॥ Bhagavad Geetaa words and Meanings Gujarati Lyrics ॥
॥ ભગવદ્ગીતા શબ્દાર્થ ॥
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ = King Dhritarashtra said
ધર્મક્ષેત્રે = in the place of pilgrimage
કુરુક્ષેત્રે = in the place named Kuruksetra
સમવેતાઃ = assembled
યુયુત્સવઃ = desiring to fight
મામકાઃ = my party (sons)
પાણ્ડવાઃ = the sons of Pandu
ચ = and
એવ = certainly
કિં = what
અકુર્વત = did they do
સઞ્જય = O Sanjaya.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
દૃષ્ટ્વા = after seeing
તુ = but
પાણ્ડવાનીકં = the soldiers of the Pandavas
વ્યૂઢં = arranged in a military phalanx
દુર્યોધનઃ = King Duryodhana
તદા = at that time
આચાર્યં = the teacher
ઉપસઙ્ગમ્ય = approaching
રાજા = the king
વચનં = word
અબ્રવીત્ = spoke.
પશ્ય = behold
એતાં = this
પાણ્ડુપુત્રાણાં = of the sons of Pandu
આચાર્ય = O teacher
મહતીં = great
ચમૂં = military force
વ્યૂઢાં = arranged
દ્રુપદપુત્રેણ = by the son of Drupada
તવ = your
શિષ્યેણ = disciple
ધીમતા = very intelligent.
અત્ર = here
શૂરાઃ = heroes
મહેશ્વાસાઃ = mighty bowmen
ભીમાર્જુન = to Bhima and Arjuna
સમાઃ = equal
યુધિ = in the fight
યુયુધાનઃ = Yuyudhana
વિરાટઃ = Virata
ચ = also
દ્રુપદઃ = Drupada
ચ = also
મહારથઃ = great fighter.
ધૃષ્ટકેતુઃ = Dhrishtaketu
ચેકિતાનઃ = Cekitana
કાશિરાજઃ = Kasiraja
ચ = also
વીર્યવાન્ = very powerful
પુરુજિત્ = Purujit
કુન્તિભોજઃ = Kuntibhoja
ચ = and
શૈબ્યઃ = Saibya
ચ = and
નરપુઙ્ગવઃ = hero in human society.
યુધામન્યુઃ = Yudhamanyu
ચ = and
વિક્રાન્તઃ = mighty
ઉત્તમૌજાઃ = Uttamauja
ચ = and
વીર્યવાન્ = very powerful
સૌભદ્રઃ = the son of Subhadra
દ્રૌપદેયાઃ = the sons of Draupadi
ચ = and
સર્વે = all
એવ = certainly
મહારથાઃ = great chariot fighters.
અસ્માકં = our
તુ = but
વિશિષ્ટાઃ = especially powerful
યે = who
તાન્ = them
નિબોધ = just take note of, be informed
દ્વિજોત્તમ = O best of the brahmanas
નાયકાઃ = captains
મમ = my
સૈન્યસ્ય = of the soldiers
સંજ્ઞાર્થં = for information
તાન્ = them
બ્રવીમિ = I am speaking
તે = to you.
ભવાન્ = your good self
ભીષ્મઃ = Grandfather Bhishma
ચ = also
કર્ણઃ = Karna
ચ = and
કૃપઃ = Krpa
ચ = and
સમિતિઞ્જયઃ = always victorious in battle
અશ્વત્થામા = Asvatthama
વિકર્ણઃ = Vikarna
ચ = as well as
સૌમદત્તિઃ = the son of Somadatta
તથા = as well as
એવ = certainly
ચ = also.
અન્યે = others
ચ = also
બહવઃ = in great numbers
શૂરાઃ = heroes
મદર્થે = for my sake
ત્યક્તજીવિતાઃ = prepared to risk life
નાના = many
શસ્ત્ર = weapons
પ્રહરણાઃ = equipped with
સર્વે = all of them
યુદ્ધવિશારદાઃ = experienced in military science.
અપર્યાપ્તં = immeasurable
તત્ = that
અસ્માકં = of ours
બલં = strength
ભીષ્મ = by Grandfather Bhishma
અભિરક્ષિતં = perfectly protected
પર્યાપ્તં = limited
તુ = but
ઇદં = all this
એતેષાં = of the Pandavas
બલં = strength
ભીમ = by Bhima
અભિરક્ષિતં = carefully protected.
અયનેષુ = in the strategic points
ચ = also
સર્વેષુ = everywhere
યથાભાગં = as differently arranged
અવસ્થિતાઃ = situated
ભીષ્મં = unto Grandfather Bhishma
એવ = certainly
અભિરક્ષન્તુ = should give support
ભવન્તઃ = you
સર્વ = all respectively
એવ હિ = certainly.
તસ્ય = his
સઞ્જનયન્ = increasing
હર્ષં = cheerfulness
કુરુવૃદ્ધઃ = the grandsire of the Kuru dynasty (Bhishma)
પિતામહઃ = the grandfather
સિંહનાદં = roaring sound, like that of a lion
વિનદ્ય = vibrating
ઉચ્ચૈઃ = very loudly
શઙ્ખં = conchshell
દધ્મૌ = blew
પ્રતાપવાન્ = the valiant.
તતઃ = thereafter
શઙ્ખાઃ = conchshells
ચ = also
ભેર્યઃ = large drums
ચ = and
પણવાનક = small drums and kettledrums
ગોમુખાઃ = horns
સહસા = all of a sudden
એવ = certainly
અભ્યહન્યન્ત = were simultaneously sounded
સઃ = that
શબ્દઃ = combined sound
તુમુલઃ = tumultuous
અભવત્ = became.
તતઃ = thereafter
શ્વેતૈઃ = with white
હયૈઃ = horses
યુક્તે = being yoked
મહતિ = in a great
સ્યન્દને = chariot
સ્થિતૌ = situated
માધવઃ = KRiShNa (the husband of the goddess of fortune)
પાણ્ડવઃ = Arjuna (the son of Pandu)
ચ = also
એવ = certainly
દિવ્યૌ = transcendental
શઙ્ખૌ = conchshells
પ્રદધ્મતુઃ = sounded.
પાઞ્ચજન્યં = the conchshell named Pancajanya
હૃષીકેશઃ = Hrsikesa (KRiShNa, the Lord who directs the senses of the devotees)
દેવદત્તં = the conchshell named Devadatta
ધનઞ્જયઃ = Dhananjaya (Arjuna, the winner of wealth)
પૌંડ્રં = the conch named Paundra
દધ્મૌ = blew
મહાશઙ્ખં = the terrific conchshell
ભીમકર્મા = one who performs herculean tasks
વૃકોદરઃ = the voracious eater (Bhima).
અનન્તવિજયં = the conch named Ananta-vijaya
રાજા = the king
કુન્તીપુત્રઃ = the son of Kunti
યુધિષ્ઠિરઃ = Yudhisthira
નકુલઃ = Nakula
સહદેવઃ = Sahadeva
ચ = and
સુઘોષમણિપુષ્પકૌ = the conches named Sughosa and Manipuspaka
કાશ્યઃ = the King of Kasi (Varanasi)
ચ = and
પરમેષ્વાસઃ = the great archer
શિખણ્ડી = Sikhandi
ચ = also
મહારથઃ = one who can fight alone against thousands
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ = Dhristadyumna (the son of King Drupada)
વિરાટઃ = Virata (the prince who gave shelter to the Pandavas while they were in disguise)
ચ = also
સાત્યકિઃ = Satyaki (the same as Yuyudhana, the charioteer of Lord KRiShNa)
ચ = and
અપરાજિતઃ = who had never been vanquished
દ્રુપદઃ = Drupada, the King of Pancala
દ્રૌપદેયાઃ = the sons of Draupadi
ચ = also
સર્વશઃ = all
પૃથિવીપતે = O King
સૌભદ્રઃ = Abhimanyu, the son of Subhadra
ચ = also
મહાબાહુઃ = mighty-armed
શઙ્ખાન્ = conchshells
દધ્મુઃ = blew
પૃથક્ = each separately.
સઃ = that
ઘોષઃ = vibration
ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં = of the sons of Dhritarashtra
હૃદયાનિ = hearts
વ્યદારયત્ = shattered
નભઃ = the sky
ચ = also
પૃથિવીં = the surface of the earth
ચ = also
એવ = certainly
તુમુલઃ = uproarious
અભ્યનુનાદયન્ = resounding.
અથ = thereupon
વ્યવસ્થિતાન્ = situated
દૃષ્ટ્વા = looking upon
ધાર્તરાષ્ટ્રાન્ = the sons of Dhritarashtra
કપિધ્વજઃ = he whose flag was marked with Hanuman
પ્રવૃત્તે = while about to engage
શસ્ત્રસમ્પાતે = in releasing his arrows
ધનુઃ = bow
ઉદ્યમ્ય = taking up
પાણ્ડવઃ = the son of Pandu (Arjuna)
હૃષીકેશં = unto Lord KRiShNa
તદા = at that time
વાક્યં = words
ઇદં = these
આહ = said
મહીપતે = O King.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
સેનયોઃ = of the armies
ઉભયોઃ = both
મધ્યે = between
રથં = the chariot
સ્થાપય = please keep
મે = my
અચ્યુત = O infallible one
યાવત્ = as long as
એતાન્ = all these
નિરીક્ષે = may look upon
અહં = I
યોદ્ધુકામાન્ = desiring to fight
અવસ્થિતાન્ = arrayed on the battlefield
કૈઃ = with whom
મયા = by me
સહ = together
યોદ્ધવ્યં = have to fight
અસ્મિન્ = in this
રણ = strife
સમુદ્યમે = in the attempt.
યોત્સ્યમાનાન્ = those who will be fighting
અવેક્ષે = let me see
અહં = I
યે = who
એતે = those
અત્ર = here
સમાગતાઃ = assembled
ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય = for the son of Dhritarashtra
દુર્બુદ્ધેઃ = evil-minded
યુદ્ધે = in the fight
પ્રિય = well
ચિકીર્ષવઃ = wishing.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
એવં = thus
ઉક્તઃ = addressed
હૃષીકેશઃ = Lord KRiShNa
ગુડાકેશેન = by Arjuna
ભારત = O descendant of Bharata
સેનયોઃ = of the armies
ઉભયોઃ = both
મધ્યે = in the midst
સ્થાપયિત્વા = placing
રથોત્તમં = the finest chariot.
ભીષ્મ = Grandfather Bhishma
દ્રોણ = the teacher Drona
પ્રમુખતઃ = in front of
સર્વેષાં = all
ચ = also
મહીક્ષિતાં = chiefs of the world
ઉવાચ = said
પાર્થ = O son of Pritha
પશ્ય = just behold
એતાન્ = all of them
સમવેતાન્ = assembled
કુરૂન્ = the members of the Kuru dynasty
ઇતિ = thus.
તત્ર = there
અપશ્યત્ = he could see
સ્થિતાન્ = standing
પાર્થઃ = Arjuna
પિતૃન્ = fathers
અથ = also
પિતામહાન્ = grandfathers
આચાર્યાન્ = teachers
માતુલાન્ = maternal uncles
ભ્રાતૄન્ = brothers
પુત્રાન્ = sons
પૌત્રાન્ = grandsons
સખીન્ = friends
તથા = too
શ્વશુરાન્ = fathers-in-law
સુહૃદઃ = well-wishers
ચ = also
એવ = certainly
સેનયોઃ = of the armies
ઉભયોઃ = of both parties
અપિ = including.
તાન્ = all of them
સમીક્ષ્ય = after seeing
સઃ = he
કૌન્તેયઃ = the son of Kunti
સર્વાન્ = all kinds of
બન્ધૂન્ = relatives
અવસ્થિતાન્ = situated
કૃપયા = by compassion
પરયા = of a high grade
આવિષ્ટઃ = overwhelmed
વિષીદન્ = while lamenting
ઇદં = thus
અબ્રવીત્ = spoke.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
દૃષ્ટ્વા = after seeing
ઇમં = all these
સ્વજનં = kinsmen
કૃષ્ણ = O KRiShNa
યુયુત્સું = all in a fighting spirit
સમુપસ્થિતં = present
સીદન્તિ = are quivering
મમ = my
ગાત્રાણિ = limbs of the body
મુખં = mouth
ચ = also
પરિશુષ્યતિ = is drying up.
વેપથુઃ = trembling of the body
ચ = also
શરીરે = on the body
મે = my
રોમહર્ષઃ = standing of hair on end
ચ = also
જાયતે = is taking place
ગાણ્ડીવં = the bow of Arjuna
સ્ત્રંસતે = is slipping
હસ્તાત્ = from the hand
ત્વક્ = skin
ચ = also
એવ = certainly
પરિદહ્યતે = is burning.
ન = nor
ચ = also
શક્નોમિ = am I able
અવસ્થાતું = to stay
ભ્રમતિ = forgetting
ઇવ = as
ચ = and
મે = my
મનઃ = mind
નિમિત્તાનિ = causes
ચ = also
પશ્યામિ = I see
વિપરીતાનિ = just the opposite
કેશવ = O killer of the demon Kesi (KRiShNa).
ન = nor
ચ = also
શ્રેયઃ = good
અનુપશ્યામિ = do I foresee
હત્વા = by killing
સ્વજનં = own kinsmen
આહવે = in the fight
ન = nor
કાઙ્ક્ષે = do I desire
વિજયં = victory
કૃષ્ણ = O KRiShNa
ન = nor
ચ = also
રાજ્યં = kingdom
સુખાનિ = happiness thereof
ચ = also.
કિં = what use
નઃ = to us
રાજ્યેન = is the kingdom
ગોવિન્દ = O KRiShNa
કિં = what
ભોગૈઃ = enjoyment
જીવિતેન = living
વા = either
યેષાં = of whom
અર્થે = for the sake
કાઙ્ક્ષિતં = is desired
નઃ = by us
રાજ્યં = kingdom
ભોગાઃ = material enjoyment
સુખાનિ = all happiness
ચ = also
તે = all of them
ઇમે = these
અવસ્થિતાઃ = situated
યુદ્ધે = on this battlefield
પ્રાણાન્ = lives
ત્યક્ત્વા = giving up
ધનાનિ = riches
ચ = also
આચાર્યાઃ = teachers
પિતરઃ = fathers
પુત્રાઃ = sons
તથા = as well as
એવ = certainly
ચ = also
પિતામહાઃ = grandfathers
માતુલાઃ = maternal uncles
શ્વશૂરાઃ = fathers-in-law
પૌત્રાઃ = grandsons
શ્યાલાઃ = brothers-in-law
સમ્બન્ધિનઃ = relatives
તથા = as well as
એતાન્ = all these
ન = never
હન્તું = to kill
ઇચ્છામિ = do I wish
ઘ્નતઃ = being killed
અપિ = even
મધુસૂદન = O killer of the demon Madhu (KRiShNa)
અપિ = even if
ત્રૈલોક્ય = of the three worlds
રાજ્યસ્ય = for the kingdom
હેતોઃ = in exchange
કિમ્ નુ = what to speak of
મહીકૃતે = for the sake of the earth
નિહત્ય = by killing
ધાર્તરાષ્ટ્રાન્ = the sons of Dhritarashtra
નઃ = our
કા = what
પ્રીતિઃ = pleasure
સ્યાત્ = will there be
જનાર્દન = O maintainer of all living entities.
પાપં = vices
એવ = certainly
આશ્રયેત્ = must come upon
અસ્માન્ = us
હત્વા = by killing
એતાન્ = all these
આતતાયિનઃ = aggressors
તસ્માત્ = therefore
ન = never
આર્હાઃ = deserving
વયં = we
હન્તું = to kill
ધાર્તરાષ્ટ્રાન્ = the sons of Dhritarashtra
સબાન્ધવાન્ = along with friends
સ્વજનં = kinsmen
હિ = certainly
કથં = how
હત્વા = by killing
સુખિનઃ = happy
સ્યામ = will we become
માધવ = O KRiShNa, husband of the goddess of fortune.
યદિ = if
અપિ = even
એતે = they
ન = do not
પશ્યન્તિ = see
લોભ = by greed
ઉપહત = overpowered
ચેતસઃ = their hearts
કુલક્ષય = in killing the family
કૃતં = done
દોષં = fault
મિત્રદ્રોહે = in quarreling with friends
ચ = also
પાતકં = sinful reactions
કથં = why
ન = should not
જ્ઞેયં = be known
અસ્માભિઃ = by us
પાપાત્ = from sins
અસ્માત્ = these
નિવર્તિતું = to cease
કુલક્ષય = in the destruction of a dynasty
કૃતં = done
દોષં = crime
પ્રપશ્યદ્ભિઃ = by those who can see
જનાર્દન = O KRiShNa.
કુલક્ષયે = in destroying the family
પ્રણશ્યન્તિ = become vanquished
કુલધર્માઃ = the family traditions
સનાતનાઃ = eternal
ધર્મે = religion
નષ્ટે = being destroyed
કુલં = family
કૃત્સ્નં = whole
અધર્મઃ = irreligion
અભિભવતિ = transforms
ઉત = it is said.
અધર્મ = irreligion
અભિભવાત્ = having become predominant
કૃષ્ણ = O KRiShNa
પ્રદુષ્યન્તિ = become polluted
કુલસ્ત્રિયઃ = family ladies
સ્ત્રીષુ = by the womanhood
દુષ્ટાસુ = being so polluted
વાર્ષ્ણેય = O descendant of VRiShNi
જાયતે = comes into being
વર્ણસઙ્કરઃ = unwanted progeny.
સઙ્કરઃ = such unwanted children
નરકાય = make for hellish life
એવ = certainly
કુલઘ્નાનાં = for those who are killers of the family
કુલસ્ય = for the family
ચ = also
પતન્તિ = fall down
પિતરઃ = forefathers
હિ = certainly
એષાં = of them
લુપ્ત = stopped
પિણ્ડ = of offerings of food
ઉદક = and water
ક્રિયાઃ = performances.
દોષૈઃ = by such faults
એતૈઃ = all these
કુલઘ્નાનાં = of the destroyers of the family
વર્ણસઙ્કર = of unwanted children
કારકૈઃ = which are causes
ઉત્સાદ્યન્તે = are devastated
જાતિધર્માઃ = community projects
કુલધર્માઃ = family traditions
ચ = also
શાશ્વતાઃ = eternal.
ઉત્સન્ન = spoiled
કુલધર્માણાં = of those who have the family traditions
મનુષ્યાણાં = of such men
જનાર્દન = O KRiShNa
નરકે = in hell
નિયતં = always
વાસઃ = residence
ભવતિ = it so becomes
ઇતિ = thus
અનુશુશ્રુમ = I have heard by disciplic succession.
અહો = alas
બત = how strange it is
મહત્ = great
પાપં = sins
કર્તું = to perform
વ્યવાસિતાઃ = have decided
વયં = we
યત્ = because
રાજ્યસુખલોભેન = driven by greed for royal happiness
હન્તું = to kill
સ્વજનં = kinsmen
ઉદ્યતાઃ = trying.
યદિ = even if
માં = me
અપ્રતીકારં = without being resistant
અશસ્ત્રં = without being fully equipped
શસ્ત્રપાણયઃ = those with weapons in hand
ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ = the sons of Dhritarashtra
રણે = on the battlefield
હન્યુઃ = may kill
તત્ = that
મે = for me
ક્ષેમતરં = better
ભવેત્ = would be.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
એવં = thus
ઉક્ત્વા = saying
અર્જુનઃ = Arjuna
સઙ્ખ્યે = in the battlefield
રથ = of the chariot
ઉપસ્થે = on the seat
ઉપવિશત્ = sat down again
વિસૃજ્ય = putting aside
સશરં = along with arrows
ચાપં = the bow
શોક = by lamentation
સંવિગ્ન = distressed
માનસઃ = within the mind.
End of 1.46
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
તં = unto Arjuna
તથા = thus
કૃપયા = by compassion
આવિષ્ટં = overwhelmed
અશ્રૂપૂર્ણાકુલ = full of tears
ઈક્ષણં = eyes
વિષીદન્તં = lamenting
ઇદં = these
વાક્યં = words
ઉવાચ = said
મધુસૂદનઃ = the killer of Madhu.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
કુતઃ = wherefrom
ત્વા = unto you
કશ્મલં = dirtiness
ઇદં = this lamentation
વિષમે = in this hour of crisis
સમુપસ્થિતં = arrived
અનાર્ય = persons who do not know the value of life
જુષ્ટં = practiced by
અસ્વર્ગ્યં = which does not lead to higher planets
અકીર્તિ = infamy
કરં = the cause of
અર્જુન = O Arjuna.
ક્લૈબ્યં = impotence
મા સ્મ = do not
ગમઃ = take to
પાર્થ = O son of Pritha
ન = never
એતત્ = this
ત્વયિ = unto you
ઉપપદ્યતે = is befitting
ક્ષુદ્રં = petty
હૃદય = of the heart
દૌર્બલ્યં = weakness
ત્યક્ત્વા = giving up
ઉત્તિષ્ઠ = get up
પરંતપ = O chastiser of the enemies.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
કથં = how
ભીષ્મં = Bhishma
અહં = I
સાઙ્ખ્યે = in the fight
દ્રોણં = Drona
ચ = also
મધુસૂદન = O killer of Madhu
ઇષુભિઃ = with arrows
પ્રતિયોત્સ્યામિ = shall counterattack
પૂજાર્હૌ = those who are worshipable
અરિસૂદન = O killer of the enemies.
ગુરુન્ = the superiors
અહત્વા = not killing
હિ = certainly
મહાનુભવાન્ = great souls
શ્રેયઃ = it is better
ભોક્તું = to enjoy life
ભૈક્ષ્યં = by begging
અપિ = even
ઇહ = in this life
લોકે = in this world
હત્વા = killing
અર્થ = gain
કામાન્ = desiring
તુ = but
ગુરુન્ = superiors
ઇહ = in this world
એવ = certainly
ભુઞ્જીય = one has to enjoy
ભોગાન્ = enjoyable things
રુધિર = blood
પ્રદિગ્ધાન્ = tainted with.
ન = nor
ચ = also
એતત્ = this
વિદ્મઃ = do we know
કતરત્ = which
નઃ = for us
ગરીયઃ = better
યદ્વા = whether
જયેમ = we may conquer
યદિ = if
વા = or
નઃ = us
જયેયુઃ = they conquer
યાન્ = those who
એવ = certainly
હત્વા = by killing
ન = never
જિજીવિષામઃ = we would want to live
તે = all of them
અવસ્થિતાઃ = are situated
પ્રમુખે = in the front
ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ = the sons of Dhritarashtra.
કાર્પણ્ય = of miserliness
દોષ = by the weakness
ઉપહત = being afflicted
સ્વભાવઃ = characteristics
પૃચ્છામિ = I am asking
ત્વાં = unto You
ધર્મ = religion
સમ્મૂઢ = bewildered
ચેતાઃ = in heart
યત્ = what
શ્રેયઃ = all-good
સ્યાત્ = may be
નિશ્ચિતં = confidently
બ્રૂહિ = tell
તત્ = that
મે = unto me
શિષ્યઃ = disciple
તે = Your
અહં = I am
શાધિ = just instruct
માં = me
ત્વાં = unto You
પ્રપન્નં = surrendered.
ન = do not
હિ = certainly
પ્રપશ્યામિ = I see
મમ = my
અપનુદ્યાત્ = can drive away
યત્ = that which
શોકં = lamentation
ઉચ્છોષણં = drying up
ઇન્દ્રિયાણાં = of the senses
અવાપ્ય = achieving
ભુમૌ = on the earth
અસપત્નં = without rival
ઋદ્ધં = prosperous
રાજ્યં = kingdom
સુરાણાં = of the demigods
અપિ = even
ચ = also
આધિપત્યં = supremacy.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
એવં = thus
ઉક્ત્વા = speaking
હૃષીકેશં = unto KRiShNa, the master of the senses
ગુડાકેશઃ = Arjuna, the master of curbing ignorance
પરન્તપ = the chastiser of the enemies
ન યોત્સ્યે = I shall not fight
ઇતિ = thus
ગોવિન્દં = unto KRiShNa, the giver of pleasure to the senses
ઉક્ત્વા = saying
તુષ્ણિં = silent
બભૂવ = became
હ = certainly.
તં = unto him
ઉવાચ = said
હૃષીકેશઃ = the master of the senses, KRiShNa
પ્રહસન્ = smiling
ઇવ = like that
ભારત = O Dhritarashtra, descendant of Bharata
સેનયોઃ = of the armies
ઉભયોઃ = of both parties
મધ્યે = between
વિષીદન્તં = unto the lamenting one
ઇદં = the following
વચઃ = words.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
અશોચ્યાન્ = not worthy of lamentation
અન્વશોચઃ = you are lamenting
ત્વં = you
પ્રજ્ઞાવાદાન્ = learned talks
ચ = also
ભાષસે = speaking
ગત = lost
અસૂન્ = life
અગત = not past
અસૂન્ = life
ચ = also
ન = never
અનુશોચન્તિ = lament
પણ્ડિતાઃ = the learned.
ન = never
તુ = but
એવ = certainly
અહં = I
જાતુ = at any time
ન = did not
આસં = exist
ન = not
ત્વં = you
ન = not
ઇમે = all these
જનાધિપઃ = kings
ન = never
ચ = also
એવ = certainly
ન = not
ભવિષ્યામઃ = shall exist
સર્વે વયં = all of us
અતઃ પરં = hereafter.
દેહીનઃ = of the embodied
અસ્મિન્ = in this
યથા = as
દેહે = in the body
કૌમારં = boyhood
યૌવનં = youth
જરા = old age
તથા = similarly
દેહાન્તર = of transference of the body
પ્રાપ્તિઃ = achievement
ધીરઃ = the sober
તત્ર = thereupon
ન = never
મુહ્યતિ = is deluded.
માત્રાસ્પર્શઃ = sensory perception
તુ = only
કૌન્તેય = O son of Kunti
શીત = winter
ઉષ્ણ = summer
સુખ = happiness
દુઃખ = and pain
દાઃ = giving
આગમ = appearing
અપાયિનઃ = disappearing
અનિત્યઃ = nonpermanent
તાન્ = all of them
તિતિક્ષસ્વ = just try to tolerate
ભારત = O descendant of the Bharata dynasty.
યં = one to whom
હિ = certainly
ન = never
વ્યથયન્તિ = are distressing
એતે = all these
પુરુષં = to a person
પુરુષર્ષભ = O best among men
સમ = unaltered
દુઃખ = in distress
સુખં = and happiness
ધીરં = patient
સઃ = he
અમૃતત્ત્વાય = for liberation
કલ્પતે = is considered eligible.
ન = never
અસતઃ = of the nonexistent
વિદ્યતે = there is
ભાવઃ = endurance
ન = never
અભાવઃ = changing quality
વિદ્યતે = there is
સતઃ = of the eternal
ઉભયોઃ = of the two
અપિ = verily
દૃષ્ટઃ = observed
અન્તઃ = conclusion
તુ = indeed
અનયોઃ = of them
તત્ત્વ = of the truth
દર્શિભિઃ = by the seers.
અવિનાશિ = imperishable
તુ = but
તત્ = that
વિદ્ધિ = know it
યેન = by whom
સર્વં = all of the body
ઇદં = this
તતં = pervaded
વિનાશં = destruction
અવ્યયસ્ય = of the imperishable
અસ્ય = of it
ન કશ્ચિત્ = no one
કર્તું = to do
અર્હતિ = is able.
અન્તવન્તઃ = perishable
ઇમે = all these
દેહાઃ = material bodies
નિત્યસ્ય = eternal in existence
ઉક્તાઃ = are said
શરીરિણઃ = of the embodied soul
અનાશિનઃ = never to be destroyed
અપ્રમેયસ્ય = immeasurable
તસ્માત્ = therefore
યુધ્યસ્વ = fight
ભારત = O descendant of Bharata.
યઃ = anyone who
એનં = this
વેત્તિ = knows
હન્તારં = the killer
યઃ = anyone who
ચ = also
એનં = this
મન્યતે = thinks
હતં = killed
ઉભૌ = both
તૌ = they
ન = never
વિજાનીતાઃ = are in knowledge
ન = never
અયં = this
હન્તિ = kills
ન = nor
હન્યતે = is killed.
ન = never
જાયતે = takes birth
મ્રિયતે = dies
વા = either
કદાચિત્ = at any time (past, present or future)
ન = never
અયં = this
ભૂત્વા = having come into being
ભવિતા = will come to be
વા = or
ન = not
ભૂયઃ = or is again coming to be
અજઃ = unborn
નિત્યઃ = eternal
શાશ્વતઃ = permanent
અયં = this
પુરાણઃ = the oldest
ન = never
હન્યતે = is killed
હન્યમાને = being killed
શરીરે = the body.
વેદ = knows
અવિનાશિનં = indestructible
નિત્યં = always existing
યઃ = one who
એનં = this (soul)
અજં = unborn
અવ્યયં = immutable
કથં = how
સઃ = that
પુરુષઃ = person
પાર્થ = O Partha (Arjuna)
કં = whom
ઘાતયતિ = causes to hurt
હન્તિ = kills
કં = whom.
વાસાંસિ = garments
જીર્ણાનિ = old and worn out
યથા = just as
વિહાય = giving up
નવાનિ = new garments
ગૃહ્ણાતિ = does accept
નરઃ = a man
અપરાણિ = others
તથા = in the same way
શરીરાણિ = bodies
વિહાય = giving up
જીર્ણાનિ = old and useless
અન્યાનિ = different
સંયાતિ = verily accepts
નવાનિ = new sets
દેહી = the embodied.
ન = never
એનં = this soul
છિન્દન્તિ = can cut to pieces
શસ્ત્રાણિ = weapons
ન = never
એનં = this soul
દહતિ = burns
પાવકઃ = fire
ન = never
ચ = also
એનં = this soul
ક્લેદયન્તિ = moistens
આપઃ = water
ન = never
શોષયતિ = dries
મારુતઃ = wind.
અચ્છેદ્યઃ = unbreakable
અયં = this soul
અદાહ્યઃ = unable to be burned
અયં = this soul
અક્લેદ્યઃ = insoluble
અશોષ્યઃ = not able to be dried
એવ = certainly
ચ = and
નિત્યઃ = everlasting
સર્વગતઃ = all-pervading
સ્થાણુઃ = unchangeable
અચલઃ = immovable
અયં = this soul
સનાતનઃ = eternally the same.
અવ્યક્તઃ = invisible
અયં = this soul
અચિન્ત્યઃ = inconceivable
અયં = this soul
અવિકાર્યઃ = unchangeable
અયં = this soul
ઉચ્યતે = is said
તસ્માત્ = therefore
એવં = like this
વિદિત્વા = knowing it well
એનં = this soul
ન = do not
અનુશોચિતું = to lament
અર્હસિ = you deserve.
અથ = if, however
ચ = also
એનં = this soul
નિત્યજાતં = always born
નિત્યં = forever
વા = either
મન્યસે = you so think
મૃતં = dead
તથાપિ = still
ત્વં = you
મહાબાહો = O mighty-armed one
ન = never
એનં = about the soul
શોચિતું = to lament
અર્હસિ = deserve.
જાતસ્ય = of one who has taken his birth
હિ = certainly
ધ્રુવઃ = a fact
મૃત્યુઃ = death
ધ્રુવં = it is also a fact
જન્મ = birth
મૃતસ્ય = of the dead
ચ = also
તસ્માત્ = therefore
અપરિહાર્યે = of that which is unavoidable
અર્થે = in the matter
ન = do not
ત્વં = you
શોચિતું = to lament
અર્હસિ = deserve.
અવ્યક્તાદીનિ = in the beginning unmanifested
ભૂતાની = all that are created
વ્યક્ત = manifested
મધ્યાનિ = in the middle
ભારત = O descendant of Bharata
અવ્યક્ત = nonmanifested
નિધનાનિ = when vanquished
એવ = it is all like that
તત્ર = therefore
કા = what
પરિદેવના = lamentation.
આશ્ચર્યવત્ = as amazing
પશ્યતિ = sees
કશ્ચિત્ = someone
એનં = this soul
આશ્ચર્યવત્ = as amazing
વદતિ = speaks of
તથા = thus
એવ = certainly
ચ = also
અન્યઃ = another
આશ્ચર્યવત્ = similarly amazing
ચ = also
એનં = this soul
અન્યઃ = another
શૃણોતિ = hears of
શ્રુત્વા = having heard
અપિ = even
એનં = this soul
વેદ = knows
ન = never
ચ = and
એવ = certainly
કશ્ચિત્ = someone.
દેહી = the owner of the material body
નિત્યં = eternally
અવધ્યઃ = cannot be killed
અયં = this soul
દેહે = in the body
સર્વસ્ય = of everyone
ભારત = O descendant of Bharata
તસ્માત્ = therefore
સર્વાણિ = all
ભૂતાનિ = living entities (that are born)
ન = never
ત્વં = you
શોચિતું = to lament
અર્હસિ = deserve.
સ્વધર્મં = one’s own religious principles
અપિ = also
ચ = indeed
અવેક્ષ્ય = considering
ન = never
વિકમ્પિતું = to hesitate
અર્હસિ = you deserve
ધર્મ્યાત્ = for religious principles
હિ = indeed
યુદ્ધાત્ = than fighting
શ્રેયઃ = better engagement
અન્યત્ = any other
ક્ષત્રિયસ્ય = of the ksatriya
ન = does not
વિદ્યતે = exist.
યદૃચ્છયા = by its own accord
ચ = also
ઉપપન્નં = arrived at
સ્વર્ગ = of the heavenly planets
દ્વારં = door
અપાવૃતં = wide open
સુખિનઃ = very happy
ક્ષત્રિયાઃ = the members of the royal order
પાર્થ = O son of Pritha
લભન્તે = do achieve
યુદ્ધં = war
ઈદૃષં = like this.
અથ = therefore
ચેત્ = if
ત્વં = you
ઇમં = this
ધર્મ્યં = as a religious duty
સંગ્રામં = fighting
ન = do not
કરિષ્યસિ = perform
તતઃ = then
સ્વધર્મં = your religious duty
કીર્તિં = reputation
ચ = also
હિત્વા = losing
પાપં = sinful reaction
અવાપ્સ્યસિ = will gain.
અકીર્તિં = infamy
ચ = also
અપિ = over and above
ભૂતાનિ = all people
કથયિષ્યન્તિ = will speak
તે = of you
અવ્યયં = forever
સમ્ભાવિતસ્ય = for a respectable man
ચ = also
અકીર્તિઃ = ill fame
મરણાત્ = than death
અતિરિચ્યતે = becomes more.
ભયાત્ = out of fear
રણાત્ = from the battlefield
ઉપરતં = ceased
મંસ્યન્તે = they will consider
ત્વાં = you
મહારથાઃ = the great generals
યેષાં = for whom
ચ = also
ત્વં = you
બહુમતઃ = in great estimation
ભૂત્વા = having been
યાસ્યસિ = you will go
લાઘવં = decreased in value.
અવાચ્ય = unkind
વાદાન્ = fabricated words
ચ = also
બહૂન્ = many
વદિષ્યન્તિ = will say
તવ = your
અહિતાઃ = enemies
નિન્દન્તઃ = while vilifying
તવ = your
સામર્થ્યં = ability
તતઃ = than that
દુઃખતરં = more painful
નુ = of course
કિં = what is there.
હતઃ = being killed
વા = either
પ્રાપ્સ્યસિ = you gain
સ્વર્ગં = the heavenly kingdom
જિત્વા = by conquering
વા = or
ભોક્ષ્યસે = you enjoy
મહીં = the world
તસ્માત્ = therefore
ઉત્તિષ્ઠ = get up
કૌન્તેય = O son of Kunti
યુદ્ધાય = to fight
કૃત = determined
નિશ્ચયઃ = in certainty.
સુખ = happiness
દુઃખે = and distress
સમે = in equanimity
કૃત્વા = doing so
લાભાલાભૌ = both profit and loss
જયાજયૌ = both victory and defeat
તતઃ = thereafter
યુદ્ધાય = for the sake of fighting
યુજ્યસ્વ = engage (fight)
ન = never
એવં = in this way
પાપં = sinful reaction
અવાપ્સ્યસિ = you will gain.
એષા = all this
તે = unto you
અભિહિતા = described
સાઙ્ખ્યે = by analytical study
બુદ્ધિઃ = intelligence
યોગે = in work without fruitive result
તુ = but
ઇમં = this
શૃણુ = just hear
બુદ્ધ્યા = by intelligence
યુક્તઃ = dovetailed
યયા = by which
પાર્થ = O son of Pritha
કર્મબન્ધં = bondage of reaction
પ્રહાસ્યસિ = you can be released from.
ન = there is not
ઇહ = in this yoga
અભિક્રમ = in endeavoring
નાશઃ = loss
અસ્તિ = there is
પ્રત્યવાયઃ = diminution
ન = never
વિદ્યતે = there is
સ્વલ્પં = a little
અપિ = although
અસ્ય = of this
ધર્મસ્ય = occupation
ત્રાયતે = releases
મહતઃ = from very great
ભયાત્ = danger.
