Mahabharata Shanti Parva mokShadharmaparva adhyAyaH 288 in a critical edition, 289 in Kinjavadekar Edition.
॥ Hansa Geetaa Malayalam Lyrics ॥
॥ ഹംസഗീതാ ॥
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച ।
സത്യം ദമം ക്ഷമാം പ്രജ്ഞാം പ്രശംസന്തി പിതാമഹ ।
വിദ്വാംസോ മനുജാ ലോകേ കഥമേതന്മതം തവ ॥ 1 ॥
ഭീഷ്മ ഉവാച ।
അത്ര തേ വർതയിഷ്യേഽഹമിതിഹാസം പുരാതനം ।
സാധ്യാനാമിഹ സംവാദം ഹംസസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര ॥ 2 ॥
ഹംസോ ഭൂത്വാഥ സൗവർണസ്ത്വജോ നിത്യഃ പ്രജാപതിഃ ।
സ വൈ പര്യേതി ലോകാംസ്ത്രീനഥ സാധ്യാനുപാഗമത് ॥ 3 ॥
സാധ്യാ ഊചുഃ ।
ശകുനേ വയം സ്മ ദേവാ വൈ സാധ്യാസ്ത്വാമനുയുജ്മഹേ ।
പൃച്ഛാമസ്ത്വാം മോക്ഷധർമം ഭവാംശ്ച കില മോക്ഷവിത് ॥ 4 ॥
ശ്രുതോഽസി നഃ പണ്ഡിതോ ധീരവാദീ
സാധുശബ്ദശ്ചരതേ തേ പതത്രിൻ ।
കിം മന്യസേ ശ്രേഷ്ഠതമം ദ്വിജ ത്വം
കസ്മിന്മനസ്തേ രമതേ മഹാത്മൻ ॥ 5 ॥
തന്നഃ കാര്യം പക്ഷിവര പ്രശാധി
യത്കർമണാം മന്യസേ ശ്രേഷ്ഠമേകം ।
യത്കൃത്വാ വൈ പുരുഷഃ സർവബന്ധൈർ-
വിമുച്യതേ വിഹഗേന്ദ്രേഹ ശീഘ്രം ॥ 6 ॥
ഹംസ ഉവാച ।
ഇദം കാര്യമമൃതാശാഃ ശൃണോമി
തപോ ദമഃ സത്യമാത്മാഭിഗുപ്തിഃ ।
ഗ്രന്ഥീൻ വിമുച്യ ഹൃദയസ്യ സർവാൻ
പ്രിയാപ്രിയേ സ്വം വശമാനയീത ॥ 7 ॥
നാരുന്തുദഃ സ്യാന്ന നൃശംസവാദീ
ന ഹീനതഃ പരമഭ്യാദദീത ।
യയാസ്യ വാചാ പര ഉദ്വിജേത
ന താം വദേദ്രുഷതീം പാപലോക്യാം ॥ 8 ॥
വാക്സായകാ വദനാന്നിഷ്പതന്തി
യൈരാഹതഃ ശോചതി രാത്ര്യഹാനി ।
പരസ്യ നാമർമസു തേ പതന്തി
താൻ പണ്ഡിതോ നാവസൃജേത്പരേഷു ॥ 9 ॥
പരശ്ചേദേനമതി വാദബാനൈർ-
ഭൃശം വിധ്യേച്ഛമ ഏവേഹ കാര്യഃ ।
സംരോഷ്യമാണഃ പ്രതിഹൃഷ്യതേ യഃ
സ ആദത്തേ സുകൃതം വൈ പരസ്യ ॥ 10 ॥
ക്ഷേപാഭിമാനാദഭിഷംഗവ്യലീകം var ക്ഷേപായമാണമഭിഷംഗ
നിഗൃഹ്ണാതി ജ്വലിതം യശ്ച മന്യും ।
അദുഷ്ടചേതാ മുദിതോഽനസൂയുഃ
സ ആദത്തേ സുകൃതം വൈ പരേഷാം ॥ 11 ॥
ആക്രുശ്യമാനോ ന വദാമി കിഞ്ചിത്
ക്ഷമാമ്യഹം താഡ്യമാനശ്ച നിത്യം ।
ശ്രേഷ്ഠം ഹ്യേതത് യത് ക്ഷമാമാഹുരാര്യാഃ
സത്യം തഥൈവാർജവമാനൃശംസ്യം ॥ 12 ॥
വേദസ്യോപനിഷത്സത്യം സത്യസ്യോപനിഷദ്ദമഃ ।
ദമസ്യോപനിഷന്മോക്ഷം ഏതത്സർവാനുശാസനം ॥ 13 ॥
വാചോ വേഗം മനസഃ ക്രോധവേഗം വിവിത്സാ വേഗമുദരോപസ്ഥ വേഗം ।
ഏതാൻ വേഗാൻ യോ വിഷഹദുദീർണാംസ്തം മന്യേഽഹം ബ്രാഹ്മണം വൈ മുനിം ച ॥ 14 ॥
അക്രോധനഃ ക്രുധ്യതാം വൈ വിശിഷ്ടസ്തഥാ തിതിക്ഷുരതിതിക്ഷോർവിശിഷ്ടഃ ।
അമാനുഷാന്മാനുഷോ വൈ വിശിഷ്ടസ് തഥാ ജ്ഞാനാജ്ജ്ഞാനവാന്വൈ പ്രധാനഃ ॥ 15 ॥
var ജ്ഞാനവിദ്വൈ വിശിഷ്ടഃ
ആക്രുശ്യമാനോ നാക്രോശേന്മന്യുരേവ തിതിക്ഷതഃ । var നാക്രുശ്യേത് മന്യുരേനം
ആക്രോഷ്ടാരം നിർദഹതി സുകൃതം ചാസ്യ വിന്ദതി ॥ 16 ॥
യോ നാത്യുക്തഃ പ്രാഹ രൂക്ഷം പ്രിയം വാ
യോ വാ ഹതോ ന പ്രതിഹന്തി ധൈര്യാത് ।
പാപം ച യോ നേച്ഛതി തസ്യ ഹന്തുസ്-
തസ്മൈ ദേവാഃ സ്പൃഹയന്തേ സദൈവ ॥ 17 ॥ var തസ്യേഹ ദേവാഃ സ്പൃഹയന്തി
നിത്യം ।
പാപീയസഃ ക്ഷമേതൈവ ശ്രേയസഃ സദൃശസ്യ ച ।
വിമാനിതോ ഹതോഽഽക്രുഷ്ട ഏവം സിദ്ധിം ഗമിഷ്യതി ॥ 18 ॥
സദാഹമാര്യാന്നിഭൃതോഽപ്യുപാസേ
ന മേ വിവിത്സാ ന ചമേഽസ്തി രോഷഃ । var വിവിത്സോത്സഹതേ ന രോഷഃ
ന ചാപ്യഹം ലിപ്സമാനഃ പരൈമി
ന ചൈവ കിഞ്ചിദ്വിഷയേണ യാമി ॥ 19 ॥
നാഹം ശപ്തഃ പ്രതിശപാമി കിഞ്ചിദ്
ദമം ദ്വാരം ഹ്യമൃതസ്യേഹ വേദ്മി ।
ഗുഹ്യം ബ്രഹ്മ തദിദം വാ ബ്രവീമി
ന മാനുഷാച്ഛ്രേഷ്ഠതരം ഹി കിഞ്ചിത് ॥ 20 ॥
വിമുച്യമാനഃ പാപേഭ്യോ ധനേഭ്യ ഇവ ചന്ദ്രമാഃ ।
വിരജാഃ കാലമാകാങ്ക്ഷൻ ധീരോ ധൈര്യേണ സിധ്യതി ॥ 21 ॥
യഃ സർവേഷാം ഭവതി ഹ്യർചനീയ
ഉത്സേധനസ്തംഭ ഇവാഭിജാതഃ ।
യസ്മൈ വാചം സുപ്രശസ്താം വദന്തി var തസ്മൈ വാചം സുപ്രസന്നാം
സ വൈ ദേവാൻഗച്ഛതി സംയതാത്മാ ॥ 22 ॥
ന തഥാ വക്തുമിച്ഛന്തി കല്യാണാൻ പുരുഷേ ഗുണാൻ ।
യഥൈഷാം വക്തുമിച്ഛന്തി നൈർഗുണ്യമനുയുഞ്ജകാഃ ॥ 23 ॥
യസ്യ വാങ്മനസീ ഗുപ്തേ സമ്യക്പ്രണിഹിതേ സദാ ।
വേദാസ്തപശ്ച ത്യാഗശ്ച സ ഇദം സർവമാപ്നുയാത് ॥ 24 ॥
ആക്രോശനാവമാനാഭ്യാം നാബുധാൻ ഗർഹയേദ് ബുധഃ । var ബോധയേദ് ബുധഃ
തസ്മാന്ന വർധയേദന്യം ന ചാത്മാനം വിഹിംസയേത് ॥ 25 ॥
അമൃതസ്യേവ സന്തൃപ്യേദവമാനസ്യ വൈ ദ്വിജഃ । var പണ്ഡിതഃ ।
സുഖം ഹ്യവമതഃ ശേതേ യോഽവമന്താ സ നശ്യതി ॥ 26 ॥
യത്ക്രോധനോ യജതേ യദ്ദദാതി
യദ്വാ തപസ്തപ്യതി യജ്ജുഹോതി ।
വൈവസ്വതസ്തദ്ധരതേഽസ്യ സർവം
മോഘഃ ശ്രമോ ഭവതി ഹി ക്രോധനസ്യ ॥ 27 ॥
ചത്വാരി യസ്യ ദ്വാരാണി സുഗുപ്താന്യമരോത്തമാഃ ।
ഉപസ്ഥമുദരം ഹസ്തൗ വാക്ചതുർഥീ സ ധർമവിത് ॥ 28 ॥
സത്യം ദമം ഹ്യാർജവമാനൃശംസ്യം
ധൃതിം തിതിക്ഷാമഭിസേവമാനഃ । var തിതിക്ഷാം ച സംസേവമാനഃ
സ്വാധ്യായനിത്യോഽസ്പൃഹയൻപരേഷാം var യുക്തോഽസ്പൃഹയൻ പരേഷാം
ഏകാന്തശീല്യൂർധ്വഗതിർഭവേത്സഃ ॥ 29 ॥
സർവാനേതാനനുചരൻ വത്സവച്ചതുരഃ സ്തനാൻ । var സർവാംശ്ചൈനാനനുചരൻ
ന പാവനതമം കിഞ്ചിത്സത്യാദധ്യഗമം ക്വചിത് ॥ 30 ॥
ആചക്ഷേഽഹം മനുഷ്യേഭ്യോ ദേവേഭ്യഃ പ്രതിസഞ്ചരൻ ।
സത്യം സ്വർഗസ്യ സോപാനം പാരാവാരസ്യ നൗരിവ ॥ 31 ॥
യാദൃശൈഃ സംനിവസതി യാദൃശാംശ്ചോപസേവതേ ।
യാദൃഗിച്ഛേച്ച ഭവിതും താദൃഗ്ഭവതി പൂരുഷഃ ॥ 32 ॥
യദി സന്തം സേവതി യദ്യസന്തം
തപസ്വിനം യദി വാ സ്തേനമേവ ।
വാസോ യഥാ രംഗവശം പ്രയാതി
തഥാ സ തേഷാം വശമഭ്യുപൈതി ॥ 33 ॥
സദാ ദേവാഃ സാധുഭിഃ സംവദന്തേ
ന മാനുഷം വിഷയം യാന്തി ദ്രഷ്ടും ।
നേന്ദുഃ സമഃ സ്യാദസമോ ഹി വായുർ-
ഉച്ചാവചം വിഷയം യഃ സ വേദ ॥ 34 ॥
അദുഷ്ടം വർതമാനേ തു ഹൃദയാന്തരപൂരുഷേ ।
തേനൈവ ദേവാഃ പ്രീയന്തേ സതാം മാർഗസ്ഥിതേന വൈ ॥ 35 ॥
ശിശ്നോദരേ യേഽഭിരതാഃ സദൈവ var യേ നിരതാഃ
സ്തേനാ നരാ വാക്പരുഷാശ്ച നിത്യം ।
അപേതദോഷാനിതി താൻ വിദിത്വാ
ദൂരാദ്ദേവാഃ സമ്പരിവർജയന്തി ॥ 36 ॥
ന വൈ ദേവാ ഹീനസത്ത്വേന തോഷ്യാഃ
സർവാശിനാ ദുഷ്കൃതകർമണാ വാ ।
സത്യവ്രതാ യേ തു നരാഃ കൃതജ്ഞാ
ധർമേ രതാസ്തൈഃ സഹ സംഭജന്തേ ॥ 37 ॥
അവ്യാഹൃതം വ്യാകൃതാച്ഛ്രേയ ആഹുഃ
സത്യം വദേദ്വ്യാഹൃതം തദ്ദ്വിതീയം ।
ധർമം വദേദ്വ്യാഹൃതം തത്തൃതീയം
പ്രിയംവദേദ്വ്യാഹൃതം തച്ചതുർഥം ॥ 38 ॥
സാധ്യാ ഊചുഃ ।
കേനായമാവൃതോ ലോകഃ കേന വാ ന പ്രകാശതേ ।
കേന ത്യജതി മിത്രാണി കേന സ്വർഗം ന ഗച്ഛതി ॥ 39 ॥
ഹംസ ഉവാച ।
അജ്ഞാനേനാവൃതോ ലോകോ മാത്സര്യാന്ന പ്രകാശതേ ।
ലോഭാത്ത്യജതി മിത്രാണി സംഗാത്സ്വർഗം ന ഗച്ഛതി ॥ 40 ॥
സാധ്യാ ഊചുഃ ।
കഃ സ്വിദേകോ രമതേ ബ്രാഹ്മണാനാം
കഃ സ്വിദേകോ ബഹുഭിർജോഷമാസ്തേ ।
കഃ സ്വിദേകോ ബലവാൻ ദുർബലോഽപി
കഃ സ്വിദേഷാം കലഹം നാന്വവൈതി ॥ 41 ॥
ഹംസ ഉവാച ।
പ്രാജ്ഞ ഏകോ രമതേ ബ്രാഹ്മണാനാം
പ്രാജ്ഞശ്ചൈകോ ബഹുഭിർജോഷമാസ്തേ ।
പ്രാജ്ഞ ഏകോ ബലവാൻ ദുർബലോഽപി
പ്രാജ്ഞ ഏഷാം കലഹം നാന്വവൈതി ॥ 42 ॥
സാധ്യാ ഊചുഃ ।
കിം ബ്രാഹ്മണാനാം ദേവത്വം കിം ച സാധുത്വമുച്യതേ ।
അസാധുത്വം ച കിം തേഷാം കിമേഷാം മാനുഷം മതം ॥ 43 ॥
ഹംസ ഉവാച ।
സ്വാധ്യായ ഏഷാം ദേവത്വം വ്രതം സാധുത്വമുച്യതേ ।
അസാധുത്വം പരീവാദോ മൃത്യുർമാനുഷ്യമുച്യതേ ॥ 44 ॥
ഭീഷ്മ ഉവാച ।
സംവാദ ഇത്യയം ശ്രേഷ്ഠഃ സാധ്യാനാം പരികീർതിതഃ ।
ക്ഷേത്രം വൈ കർമണാം യോനിഃ സദ്ഭാവഃ സത്യമുച്യതേ ॥ 45 ॥
var
ഇത്യുക്ത്വാ പരമോ ദേവ ഭഗവാൻ നിത്യ അവ്യയഃ ।
സാധ്യൈർദേവഗണൈഃ സാർധം ദിവമേവാരുരോഹ സഃ ॥ 45 ॥
ഏതദ് യശസ്യമായുഷ്യം പുണ്യം സ്വർഗായ ച ധ്രുവം ।
ദർശിതം ദേവദേവേന പരമേണാവ്യയേന ച ॥ 46 ॥
॥ ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ശാന്തിപർവണി മോക്ഷധർമപർവണി
ഹംസഗീതാ സമാപ്താ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Hansa Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil