಪ್ರೀಯತೇ ನ ನಿಂದ್ಯಮಾನಃ ಕುಪ್ಯತಿ ನ; ಮರಣೇ ಉದ್ವಿಜತಿ ನ; ಏವ ಜೀವನೇ ಅಭಿನಂದತಿ ನ .. 99 ..
ಜೋ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ ಉಸ ಕೀ ಕೋಈ ಪ್ರಶಂಸಾ ಕರೇ ತೋ ಪ್ರಸನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನಿಂದಾ ಕರೇ ತೋ ಕೋಪ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಮೃತ್ಯು ಭೀ ಸಾಮನೇ ಆತಾ ದೀಖೇ ತೋ ಭೀ ಜ್ಞಾನೀ ಘಬಡತಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಬಹುತ ವರ್ಷಾಂಪರ್ಯಂತ ಜೀವೇಂ ತೋ ಭೀ ಪ್ರಸನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ .. 99 ..
ನ ಧಾವತಿ ಜನಾಕೀರ್ಣ ನಾರಣ್ಯಮುಪಶಾಂತಧೀಃ .
ಯಥಾ ತಥಾ ಯತ್ರ ತತ್ರ ಸಮ ಏವಾವತಿಷ್ಠತೇ ..10..
ಅನ್ವಯ:- ಉಪಶಾಂತಧೀಃ ಜನಾಕೀರ್ಣಂ ನ ಧಾವತಿ, (ತಥಾ ) ಅರಣ್ಯಂ ನ (ಧಾವತಿ) ಕಿಂತು ಯತ್ರ ತತ್ರ ಯಥಾ ತಥಾ ಸಮಃ ಏವ ಅವತಿಷ್ಠತೇ .. 100..
ಜಿಸ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ವೃತ್ತಿ ಶಾಂತ ಹೋ ಗಈ ಹೈ ವಹ ಜಹಾಂ ಮನುಷ್ಯೋಂ ಕೀ ಸಭಾ ಹೋಯ ತಹಾಂ ಜಾನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ನಿರ್ಜನ ಸ್ಥಾನ ಜೋ ವನ ತಹಾಂ ಭೀ ಜಾನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿಂತು ಜಿಸ ಸಮಯ ಜೋ ಸ್ಥಾನ ಮಿಲ ಜಾಯ ತಹಾಂ ಹೀ ಸ್ಥಿತಿ ಕರ ಕೇ ನಿವಾಸ ಕರತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ನಗರಮೇಂ ತಥಾ ವನ ಮೇಂ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ಏಕ ಸಮಾನ ಬುದ್ಧಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನೀ ಕೀ ದೃಷ್ಟಿ ಮೇಂ ಜೈಸಾ ನಗರ ಹೈ ವೈಸಾ ಹೀ ವನ ಹೋತಾ ಹೈ..100..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಶಾಂತಿಶತಕಂ ನಾಮಾಟಾದಶ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..18..
====
ಅಥೈಕೋನವಿಂಶತಿಕಂ ಪ್ರಕರಣಂ 19.
ತತ್ತ್ವವಿಜ್ಞಾನಸಂದಂಶಮಾದಾಯ ಹೃದಯೋದರಾತ್ .
ನಾನಾವಿಧಪರಾಮರ್ಶಶಲ್ಯೋದ್ಧಾರಃ ಕೃತೋಮಯಾ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಮಯಾ ಹೃದಯೋದರಾತ್ ತತ್ತ್ವವಿಜ್ಞಾನಸಂದಂಶಂ ಆದಾಯ ನಾನಾವಿಧಪರಾಮರ್ಶಶಲ್ಯೋದ್ಧಾರಃ ಕೃತಃ .. 1..
ಶ್ರೀಗುರು ಕೇ ಮುಖ ಸೇ ಸಾಧನಸಹಿತ ಜ್ಞಾನ ಕಾ ಶ್ರವಣ ಕರಕೇ ಶಿಷ್ಯ ಕೋ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ, ತಿಸಕಾ ಸುಖ ಆಠ ಶ್ಲೋಕೋಂಕರ ಕೇ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ. ಹೇ ಗುರೋ! ಆಪಸೇ ತತ್ವಜ್ಞಾನರೂಪ ಸಾಂಡಸೀ ಕೋ ಲೇಕರ ಅಪನೇ ಹೃದಯ ಮೇಂ ಸೇ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಕೇ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರೂಪ ಕಾಂಟೇ ಕೋ ದೂರ ಕರ ದಿಯಾ ..1..
ಕಧರ್ಮಃಕಚ ವಾ ಕಾಮಃ ಕ ಚಾರ್ಥಃ ಕ ವಿವೇಕಿತಾ.
ಕದ್ವೈತಂಕ ಚ ವಾದ್ವೈತಂ ಖಮಹಿನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಮಹಿಮ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಸೇ ಧಮಃ ಕ, ವಾ ಕಾಮಃ ಚ ಕ; ಅರ್ಥಃ ಕ; ವಿವಕಿತಾ ಚ ಕಾ ದ್ವೈತಂ ಕ; ವಾ ಅದ್ವೈತಂ ಚ ಕೇ .. 2..
ಹೇ ಗುರೋ ! ಧರ್ಮ ಅರ್ಥ ಕಾಮ ಮೋಕ್ಷ ಇನ ಚಾರೋಂ ಕಾ ಫಲ ತುಚ್ಛ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ತಿನ ಧರ್ಮಾದಿರೂಪ ಕಾಂಟೇ ಕೋ ದೂರ ಕರಕೇ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತಿ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮುಝೇ ದ್ವೈತ ನಹೀಂ ಭಾಸತಾ ಹೈ, ಇಸ ಕಾರಣ ಹೀ ಮುಝೇ ಅದ್ವೈತವಿಚಾರ ಭೀ ನಹೀಂ ಕರನಾ ಪಡತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ “ ಉತ್ತೀರ್ಣೇ ತು ಪರೇ ಪಾರೇ ನೋಕಾಯಾಃ ಕಿಂ ಪ್ರಯೋಜನಂ “ ಜಬ ಪರಲೀ ಪಾರ ಉತರ ಗಯೇ ತೋ ಫಿರ ನೌ ಕಾ ಕೀ ಕ್ಯಾ ಆವಶ್ಯಕತಾ ಹೈ ? ಇಸ ಕಾರಣ ಜಬ ದ್ವೈತ ಕಾ ಭಾನ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೈ ತೋ ಫಿರ ಅದ್ವೈತ ವಿಚಾರ ಕರನೇ ಸೇ ಫಲ ಹೀ ಕ್ಯಾ ? ..2..
ಕ ಭೂತಂ ವ ಭವಿಷ್ಯದ್ವಾ ವರ್ತಮಾನಮಪಿ ಕ ವಾ .
ಕ ದೇಶಃವ ಚವಾ ನಿತ್ಯಂ ಸ್ವಮಹಿನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ನಿತ್ಯಂ ಸ್ವಮಹಿನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ ಭೂತಂ ಕ ವಾ ಭವಿಷ್ಯತ್ ಕ, ಅಪಿ ವಾ ವರ್ತಮಾನಂ ಕ, ದೇಶಃ ಕ ( ಅನ್ಯತ್ ) ಚ ವಾ ಕ.. 3 ..
ನಿತ್ಯ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮುಝೇ ಭೂತಕಾಲ ಕಹಾಂ ಹೈ, ಭವಿಷ್ಯತ್ ಕಾಲ ಕಹಾಁ ಹೈ, ವರ್ತಮಾನಕಾಲ ಕಹಾಂ ಹೈ, ದೇಶ ಕಹಾಂ ಹೈ ತಥಾ ಅನ್ಯ ವಸ್ತು ಕಹಾಂ ಹೈ ?..3..
ವ ಚಾತ್ಮಾ ಕ ಚವಾನಾತ್ಮಾ ಕ ಶುಭಕಾಶುಭಂ ತಥಾ .
ಕಚಿಂತಾಕ ಚವಾಚಿಂತಾ ಸ್ವಮಹಿಮ್ನಿಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಮಹಿನ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ ಆತ್ಮಾ ಕ ಬಾ ಅನಾತ್ಮಾ ಚ ಕ; ಶುಭಂ ಕ ತಥಾ ಅಶುಭಂ ಕ. ಚಿಂತಾ ಕವಾ ಅಚಿಂತಾ ಚ ವ .. 4 ..
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮುಝೇ ಆತ್ಮಾ, ಅನಾತ್ಮಾ, ಶುಭ, ಅಶುಭ, ಚಿಂತಾ ಔರ ಅಚಿಂತಾ ಯಹ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರ ಭೇದ ನಹೀಂ ಭಾಸತಾ ಹೈ ..4..
ಕಸ್ವಪ್ನಃಕ್ಕ ಸುಷುಪ್ತಿಾ ಕ ಚ ಜಾಗರಣಂ ತಥಾ.
ವ ತುರೀಯಂ ಭಯಂ ವಾಪಿ ಸ್ವಮಹಿಮ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಮಹಿಮ್ನ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ ಸ್ವಪ್ನಃ ವ ವಾ ಸುಷುಪ್ತಿಃ ಚ ಕ, ತಥಾ ಜಾಗರಣಂ ಕ್ವ, ತುರೀಯಂ ಅಪಿ ವಾ ಭಯಂ ವ ..5..
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮೇರೀ ಸ್ವಪ್ನಾವಸ್ಥಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಸುಷುಪ್ತಿ ಅವಸ್ಥಾ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ಜಾಯತ್ ಅವಸ್ಥಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯಹ ತೀನೋಂ ಅವಸ್ಥಾ ಬುದ್ಧಿ ಕೀ ಹೈಂ, ಆತ್ಮಾ ಕೀ ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಮೇರೀ ತುರೀಯಾವಸ್ಥಾಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ತಥಾ ಅಂತಃಕರಣಧರ್ಮ ಜೋ ಭಯ ಆದಿ ಸೋಭೀ ಮುಝೇ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ..5..
ಕ ದೂರಂಕ ಸಮೀಪಂ ವಾ ಬಾಹ್ಯ ಕಾಭ್ಯಂತರಂ ಕವಾಕ
ಸ್ಥೂಲಂಕಚ ವಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸ್ವಮಹಿನ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಮಹಿಮ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ ದೂರಂ ಕ ವಾ ಸಮೀಪಂ ಕ್ವ, ಬಾಹ್ಯಂ ಕ ವಾ ಆಭ್ಯಂತರಂ ಕ, ಸ್ಥೂಲಂ ಕ್ವ ವಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಚ ವ .. 6 ..
ದೂರಪನಾ, ಸಮೀಪಪನಾ, ಬಾಹರಪನಾ, ಭೀತರಪನಾ, ಮೋಟಾಪನಾ ತಥಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮಪನಾ ಯೇ ಸಬ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೈಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ತೋ ಸರ್ವವ್ಯಾಪೀ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೂಂ..6..
ಜಿಗಾಟ ಕ ಮೃತ್ಯು ವಿತಂ ವಾ ವ ಲೋಕಾಃ ಕಾಸ್ಯ ಕ ಲೌಕಿಕಂ .
ಕ ಲಯಃ ವ ಸಮಾಧಿವಾ ಸ್ವಮಹಿಮ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಮೇ .. 7..
ಅನ್ವಯ:- ಸ್ವಮಹಿಮ್ನಿ ಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಅಸ್ಯ ಮೇ ಮೃತ್ಯುಃ ಕ್ವ, ಜೀವಿತಂ ಕ, ಲೋಕಾಃ ಕ್ವ ವಾ ಲೌಕಿಕಂ ಕ್ವ, ಲಯಃ ಕ್ವ ವಾ ಸಮಾಧಿಃ ಕ್ವ .. 7..
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಸ್ಥಿತ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮೇರಾ ಮರಣ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜೀವನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ತೋ ತ್ರಿಕಾಲ ಮೇಂ ಸತ್ಯರೂಪಹ, ಕೇವಲ ಆತ್ಮಾಮಾತ್ರ ಕೋ ದೇಖನೇವಾಲಾ ಜೋ ಮೇಂ ತಿಸ ಮುಝೇ ಭೂ ಆದಿ ಲೋಕೋಂ ಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸೀ ಕಾರಣ ಮುಝೇ ಕೋಈ ಲೋಕಿಕ ಕಾರ್ಯ ಭೀ ಕರ್ತವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ. ಮೈಂ ಪೂರ್ಣಾತ್ಮಾ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರಾ ಲಯ ವಾ ಸಮಾಧಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ ಹೈ ..7..
ಅಲಂ ತ್ರಿವರ್ಗಕಥಯಾ ಯೋಗಸ್ಯ ಕಥಯಾಪ್ಯಲಂ .
ಅಲಂ ವಿಜ್ಞಾನಕಥಯಾ ವಿಶ್ರಾಂತಸ್ಯ ಮಮಾತ್ಮನಿ ..8..
ಅನ್ವಯ:- ಆತ್ಮನಿ ವಿಶ್ರಾಂತಸ್ಯ ಮಮ ತ್ರಿವರ್ಗಕಥಯಾ ಯೋಗಸ್ಯ ಕಥಯಾ ಅಲಂ ವಿಜ್ಞಾನಕಥಯಾ ಅಪಿ ಅಲಂ .. 8..
ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ವಿಶ್ರಾಮ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸಮಝೇ ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮರೂಪ ತ್ರಿವರ್ಗ ಕೀ ಚರ್ಚಾ ಸೇ ಕುಛ ಪ್ರಯೋಜನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಯೋಗ ಕೀ ಚರ್ಚಾ ಕರ ಕೇ ಕುಛ ಪ್ರಯೋಜನ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಥಾ ಜ್ಞಾನ ಕೀ ಚರ್ಚಾ ಕರನೇ ಸೇ ಭೀ ಕುಛ ಪ್ರಯೋಜನ ನಹೀಂ ಹೈ .. 8..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿಕೃತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಕೋನವಿಂಶತಿಕಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ .. 19..
=====
ಅಥ ವಿಂಶತಿಕಂ ಪ್ರಕರಣಂ 20.
ಕ ಭೂತಾನಿ ವ ದೇಹೋ ವಾ ಕೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಕ ವಾ ಮನಃ .
ಕ ಶೂನ್ಯಂ ಕ ಚ ನೈರಾಶ್ಯಂ ಮತ್ಸ್ವರೂಪೇ ನಿರಂಜನೇ..1..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರಂಜನೇ ಮತ್ಸ್ವರೂಪೇ ಭೂತಾನಿ ಕ್ವ ವಾ ದೇಹಃ ಕ್ವ, ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಕ ವಾ ಮನಃ ಕ್ವ, ಶೂನ್ಯಂ ಕ್ವ, ನೈರಾಶ್ಯಂ ಕ್ವ ಚ .. 1 ..
ಪೂರ್ವ ವರ್ಣನ ಕೀ ಹುಈ ಆತ್ಮಸ್ಥಿತಿ ಜಿಸ ಕೀ ಹೋ ಜಾಯ ಉಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಕೀ ದಶಾ ಕಾ ಇಸ ಪ್ರಕಾರಣ ಮೇಂ ಚೌದಹ ಶ್ಲೋಕೋಂಕರ ಕೇ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ, ಹೇ ಗುರೋ! ಮೈಂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉಪಾಧಿರಹಿತ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಪಂಚಮಹಾಭೂತ ತಥಾ ದೇಹ ತಥಾ ಇಂದ್ರಿಯೇಂ ತಥಾ ಮನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೇಂ ಚೇತನಸ್ವರೂಪಹೂಂತಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಶೂನ್ಯಪನಾ ಔರ ನಿರಾಶಪನಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ..1..
ಕ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಕ್ವಾತ್ಮವಿಜ್ಞಾನಂ ಕ್ವ ವಾ ನಿರ್ವಿಷಯಂ ಮನಃ .
ಕ ತೃಪ್ತಿಃ ಕ ವಿತೃಷ್ಣಾತ್ವಂ ಗತದ್ವಂದ್ರಸ್ಯ ಮೇ ಸದಾ ..2..
ಅನ್ವಯ:- ಸದಾ ಗತದ್ವಂದ್ವಸ್ಯ ಮೇ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಕ್ವ, ಆತ್ಮವಿಜ್ಞಾನಂ ಕ, ವಾ ನಿರ್ವಿಷಯಂ ಮನಃ ಕ್ವ, ತೃಪ್ತಿಃ ಕ್ವ, ವಿತೃಷ್ಣಾತ್ವಂ ವ .. 2 ..
ಶಾಸ್ತ್ರಾಭ್ಯಾಸ ಕರನಾ, ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಕಾ ವಿಚಾರ ಕರನಾ, ಮನ ಕೋ ಜೀತನಾ, ಮನ ಮೇಂ ತೃಪ್ತಿ ರಖನಾ ಔರ ತೃಷ್ಣಾ ಕೋ ದೂರ ಕರನಾ ಯಹ ಕೋಈ ಭೀ ಮುಝ ಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಇಂದರಹಿತ ಹೂಂ ..2..
ಕ ವಿದ್ಯಾಕ್ಕಚ ವಾಂವಿದ್ಯಾ ಕಾಹಂ ವೇದಂ ಮಮ ಕವಾ.
ಕಬಂಧಃ ಕ್ವ ಚ ವಾ ಮೋಕ್ಷಃಸ್ವರೂಪಸ್ಯ ವರೂಪಿತಾ ..3..
ಅನ್ವಯ:- (ಮಯಿ ) ವಿದ್ಯಾ ವ ವಾ ವಿದ್ಯಾ ಚ ಕ್ವ, ಅಹಂ ಕ್ವ ಇದಂ ಕ್ಕ ವಾ ಮಮ ಕ್ವ, ಬಂಧಃ ಕ್ವ ವಾ ಮೋಕ್ಷಃ ಚ ಕ್ವ, ಸ್ವರೂಪಸ್ಯ ರೂಪಿತಾ ವ ..3..
ಅಹಂಕಾರರಹಿತ ಜೋ ಮೈಂ ಹೂಂ ತಿಸ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ವಿದ್ಯಾ ಅವಿದ್ಯಾ ಮೈಂ ಹೂಂ, ಮೇರಾ ಹೈ, ಯಹ ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ಆಭಿಮಾನ ಕೇ ಧರ್ಮ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ವಸ್ತು ಕಾ ಜ್ಞಾನ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಬಂಧ ಮೋಕ್ಷ ಮೇರೇ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಮೇರಾ ರೂಪ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈ ಚೈತನ್ಯ ಮಾತ್ರ ಹೂಂ..3..
ಕ ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿರಪಿ ಕವಾ .
ಕ ತದ್ವಿದೇಹಕೈವಲ್ಯಂ ನಿರ್ವಿಶೇಷಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ..4..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವದಾ ನಿರ್ವಿಶೇಷಸ್ಯ ( ಮೇ ) ಪ್ರಾರಬ್ಧಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕ್ವ, ವಾ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿಃ ಅಪಿ ಕ್ವ, ತದ್ವಿದೇಹಕೈವಲ್ಯಂ ಕ್ವ .. 4..
ಸರ್ವದಾ ನಿರ್ವಿಶೇಷ ಸ್ವರೂಪ ಜೋ ಮೈಂ ತಿಸ ಮೇರೇ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿ ಅವಸ್ಥಾ ತಥಾ ವಿದೇಹಮುಕ್ತಿಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಸರ್ವಧರ್ಮರಹಿತ ಹೂಂ..4..
ವ ಕರ್ತಾ ಕ್ವ ಚ ವಾ ಭೋಕ್ತಾ ನಿಷ್ಕಿಂಯಂ ಗ ಸ್ಫುರಣಂ ವ ವಾ.
ವಾಪರೋಕ್ಷಂ ಫಲಂ ವಾಕ ನಿಃಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಮೇ ಸದಾ ..5..
ಅನ್ವಯ:- ಸದಾ ನಿಃಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಮೇ ಕರ್ತಾ ವ ವಾ ಭೋಕ್ತಾ ವ ವಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಂ ಸ್ಫುರಣಂ ಕ್ವ, ಅಪರೋಕ್ಷಂ ವ ವಾ ಫಲಂ ಕ್ವ .. 5 ..
ಮೈಂ ಸದಾ ಸ್ವಭಾವರಹಿತ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಕರ್ತಾಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಭೋಕ್ತಾಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ವಿಷಯಾಕಾರವೃತ್ತ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಫಲ ನಹೀಂ ಹೈ ..5..
ಕಲೋಕಃ ಕ್ವ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ವಾ ಕ ಯೋಗೀ ಜ್ಞಾನವಾನ್ ಕವಾ.
ಕಬದ್ಧಃಕಚ ವಾ ಮುಕ್ತಃ ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇಽಹಮದ್ವಯೇ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹಮದ್ರಯೇ ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇ ಲೋಕಃ ಕ್ವ ವಾ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ಕ್ವ, ಯೋಗೀ ಕ, ಜ್ಞಾನವಾನ್ ಕ್ವ, ಬದ್ಧಃ ಕ್ವ ವಾ ಮುಕ್ತಃ ಚ ಕ್ವ .. 6 ..
ಆತ್ಮರೂಪ ಅದ್ವೈತ ಸ್ವಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಹೋನೇಪರ ನ ಲೋಕ ಹೈ, ನ ಮೋಕ್ಷ ಕೀ ಇಚ್ಛಾ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೂಂ, ನ ಯೋಗೀ ಹೂಂ, ನ ಜ್ಞಾನೀ ಹೂಂ, ನಬಂಧನ ಹೈ, ನ ಮುಕ್ತಿ ಹೈ ..6..
ವ ಸೃಷ್ಟಿಃ ಕ್ವ ಚ ಸಂಹಾರಃಕ್ಕ ಸಾಧ್ಯಂ ಕ ಚ ಸಾಧನಂ .
ವ ಸಾಧಕಃ ಕ ಸಿದ್ಧಿಾ ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇಽಹಮದ್ರಯೇ .. 7..
ಅನ್ವಯ:- ಅಹಂ-ಅದ್ವಯೇ ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇ ಸೃಷ್ಟಿಃ ಕ, ಸಂಹಾರಃ ಚ ವ ಸಾಧ್ಯಂ ಕ್ವ, ಸಾಧನಂ ಚ ಕ್ವ, ಸಾಧಕಃ ಕ್ವ ವಾ ಸಿದ್ಧಿಃ ಕ್ವ .. 7..
ಆತ್ಮರೂಪ ಅದ್ವೈತ ಸ್ವಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಹೋನೇಪರ ನ ಸೃಷ್ಟಿ ಹೈ, ನ ಕಾರ್ಯ ಹೈ, ನ ಸಾಧನ ಹೈ ಔರ ನ ಸಿದ್ಧಿ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಸವೇಂಧರ್ಮ ರಹಿತ ಹೂಁ..7..
ಕ ಪ್ರಮಾತಾ ಪ್ರಮಾಣ ವಾಕ ಪ್ರಮೇಯಂಕ ಚ ಪ್ರಮಾ.
ಕ ಕಿಂಚಿತ್ಕ ನ ಕಿಂಚಿದ್ವಾ ಸರ್ವದಾ ವಿಮಲಸ್ಯ ಮೇ .. 8..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವದಾ ವಿಮಲಸ್ಯ ಮೇ ಪ್ರಮಾಣಂ ವಾ ಪ್ರಮಾತಾ ಕ್ವ ಪ್ರಮೇಯಂ ಕ ಪ್ರಮಾ ಚ ಕ್ವ ಕಿಂಚಿತ್ ಕ್ವ ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಕ್ವ .. 8..
ಆತ್ಮಾ ಉಪಾಧಿರಹಿತ ಹೈ ತಿಸ ಆತ್ಮಾ ಕೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರಮಾತಾ, ಪ್ರಮಾಣ ತಥಾ ಪ್ರಮೇಯ ಯೇ ತೀನೋಂ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಕುಛ ಹೈ ಅಥವಾ ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೈ, ಐಸೀ ಕಲ್ಪನಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ .. 8..
ಕ ವಿಕ್ಷೇಪಃ ಕ ಚೈಕಾಮ್ಯಂ ಕ ನಿರ್ಬೋಧಃ ಕ ಮೂಢತಾ.
ಕ ಹಷಃ ಕ ವಿಷಾದೋ ವಾ ಸರ್ವದಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಸ್ಯ ಮೇ ..9..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವದಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಸ್ಯ ಮೇ ವಿಕ್ಷೇಪಃ ಕ್ವ ಐಕಾಮ್ಯಂ ಚಕ್ಕ ನಿರ್ಬೋಧಃ ಕ್ವ ಮೂಹತಾ ಕ್ವ ಹರ್ಷಃ ಕ್ವ ವಿಷಾದಃ ಕ್ವ .. 9 ..
ಮೈಂ ಸದಾ ನಿರ್ವಿಕಾರ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ವಿಕ್ಷೇಪ ತಥಾ ಏಕಾಗ್ರತಾ, ಜ್ಞಾನೀಪನಾ, ಮೂಢತಾ, ಹರ್ಷ ಔರ ವಿಷಾದ ಯೇ ವಿಕಾರ ನಹೀಂ ಹೈ .. 9..
ಕಚೈಷ ವ್ಯವಹಾರೋ ವಾ ಕ ಚ ಸಾ ಪರಮಾರ್ಥತಾ .
ವ ಸುಖಂ ಕ ಚ ವಾ ದುಃಖಂ ನಿರ್ವಿಮರ್ಶಸ್ಯ ಮೇ ಸದಾ ..10..
ಅನ್ವಯ:- ಸದಾ ನಿರ್ವಿಮರ್ಶಸ್ಯ ಮೇ ಏಷಃ ವ್ಯವಹಾರಃ ಕ್ವ ವಾ ಸಾ ಪರಮಾರ್ಥತಾ ಚ ಕ್ವ, ಸುಖಂ ಚ ಕ್ವ ವಾ ದುಃಖಂ ಚ ಕ್ವ .. 10 ..
ಮೈಂ ಸದಾ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ವ್ಯವಹಾರಾವಸ್ಥಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಪರಮಾರ್ಥಾವಸ್ಥಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಸುಖ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ದುಃಖ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ..10..
ಕ್ವಮಾಯಾಕ ಚ ಸಂಸಾರಃವ ಪ್ರೀತಿರ್ವಿರತಿಃ ಕವಾ.
ಕ ಜೀವಃ ಕ್ವ ಚ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸರ್ವದಾ ವಿಮಲಸ್ಯ ಮೇ ..11..
ಅನ್ವಯ:- ಸರ್ವದಾ ವಿಮಲಸ್ಯ ಮೇ ಮಾಯಾ ವ ಸಂಸಾರಃ ಚ ಕ್ವ ಪ್ರೀತಿಃ ಕವಾ ವಿರತಿಃ ಕ ಜೀವಃ ಕ್ವ ತತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಚ ಕ್ವ .. 11 ..
ಮೈಂ ಸದಾ ಶುದ್ಧ ಉಪಾಧಿರಹಿತ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ, ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಮಾಯಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಸಂಸಾರ ನಹೀಂ ಹೈ, ಪ್ರೀತಿ ನಹೀಂ ಹೈ, ವೈರಾಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಜೀವಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಭಾವಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ .. 11..
ಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿನಿವೃತ್ತಿಾ ಕ ಮುಕ್ತಿಃ ಕ ಚ ಬಂಧನಂ .
ಕೂಟಸ್ಥನಿವಿಭಾಗಸ್ಯ ಸ್ವಸ್ಥಸ್ಯ ಮಮ ಸರ್ವದಾ .. 12..
ಅನ್ವಯ:- ಕೂಟಸ್ಥನಿರ್ವಿಭಾಗಸ್ಯ ಸದಾ ಸ್ವಸ್ಥಸ್ಯ ಮಮ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಕ. ವಾ ನಿವೃತ್ತಿಃ ಕ, ಮುಕ್ತಿಃ ಕ, ಬಂಧನಂ ಚ ಕ್ವ .. 12 ..
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಜೋ ಮೈಂ ಹೂಂ ತಿಸ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ, ಮುಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ಬಂಧನ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ .. 12..
ಕೋಪದೇಶಃವ ವಾ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಕ ಶಿಷ್ಯಃ ಕಂ ಚ ವಾ ಗುರುಃ.
ಕ ಚಾಸ್ತಿ ಪುರುಷಾರ್ಥೋ ವಾ ನಿರುಪಾಧೇಃ ಶಿವಸ್ಯ ಮೇ .. 13 ..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರುಪಾಧೇಃ ಶಿವಸ್ಯ ಮೇ ಉಪದೇಶಃ ಕ್ವ ವಾ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ವ ಶಿಷ್ಯಃ ಕ್ವ ವಾ ಗುರುಃ ಕ್ವ ವಾ ಪುರುಷಾರ್ಥಃ ಕ್ವ ಚ ಅಸ್ತಿ .. 13 ..
ಉಪಾಧಿಶೂನ್ಯ ನಿತ್ಯಾನಂದಸ್ವರೂಪ ಜೋ ಮೈಂ ಹೂಂ ತಿಸ ಮೇರೇ ಅರ್ಥ ಉಪದೇಶ ನಹೀಂ ಹೈ, ಶಾಸ್ತ್ರ ನಹೀಂ ಹೈ, ಶಿಷ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಗುರು ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾ ಪರಮ ಪುರುಷಾರ್ಥ ಜೋ ಮೋಕ್ಷ ಸೋ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ..13..
ಕ ಚಾಸ್ತಿ ಕ ಚ ವಾ ನಾಸ್ತಿ ಕ್ವಾಸ್ತಿ ಚೈಕಂ ಕ ಚ ದ್ವಯಂ . ಬಹುನಾತ್ರ ಕಿಮುಕ್ತೇನ ಕಿಂಚಿನ್ನೋತ್ತಿಷ್ಠತೇ ಮಮ .. 14..
ಅನ್ವಯ:- ( ಮಮ ) ಅಸ್ತಿ ಚ ಕ, ವಾ ನ ಅಸ್ತಿ ಚ ಕ್ವ, ಏಕ ಚ ಕೇ ಅಸ್ತಿ, ದ್ವಯಂ ಚ ಕ್ವ, ಇಹ ಬಹುನಾ ಉಕ್ತೇನ ಕಿಂ, ಮಮ ಕಿಶ್ಚಿತ್ ನ ಉತ್ತಿಷ್ಠತೇ .. 14 ..
ಮೈಂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ ಇಸ ಕಾರಣ ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಅಸ್ತಿಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ನಾಸ್ತಿಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಏಕಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ದ್ವೈತಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಲ್ಪಿತ ಪದಾರ್ಥೋ ಕೀ ವಾರ್ತಾ ಕರೋಡೋಂ ವರ್ಷಾಪರ್ಯಂತ ಕಹೂಂ ತಬ ಭೀ ಹಾರ ನಹೀಂ ಮಿಲ ಸಕತಾ, ಇಸ ಕಾರಣ ಸೇ ಕಹತಾ ಹೂಂ ಕಿ, ಮೇರೇ ವಿಷೇಂ ಕಿಸೀ ಕಲ್ಪನಾ ಕಾ ಭೀ ಆಭಾಸ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಏಕರಸ ಚೇತನ ಸ್ವರೂಪ ಹೂಂ ..14..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಾಷಾಟೀಕಾಸಹಿತಂ ವಿಶತಿಕಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..20..
======
ಅಥೈಕವಿಂಶತಿಕಂ ಪ್ರಕರಣಂ 21 .
ವಿಂಶತಿಶ್ಚೋಪದೇಶೇ ಸ್ಯುಃಶ್ಲೋಕಾಶ್ಚ ಪಂಚವಿಂಶತಿಃ.
ಸತ್ಯಾತ್ಮಾನುಭವೋಲ್ಲಾ ಸೇ ಉಪದೇಶೇ ಚತುರ್ದಶ..1..
ಅನ್ವಯ:- ಉಪದೇಶೇ ವಿಂಶತಿಃ ಚ ಸ್ಯುಃ . ಸತ್ಯಾತ್ಮಾನುಭವೋಲ್ಲಾ ಸೇ ಚ ಪಂಚವಿಂಶತಿಃ . ಉಪದೇಶೇ ಚತುರ್ದಶ .. 1..
ಅಬ ಗ್ರಂಥಕರ್ತಾನೇ ಇಸ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ ಗ್ರಂಥ ಕೀ ಶ್ಲೋಕಸಂಖ್ಯಾ ಔರ ವಿಷಯ ದಿಖಾಯೇ ಹೈಂ. ಗುರೂಪದೇಶನಾಮಕ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 20 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ಶಿಷ್ಯಾನುಭವನಾಮಕ ದ್ವಿತೀಯ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ 25 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ಆಕ್ಷೇಪೋಪದೇಶನಾಮಕಂ ತೃತೀಯ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 14 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ..1..
ಷಡಲ್ಲಾ ಸೇ ಲಯೇ ಚೈವೋಪದೇಶೇ ಚ ಚತುಶ್ಚತುಃ . ಪಂಚಕಂ ಸ್ಯಾದನುಭವೇ ಬಂಧಮೋಕ್ಷೇ ಚತುಷ್ಕಕಂ ..2..
ಅನ್ವಯ:- (ಚತುರ್ಥೇ ) ಉಲ್ಲಾ ಸೇ ಷಟ್ . ಲಯೇ ಚ ಉಪದೇಶೇ ಚ ಏವ ಚತುಶ್ಚತುಃ . ಅನುಭವೇ ಪಂಚಕಂ . ಬಂಧಮೋಕ್ಷೇ ಚತುಷ್ಕಕಂ ಸ್ಯಾತ್ .. 2 ..
ಶಿಷ್ಯಾನುಭವನಾಮಕ ಚತುರ್ಥ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 6 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಲಯನಾಮಕ ಪಂಚಮ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 4 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಗುರೂಪದೇಶನಾಮಕ ಪಷ್ಠ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ ಭೀ 4 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಶಿಷ್ಯಾನುಭವನಾಮಕ ಸಪ್ತಮ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 5 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಬಂಧಮೋಕ್ಷನಾಮಕ ಅಷ್ಟಮ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ 4 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ..2..
ನಿರ್ವೇದೋಪಶಮೇ ಜ್ಞಾನೇ ಏವಮೇವಾಷ್ಟಕಂ ಭವೇತ್ .
ಯಥಾಸುಖಸಪ್ತಕಂಚ ಶಾಂತೀಸ್ಯಾಟೇ. ದಸಂಮಿತಂ ..3..
ಅನ್ವಯ:- ನಿರ್ವೇದೋಪಶಮೇ ಏವಂ ಏವ ಜ್ಞಾನೇ ಅಷ್ಟಕಂ ಭವೇತ್ . ಯಥಾ ಸುಖೇ ಚ ಸಪ್ತಕಂ . ಶಾಂತೌ ಚ ವೇದಸಂಮಿತಂ ಸ್ಯಾತ್ .. 3 ..
ನಿರ್ವೇದನಾಮಕ ನವಮ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 8 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ . ಉಪಶಮನಾಮಕ ದಶಮ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 8 ಶ್ಲೋಕ ಹೈ . ಜ್ಞಾನಾಷ್ಟಕನಾಮಕ ಏಕಾದಶ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 8 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ . ಏವಮೇವಾಷ್ಟಕ ನಾಮಕ ದ್ವಾದಶ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 8 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ . ಯಥಾಸುಖನಾಮಕ ತ್ರಯೋದಶ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 7 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಶಾಂತಿಚತುಷ್ಕನಾಮಕ ಚತುರ್ದಶ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 4 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ..3..
ತತ್ತ್ವೋಪದೇಶೇ ವಿಶಚ್ಚ ದಶ ಜ್ಞಾನೋಪದೇಶ ಕೇ .
ತತ್ತ್ವಸ್ವರೂಪೇ ವಿಂಶಚ ಶಮೇ ಚ ಶತಕಂ ಭವೇತ್..4..
ಅನ್ವಯ:- ತತ್ತ್ವೋಪದೇಶೇ ವಿಂಶತ್ . ಜ್ಞಾನೋಪದೇಶ ಕೇ ಚ ದಶ . ತತ್ತ್ವಸ್ವರೂಪ ಕೇ ಚ ವಿಂಶತ್ . ಶಮೇ ಚ ಶತಕಂ ಭವೇತ್ .. 4..
ತತ್ವೋಪದೇಶನಾಮಕ ಪಂಚದಶಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 20 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಜ್ಞಾನೋಪದೇಶನಾಮಕ ಷೋಡಶ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 10 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ತತ್ವಸ್ವರೂಪನಾಮಕ ಸಪ್ತದಶ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 20 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಶಮನಾಮಕ ಅಷ್ಟಾದಶಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 100 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ..4..
ಅಷ್ಟಕಂ ಚಾತ್ಮವಿಶ್ರಾಂತೌ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತೀ ಚತುರ್ದಶ .
ಷಟ್ ಸಂಖ್ಯಾಕ್ರಮವಿಜ್ಞಾನೇ ಗ್ರಂಥೇಕಾತ್ಮ್ಯಂ ತತಃ ಪರಂ ..5..
ವಿಶಕಮಿತೈಃ ಖಂಡೈಃ ಶ್ಲೋಕೈರಾತ್ಮಾನಿಮಧ್ಯಖೈಃ.
ಅವಧೂತಾನುಭೂತೇಶ್ಚ ಶ್ಲೋಕಾಃ ಸಂಖ್ಯಾಕ್ರಮಾ ಅಮೀ..6..
ಅನ್ವಯ:- ಆತ್ಮವಿಶ್ರಾಂತೌ ಚ ಅಷ್ಟಕಂ . ಜೀವನ್ಮುಕ್ತೀ ಚತುರ್ದಶ . ಸಂಖ್ಯಾಃ ಕ್ರಮವಿಜ್ಞಾನೇ ಪಟ್ . ತತಃ ಪರಂ ಆತ್ಮಾಗ್ನಿಮಧ್ಯಖೈಃ ಶ್ಲೋಕಃ ವಿಂಶತ್ಯೇಕಮಿತೈಃ ಖಂಡೈಃ ಗ್ರಂಥೈಕಾತ್ಮ್ಯಂ ( ಭವತಿ ) . ಅಮೀ ಶ್ಲೋಕಾಃ ಅವಧೂತಾನುಭೂತೇಃ ಸಂಖ್ಯಾಕ್ರಮಾಃ ( ಕಥಿತಾಃ ) .. 5.. 6 ..
ಆತ್ಮವಿಶ್ರಾಂತಿನಾಮಕ ಉನ್ನೀಸವೇಂ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 8 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿನಾಮಕ ವಿಂಶತಿಕ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 14 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಔರ ಸಂಖ್ಯಾಕಮವಿಜ್ಞಾನನಾಮಕ ಏಕವಿಂಶತಿಕ ಪ್ರಕರಣ ಮೇಂ 6 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ಔರ ಸಂಪೂರ್ಣಗ್ರಂಥ ಮೇಂ ಇಕ್ಕೀಸ ಪ್ರಕರಣ ಔರ 303 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಅವಧೂತ ಕಾ ಅನುಭವರೂಪ ಜೋ ᳚ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾ” ಹೈ ಉಸ ಕೇ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಕೀ ಸಂಖ್ಯಾ ಕಾ ಕ್ರಮ ಕಹಾ. ಯದ್ಯಪಿ ಅಂತ ಕೇ ಶ್ಲೋಕಕರ ಕೇ ಸಹಿತ 303 ಶ್ಲೋಕ ಹೈಂ ಪರಂತು ದಶಮಪುರುಷ ಕೀ ಸಮಾನ ಯಹ ಶ್ಲೋಕ ಅಪನೇ ಕೋ ಗ್ರಹಣಕರ ಅನ್ಯ ಶ್ಲೋಕೋಂ ಕೀ ಗಣನಾ ಕರತಾ ಹೈ..5..6..
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಷ್ಟಾವಕ್ರಮುನಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಯಾ ಸಹಿತಂ ಸಂಖ್ಯಾಕ್ರಮವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ನಾಮೈಕವಿಂಶತಿಕಂ ಪ್ರಕರಣಂ ಸಮಾಪ್ತಂ ..21..
ಇತಿ ಸಾನ್ವಯಭಾಷಾಟೀಕಾಸಮೇತಾ ಅಷ್ಟಾವಕ್ರಗೀತಾ ಸಮಾಪ್ತಾ.
ಪುಸ್ತಕ ಮಿಲನೇ ಕಾ ಠಿಕಾನಾ
ಗಂಗಾವಿಷ್ಣು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣದಾಸ,
“ಲಕ್ಷ್ಮೀವೇಂಕಟೇಶ್ವರ “ ಛಾಪಾಖಾನಾ,
ಕಲ್ಯಾಣ (ಜಿ. ಠಾಣಾ.)
– Chant Stotra in Other Languages –
Geeta » Ashtavakra Gita Hindi Translation Lyrics in Sanskrit » English » Bengali » Gujarati » Malayalam » Odia » Telugu » Tamil