વ્યવસાયાત્મિકા = resolute in KRiShNa consciousness
બુદ્ધિઃ = intelligence
એક = only one
ઇહ = in this world
કુરુનન્દન = O beloved child of the Kurus
બહુશાખાઃ = having various branches
હિ = indeed
અનન્તાઃ = unlimited
ચ = also
બુદ્ધયઃ = intelligence
અવ્યવસાયિનાં = of those who are not in KRiShNa consciousness.
યામિમાં = all these
પુષ્પિતાં = flowery
વાચં = words
પ્રવદન્તિ = say
અવિપશ્ચિતઃ = men with a poor fund of knowledge
વેદવાદરતાઃ = supposed followers of the Vedas
પાર્થ = O son of Pritha
ન = never
અન્યત્ = anything else
અસ્તિ = there is
ઇતિ = thus
વાદિનઃ = the advocates
કામાત્માનઃ = desirous of sense gratification
સ્વર્ગપરાઃ = aiming to achieve heavenly planets
જન્મકર્મફલપ્રદાં = resulting in good birth and other fruitive reactions
ક્રિયાવિશેષ = pompous ceremonies
બહુલાં = various
ભોગ = in sense enjoyment
ઐશ્વર્ય = and opulence
ગતિં = progress
પ્રતિ = towards.
ભોગ = to material enjoyment
ઐશ્વર્ય = and opulence
પ્રસક્તાનાં = for those who are attached
તયા = by such things
અપહૃતચેતસાં = bewildered in mind
વ્યવસાયાત્મિકા = fixed in determination
બુદ્ધિઃ = devotional service to the Lord
સમાધૌ = in the controlled mind
ન = never
વિધીયતે = does take place.
ત્રૈગુણ્ય = pertaining to the three modes of material nature
વિષયાઃ = on the subject matter
વેદાઃ = Vedic literatures
નિસ્ત્રૈગુણ્યઃ = transcendental to the three modes of material nature
ભવ = be
અર્જુન = O Arjuna
નિર્દ્વન્દ્વઃ = without duality
નિત્યસત્ત્વસ્થઃ = in a pure state of spiritual existence
નિર્યોગક્ષેમઃ = free from ideas of gain and protection
આત્મવાન્ = established in the self.
યાવાન્ = all that
અર્થઃ = is meant
ઉદપાને = in a well of water
સર્વતઃ = in all respects
સમ્પ્લુતોદકે = in a great reservoir of water
તાવાન્ = similarly
સર્વેષુ = in all
વેદેષુ = Vedic literatures
બ્રાહ્મણસ્ય = of the man who knows the Supreme Brahman
વિજાનતઃ = who is in complete knowledge.
કર્માણિ = in prescribed duties
એવ = certainly
અધિકારઃ = right
તે = of you
મા = never
ફલેષુ = in the fruits
કદાચન = at any time
મા = never
કર્મફલ = in the result of the work
હેતુઃ = cause
ભૂઃ = become
મા = never
તે = of you
સઙ્ગઃ = attachment
અસ્તુ = there should be
અકર્મણિ = in not doing prescribed duties.
યોગસ્થઃ = equipoised
કુરુ = perform
કર્માણિ = your duties
સઙ્ગં = attachment
ત્યક્ત્વા = giving up
ધનઞ્જય = O Arjuna
સિદ્ધ્યસિદ્ધ્યોઃ = in success and failure
સમઃ = equipoised
ભૂત્વા = becoming
સમત્વં = equanimity
યોગઃ = yoga
ઉચ્યતે = is called.
દૂરેણ = discard it at a long distance
હિ = certainly
અવરં = abominable
કર્મ = activity
બુદ્ધિયોગાત્ = on the strength of KRiShNa consciousness
ધનઞ્જય = O conqueror of wealth
બુદ્ધૌ = in such consciousness
શરણં = full surrender
અન્વિચ્છ = try for
કૃપણાઃ = misers
ફલહેતવઃ = those desiring fruitive results.
બુદ્ધિયુક્તઃ = one who is engaged in devotional service
જહાતિ = can get rid of
ઇહ = in this life
ઉભે = both
સુકૃતદુષ્કૃતે = good and bad results
તસ્માત્ = therefore
યોગાય = for the sake of devotional service
યુજ્યસ્વ = be so engaged
યોગઃ = KRiShNa consciousness
કર્મસુ = in all activities
કૌશલં = art.
કર્મજં = due to fruitive activities
બુદ્ધિયુક્તાઃ = being engaged in devotional service
હિ = certainly
ફલં = results
ત્યક્ત્વા = giving up
મનીષિણઃ = great sages or devotees
જન્મબન્ધ = from the bondage of birth and death
વિનિર્મુક્તાઃ = liberated
પદં = position
ગચ્છન્તિ = they reach
અનામયં = without miseries.
યદા = when
તે = your
મોહ = of illusion
કલિલં = dense forest
બુદ્ધિઃ = transcendental service with intelligence
વ્યતિતરિષ્યતિ = surpasses
તદા = at that time
ગન્તાસિ = you shall go
નિર્વેદં = callousness
શ્રોતવ્યસ્ય = toward all that is to be heard
શ્રુતસ્ય = all that is already heard
ચ = also.
શ્રુતિ = of Vedic revelation
વિપ્રતિપન્ના = without being influenced by the fruitive results
તે = your
યદા = when
સ્થાસ્યતિ = remains
નિશ્ચલા = unmoved
સમાધૌ = in transcendental consciousness, or KRiShNa consciousness
અચલા = unflinching
બુદ્ધિઃ = intelligence
તદા = at that time
યોગં = self-realization
અવાપ્સ્યસિ = you will achieve.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
સ્થિતપ્રજ્ઞસ્ય = of one who is situated in fixed KRiShNa consciousness
કા = what
ભાષા = language
સમાધિસ્થસ્ય = of one situated in trance
કેશવ = O KRiShNa
સ્થિતધીઃ = one fixed in KRiShNa consciousness
કિં = what
પ્રભાષેત = speaks
કિં = how
આસીત = does remain still
વ્રજેત = walks
કિં = how.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
પ્રજહાતિ = gives up
યદા = when
કામાન્ = desires for sense gratification
સર્વાન્ = of all varieties
પાર્થ = O son of Pritha
મનોગતાન્ = of mental concoction
આત્માનિ = in the pure state of the soul
એવ = certainly
આત્મના = by the purified mind
તુષ્ટઃ = satisfied
સ્થિતપ્રજ્ઞઃ = transcendentally situated
તદા = at that time
ઉચ્યતે = is said.
દુઃખેષુ = in the threefold miseries
અનુદ્વિગ્નમનાઃ = without being agitated in mind
સુખેષુ = in happiness
વિગતસ્પૃહઃ = without being interested
વીત = free from
રાગ = attachment
ભય = fear
ક્રોધઃ = and anger
સ્થિતધીઃ = whose mind is steady
મુનિઃ = a sage
ઉચ્યતે = is called.
યઃ = one who
સર્વત્ર = everywhere
અનભિસ્નેહઃ = without affection
તત્ = that
તત્ = that
પ્રાપ્ય = achieving
શુભ = good
અશુભં = evil
ન = never
અભિનન્દતી = praises
ન = never
દ્વેષ્ટિ = envies
તસ્ય = his
પ્રજ્ઞા = perfect knowledge
પ્રતિષ્ઠિતા = fixed.
યદા = when
સંહરતે = winds up
ચ = also
અયં = he
કૂર્મઃ = tortoise
અઙ્ગાનિ = limbs
ઇવ = like
સર્વશઃ = altogether
ઇન્દ્રિયાણિ = senses
ઇન્દ્રિયાર્થેભ્યઃ = from the sense objects
તસ્ય = his
પ્રજ્ઞા = consciousness
પ્રતિષ્ઠિતા = fixed.
વિષયાઃ = objects for sense enjoyment
વિનિવર્તન્તે = are practiced to be refrained from
નિરાહારસ્ય = by negative restrictions
દેહીનઃ = for the embodied
રસવર્જં = giving up the taste
રસઃ = sense of enjoyment
અપિ = although there is
અસ્ય = his
પરં = far superior things
દૃષ્ટ્વા = by experiencing
નિવર્તતે = he ceases from.
યતતઃ = while endeavoring
હિ = certainly
અપિ = in spite of
કૌન્તેય = O son of Kunti
પુરુષસ્ય = of a man
વિપશ્ચિતઃ = full of discriminating knowledge
ઇન્દ્રિયાણિ = the senses
પ્રમાથીનિ = agitating
હરન્તિ = throw
પ્રસભં = by force
મનઃ = the mind.
તાનિ = those senses
સર્વાણિ = all
સંયમ્ય = keeping under control
યુક્તઃ = engaged
આસીત = should be situated
મત્પરઃ = in relationship with Me
વશે = in full subjugation
હિ = certainly
યસ્ય = one whose
ઇન્દ્રિયાણિ = senses
તસ્ય = his
પ્રજ્ઞા = consciousness
પ્રતિષ્ઠિતા = fixed.
ધ્યાયતઃ = while contemplating
વિષયાન્ = sense objects
પુંસઃ = of a person
સઙ્ગઃ = attachment
તેષુ = in the sense objects
ઉપજાયતે = develops
સઙ્ગાત્ = from attachment
સઞ્જાયતે = develops
કામઃ = desire
કામાત્ = from desire
ક્રોધઃ = anger
અભિજાયતે = becomes manifest.
ક્રોધાત્ = from anger
ભવતિ = takes place
સમ્મોહઃ = perfect illusion
સમ્મોહાત્ = from illusion
સ્મૃતિ = of memory
વિભ્રમઃ = bewilderment
સ્મૃતિભ્રંશાત્ = after bewilderment of memory
બુદ્ધિનાશઃ = loss of intelligence
બુદ્ધિનાશાત્ = and from loss of intelligence
પ્રણશ્યતિ = one falls down.
રાગ = attachment
દ્વેષ = and detachment
વિમુક્તૈઃ = by one who has become free from
તુ = but
વિષયાન્ = sense objects
ઇન્દ્રિયૈઃ = by the senses
ચરન્ = acting upon
આત્મવશ્યૈઃ = under one’s control
વિધેયાત્મા = one who follows regulated freedom
પ્રસાદં = the mercy of the Lord
અધિગચ્છતિ = attains.
પ્રસાદે = on achievement of the causeless mercy of the Lord
સર્વ = of all
દુઃખાનાં = material miseries
હાનિઃ = destruction
અસ્ય = his
ઉપજાયતે = takes place
પ્રસન્નચેતસઃ = of the happy-minded
હિ = certainly
આષુ = very soon
બુદ્ધિઃ = intelligence
પરિ = sufficiently
અવતિષ્ઠતે = becomes established.
નાસ્તિ = there cannot be
બુદ્ધિઃ = transcendental intelligence
અયુક્તસ્ય = of one who is not connected (with KRiShNa consciousness)
ન = not
ચ = and
અયુક્તસ્ય = of one devoid of KRiShNa consciousness
ભાવના = fixed mind (in happiness)
ન = not
ચ = and
અભાવયતઃ = of one who is not fixed
શાન્તિઃ = peace
અશાન્તસ્ય = of the unpeaceful
કુતઃ = where is
સુખં = happiness.
ઇન્દ્રિયાણાં = of the senses
હિ = certainly
ચરતાં = while roaming
યત્ = with which
મનઃ = the mind
અનુવિધીયતે = becomes constantly engaged
તત્ = that
અસ્ય = his
હરતિ = takes away
પ્રજ્ઞાં = intelligence
વાયુઃ = wind
નવં = a boat
ઇવ = like
અમ્ભસિ = on the water.
તસ્માત્ = therefore
યસ્ય = whose
મહાબાહો = O mighty-armed one
નિગૃહીતાનિ = so curbed down
સર્વશઃ = all around
ઇન્દ્રિયાણિ = the senses
ઇન્દ્રિયાર્થેભ્યઃ = from sense objects
તસ્ય = his
પ્રજ્ઞા = intelligence
પ્રતિષ્ઠિતા = fixed.
યા = what
નિશા = is night
સર્વ = all
ભૂતાનાં = of living entities
તસ્યાં = in that
જાગર્તિ = is wakeful
સંયમી = the self-controlled
યસ્યાં = in which
જાગ્રતિ = are awake
ભૂતાનિ = all beings
સા = that is
નિશા = night
પશ્યતઃ = for the introspective
મુનેઃ = sage.
આપુર્યમાણં = always being filled
અચલપ્રતિષ્ઠં = steadily situated
સમુદ્રં = the ocean
આપઃ = waters
પ્રવિશન્તિ = enter
યદ્વત્ = as
તદ્વત્ = so
કામાઃ = desires
યં = unto whom
પ્રવિશન્તિ = enter
સર્વે = all
સઃ = that person
શાન્તિં = peace
આપ્નોતિ = achieves
ન = not
કામકામી = one who desires to fulfill desires.
વિહાય = giving up
કામાન્ = material desires for sense gratification
યઃ = who
સર્વાન્ = all
પુમાન્ = a person
ચરતિ = lives
નિઃસ્પૃહઃ = desireless
નિર્મમઃ = without a sense of proprietorship
નિરહઙ્કારઃ = without false ego
સઃ = he
શાન્તિં = perfect peace
અધિગચ્છતિ = attains.
એષા = this
બ્રાહ્મી = spiritual
સ્થિતિઃ = situation
પાર્થ = O son of Pritha
ન = never
એનં = this
પ્રાપ્ય = achieving
વિમુહ્યતિ = one is bewildered
સ્થિત્વા = being situated
અસ્યાં = in this
અન્તકાલે = at the end of life
અપિ = also
બ્રહ્મનિર્વાણં = the spiritual kingdom of God
ઋચ્છતિ = one attains.
End of 2.72
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
જ્યાયસિ = better
ચેત્ = if
કર્મણઃ = than fruitive action
તે = by You
મતા = is considered
બુદ્ધિઃ = intelligence
જનાર્દન = O KRiShNa
તત્ = therefore
કિં = why
કર્મણિ = in action
ઘોરે = ghastly
માં = me
નિયોજયસિ = You are engaging
કેશવ = O KRiShNa.
વ્યામિશ્રેણ = by equivocal
ઇવ = certainly
વાક્યેન = words
બુદ્ધિં = intelligence
મોહયસિ = You are bewildering
ઇવ = certainly
મે = my
તત્ = therefore
એકં = only one
વદ = please tell
નિશ્ચિત્ય = ascertaining
યેન = by which
શ્રેયઃ = real benefit
અહં = I
આપ્નુયાં = may have.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
લોકે = in the world
અસ્મિન્ = this
દ્વિવિધા = two kinds of
નિષ્ઠા = faith
પુરા = formerly
પ્રોક્તા = were said
મયા = by Me
અનઘ = O sinless one
જ્ઞાનયોગેન = by the linking process of knowledge
સાઙ્ખ્યાનાં = of the empiric philosophers
કર્મયોગેણ = by the linking process of devotion
યોગિનાં = of the devotees.
ન = not
કર્મણાં = of prescribed duties
અનારમ્ભાત્ = by nonperformance
નૈષ્કર્મ્યં = freedom from reaction
પુરુષઃ = a man
અશ્નુતે = achieves
ન = nor
ચ = also
સંન્યાસનાત્ = by renunciation
એવ = simply
સિદ્ધિં = success
સમધિગચ્છતિ = attains.
ન = nor
હિ = certainly
કશ્ચિત્ = anyone
ક્ષણં = a moment
અપિ = also
જાતુ = at any time
તિષ્ઠતિ = remains
અકર્મકૃત્ = without doing something
કાર્યતે = is forced to do
હિ = certainly
અવશઃ = helplessly
કર્મ = work
સર્વઃ = all
પ્રકૃતિજૈઃ = born of the modes of material nature
ગુણૈઃ = by the qualities.
કર્મેન્દ્રિયાણિ = the five working sense organs
સંયમ્ય = controlling
યઃ = anyone who
આસ્તે = remains
મનસા = by the mind
સ્મરન્ = thinking of
ઇન્દ્રિયાર્થાન્ = sense objects
વિમૂઢ = foolish
આત્મા = soul
મિથ્યાચારઃ = pretender
સઃ = he
ઉચ્યતે = is called.
યઃ = one who
તુ = but
ઇન્દ્રિયાણિ = the senses
મનસા = by the mind
નિયમ્ય = regulating
આરભતે = begins
અર્જુન = O Arjuna
કર્મેન્દ્રિયૈઃ = by the active sense organs
કર્મયોગં = devotion
અસક્તઃ = without attachment
સઃ = he
વિશિષ્યતે = is by far the better.
નિયતં = prescribed
કુરુ = do
કર્મ = duties
ત્વં = you
કર્મ = work
જ્યાયાઃ = better
હિ = certainly
અકર્મણઃ = than no work
શરીર = bodily
યાત્રા = maintenance
અપિ = even
ચ = also
તે = your
ન = never
પ્રસિદ્ધ્યેત્ = is effected
અકર્મણઃ = without work.
યજ્ઞાર્થાત્ = done only for the sake of Yajna, or Visnu
કર્મણઃ = than work
અન્યત્ર = otherwise
લોકઃ = world
અયં = this
કર્મબન્ધનઃ = bondage by work
તત્ = of Him
અર્થં = for the sake
કર્મ = work
કૌન્તેય = O son of Kunti
મુક્તસઙ્ગઃ = liberated from association
સમાચર = do perfectly.
સહ = along with
યજ્ઞાઃ = sacrifices
પ્રજાઃ = generations
સૃષ્ટ્વા = creating
પુરા = anciently
ઉવાચ = said
પ્રજાપતિઃ = the Lord of creatures
અનેન = by this
પ્રસવિષ્યધ્વં = be more and more prosperous
એષઃ = this
વઃ = your
અસ્તુ = let it be
ઇષ્ટ = of all desirable things
કામધુક્ = bestower.
દેવાન્ = demigods
ભાવયતા = having pleased
અનેન = by this sacrifice
તે = those
દેવાઃ = demigods
ભાવયન્તુ = will please
વઃ = you
પરસ્પરં = mutually
ભાવયન્તઃ = pleasing one another
શ્રેયઃ = benediction
પરં = the supreme
અવાપ્સ્યથ = you will achieve.
ઇષ્ટાન્ = desired
ભોગાન્ = necessities of life
હિ = certainly
વઃ = unto you
દેવાઃ = the demigods
દાસ્યન્તે = will award
યજ્ઞભાવિતાઃ = being satisfied by the performance of sacrifices
તૈઃ = by them
દત્તાન્ = things given
અપ્રદાય = without offering
એભ્યઃ = to these demigods
યઃ = he who
ભુઙ્ક્તે = enjoys
સ્તેનઃ = thief
એવ = certainly
સઃ = he.
યજ્ઞશિષ્ટા = of food taken after performance of yajna
આસિનઃ = eaters
સન્તઃ = the devotees
મુચ્યન્તે = get relief
સર્વ = all kinds of
કિલ્બિષૈઃ = from sins
ભુઞ્જતે = enjoy
તે = they
તુ = but
અઘં = grievous sins
પાપાઃ = sinners
યે = who
પચન્તિ = prepare food
આત્મકારણાત્ = for sense enjoyment.
અન્નાત્ = from grains
ભવન્તિ = grow
ભૂતાનિ = the material bodies
પર્જન્યાત્ = from rains
અન્ન = of food grains
સમ્ભવઃ = production
યજ્ઞાત્ = from the performance of sacrifice
ભવતિ = becomes possible
પર્જન્યઃ = rain
યજ્ઞઃ = performance of yajna
કર્મ = prescribed duties
સમુદ્ભવઃ = born of.
કર્મ = work
બ્રહ્મ = from the Vedas
ઉદ્ભવં = produced
વિદ્ધિ = you should know
બ્રહ્મ = the Vedas
અક્ષર = from the Supreme Brahman (Personality of Godhead)
સમુદ્ભવં = directly manifested
તસ્માત્ = therefore
સર્વગતં = all-pervading
બ્રહ્મ = transcendence
નિત્યં = eternally
યજ્ઞે = in sacrifice
પ્રતિષ્ઠિતં = situated.
એવં = thus
પ્રવર્તિતં = established by the Vedas
ચક્રં = cycle
ન = does not
અનુવર્તયતિ = adopt
ઇહ = in this life
યઃ = one who
અઘાયુઃ = whose life is full of sins
ઇન્દ્રિયારામઃ = satisfied in sense gratification
મોઘં = uselessly
પાર્થ = O son of Pritha (Arjuna)
સઃ = he
જીવતિ = lives.
યઃ = one who
તુ = but
આત્મરતિઃ = taking pleasure in the self
એવ = certainly
સ્યાત્ = remains
આત્મતૃપ્તઃ = self-illuminated
ચ = and
માનવઃ = a man
આત્મનિ = in himself
એવ = only
ચ = and
સન્તુષ્ટઃ = perfectly satiated
તસ્ય = his
કાર્યં = duty
ન = does not
વિદ્યતે = exist.
ન = never
એવ = certainly
તસ્ય = his
કૃતેન = by discharge of duty
અર્થઃ = purpose
ન = nor
અકૃતેન = without discharge of duty
ઇહ = in this world
કશ્ચન = whatever
ન = never
ચ = and
અસ્ય = of him
સર્વભૂતેષુ = among all living beings
કશ્ચિત્ = any
અર્થ = purpose
વ્યપાશ્રયઃ = taking shelter of.
તસ્માત્ = therefore
અસક્તઃ = without attachment
સતતં = constantly
કાર્યં = as duty
કર્મ = work
સમાચર = perform
અસક્તઃ = unattached
હિ = certainly
આચરાન્ = performing
કર્મ = work
પરં = the Supreme
આપ્નોતિ = achieves
પૂરુષઃ = a man.
કર્મણા = by work
એવ = even
હિ = certainly
સંસિદ્ધિં = in perfection
આસ્થિતાઃ = situated
જનકાદયાઃ = Janaka and other kings
લોકસંગ્રહં = the people in general
એવાપિ = also
સમ્પશ્યન્ = considering
કર્તું = to act
અર્હસિ = you deserve.
યદ્યત્ = whatever
આચરતિ = he does
શ્રેષ્ઠઃ = a respectable leader
તત્ = that
તત્ = and that alone
એવ = certainly
ઇતરઃ = common
જનઃ = person
સઃ = he
યત્ = whichever
પ્રમાણં = example
કુરુતે = does perform
લોકાઃ = all the world
તત્ = that
અનુવર્તતે = follows in the footsteps.
ન = not
મે = Mine
પાર્થ = O son of Pritha
અસ્તિ = there is
કર્તવ્યં = prescribed duty
ત્રિષુ = in the three
લોકેષુ = planetary systems
કિઞ્ચન = any
ન = nothing
અનવાપ્તં = wanted
અવાપ્તવ્યં = to be gained
વર્તે = I am engaged
એવ = certainly
ચ = also
કર્મણિ = in prescribed duty.
યદિ = if
હિ = certainly
અહં = I
ન = do not
વર્તેયં = thus engage
જાતુ = ever
કર્મણિ = in the performance of prescribed duties
અતન્દ્રિતઃ = with great care
મમ = My
વર્ત્મ = path
અનુવર્તન્તે = would follow
મનુષ્યાઃ = all men
પાર્થ = O son of Pritha
સર્વશઃ = in all respects.
ઉત્સીદેયુઃ = would be put into ruin
ઇમે = all these
લોકાઃ = worlds
ન = not
કુર્યાં = I perform
કર્મ = prescribed duties
ચેત્ = if
અહં = I
સઙ્કરસ્ય = of unwanted population
ચ = and
કર્તા = creator
સ્યાં = would be
ઉપહન્યાં = would destroy
ઇમાઃ = all these
પ્રજાઃ = living entities.
સક્તાઃ = being attached
કર્મણિ = in prescribed duties
અવિદ્વાંસઃ = the ignorant
યથા = as much as
કુર્વન્તિ = they do
ભારત = O descendant of Bharata
કુર્યાત્ = must do
વિદ્વાન્ = the learned
તથા = thus
અસક્તઃ = without attachment
ચિકીર્ષુઃ = desiring to lead
લોકસંગ્રહં = the people in general.
ન = not
બુદ્ધિભેદં = disruption of intelligence
જનયેત્ = he should cause
અજ્ઞાનાં = of the foolish
કર્મસઙ્ગિનાં = who are attached to fruitive work
જોષયેત્ = he should dovetail
સર્વ = all
કર્માણિ = work
વિદ્વાન્ = a learned person
યુક્તઃ = engaged
સમાચરન્ = practicing.
પ્રકૃતેઃ = of material nature
ક્રિયમાણાનિ = being done
ગુણૈઃ = by the modes
કર્માણિ = activities
સર્વશઃ = all kinds of
અહઙ્કારવિમૂઢ = bewildered by false ego
આત્મા = the spirit soul
કર્તા = doer
અહં = I
ઇતિ = thus
મન્યતે = he thinks.
તત્ત્વવિત્ = the knower of the Absolute Truth
તુ = but
મહાબાહો = O mighty-armed one
ગુણકર્મ = of works under material influence
વિભાગયોઃ = differences
ગુણાઃ = senses
ગુણેષુ = in sense gratification
વર્તન્તે = are being engaged
ઇતિ = thus
મત્વા = thinking
ન = never
સજ્જતે = becomes attached.
પ્રકૃતેઃ = of material nature
ગુણ = by the modes
સમ્મૂઢાઃ = befooled by material identification
સજ્જન્તે = they become engaged
ગુણકર્મસુ = in material activities
તાન્ = those
અકૃત્સ્નવિદાઃ = persons with a poor fund of knowledge
મન્દાન્ = lazy to understand self-realization
કૃત્સ્નવિત્ = one who is in factual knowledge
ન = not
વિચાલયેત્ = should try to agitate.
મયિ = unto Me
સર્વાણિ = all sorts of
કર્માણિ = activities
સંન્યસ્ય = giving up completely
અધ્યાત્મ = with full knowledge of the self
ચેતસા = by consciousness
નિરાશીઃ = without desire for profit
નિર્મમઃ = without ownership
ભૂત્વા = so being
યુધ્યસ્વ = fight
વિગતજ્વરઃ = without being lethargic.
યે = those who
મે = My
મતં = injunctions
ઇદં = these
નિત્યં = as an eternal function
અનુતિષ્ઠન્તિ = execute regularly
માનવાઃ = human beings
શ્રદ્ધાવન્તઃ = with faith and devotion
અનસૂયન્તઃ = without envy
મુચ્યન્તે = become free
તે = all of them
અપિ = even
કર્મભિઃ = from the bondage of the law of fruitive actions.
યે = those
તુ = however
એતત્ = this
અભ્યસૂયન્તઃ = out of envy
ન = do not
અનુતિષ્ઠન્તિ = regularly perform
મે = My
મતં = injunction
સર્વજ્ઞાન = in all sorts of knowledge
વિમૂઢાન્ = perfectly befooled
તાન્ = they are
વિદ્ધિ = know it well
નષ્ટાન્ = all ruined
અચેતસઃ = without KRiShNa consciousness.
સદૃશં = accordingly
ચેષ્ટતે = tries
સ્વસ્યઃ = by his own
પ્રકૃતેઃ = modes of nature
જ્ઞાનવાન્ = learned
અપિ = although
પ્રકૃતિં = nature
યાન્તિ = undergo
ભૂતાની = all living entities
નિગ્રહઃ = repression
કિં = what
કરિષ્યતિ = can do.
ઇન્દ્રિયસ્ય = of the senses
ઇન્દ્રિયસ્યાર્થે = in the sense objects
રાગ = attachment
દ્વેષૌ = also detachment
વ્યવસ્થિતૌ = put under regulations
તયોઃ = of them
ન = never
વશં = control
આગચ્છેત્ = one should come
તૌ = those
હિ = certainly
અસ્ય = his
પરિપન્થિનૌ = stumbling blocks.
શ્રેયાન્ = far better
સ્વધર્મઃ = one’s prescribed duties
વિગુણઃ = even faulty
પરધર્માત્ = than duties mentioned for others
સ્વનુષ્ઠિતાત્ = perfectly done
સ્વધર્મે = in one’s prescribed duties
નિધનં = destruction
શ્રેયઃ = better
પરધર્મઃ = duties prescribed for others
ભયાવહઃ = dangerous.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
અથ = then
કેન = by what
પ્રયુક્તઃ = impelled
અયં = one
પાપં = sins
ચરતિ = does
પૂરુષઃ = a man
અનિચ્છન્ = without desiring
અપિ = although
વાર્ષ્ણેય = O descendant of VRiShNi
બલાત્ = by force
ઇવ = as if
નિયોજિતઃ = engaged.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Personality of Godhead said
કામઃ = lust
એષઃ = this
ક્રોધઃ = wrath
એષઃ = this
રજોગુણ = the mode of passion
સમુદ્ભવઃ = born of
મહાશનઃ = all-devouring
મહાપાપ્મા = greatly sinful
વિદ્ધિ = know
એનં = this
ઇહ = in the material world
વૈરિણં = greatest enemy.
ધૂમેન = by smoke
આવ્રિયતે = is covered
વહ્નિઃ = fire
યથા = just as
અદર્શઃ = mirror
મલેન = by dust
ચ = also
યથા = just as
ઉલ્બેન = by the womb
આવૃતઃ = is covered
ગર્ભઃ = embryo
તથા = so
તેન = by that lust
ઇદં = this
આવૃતં = is covered.
આવૃતં = covered
જ્ઞાનં = pure consciousness
એતેન = by this
જ્ઞાનિનઃ = of the knower
નિત્યવૈરિણ = by the eternal enemy
કામરૂપેણ = in the form of lust
કૌન્તેય = O son of Kunti
દુષ્પૂરેણ = never to be satisfied
અનલેન = by the fire
ચ = also.
ઇન્દ્રિયાણિ = the senses
મનઃ = the mind
બુદ્ધિઃ = the intelligence
અસ્ય = of this lust
અધિષ્ઠાનં = sitting place
ઉચ્યતે = is called
એતૈઃ = by all these
વિમોહયતિ = bewilders
એષઃ = this
જ્ઞાનં = knowledge
આવૃત્ય = covering
દેહિનં = of the embodied.
તસ્માત્ = therefore
ત્વં = you
ઇન્દ્રિયાણિ = senses
આદૌ = in the beginning
નિયમ્ય = by regulating
ભરતર્ષભ = O chief amongst the descendants of Bharata
પાપ્માનં = the great symbol of sin
પ્રજહિ = curb
હિ = certainly
એનં = this
જ્ઞાન = of knowledge
વિજ્ઞાન = and scientific knowledge of the pure soul
નાશનં = the destroyer.
ઇન્દ્રિયાણિ = senses
પરાણિ = superior
આહુઃ = are said
ઇન્દ્રિયેભ્યઃ = more than the senses
પરં = superior
મનઃ = the mind
મનસઃ = more than the mind
તુ = also
પરા = superior
બુદ્ધિઃ = intelligence
યઃ = who
બુદ્ધેઃ = more than the intelligence
પરતઃ = superior
તુ = but
સઃ = he.
એવં = thus
બુદ્ધેઃ = to intelligence
પરં = superior
બુદ્ધ્વા = knowing
સંસ્તભ્ય = by steadying
આત્માનં = the mind
આત્મના = by deliberate intelligence
જહિ = conquer
શત્રું = the enemy
મહાબાહો = O mighty-armed one
કામરૂપં = in the form of lust
દુરાસદં = formidable.
End of 3.43
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
ઇમં = this
વિવસ્વતે = unto the sun-god
યોગં = the science of one’s relationship to the Supreme
પ્રોક્તવાન્ = instructed
અહં = I
અવ્યયં = imperishable
વિવસ્વાન્ = Vivasvan (the sun-god’s name)
મનવે = unto the father of mankind (of the name Vaivasvata)
પ્રાહ = told
મનુઃ = the father of mankind
ઇક્ષ્વાકવે = unto King Iksvaku
અબ્રવીત્ = said.
એવં = thus
પરમ્પરા = by disciplic succession
પ્રાપ્તં = received
ઇમં = this science
રાજર્ષયઃ = the saintly kings
વિદુઃ = understood
સઃ = that knowledge
કાલેન = in the course of time
ઇહ = in this world
મહતા = great
યોગઃ = the science of one’s relationship with the Supreme
નષ્ટઃ = scattered
પરન્તપ = O Arjuna, subduer of the enemies.
સઃ = the same
એવ = certainly
અયં = this
મયા = by Me
તે = unto you
અદ્ય = today
યોગઃ = the science of yoga
પ્રોક્તઃ = spoken
પુરાતનઃ = very old
ભક્તઃ = devotee
અસિ = you are
મે = My
સખા = friend
ચ = also
ઇતિ = therefore
રહસ્યં = mystery
હિ = certainly
એતત્ = this
ઉત્તમં = transcendental.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
અપરં = junior
ભવતઃ = Your
જન્મ = birth
પરં = superior
જન્મ = birth
વિવસ્વતઃ = of the sun-god
કથં = how
એતત્ = this
વિજાનીયં = shall I understand
ત્વં = You
આદૌ = in the beginning
પ્રોક્તવાન્ = instructed
ઇતિ = thus.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Personality of Godhead said
બહૂનિ = many
મે = of Mine
વ્યતીતાનિ = have passed
જન્માનિ = births
તવ = of yours
ચ = and also
અર્જુન = O Arjuna
તાનિ = those
અહં = I
વેદ = do know
સર્વાણિ = all
ન = not
ત્વં = you
વેત્થ = know
પરન્તપ = O subduer of the enemy.
અજઃ = unborn
અપિ = although
સન્ = being so
અવ્યય = without deterioration
આત્મા = body
ભૂતાનાં = of all those who are born
ઈશ્વરઃ = the Supreme Lord
અપિ = although
સન્ = being so
પ્રકૃતિં = in the transcendental form
સ્વાં = of Myself
અધિષ્ઠાય = being so situated
સમ્ભવામિ = I do incarnate
આત્મમાયયા = by My internal energy.
યદા યદા = whenever and wherever
હિ = certainly
ધર્મસ્ય = of religion
ગ્લાનિઃ = discrepancies
ભવતિ = become manifested
ભારત = O descendant of Bharata
અભ્યુત્થાનં = predominance
અધર્મસ્ય = of irreligion
તદા = at that time
આત્માનં = self
સૃજામિ = manifest
અહં = I.
પરિત્રાણાય = for the deliverance
સાધૂનાં = of the devotees
વિનાશાય = for the annihilation
ચ = and
દુષ્કૃતાં = of the miscreants
ધર્મ = principles of religion
સંસ્થાપનાર્થાય = to reestablish
સમ્ભવામિ = I do appear
યુગે = millennium
યુગે = after millennium.
જન્મ = birth
કર્મ = work
ચ = also
મે = of Mine
દિવ્યં = transcendental
એવં = like this
યઃ = anyone who
વેત્તિ = knows
તત્ત્વતઃ = in reality
ત્યક્ત્વા = leaving aside
દેહં = this body
પુનઃ = again
જન્મ = birth
ન = never
એતિ = does attain
માં = unto Me
એતિ = does attain
સઃ = he
અર્જુન = O Arjuna.
વીત = freed from
રાગ = attachment
ભય = fear
ક્રોધઃ = and anger
મન્મયા = fully in Me
માં = in Me
ઉપાશ્રિતાઃ = being fully situated
બહવઃ = many
જ્ઞાન = of knowledge
તપસા = by the penance
પૂતાઃ = being purified
મદ્ભાવં = transcendental love for Me
આગતાઃ = attained.
યે = all who
યથા = as
માં = unto Me
પ્રપદ્યન્તે = surrender
તાન્ = them
તથા = so
એવ = certainly
ભજામિ = reward
અહં = I
મમ = My
વર્ત્મ = path
અનુવર્તન્તે = follow
મનુષ્યાઃ = all men
પાર્થ = O son of Pritha
સર્વશઃ = in all respects.
કાઙ્ક્ષન્તઃ = desiring
કર્મણાં = of fruitive activities
સિદ્ધિં = perfection
યજન્તે = they worship by sacrifices
ઇહ = in the material world
દેવતાઃ = the demigods
ક્ષિપ્રં = very quickly
હિ = certainly
માનુષે = in human society
લોકે = within this world
સિદ્ધિઃ = success
ભવતિ = comes
કર્મજા = from fruitive work.
ચાતુર્વર્ણ્યં = the four divisions of human society
મયા = by Me
સૃષ્ટ્વા = created
ગુણ = of quality
કર્મ = and work
વિભાગશઃ = in terms of division
તસ્ય = of that
કર્તારં = the father
અપિ = although
માં = Me
વિદ્ધિ = you may know
અકર્તારં = as the nondoer
અવ્યયં = unchangeable.
ન = never
માં = Me
કર્માણિ = all kinds of work
લિમ્પન્તિ = do affect
ન = nor
મે = My
કર્મફલે = in fruitive action
સ્પૃહા = aspiration
ઇતિ = thus
માં = Me
યઃ = one who
અભિજાનાતિ = does know
કર્મભિઃ = by the reaction of such work
ન = never
સઃ = he
બધ્યતે = becomes entangled.
એવં = thus
જ્ઞાત્વા = knowing well
કૃતં = was performed
કર્મ = work
પૂર્વૈઃ = by past authorities
અપિ = indeed
મુમુક્ષુભિઃ = who attained liberation
કુરુ = just perform
કર્મ = prescribed duty
એવ = certainly
તસ્માત્ = therefore
ત્વં = you
પૂર્વૈઃ = by the predecessors
પૂર્વતરં = in ancient times
કૃતં = as performed.
કિં = what is
કર્મ = action
કિં = what is
અકર્મ = inaction
ઇતિ = thus
કવયઃ = the intelligent
અપિ = also
અત્ર = in this matter
મોહિતાઃ = are bewildered
તત્ = that
તે = unto you
કર્મ = work
પ્રવક્ષ્યામિ = I shall explain
યત્ = which
જ્ઞાત્વા = knowing
મોક્ષ્યસે = you will be liberated
અશુભાત્ = from ill fortune.
કર્મણઃ = of work
હિ = certainly
અપિ = also
બોદ્ધવ્યં = should be understood
બોદ્ધવ્યં = should be understood
ચ = also
વિકર્મણઃ = of forbidden work
અકર્મણઃ = of inaction
ચ = also
બોદ્ધવ્યં = should be understood
ગહના = very difficult
કર્મણઃ = of work
ગતિઃ = entrance.
કર્મણિ = in action
અકર્મ = inaction
યઃ = one who
પશ્યેત્ = observes
અકર્મણિ = in inaction
ચ = also
કર્મ = fruitive action
યઃ = one who
સઃ = he
બુદ્ધિમાન્ = is intelligent
મનુષ્યેષુ = in human society
સઃ = he
યુક્તઃ = is in the transcendental position
કૃત્સ્નકર્મકૃત્ = although engaged in all activities.
યસ્ય = one whose
સર્વે = all sorts of
સમારમ્ભાઃ = attempts
કામ = based on desire for sense gratification
સઙ્કલ્પ = determination
વર્જિતાઃ = are devoid of
જ્ઞાન = of perfect knowledge
અગ્નિ = by the fire
દગ્ધ = burned
કર્માણાં = whose work
તં = him
આહુઃ = declare
પણ્ડિતં = learned
બુધાઃ = those who know.
ત્યક્ત્વા = having given up
કર્મફલાસઙ્ગં = attachment for fruitive results
નિત્ય = always
તૃપ્તઃ = being satisfied
નિરાશ્રયઃ = without any shelter
કર્મણિ = in activity
અભિપ્રવૃત્તઃ = being fully engaged
અપિ = in spite of
ન = does not
એવ = certainly
કિઞ્ચિત્ = anything
કરોતિ = do
સઃ = he.
નિરાશીઃ = without desire for the result
યત = controlled
ચિત્તાત્મા = mind and intelligence
ત્યક્ત = giving up
સર્વ = all
પરિગ્રહઃ = sense of proprietorship over possessions
શારીરં = in keeping body and soul together
કેવલં = only
કર્મ = work
કુર્વાન્ = doing
ન = never
આપ્નોતિ = does acquire
કિલ્બિશં = sinful reactions.
યદૃચ્છા = out of its own accord
લાભ = with gain
સન્તુષ્ટઃ = satisfied
દ્વન્દ્વ = duality
અતીતઃ = surpassed
વિમત્સરઃ = free from envy
સમઃ = steady
સિદ્ધૌ = in success
અસિદ્ધૌ = failure
ચ = also
કૃત્વા = doing
અપિ = although
ન = never
નિબધ્યતે = becomes affected.
ગતસઙ્ગસ્ય = of one unattached to the modes of material nature
મુક્તસ્ય = of the liberated
જ્ઞાનાવસ્થિત = situated in transcendence
ચેતસઃ = whose wisdom
યજ્ઞાય = for the sake of Yajna (KRiShNa)
આચરતઃ = acting
કર્મ = work
સમગ્રં = in total
પ્રવિલીયતે = merges entirely.
બ્રહ્મ = spiritual in nature
અર્પણં = contribution
બ્રહ્મ = the Supreme
હવિઃ = butter
બ્રહ્મ = spiritual
અગ્નૌ = in the fire of consummation
બ્રહ્મણા = by the spirit soul
હુતં = offered
બ્રહ્મ = spiritual kingdom
એવ = certainly
તેન = by him
ગન્તવ્યં = to be reached
બ્રહ્મ = spiritual
કર્મ = in activities
સમાધિના = by complete absorption.
દૈવં = in worshiping the demigods
એવ = like this
અપરે = some others
યજ્ઞં = sacrifices
યોગિનઃ = mystics
પર્યુપાસતે = worship perfectly
બ્રહ્મ = of the Absolute Truth
અગ્નૌ = in the fire
અપરે = others
યજ્ઞં = sacrifice
યજ્ઞેન = by sacrifice
એવ = thus
ઉપજુહ્વતિ = offer.
શ્રોત્રાદીનિ = such as the hearing process
ઇન્દ્રિયાણિ = senses
અન્યે = others
સંયમ = of restraint
અગ્નિષુ = in the fires
જુહ્વતિ = offer
શબ્દાદિન્ = sound vibration, etc.
વિષયાન્ = objects of sense gratification
અન્યે = others
ઇન્દ્રિય = of the sense organs
અગ્નિષુ = in the fires
જુહ્વતિ = they sacrifice.
સર્વાણિ = of all
ઇન્દ્રિય = the senses
કર્માણિ = functions
પ્રાણકર્માણિ = functions of the life breath
ચ = also
અપરે = others
આત્મસંયમ = of controlling the mind
યોગ = the linking process
અગ્નૌ = in the fire of
જુહ્વતિ = offer
જ્ઞાનદીપિતે = because of the urge for self-realization.
દ્રવ્યયજ્ઞાઃ = sacrificing one’s possessions
તપોયજ્ઞાઃ = sacrifice in austerities
યોગયજ્ઞાઃ = sacrifice in eightfold mysticism
તથા = thus
અપરે = others
સ્વાધ્યાય = sacrifice in the study of the Vedas
જ્ઞાનયજ્ઞાઃ = sacrifice in advancement of transcendental knowledge
ચ = also
યતયઃ = enlightened persons
સંશિતવ્રતાઃ = taken to strict vows.
અપાને = in the air which acts downward
જુહ્વતિ = offer
પ્રાણં = the air which acts outward
પ્રાણે = in the air going outward
અપાનં = the air going downward
તથા = as also
અપરે = others
પ્રાણ = of the air going outward
અપાન = and the air going downward
ગતિ = the movement
રુદ્ધ્વા = checking
પ્રાણાયામ = trance induced by stopping all breathing
પરાયણાઃ = so inclined
અપરે = others
નિયત = having controlled
આહારાઃ = eating
પ્રાણાન્ = the outgoing air
પ્રાણેષુ = in the outgoing air
જુહ્વતિ = sacrifice.
સર્વે = all
અપિ = although apparently different
એતે = these
યજ્ઞવિદઃ = conversant with the purpose of performing sacrifices
યજ્ઞક્ષપિત = being cleansed as the result of such performances
કલ્મષાઃ = of sinful reactions
યજ્ઞશિષ્ટ = of the result of such performances of yajna
અમૃતભુજઃ = those who have tasted such nectar
યાન્તિ = do approach
બ્રહ્મ = the supreme
સનાતનં = eternal atmosphere.
ન = never
અયં = this
લોકાઃ = planet
અસ્તિ = there is
અયજ્ઞસ્ય = for one who performs no sacrifice
કુતઃ = where is
અન્યઃ = the other
કુરુસત્તમ = O best amongst the Kurus.
એવં = thus
બહુવિધાઃ = various kinds of
યજ્ઞાઃ = sacrifices
વિતતઃ = are spread
બ્રહ્મણઃ = of the Vedas
મુખે = through the mouth
કર્મજાન્ = born of work
વિદ્ધિ = you should know
તાન્ = them
સર્વાન્ = all
એવં = thus
જ્ઞાત્વા = knowing
વિમોક્ષ્યસે = you will be liberated.
શ્રેયાન્ = greater
દ્રવ્યમયાત્ = of material possessions
યજ્ઞાત્ = than the sacrifice
જ્ઞાનયજ્ઞઃ = sacrifice in knowledge
પરન્તપ = O chastiser of the enemy
સર્વં = all
કર્મ = activities
અખિલં = in totality
પાર્થ = O son of Pritha
જ્ઞાને = in knowledge
પરિસમપ્યતે = end.
તત્ = that knowledge of different sacrifices
વિદ્ધિ = try to understand
પ્રણિપાતેન = by approaching a spiritual master
પરિપ્રશ્નેન = by submissive inquiries
સેવયા = by the rendering of service
ઉપદેક્ષ્યન્તિ = they will initiate
તે = you
જ્ઞાનં = into knowledge
જ્ઞાનિનઃ = the self-realized
તત્ત્વ = of the truth
દર્શિનઃ = seers.
યત્ = which
જ્ઞાત્વા = knowing
ન = never
પુનઃ = again
મોહં = to illusion
એવં = like this
યાસ્યસિ = you shall go
પાણ્ડવ = O son of Pandu
યેન = by which
ભૂતાનિ = living entities
અશેષાણિ = all
દ્રક્ષ્યસિ = you will see
આત્મનિ = in the Supreme Soul
અથૌ = or in other words
મયિ = in Me.
અપિ = even
ચેત્ = if
અસિ = you are
પાપેભ્યઃ = of sinners
સર્વેભ્યઃ = of all
પાપકૃત્તમઃ = the greatest sinner
સર્વં = all such sinful reactions
જ્ઞાનપ્લવેન = by the boat of transcendental knowledge
એવ = certainly
વૃજનં = the ocean of miseries
સન્તરિષ્યસિ = you will cross completely.
યથા = just as
એધાંસિ = firewood
સમિદ્ધઃ = blazing
અગ્નિઃ = fire
ભસ્મસાત્ = ashes
કુરુતે = turns
અર્જુન = O Arjuna
જ્ઞાનાગ્નિઃ = the fire of knowledge
સર્વકર્માણિ = all reactions to material activities
ભસ્મસાત્ = to ashes
કુરુતે = it turns
તથા = similarly.
ન = notHing
હિ = certainly
જ્ઞાનેન = with knowledge
સદૃશં = in comparison
પવિત્રં = sanctified
ઇહ = in this world
વિદ્યતે = exists
તત્ = that
સ્વયં = himself
યોગ = in devotion
સંસિદ્ધઃ = he who is mature
કાલેન = in course of time
આત્મનિ = in himself
વિન્દતિ = enjoys.
શ્રદ્ધાવાન્ = a faithful man
લભતે = achieves
જ્ઞાનં = knowledge
તત્પરઃ = very much attached to it
સંયત = controlled
ઇન્દ્રિયઃ = senses
જ્ઞાનં = knowledge
લબ્ધ્વા = having achieved
પરાં = transcendental
શાન્તિં = peace
અચિરેણ = very soon
અધિગચ્છતિ = attains.
અજ્ઞઃ = a fool who has no knowledge in standard scriptures
ચ = and
અશ્રદ્દધાનઃ = without faith in revealed scriptures
ચ = also
સંશય = of doubts
આત્મા = a person
વિનશ્યતિ = falls back
ન = never
અયં = in this
લોકઃ = world
અસ્તિ = there is
ન = nor
પરઃ = in the next life
ન = not
સુખં = happiness
સંશય = doubtful
આત્મનઃ = of the person.
યોગ = by devotional service in karma-yoga
સંન્યસ્ત = one who has renounced
કર્માણં = the fruits of actions
જ્ઞાન = by knowledge
સઞ્છિન્ન = cut
સંશયં = doubts
આત્મવન્તં = situated in the self
ન = never
કર્માણિ = works
નિબધ્નન્તિ = do bind
ધનઞ્જય = O conqueror of riches.
તસ્માત્ = therefore
અજ્ઞાનસમ્ભૂતં = born of ignorance
હૃત્સ્થં = situated in the heart
જ્ઞાન = of knowledge
આસિન = by the weapon
આત્મનઃ = of the self
છિત્ત્વા = cutting off
એનં = this
સંશયં = doubt
યોગં = in yoga
આતિષ્ઠ = be situated
ઉત્તિષ્ઠ = stand up to fight
ભારત = O descendant of Bharata.
End of 4.42
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
સંન્યાસં = renunciation
કર્મણાં = of all activities
કૃષ્ણ = O KRiShNa
પુનઃ = again
યોગં = devotional service
ચ = also
શંસસિ = You are praising
યત્ = which
શ્રેયઃ = is more beneficial
એતયોઃ = of these two
એકં = one
તત્ = that
મે = unto me
બ્રૂહિ = please tell
સુનિશ્ચિતં = definitely.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Personality of Godhead said
સંન્યાસઃ = renunciation of work
કર્મયોગઃ = work in devotion
ચ = also
નિઃશ્રેયસકરૌ = leading to the path of liberation
ઉભૌ = both
તયોઃ = of the two
તુ = but
કર્મસંન્યાસાત્ = in comparison to the renunciation of fruitive work
કર્મયોગઃ = work in devotion
વિશિષ્યતે = is better.
જ્ઞેયઃ = should be known
સઃ = he
નિત્ય = always
સંન્યાસી = renouncer
યઃ = who
ન = never
દ્વેષ્ટિ = abhors
ન = nor
કાઙ્ક્ષતિ = desires
નિર્દ્વન્દ્વઃ = free from all dualities
હિ = certainly
મહાબાહો = O mighty-armed one
સુખં = happily
બન્ધાત્ = from bondage
પ્રમુચ્યતે = is completely liberated.
સાઙ્ખ્ય = analytical study of the material world
યોગૌ = work in devotional service
પૃથક્ = different
બાલાઃ = the less intelligent
પ્રવદન્તિ = say
ન = never
પણ્ડિતાઃ = the learned
એકં = in one
અપિ = even
આસ્થિતઃ = being situated
સમ્યક્ = complete
ઉભયોઃ = of both
વિન્દતે = enjoys
ફલં = the result.
યત્ = what
સાઙ્ખ્યૈઃ = by means of Sankhya philosophy
પ્રાપ્યતે = is achieved
સ્થાનં = place
તત્ = that
યોગૈઃ = by devotional service
અપિ = also
ગમ્યતે = one can attain
એકં = one
સાઙ્ખ્યં = analytical study
ચ = and
યોગં = action in devotion
ચ = and
યઃ = one who
પશ્યતિ = sees
સઃ = he
પશ્યતિ = actually sees.
સંન્યાસઃ = the renounced order of life
તુ = but
મહાબાહો = O mighty-armed one
દુઃખં = distress
આપ્તું = afflicts one with
અયોગતઃ = without devotional service
યોગયુક્તઃ = one engaged in devotional service
મુનિઃ = a thinker
બ્રહ્મ = the Supreme
ન ચિરેણ = without delay
અધિગચ્છતિ = attains.
યોગયુક્તઃ = engaged in devotional service
વિશુદ્ધાત્મા = a purified soul
વિજિતાત્મા = self-controlled
જિતેન્દ્રિયઃ = having conquered the senses
સર્વભૂત = to all living entities
આત્મભૂતાત્મા = compassionate
કુર્વન્નપિ = although engaged in work
ન = never
લિપ્યતે = is entangled.
ન = never
એવ = certainly
કિઞ્ચિત્ = anything
કરોમિ = I do
ઇતિ = thus
યુક્તઃ = engaged in the divine consciousness
મન્યેત = thinks
તત્ત્વવિત્ = one who knows the truth
પશ્યન્ = seeing
શૃણ્વન્ = hearing
સ્પૃશન્ = touching
જિઘ્રન્ = smelling
અશ્નન્ = eating
ગચ્છન્ = going
સ્વપન્ = dreaming
શ્વસન્ = breathing
પ્રલપન્ = talking
વિસૃજન્ = giving up
ગૃહ્ણન્ = accepting
ઉન્મિષન્ = opening
નિમિષન્ = closing
અપિ = in spite of
ઇન્દ્રિયાણિ = the senses
ઇન્દ્રિયાર્થેષુ = in sense gratification
વર્તન્તે = let them be so engaged
ઇતિ = thus
ધારયન્ = considering.
બ્રહ્મણિ = unto the Supreme Personality of Godhead
આધાય = resigning
કર્માણિ = all works
સઙ્ગં = attachment
ત્યક્ત્વા = giving up
કરોતિ = performs
યઃ = who
લિપ્યતે = is affected
ન = never
સઃ = he
પાપેન = by sin
પદ્મપત્રં = a lotus leaf
ઇવ = like
અમ્ભસા = by the water.
કાયેન = with the body
મનસા = with the mind
બુદ્ધ્યા = with the intelligence
કેવલૈઃ = purified
ઇન્દ્રિયૈઃ = with the senses
અપિ = even
યોગિનઃ = KRiShNa conscious persons
કર્મ = actions
કુર્વન્તિ = they perform
સઙ્ગં = attachment
ત્યક્ત્વા = giving up
આત્મ = of the self
શુદ્ધયે = for the purpose of purification.
યુક્તઃ = one who is engaged in devotional service
કર્મફલં = the results of all activities
ત્યક્ત્વા = giving up
શન્તિં = perfect peace
આપ્નોતિ = achieves
નૈષ્ઠિકીં = unflinching
અયુક્તઃ = one who is not in KRiShNa consciousness
કામકારેણ = for enjoying the result of work
ફલે = in the result
સક્તાઃ = attached
નિબધ્યતે = becomes entangled.
સર્વ = all
કર્માણિ = activities
મનસા = by the mind
સંન્યસ્ય = giving up
આસ્તે = remains
સુખં = in happiness
વશી = one who is controlled
નવદ્વારે = in the place where there are nine gates
પુરે = in the city
દેહી = the embodied soul
ન = never
એવ = certainly
કુર્વન્ = doing anything
ન = not
કારયન્ = causing to be done.
ન = never
કર્તૃત્વં = proprietorship
ન = nor
કર્માણિ = activities
લોકસ્ય = of the people
સૃજતિ = creates
પ્રભુઃ = the master of the city of the body
ન = nor
કર્મફલ = with the results of activities
સંયોગં = connection
સ્વભાવઃ = the modes of material nature
તુ = but
પ્રવર્તતે = act.
ન = never
આદત્તે = accepts
કસ્યચિત્ = anyone’s
પાપં = sin
ન = nor
ચ = also
એવ = certainly
સુકૃતં = pious activities
વિભુઃ = the Supreme Lord
અજ્ઞાનેન = by ignorance
આવૃતં = covered
જ્ઞાનં = knowledge
તેન = by that
મુહ્યન્તિ = are bewildered
જન્તવઃ = the living entities.
જ્ઞાનેન = by knowledge
તુ = but
તત્ = that
અજ્ઞાનં = nescience
યેષાં = whose
નાશિતં = is destroyed
આત્મનઃ = of the living entity
તેષાં = their
આદિત્યવત્ = like the rising sun
જ્ઞાનં = knowledge
પ્રકાશયતિ = discloses
તત્પરં = KRiShNa consciousness.
તત્બુદ્ધયઃ = those whose intelligence is always in the Supreme
તદાત્માનઃ = those whose minds are always in the Supreme
તન્નિષ્ઠાઃ = those whose faith is only meant for the Supreme
તત્પરાયણઃ = who have completely taken shelter of Him
ગચ્છન્તિ = go
અપુનરાવૃત્તિં = to liberation
જ્ઞાન = by knowledge
નિર્ધૂત = cleansed
કલ્મષાઃ = misgivings.
વિદ્યા = with education
વિનય = and gentleness
સમ્પન્ને = fully equipped
બ્રાહ્મણે = in the brahmana
ગવિ = in the cow
હસ્તિનિ = in the elephant
શુનિ = in the dog
ચ = and
એવ = certainly
શ્વપાકે = in the dog-eater (the outcaste)
ચ = respectively
પણ્ડિતાઃ = those who are wise
સમદર્શિનઃ = who see with equal vision.
ઇહ = in this life
એવ = certainly
તૈઃ = by them
જિતઃ = conquered
સર્ગઃ = birth and death
યેષાં = whose
સામ્યે = in equanimity
સ્થિતં = situated
મનઃ = mind
નિર્દોષં = flawless
હિ = certainly
સમં = in equanimity
બ્રહ્મ = like the Supreme
તસ્માત્ = therefore
બ્રહ્મણિ = in the Supreme
તે = they
સ્થિતાઃ = are situated.
ન = never
પ્રહૃષ્યેત્ = rejoices
પ્રિયં = the pleasant
પ્રાપ્ય = achieving
ન = does not
ઉદ્વિજેત્ = become agitated
પ્રાપ્ય = obtaining
ચ = also
અપ્રિયં = the unpleasant
સ્થિરબુદ્ધિઃ = self-intelligent
અસમ્મૂઢાઃ = unbewildered
બ્રહ્મવિત્ = one who knows the Supreme perfectly
બ્રહ્મણિ = in the transcendence
સ્થિતઃ = situated.
બાહ્યસ્પર્શેષુ = in external sense pleasure
અસક્તાત્મા = one who is not attached
વિન્દતિ = enjoys
આત્મનિ = in the self
યત્ = that which
સુખં = happiness
સઃ = he
બ્રહ્મયોગ = by concentration in Brahman
યુક્તાત્મા = self-connected
સુખં = happiness
અક્ષયં = unlimited
અશ્નુતે = enjoys.
યે = those
હિ = certainly
સંસ્પર્શજાઃ = by contact with the material senses
ભોગાઃ = enjoyments
દુઃખ = distress
યોનયઃ = sources of
એવ = certainly
તે = they are
આદિ = beginning
અન્ત = end
વન્તઃ = subject to
કૌન્તેય = O son of Kunti
ન = never
તેષુ = in those
રમતે = takes delight
બુધઃ = the intelligent person.
શક્નોતિ = is able
ઇહૈવ = in the present body
યઃ = one who
સોઢું = to tolerate
પ્રાક્ = before
શરીર = the body
વિમોક્ષણાત્ = giving up
કામ = desire
ક્રોધ = and anger
ઉદ્ભવં = generated from
વેગં = urges
સઃ = he
યુક્તઃ = in trance
સઃ = he
સુખી = happy
નરઃ = human being.
યઃ = one who
અન્તર્સુખઃ = happy from within
અન્તરારામઃ = actively enjoying within
તથા = as well as
અન્તર્જ્યોતિઃ = aiming within
એવ = certainly
યઃ = anyone
સઃ = he
યોગી = a mystic
બ્રહ્મનિર્વાણં = liberation in the Supreme
બ્રહ્મભૂતઃ = being self-realized
અધિગચ્છતિ = attains.
લભન્તે = achieve
બ્રહ્મનિર્વાણં = liberation in the Supreme
ઋષયઃ = those who are active within
ક્ષીણકલ્મષાઃ = who are devoid of all sins
છિન્ન = having torn off
દ્વૈધાઃ = duality
યતાત્મનાઃ = engaged in self-realization
સર્વભૂત = for all living entities
હિતે = in welfare work
રતાઃ = engaged.
કામ = from desires
ક્રોધ = and anger
વિમુક્તાનાં = of those who are liberated
યતીનાં = of the saintly persons
યતચેતસાં = who have full control over the mind
અભિતઃ = assured in the near future
બ્રહ્મનિર્વાણં = liberation in the Supreme
વર્તતે = is there
વિદિતાત્મનાં = of those who are self-realized.
સ્પર્શાન્ = sense objects, such as sound
કૃત્વા = keeping
બહિઃ = external
બાહ્યાન્ = unnecessary
ચક્ષુઃ = eyes
ચ = also
એવ = certainly
અન્તરે = between
ભ્રુવોઃ = the eyebrows
પ્રાણાપાનૌ = up-and down-moving air
સમૌ = in suspension
કૃત્વા = keeping
નાસાભ્યન્તર = within the nostrils
ચારિણૌ = blowing
યત = controlled
ઇન્દ્રિય = senses
મનઃ = mind
બુદ્ધિઃ = intelligence
મુનિઃ = the transcendentalist
મોક્ષ = for liberation
પરાયણઃ = being so destined
વિગત = having discarded
ઇચ્છા = wishes
ભય = fear
ક્રોધઃ = anger
યઃ = one who
સદા = always
મુક્તઃ = liberated
એવ = certainly
સઃ = he is.
ભોક્તારં = the beneficiary
યજ્ઞ = of sacrifices
તપસાં = and penances and austerities
સર્વલોક = of all planets and the demigods thereof
મહેશ્વરં = the Supreme Lord
સુહૃદં = the benefactor
સર્વ = of all
ભૂતાનાં = the living entities
જ્ઞાત્વા = thus knowing
માં = Me (Lord KRiShNa)
શાન્તિં = relief from material pangs
ઋચ્છતિ = one achieves.
End of 5.29
શ્રીભગવાનુવાચ = the Lord said
અનાશ્રિતઃ = without taking shelter
કર્મફલં = of the result of work
કાર્યં = obligatory
કર્મ = work
કરોતિ = performs
યઃ = one who
સઃ = he
સંન્યાસી = in the renounced order
ચ = also
યોગી = mystic
ચ = also
ન = not
નિઃ = without
અગ્નિઃ = fire
ન = nor
ચ = also
અક્રિયાઃ = without duty.
યં = what
સંન્યાસં = renunciation
ઇતિ = thus
પ્રાહુઃ = they say
યોગં = linking with the Supreme
તં = that
વિદ્ધિ = you must know
પાણ્ડવ = O son of Pandu
ન = never
હિ = certainly
અસંન્યસ્ત = without giving up
સઙ્કલ્પઃ = desire for self-satisfaction
યોગી = a mystic transcendentalist
ભવતિ = becomes
કશ્ચન = anyone.
આરુરુક્ષોઃ = who has just begun yoga
મુનેઃ = of the sage
યોગં = the eightfold yoga system
કર્મ = work
કારણં = the means
ઉચ્યતે = is said to be
યોગ = eightfold yoga
આરૂઢસ્ય = of one who has attained
તસ્ય = his
એવ = certainly
શમઃ = cessation of all material activities
કરણં = the means
ઉચ્યતે = is said to be.
યદા = when
હિ = certainly
ન = not
ઇન્દ્રિયાર્થેષુ = in sense gratification
ન = never
કર્મસુ = in fruitive activities
અનુષજ્જતે = one necessarily engages
સર્વસઙ્કલ્પ = of all material desires
સંન્યાસી = renouncer
યોગારૂઢઃ = elevated in yoga
તદા = at that time
ઉચ્યતે = is said to be.
ઉદ્ધરેત્ = one must deliver
આત્મના = by the mind
આત્માનં = the conditioned soul
ન = never
આત્માનં = the conditioned soul
અવસાદયેત્ = put into degradation
આત્મા = mind
એવ = certainly
હિ = indeed
આત્મનઃ = of the conditioned soul
બન્ધુઃ = friend
આત્મા = mind
એવ = certainly
રિપુઃ = enemy
આત્મનઃ = of the conditioned soul.
બન્ધુઃ = friend
આત્મા = the mind
આત્મનઃ = of the living entity
તસ્ય = of him
યેન = by whom
આત્મા = the mind
એવ = certainly
આત્મના = by the living entity
જિતઃ = conquered
અનાત્મનઃ = of one who has failed to control the mind
તુ = but
શત્રુત્વે = because of enmity
વર્તેત = remains
આત્મૈવ = the very mind
શત્રુવત્ = as an enemy.
જિતાત્મનઃ = of one who has conquered his mind
પ્રશાન્તસ્ય = who has attained tranquillity by such control over the mind
પરમાત્મા = the Supersoul
સમાહિતઃ = approached completely
શીત = in cold
ઉષ્ણ = heat
સુખ = happiness
દુઃખેષુ = and distress
તથા = also
માન = in honor
અપમાનયોઃ = and dishonor.
જ્ઞાન = by acquired knowledge
વિજ્ઞાન = and realized knowledge
તૃપ્ત = satisfied
આત્મા = a living entity
કૂટસ્થઃ = spiritually situated
વિજિતેન્દ્રિયઃ = sensually controlled
યુક્તઃ = competent for self-realization
ઇતિ = thus
ઉચ્યતે = is said
યોગી = a mystic
સમ = equipoised
લોષ્ટ્ર = pebbles
અશ્મ = stone
કાઞ્ચનઃ = gold.
સુહૃત્ = to well-wishers by nature
મિત્ર = benefactors with affection
અરિ = enemies
ઉદાસીન = neutrals between belligerents
મધ્યસ્થ = mediators between belligerents
દ્વેષ્ય = the envious
બન્ધુષુ = and the relatives or well-wishers
સાધુષુ = unto the pious
અપિ = as well as
ચ = and
પાપેષુ = unto the sinners
સમબુદ્ધિઃ = having equal intelligence
વિશિષ્યતે = is far advanced.
યોગી = a transcendentalist
યુઞ્જીત = must concentrate in KRiShNa consciousness
સતતં = constantly
આત્માનં = himself (by body, mind and self)
રહસિ = in a secluded place
સ્થિતઃ = being situated
એકાકી = alone
યતચિત્તાત્મા = always careful in mind
નિરાશીઃ = without being attracted by anything else
અપરિગ્રહઃ = free from the feeling of possessiveness.
શુચૌ = in a sanctified
દેશે = land
પ્રતિષ્ઠાપ્ય = placing
સ્થિરં = firm
આસનં = seat
આત્મનઃ = his own
ન = not
અતિ = too
ઉચ્છ્રિતં = high
ન = nor
અતિ = too
નીચં = low
ચૈલાજિન = of soft cloth and deerskin
કુશ = and kusa grass
ઉત્તરં = covering
તત્ર = thereupon
એકાગ્રં = with one attention
મનઃ = mind
કૃત્વા = making
યતચિત્ત = controlling the mind
ઇન્દ્રિય = senses
ક્રિયઃ = and activities
ઉપવિશ્ય = sitting
આસને = on the seat
યુઞ્જ્યાત્ = should execute
યોગં = yoga practice
આત્મા = the heart
વિશુદ્ધયે = for clarifying.
સમં = straight
કાય = body
શિરઃ = head
ગ્રીવં = neck
ધારયન્ = holding
અચલં = unmoving
સ્થિરઃ = still
સમ્પ્રેક્ષ્ય = looking
નાસિકા = of the nose
અગ્રં = at the tip
સ્વં = own
દિશઃ = on all sides
ચ = also
અનવલોકયાન્ = not looking
પ્રશાન્ત = unagitated
આત્મા = mind
વિગતભીઃ = devoid of fear
બ્રહ્મચારિવ્રતે = in the vow of celibacy
સ્થિતઃ = situated
મનઃ = mind
સંયમ્ય = completely subduing
મત્ = upon Me (KRiShNa)
ચિત્તઃ = concentrating the mind
યુક્તઃ = the actual yogi
આસીત = should sit
મત્ = Me
પરઃ = the ultimate goal.
યુઞ્જન્ = practicing
એવં = as mentioned above
સદા = constantly
આત્માનં = body, mind and soul
યોગી = the mystic transcendentalist
નિયતમનસઃ = with a regulated mind
શાન્તિં = peace
નિર્વાણપરમાં = cessation of material existence
મત્સંસ્થાં = the spiritual sky (the kingdom of God)
અધિગચ્છતિ = does attain.
ન = never
અતિ = too much
અશ્નતઃ = of one who eats
તુ = but
યોગઃ = linking with the Supreme
અસ્તિ = there is
ન = nor
ચ = also
એકાન્તં = overly
અનશ્નતઃ = abstaining from eating
ન = nor
ચ = also
અતિ = too much
સ્વપ્નશીલસ્ય = of one who sleeps
જગ્રતઃ = or one who keeps night watch too much
ન = not
એવ = ever
ચ = and
અર્જુન = O Arjuna.
યુક્ત = regulated
આહાર = eating
વિહારસ્ય = recreation
યુક્ત = regulated
ચેષ્ટસ્ય = of one who works for maintenance
કર્મસુ = in discharging duties
યુક્ત = regulated
સ્વપ્નાવબોધસ્ય = sleep and wakefulness
યોગઃ = practice of yoga
ભવતિ = becomes
દુઃખહા = diminishing pains.
યદા = when
વિનિયતં = particularly disciplined
ચિત્તં = the mind and its activities
આત્મનિ = in the transcendence
એવ = certainly
અવતિષ્ઠતે = becomes situated
નિસ્પૃહઃ = devoid of desire
સર્વ = for all kinds of
કામેભ્યઃ = material sense gratification
યુક્તઃ = well situated in yoga
ઇતિ = thus
ઉચ્યતે = is said to be
તદા = at that time.
યથા = as
દીપઃ = a lamp
નિવાતસ્થઃ = in a place without wind
ન = does not
ઇઙ્ગતે = waver
સા = this
ઉપમા = comparison
સ્મૃતા = is considered
યોગિનઃ = of the yogi
યતચિત્તસ્ય = whose mind is controlled
યુઞ્જતઃ = constantly engaged
યોગં = in meditation
આત્મનઃ = on transcendence.
યત્ર = in that state of affairs where
ઉપરમતે = cease (because one feels transcendental happiness)
ચિત્તં = mental activities
નિરુદ્ધં = being restrained from matter
યોગસેવયા = by performance of yoga
યત્ર = in which
ચ = also
એવ = certainly
આત્મના = by the pure mind
આત્માનં = the self
પશ્યન્ = realizing the position of
આત્મનિ = in the self
તુષ્યતિ = one becomes satisfied
સુખં = happiness
આત્યન્તિકં = supreme
યત્ = which
તત્ = that
બુદ્ધિ = by intelligence
ગ્રાહ્યં = accessible
અતીન્દ્રિયં = transcendental
વેત્તિ = one knows
યત્ર = wherein
ન = never
ચ = also
એવ = certainly
અયં = he
સ્થિતઃ = situated
ચલતિ = moves
તત્ત્વતઃ = from the truth
યં = that which
લબ્ધ્વા = by attainment
ચ = also
અપરં = any other
લાભં = gain
મન્યતે = considers
ન = never
અધિકં = more
તતઃ = than that
યસ્મિન્ = in which
સ્થિતઃ = being situated
ન = never
દુઃખેન = by miseries
ગુરુણાપિ = even though very difficult
વિચાલ્યતે = becomes shaken
તં = that
વિદ્યાત્ = you must know
દુઃખસંયોગ = of the miseries of material contact
વિયોગં = extermination
યોગસંજ્ઞિતં = called trance in yoga.
સઃ = that
નિશ્ચયેન = with firm determination
યોક્તવ્યઃ = must be practiced
યોગઃ = yoga system
અનિર્વિણ્ણચેતસ = without deviation
સઙ્કલ્પ = mental speculations
પ્રભવાન્ = born of
કામાન્ = material desires
ત્યક્ત્વા = giving up
સર્વાન્ = all
અશેષતઃ = completely
મનસા = by the mind
એવ = certainly
ઇન્દ્રિયગ્રામં = the full set of senses
વિનિયમ્ય = regulating
સમન્તતઃ = from all sides.
શનૈઃ = gradually
શનૈઃ = step by step
ઉપરમેત્ = one should hold back
બુદ્ધ્યા = by intelligence
ધૃતિગૃહીતયા = carried by conviction
આત્મસંસ્થં = placed in transcendence
મનઃ = mind
કૃત્વા = making
ન = not
કિઞ્ચિત્ = anything else
અપિ = even
ચિન્તયેત્ = should think of.
યતસ્યતઃ = wherever
નિશ્ચલતિ = becomes verily agitated
મનઃ = the mind
ચઞ્ચલં = flickering
અસ્થિરં = unsteady
તતસ્તતઃ = from there
નિયમ્ય = regulating
એતત્ = this
આત્મનિ = in the self
એવ = certainly
વશં = control
નયેત્ = must bring under.
પ્રશાન્ત = peaceful, fixed on the lotus feet of KRiShNa
મનસં = whose mind
હિ = certainly
એનં = this
યોગિનં = yogi
સુખં = happiness
ઉત્તમં = the highest
ઉપૈતિ = attains
શાન્તરજસં = his passion pacified
બ્રહ્મભૂતં = liberation by identification with the Absolute
અકલ્મષં = freed from all past sinful reactions.
યુઞ્જન્ = engaging in yoga practice
એવં = thus
સદા = always
આત્માનં = the self
યોગી = one who is in touch with the Supreme Self
વિગત = freed from
કલ્મષઃ = all material contamination
સુખેન = in transcendental happiness
બ્રહ્મસંસ્પર્શં = being in constant touch with the Supreme
અત્યન્તં = the highest
સુખં = happiness
અશ્નુતે = attains.
સર્વભૂતસ્થં = situated in all beings
આત્માનં = the Supersoul
સર્વ = all
ભૂતાની = entities
ચ = also
આત્મનિ = in the self
ઈક્ષતે = does see
યોગયુક્તાત્મા = one who is dovetailed in KRiShNa consciousness
સર્વત્ર = everywhere
સમદર્શનઃ = seeing equally.
યઃ = whoever
માં = Me
પશ્યતિ = sees
સર્વત્ર = everywhere
સર્વં = everything
ચ = and
મયિ = in Me
પશ્યતિ = sees
તસ્ય = for him
અહં = I
ન = not
પ્રણશ્યામિ = am lost
સઃ = he
ચ = also
મે = to Me
ન = nor
પ્રણશ્યતિ = is lost.
સર્વભૂતસ્થિતં = situated in everyone’s heart
યઃ = he who
માં = Me
ભજતિ = serves in devotional service
એકત્વં = in oneness
આસ્થિતઃ = situated
સર્વથા = in all respects
વર્તમાનઃ = being situated
અપિ = in spite of
સઃ = he
યોગી = the transcendentalist
મયિ = in Me
વર્તતે = remains.
આત્મા = with his self
ઔપમ્યેન = by comparison
સર્વત્ર = everywhere
સમં = equally
પશ્યતિ = sees
યઃ = he who
અર્જુન = O Arjuna
સુખં = happiness
વા = or
યદિ = if
વા = or
દુઃખં = distress
સઃ = such
યોગી = a transcendentalist
પરમઃ = perfect
મતઃ = is considered.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
યોઽયં = this system
યોગઃ = mysticism
ત્વયા = by You
પ્રોક્તઃ = described
સામ્યેન = generally
મધુસૂદન = O killer of the demon Madhu
એતસ્ય = of this
અહં = I
ન = do not
પશ્યામિ = see
ચઞ્ચલત્વાત્ = due to being restless
સ્થિતિં = situation
સ્થિરાં = stable.
ચઞ્ચલં = flickering
હિ = certainly
મનઃ = mind
કૃષ્ણ = O KRiShNa
પ્રમાથિ = agitating
બલવત્ = strong
દૃઢં = obstinate
તસ્ય = its
અહં = I
નિગ્રહં = subduing
મન્યે = think
વાયોઃ = of the wind
ઇવ = like
સુદુષ્કરં = difficult.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Personality of Godhead said
અસંશયં = undoubtedly
મહાબાહો = O mighty-armed one
મનઃ = the mind
દુર્નિગ્રહં = difficult to curb
ચલં = flickering
અભ્યાસેન = by practice
તુ = but
કૌન્તેય = O son of Kunti
વૈરાગ્યેણ = by detachment
ચ = also
ગૃહ્યતે = can be so controlled.
અસંયતા = unbridled
આત્મના = by the mind
યોગઃ = self-realization
દુષ્પ્રાપઃ = difficult to obtain
ઇતિ = thus
મે = My
મતિઃ = opinion
વશ્ય = controlled
આત્મના = by the mind
તુ = but
યતતા = while endeavoring
શક્યઃ = practical
અવાપ્તું = to achieve
ઉપાયતઃ = by appropriate means.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
અયતિઃ = the unsuccessful transcendentalist
શ્રદ્ધયા = with faith
ઉપેતઃ = engaged
યોગાત્ = from the mystic link
ચલિત = deviated
માનસઃ = who has such a mind
અપ્રાપ્ય = failing to attain
યોગસંસિદ્ધિં = the highest perfection in mysticism
કાં = which
ગતિં = destination
કૃષ્ણ = O KRiShNa
ગચ્છતિ = achieves.
કચ્ચિત્ = whether
ન = not
ઉભય = both
વિભ્રષ્ટઃ = deviated from
છિન્ન = torn
અભ્રં = cloud
ઇવ = like
નશ્યતિ = perishes
અપ્રતિષ્ઠઃ = without any position
મહાબાહો = O mighty-armed KRiShNa
વિમૂઢઃ = bewildered
બ્રહ્મણઃ = of transcendence
પથિ = on the path.
એતત્ = this is
મે = my
સંશયં = doubt
કૃષ્ણ = O KRiShNa
છેત્તું = to dispel
અર્હસિ = You are requested
અશેષતઃ = completely
ત્વત્ = than You
અન્યઃ = other
સંશયસ્ય = of the doubt
અસ્ય = this
છેત્તા = remover
ન = never
હિ = certainly
ઉપપદ્યતે = is to be found.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
પાર્થ = O son of Pritha
નૈવ = never is it so
ઇહ = in this material world
ન = never
અમુત્ર = in the next life
વિનાશઃ = destruction
તસ્ય = his
વિદ્યતે = exists
ન = never
હિ = certainly
કલ્યાણકૃત્ = one who is engaged in auspicious activities
કશ્ચિત્ = anyone
દુર્ગતિં = to degradation
તાત = My friend
ગચ્છતિ = goes.
પ્રાપ્ય = after achieving
પુણ્યકૃતં = of those who performed pious activities
લોકાન્ = planets
ઉષિત્વા = after dwelling
શાશ્વતીઃ = many
સમાઃ = years
શુચીનાં = of the pious
શ્રીમતં = of the prosperous
ગેહે = in the house
યોગભ્રષ્ટઃ = one who has fallen from the path of self-realization
અભિજાયતે = takes his birth.
અથવા = or
યોગિનાં = of learned transcendentalists
એવ = certainly
કુલે = in the family
ભવતિ = takes birth
ધીમતાં = of those who are endowed with great wisdom
એતત્ = this
હિ = certainly
દુર્લભતરં = very rare
લોકે = in this world
જન્મ = birth
યત્ = that which
ઈદૃષં = like this.
તત્ર = thereupon
તં = that
બુદ્ધિસંયોગં = revival of consciousness
લભતે = gains
પૌર્વદેહિકં = from the previous body
યતતે = he endeavors
ચ = also
તતઃ = thereafter
ભૂયઃ = again
સંસિદ્ધૌ = for perfection
કુરુનન્દન = O son of Kuru.
પૂર્વ = previous
અભ્યાસેન = by practice
તેન = by that
એવ = certainly
હ્રિયતે = is attracted
હિ = surely
અવશઃ = automatically
અપિ = also
સઃ = he
જિજ્ઞાસુઃ = inquisitive
અપિ = even
યોગસ્ય = about yoga
શબ્દબ્રહ્મ = ritualistic principles of scriptures
અતિવર્તતે = transcends.
પ્રયત્નાત્ = by rigid practice
યતમાનઃ = endeavoring
તુ = and
યોગી = such a transcendentalist
સંશુદ્ધ = washed off
કિલ્બિષઃ = all of whose sins
અનેક = after many, many
જન્મ = births
સંસિદ્ધઃ = having achieved perfection
તતઃ = thereafter
યાતિ = attains
પરાં = the highest
ગતિં = destination.
તપસ્વિભ્યઃ = than the ascetics
અધિકઃ = greater
યોગી = the yogi
જ્ઞાનિભ્યઃ = than the wise
અપિ = also
મતઃ = considered
અધિકઃ = greater
કર્મિભ્યઃ = than the fruitive workers
ચ = also
અધિકઃ = greater
યોગી = the yogi
તસ્માત્ = therefore
યોગી = a transcendentalist
ભવ = just become
અર્જુન = O Arjuna.
યોગિનાં = of yogis
અપિ = also
સર્વેષાં = all types of
મદ્ગતેન = abiding in Me, always thinking of Me
અન્તરાત્મના = within himself
શ્રદ્ધાવાન્ = in full faith
ભજતે = renders transcendental loving service
યઃ = one who
માં = to Me (the Supreme Lord)
સઃ = he
મે = by Me
યુક્તતમઃ = the greatest yogi
મતઃ = is considered.
End of 6.47
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Lord said
મયિ = to Me
આસક્તમનાઃ = mind attached
પાર્થ = O son of Pritha
યોગં = self-realization
યુઞ્જન્ = practicing
મદાશ્રયઃ = in consciousness of Me (KRiShNa consciousness)
અસંશયં = without doubt
સમગ્રં = completely
માં = Me
યથા = how
જ્ઞાસ્યસિ = you can know
તત્ = that
શૃણુ = try to hear.
જ્ઞાનં = phenomenal knowledge
તે = unto you
અહં = I
સ = with
વિજ્ઞાનં = numinous knowledge
ઇદં = this
વક્ષ્યામિ = shall explain
અશેષતઃ = in full
યત્ = which
જ્ઞાત્વા = knowing
ન = not
ઇહ = in this world
ભૂયઃ = further
અન્યત્ = anything more
જ્ઞાતવ્યં = knowable
અવશિષ્યતે = remains.
મનુષ્યાણાં = of men
સહસ્રેષુ = out of many thousands
કશ્ચિત્ = someone
યતતિ = endeavors
સિદ્ધયે = for perfection
યતતાં = of those so endeavoring
અપિ = indeed
સિદ્ધાનાં = of those who have achieved perfection
કશ્ચિત્ = someone
માં = Me
વેત્તિ = does know
તત્ત્વતઃ = in fact.
ભૂમિઃ = earth
આપઃ = water
અનલઃ = fire
વાયુઃ = air
ખં = ether
મનઃ = mind
બુદ્ધિઃ = intelligence
એવ = certainly
ચ = and
અહઙ્કારઃ = false ego
ઇતિ = thus
ઇયં = all these
મે = My
ભિન્ના = separated
પ્રકૃતિઃ = energies
અષ્ટધા = eightfold.
અપરા = inferior
ઇયં = this
ઇતઃ = besides this
તુ = but
અન્યાં = another
પ્રકૃતિં = energy
વિદ્ધિ = just try to understand
મે = My
પરં = superior
જિવભૂતાં = comprising the living entities
મહાબાહો = O mighty-armed one
યયા = by whom
ઇદં = this
ધાર્યતે = is utilized or exploited
જગત્ = the material world.
એતત્ = these two natures
યોનીનિ = whose source of birth
ભૂતાનિ = everything created
સર્વાણિ = all
ઇતિ = thus
ઉપધારય = know
અહં = I
કૃત્સ્નસ્ય = all-inclusive
જગતઃ = of the world
પ્રભવઃ = the source of manifestation
પ્રલયઃ = annihilation
તથા = as well as.
મત્તઃ = beyond Me
પરતરં = superior
ન = not
અન્યત્ કિઞ્ચિત્ = anything else
અસ્તિ = there is
ધનઞ્જય = O conqueror of wealth
મયિ = in Me
સર્વં = all that be
ઇદં = which we see
પ્રોતં = is strung
સૂત્રે = on a thread
મણિગણાઃ = pearls
ઇવ = like.
રસઃ = taste
અહં = I
અપ્સુ = in water
કૌન્તેય = O son of Kunti
પ્રભા = the light
અસ્મિ = I am
શશિસૂર્યયોઃ = of the moon and the sun
પ્રણવઃ = the three letters a-u-m
સર્વ = in all
વેદેષુ = the Vedas
શબ્દઃ = sound vibration
ખે = in the ether
પૌરુષં = ability
નૃષુ = in men.
પુણ્યઃ = original
ગન્ધઃ = fragrance
પૃથિવ્યાં = in the earth
ચ = also
તેજઃ = heat
ચ = also
અસ્મિ = I am
વિભાવસૌ = in the fire
જીવનં = life
સર્વ = in all
ભૂતેષુ = living entities
તપઃ = penance
ચ = also
અસ્મિ = I am
તપસ્વિષુ = in those who practice penance.
બીજં = the seed
માં = Me
સર્વભૂતાનાં = of all living entities
વિદ્ધિ = try to understand
પાર્થ = O son of Pritha
સનાતનં = original, eternal
બુદ્ધિઃ = intelligence
બુદ્ધિમતાં = of the intelligent
અસ્મિ = I am
તેજઃ = prowess
તેજસ્વિનાં = of the powerful
અહં = I am.
બલં = strength
બલવતાં = of the strong
ચ = and
અહં = I am
કામ = passion
રાગ = and attachment
વિવર્જિતં = devoid of
ધર્માવિરુદ્ધઃ = not against religious principles
ભૂતેષુ = in all beings
કામઃ = sex life
અસ્મિ = I am
ભરતર્ષભ = O lord of the Bharatas.
યે = all which
ચ = and
એવ = certainly
સાત્ત્વિકાઃ = in goodness
ભાવઃ = states of being
રાજસઃ = in the mode of passion
તામસાઃ = in the mode of ignorance
ચ = also
યે = all which
મત્તઃ = from Me
એવ = certainly
ઇતિ = thus
તાન્ = those
વિદ્ધિ = try to know
ન = not
તુ = but
અહં = I
તેષુ = in them
તે = they
મયિ = in Me.
ત્રિભિઃ = three
ગુણમયૈઃ = consisting of the gunas
ભાવૈઃ = by the states of being
એભિઃ = all these
સર્વં = whole
ઇદં = this
જગત્ = universe
મોહિતં = deluded
નાભિજાનાતિ = does not know
માં = Me
એભ્યઃ = above these
પરં = the Supreme
અવ્યયં = inexhaustible.
દૈવી = transcendental
હિ = certainly
એષા = this
ગુણમયી = consisting of the three modes of material nature
મમ = My
માયા = energy
દુરત્યયા = very difficult to overcome
માં = unto Me
એવ = certainly
યે = those who
પ્રપદ્યન્તે = surrender
માયામેતાં = this illusory energy
તરન્તિ = overcome
તે = they.
ન = not
માં = unto Me
દુષ્કૃતિનઃ = miscreants
મૂઢઃ = foolish
પ્રપદ્યન્તે = surrender
નરાધમાઃ = lowest among mankind
માયયા = by the illusory energy
અપહૃત = stolen
જ્ઞાનઃ = whose knowledge
આસુરં = demonic
ભાવં = nature
આશ્રિતાઃ = accepting.
ચતુર્વિધાઃ = four kinds of
ભજન્તે = render services
માં = unto Me
જનાઃ = persons
સુકૃતિનઃ = those who are pious
અર્જુન = O Arjuna
આર્તઃ = the distressed
જિજ્ઞાસુઃ = the inquisitive
અર્થાર્થી = one who desires material gain
જ્ઞાની = one who knows things as they are
ચ = also
ભરતર્ષભ = O great one amongst the descendants of Bharata.
તેષાં = out of them
જ્ઞાની = one in full knowledge
નિત્યયુક્તઃ = always engaged
એક = only
ભક્તિઃ = in devotional service
વિશિષ્યતે = is special
પ્રિયઃ = very dear
હિ = certainly
જ્ઞાનિનઃ = to the person in knowledge
અત્યર્થં = highly
અહં = I am
સઃ = he
ચ = also
મમ = to Me
પ્રિયઃ = dear.
ઉદારાઃ = magnanimous
સર્વ = all
એવ = certainly
એતે = these
જ્ઞાની = one who is in knowledge
તુ = but
આત્મૈવ = just like Myself
મે = My
મતં = opinion
આસ્થિતઃ = situated
સઃ = he
હિ = certainly
યુક્તાત્મા = engaged in devotional service
માં = in Me
એવ = certainly
અનુત્તમાં = the highest
ગતિં = destination.
બહૂનાં = many
જન્મનાં = repeated births and deaths
અન્તે = after
જ્ઞાનવાન્ = one who is in full knowledge
માં = unto Me
પ્રપદ્યતે = surrenders
વાસુદેવઃ = the Personality of Godhead, KRiShNa
સર્વં = everything
ઇતિ = thus
સઃ = that
મહાત્મા = great soul
સુદુર્લભઃ = very rare to see.
કામૈઃ = by desires
તૈસ્તૈઃ = various
હૃત = deprived of
જ્ઞાનાઃ = knowledge
પ્રપદ્યન્તે = surrender
અન્ય = to other
દેવતાઃ = demigods
તં તં = corresponding
નિયમં = regulations
આસ્થાય = following
પ્રકૃત્યા = by nature
નિયતાઃ = controlled
સ્વયા = by their own.
યસ્ય = whoever
યાં યાં = whichever
તનું = form of a demigod
ભક્તઃ = devotee
શ્રદ્ધયા = with faith
અર્ચિતું = to worship
ઇચ્છતિ = desires
તસ્ય તસ્ય = to him
અચલં = steady
શ્રદ્ધાં = faith
તાં = that
એવ = surely
વિદધામિ = give
અહં = I.
સઃ = he
તયા = with that
શ્રદ્ધયા = inspiration
યુક્તઃ = endowed
તસ્ય = of that demigod
આરાધનં = for the worship
ઈહતે = he aspires
લભતે = obtains
ચ = and
તતઃ = from that
કામાન્ = his desires
મયા = by Me
એવ = alone
વિહિતાન્ = arranged
હિ = certainly
તાન્ = those.
અન્તવત્ = perishable
તુ = but
ફલં = fruit
તેષાં = their
તત્ = that
ભવતિ = becomes
અલ્પમેધસાં = of those of small intelligence
દેવાન્ = to the demigods
દેવયજઃ = the worshipers of the demigods
યાન્તિ = go
મત્ = My
ભક્તાઃ = devotees
યાન્તિ = go
માં = to Me
અપિ = also.
અવ્યક્તં = nonmanifested
વ્યક્તિં = personality
આપન્નં = achieved
મન્યન્તે = think
માં = Me
અબુદ્ધયઃ = less intelligent persons
પરં = supreme
ભાવં = existence
અજાનન્તઃ = without knowing
મમ = My
અવ્યયં = imperishable
અનુત્તમં = the finest.
ન = nor
અહં = I
પ્રકાશઃ = manifest
સર્વસ્ય = to everyone
યોગમાયા = by internal potency
સમાવૃતઃ = covered
મૂઢઃ = foolish
અયં = these
ન = not
અભિજાનાતિ = can understand
લોકઃ = persons
માં = Me
અજં = unborn
અવ્યયં = inexhaustible.
વેદ = know
અહં = I
સમતીતાનિ = completely past
વર્તમાનાનિ = present
ચ = and
અર્જુન = O Arjuna
ભવિષ્યાણિ = future
ચ = also
ભૂતાની = all living entities
માં = Me
તુ = but
વેદ = knows
ન = not
કશ્ચન = anyone.
ઇચ્છા = desire
દ્વેષ = and hate
સમુત્થેન = arisen from
દ્વન્દ્વ = of duality
મોહેન = by the illusion
ભારત = O scion of Bharata
સર્વ = all
ભૂતાની = living entities
સમ્મોહં = into delusion
સર્ગે = while taking birth
યાન્તિ = go
પરન્તપ = O conqueror of enemies.
યેષાં = whose
તુ = but
અન્તગતં = completely eradicated
પાપં = sin
જનાનાં = of the persons
પુણ્ય = pious
કર્મણાં = whose previous activities
તે = they
દ્વન્દ્વ = of duality
મોહ = delusion
નિર્મુક્તાઃ = free from
ભજન્તે = engage in devotional service
માં = to Me
દૃઢવ્રતાઃ = with determination.
જરા = from old age
મરણ = and death
મોક્ષાય = for the purpose of liberation
માં = Me
આશ્રિત્ય = taking shelter of
યતન્તિ = endeavor
યે = all those who
તે = such persons
બ્રહ્મ = Brahman
તત્ = actually that
વિદુઃ = they know
કૃત્સ્નં = everything
અધ્યાત્મં = transcendental
કર્મ = activities
ચ = also
અખિલં = entirely.
સાધિભૂત = and the governing principle of the material manifestation
અધિદૈવં = governing all the demigods
માં = Me
સાધિયજ્ઞં = and governing all sacrifices
ચ = also
યે = those who
વિદુઃ = know
પ્રયાણ = of death
કાલે = at the time
અપિ = even
ચ = and
માં = Me
તે = they
વિદુઃ = know
યુક્તચેતસઃ = their minds engaged in Me.
End of 7.30
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
કિં = what
તત્ = that
બ્રહ્મ = Brahman
કિં = what
અધ્યાત્મં = the self
કિં = what
કર્મ = fruitive activities
પુરુષોત્તમ = O Supreme Person
અધિભૂતં = the material manifestation
ચ = and
કિં = what
પ્રોક્તં = is called
અધિદૈવં = the demigods
કિં = what
ઉચ્યતે = is called.
અધિયજ્ઞઃ = the Lord of sacrifice
કથં = how
કઃ = who
અત્ર = here
દેહે = in the body
અસ્મિન્ = this
મધુસૂદન = O Madhusudana
પ્રયાણકાલે = at the time of death
ચ = and
કથં = how
જ્ઞેયોસિ = You can be known
નિયતાત્મભિઃ = by the self-controlled.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
અક્ષરં = indestructible
બ્રહ્મ = Brahman
પરમં = transcendental
સ્વભાવઃ = eternal nature
અધ્યાત્મં = the self
ઉચ્યતે = is called
ભૂતભાવોદ્ભવકરઃ = producing the material bodies of the living entities
વિસર્ગઃ = creation
કર્મ = fruitive activities
સંજ્ઞિતઃ = is called.
અધિભૂતં = the physical manifestation
ક્ષરઃ = constantly changing
ભાવઃ = nature
પુરુષઃ = the universal form
ચ = and
અધિદૈવતં = called adhidaiva
અધિયજ્ઞઃ = the Supersoul
અહં = I (KRiShNa)
એવ = certainly
અત્ર = in this
દેહે = body
દેહભૃતાં = of the embodied
વર = O best.
અન્તકાલે = at the end of life
ચ = also
માં = Me
એવ = certainly
સ્મરન્ = remembering
મુક્ત્વા = quitting
કલેવરં = the body
યઃ = he who
પ્રયાતિ = goes
સઃ = he
મદ્ભાવં = My nature
યાતિ = achieves
ન = not
અસ્તિ = there is
અત્ર = here
સંશયઃ = doubt.
યં યં = whatever
વાપિ = at all
સ્મરન્ = remembering
ભાવં = nature
ત્યજતિ = gives up
અન્તે = at the end
કલેવરં = this body
તં તં = similar
એવ = certainly
એતિ = gets
કૌન્તેય = O son of Kunti
સદા = always
તત્ = that
ભાવ = state of being
ભાવિતાઃ = remembering.
તસ્માત્ = therefore
સર્વેષુ = at all
કાલેષુ = times
માં = Me
અનુસ્મર = go on remembering
યુધ્ય = fight
ચ = also
મયિ = unto Me
અર્પિત = surrendering
મનઃ = mind
બુદ્ધિઃ = intellect
માં = unto Me
એવ = surely
એષ્યસિ = you will attain
અસંશયઃ = beyond a doubt.
અભ્યાસયોગ = by practice
યુક્તેન = being engaged in meditation
ચેતસા = by the mind and intelligence
નાન્યગામિના = without their being deviated
પરમં = the Supreme
પુરુષં = Personality of Godhead
દિવ્યં = transcendental
યાતિ = one achieves
પાર્થ = O son of Pritha
અનુચિન્તયન્ = constantly thinking of.
કવિં = the one who knows everything
પુરાણં = the oldest
અનુશાસિતારં = the controller
અણોઃ = than the atom
અણીયાંસં = smaller
અનુસ્મરેત્ = always thinks of
યઃ = one who
સર્વસ્ય = of everything
ધાતારં = the maintainer
અચિન્ત્ય = inconceivable
રૂપં = whose form
આદિત્યવર્ણં = luminous like the sun
તમસઃ = to darkness
પરસ્તાત્ = transcendental.
પ્રયાણકાલે = at the time of death
મનસા = by the mind
અચલેન = without its being deviated
ભક્ત્યા = in full devotion
યુક્તઃ = engaged
યોગબલેન = by the power of mystic yoga
ચ = also
એવ = certainly
ભ્રુવોઃ = the two eyebrows
મધ્યે = between
પ્રાણં = the life air
આવેશ્ય = establishing
સમ્યક્ = completely
સઃ = he
તં = that
પરં = transcendental
પુરુષં = Personality of Godhead
ઉપૈતિ = achieves
દિવ્યં = in the spiritual kingdom.
યત્ = that which
અક્ષરં = syllable om
વેદવિદઃ = persons conversant with the Vedas
વદન્તિ = say
વિશન્તિ = enter
યત્ = in which
યતયઃ = great sages
વીતરાગાઃ = in the renounced order of life
યત્ = that which
ઇચ્છન્તઃ = desiring
બ્રહ્મચર્યં = celibacy
ચરન્તિ = practice
તત્ = that
તે = unto you
પદં = situation
સંગ્રહેણ = in summary
પ્રવક્ષ્યે = I shall explain.
સર્વદ્વારાણિ = all the doors of the body
સંયમ્ય = controlling
મનઃ = the mind
હૃદિ = in the heart
નિરુધ્ય = confining
ચ = also
મૂર્ધ્નિ = on the head
આધાય = fixing
આત્મનઃ = of the soul
પ્રાણં = the life air
આસ્થિતઃ = situated in
યોગધારણાં = the yogic situation.
ૐ = the combination of letters om (omkara)
ઇતિ = thus
એકાક્ષરં = the one syllable
બ્રહ્મ = absolute
વ્યાહરન્ = vibrating
માં = Me (KRiShNa)
અનુસ્મરન્ = remembering
યઃ = anyone who
પ્રયાતિ = leaves
ત્યજન્ = quitting
દેહં = this body
સઃ = he
યાતિ = achieves
પરમાં = the supreme
ગતિં = destination.
અનન્યચેતાઃ = without deviation of the mind
સતતં = always
યઃ = anyone who
માં = Me (KRiShNa)
સ્મરતિ = remembers
નિત્યશઃ = regularly
તસ્ય = to him
અહં = I am
સુલભઃ = very easy to achieve
પાર્થ = O son of Pritha
નિત્ય = regularly
યુક્તસ્ય = engaged
યોગિનઃ = for the devotee.
માં = Me
ઉપેત્ય = achieving
પુનઃ = again
જન્મ = birth
દુઃખાલયં = place of miseries
અશાશ્વતં = temporary
ન = never
આપ્નુવન્તિ = attain
મહાત્મનઃ = the great souls
સંસિદ્ધિં = perfection
પરમાં = ultimate
ગતાઃ = having achieved.
આબ્રહ્મભુવનાત્ = up to the Brahmaloka planet
લોકાઃ = the planetary systems
પુનઃ = again
આવર્તિનઃ = returning
અર્જુન = O Arjuna
માં = unto Me
ઉપેત્ય = arriving
તુ = but
કૌન્તેય = O son of Kunti
પુનર્જન્મ = rebirth
ન = never
વિદ્યતે = takes place.
સહસ્ર = one thousand
યુગ = millenniums
પર્યન્તં = including
અહઃ = day
યત્ = that which
બ્રહ્મણઃ = of Brahma
વિદુઃ = they know
રાત્રિં = night
યુગ = millenniums
સહસ્રાન્તાં = similarly, ending after one thousand
તે = they
અહોરાત્ર = day and night
વિદઃ = who understand
જનાઃ = people.
અવ્યક્તાત્ = from the unmanifest
વ્યક્તયઃ = living entities
સર્વઃ = all
પ્રભવન્તિ = become manifest
અહરાગમે = at the beginning of the day
રાત્ર્યાગમે = at the fall of night
પ્રલીયન્તે = are annihilated
તત્ર = into that
એવ = certainly
અવ્યક્ત = the unmanifest
સંજ્ઞકે = which is called.
ભૂતગ્રામઃ = the aggregate of all living entities
સઃ = these
એવ = certainly
અયં = this
ભૂત્વા ભૂત્વા = repeatedly taking birth
પ્રલીયતે = is annihilated
રાત્રિ = of night
આગમે = on the arrival
અવશઃ = automatically
પાર્થ = O son of Pritha
પ્રભવતિ = is manifest
અહઃ = of daytime
આગમે = on the arrival.
પરઃ = transcendental
તસ્માત્ = to that
તુ = but
ભાવઃ = nature
અન્યઃ = another
અવ્યક્તઃ = unmanifest
અવ્યક્તાત્ = to the unmanifest
સનાતનઃ = eternal
યઃ સઃ = that which
સર્વેષુ = all
ભૂતેષુ = manifestation
નશ્યાત્સુ = being annihilated
ન = never
વિનશ્યતિ = is annihilated.
અવ્યક્તઃ = unmanifested
અક્ષરઃ = infallible
ઇતિ = thus
ઉક્તઃ = is said
તં = that
આહુઃ = is known
પરમાં = the ultimate
ગતિં = destination
યં = which
પ્રાપ્ય = gaining
ન = never
નિવર્તન્તે = come back
તત્ = that
ધામ = abode
પરમં = supreme
મમ = My.
પુરુષઃ = the Supreme Personality
સઃ = He
પરઃ = the Supreme, than whom no one is greater
પાર્થ = O son of Pritha
ભક્ત્યા = by devotional service
લભ્યઃ = can be achieved
તુ = but
અનન્યયા = unalloyed, undeviating
યસ્ય = whom
અન્તઃસ્થાનિ = within
ભૂતાની = all of this material manifestation
યેન = by whom
સર્વં = all
ઇદં = whatever we can see
તતં = is pervaded.
યત્ર = at which
કાલે = time
તુ = and
અનાવૃત્તિં = no return
આવૃત્તિં = return
ચ = also
એવ = certainly
યોગિનઃ = different kinds of mystics
પ્રયાતાઃ = having departed
યાન્તિ = attain
તં = that
કાલં = time
વક્ષ્યામિ = I shall describe
ભરતર્ષભ = O best of the Bharatas.
અગ્નિઃ = fire
જ્યોતિઃ = light
અહઃ = day
શુક્લઃ = the white fortnight
ષણ્માસાઃ = the six months
ઉત્તરાયણં = when the sun passes on the northern side
તત્ર = there
પ્રયાતાઃ = those who pass away
ગચ્છન્તિ = go
બ્રહ્મ = to the Absolute
બ્રહ્મવિદઃ = who know the Absolute
જનાઃ = persons.
ધુમઃ = smoke
રાત્રિઃ = night
તથા = also
કૃષ્ણઃ = the fortnight of the dark moon
ષણ્માસાઃ = the six months
દક્ષિણાયનં = when the sun passes on the southern side
તત્ર = there
ચાન્દ્રમસં = the moon planet
જ્યોતિઃ = the light
યોગી = the mystic
પ્રાપ્ય = achieving
નિવર્તતે = comes back.
શુક્લ = light
કૃષ્ણે = and darkness
ગતિ = ways of passing
હિ = certainly
એતે = these two
જગતઃ = of the material world
શાશ્વતે = of the Vedas
મતે = in the opinion
એકયા = by one
યાતિ = goes
અનાવૃત્તિં = to no return
અન્યયા = by the other
આવર્તતે = comes back
પુનઃ = again.
ન = never
એતે = these two
સૃતી = different paths
પાર્થ = O son of Pritha
જાનન્ = even if he knows
યોગી = the devotee of the Lord
મુહ્યતિ = is bewildered
કશ્ચન = any
તસ્માત્ = therefore
સર્વેષુ કાલેષુ = always
યોગયુક્તઃ = engaged in KRiShNa consciousness
ભવ = just become
અર્જુન = O Arjuna.
વેદેષુ = in the study of the Vedas
યજ્ઞેષુ = in the performances of yajna, sacrifice
તપઃસુ = in undergoing different types of austerities
ચ = also
એવ = certainly
દાનેષુ = in giving charities
યત્ = that which
પુણ્યફલં = result of pious work
પ્રદિષ્ટં = indicated
અત્યેતિ = surpasses
તત્ સર્વં = all those
ઇદં = this
વિદિત્વા = knowing
યોગી = the devotee
પરં = supreme
સ્થાનં = abode
ઉપૈતિ = achieves
ચ = also
આદ્યં = original.
End of 8.28
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
ઇદં = this
તુ = but
તે = unto you
ગુહ્યતમં = the most confidential
પ્રવક્ષ્યામિ = I am speaking
અનસુયવે = to the nonenvious
જ્ઞાનં = knowledge
વિજ્ઞાન = realized knowledge
સહિતં = with
યત્ = which
જ્ઞાત્વા = knowing
મોક્ષ્યસે = you will be released
અશુભાત્ = from this miserable material existence.
રાજવિદ્યા = the king of education
રાજગુહ્યં = the king of confidential knowledge
પવિત્રં = the purest
ઇદં = this
ઉત્તમં = transcendental
પ્રત્યક્ષ = by direct experience
અવગમં = understood
ધર્મ્યં = the principle of religion
સુસુખં = very happy
કર્તું = to execute
અવ્યયં = everlasting.
અશ્રદ્દધાનાઃ = those who are faithless
પુરુષાઃ = such persons
ધર્મસ્ય = toward the process of religion
અસ્ય = this
પરન્તપ = O killer of the enemies
અપ્રાપ્ય = without obtaining
માં = Me
નિવર્તન્તે = come back
મૃત્યુ = of death
સંસાર = in material existence
વર્ત્મનિ = on the path.
મયા = by Me
તતં = pervaded
ઇદં = this
સર્વં = all
જગત્ = cosmic manifestation
અવ્યક્તમૂર્તિના = by the unmanifested form
મત્સ્થાનિ = in Me
સર્વભૂતાની = all living entities
ન = not
ચ = also
અહં = I
તેષુ = in them
અવસ્થિતઃ = situated.
ન = never
ચ = also
મત્સ્થાનિ = situated in Me
ભૂતાનિ = all creation
પશ્ય = just see
મે = My
યોગમૈશ્વરં = inconceivable mystic power
ભૂતભૃત્ = the maintainer of all living entities
ન = never
ચ = also
ભૂતસ્થઃ = in the cosmic manifestation
મમ = My
આત્મા = Self
ભૂતભાવનઃ = the source of all manifestations.
યથા = just as
આકાશસ્થિતઃ = situated in the sky
નિત્યં = always
વાયુઃ = the wind
સર્વત્રગઃ = blowing everywhere
મહાન્ = great
તથા = similarly
સર્વાણિ ભૂતાનિ = all created beings
મત્સ્થાનિ = situated in Me
ઇતિ = thus
ઉપધારય = try to understand.
સર્વભૂતાનિ = all created entities
કૌન્તેય = O son of Kunti
પ્રકૃતિં = nature
યાન્તિ = enter
મામિકાં = My
કલ્પક્ષયે = at the end of the millennium
પુનઃ = again
તાનિ = all those
કલ્પાદૌ = in the beginning of the millennium
વિસૃજામિ = create
અહં = I.
પ્રકૃતિં = the material nature
સ્વાં = of My personal Self
અવષ્ટભ્ય = entering into
વિસૃજામિ = I create
પુનઃ પુનઃ = again and again
ભૂતગ્રામં = all the cosmic manifestations
ઇમં = these
કૃત્સ્નં = in total
અવસં = automatically
પ્રકૃતેઃ = of the force of nature
વશાત્ = under obligation.
ન = never
ચ = also
માં = Me
તાનિ = all those
કર્માણિ = activities
નિબધ્નન્તિ = bind
ધનઞ્જય = O conqueror of riches
ઉદાસીનવત્ = as neutral
આસિનં = situated
અસક્તં = without attraction
તેષુ = for those
કર્મસુ = activities.
મયા = by Me
અધ્યક્ષેણ = by superintendence
પ્રકૃતિઃ = material nature
સૂયતે = manifests
સ = with both
ચરાચરમ્ = the moving and the nonmoving
હેતુના = for the reason
અનેન = this
કૌન્તેય = O son of Kunti
જગત્ = the cosmic manifestation
વિપરિવર્તતે = is working.
અવજાનન્તિ = deride
માં = Me
મૂઢાઃ = foolish men
માનુષીં = in a human form
તનું = a body
આશ્રિતં = assuming
પરં = transcendental
ભાવં = nature
અજાનન્તઃ = not knowing
મમ = My
ભૂત = of everything that be
મહેશ્વરં = the supreme proprietor.
મોઘાશાઃ = baffled in their hopes
મોઘકર્માણઃ = baffled in fruitive activities
મોઘજ્ઞાનાઃ = baffled in knowledge
વિચેતસઃ = bewildered
રાક્ષસીં = demonic
આસુરીં = atheistic
ચ = and
એવ = certainly
પ્રકૃતિં = nature
મોહિનીં = bewildering
શ્રિતાઃ = taking shelter of.
મહાત્માનઃ = the great souls
તુ = but
માં = unto Me
પાર્થ = O son of Pritha
દૈવીં = divine
પ્રકૃતિં = nature
આશ્રિતાઃ = having taken shelter of
ભજન્તિ = render service
અનન્યમનસઃ = without deviation of the mind
જ્ઞાત્વા = knowing
ભૂત = of creation
આદિં = the origin
અવ્યયં = inexhaustible.
સતતં = always
કીર્તયન્તઃ = chanting
માં = about Me
યતન્તઃ = fully endeavoring
ચ = also
દૃઢવ્રતાઃ = with determination
નમસ્યન્તઃ = offering obeisances
ચ = and
માં = Me
ભક્ત્યા = in devotion
નિત્યયુક્તાઃ = perpetually engaged
ઉપાસતે = worship.
જ્ઞાનયજ્ઞેન = by cultivation of knowledge
ચ = also
અપિ = certainly
અન્યે = others
યજન્તઃ = sacrificing
માં = Me
ઉપાસતે = worship
એકત્વેન = in oneness
પૃથક્ત્વેન = in duality
બહુધા = in diversity
વિશ્વતોમુખં = and in the universal form.
અહં = I
ક્રતુઃ = Vedic ritual
અહં = I
યજ્ઞઃ = smrti sacrifice
સ્વધા = oblation
અહં = I
અહં = I
ઔષધં = healing herb
મન્ત્રઃ = transcendental chant
અહં = I
અહં = I
એવ = certainly
આજ્યં = melted butter
અહં = I
અગ્નિઃ = fire
અહં = I
હુતં = offering.
પિતા = father
અહં = I
અસ્ય = of this
જગતઃ = universe
માતા = mother
ધાતા = supporter
પિતામહઃ = grandfather
વેદ્યં = what is to be known
પવિત્રં = that which purifies
ૐકાર = the syllable om
ઋક્ = the Rg Veda
સામ = the Sama Veda
યજુઃ = the Yajur Veda
એવ = certainly
ચ = and.
ગતિઃ = goal
ભર્તા = sustainer
પ્રભુઃ = Lord
સક્ષી = witness
નિવાસઃ = abode
શરણં = refuge
સુહૃત્ = most intimate friend
પ્રભવઃ = creation
પ્રલયઃ = dissolution
સ્થાનં = ground
નિધાનં = resting place
બીજં = seed
અવ્યયં = imperishable.
તપામિ = give heat
અહં = I
અહં = I
વર્ષં = rain
નિગૃહ્ણામિ = withhold
ઉત્સૃજામિ = send forth
ચ = and
અમૃતં = immortality
ચ = and
એવ = certainly
મૃત્યુઃ = death
ચ = and
સત્ = spirit
અસત્ = matter
ચ = and
અહં = I
અર્જુન = O Arjuna.
ત્રૈવિદ્યઃ = the knowers of the three Vedas
માં = Me
સોમપાઃ = drinkers of soma juice
પૂત = purified
પાપાઃ = of sins
યજ્ઞૈઃ = with sacrifices
ઇષ્ટ્વા = worshiping
સ્વર્ગતિં = passage to heaven
પ્રાર્થયન્તે = pray for
તે = they
પુણ્યં = pious
આસાદ્ય = attaining
સુરેન્દ્ર = of Indra
લોકં = the world
અશ્નન્તિ = enjoy
દિવ્યાન્ = celestial
દિવિ = in heaven
દેવભોગાન્ = the pleasures of the gods.
તે = they
તં = that
ભુક્ત્વા = enjoying
સ્વર્ગલોકં = heaven
વિશાલં = vast
ક્ષીણે = being exhausted
પુણ્યે = the results of their pious activities
મર્ત્યલોકં = to the mortal earth
વિશન્તિ = fall down
એવં = thus
ત્રયી = of the three Vedas
ધર્મં = doctrines
અનુપ્રપન્નાઃ = following
ગતાગતં = death and birth
કામકામાઃ = desiring sense enjoyments
લભન્તે = attain.
અનન્યાઃ = having no other object
ચિન્તયન્તઃ = concentrating
માં = on Me
યે = those who
જનાઃ = persons
પર્યુપાસતે = properly worship
તેષાં = of them
નિત્ય = always
અભિયુક્તાનાં = fixed in devotion
યોગ = requirements
ક્ષેમં = protection
વહામિ = carry
અહં = I.
યે = those who
અપિ = also
અન્ય = of other
દેવતા = gods
ભક્તાઃ = devotees
યજન્તે = worship
શ્રદ્ધયાન્વિતાઃ = with faith
તે = they
અપિ = also
માં = Me
એવ = only
કૌન્તેય = O son of Kunti
યજન્તિ = they worship
અવિધિપૂર્વકં = in a wrong way.
અહં = I
હિ = surely
સર્વ = of all
યજ્ઞાનાં = sacrifices
ભોક્તા = the enjoyer
ચ = and
પ્રભુઃ = the Lord
એવ = also
ચ = and
ન = not
તુ = but
માં = Me
અભિજાનન્તિ = they know
તત્ત્વેન = in reality
અતઃ = therefore
ચ્યવન્તિ = fall down
તે = they.
યાન્તિ = go
દેવવ્રતાઃ = worshipers of demigods
દેવાન્ = to the demigods
પિતૄન્ = to the ancestors
યાન્તિ = go
પિતૃવ્રતાઃ = worshipers of ancestors
ભૂતાની = to the ghosts and spirits
યાન્તિ = go
ભૂતેજ્યાઃ = worshipers of ghosts and spirits
યાન્તિ = go
મત્ = My
યજિનઃ = devotees
અપિ = but
માં = unto Me.
પત્રં = a leaf
પુષ્પં = a flower
ફલં = a fruit
તોયં = water
યઃ = whoever
મે = unto Me
ભક્ત્યા = with devotion
પ્રયચ્છતિ = offers
તત્ = that
અહં = I
ભક્ત્યુપહૃતં = offered in devotion
અશ્નામિ = accept
પ્રયતાત્મનઃ = from one in pure consciousness.
યત્ = whatever
કરોસિ = you do
યત્ = whatever
અશ્નાસિ = you eat
યત્ = whatever
જુહોસિ = you offer
દદાસિ = you give away
યત્ = whatever
યત્ = whatever
તપસ્યસિ = austerities you perform
કૌન્તેય = O son of Kunti
તત્ = that
કુરુષ્વ = do
મત્ = unto Me
અર્પણં = as an offering.
શુભ = from auspicious
અશુભ = and inauspicious
ફલૈઃ = results
એવં = thus
મોક્ષ્યસે = you will become free
કર્મ = of work
બન્ધનૈઃ = from the bondage
સંન્યાસ = of renunciation
યોગ = the yoga
યુક્તાત્મ = having the mind firmly set on
વિમુક્તઃ = liberated
માં = to Me
ઉપૈષ્યસિ = you will attain.
સમઃ = equally disposed
અહં = I
સર્વભૂતેષુ = to all living entities
ન = no one
મે = to Me
દ્વેષ્યઃ = hateful
અસ્તિ = is
ન = nor
પ્રિયઃ = dear
યે = those who
ભજન્તિ = render transcendental service
તુ = but
માં = unto Me
ભક્ત્યા = in devotion
મયિ = are in Me
તે = such persons
તેષુ = in them
ચ = also
અપિ = certainly
અહં = I.
અપિ = even
ચેત્ = if
સુદુરાચારઃ = one committing the most abominable actions
ભજતે = is engaged in devotional service
માં = unto Me
અનન્યભાક્ = without deviation
સાધુઃ = a saint
એવ = certainly
સઃ = he
મન્તવ્યઃ = is to be considered
સમ્યક્ = completely
વ્યવસિતઃ = situated in determination
હિ = certainly
સઃ = he.
ક્ષિપ્રં = very soon
ભવતિ = becomes
ધર્માત્મા = righteous
શશ્વચ્છાન્તિં = lasting peace
નિગચ્છતિ = attains
કૌન્તેય = O son of Kunti
પ્રતિજાનીહિ = declare
ન = never
મે = My
ભક્તઃ = devotee
પ્રણશ્યતિ = perishes.
માં = of Me
હિ = certainly
પાર્થ = O son of Pritha
વ્યપાશ્રિત્ય = particularly taking shelter
યે = those who
અપિ = also
સ્યુઃ = are
પાપયોનયઃ = born of a lower family
સ્ત્રિયઃ = women
વૈશ્યઃ = mercantile people
તથા = also
શૂદ્રઃ = lower-class men
તેઽપિ = even they
યાન્તિ = go
પરાં = to the supreme
ગતિં = destination.
કિં = how much
પુનઃ = again
બ્રાહ્મણાઃ = brahmanas
પુણ્યાઃ = righteous
ભક્તાઃ = devotees
રાજર્ષયઃ = saintly kings
તથા = also
અનિત્યં = temporary
અસુખં = full of miseries
લોકં = planet
ઇમં = this
પ્રાપ્ય = gaining
ભજસ્વ = be engaged in loving service
માં = unto Me.
મન્મનાઃ = always thinking of Me
ભવ = become
મત્ = My
ભક્તઃ = devotee
મત્ = My
યાજિ = worshiper
માં = unto Me
નમસ્કુરુ = offer obeisances
માં = unto Me
એવ = completely
એષ્યસિ = you will come
યુક્ત્વા = being absorbed
એવં = thus
આત્માનં = your soul
મત્પરાયણઃ = devoted to Me.
End of 9.34
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
ભૂયઃ = again
એવ = certainly
મહાબાહો = O mighty-armed
શૃણુ = just hear
મે = My
પરમં = supreme
વચઃ = instruction
યત્ = that which
તે = to you
અહં = I
પ્રીયમાણાય = thinking you dear to Me
વક્ષ્યામિ = say
હિતકામ્યયા = for your benefit.
ન = never
મે = My
વિદુઃ = know
સુરગણાઃ = the demigods
પ્રભવં = origin, opulences
ન = never
મહર્ષયઃ = great sages
અહં = I am
આદિઃ = the origin
હિ = certainly
દેવાનાં = of the demigods
મહર્ષીણાં = of the great sages
ચ = also
સર્વશઃ = in all respects.
યઃ = anyone who
માં = Me
અજં = unborn
અનાદિં = without beginning
ચ = also
વેત્તિ = knows
લોક = of the planets
મહેશ્વરં = the supreme master
અસમ્મૂઢઃ = undeluded
સઃ = he
મર્ત્યેષુ = among those subject to death
સર્વપાપૈઃ = from all sinful reactions
પ્રમુચ્યતે = is delivered.
બુદ્ધિઃ = intelligence
જ્ઞાનં = knowledge
અસમ્મોહઃ = freedom from doubt
ક્ષમા = forgiveness
સત્યં = truthfulness
દમઃ = control of the senses
શમઃ = control of the mind
સુખં = happiness
દુઃખં = distress
ભવઃ = birth
અભાવઃ = death
ભયં = fear
ચ = also
અભયં = fearlessness
એવ = also
ચ = and
અહિંસા = nonviolence
સમતા = equilibrium
તુષ્ટિઃ = satisfaction
તપઃ = penance
દાનં = charity
યશઃ = fame
અયશઃ = infamy
ભવન્તિ = come about
ભાવાઃ = natures
ભૂતાનાં = of living entities
મત્તઃ = from Me
એવ = certainly
પૃથગ્વિધાઃ = variously arranged.
મહર્ષયઃ = the great sages
સપ્ત = seven
પૂર્વે = before
ચત્વારઃ = four
મનવઃ = Manus
તથા = also
મદ્ભાવાઃ = born of Me
માનસાઃ = from the mind
જાતાઃ = born
યેષાં = of them
લોકે = in the world
ઇમાઃ = all this
પ્રજાઃ = population.
એતાં = all this
વિભૂતિં = opulence
યોગં = mystic power
ચ = also
મમ = of Mine
યઃ = anyone who
વેત્તિ = knows
તત્ત્વતઃ = factually
સઃ = he
અવિકલ્પેન = without division
યોગેન = in devotional service
યુજ્યતે = is engaged
ન = never
અત્ર = here
સંશયઃ = doubt.
અહં = I
સર્વસ્ય = of all
પ્રભવઃ = the source of generation
મત્તઃ = from Me
સર્વં = everything
પ્રવર્તતે = emanates
ઇતિ = thus
મત્વા = knowing
ભજન્તે = become devoted
માં = unto Me
બુધાઃ = the learned
ભાવસમન્વિતઃ = with great attention.
મચ્ચિત્તાઃ = their minds fully engaged in Me
મદ્ગતપ્રાણાઃ = their lives devoted to Me
બોધયન્તઃ = preaching
પરસ્પરં = among themselves
કથયન્તઃ = talking
ચ = also
માં = about Me
નિત્યં = perpetually
તુષ્યન્તિ = become pleased
ચ = also
રમન્તિ = enjoy transcendental bliss
ચ = also.
તેષાં = unto them
સતતયુક્તાનાં = always engaged
ભજતાં = in rendering devotional service
પ્રીતિપૂર્વકં = in loving ecstasy
દદામિ = I give
બુદ્ધિયોગં = real intelligence
તં = that
યેન = by which
માં = unto Me
ઉપયાન્તિ = come
તે = they.
તેષાં = for them
એવ = certainly
અનુકમ્પાર્થં = to show special mercy
અહં = I
અજ્ઞાનજં = due to ignorance
તમઃ = darkness
નાશયામિ = dispel
આત્મભાવ = within their hearts
સ્થઃ = situated
જ્ઞાન = of knowledge
દીપેન = with the lamp
ભાસ્વતા = glowing.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
પરં = supreme
બ્રહ્મ = truth
પરં = supreme
ધામ = sustenance
પવિત્રં = pure
પરમં = supreme
ભવાન્ = You
પુરુષં = personality
શાશ્વતં = original
દિવ્યં = transcendental
આદિદેવં = the original Lord
અજં = unborn
વિભું = greatest
આહુઃ = say
ત્વાં = of You
ઋષયઃ = sages
સર્વે = all
દેવર્ષિઃ = the sage among the demigods
નારદઃ = Narada
તથા = also
અસિતઃ = Asita
દેવલઃ = Devala
વ્યાસઃ = Vyasa
સ્વયં = personally
ચ = also
એવ = certainly
બ્રવીષિ = You are explaining
મે = unto me.
સર્વં = all
એતત્ = this
ઋતં = truth
મન્યે = I accept
યત્ = which
માં = unto me
વદસિ = You tell
કેશવ = O KRiShNa
ન = never
હિ = certainly
તે = Your
ભગવાન્ = O Personality of Godhead
વ્યક્તિં = revelation
વિદુઃ = can know
દેવાઃ = the demigods
ન = nor
દાનવઃ = the demons.
સ્વયં = personally
એવ = certainly
આત્મના = by Yourself
આત્માનં = Yourself
વેત્થ = know
ત્વં = You
પુરુષોત્તમ = O greatest of all persons
ભૂતભાવન = O origin of everything
ભૂતેશ = O Lord of everything
દેવદેવ = O Lord of all demigods
જગત્પતે = O Lord of the entire universe.
વક્તું = to say
અર્હસિ = You deserve
અશેષેણ = in detail
દિવ્યાઃ = divine
હિ = certainly
આત્મ = Your own
વિભૂતયઃ = opulences
યાભિઃ = by which
વિભૂતિભિઃ = opulences
લોકાન્ = all the planets
ઇમાન્ = these
ત્વાં = You
વ્યાપ્ય = pervading
તિષ્ઠસિ = remain.
કથં = how
વિદ્યામહં = shall I know
યોગિન્ = O supreme mystic
ત્વાં = You
સદા = always
પરિચિન્તયન્ = thinking of
કેષુ = in which
કેષુ = in which
ચ = also
ભાવેષુ = natures cintyah
અસિ = You are to be remembered
ભગવન્ = O Supreme
મયા = by me.
વિસ્તરેણ = in detail
આત્મનઃ = Your
યોગં = mystic power
વિભૂતિં = opulences
ચ = also
જનાર્દન = O killer of the atheists
ભૂયઃ = again
કથય = describe
તૃપ્તિઃ = satisfaction
હિ = certainly
શૃણ્વતઃ = hearing
નાસ્તિ = there is not
મે = my
અમૃતં = nectar.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
હન્ત = yes
તે = unto you
કથયિષ્યામિ = I shall speak
દિવ્યાઃ = divine
હિ = certainly
આત્મવિભૂતયઃ = personal opulences
પ્રાધાન્યતઃ = which are principal
કુરુશ્રેષ્ઠ = O best of the Kurus
નાસ્તિ = there is not
અન્તઃ = limit
વિસ્તરસ્ય = to the extent
મે = My.
અહં = I
આત્મા = the soul
ગુડાકેશ = O Arjuna
સર્વભૂત = of all living entities
આશયસ્થિતાઃ = situated within the heart
અહં = I am
આદિઃ = the origin
ચ = also
મધ્યં = middle
ચ = also
ભૂતાનાં = of all living entities
અન્તઃ = end
એવ = certainly
ચ = and.
આદિત્યાનાં = of the Adityas
અહં = I am
વિષ્ણુઃ = the Supreme Lord
જ્યોતીષાં = of all luminaries
રવિઃ = the sun
અંશુમાન્ = radiant
મરીચિઃ = Marici
મરુતાં = of the Maruts
અસ્મિ = I am
નક્ષત્રાણાં = of the stars
અહં = I am
શશી = the moon.
વેદાનાં = of all the Vedas
સામવેદઃ = the Sama Veda
અસ્મિ = I am
દેવાનાં = of all the demigods
અસ્મિ = I am
વાસવઃ = the heavenly king
ઇન્દ્રિયાણાં = of all the senses
મનઃ = the mind
ચ = also
અસ્મિ = I am
ભૂતાનાં = of all living entities
અસ્મિ = I am
ચેતના = the living force.
રુદ્રાણાં = of all the Rudras
શઙ્કરઃ = Lord Siva
ચ = also
અસ્મિ = I am
વિત્તેશઃ = the lord of the treasury of the demigods
યક્ષરક્ષસાં = of the Yaksas and Raksasas
વસૌનાં = of the Vasus
પાવકઃ = fire
ચ = also
અસ્મિ = I am
મેરુઃ = Meru
શિખરિણાં = of all mountains
અહં = I am.
પુરોધસાં = of all priests
ચ = also
મુખ્યં = the chief
માં = Me
વિદ્ધિ = understand
પાર્થ = O son of Pritha
બૃહસ્પતિં = Brhaspati
સેનાનીનાં = of all commanders
અહં = I am
સ્કન્દઃ = Kartikeya
સરસાં = of all reservoirs of water
અસ્મિ = I am
સાગરઃ = the ocean.
મહર્ષીણાં = among the great sages
ભૃગુઃ = Bhrigu
અહં = I am
ગિરાં = of vibrations
અસ્મિ = I am
એકમક્ષરં = pranava
યજ્ઞાનાં = of sacrifices
જપયજ્ઞઃ = chanting
અસ્મિ = I am
સ્થાવરાણાં = of immovable things
હિમાલયઃ = the Himalayan mountains.
અશ્વત્થઃ = the banyan tree
સર્વવૃક્ષાણાં = of all trees
દેવર્ષીણાં = of all the sages amongst the demigods
ચ = and
નારદઃ = Narada
ગન્ધર્વાણાં = of the citizens of the Gandharva planet
ચિત્રરથઃ = Citraratha
સિદ્ધાનાં = of all those who are perfected
કપિલઃ મુનિઃ = Kapila Muni.
ઉચ્ચૈઃશ્રવસં = Uccaihsrava
અશ્વાનાં = among horses
વિદ્ધિ = know
માં = Me
અમૃતોદ્ભવં = produced from the churning of the ocean
ઐરાવતં = Airavata
ગજેન્દ્રાણાં = of lordly elephants
નરાણાં = among human beings
ચ = and
નરાધિપં = the king.
આયુધાનાં = of all weapons
અહં = I am
વજ્રં = the thunderbolt
ધેનૂનાં = of cows
અસ્મિ = I am
કામધુક્ = the surabhi cow
પ્રજનઃ = the cause for begetting children
ચ = and
અસ્મિ = I am
કન્દર્પઃ = Cupid
સર્પાણાં = of serpents
અસ્મિ = I am
વાસુકિઃ = Vasuki.
અનન્તઃ = Ananta
ચ = also
અસ્મિ = I am
નાગાનાં = of the manyhooded serpents
વરુણઃ = the demigod controlling the water
યાદસાં = of all aquatics
અહં = I am
પિતૄણાં = of the ancestors
અર્યમા = Aryama
ચ = also
અસ્મિ = I am
યમઃ = the controller of death
સંયમતાં = of all regulators
અહં = I am.
પ્રહ્લાદઃ = Prahlada
ચ = also
અસ્મિ = I am
દૈત્યાનાં = of the demons
કાલઃ = time
કલયતાં = of subduers
અહં = I am
મૃગાણાં = of animals
ચ = and
મૃગેન્દ્રઃ = the lion
અહં = I am
વૈનતેયઃ = Garuda
ચ = also
પક્ષિણાં = of birds.
પવનઃ = the wind
પવતાં = of all that purifies
અસ્મિ = I am
રામઃ = Rama
શસ્ત્રભૃતાં = of the carriers of weapons
અહં = I am
ઝષાણાં = of all fish
મકરઃ = the shark
ચ = also
અસ્મિ = I am
સ્રોતસાં = of flowing rivers
અસ્મિ = I am
જાહ્નવી = the River Ganges.
સર્ગાણાં = of all creations
આદિઃ = the beginning
અન્તઃ = end
ચ = and
મધ્યં = middle
ચ = also
એવ = certainly
અહં = I am
અર્જુન = O Arjuna
અધ્યાત્મવિદ્યા = spiritual knowledge
વિદ્યાનાં = of all education
વાદઃ = the natural conclusion
પ્રવદતાં = of arguments
અહં = I am.
અક્ષરાણાં = of letters
અકારઃ = the first letter
અસ્મિ = I am
દ્વન્દ્વઃ = the dual
સામાસિકસ્ય = of compounds
ચ = and
અહં = I am
એવ = certainly
અક્ષયઃ = eternal
કાલઃ = time
ધાતા = the creator
અહં = I am
વિશ્વતોમુખઃ = Brahma.
મૃત્યુઃ = death
સર્વહરઃ = all-devouring
ચ = also
અહં = I am
ઉદ્ભવઃ = generation
ચ = also
ભવિષ્યતાં = of future manifestations
કીર્તિઃ = fame
શ્રીઃ = opulence or beauty
વાક્ = fine speech
ચ = also
નારીણાં = of women
સ્મૃતિઃ = memory
મેધા = intelligence
ધૃતિઃ = firmness
ક્ષમા = patience.
બૃહત્સામ = the BrAhat-sama
તથા = also
સામ્નં = of the Sama Veda songs
ગાયત્રી = the Gayatri hymns
છન્દસાં = of all poetry
અહં = I am
માસાનાં = of months
માર્ગશીર્ષઃ = the month of November-December
અહં = I am
ઋતૂનાં = of all seasons
કુસુમાકરઃ = spring.
દ્યુતં = gambling
છલયતાં = of all cheats
અસ્મિ = I am
તેજઃ = the splendor
તેજસ્વિનાં = of everything splendid
અહં = I am
જયઃ = victory
અસ્મિ = I am
વ્યવસાયઃ = enterprise or adventure
અસ્મિ = I am
સત્ત્વં = the strength
સત્ત્વવતં = of the strong
અહં = I am.
વૃષ્ણીનાં = of the descendants of VRiShNi
વાસુદેવઃ = KRiShNa in Dvaraka
અસ્મિ = I am
પાણ્ડવાનાં = of the Pandavas
ધનઞ્જયઃ = Arjuna
મુનીનાં = of the sages
અપિ = also
અહં = I am
વ્યાસઃ = Vyasa, the compiler of all Vedic literature
કવીનાં = of all great thinkers
ઉશના = Usana
કવિઃ = the thinker.
દંડઃ = punishment
દમયતાં = of all means of suppression
અસ્મિ = I am
નીતિઃ = morality
અસ્મિ = I am
જિગિષતાં = of those who seek victory
મૌનં = silence
ચ = and
એવ = also
અસ્મિ = I am
ગુહ્યાનાં = of secrets
જ્ઞાનં = knowledge
જ્ઞાનવતાં = of the wise
અહં = I am.
યત્ = whatever
ચ = also
અપિ = may be
સર્વભૂતાનાં = of all creations
બીજં = seed
તત્ = that
અહં = I am
અર્જુન = O Arjuna
ન = not
તત્ = that
અસ્તિ = there is
વિના = without
યત્ = which
સ્યાત્ = exists
મયા = Me
ભૂતં = created being
ચરાચરં = moving and nonmoving.
ન = nor
અન્તઃ = a limit
અસ્તિ = there is
મમ = My
દિવ્યાનાં = of the divine
વિભૂતિનાં = opulences
પરન્તપ = O conqueror of the enemies
એષઃ = all this
તુ = but
ઉદ્દેશતઃ = as examples
પ્રોક્તાઃ = spoken
વિભૂતેઃ = of opulences
વિસ્તરઃ = the expanse
મયા = by Me.
યદ્યત્ = whatever
વિભૂતિ = opulences
મત્ = having
સત્ત્વં = existence
શ્રીમત્ = beautiful
ઉર્જિતં = glorious
એવ = certainly
વા = or
તત્ તત્ = all those
એવ = certainly
અવગચ્છ = must know
ત્વં = you
મમ = My
તેજઃ = of the splendor
અંશ = a part
સમ્ભવં = born of.
અથવા = or
બહુના = many
એતેન = by this kind
કિં = what
જ્ઞાતેન = by knowing
તવ = your
અર્જુન = O Arjuna
વિષ્ટભ્ય = pervading
અહં = I
ઇદં = this
કૃત્સ્નં = entire
એક = by one
અંશેન = part
સ્થિતાઃ = am situated
જગત્ = universe.
End of 10.41
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
મદનુગ્રહાય = just to show me favor
પરમં = supreme
ગુહ્યં = confidential subject
અધ્યાત્મ = spiritual
સંજ્ઞિતં = in the matter of
યત્ = what
ત્વયા = by You
ઉક્તં = said
વચઃ = words
તેન = by that
મોહઃ = illusion
અયં = this
વિગતઃ = is removed
મમ = my.
ભવ = appearance
અપ્યયૌ = disappearance
હિ = certainly
ભૂતાનાં = of all living entities
શ્રુતૌ = have been heard
વિસ્તરશઃ = in detail
મયા = by me
ત્વત્તઃ = from You
કમલપત્રાક્ષ = O lotus-eyed one
માહાત્મ્યં = glories
અપિ = also
ચ = and
અવ્યયં = inexhaustible.
એવં = thus
એતત્ = this
યથા = as it is
આત્થ = have spoken
ત્વં = You
આત્માનં = Yourself
પરમેશ્વર = O Supreme Lord
દ્રષ્ટું = to see
ઇચ્છામિ = I wish
તે = Your
રૂપં = form
ઐશ્વરં = divine
પુરુષોત્તમ = O best of personalities.
મન્યસે = You think
યદિ = if
તત્ = that
શક્યં = is able
મયા = by me
દ્રષ્ટું = to be seen
ઇતિ = thus
પ્રભો = O Lord
યોગેશ્વર = O Lord of all mystic power
તતઃ = then
મે = unto me
ત્વં = You
દર્શય = show
આત્માનં = Your Self
અવ્યયં = eternal.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
પશ્ય = just see
મે = My
પાર્થ = O son of Pritha
રૂપાણિ = forms
શતશઃ = hundreds
અથ = also
સહસ્રશઃ = thousands
નાનાવિધાનિ = variegated
દિવ્યાનિ = divine
નાના = variegated
વર્ણ = colors
આકૃતીનિ = forms
ચ = also.
પશ્ય = see
આદિત્યાન્ = the twelve sons of Aditi
વસુન્ = the eight Vasus
રુદ્રાન્ = the eleven forms of Rudra
અશ્વિનૌ = the two Asvinis
મરુતઃ = the forty-nine Maruts (demigods of the wind)
તથા = also
બહૂનિ = many
અદૃષ્ટ = that you have not seen
પૂર્વાણિ = before
પશ્ય = see
આશ્ચર્યાણિ = all the wonders
ભારત = O best of the Bharatas.
ઇહ = in this
એકસ્થં = in one place
જગત્ = the universe
કૃત્સ્નં = completely
પશ્ય = see
આદ્ય = immediately
સ = with
ચર = the moving
અચરં = and not moving
મમ = My
દેહે = in this body
ગુડાકેશ = O Arjuna
યત્ = that which
ચ = also
અન્યત્ = other
દ્રષ્ટું = to see
ઇચ્છસિ = you wish.
ન = never
તુ = but
માં = Me
શક્યસે = are able
દ્રષ્ટું = to see
અનેન = with these
એવ = certainly
સ્વચક્ષુષા = your own eyes
દિવ્યં = divine
દદામિ = I give
તે = to you
ચક્ષુઃ = eyes
પશ્ય = see
મે = My
યોગમૈશ્વરં = inconceivable mystic power.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
એવં = thus
ઉક્ત્વા = saying
તતઃ = thereafter
રાજન્ = O King
મહાયોગેશ્વરઃ = the most powerful mystic
હરિઃ = the Supreme Personality of Godhead, KRiShNa
દર્શયામાસ = showed
પાર્થાય = unto Arjuna
પરમં = the divine
રૂપમૈશ્વરં = universal form.
અનેક = various
વક્ત્ર = mouths
નયનં = eyes
અનેક = various
અદ્ભુત = wonderful
દર્શનં = sights
અનેક = many
દિવ્ય = divine
આભરણં = ornaments
દિવ્ય = divine
અનેક = various
ઉદ્યત = uplifted
આયુધં = weapons
દિવ્ય = divine
માલ્ય = garlands
અમ્બર = dresses
ધરં = wearing
દિવ્ય = divine
ગન્ધ = fragrances
અનુલેપનં = smeared with
સર્વ = all
આશ્ચર્યમયં = wonderful
દેવં = shining
અનન્તં = unlimited
વિશ્વતોમુખં = all-pervading.
દિવિ = in the sky
સૂર્ય = of suns
સહસ્રસ્ય = of many thousands
ભવેત્ = there were
યુગપત્ = simultaneously
ઉત્થિતા = present
યદિ = if
ભાઃ = light
સદૃશી = like that
સ = that
સ્યાત્ = might be
ભાસઃ = effulgence
તસ્ય = of Him
મહાત્મનઃ = the great Lord.
તત્ર = there
એકસ્થં = in one place
જગત્ = the universe
કૃત્સ્નં = complete
પ્રવિભક્તં = divided
અનેકધા = into many
અપશ્યત્ = could see
દેવદેવસ્ય = of the Supreme Personality of Godhead
શરીરે = in the universal form
પાણ્ડવઃ = Arjuna
તદા = at that time.
તતઃ = thereafter
સઃ = he
વિસ્મયાવિષ્ટઃ = being overwhelmed with wonder
હૃષ્ટરોમા = with his bodily hairs standing on end due to his great ecstasy
ધનઞ્જયઃ = Arjuna
પ્રણમ્ય = offering obeisances
શિરસા = with the head
દેવં = to the Supreme Personality of Godhead
કૃતાઞ્જલિઃ = with folded hands
અભાષત = began to speak.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
પશ્યામિ = I see
દેવાન્ = all the demigods
તવ = Your
દેવ = O Lord
દેહે = in the body
સર્વાન્ = all
તથા = also
ભૂત = living entities
વિશેષસઙ્ઘાન્ = specifically assembled
બ્રહ્માણં = Lord Brahma
ઈશં = Lord Siva
કમલાસનસ્થં = sitting on the lotus flower
ઋષિન્ = great sages
ચ = also
સર્વાન્ = all
ઉરગાન્ = serpents
ચ = also
દિવ્યાન્ = divine.
અનેક = many
બાહુ = arms
ઉદર = bellies
વક્ત્ર = mouths
નેત્રં = eyes
પશ્યામિ = I see
ત્વં = You
સર્વતઃ = on all sides
અનન્તરૂપં = unlimited form
નાન્તં = no end
ન મધ્યં = no middle
ન પુનઃ = nor again
તવ = Your
આદિં = beginning
પશ્યામિ = I see
વિશ્વેશ્વર = O Lord of the universe
વિશ્વરૂપ = in the form of the universe.
કિરીટિનં = with helmets
ગદિનં = with maces
ચક્રિણં = with discs
ચ = and
તેજોરાશિં = effulgence
સર્વતઃ = on all sides
દીપ્તિમન્તં = glowing
પશ્યામિ = I see
ત્વાં = You
દુર્નિરીક્ષ્યં = difficult to see
સમન્તાત્ = everywhere
દીપ્તાનલ = blazing fire
અર્ક = of the sun
દ્યુતિં = the sunshine
અપ્રમેયં = immeasurable.
ત્વં = You
અક્ષરં = the infallible
પરમં = supreme
વેદિતવ્યં = to be understood
ત્વં = You
અસ્ય = of this
વિશ્વસ્ય = universe
પરં = supreme
નિધાનં = basis
ત્વં = You
અવ્યયઃ = inexhaustible
શાશ્વતધર્મગોપ્તા = maintainer of the eternal religion
સનાતનઃ = eternal
ત્વં = You
પુરુષઃ = the Supreme Personality
મતઃ મે = this is my opinion.
અનાદિ = without beginning
મધ્ય = middle
અન્તં = or end
અનન્ત = unlimited
વીર્યાં = glories
અનન્ત = unlimited
બાહું = arms
શશી = the moon
સૂર્ય = and sun
નેત્રં = eyes
પશ્યામિ = I see
ત્વાં = You
દીપ્ત = blazing
હુતાશવક્ત્રં = fire coming out of Your mouth
સ્વતેજસા = by Your radiance
વિશ્વં = universe
ઇદં = this
તપન્તં = heating.
દ્યૌ = from outer space
અપૃથિવ્યોઃ = to the earth
ઇદં = this
અન્તરં = between
હિ = certainly
વ્યાપ્તં = pervaded
ત્વયા = by You
એકેન = alone
દિશઃ = directions
ચ = and
સર્વાઃ = all
દૃષ્ટ્વા = by seeing
અદ્ભુતં = wonderful
રૂપં = form
ઉગ્રં = terrible
તવ = Your
ઇદં = this
લોક = the planetary systems
ત્રયં = three
પ્રવ્યથિતં = perturbed
મહાત્મન્ = O great one.
અમી = all those
હિ = certainly
ત્વાં = You
સુરસઙ્ઘાઃ = groups of demigods
વિશન્તિ = are entering
કેચિત્ = some of them
ભિતાઃ = out of fear
પ્રાઞ્જલયઃ = with folded hands
ગૃણન્તિ = are offering prayers
સ્વસ્તિ = all peace
ઇતિ = thus
ઉક્ત્વા = speaking
મહર્ષિ = great sages
સિદ્ધસઙ્ઘાઃ = perfect beings
સ્તુવન્તિ = are singing hymns
ત્વાં = unto You
સ્તુતિભિઃ = with prayers
પુષ્કલાભિઃ = Vedic hymns.
રુદ્ર = manifestations of Lord Siva
આદિત્યઃ = the Adityas
વસવઃ = the Vasus
યે = all those
ચ = and
સાધ્યાઃ = the Sadhyas
વિશ્વે = the Visvedevas
અશ્વિનૌ = the Asvini-kumaras
મરુતઃ = the Maruts
ચ = and
ઉષ્મપાઃ = the forefathers
ચ = and
ગન્ધર્વ = of the Gandharvas
યક્ષ = the Yaksas
અસુર = the demons
સિદ્ધ = and the perfected demigods
સઙ્ઘાઃ = the assemblies
વીક્ષન્તે = are beholding
ત્વાં = You
વિસ્મિતાઃ = in wonder
ચ = also
એવ = certainly
સર્વે = all.
રૂપં = the form
મહત્ = very great
તે = of You
બહુ = many
વક્ત્ર = faces
નેત્રં = and eyes
મહાબાહો = O mighty-armed one
બહુ = many
બાહુ = arms
ઉરુ = thighs
પાદં = and legs
બહૂદરં = many bellies
બહુદંષ્ટ્રા = many teeth
કરાલં = horrible
દૃષ્ટ્વા = seeing
લોકાઃ = all the planets
પ્રવ્યથિતાઃ = perturbed
તથા = similarly
અહં = I.
નભઃસ્પૃશં = touching the sky
દીપ્તં = glowing
અનેક = many
વર્ણં = colors
વ્યત્ત = open
આનનં = mouths
દીપ્ત = glowing
વિશાલ = very great
નેત્રં = eyes
દૃષ્ટ્વા = seeing
હિ = certainly
ત્વાં = You
પ્રવ્યથિત = perturbed
અન્તઃ = within
આત્મા = soul
ધૃતિં = steadiness
ન = not
વિન્દામિ = I have
શમં = mental tranquillity
ચ = also
વિષ્ણો = O Lord Visnu.
દંષ્ટ્રા = teeth
કરાલાનિ = terrible
ચ = also
તે = Your
મુખાનિ = faces
દૃષ્ટ્વા = seeing
એવ = thus
કાલાનલ = the fire of death
સન્નિભાનિ = as if
દિશઃ = the directions
ન = not
જાને = I know
ન = not
લભે = I obtain
ચ = and
શર્મ = grace
પ્રસીદ = be pleased
દેવેશ = O Lord of all lords
જગન્નિવાસ = O refuge of the worlds.
અમી = these
ચ = also
ત્વાં = You
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય = of Dhritarashtra
પુત્રાઃ = the sons
સર્વે = all
સહ = with
એવ = indeed
અવનિપાલ = of warrior kings
સઙ્ઘૈઃ = the groups
ભીષ્મઃ = Bhishmadeva
દ્રોણઃ = Dronacarya
સૂતપુત્રઃ = Karna
તથા = also
અસૌ = that
સહ = with
અસ્મદીયૈઃ = our
અપિ = also
યોધમુખ્યૈઃ = chiefs among the warriors
વક્ત્રાણિ = mouths
તે = Your
ત્વરમાણાઃ = rushing
વિશન્તિ = are entering
દંષ્ટ્રા = teeth
કરાલાનિ = terrible
ભયાનકાનિ = very fearful
કેચિત્ = some of them
વિલગ્નાઃ = becoming attached
દશનાન્તરેષુ = between the teeth
સન્દૃશ્યન્તે = are seen
ચૂર્ણિતૈઃ = with smashed
ઉત્તમાઙ્ગૈઃ = heads.
યથા = as
નદીનાં = of the rivers
બહવઃ = the many
અમ્બુવેગાઃ = waves of the waters
સમુદ્રં = the ocean
એવ = certainly
અભિમુખાઃ = towards
દ્રવન્તિ = glide
તથા = similarly
તવ = Your
અમી = all these
નરલોકવીરાઃ = kings of human society
વિશન્તિ = are entering
વક્ત્રાણિ = the mouths
અભિવિજ્વલન્તિ = and are blazing.
યથા = as
પ્રદીપ્તં = blazing
જ્વલનં = a fire
પતઙ્ગાઃ = moths
વિશન્તિ = enter
નાશાય = for destruction
સમૃદ્ધ = with full
વેગાઃ = speed
તથૈવ = similarly
નાશાય = for destruction
વિશન્તિ = are entering
લોકાઃ = all people
તવ = Your
અપિ = also
વક્ત્રાણિ = mouths
સમૃદ્ધવેગઃ = with full speed.
લેલિહ્યસે = You are licking
ગ્રસમાનઃ = devouring
સમન્તાત્ = from all directions
લોકાન્ = people
સમગ્રાન્ = all
વદનૈઃ = by the mouths
જ્વલદ્ભિઃ = blazing
તેજોભિઃ = by effulgence
આપૂર્ય = covering
જગત્ = the universe
સમગ્રં = all
ભાસઃ = rays
તવ = Your
ઉગ્રઃ = terrible
પ્રતપન્તિ = are scorching
વિષ્ણો = O all-pervading Lord.
આખ્યાહિ = please explain
મે = unto me
કઃ = who
ભવાન્ = You
ઉગ્રરૂપઃ = fierce form
નમઃ અસ્તુ = obeisances
તે = unto You
દેવવર = O great one amongst the demigods
પ્રસીદ = be gracious
વિજ્ઞાતું = to know
ઇચ્છામિ = I wish
ભવન્તં = You
આદ્યં = the original
ન = not
હિ = certainly
પ્રજાનામિ = do I know
તવ = Your
પ્રવૃત્તિં = mission.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Personality of Godhead said
કાલઃ = time
અસ્મિ = I am
લોક = of the worlds
ક્ષયકૃત્ = the destroyer
પ્રવૃદ્ધઃ = great
લોકાન્ = all people
સમાહર્તું = in destroying
ઇહ = in this world
પ્રવૃત્તઃ = engaged
ઋતે = without, except for
અપિ = even
ત્વાં = you
ન = never
ભવિષ્યન્તિ = will be
સર્વે = all
યે = who
અવસ્થિતાઃ = situated
પ્રત્યાનીકેષુ = on the opposite sides
યોધાઃ = the soldiers.
તસ્માત્ = therefore
ત્વં = you
ઉત્તિષ્ઠ = get up
યશઃ = fame
લભસ્વ = gain
જિત્વા = conquering
શત્રુન્ = enemies
ભુઙ્ક્ષ્વ = enjoy
રાજ્યં = kingdom
સમૃદ્ધં = flourishing
મયા = by Me
એવ = certainly
એતે = all these
નિહતાઃ = killed
પૂર્વમેવ = by previous arrangement
નિમિત્તમાત્રં = just the cause
ભવ = become
સવ્યસાચિન્ = O Savyasaci.
દ્રોણં ચ = also Drona
ભીષ્મં ચ = also Bhishma
જયદ્રથં ચ = also Jayadratha
કર્ણં = Karna
તથા = also
અન્યાન્ = others
અપિ = certainly
યોધવીરાન્ = great warriors
મયા = by Me
હતાન્ = already killed
ત્વં = you
જહિ = destroy
મા = do not
વ્યથિષ્ઠાઃ = be disturbed
યુધ્યસ્વ = just fight
જેતાસિ = you will conquer
રણે = in the fight
સપત્નાન્ = enemies.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
એતત્ = thus
શ્રુત્વા = hearing
વચનં = the speech
કેશવસ્ય = of KRiShNa
કૃતાઞ્જલિઃ = with folded hands
વેપમાનઃ = trembling
કિરીટિન્ = Arjuna
નમસ્કૃત્વા = offering obeisances
ભૂયઃ = again
એવ = also
અહ = said
કૃષ્ણં = unto KRiShNa
સગદ્ગદં = with a faltering voice
ભીતભીતઃ = fearful
પ્રણમ્ય = offering obeisances.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
સ્થાને = rightly
હૃષીકેશ = O master of all senses
તવ = Your
પ્રકીર્ત્ય = by the glories
જગત્ = the entire world
પ્રહૃષ્યતિ = is rejoicing
અનુરજ્યતે = is becoming attached
ચ = and
રક્ષાંસિ = the demons
ભીતાનિ = out of fear
દિશઃ = in all directions
દ્રવન્તિ = are fleeing
સર્વે = all
નમસ્યન્તિ = are offering respects
ચ = also
સિદ્ધસઙ્ઘાઃ = the perfect human beings.
કસ્માત્ = why
ચ = also
તે = unto You
ન = not
નમેરન્ = they should offer proper obeisances
મહાત્મન્ = O great one
ગરીયસે = who are better
બ્રહ્મણઃ = than Brahma
અપિ = although
આદિકર્ત્રે = to the supreme creator
અનન્ત = O unlimited
દેવેશ = O God of the gods
જગન્નિવાસ = O refuge of the universe
ત્વં = You are
અક્ષરં = imperishable
સદસત્ = to cause and effect
તત્પરં = transcendental
યત્ = because.
ત્વં = You
આદિદેવઃ = the original Supreme God
પુરુષઃ = personality
પુરાણઃ = old
ત્વં = You
અસ્ય = of this
વિશ્વસ્ય = universe
પરં = transcendental
નિધાનં = refuge
વેત્ત = the knower
અસિ = You are
વેદ્યં = the knowable
ચ = and
પરં = transcendental
ચ = and
ધામ = refuge
ત્વયા = by You
તતં = pervaded
વિશ્વં = the universe
અનન્તરૂપ = O unlimited form.
વાયુઃ = air
યમઃ = the controller
અગ્નિઃ = fire
વરુણઃ = water
શશાઙ્કઃ = the moon
પ્રજાપતિઃ = Brahma
ત્વં = You
પ્રપિતામહઃ = the great-grandfather
ચ = also
નમઃ = my respects
નમઃ = again my respects
તે = unto You
અસ્તુ = let there be
સહસ્રકૃત્વઃ = a thousand times
પુનશ્ચ = and again
ભૂયઃ = again
અપિ = also
નમઃ = offering my respects
નમસ્તે = offering my respects unto You.
નમઃ = offering obeisances
પુરસ્તાત્ = from the front
અથ = also
પૃષ્ઠતઃ = from behind
તે = unto You
નમઃ અસ્તુ = I offer my respects
તે = unto You
સર્વતઃ = from all sides
એવ = indeed
સર્વ = because You are everything
અનન્તવીર્યા = unlimited potency
અમિતવિક્રમઃ = and unlimited force
ત્વં = You
સર્વં = everything
સમાપ્નોષિ = You cover
તતઃ = therefore
અસિ = You are
સર્વઃ = everything.
સખા = friend
ઇતિ = thus
મત્વા = thinking
પ્રસભં = presumptuously
યત્ = whatever
ઉક્તં = said
હે કૃષ્ણ = O KRiShNa
હે યાદવ = O Yadava
હે સખે = O my dear friend
ઇતિ = thus
અજાનતા = without knowing
મહિમાનં = glories
તવ = Your
ઇદં = this
મયા = by me
પ્રમાદાત્ = out of foolishness
પ્રણયેન = out of love
વાપિ = either
યત્ = whatever
ચ = also
અવહાસાર્થં = for joking
અસત્કૃતઃ = dishonored
અસિ = You have been
વિહાર = in relaxation
શય્યા = in lying down
આસન = in sitting
ભોજનેષુ = or while eating together
એકઃ = alone
અથવા = or
અપિ = also
અચ્યુત = O infallible one
તત્સમક્ષં = among companions
તત્ = all those
ક્ષામયે = ask forgiveness
ત્વં = from You
અહં = I
અપ્રમેયં = immeasurable.
પિતા = the father
અસિ = You are
લોકસ્ય = of all the world
ચર = moving
અચરસ્ય = and nonmoving
ત્વં = You are
અસ્ય = of this
પૂજ્યઃ = worshipable
ચ = also
ગુરુઃ = master
ગરીયાન્ = glorious
ન = never
ત્વત્સમઃ = equal to You
અસ્તિ = there is
અભ્યધિકઃ = greater
કુતઃ = how is it possible
અન્યઃ = other
લોકત્રયે = in the three planetary systems
અપિ = also
અપ્રતિમપ્રભાવ = O immeasurable power.
તસ્માત્ = therefore
પ્રણમ્ય = offering obeisances
પ્રણિધાય = laying down
કાયં = the body
પ્રસાદયે = to beg mercy
ત્વં = unto You
અહં = I
ઈશં = unto the Supreme Lord
ઇડ્યં = worshipable
પિતેવ = like a father
પુત્રસ્ય = with a son
સખૈવ = like a friend
સખ્યુઃ = with a friend
પ્રિયઃ = a lover
પ્રિયાયાઃ = with the dearmost
અર્હસિ = You should
દેવ = my Lord
સોઢું = tolerate.
અદૃષ્ટપૂર્વં = never seen before
હૃષિતઃ = gladdened
અસ્મિ = I am
દૃષ્ટ્વા = by seeing
ભયેન = out of fear
ચ = also
પ્રવ્યથિતં = perturbed
મનઃ = mind
મે = my
તત્ = that
એવ = certainly
મે = unto me
દર્શય = show
દેવ = O Lord
રૂપં = the form
પ્રસીદ = just be gracious
દેવેશ = O Lord of lords
જગન્નિવાસ = O refuge of the universe.
કિરીટિનં = with helmet
ગદિનં = with club
ચક્રહસ્તં = disc in hand
ઇચ્છામિ = I wish
ત્વાં = You
દ્રષ્ટું = to see
અહં = I
તથૈવ = in that position
તેનૈવ = in that
રૂપેણ = form
ચતુર્ભુજેન = four-handed
સહસ્રબાહો = O thousand-handed one
ભવ = just become
વિશ્વમૂર્તે = O universal form.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
મયા = by Me
પ્રસન્નેન = happily
તવ = unto you
અર્જુન = O Arjuna
ઇદં = this
રૂપં = form
પરં = transcendental
દર્શિતં = shown
આત્મયોગાત્ = by My internal potency
તેજોમયં = full of effulgence
વિશ્વં = the entire universe
અનન્તં = unlimited
આદ્યં = original
યત્ = that which
મે = My
ત્વદન્યેન = besides you
ન દૃષ્ટપૂર્વં = no one has previously seen.
ન = never
વેદયજ્ઞ = by sacrifice
અધ્યયનૈઃ = or Vedic study
ન = never
દાનૈઃ = by charity
ન = never
ચ = also
ક્રિયાભિઃ = by pious activities
ન = never
તપોભિઃ = by serious penances
ઉગ્રૈઃ = severe
એવં રૂપઃ = in this form
શક્યઃ = can
અહં = I
નૃલોકે = in this material world
દ્રષ્ટું = be seen
ત્વત્ = than you
અન્યેન = by another
કુરુપ્રવીર = O best among the Kuru warriors.
મા = let it not be
તે = unto you
વ્યથા = trouble
મા = let it not be
ચ = also
વિમૂઢભાવઃ = bewilderment
દૃષ્ટ્વા = by seeing
રૂપં = form
ઘોરં = horrible
ઇદૃક્ = as it is
મમ = My
ઇદં = this
વ્યપેતભીઃ = free from all fear
પ્રીતમનાઃ = pleased in mind
પુનઃ = again
ત્વં = you
તત્ = that
એવ = thus
મે = My
રૂપં = form
ઇદં = this
પ્રપશ્ય = just see.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
ઇતિ = thus
અર્જુનં = unto Arjuna
વાસુદેવાઃ = KRiShNa
તથા = in that way
ઉક્ત્વા = speaking
સ્વકં = His own
રૂપં = form
દર્શયામાસ = showed
ભૂયઃ = again
આશ્વાસયામાસ = encouraged
ચ = also
ભીતં = fearful
એનં = him
ભૂત્વા = becoming
પુનઃ = again
સૌમ્યવપુઃ = the beautiful form
મહાત્મા = the great one.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
દૃષ્ટ્વા = seeing
ઇદં = this
માનુષં = human
રૂપં = form
તવ = Your
સૌમ્યં = very beautiful
જનાર્દન = O chastiser of the enemies
ઇદાનીં = now
અસ્મિ = I am
સંવૃત્તઃ = settled
સચેતાઃ = in my consciousness
પ્રકૃતિં = to my own nature
ગતઃ = returned.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
સુદુર્દર્શં = very difficult to see
ઇદં = this
રૂપં = form
દૃષ્ટવાનસિ = as you have seen
યત્ = which
મમ = of Mine
દેવાઃ = the demigods
અપિ = also
અસ્ય = this
રૂપસ્ય = form
નિત્યં = eternally
દર્શનકાઙ્ક્ષિણઃ = aspiring to see.
ન = never
અહં = I
વેદૈઃ = by study of the Vedas
ન = never
તપસા = by serious penances
ન = never
દાનેન = by charity
ન = never
ચ = also
ઇજ્યયા = by worship
શક્યઃ = it is possible
એવંવિધાઃ = like this
દ્રષ્ટું = to see
દૃષ્ટવાન્ = seeing
અસિ = you are
માં = Me
યથા = as.
ભક્ત્યા = by devotional service
તુ = but
અનન્યયા = without being mixed with fruitive activities or speculative knowledge
શક્યઃ = possible
અહં = I
એવંવિધઃ = like this
અર્જુન = O Arjuna
જ્ઞાતું = to know
દ્રષ્ટું = to see
ચ = and
તત્ત્વેન = in fact
પ્રવેષ્ટું = to enter into
ચ = also
પરન્તપ = O mighty-armed one.
મત્કર્મકૃત્ = engaged in doing My work
મત્પરમઃ = considering Me the Supreme
મદ્ભક્તઃ = engaged in My devotional service
સંગવર્જિતઃ = freed from the contamination of fruitive activities and mental speculation
નિર્વૈરઃ = without an enemy
સર્વભૂતેષુ = among all living entities
યઃ = one who
સઃ = he
માં = unto Me
એતિ = comes
પાણ્ડવ = O son of Pandu.
End of 11.55
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
એવં = thus
સતત = always
યુક્તઃ = engaged
યે = those who
ભક્તાઃ = devotees
ત્વાં = You
પર્યુપાસતે = properly worship
યે = those who
ચ = also
અપિ = again
અક્ષરં = beyond the senses
અવ્યક્તં = the unmanifested
તેષાં = of them
કે = who
યોગવિત્તમાઃ = the most perfect in knowledge of yoga.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
મયિ = upon Me
આવેશ્ય = fixing
મનઃ = the mind
યે = those who
માં = Me
નિત્ય = always
યુક્તાઃ = engaged
ઉપાસતે = worship
શ્રદ્ધયા = with faith
પરયા = transcendental
ઉપેતઃ = endowed
તે = they
મે = by Me
યુક્તતમાઃ = most perfect in yoga
મતાઃ = are considered.
યે = those who
તુ = but
અક્ષરં = that which is beyond the perception of the senses
અનિર્દેશ્યં = indefinite
અવ્યક્તં = unmanifested
પર્યુપાસતે = completely engage in worshiping
સર્વત્રગં = all-pervading
અચિન્ત્યં = inconceivable
ચ = also
કૂટસ્થં = unchanging
અચલં = immovable
ધ્રુવં = fixed
સન્નિયમ્ય = controlling
ઇન્દ્રિયગ્રામં = all the senses
સર્વત્ર = everywhere
સમબુદ્ધયઃ = equally disposed
તે = they
પ્રાપ્નુવન્તિ = achieve
માં = Me
એવ = certainly
સર્વભૂતહિતે = for the welfare of all living entities
રતાઃ = engaged.
ક્લેશઃ = trouble
અધિકતરઃ = very much
તેષાં = of them
અવ્યક્ત = to the unmanifested
અસક્ત = attached
ચેતસાં = of those whose minds
અવ્યક્તા = toward the unmanifested
હિ = certainly
ગતિઃ = progress
દુઃખં = with trouble
દેહવદ્ભિઃ = by the embodied
અવાપ્યતે = is achieved.
યે = those who
તુ = but
સર્વાણિ = all
કર્માણિ = activities
મયિ = unto Me
સંન્યસ્ય = giving up
મત્પરાઃ = being attached to Me
અનન્યેન = without division
એવ = certainly
યોગેન = by practice of such bhakti-yoga
માં = upon Me
ધ્યાયન્તઃ = meditating
ઉપાસતે = worship
તેષાં = of them
અહં = I
સમુદ્ધર્તા = the deliverer
મૃત્યુ = of death
સંસાર = in material existence
સાગરાત્ = from the ocean
ભવામિ = I become
ન = not
ચિરાત્ = after a long time
પાર્થ = O son of Pritha
મયિ = upon Me
આવેશિત = fixed
ચેતસાં = of those whose minds.
મયિ = upon Me
એવ = certainly
મનઃ = mind
આધત્સ્વ = fix
મયિ = upon Me
બુદ્ધિં = intelligence
નિવેશય = apply
નિવસિષ્યસિ = you will live
મયિ = in Me
એવ = certainly
અત ઊર્ધ્વં = thereafter
ન = never
સંશયઃ = doubt.
અથ = if, therefore
ચિત્તં = mind
સમાધાતું = to fix
ન = not
શક્નોષિ = you are able
મયિ = upon Me
સ્થિરં = steadily
અભ્યાસયોગેન = by the practice of devotional service
તતઃ = then
માં = Me
ઇચ્છા = desire
આપ્તું = to get
ધનઞ્જય = O winner of wealth, Arjuna.
અભ્યાસે = in practice
અપિ = even if
અસમર્થઃ = unable
અસિ = you are
મત્કર્મ = My work
પરમઃ = dedicated to
ભવ = become
મદર્થં = for My sake
અપિ = even
કર્માણિ = work
કુર્વન્ = performing
સિદ્ધિં = perfection
અવાપ્સ્યસિ = you will achieve.
અથ = even though
એતત્ = this
અપિ = also
અશક્તઃ = unable
અસિ = you are
કર્તું = to perform
મત્ = unto Me
યોગં = in devotional service
આશ્રિતઃ = taking refuge
સર્વકર્મ = of all activities
ફલ = of the results
ત્યાગં = renunciation
તતઃ = then
કુરુ = do
યતાત્મવાન્ = self-situated.
શ્રેયઃ = better
હિ = certainly
જ્ઞાનં = knowledge
અભ્યાસાત્ = than practice
જ્ઞાનાત્ = than knowledge
ધ્યાનં = meditation
વિશિષ્યતે = is considered better
ધ્યાનાત્ = than meditation
કર્મફલત્યાગઃ = renunciation of the results of fruitive action
ત્યાગાત્ = by such renunciation
શાન્તિઃ = peace
અનન્તરં = thereafter.
અદ્વેષ્ટા = nonenvious
સર્વભૂતાનાં = toward all living entities
મૈત્રઃ = friendly
કરુણઃ = kindly
એવ = certainly
ચ = also
નિર્મમઃ = with no sense of proprietorship
નિરહઙ્કારઃ = without false ego
સમ = equal
દુઃખ = in distress
સુખઃ = and happiness
ક્ષમી = forgiving
સન્તુષ્ટઃ = satisfied
સતતં = always
યોગી = one engaged in devotion
યતાત્મ = self-controlled
દૃઢનિશ્ચયઃ = with determination
મયિ = upon Me
અર્પિત = engaged
મનઃ = mind
બુદ્ધિઃ = and intelligence
યઃ = one who
મદ્ભક્તઃ = My devotee
સઃ = he
મે = to Me
પ્રિયઃ = dear.
યસ્માત્ = from whom
ન = never
ઉદ્વિજતે = are agitated
લોકઃ = people
લોકાત્ = from people
ન = never
ઉદ્વિજતે = is disturbed
ચ = also
યઃ = anyone who
હર્ષ = from happiness
અમર્ષ = distress
ભય = fear
ઉદ્વેગૈઃ = and anxiety
મુક્તઃ = freed
યઃ = who
સઃ = anyone
ચ = also
મે = to Me
પ્રિયઃ = very dear.
અનપેક્ષઃ = neutral
શુચિઃ = pure
દક્ષઃ = expert
ઉદાસીનઃ = free from care
ગતવ્યથાઃ = freed from all distress
સર્વારમ્ભ = of all endeavors
પરિત્યાગી = renouncer
યઃ = anyone who
મદ્ભક્તઃ = My devotee
સઃ = he
મે = to Me
પ્રિયઃ = very dear.
યઃ = one who
ન = never
હૃષ્યતિ = takes pleasure
ન = never
દ્વેષ્ટિ = grieves
ન = never
શોચતિ = laments
ન = never
કાઙ્ક્ષતિ = desires
શુભ = of the auspicious
અશુભ = and the inauspicious
પરિત્યાગી = renouncer
ભક્તિમાન્ = devotee
યઃ = one who
સઃ = he is
મે = to Me
પ્રિયઃ = dear.
સમઃ = equal
શત્રૌ = to an enemy
ચ = also
મિત્રે = to a friend
ચ = also
તથા = so
માન = in honor
અપમાનયોઃ = and dishonor
શીત = in cold
ઉષ્ણ = heat
સુખ = happiness
દુઃખેષુ = and distress
સમઃ = equipoised
સઙ્ગવિવર્જિતઃ = free from all association
તુલ્ય = equal
નિન્દા = in defamation
સ્તુતિઃ = and repute
મૌનિ = silent
સન્તુષ્ટઃ = satisfied
યેનકેનચિત્ = with anything
અનિકેતઃ = having no residence
સ્થિર = fixed
મતિઃ = determination
ભક્તિમાન્ = engaged in devotion
મે = to Me
પ્રિયઃ = dear
નરઃ = a man.
યે = those who
તુ = but
ધર્મ = of religion
અમૃતં = nectar
ઇદં = this
યથા = as
ઉક્તં = said
પર્યુપાસતે = completely engage
શ્રદ્દધાનાઃ = with faith
મત્પરમાઃ = taking Me, the Supreme Lord, as everything
ભક્તઃ = devotees
તે = they
અતીવ = very, very
મે = to Me
પ્રિયઃ = dear.
End of 12.20
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
પ્રકૃતિં = nature
પુરુષં = the enjoyer
ચ = also
એવ = certainly
ક્ષેત્રં = the field
ક્ષેત્રજ્ઞં = the knower of the field
એવ = certainly
ચ = also
એતત્ = all this
વેદિતું = to understand
ઇચ્છામિ = I wish
જ્ઞાનં = knowledge
જ્ઞેયં = the object of knowledge
ચ = also
કેશવ = O KRiShNa
શ્રીભગવાનુવાચ = the Personality of Godhead said
ઇદં = this
શરીરં = body
કૌન્તેય = O son of Kunti
ક્ષેત્રં = the field
ઇતિ = thus
અભિધીયતે = is called
એતત્ = this
યઃ = one who
વેત્તિ = knows
તં = he
પ્રાહુઃ = is called
ક્ષેત્રજ્ઞઃ = the knower of the field
ઇતિ = thus
તત્વિદઃ = by those who know this.
ક્ષેત્રજ્ઞં = the knower of the field
ચ = also
અપિ = certainly
માં = Me
વિદ્ધિ = know
સર્વ = all
ક્ષેત્રેષુ = in bodily fields
ભારત = O son of Bharata
ક્ષેત્ર = the field of activities (the body)
ક્ષેત્રજ્ઞયોઃ = and the knower of the field
જ્ઞાનં = knowledge of
યત્ = that which
તત્ = that
જ્ઞાનં = knowledge
મતં = opinion
મમ = My.
તત્ = that
ક્ષેત્રં = field of activities
યત્ = what
ચ = also
યાદૃક્ = as it is
ચ = also
યત્ = having what
વિકારિ = changes
યતઃ = from which
ચ = also
યત્ = what
સઃ = he
ચ = also
યઃ = who
યત્ = having what
પ્રભાવઃ = influence
ચ = also
તત્ = that
સમાસેન = in summary
મે = from Me
શૃણુ = understand.
ઋષિભિઃ = by the wise sages
બહુધા = in many ways
ગીતં = described
છન્દોભિઃ = by Vedic hymns
વિવિધૈઃ = various
પૃથક્ = variously
બ્રહ્મસૂત્ર = of the Vedanta
પદૈઃ = by the aphorisms
ચ = also
એવ = certainly
હેતુમદ્ભિઃ = with cause and effect
વિનિશ્ચિતૈઃ = certain.
મહાભૂતાની = the great elements
અહઙ્કારઃ = false ego
બુદ્ધિઃ = intelligence
અવ્યક્તં = the unmanifested
એવ = certainly
ચ = also
ઇન્દ્રિયાણિ = the senses
દશૈકં = eleven
ચ = also
પઞ્ચ = five
ચ = also
ઇન્દ્રિયગોચરાઃ = the objects of the senses
ઇચ્છા = desire
દ્વેષઃ = hatred
સુખં = happiness
દુઃખં = distress
સઙ્ઘાતઃ = the aggregate
ચેતના = living symptoms
ધૃતિઃ = conviction
એતત્ = all this
ક્ષેત્રં = the field of activities
સમાસેન = in summary
સવિકારં = with interactions
ઉદાહૃતં = exemplified.
અમાનિત્વં = humility
અદમ્ભિત્વં = pridelessness
અહિંસા = nonviolence
ક્ષન્તિઃ = tolerance
આર્જવં = simplicity
આચાર્યોપાસનં = approaching a bona fide spiritual master
શૌચં = cleanliness
સ્થૈર્યં = steadfastness
આત્મવિનિગ્રહઃ = self-control
ઇન્દ્રિયાર્થેષુ = in the matter of the senses
વૈરાગ્યં = renunciation
અનહઙ્કારઃ = being without false egoism
એવ = certainly
ચ = also
જન્મ = of birth
મૃત્યુ = death
જરા = old age
વ્યાધિ = and disease
દુઃખ = of the distress
દોષ = the fault
અનુદર્શનં = observing
અસક્તિઃ = being without attachment
અનભિશ્વઙ્ગઃ = being without association
પુત્ર = for son
દારા = wife
ગૃહાદિષુ = home, etc.
નિત્યં = constant
ચ = also
સમચિત્તત્વં = equilibrium
ઇષ્ટ = the desirable
અનિષ્ટ = and undesirable
ઉપપત્તિષુ = having obtained
મયિ = unto Me
ચ = also
અનન્યયોગેન = by unalloyed devotional service
ભક્તિઃ = devotion
અવ્યભિચારિણી = without any break
વિવિક્ત = to solitary
દેશ = places
સેવિત્વં = aspiring
અરતિઃ = being without attachment
જનસંસદિ = to people in general
અધ્યાત્મ = pertaining to the self
જ્ઞાન = in knowledge
નિત્યત્વં = constancy
તત્ત્વજ્ઞાન = of knowledge of the truth
અર્થ = for the object
દર્શનં = philosophy
એતત્ = all this
જ્ઞાનં = knowledge
ઇતિ = thus
પ્રોક્તં = declared
અજ્ઞાનં = ignorance
યત્ = that which
અતઃ = from this
અન્યથા = other.
જ્ઞેયં = the knowable
યત્ = which
તત્ = that
પ્રવક્ષ્યામિ = I shall now explain
યત્ = which
જ્ઞાત્વા = knowing
અમૃતં = nectar
અશ્નુતે = one tastes
અનાદિ = beginningless
મત્પરં = subordinate to Me
બ્રહ્મ = spirit
ન = neither
સત્ = cause
તત્ = that
ન = nor
અસત્ = effect
ઉચ્યતે = is said to be.
સર્વતઃ = everywhere
પાણિ = hands
પદં = legs
તત્ = that
સર્વતઃ = everywhere
અક્ષિ = eyes
શિરઃ = heads
મુખં = faces
સર્વતઃ = everywhere
શ્રુતિમત્ = having ears
લોકે = in the world
સર્વં = everything
આવૃત્ય = covering
તિષ્ઠતિ = exists.
સર્વ = of all
ઇન્દ્રિય = senses
ગુણ = of the qualities
આભાસં = the original source
સર્વ = all
ઇન્દ્રિય = senses
વિવર્જિતં = being without
અસક્તં = without attachment
સર્વભૃત્ = the maintainer of everyone
ચ = also
એવ = certainly
નિર્ગુણં = without material qualities
ગુણભોક્તૃ = master of the gunas
ચ = also.
બહિઃ = outside
અન્તઃ = inside
ચ = also
ભૂતાનાં = of all living entities
અચરં = not moving
ચરં = moving
એવ = also
ચ = and
સૂક્ષ્મત્વાત્ = on account of being subtle
તત્ = that
અવિજ્ઞેયં = unknowable
દૂરસ્થં = far away
ચ = also
અન્તિકે = near
ચ = and
તત્ = that.
અવિભક્તં = without division
ચ = also
ભૂતેષુ = in all living beings
વિભક્તં = divided
ઇવ = as if
ચ = also
સ્થિતં = situated
ભૂતભર્તૃ = the maintainer of all living entities
ચ = also
તત્ = that
જ્ઞેયં = to be understood
ગ્રસિષ્ણુ = devouring
પ્રભવિષ્ણુ = developing
ચ = also.
જ્યોતીષાં = in all luminous objects
અપિ = also
તત્ = that
જ્યોતિઃ = the source of light
તમસઃ = the darkness
પરં = beyond
ઉચ્યતે = is said
જ્ઞાનં = knowledge
જ્ઞેયં = to be known
જ્ઞાનગમ્યં = to be approached by knowledge
હૃદિ = in the heart
સર્વસ્ય = of everyone
વિષ્ઠિતં = situated.
ઇતિ = thus
ક્ષેત્રં = the field of activities (the body)
તથા = also
જ્ઞાનં = knowledge
જ્ઞેયં = the knowable
ચ = also
ઉક્તં = described
સમાસતઃ = in summary
મદ્ભક્તઃ = My devotee
એતત્ = all this
વિજ્ઞાય = after understanding
મદ્ભાવાય = to My nature
ઉપપદ્યતે = attains.
પ્રકૃતિં = material nature
પુરુષં = the living entities
ચ = also
એવ = certainly
વિદ્ધિ = you must know
અનાદિ = without beginning
ઉભૌ = both
અપિ = also
વિકારાન્ = transformations
ચ = also
ગુણાન્ = the three modes of nature
ચ = also
એવ = certainly
વિદ્ધિ = know
પ્રકૃતિ = material nature
સમ્ભવાન્ = produced of.
કાર્ય = of effect
કારણ = and cause
કર્તૃત્વે = in the matter of creation
હેતુઃ = the instrument
પ્રકૃતિઃ = material nature
ઉચ્યતે = is said to be
પુરુષઃ = the living entity
સુખ = of happiness
દુઃખાનાં = and distress
ભોક્તૃત્વે = in enjoyment
હેતુઃ = the instrument
ઉચ્યતે = is said to be.
પુરુષઃ = the living entity
પ્રકૃતિસ્થઃ = being situated in the material energy
હિ = certainly
ભુઙ્ક્તે = enjoys
પ્રકૃતિજાન્ = produced by the material nature
ગુણાન્ = the modes of nature
કરણં = the cause
ગુણસઙ્ગઃ = the association with the modes of nature
અસ્ય = of the living entity
સદસત્ = in good and bad
યોનિ = species of life
જન્મસુ = in births.
ઉપદ્રષ્ટા = overseer
અનુમન્તા = permitter
ચ = also
ભર્તા = master
ભોક્તા = supreme enjoyer
મહેશ્વરઃ = the Supreme Lord
પરમાત્મ = the Supersoul
ઇતિ = also
ચ = and
અપિ = indeed
ઉક્તઃ = is said
દેહે = in the body
અસ્મિન્ = this
પુરુષઃ = enjoyer
પરઃ = transcendental.
યઃ = anyone who
એવં = thus
વેત્તિ = understands
પુરુષં = the living entity
પ્રકૃતિં = material nature
ચ = and
ગુણૈઃ = the modes of material nature
સહ = with
સર્વથા = in all ways
વર્તમાનઃ = being situated
અપિ = in spite of
ન = never
સઃ = he
ભૂયઃ = again
અભિજાયતે = takes his birth.
ધ્યાનેન = by meditation
આત્મનિ = within the self
પશ્યન્તિ = see
કેચિત્ = some
આત્માનં = the Supersoul
આત્મના = by the mind
અન્યે = others
સાઙ્ખ્યેન = of philosophical discussion
યોગેન = by the yoga system
કર્મયોગેણ = by activities without fruitive desire
ચ = also
અપરે = others.
અન્યે = others
તુ = but
એવં = thus
અજાનન્તઃ = without spiritual knowledge
શ્રુત્વા = by hearing
અન્યેભ્યઃ = from others
ઉપાસતે = begin to worship
તે = they
અપિ = also
ચ = and
અતિતરન્તિ = transcend
એવ = certainly
મૃત્યું = the path of death
શ્રુતિપરાયણાઃ = inclined to the process of hearing.
યાવત્ = whatever
સઞ્જાયતે = comes into being
કિઞ્ચિત્ = anything
સત્ત્વં = existence
સ્થાવર = not moving
જઙ્ગમં = moving
ક્ષેત્ર = of the body
ક્ષેત્રજ્ઞ = and the knower of the body
સંયોગાત્ = by the union between
તદ્વિદ્ધિ = you must know it
ભરતર્ષભ = O chief of the Bharatas.
સમં = equally
સર્વેષુ = in all
ભૂતેષુ = living entities
તિષ્ઠન્તં = residing
પરમેશ્વરં = the Supersoul
વિનશ્યત્સુ = in the destructible
અવિનશ્યન્તં = not destroyed
યઃ = anyone who
પશ્યતિ = sees
સઃ = he
પશ્યતિ = actually sees.
સમં = equally
પશ્યન્ = seeing
હિ = certainly
સર્વત્ર = everywhere
સમવસ્થિતં = equally situated
ઈશ્વરં = the Supersoul
ન = does not
હિનસ્તિ = degrade
આત્મના = by the mind
આત્માનં = the soul
તતઃ = then
યાતિ = reaches
પરાં = the transcendental
ગતિં = destination.
પ્રકૃત્યા = by material nature
એવ = certainly
ચ = also
કર્માણિ = activities
ક્રિયમાણાનિ = being performed
સર્વશઃ = in all respects
યઃ = anyone who
પશ્યતિ = sees
તથા = also
આત્માનં = himself
અકર્તારં = the nondoer
સઃ = he
પશ્યતિ = sees perfectly.
યદા = when
ભૂત = of living entities
પૃથગ્ભાવં = separated identities
એકસ્થં = situated in one
અનુપશ્યતિ = one tries to see through authority
તતઃ એવ = thereafter
ચ = also
વિસ્તારં = the expansion
બ્રહ્મ = the Absolute
સમ્પદ્યતે = he attains
તદા = at that time.
અનાદિત્વાત્ = due to eternity
નિર્ગુણત્વાત્ = due to being transcendental
પરમ = beyond material nature
આત્મા = spirit
અયં = this
અવ્યયઃ = inexhaustible
શરીરસ્થઃ = dwelling in the body
અપિ = though
કૌન્તેય = O son of Kunti
ન કરોતિ = never does anything
ન લિપ્યતે = nor is he entangled.
યથા = as
સર્વગતં = all-pervading
સૌક્ષ્મ્યાત્ = due to being subtle
આકાશં = the sky
ન = never
ઉપલિપ્યતે = mixes
સર્વત્ર = everywhere
અવસ્થિતઃ = situated
દેહે = in the body
તથા = so
આત્મા = the self
ન = never
ઉપલિપ્યતે = mixes.
યથા = as
પ્રકાશયતિ = illuminates
એકઃ = one
કૃત્સ્નં = the whole
લોકં = universe
ઇમં = this
રવિઃ = sun
ક્ષેત્રં = this body
ક્ષેત્રી = the soul
તથા = similarly
કૃત્સ્નં = all
પ્રકાશયતિ = illuminates
ભારત = O son of Bharata.
ક્ષેત્ર = of the body
ક્ષેત્રજ્ઞયોઃ = of the proprietor of the body
એવં = thus
અન્તરં = the difference
જ્ઞાનચક્ષુષા = by the vision of knowledge
ભૂત = of the living entity
પ્રકૃતિ = from material nature
મોક્ષં = the liberation
ચ = also
યે = those who
વિદુઃ = know
યાન્તિ = approach
તે = they
પરં = the Supreme.
End of 13.35
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
પરં = transcendental
ભૂયઃ = again
પ્રવક્ષ્યામિ = I shall speak
જ્ઞાનાનાં = of all knowledge
જ્ઞાનં = knowledge
ઉત્તમં = the supreme
યત્ = which
જ્ઞાત્વા = knowing
મુનયઃ = the sages
સર્વે = all
પરં = transcendental
સિદ્ધિં = perfection
ઇતઃ = from this world
ગતાઃ = attained.
ઇદં = this
જ્ઞાનં = knowledge
ઉપાશ્રિત્ય = taking shelter of
મમ = My
સાધર્મ્યં = same nature
આગતઃ = having attained
સર્ગેઽપિ = even in the creation
ન = never
ઉપજાયન્તે = are born
પ્રલયે = in the annihilation
ન = nor
વ્યથન્તિ = are disturbed
ચ = also.
મમ = My
યોનિઃ = source of birth
મહત્ = the total material existence
બ્રહ્મ = supreme
તસ્મિન્ = in that
ગર્ભં = pregnancy
દધામિ = create
અહં = I
સમ્ભવઃ = the possibility
સર્વભૂતાનાં = of all living entities
તતઃ = thereafter
ભવતિ = becomes
ભારત = O son of Bharata.
સર્વયોનિષુ = in all species of life
કૌન્તેય = O son of Kunti
મૂર્તયઃ = forms
સમ્ભવન્તિ = they appear
યઃ = which
તાસાં = of all of them
બ્રહ્મ = the supreme
મહદ્યોનિઃ = source of birth in the material substance
અહં = I
બીજપ્રદઃ = the seed-giving
પિતા = father.
સત્ત્વં = the mode of goodness
રજઃ = the mode of passion
તમઃ = the mode of ignorance
ઇતિ = thus
ગુણાઃ = the qualities
પ્રકૃતિ = material nature
સમ્ભવાઃ = produced of
નિબધ્નન્તિ = do condition
મહાબાહો = O mighty-armed one
દેહે = in this body
દેહીનં = the living entity
અવ્યયં = eternal.
તત્ર = there
સત્ત્વં = the mode of goodness
નિર્મલત્વાત્ = being purest in the material world
પ્રકાશકં = illuminating
અનામયં = without any sinful reaction
સુખ = with happiness
સઙ્ગેન = by association
બધ્નાતિ = conditions
જ્ઞાન = with knowledge
સઙ્ગેન = by association
ચ = also
અનઘ = O sinless one.
રજઃ = the mode of passion
રાગાત્મકં = born of desire or lust
વિદ્ધિ = know
તૃષ્ણા = with hankering
સઙ્ગ = association
સમુદ્ભવં = produced of
તત્ = that
નિબધ્નાતિ = binds
કૌન્તેય = O son of Kunti
કર્મસઙ્ગેન = by association with fruitive activity
દેહિનં = the embodied.
તમઃ = the mode of ignorance
તુ = but
અજ્ઞાનજં = produced of ignorance
વિદ્ધિ = know
મોહનં = the delusion
સર્વદેહિનાં = of all embodied beings
પ્રમાદ = with madness
અલસ્ય = indolence
નિદ્રાભિઃ = and sleep
તત્ = that
નિબધ્નાતિ = binds
ભારત = O son of Bharata.
સત્ત્વં = the mode of goodness
સુખે = in happiness
સઞ્જયતિ = binds
રજઃ = the mode of passion
કર્માણિ = in fruitive activity
ભારત = O son of Bharata
જ્ઞાનં = knowledge
આવૃત્ય = covering
તુ = but
તમઃ = the mode of ignorance
પ્રમાદે = in madness
સઞ્જયતિ = binds
ઉત = it is said.
રજઃ = the mode of passion
તમઃ = the mode of ignorance
ચ = also
અભિભૂય = surpassing
સત્ત્વં = the mode of goodness
ભવતિ = becomes prominent
ભારત = O son of Bharata
રજઃ = the mode of passion
સત્ત્વં = the mode of goodness
તમઃ = the mode of ignorance
ચ = also
એવ = like that
તમઃ = the mode of ignorance
સત્ત્વં = the mode of goodness
રજઃ = the mode of passion
તથા = thus.
સર્વદ્વારેષુ = in all the gates
દેહેઽસ્મિન્ = in this body
પ્રકાશઃ = the quality of illumination
ઉપજાયતે = develops
જ્ઞાનં = knowledge
યદા = when
તદા = at that time
વિદ્યાત્ = know
વિવૃદ્ધં = increased
સત્ત્વં = the mode of goodness
ઇત્યુત = thus it is said.
લોભઃ = greed
પ્રવૃત્તિઃ = activity
આરમ્ભઃ = endeavor
કર્મણાં = in activities
અશમઃ = uncontrollable
સ્પૃહા = desire
રજસિ = of the mode of passion
એતાનિ = all these
જાયન્તે = develop
વિવૃદ્ધે = when there is an excess
ભરતર્ષભ = O chief of the descendants of Bharata.
અપ્રકાશઃ = darkness
અપ્રવૃત્તિઃ = inactivity
ચ = and
પ્રમાદઃ = madness
મોહઃ = illusion
એવ = certainly
ચ = also
તમસિ = the mode of ignorance
એતાનિ = these
જાયન્તે = are manifested
વિવૃદ્ધે = when developed
કુરુનન્દન = O son of Kuru.
યદા = when
સત્ત્વે = the mode of goodness
પ્રવૃદ્ધે = developed
તુ = but
પ્રલયં = dissolution
યાતિ = goes
દેહભૃત્ = the embodied
તદા = at that time
ઉત્તમવિદાં = of the great sages
લોકાન્ = the planets
અમલાન્ = pure
પ્રતિપદ્યતે = attains.
રજસિ = in passion
પ્રલયં = dissolution
ગત્વા = attaining
કર્મસઙ્ગિષુ = in the association of those engaged in fruitive activities
જાયતે = takes birth
તથા = similarly
પ્રલીનઃ = being dissolved
તમસિ = in ignorance
મૂઢયોનિષુ = in animal species
જાયતે = takes birth.
કર્મણઃ = of work
સુકૃતસ્ય = pious
આહુઃ = is said
સાત્ત્વિકં = in the mode of goodness
નિર્મલં = purified
ફલં = the result
રજસઃ = of the mode of passion
તુ = but
ફલં = the result
દુઃખં = misery
અજ્ઞાનં = nonsense
તમસઃ = of the mode of ignorance
ફલં = the result.
સત્ત્વાત્ = from the mode of goodness
સઞ્જાયતે = develops
જ્ઞાનં = knowledge
રજસઃ = from the mode of passion
લોભઃ = greed
એવ = certainly
ચ = also
પ્રમાદ = madness
મોહૌ = and illusion
તમસઃ = from the mode of ignorance
ભવતઃ = develop
અજ્ઞાનં = nonsense
એવ = certainly
ચ = also.
ઊર્ધ્વં = upwards
ગચ્છન્તિ = go
સત્ત્વસ્થાઃ = those situated in the mode of goodness
મધ્યે = in the middle
તિષ્ઠન્તિ = dwell
રાજસાઃ = those situated in the mode of passion
જઘન્ય = of abominable
ગુણ = quality
વૃત્તિસ્થાઃ = whose occupation
અધઃ = down
ગચ્છન્તિ = go
તામસાઃ = persons in the mode of ignorance.
ન = no
અન્યં = other
ગુણેભ્યઃ = than the qualities
કર્તારં = performer
યદા = when
દ્રષ્ટા = a seer
અનુપશ્યતિ = sees properly
ગુણેભ્યઃ = to the modes of nature
ચ = and
પરં = transcendental
વેત્તિ = knows
મદ્ભાવં = to My spiritual nature
સઃ = he
અધિગચ્છતિ = is promoted.
ગુણાન્ = qualities
એતાન્ = all these
અતીત્ય = transcending
ત્રીન્ = three
દેહી = the embodied
દેહ = the body
સમુદ્ભવાન્ = produced of
જન્મ = of birth
મૃત્યુ = death
જરા = and old age
દુઃખૈઃ = the distresses
વિમુક્તઃ = being freed from
અમૃતં = nectar
અશ્નુતે = he enjoys.
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
કૈઃ = by which
લિઙ્ગૈઃ = symptoms
ત્રીન્ = three
ગુણાન્ = qualities
એતાન્ = all these
અતીતઃ = having transcended
ભવતિ = is
પ્રભો = O my Lord
કિં = what
આચારઃ = behavior
કથં = how
ચ = also
એતાન્ = these
ત્રીન્ = three
ગુણાન્ = qualities
અતિવર્તતે = transcends.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
પ્રકાશં = illumination
ચ = and
પ્રવૃત્તિં = attachment
ચ = and
મોહં = illusion
એવ ચ = also
પાણ્ડવ = O son of Pandu
ન દ્વેષ્ટિ = does not hate
સમ્પ્રવૃત્તાનિ = although developed
ન નિવૃત્તાનિ = nor stopping development
કાઙ્ક્ષતિ = desires
ઉદાસીનવત્ = as if neutral
આસીનઃ = situated
ગુણૈઃ = by the qualities
યઃ = one who
ન = never
વિચાલ્યતે = is agitated
ગુણાઃ = the qualities
વર્તન્તે = are acting
ઇત્યેવં = knowing thus
યઃ = one who
અવતિષ્ઠતિ = remains
ન = never
ઇઙ્ગતે = flickers
સમ = equal
દુઃખ = in distress
સુખઃ = and happiness
સ્વસ્થઃ = being situated in himself
સમ = equally
લોષ્ટ = a lump of earth
અશ્મ = stone
કાઞ્ચનઃ = gold
તુલ્ય = equally disposed
પ્રિય = to the dear
અપ્રિયઃ = and the undesirable
ધીરઃ = steady
તુલ્ય = equal
નિન્દા = in defamation
આત્મસંસ્તુતિઃ = and praise of himself
માન = in honor
અપમાનયોઃ = and dishonor
તુલ્યઃ = equal
તુલ્યઃ = equal
મિત્ર = of friends
અરિ = and enemies
પક્ષયોઃ = to the parties
સર્વ = of all
આરમ્ભ = endeavors
પરિત્યાગી = renouncer
ગુણાતીતઃ = transcendental to the material modes of nature
સઃ = he
ઉચ્યતે = is said to be.
માં = unto Me
ચ = also
યઃ = a person who
અવ્યભિચારેણ = without fail
ભક્તિયોગેન = by devotional service
સેવતે = renders service
સઃ = he
ગુણાન્ = the modes of material nature
સમતિત્ય = transcending
એતાન્ = all these
બ્રહ્મભુયાય = elevated to the Brahman platform
કલ્પતે = becomes.
બ્રહ્મણઃ = of the impersonal brahmajyoti
હિ = certainly
પ્રતિષ્ઠા = the rest
અહં = I am
અમૃતસ્ય = of the immortal
અવ્યયસ્ય = of the imperishable
ચ = also
શાશ્વતસ્ય = of the eternal
ચ = and
ધર્મસ્ય = of the constitutional position
સુખસ્ય = of happiness
ઐકાન્તિકસ્ય = ultimate
ચ = also.
End of 14.27
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
ઊર્ધ્વમૂલં = with roots above
અધઃ = downwards
શાખં = branches
અશ્વત્થં = a banyan tree
પ્રાહુઃ = is said
અવ્યયં = eternal
છન્દાંસિ = the Vedic hymns
યસ્ય = of which
પર્ણાનિ = the leaves
યઃ = anyone who
તં = that
વેદ = knows
સઃ = he
વેદવિત્ = the knower of the Vedas.
અધઃ = downward
ચ = and
ઊર્ધ્વં = upward
પ્રસૃતાઃ = extended
તસ્ય = its
શાખાઃ = branches
ગુણ = by the modes of material nature
પ્રવૃદ્ધાઃ = developed
વિષય = sense objects
પ્રવાલાઃ = twigs
અધઃ = downward
ચ = and
મૂલાનિ = roots
અનુસન્તતાનિ = extended
કર્મ = to work
અનુબન્ધીનિ = bound
મનુષ્યલોકે = in the world of human society.
ન = not
રૂપં = the form
અસ્ય = of this tree
ઇહ = in this world
તથા = also
ઉપલભ્યતે = can be perceived
ન = never
અન્તઃ = end
ન = never
ચ = also
આદિઃ = beginning
ન = never
ચ = also
સમ્પ્રતિષ્ઠા = the foundation
અશ્વત્થં = banyan tree
એનં = this
સુવિરૂઢ = strongly
મૂલં = rooted
અસઙ્ગશસ્ત્રેણ = by the weapon of detachment
દૃઢેન = strong
છિત્ત્વ = cutting
તતઃ = thereafter
પદં = situation
તત્ = that
પરિમાર્ગિતવ્યં = has to be searched out
યસ્મિન્ = where
ગતાઃ = going
ન = never
નિવર્તન્તિ = they come back
ભૂયઃ = again
તં = to Him
એવ = certainly
ચ = also
આદ્યં = original
પુરુષં = the Personality of Godhead
પ્રપદ્યે = surrender
યતઃ = from whom
પ્રવૃત્તિઃ = the beginning
પ્રસૃતા = extended
પુરાણી = very old.
નિઃ = without
માન = false prestige
મોહઃ = and illusion
જિત = having conquered
સઙ્ગ = of association
દોષાઃ = the faults
અધ્યાત્મ = in spiritual knowledge
નિત્યાઃ = in eternity
વિનિવૃત્ત = disassociated
કામાઃ = from lust
દ્વન્દ્વૈઃ = from the dualities
વિમુક્તઃ = liberated
સુખદુઃખ = happiness and distress
સંજ્ઞૈઃ = named
ગચ્છન્તિ = attain
અમૂઢાઃ = unbewildered
પદં = situation
અવ્યયં = eternal
તત્ = that.
ન = not
તત્ = that
ભાસયતે = illuminates
સૂર્યઃ = the sun
ન = nor
શશાઙ્કઃ = the moon
ન = nor
પાવકઃ = fire, electricity
યત્ = where
ગત્વા = going
ન = never
નિવર્તન્તે = they come back
તદ્ધામ = that abode
પરમં = supreme
મમ = My.
મમ = My
એવ = certainly
અંશઃ = fragmental particle
જીવલોકે = in the world of conditional life
જીવભૂતઃ = the conditioned living entity
સનાતનઃ = eternal
મનઃ = with the mind
ષષ્ઠાણિ = the six
ઇન્દ્રિયાણિ = senses
પ્રકૃતિ = in material nature
સ્થાનિ = situated
કર્ષતિ = is struggling hard.
શરીરં = the body
યત્ = as
અવાપ્નોતિ = gets
યત્ = as
ચાપિ = also
ઉત્ક્રામતિ = gives up
ઈશ્વરઃ = the lord of the body
ગૃહીત્વા = taking
એતાનિ = all these
સંયાતિ = goes away
વાયુઃ = the air
ગન્ધાન્ = smells
ઇવ = like
અશયાત્ = from their source.
શ્રોત્રં = ears
ચક્ષુઃ = eyes
સ્પર્શનં = touch
ચ = also
રસનં = tongue
ઘ્રાણં = smelling power
એવ = also
ચ = and
અધિષ્ઠાય = being situated in
મનઃ = mind
ચ = also
અયં = he
વિષયાન્ = sense objects
ઉપસેવતે = enjoys.
ઉત્ક્રામન્તં = quitting the body
સ્થિતં = situated in the body
વાપિ = either
ભુઞ્જાનં = enjoying
વા = or
ગુણાન્વિતં = under the spell of the modes of material nature
વિમૂઢાઃ = foolish persons
ન = never
અનુપશ્યન્તિ = can see
પશ્યન્તિ = can see
જ્ઞાનચક્ષુષઃ = those who have the eyes of knowledge.
યતન્તઃ = endeavoring
યોગિનઃ = transcendentalists
ચ = also
એનં = this
પશ્યન્તિ = can see
આત્મનિ = in the self
અવસ્થિતં = situated
યતન્તઃ = endeavoring
અપિ = although
અકૃતાત્માનઃ = those without self-realization
ન = do not
એનં = this
પશ્યન્તિ = see
અચેતસઃ = having undeveloped minds.
યત્ = that which
આદિત્યગતં = in the sunshine
તેજઃ = splendor
જગત્ = the whole world
ભાસયતે = illuminates
અખિલં = entirely
યત્ = that which
ચન્દ્રમસિ = in the moon
યત્ = that which
ચ = also
અગ્નૌ = in fire
તત્ = that
તેજઃ = splendor
વિદ્ધિ = understand
મામકં = from Me.
ગાં = the planets
આવિશ્ય = entering
ચ = also
ભૂતાની = the living entities
ધારયામિ = sustain
અહં = I
ઓજસા = by My energy
પુષ્ણામિ = am nourishing
ચ = and
ઔષધીઃ = vegetables
સર્વાઃ = all
સોમઃ = the moon
ભૂત્વા = becoming
રસાત્મકઃ = supplying the juice.
અહં = I
વૈશ્વાનરઃ = My plenary portion as the digesting fire
ભૂત્વા = becoming
પ્રાણિનાં = of all living entities
દેહં = in the bodies
આશ્રિતઃ = situated
પ્રાણ = the outgoing air
અપાન = the down-going air
સમાયુક્તઃ = keeping in balance
પચામિ = I digest
અન્નં = foodstuff
ચતુર્વિધં = the four kinds.
સર્વસ્ય = of all living beings
ચ = and
અહં = I
હૃદિ = in the heart
સન્નિવિષ્ટઃ = situated
મત્તઃ = from Me
સ્મૃતિઃ = remembrance
જ્ઞાનં = knowledge
અપોહનં = forgetfulness
ચ = and
વેદૈઃ = by the Vedas
ચ = also
સર્વૈઃ = all
અહં = I am
એવ = certainly
વેદ્યઃ = knowable
વેદાન્તકૃત્ = the compiler of the Vedanta
વેદવિત્ = the knower of the Vedas
એવ = certainly
ચ = and
અહં = I.
દ્વૌ = two
ઇમૌ = these
પુરુષૌ = living entities
લોકે = in the world
ક્ષરઃ = fallible
ચ = and
અક્ષરઃ = infallible
એવ = certainly
ચ = and
ક્ષરઃ = fallible
સર્વાણિ = all
ભૂતાની = living entities
કૂટસ્થઃ = in oneness
અક્ષરઃ = infallible
ઉચ્યતે = is said.
ઉત્તમઃ = the best
પુરુષઃ = personality
તુ = but
અન્યઃ = another
પરમ = the supreme
આત્મા = self
ઇતિ = thus
ઉદાહૃતઃ = is said
યઃ = who
લોક = of the universe
ત્રયં = the three divisions
આવિશ્ય = entering
બિભર્તિ = is maintaining
અવ્યયઃ = inexhaustible
ઈશ્વરઃ = the Lord.
યસ્માત્ = because
ક્ષરં = to the fallible
અતીતઃ = transcendental
અહં = I am
અક્ષરાત્ = beyond the infallible
અપિ = also
ચ = and
ઉત્તમઃ = the best
અતઃ = therefore
અસ્મિ = I am
લોકે = in the world
વેદે = in the Vedic literature
ચ = and
પ્રથિતઃ = celebrated
પુરુષોત્તમઃ = as the Supreme Personality.
યઃ = anyone who
માં = Me
એવં = thus
અસમ્મૂઢઃ = without a doubt
જાનાતિ = knows
પુરુષોત્તમં = the Supreme Personality of Godhead
સઃ = he
સર્વવિત્ = the knower of everything
ભજતિ = renders devotional service
માં = unto Me
સર્વભાવેન = in all respects
ભારત = O son of Bharata.
ઇતિ = thus
ગુહ્યતમં = the most confidential
શાસ્ત્રં = revealed scripture
ઇદં = this
ઉક્તં = disclosed
મયા = by Me
અનઘ = O sinless one
એતત્ = this
બુદ્ધ્વા = understanding
બુદ્ધિમાન્ = intelligent
સ્યાત્ = one becomes
કૃતકૃત્યઃ = the most perfect in his endeavors
ચ = and
ભારત = O son of Bharata.
End of 15.20
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
અભયં = fearlessness
સત્ત્વસંશુદ્ધિઃ = purification of one’s existence
જ્ઞાન = in knowledge
યોગ = of linking up
વ્યવસ્થિતિઃ = the situation
દાનં = charity
દમઃ = controlling the mind
ચ = and
યજ્ઞઃ = performance of sacrifice
ચ = and
સ્વાધ્યાયઃ = study of Vedic literature
તપઃ = austerity
આર્જવં = simplicity
અહિંસા = nonviolence
સત્યં = truthfulness
અક્રોધઃ = freedom from anger
ત્યાગઃ = renunciation
શાન્તિઃ = tranquillity
અપૈશુનં = aversion to fault-finding
દયા = mercy
ભૂતેષુ = towards all living entities
અલોલુપ્ત્વં = freedom from greed
માર્દવં = gentleness
હ્રીઃ = modesty
અચાપલં = determination
તેજઃ = vigor
ક્ષમા = forgiveness
ધૃતિઃ = fortitude
શૌચં = cleanliness
અદ્રોહઃ = freedom from envy
ન = not
અતિ માનિતા = expectation of honor
ભવન્તિ = are
સમ્પદં = the qualities
દૈવીં = the transcendental nature
અભિજાતસ્ય = of one who is born of
ભારત = O son of Bharata.
દમ્ભઃ = pride
દર્પઃ = arrogance
અભિમનઃ = conceit
ચ = and
ક્રોધઃ = anger
પારુષ્યં = harshness
એવ = certainly
ચ = and
અજ્ઞાનં = ignorance
ચ = and
અભિજાતસ્ય = of one who is born of
પાર્થ = O son of Pritha
સમ્પદં = the qualities
આસુરીં = the demoniac nature.
દૈવી = transcendental
સમ્પત્ = assets
વિમોક્ષાય = meant for liberation
નિબન્ધાય = for bondage
આસુરી = demoniac qualities
મતા = are considered
મા = do not
શુચઃ = worry
સમ્પદં = assets
દૈવીં = transcendental
અભિજાતઃ = born of
અસિ = you are
પાણ્ડવ = O son of Pandu.
દ્વૌ = two
ભૂતસર્ગૌ = created living beings
લોકે = in the world
અસ્મિન્ = this
દૈવઃ = godly
આસુરઃ = demoniac
એવ = certainly
ચ = and
દૈવઃ = the divine
વિસ્તરશઃ = at great length
પ્રોક્તઃ = said
આસુરં = the demoniac
પાર્થ = O son of Pritha
મે = from Me
શૃણુ = just hear.
પ્રવૃત્તિં = acting properly
ચ = also
નિવૃત્તિં = not acting improperly
ચ = and
જનાઃ = persons
ન = never
વિદુઃ = know
આસુરઃ = of demoniac quality
ન = never
શૌચં = cleanliness
ન = nor
અપિ = also
ચ = and
આચારઃ = behavior
ન = never
સત્યં = truth
તેષુ = in them
વિદ્યતે = there is.
અસત્યં = unreal
અપ્રતિષ્ઠં = without foundation
તે = they
જગત્ = the cosmic manifestation
આહુઃ = say
અનીશ્વરં = with no controller
અપરસ્પર = without cause
સમ્ભૂતં = arisen kim
અન્યત્ = there is no other cause
કામહૈતુકં = it is due to lust only.
એતાં = this
દૃષ્ટિં = vision
અવષ્ટભ્ય = accepting
નષ્ટ = having lost
આત્મનઃ = themselves
અલ્પબુદ્ધયઃ = the less intelligent
પ્રભવન્તિ = flourish
ઉગ્રકર્માણઃ = engaged in painful activities
ક્ષયાય = for destruction
જગતઃ = of the world
અહિતાઃ = unbeneficial.
કામં = lust
આશ્રિત્ય = taking shelter of
દુષ્પૂરં = insatiable
દમ્ભ = of pride
મન = and false prestige
મદાન્વિતાઃ = absorbed in the conceit
મોહાત્ = by illusion
ગૃહીત્વા = taking
અસત્ = nonpermanent
ગ્રાહાન્ = things
પ્રવર્તન્તે = they flourish
અશુચિ = to the unclean
વ્રતાઃ = avowed.
ચિન્તાં = fears and anxieties
અપરિમેયં = immeasurable
ચ = and
પ્રલયાન્તાં = unto the point of death
ઉપાશ્રિતાઃ = having taken shelter of
કામોપભોગ = sense gratification
પરમાઃ = the highest goal of life
એતાવત્ = thus
ઇતિ = in this way
નિશ્ચિતાઃ = having ascertained
આશાપાશ = entanglements in a network of hope
શતૈઃ = by hundreds
બદ્ધાઃ = being bound
કામ = of lust
ક્રોધ = and anger
પરાયણાઃ = always situated in the mentality
ઈહન્તે = they desire
કામ = lust
ભોગ = sense enjoyment
અર્થં = for the purpose of
અન્યાયેન = illegally
અર્થ = of wealth
સઞ્ચયાન્ = accumulation.
ઇદં = this
અદ્ય = today
મયા = by me
લબ્ધં = gained
ઇમં = this
પ્રાપ્સ્યે = I shall gain
મનોરથં = according to my desires
ઇદં = this
અસ્તિ = there is
ઇદં = this
અપિ = also
મે = mine
ભવિષ્યતિ = it will increase in the future
પુનઃ = again
ધનં = wealth
અસૌ = that
મયા = by me
હતઃ = has been killed
શત્રુઃ = enemy
હનિષ્યે = I shall kill
ચ = also
અપરાન્ = others
અપિ = certainly
ઈશ્વરઃ = the lord
અહં = I am
અહં = I am
ભોગી = the enjoyer
સિદ્ધઃ = perfect
અહં = I am
બલવાન્ = powerful
સુખી = happy
આઢ્યઃ = wealthy
અભિજનવાન્ = surrounded by aristocratic relatives
અસ્મિ = I am
કઃ = who
અન્યઃ = other
અસ્તિ = there is
સદૃશઃ = like
મયા = me
યક્ષ્યે = I shall sacrifice
દાસ્યામિ = I shall give charity
મોદિષ્યે = I shall rejoice
ઇતિ = thus
અજ્ઞાન = by ignorance
વિમોહિતાઃ = deluded.
અનેક = numerous
ચિત્ત = by anxieties
વિભ્રાન્તાઃ = perplexed
મોહ = of illusions
જાલ = by a network
સમાવૃતઃ = surrounded
પ્રસક્તાઃ = attached
કામભોગેષુ = to sense gratification
પતન્તિ = they glide down
નરકે = into hell
અશુચૌ = unclean.
આત્માસમ્ભવિતાઃ = self-complacent
સ્તબ્ધઃ = impudent
ધનમાન = of wealth and false prestige
મદ = in the delusion
અન્વિતાઃ = absorbed
યજન્તે = they perform sacrifice
નામ = in name only
યજ્ઞૈઃ = with sacrifices
તે = they
દમ્ભેન = out of pride
અવિધિપૂર્વકં = without following any rules and regulations.
અહઙ્કારં = false ego
બલં = strength
દર્પં = pride
કામં = lust
ક્રોધં = anger
ચ = also
સંશ્રિતાઃ = having taken shelter of
માં = Me
આત્મ = in their own
પર = and in other
દેહેષુ = bodies
પ્રદ્વિષન્તઃ = blaspheming
અભ્યસૂયકાઃ = envious.
તાન્ = those
અહં = I
દ્વિષતઃ = envious
ક્રૂરાન્ = mischievous
સંસારેષુ = into the ocean of material existence
નરાધમાન્ = the lowest of mankind
ક્ષિપામિ = I put
અજસ્રં = forever
અશુભાન્ = inauspicious
આસુરીષુ = demoniac
એવ = certainly
યોનિષુ = into the wombs.
આસુરીં = demoniac
યોનિં = species
આપન્નાઃ = gaining
મૂઢાઃ = the foolish
જન્મનિ જન્મનિ = in birth after birth
માં = Me
અપ્રાપ્ય = without achieving
એવ = certainly
કૌન્તેય = O son of Kunti
તતઃ = thereafter
યાન્તિ = go
અધમાં = condemned
ગતિં = destination.
ત્રિવિધં = of three kinds
નરકસ્ય = of hell
ઇદં = this
દ્વારં = gate
નાશનં = destructive
આત્મનઃ = of the self
કામઃ = lust
ક્રોધઃ = anger
તથા = as well as
લોભઃ = greed
તસ્માત્ = therefore
એતત્ = these
ત્રયં = three
ત્યજેત્ = one must give up.
એતૈઃ = from these
વિમુક્તઃ = being liberated
કૌન્તેય = O son of Kunti
તમોદ્વારૈઃ = from the gates of ignorance
ત્રિભિઃ = of three kinds
નરઃ = a person
આચરતિ = performs
આત્મનઃ = for the self
શ્રેયઃ = benediction
તતઃ = thereafter
યાતિ = he goes
પરાં = to the supreme
ગતિં = destination.
યઃ = anyone who
શાસ્ત્રવિધિં = the regulations of the scriptures
ઉત્સૃજ્ય = giving up
વર્તતે = remains
કામકારતઃ = acting whimsically in lust
ન = never
સઃ = he
સિદ્ધિં = perfection
અવાપ્નોતિ = achieves
ન = never
સુખં = happiness
ન = never
પરાં = the supreme
ગતિં = perfectional stage.
તસ્માત્ = therefore
શાસ્ત્રં = the scriptures
પ્રમાણં = evidence
તે = your
કાર્ય = duty
અકાર્ય = and forbidden activities
વ્યવસ્થિતૌ = in determining
જ્ઞાત્વા = knowing
શાસ્ત્ર = of scripture
વિધાન = the regulations
ઉક્તં = as declared
કર્મ = work
કર્તું = do
ઇહ = in this world
અર્હસિ = you should.
End of 16.24
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
યે = those who
શાસ્ત્રવિધિં = the regulations of scripture
ઉત્સૃજ્ય = giving up
યજન્તે = worship
શ્રદ્ધયા = full faith
અન્વિતાઃ = possessed of
તેષાં = of them
નિષ્ઠા = the faith
તુ = but
કા = what
કૃષ્ણ = O KRiShNa
સત્ત્વં = in goodness
આહો = or else
રજઃ = in passion
તમઃ = in ignorance.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
ત્રિવિધા = of three kinds
ભવતિ = becomes
શ્રદ્ધા = the faith
દેહિનાં = of the embodied
સા = that
સ્વભાવજા = according to his mode of material nature
સાત્ત્વિકી = in the mode of goodness
રાજસી = in the mode of passion
ચ = also
એવ = certainly
તામસી = in the mode of ignorance
ચ = and
ઇતિ = thus
તાં = that
શૃણુ = hear from Me.
સત્ત્વાનુરૂપા = according to the existence
સર્વસ્ય = of everyone
શ્રદ્ધા = faith
ભવતિ = becomes
ભારત = O son of Bharata
શ્રદ્ધા = faith
મયઃ = full of
અયં = this
પુરુષઃ = living entity
યઃ = who
યત્ = having which
શ્રદ્ધઃ = faith
સઃ = thus
એવ = certainly
સઃ = he.
યજન્તે = worship
સાત્ત્વિકાઃ = those who are in the mode of goodness
દેવાન્ = demigods
યક્ષરક્ષાંસિ = demons
રાજસાઃ = those who are in the mode of passion
પ્રેતાન્ = spirits of the dead
ભૂતગણાન્ = ghosts
ચ = and
અન્યે = others
યજન્તે = worship
તામસાઃ = in the mode of ignorance
જનાઃ = people.
અશાસ્ત્ર = not in the scriptures
વિહિતં = directed
ઘોરં = harmful to others
તપ્યન્તે = undergo
યે = those who
તપઃ = austerities
જનાઃ = persons
દમ્ભ = with pride
અહઙ્કાર = and egoism
સંયુક્તાઃ = engaged
કામ = of lust
રાગ = and attachment
બલ = by the force
અન્વિતાઃ = impelled
કર્ષયન્તઃ = tormenting
શરીરસ્થં = situated within the body
ભૂતગ્રામં = the combination of material elements
અચેતસઃ = having a misled mentality
માં = Me
ચ = also
એવ = certainly
અન્તઃ = within
શરીરસ્થં = situated in the body
તાન્ = them
વિદ્ધિ = understand
આસુરનિશ્ચયાન્ = demons.
આહારઃ = eating
તુ = certainly
અપિ = also
સર્વસ્ય = of everyone
ત્રિવિધઃ = of three kinds
ભવતિ = there is
પ્રિયઃ = dear
યજ્ઞઃ = sacrifice
તપઃ = austerity
તથા = also
દાનં = charity
તેષાં = of them
ભેદં = the differences
ઇમં = this
શૃણુ = hear.
આયુઃ = duration of life
સત્ત્વ = existence
બલ = strength
આરોગ્ય = health
સુખ = happiness
પ્રીતિ = and satisfaction
વિવર્ધનાઃ = increasing
રસ્યાઃ = juicy
સ્નિગ્ધાઃ = fatty
સ્થિરાઃ = enduring
હૃદ્યાઃ = pleasing to the heart
આહારઃ = food
સાત્ત્વિક = to one in goodness
પ્રિયાઃ = palatable.
કટુ = bitter
આમ્લ = sour
લવણ = salty
અત્યુષ્ણ = very hot
તીક્ષ્ણ = pungent
રુક્ષ = dry
વિદાહિનઃ = burning
આહારઃ = food
રાજસસ્ય = to one in the mode of passion
ઇષ્ટાઃ = palatable
દુઃખ = distress
શોક = misery
આમય = disease
પ્રદાઃ = causing.
યાતયામં = food cooked three hours before being eaten
ગતરસં = tasteless
પૂતિ = bad-smelling
પર્યુષિતં = decomposed
ચ = also
યત્ = that which
ઉચ્છિષ્ટં = remnants of food eaten by others
અપિ = also
ચ = and
અમેધ્યં = untouchable
ભોજનં = eating
તામસ = to one in the mode of darkness
પ્રિયં = dear.
અફલાકાઙ્ક્ષિભિઃ = by those devoid of desire for result
યજ્ઞઃ = sacrifice
વિધિદિષ્ટઃ = according to the direction of scripture
યઃ = which
ઇજ્યતે = is performed
યષ્ટવ્યં = must be performed
એવ = certainly
ઇતિ = thus
મનઃ = mind
સમાધાય = fixing
સઃ = it
સાત્ત્વિકઃ = in the mode of goodness.
અભિસન્ધાય = desiring
તુ = but
ફલં = the result
દમ્ભ = pride
અર્થં = for the sake of
અપિ = also
ચ = and
એવ = certainly
યત્ = that which
ઇજ્યતે = is performed
ભરતશ્રેષ્ઠ = O chief of the Bharatas
તં = that
યજ્ઞં = sacrifice
વિદ્ધિ = know
રાજસં = in the mode of passion.
વિધિહીનં = without scriptural direction
અસૃષ્ટાન્નં = without distribution of prasAdam
મન્ત્રહીનં = with no chanting of the Vedic hymns
અદક્ષિણં = with no remunerations to the priests
શ્રદ્ધા = faith
વિરહિતં = without
યજ્ઞં = sacrifice
તામસં = in the mode of ignorance
પરિચક્ષતે = is to be considered.
દેવ = of the Supreme Lord
દ્વિજ = the brahmanas
ગુરુ = the spiritual master
પ્રજ્ઞા = and worshipable personalities
પૂજાનં = worship
શૌચં = cleanliness
આર્જવં = simplicity
બ્રહ્મચર્યં = celibacy
અહિંસા = nonviolence
ચ = also
શરીરં = pertaining to the body
તપઃ = austerity
ઉચ્યતે = is said to be.
અનુદ્વેગકરં = not agitating
વાક્યં = words
સત્યં = truthful
પ્રિય = dear
હિતં = beneficial
ચ = also
યત્ = which
સ્વાધ્યાય = of Vedic study
અભ્યસનં = practice
ચ = also
એવ = certainly
વાઙ્મયં = of the voice
તપઃ = austerity
ઉચ્યતે = is said to be.
મનઃપ્રસાદઃ = satisfaction of the mind
સૌમ્યત્વં = being without duplicity towards others
મૌનં = gravity
આત્મ = of the self
વિનિગ્રહઃ = control
ભાવ = of one’s nature
સંશુદ્ધિઃ = purification
ઇતિ = thus
એતત્ = this
તપઃ = austerity
માનસં = of the mind
ઉચ્યતે = is said to be.
શ્રદ્ધયા = with faith
પરયા = transcendental
તપ્તં = executed
તપઃ = austerity
તત્ = that
ત્રિવિધં = of three kinds
નરૈઃ = by men
અફલાકાઙ્ક્ષિભિઃ = who are without desires for fruits
યુક્તૈઃ = engaged
સાત્ત્વિકં = in the mode of goodness
પરિચક્ષતે = is called.
સત્કાર = respect
માન = honor
પૂજા = and worship
અર્થં = for the sake of
તપઃ = austerity
દમ્ભેન = with pride
ચ = also
એવ = certainly
યત્ = which
ક્રિયતે = is performed
તત્ = that
ઇહ = in this world
પ્રોક્તં = is said
રાજસં = in the mode of passion
ચલં = flickering
અધ્રુવં = temporary.
મૂઢ = foolish
ગ્રાહેણ = with endeavor
આત્મનઃ = of one’s own self
યત્ = which
પીડયા = by torture
ક્રિયતે = is performed
તપઃ = penance
પરસ્ય = to others
ઉત્સાદનાર્થં = for the sake of causing annihilation
વા = or
તત્ = that
તામસં = in the mode of darkness
ઉદાહૃતં = is said to be.
દાતવ્યં = worth giving
ઇતિ = thus
યત્ = that which
દાનં = charity
દીયતે = is given
અનુપકારિણે = irrespective of return
દેશે = in a proper place
કાલે = at a proper time
ચ = also
પાત્રે = to a suitable person
ચ = and
તત્ = that
દાનં = charity
સાત્ત્વિકં = in the mode of goodness
સ્મૃતં = is considered.
યત્ = that which
તુ = but
પ્રત્યુપકારાર્થં = for the sake of getting some return
ફલં = a result
ઉદ્દિશ્ય = desiring
વા = or
પુનઃ = again
દીયતે = is given
ચ = also
પરિક્લિષ્ટં = grudgingly
તત્ = that
દાનં = charity
રાજસં = in the mode of passion
સ્મૃતં = is understood to be.
અદેશ = at an unpurified place
કાલે = and unpurified time
યત્ = that which
દાનં = charity
અપાત્રેભ્યઃ = to unworthy persons
ચ = also
દીયતે = is given
અસત્કૃતં = without respect
અવજ્ઞાતં = without proper attention
તત્ = that
તામસં = in the mode of darkness
ઉદાહૃતં = is said to be.
ૐ = indication of the Supreme
તત્ = that
સત્ = eternal
ઇતિ = thus
નિર્દેશઃ = indication
બ્રહ્મણઃ = of the Supreme
ત્રિવિધઃ = threefold
સ્મૃતઃ = is considered
બ્રાહ્મણાઃ = the brahmanas
તેન = with that
વેદાઃ = the Vedic literature
ચ = also
યજ્ઞાઃ = sacrifice
ચ = also
વિહિતાઃ = used
પુરા = formerly.
તસ્માત્ = therefore
ૐ = beginning with om
ઇતિ = thus
ઉદાહૃત્ય = indicating
યજ્ઞ = of sacrifice
દાન = charity
તપઃ = and penance
ક્રિયાઃ = performances
પ્રવર્તન્તે = begin
વિધાનોક્તઃ = according to scriptural regulation
સતતં = always
બ્રહ્મવાદિનાં = of the transcendentalists.
તત્ = that
ઇતિ = thus
અનભિસન્ધાય = without desiring
ફલં = the fruitive result
યજ્ઞ = of sacrifice
તપઃ = and penance
ક્રિયાઃ = activities
દાન = of charity
ક્રિયાઃ = activities
ચ = also
વિવિધાઃ = various
ક્રિયન્તે = are done
મોક્ષકાઙ્ક્ષિભિઃ = by those who actually desire liberation.
સદ્ભવે = in the sense of the nature of the Supreme
સાધુભાવે = in the sense of the nature of the devotee
ચ = also
સત્ = the word sat
ઇતિ = thus
એતત્ = this
પ્રયુજ્યતે = is used
પ્રશસ્તે = in bona fide
કર્મણિ = activities
તથા = also
સચ્છબ્દઃ = the sound sat
પાર્થ = O son of Pritha
યુજ્યતે = is used
યજ્ઞે = in sacrifice
તપસિ = in penance
દાને = in charity
ચ = also
સ્થિતિઃ = the situation
સત્ = the Supreme
ઇતિ = thus
ચ = and
ઉચ્યતે = is pronounced
કર્મ = work
ચ = also
એવ = certainly
તત્ = for that
અર્થિયં = meant
સત્ = the Supreme
ઇતિ = thus
એવ = certainly
અભિધીયતે = is indicated.
અશ્રદ્ધયા = without faith
હુતં = offered in sacrifice
દત્તં = given
તપઃ = penance
તપ્તં = executed
કૃતં = performed
ચ = also
યત્ = that which
અસત્ = false
ઇતિ = thus
ઉચ્યતે = is said to be
પાર્થ = O son of Pritha
ન = never
ચ = also
તત્ = that
પ્રેત્ય = after death
નો = nor
ઇહ = in this life.
End of 17.28
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
સંન્યાસસ્ય = of renunciation
મહાબાહો = O mighty-armed one
તત્ત્વં = the truth
ઇચ્છામિ = I wish
વેદિતું = to understand
ત્યાગસ્ય = of renunciation
ચ = also
હૃષીકેશ = O master of the senses
પૃથક્ = differently
કેશિનિશૂદન = O killer of the Kesi demon.
શ્રીભગવાનુવાચ = the Supreme Personality of Godhead said
કામ્યાનાં = with desire
કર્મણાં = of activities
ન્યાસં = renunciation
સંન્યાસં = the renounced order of life
કવયઃ = the learned
વિદુઃ = know
સર્વ = of all
કર્મ = activities
ફલ = of results
ત્યાગં = renunciation
પ્રાહુઃ = call
ત્યાગં = renunciation
વિચક્ષણઃ = the experienced.
ત્યાજ્યં = must be given up
દોષવત્ = as an evil
ઇતિ = thus
એકે = one group
કર્મ = work
પ્રાહુઃ = they say
મનીષિણઃ = great thinkers
યજ્ઞ = of sacrifice
દાન = charity
તપઃ = and penance
કર્મ = works
ન = never
ત્યાજ્યં = are to be given up
ઇતિ = thus
ચ = and
અપરે = others.
નિશ્ચયં = certainty
શૃણુ = hear
મે = from Me
તત્ર = therein
ત્યાગે = in the matter of renunciation
ભરતસત્તમ = O best of the Bharatas
ત્યાગઃ = renunciation
હિ = certainly
પુરુષવ્યાઘ્ર = O tiger among human beings
ત્રિવિધઃ = of three kinds
સમ્પ્રકીર્તિતઃ = is declared.
યજ્ઞ = of sacrifice
દાન = charity
તપઃ = and penance
કર્મ = activity
ન = never
ત્યાજ્યં = to be given up
કાર્યં = must be done
એવ = certainly
તત્ = that
યજ્ઞઃ = sacrifice
દાનં = charity
તપઃ = penance
ચ = also
એવ = certainly
પાવનાનિ = purifying
મનીષિણાં = even for the great souls.
એતાનિ = all these
અપિ = certainly
તુ = but
કર્માણિ = activities
સઙ્ગં = association
ત્યક્ત્વા = renouncing
ફલાનિ = results
ચ = also
કર્તવ્યાનિ = should be done as duty
ઇતિ = thus
મે = My
પાર્થ = O son of Pritha
નિશ્ચિતં = definite
મતં = opinion
ઉત્તમં = the best.
નિયતસ્ય = prescribed
તુ = but
સંન્યાસઃ = renunciation
કર્મણઃ = of activities
ન = never
ઉપપદ્યતે = is deserved
મોહાત્ = by illusion
તસ્ય = of them
પરિત્યાગઃ = renunciation
તામસઃ = in the mode of ignorance
પરિકીર્તિતઃ = is declared.
દુઃખં = unhappy
ઇતિ = thus
એવ = certainly
યત્ = which
કર્મ = work
કાય = for the body
ક્લેશ = trouble
ભયાત્ = out of fear
ત્યજેત્ = gives up
સઃ = he
કૃત્વા = after doing
રાજસં = in the mode of passion
ત્યાગં = renunciation
ન = not
એવ = certainly
ત્યાગ = of renunciation
ફલં = the results
લભેત્ = gains.
કાર્યં = it must be done
ઇતિ = thus
એવ = indeed
યત્ = which
કર્મ = work
નિયતં = prescribed
ક્રિયતે = is performed
અર્જુન = O Arjuna
સઙ્ગં = association
ત્યક્ત્વા = giving up
ફલં = the result
ચ = also
એવ = certainly
સઃ = that
ત્યાગઃ = renunciation
સાત્ત્વિકઃ = in the mode of goodness
મતઃ = in My opinion.
ન = never
દ્વેષ્ટિ = hates
અકુશલં = inauspicious
કર્મ = work
કુશલે = in the auspicious
ન = nor
અનુષજ્જતે = becomes attached
ત્યાગી = the renouncer
સત્ત્વ = in goodness
સમાવિષ્ટઃ = absorbed
મેધાવી = intelligent
છિન્ન = having cut off
સંશયઃ = all doubts.
ન = never
હિ = certainly
દેહભૃતા = by the embodied
શક્યં = is possible
ત્યક્તું = to be renounced
કર્માણિ = activities
અશેષતઃ = altogether
યઃ = anyone who
તુ = but
કર્મ = of work
ફલ = of the result
ત્યાગી = the renouncer
સઃ = he
ત્યાગી = the renouncer
ઇતિ = thus
અભિધીયતે = is said.
અનિષ્ટં = leading to hell
ઇષ્ટં = leading to heaven
મિશ્રં = mixed
ચ = and
ત્રિવિધં = of three kinds
કર્મણઃ = of work
ફલં = the result
ભવતિ = comes
અત્યાગિનાં = for those who are not renounced
પ્રેત્ય = after death
ન = not
તુ = but
સંન્યાસીનાં = for the renounced order
ક્વચિત્ = at any time.
પઞ્ચ = five
એતાનિ = these
મહાબાહો = O mighty-armed one
કારણાનિ = causes
નિબોધ = just understand
મે = from Me
સાઙ્ખ્યે = in the Vedanta
કૃતાન્તે = in the conclusion
પ્રોક્તાનિ = said
સિદ્ધયે = for the perfection
સર્વ = of all
કર્મણાં = activities.
અધિષ્ઠાનં = the place
તથા = also
કર્તા = the worker
કરણં = instruments
ચ = and
પૃથગ્વિધં = of different kinds
વિવિધઃ = various
ચ = and
પૃથક્ = separate
ચેષ્ટઃ = the endeavors
દૈવં = the Supreme
ચ = also
એવ = certainly
અત્ર = here
પઞ્ચમં = the fifth.
શરીર = by the body
વાક્ = speech
મનોભિઃ = and mind
યત્ = which
કર્મ = work
પ્રારભતે = begins
નરઃ = a person
ન્યાય્યં = right
વા = or
વિપરીતં = the opposite
વા = or
પઞ્ચ = five
એતે = all these
તસ્ય = its
હેતવઃ = causes.
તત્ર = there
એવં = thus
સતિ = being
કર્તારં = the worker
આત્માનં = himself
કેવલં = only
તુ = but
યઃ = anyone who
પશ્યતિ = sees
અકૃતબુદ્ધિત્વાત્ = due to unintelligence
ન = never
સઃ = he
પશ્યતિ = sees
દુર્મતિઃ = foolish.
યસ્ય = one whose
ન = never
અહઙ્કૃતઃ = of false ego
ભાવઃ = nature
બુદ્ધિઃ = intelligence
યસ્ય = one whose
ન = never
લિપ્યતે = is attached
હત્વા = killing
અપિ = even
સઃ = he
ઇમાન્ = this
લોકાન્ = world
ન = never
હન્તિ = kills
ન = never
નિબધ્યતે = becomes entangled.
જ્ઞાનં = knowledge
જ્ઞેયં = the objective of knowledge
પરિજ્ઞાતા = the knower
ત્રિવિધા = of three kinds
કર્મ = of work
ચોદના = the impetus
કરણં = the senses
કર્મ = the work
કર્તા = the doer
ઇતિ = thus
ત્રિવિધઃ = of three kinds
કર્મ = of work
સંગ્રહઃ = the accumulation.
જ્ઞાનં = knowledge
કર્મ = work
ચ = also
કર્તા = worker
ચ = also
ત્રિધા = of three kinds
એવ = certainly
ગુણભેદતઃ = in terms of different modes of material nature
પ્રોચ્યતે = are said
ગુણસંખ્યાને = in terms of different modes
યથાવત્ = as they are
શૃણુ = hear
તાનિ = all of them
અપિ = also.
સર્વભૂતેષુ = in all living entities
યેન = by which
એકં = one
ભાવં = situation
અવ્યયં = imperishable
ઈક્ષતે = one sees
અવિભક્તં = undivided
વિભક્તેષુ = in the numberless divided
તત્ = that
જ્ઞાનં = knowledge
વિદ્ધિ = know
સાત્ત્વિકં = in the mode of goodness.
પૃથક્ત્વેન = because of division
તુ = but
યત્ = which
જ્ઞાનં = knowledge
નાનાભાવાન્ = multifarious situations
પૃથગ્વિધાન્ = different
વેત્તિ = knows
સર્વેષુ = in all
ભૂતેષુ = living entities
તત્ = that
જ્ઞાનં = knowledge
વિદ્ધિ = must be known
રાજસં = in terms of passion.
યત્ = that which
તુ = but
કૃત્સ્નવત્ = as all in all
એકસ્મિન્ = in one
કાર્યે = work
સક્તં = attached
અહૈતુકં = without cause
અતત્ત્વાર્થવત્ = without knowledge of reality
અલ્પં = very meager
ચ = and
તત્ = that
તામસં = in the mode of darkness
ઉદાહૃતં = is said to be.
નિયતં = regulated
સઙ્ગરહિતં = without attachment
અરાગદ્વેષતઃ = without love or hatred
કૃતં = done
અફલપ્રેપ્સુના = by one without desire for fruitive result
કર્મ = action
યત્ = which
તત્ = that
સાત્ત્વિકં = in the mode of goodness
ઉચ્યતે = is called.
યત્ = that which
તુ = but
કામેપ્સુના = by one with desires for fruitive results
કર્મ = work
સાહઙ્કારેણ = with ego
વા = or
પુનઃ = again
ક્રિયતે = is performed
બહુલાયાસં = with great labor
તત્ = that
રાજસં = in the mode of passion
ઉદાહૃતં = is said to be.
અનુબન્ધં = of future bondage
ક્ષયં = destruction
હિંસાં = and distress to others
અનપેક્ષ્ય = without considering the consequences
ચ = also
પૌરુષં = self-sanctioned
મોહાત્ = by illusion
આરભ્યતે = is begun
કર્મ = work
યત્ = which
તત્ = that
તામસં = in the mode of ignorance
ઉચ્યતે = is said to be.
મુક્તસઙ્ગઃ = liberated from all material association
અનહંવાદિ = without false ego
ધૃતિ = with determination
ઉત્સાહ = and great enthusiasm
સમન્વિતઃ = qualified
સિદ્ધિ = in perfection
અસિદ્ધ્યોઃ = and failure
નિર્વિકારઃ = without change
કર્તા = worker
સાત્ત્વિકઃ = in the mode of goodness
ઉચ્યતે = is said to be.
રાગી = very much attached
કર્મફલ = the fruit of the work
પ્રેપ્સુઃ = desiring
લુબ્ધઃ = greedy
હિંસાત્મકઃ = always envious
અશુચિઃ = unclean
હર્ષશોકાન્વિતઃ = subject to joy and sorrow
કર્તા = such a worker
રાજસઃ = in the mode of passion
પરિકીર્તિતઃ = is declared.
અયુક્તઃ = not referring to the scriptural injunctions
પ્રાકૃતઃ = materialistic
સ્તબ્ધઃ = obstinate
શઠઃ = deceitful
નૈષ્કૃતિકઃ = expert in insulting others
અલસઃ = lazy
વિષાદિ = morose
દીર્ઘસૂત્રી = procrastinating
ચ = also
કર્તા = worker
તામસઃ = in the mode of ignorance
ઉચ્યતે = is said to be.
બુદ્ધેઃ = of intelligence
ભેદં = the differences
ધૃતેઃ = of steadiness
ચ = also
એવ = certainly
ગુણતઃ = by the modes of material nature
ત્રિવિધં = of three kinds
શૃણુ = just hear
પ્રોચ્યમાનં = as described by Me
અશેષેણ = in detail
પૃથક્ત્વેન = differently
ધનઞ્જય = O winner of wealth.
પ્રવૃત્તિં = doing
ચ = also
નિવૃત્તિં = not doing
ચ = and
કાર્ય = what ought to be done
અકાર્યે = and what ought not to be done
ભય = fear
અભયે = and fearlessness
બન્ધં = bondage
મોક્ષં = liberation
ચ = and
યા = that which
વેત્તિ = knows
બુદ્ધિઃ = understanding
સા = that
પાર્થ = O son of Pritha
સાત્ત્વિકી = in the mode of goodness.
યયા = by which
ધર્મં = the principles of religion
અધર્મં = irreligion
ચ = and
કાર્યં = what ought to be done
ચ = also
અકાર્યં = what ought not to be done
એવ = certainly
ચ = also
અયથાવત્ = imperfectly
પ્રજાનાતિ = knows
બુદ્ધિઃ = intelligence
સા = that
પાર્થ = O son of Pritha
રાજસી = in the mode of passion.
અધર્મં = irreligion
ધર્મં = religion
ઇતિ = thus
યા = which
મન્યતે = thinks
તમસ = by illusion
આવૃતા = covered
સર્વાર્થાન્ = all things
વિપરીતાન્ = in the wrong direction
ચ = also
બુદ્ધિઃ = intelligence
સા = that
પાર્થ = O son of Pritha
તામસી = in the mode of ignorance.
ધૃત્યા = determination
યયા = by which
ધારયતે = one sustains
મનઃ = of the mind
પ્રાણ = life
ઇન્દ્રિય = and senses
ક્રિયાઃ = the activities
યોગેન = by yoga practice
અવ્યભિચારિણ્યા = without any break
ધૃતિઃ = determination
સા = that
પાર્થ = O son of Pritha
સાત્ત્વિકી = in the mode of goodness.
યયા = by which
તુ = but
ધર્મ = religiosity
કામ = sense gratification
અર્થન્ = and economic development
ધૃત્ય = by determination
ધારયતે = one sustains
અર્જુન = O Arjuna
પ્રસઙ્ગેન = because of attachment
ફલાકાઙ્ક્ષી = desiring fruitive results
ધૃતિઃ = determination
સા = that
પાર્થ = O son of Pritha
રાજસી = in the mode of passion.
યયા = by which
સ્વપ્નં = dreaming
ભયં = fearfulness
શોકં = lamentation
વિષાદં = moroseness
મદં = illusion
એવ = certainly
ચ = also
ન = never
વિમુઞ્ચતિ = one gives up
દુર્મેધા = unintelligent
ધૃતિઃ = determination
સા = that
પાર્થ = O son of Pritha
તામસી = in the mode of ignorance.
સુખં = happiness
તુ = but
ઇદાનીં = now
ત્રિવિધં = of three kinds
શૃણુ = hear
મે = from Me
ભરતર્ષભ = O best amongst the Bharatas
અભ્યાસાત્ = by practice
રમતે = one enjoys
યત્ર = where
દુઃખ = of distress
અન્તં = the end
ચ = also
નિગચ્છતિ = gains.
યત્ = which
તત્ = that
અગ્રે = in the beginning
વિષમિવ = like poison
પરિણામે = at the end
અમૃત = nectar
ઉપમં = compared to
તત્ = that
સુખં = happiness
સાત્ત્વિકં = in the mode of goodness
પ્રોક્તં = is said
આત્મ = in the self
બુદ્ધિ = of intelligence
પ્રસાદજં = born of the satisfaction.
વિષય = of the objects of the senses
ઇન્દ્રિય = and the senses
સંયોગાત્ = from the combination
યત્ = which
તત્ = that
અગ્રે = in the beginning
અમૃતોપમં = just like nectar
પરિણામે = at the end
વિષમિવ = like poison
તત્ = that
સુખં = happiness
રાજસં = in the mode of passion
સ્મૃતં = is considered.
યત્ = that which
અગ્રે = in the beginning
ચ = also
અનુબન્ધે = at the end
ચ = also
સુખં = happiness
મોહનં = illusory
આત્મનઃ = of the self
નિદ્રા = sleep
આલસ્ય = laziness
પ્રમાદ = and illusion
ઉત્થં = produced of
તત્ = that
તામસં = in the mode of ignorance
ઉદાહૃતં = is said to be.
ન = not
તત્ = that
અસ્તિ = there is
પૃથિવ્યાં = on the earth
વા = or
દિવિ = in the higher planetary system
દેવેષુ = amongst the demigods
વા = or
પુનઃ = again
સત્ત્વં = existence
પ્રકૃતિજૈઃ = born of material nature
મુક્તં = liberated
યત્ = that
એભિઃ = from the influence of these
સ્યાત્ = is
ત્રિભિઃ = three
ગુણૈઃ = modes of material nature.
બ્રાહ્મણ = of the brahmanas
ક્ષત્રિય = the ksatriyas
વિશાં = and the vaisyas
શૂદ્રાણાં = of the shudras
ચ = and
પરન્તપ = O subduer of the enemies
કર્માણિ = the activities
પ્રવિભક્તાનિ = are divided
સ્વભાવ = their own nature
પ્રભવૈઃ = born of
ગુણૈઃ = by the modes of material nature.
સમઃ = peacefulness
દમઃ = self-control
તપઃ = austerity
શૌચં = purity
ક્ષાન્તિઃ = tolerance
આર્જવં = honesty
એવ = certainly
ચ = and
જ્ઞાનં = knowledge
વિજ્ઞાનં = wisdom
આસ્તિક્યં = religiousness
બ્રહ્મ = of a brahmana
કર્મ = duty
સ્વભાવજં = born of his own nature.
શૌર્યં = heroism
તેજઃ = power
ધૃતિઃ = determination
દાક્ષ્યં = resourcefulness
યુદ્ધે = in battle
ચ = and
અપિ = also
અપલાયનં = not fleeing
દાનં = generosity
ઈશ્વર = of leadership
ભાવઃ = the nature
ચ = and
ક્ષાત્રં = of a ksatriya
કર્મ = duty
સ્વભાવજં = born of his own nature.
કૃષિ = plowing
ગો = of cows
રક્ષ્ય = protection
વાણિજ્યં = trade
વૈશ્ય = of a vaisya
કર્મ = duty
સ્વભાવજં = born of his own nature
પરિચર્ય = service
આત્મકં = consisting of
કર્મ = duty
શૂદ્રસ્ય = of the shudra
અપિ = also
સ્વભાવજં = born of his own nature.
સ્વે સ્વે = each his own
કર્મણિ = work
અભિરતઃ = following
સંસિદ્ધિં = perfection
લભતે = achieves
નરઃ = a man
સ્વકર્મ = in his own duty
નિરતઃ = engaged
સિદ્ધિં = perfection
યથા = as
વિન્દતિ = attains
તત્ = that
શૃણુ = listen.
યતઃ = from whom
પ્રવૃત્તિઃ = the emanation
ભૂતાનાં = of all living entities
યેન = by whom
સર્વં = all
ઇદં = this
તતં = is pervaded
સ્વકર્મણા = by his own duties
તં = Him
અભ્યર્ચ્ય = by worshiping
સિદ્ધિં = perfection
વિન્દતિ = achieves
માનવઃ = a man.
શ્રેયાન્ = better
સ્વધર્મઃ = one’s own occupation
વિગુણઃ = imperfectly performed
પરધર્માત્ = than another’s occupation
સ્વનુષ્ઠિતાત્ = perfectly done
સ્વભાવનિયતં = prescribed according to one’s nature
કર્મ = work
કુર્વન્ = performing
ન = never
આપ્નોતિ = achieves
કિલ્બિશં = sinful reactions.
સહજં = born simultaneously
કર્મ = work
કૌન્તેય = O son of Kunti
સદોષં = with fault
અપિ = although
ન = never
ત્યજેત્ = one should give up
સર્વારમ્ભઃ = all ventures
હિ = certainly
દોષેન = with fault
ધૂમેન = with smoke
અગ્નિઃ = fire
ઇવ = as
આવૃતાઃ = covered.
અસક્તબુદ્ધિઃ = having unattached intelligence
સર્વત્ર = everywhere
જિતાત્મા = having control of the mind
વિગતસ્પૃહઃ = without material desires
નૈષ્કર્મ્યસિદ્ધિં = the perfection of nonreaction
પરમાં = supreme
સંન્યાસેન = by the renounced order of life
અધિગચ્છતિ = one attains.
સિદ્ધિં = perfection
પ્રાપ્તઃ = achieving
યથા = as
બ્રહ્મ = the Supreme
તથા = so
આપ્નોતિ = one achieves
નિબોધ = try to understand
મે = from Me
સમાસેન = summarily
એવ = certainly
કૌન્તેય = O son of Kunti
નિષ્ઠા = the stage
જ્ઞાનસ્ય = of knowledge
યા = which
પરા = transcendental.
બુદ્ધ્યા = with the intelligence
વિશુદ્ધયા = fully purified
યુક્તઃ = engaged
ધૃત્ય = by determination
આત્માનં = the self
નિયમ્ય = regulating
ચ = also
શબ્દાદિન્ = such as sound
વિષયાન્ = the sense objects
ત્યક્ત્વા = giving up
રાગ = attachment
દ્વેષૌ = and hatred
વ્યુદસ્ય = laying aside
ચ = also
વિવિક્તસેવી = living in a secluded place
લઘ્વાશી = eating a small quantity
યત = having controlled
વાક્ = speech
કાય = body
માનસઃ = and mind
ધ્યાનયોગપરઃ = absorbed in trance
નિત્યં = twenty-four hours a day
વૈરાગ્યં = detachment
સમુપાશ્રિતઃ = having taken shelter of
અહઙ્કારં = false ego
બલં = false strength
દર્પં = false pride
કામં = lust
ક્રોધં = anger
પરિગ્રહં = and acceptance of material things
વિમુચ્ય = being delivered from
નિર્મમઃ = without a sense of proprietorship
શાન્તઃ = peaceful
બ્રહ્મભૂયાય = for self-realization
કલ્પતે = is qualified.
બ્રહ્મભૂતઃ = being one with the Absolute
પ્રસન્નાત્મા = fully joyful
ન = never
શોચતિ = laments
ન = never
કાઙ્ક્ષતિ = desires
સમઃ = equally disposed
સર્વેષુ = to all
ભૂતેષુ = living entities
મદ્ભક્તિં = My devotional service
લભતે = gains
પરાં = transcendental.
ભક્ત્યા = by pure devotional service
માં = Me
અભિજાનાતિ = one can know
યાવાન્ = as much as yah
ચાસ્મિ = as I am
તત્ત્વતઃ = in truth
તતઃ = thereafter
માં = Me
તત્ત્વતઃ = in truth
જ્ઞાત્વા = knowing
વિશતે = he enters
તદનન્તરં = thereafter.
સર્વ = all
કર્માણિ = activities
અપિ = although
સદા = always
કુર્વાણઃ = performing
મદ્વ્યપાશ્રયઃ = under My protection
મત્પ્રસાદાત્ = by My mercy
અવાપ્નોતિ = one achieves
શાશ્વતં = the eternal
પદં = abode
અવ્યયં = imperishable.
ચેતસા = by intelligence
સર્વકર્માણિ = all kinds of activities
મયિ = unto Me
સંન્યસ્ય = giving up
મત્પરઃ = under My protection
બુદ્ધિયોગં = devotional activities
ઉપાશ્રિત્ય = taking shelter of
મચ્ચિત્તઃ = in consciousness of Me
સતતં = twenty-four hours a day
ભવ = just become.
મત્ = of Me
ચિત્તઃ = being in consciousness
સર્વ = all
દુર્ગાણિ = impediments
મત્પ્રસાદાત્ = by My mercy
તરિષ્યસિ = you will overcome
અથ = but
ચેત્ = if
ત્વં = you
અહઙ્કારાત્ = by false ego
ન શ્રોસ્યસિ = do not hear
વિનઙ્ક્ષ્યસિ = you will be lost.
યત્ = if
અહઙ્કારં = of false ego
આશ્રિત્ય = taking shelter
ન યોત્સ્યે = I shall not fight
ઇતિ = thus
મન્યસે = you think
મિથ્યૈષઃ = this is all false
વ્યવસાયઃ = determination
તે = your
પ્રકૃતિઃ = material nature
ત્વાં = you
નિયોક્ષ્યતિ = will engage.
સ્વભાવજેન = born of your own nature
કૌન્તેય = O son of Kunti
નિબદ્ધઃ = conditioned
સ્વેન = by your own
કર્મણા = activities
કર્તું = to do
ન = not
ઇચ્છસિ = you like
યત્ = that which
મોહાત્ = by illusion
કરિષ્યસિ = you will do
અવશઃ = involuntarily
અપિ = even
તત્ = that.
ઈશ્વરઃ = the Supreme Lord
સર્વભૂતાનાં = of all living entities
હૃદ્દેશે = in the location of the heart
અર્જુન = O Arjuna
તિષ્ઠતિ = resides
ભ્રામયન્ = causing to travel
સર્વભૂતાની = all living entities
યન્ત્ર = on a machine
આરૂઢાનિ = being placed
માયયા = under the spell of material energy.
તં = unto Him
એવ = certainly
શરણમ્ ગચ્છ = surrender
સર્વભાવેન = in all respects
ભારત = O son of Bharata
તત્પ્રસાદાત્ = by His grace
પરાં = transcendental
શાન્તિં = peace
સ્થાનં = the abode
પ્રાપ્સ્યસિ = you will get
શાશ્વતં = eternal.
ઇતિ = thus
તે = unto you
જ્ઞાનં = knowledge
આખ્યાતં = described
ગુહ્યાત્ = than confidential
ગુહ્યતરં = still more confidential
મયા = by Me
વિમૃશ્ય = deliberating
એતત્ = on this
અશેષેણ = fully
યથા = as
ઇચ્છસિ = you like
તથા = that
કુરુ = perform.
સર્વગુહ્યતમં = the most confidential of all
ભૂયઃ = again
શૃણુ = just hear
મે = from Me
પરમં = the supreme
વચઃ = instruction
ઇષ્ટઃ અસિ = you are dear
મે = to Me
દૃઢં = very
ઇતિ = thus
તતઃ = therefore
વક્ષ્યામિ = I am speaking
તે = for your
હિતં = benefit.
મન્મનાઃ = thinking of Me
ભવ = just become
મદ્ભક્તઃ = My devotee
મદ્યાજી = My worshiper
માં = unto Me
નમસ્કુરુ = offer your obeisances
માં = unto Me
એવ = certainly
એષ્યસિ = you will come
સત્યં = truly
તે = to you
પ્રતિજાને = I promise
પ્રિયઃ = dear
અસિ = you are
મે = to Me.
સર્વધર્માન્ = all varieties of religion
પરિત્યજ્ય = abandoning
માં = unto Me
એકં = only
શરણં = for surrender
વ્રજ = go
અહં = I
ત્વાં = you
સર્વ = all
પાપેભ્યઃ = from sinful reactions
મોક્ષયિષ્યામિ = will deliver
મા = do not
શુચઃ = worry.
ઇદં = this
તે = by you
ન = never
અતપસ્કાય = to one who is not austere
ન = never
અભક્તાય = to one who is not a devotee
કદાચન = at any time
ન = never
ચ = also
અશુશ્રૂષવે = to one who is not engaged in devotional service
વાચ્યં = to be spoken
ન = never
ચ = also
માં = toward Me
યઃ = anyone who
અભ્યસૂયતિ = is envious.
યઃ = anyone who
ઇદં = this
પરમં = most
ગુહ્યં = confidential secret
મત્ = of Mine
ભક્તેષુ = amongst devotees
અભિધાસ્યતિ = explains
ભક્તિં = devotional service
મયિ = unto Me
પરાં = transcendental
કૃત્વા = doing
માં = unto Me
એવ = certainly
એષ્યતિ = comes
અસંશયઃ = without doubt.
ન = never
ચ = and
તસ્માત્ = than him
મનુષ્યેષુ = among men
કશ્ચિત્ = anyone
મે = to Me
પ્રિયકૃત્તમઃ = more dear
ભવિતા = will become
ન = nor
ચ = and
મે = to Me
તસ્માત્ = than him
અન્યઃ = another
પ્રિયતરઃ = dearer
ભુવિ = in this world.
અધ્યેષ્યતે = will study
ચ = also
યઃ = he who
ઇમં = this
ધર્મ્યં = sacred
સંવાદં = conversation
આવયોઃ = of ours
જ્ઞાન = of knowledge
યજ્ઞેન = by the sacrifice
તેન = by him
અહં = I
ઇષ્ટઃ = worshiped
સ્યાં = shall be
ઇતિ = thus
મે = My
મતિઃ = opinion.
શ્રદ્ધાવાન્ = faithful
અનસૂયઃ = not envious
ચ = and
શૃણુયાત્ = does hear
અપિ = certainly
યઃ = who
નરઃ = a man
સઃ = he
અપિ = also
મુક્તઃ = being liberated
શુભાન્ = the auspicious
લોકાન્ = planets
પ્રાપ્નુયાત્ = he attains
પુણ્યકર્મણાં = of the pious.
કચ્ચિત્ = whether
એતત્ = this
શ્રુતં = heard
પાર્થ = O son of Pritha
ત્વયા = by you
એકાગ્રેણ = with full attention
ચેતસા = by the mind
કચ્ચિત્ = whether
અજ્ઞાન = of ignorance
સમ્મોહઃ = the illusion
પ્રણષ્ટઃ = dispelled
તે = of you
ધનઞ્જય = O conqueror of wealth (Arjuna).
અર્જુન ઉવાચ = Arjuna said
નષ્ટઃ = dispelled
મોહઃ = illusion
સ્મૃતિઃ = memory
લબ્ધા = regained
ત્વત્પ્રસાદાત્ = by Your mercy
મયા = by me
અચ્યુત = O infallible KRiShNa
સ્થિતઃ = situated
અસ્મિ = I am
ગત = removed
સન્દેહઃ = all doubts
કરિષ્યે = I shall execute
વચનં = order
તવ = Your.
સઞ્જય ઉવાચ = Sanjaya said
ઇતિ = thus
અહં = I
વાસુદેવસ્ય = of KRiShNa
પાર્થસ્ય = and Arjuna
ચ = also
મહાત્મનઃ = of the great soul
સંવાદં = discussion
ઇમં = this
અશ્રૌષં = have heard
અદ્ભુતં = wonderful
રોમહર્ષણં = making the hair stand on end.
વ્યાસપ્રસાદાત્ = by the mercy of Vyasadeva
શ્રુતવાન્ = have heard
એતત્ = this
ગુહ્યં = confidential
અહં = I
પરં = the supreme
યોગં = mysticism
યોગેશ્વરાત્ = from the master of all mysticism
કૃષ્ણાત્ = from KRiShNa
સાક્ષાત્ = directly
કથયતઃ = speaking
સ્વયં = personally.
રાજન્ = O King
સંસ્મૃત્ય = remembering
સંસ્મૃત્ય = remembering
સંવાદં = message
ઇમં = this
અદ્ભુતં = wonderful
કેશવ = of Lord KRiShNa
અર્જુનયોઃ = and Arjuna
પુણ્યં = pious
હૃષ્યામિ = I am taking pleasure
ચ = also
મુહુર્મુહુઃ = repeatedly.
તત્ = that
ચ = also
સંસ્મૃત્ય = remembering
સંસ્મૃત્ય = remembering
રૂપં = form
અતિ = greatly
અદ્ભુતં = wonderful
હરેઃ = of Lord KRiShNa
વિસ્મયઃ = wonder
મે = my
મહાન્ = great
રાજન્ = O King
હૃષ્યામિ = I am enjoying
ચ = also
પુનઃ પુનઃ = repeatedly.
યત્ર = where
યોગેશ્વરઃ = the master of mysticism
કૃષ્ણઃ = Lord KRiShNa
યત્ર = where
પાર્થઃ = the son of Pritha
ધનુર્ધરઃ = the carrier of the bow and arrow
તત્ર = there
શ્રીઃ = opulence
વિજયઃ = victory
ભૂતિઃ = exceptional power
ધ્રુવા = certain
નીતિઃ = morality
મતિર્મમ = my opinion.
End of 18.78
– Chant Stotra in Other Languages –
Bhagavadgita words and Meanings in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil