॥ Bhartrihari’s Shringara Ashatak Telugu Lyrics ॥
॥ శృంగారశతకం భర్తృహరివిరచితమ్ ॥
॥ శ్రీ ॥
వసంతతిలకా
శమ్భుః స్వయమ్భుహరయో హరిణేక్షణానాం
యేనాక్రియన్త సతతం గృహకర్మదాసాః ॥
వాచామగోచరచరిత్రవిచిత్రితాయ
తస్మై నమో భగవతే కుసుమాయుధాయ ॥ ౧ ॥
శిఖరిణీ
క్వచిత్సుభ్రూభఙ్గైః క్వచిదపి చ లజ్జాపరిణతైః
క్వచిద్ భీతిత్రస్తైః క్వచిదపి చ లీలావిలసితైః ॥
కుమారీణామేభిర్వదనకమలైర్నేత్రచలితైః
స్ఫురన్నీలాబ్జానాం ప్రకరపరిపూర్ణా ఇవ దిశః ॥ ౨ ॥
అనుష్టుభ్
ముగ్ధే! ధానుష్కతా కేయమపూర్వా త్వయి దృశ్యతే ।
యయా విధ్యసి చేతాంసి గుణైరేవ న సాయకైః ॥ ౩ ॥
శిఖరిణీ
అనాఘ్రాతం పుష్పం; కిసలయమలూనం కరరుహై-
రనావిద్ధం రత్నం మధు నవమనాస్వాదితరసమ్ ॥
అఖణ్డం పుణ్యానాం ఫలమివ చ తద్రూపమనఘం
న జానే భోక్తారం కమిహ సముపస్థాస్యతి విధిః ॥ ౪ ॥
%ఏ Fరోమ్ శాకున్తల
శిఖరిణీ
స్మితం కిఞ్చిద్ వక్త్రే సరలతరలో దృష్టివిభవః
పరిస్పన్దో వాచామభినవవిలాసోక్తిసరసః ॥
గతానామారమ్భః కిసలయితలీలాపరికరః
స్పృశన్త్యాస్తారుణ్యం కిమిహ న హి రమ్యం మృగదృశః? ॥ ౫ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
వ్యాదీర్ఘేణ చలేన వక్రగతినా తేజస్వినా భోగినా
నీలాబ్జద్యుతినాఽహినా వరమహం దష్టో, న తచ్చక్షుషా ॥
దష్టే సన్తి చికిత్సకా దిశి-దిశి ప్రాయేణ ధర్మార్థినో
ముగ్ధాక్షీక్షణవీక్షితస్య న హి మే వైద్యో న చాప్యౌషధమ్ ॥ ౬ ॥
వంశస్థ
స్మితేన భావేన చ లజ్జయా భియా
పరాఙ్ముఖైరర్ధకటాక్షవీక్షణైః ॥
వచోభిరీర్ష్యాకలహేన లీలయా
సమస్తభావైః ఖలు బన్ధనం స్త్రియః ॥ ౭ ॥
శాలినీ
భ్రూచాతుర్యాకుఞ్చితాక్షాః కటాక్షాః
స్నిగ్ధా వాచో లజ్జితాశ్చైవ హాసాః ॥
లీలామన్దం ప్రస్థితం చ స్థితం చ
స్త్రీణామేతద్ భూషణం చాయుధం చ ॥ ౮ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
వక్త్రం చన్ద్రవిడమ్బి పఙ్కజపరీహాసక్షమే లోచనే
వర్ణః స్వర్ణమపాకరిష్ణురలినీజిష్ణుః కచానాం చయః ॥
వక్షోజావిభకుమ్భవిభ్రమహరౌ గుర్వీ నితమ్బస్థలీ
వాచాం హారి చ మార్దవం యువతిషు స్వాభావికం మణ్డనమ్ ॥ ౯ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
ద్రష్టవ్యేషు కిముత్తమం మృగదృశః ప్రేమప్రసన్నం ముఖం
ఘ్రాతవ్యేష్వపి కిం? తదాస్యపవనః, శ్రవ్యేషు కిం? తద్వచః ॥
కిం స్వాద్యేషు? తదోష్ఠపల్లవరసః; స్పృశ్యేషు కిం ? తద్వపుః
ధ్యేయం కిం? నవయౌవనం సహృదయైః సర్వత్ర తద్విభ్రమాః ॥ ౧౦ ॥
వసన్తతిలకా
ఏతాశ్చలద్వలయసంహతిమేఖలోత్థ
ఝంకారనూపురపరాజితరాజహంస్యః ॥
కుర్వన్తి కస్య న మనో వివశం తరుణ్యో
విత్రస్తముగ్ధహరిణీసదృశైః కటాక్షైః ॥ ౧౧ ॥
దోధక
కుఙ్కుమపఙ్కకలఙ్కితదేహా గౌరపయోధరకమ్పితహారా ।
నూపురహంసరణత్పదపద్మా కం న వశీకురుతే భువి రామా ? ॥ ౧౨ ॥
వసన్తతిలకా
నూనం హి తే కవివరా విపరీతబోధా
యే నిత్యమాహురబలా ఇతి కామినీస్తాః ॥
యాభిర్విలోలతరతారకదృష్టిపాతైః
శక్రాదయోఽపి విజితాస్త్వబలాః కథం తాః ? ॥ ౧౩ ॥
అనుష్టుభ్
నూనమాజ్ఞాకరస్తస్యాః సుభ్రువో మకరధ్వజః ।
యతస్తన్నేత్రసఞ్చారసూచితేషు ప్రవర్తతే ॥ ౧౪ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
కేశాః సంయమినః శ్రుతేరపి పరం పారం గతే లోచనే
అన్తర్వక్త్రమపి స్వభావశుచిభిః కీర్ణం ద్విజానాం గణైః ॥
ముక్తానాం సతతాధివాసరుచిరౌ వక్షోజకుమ్భావిమా
విత్థం తన్వి! వపుః ప్రశాన్తమపి తే క్షోభం కరోత్యేవ నః ॥ ౧౫ ॥
అనుష్టుభ్
సతి ప్రదీపే సత్యగ్నౌ సత్సు నానామణిష్వపి ।
వినా మే మృగశావాక్ష్యా తమోభూతమిదం జగత్ ॥ ౧౬ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
ఉద్వృత్తః స్తనభార ఏష తరలే నేత్రే చలే భ్రూలతే
రాగాధిష్ఠితమోష్ఠపల్లవమిదం కుర్వన్తు నామ వ్యథామ్ ॥
సౌభాగ్యాక్షరమాలికేవ లిఖితా పుష్పాయుధేన స్వయం
మధ్యస్థాఽపి కరోతి తాపమధికం రోమావలీ కేన సా ? ॥ ౧౭ ॥
అనుష్టుభ్
ముఖేన చన్ద్రకాన్తేన మహానీలైః శిరోరుహైః ।
పాణిభ్యాం పద్మరాగాభ్యాం రేజే రత్నమయీవ సా ॥ ౧౮ ॥
అనుష్టుభ్
గురుణా స్తనభారేణ ముఖచన్ద్రేణ భాస్వతా ।
శనైశ్చరాభ్యాం పాదాభ్యాం రేజే గ్రహమయీవ సా ॥ ౧౯ ॥
వసంతతిలకా
తస్యాః స్తనౌ యది ఘనౌ, జఘనం చ హారి
వక్త్రం చ చారు తవ చిత్త కిమాకులత్వమ్ ॥
పుణ్యం కురుష్వ యది తేషు తవాస్తి వాఞ్ఛా
పుణ్యైర్వినా న హి భవన్తి సమీహితార్థాః ॥ ౨౦ ॥
వసన్తతిలకా
సమ్మోహయన్తి మదయన్తి విడమ్బయన్తి
నిర్భర్త్సయన్తి రమయన్తి విషాదయన్తి ॥
ఏతాః ప్రవిశ్య సదయం హృదయం నరాణాం
కిం నామ వామనయనా న సమాచరన్తి ॥ ౨౧ ॥
రత్థోద్ధతా
తావదేవ కృతినాం హృది స్ఫురత్యేష నిర్మలవివేకదీపకః ।
యావదేవ న కురఙ్గచక్షుషాం తాడ్యతే చటులలోచనాఞ్చలైః ॥ ౨౨ ॥
మాలినీ
వచసి భవతి సఙ్గత్యాగముద్దిశ్య వార్తా
శ్రుతిముఖముఖరాణాం కేవలం పణ్డితానామ్ ॥
జఘనమరుణరత్నగ్రన్థికాఞ్చీకలాపం
కువలయనయనానాం కో విహాతుం సమర్థః ? ॥ ౨౩ ॥
ఆర్యా
స్వపరప్రతారకోఽసౌ నిన్దతి యోఽలీకపణ్డితో యువతిమ్ ।
యస్మాత్తపసోఽపి ఫలం స్వర్గస్తస్యాపి ఫలం తథాప్సరసః ॥ ౨౪ ॥
అనుష్టుభ్
అజితాత్మసు సమ్బద్ధః సమాధికృతచాపలః ।
భుజఙ్గకుటిలః స్తబ్ధో భ్రూవిక్షేపః ఖలాయతే ॥ ౨౫ ॥
స్రగ్ధరా
సన్మార్గే తావదాస్తే ప్రభవతి చ నరస్తావదేవీన్ద్రియాణాం
లజ్జాం తావద్విధత్తే వినయమపి సమాలమ్బతే తావదేవ ॥
భ్రూచాపాకృష్టముక్తాః శ్రవణపథగతా నీలపక్ష్మాణ ఏతే
యావల్లీలావతీనాం హృది న ధృతిముషో దృష్టిబాణాః పతన్తి ॥ ౨౬ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
విశ్వామిత్రపరాశరప్రభృతయో వాతామ్బుపర్ణాశనాః
తేఽపి స్త్రీముఖపఙ్కజం సులలితం దృష్ట్వైవ మోహం గతాః ॥
శాల్యన్నం సఘృతం పయోదధియుతం యే భుఞ్జతే మానవాః
తేషామిన్ద్రియనిగ్రహో యది భవేద్విన్ధ్యస్తరేత్సాగరమ్ ॥ ౨౭ ॥
ఉపజాతి
సుధామయోఽపి క్షయరోగశాన్త్యై నాసాగ్రముక్తాఫలకచ్ఛలేన ॥
అనఙ్గసంజీవనదృష్టశక్తిర్ముఖామృతం తే పిబతీవ చన్ద్రః ॥ ౨౮ ॥
శిఖరిణీ
అసారాః సన్త్వేతే విరసవిరసాశ్చైవ విషయా
జుగుప్సన్తాం యద్వా నను సకలదోషాస్పదమితి ॥
తథాప్యన్తస్తత్త్వే ప్రణిహితధియామప్యనబలః
తదీయో నాఖ్యేయః స్ఫురతి హృదయే కోఽపి మహిమా ॥ ౨౯ ॥
వసంతతిలకా
విస్తారితం మకరకేతనధీవరేణ
స్త్రీసంజ్ఞితం బడిశమత్ర భవామ్బురాశౌ ॥
యేనాచిరాత్తదధరామిషలోలమర్త్య-
మత్స్యాద్వికృష్య స పచత్యనురాగవహ్నౌ ॥౩౦ ॥
అనుష్టుభ్
కామినీకాయకాన్తారే స్తనపర్వతదుర్గమే ।
మా సఞ్చర మనఃపాన్థ ! తత్రాస్తే స్మరతస్కరః ॥ ౩౧ ॥
శిఖరిణీ
న గమ్యో మన్త్రాణాం న చ భవతి భైషజ్యవిషయో
న చాపి ప్రధ్వంసం వ్రజతి వివిధైః శాన్తికశతైః ॥
భ్రమావేశాదఙ్గే కమపి విదధద్భఙ్గమసకృత్
స్మరాపస్మారోఽయం భ్రమయతి దృశం ధూర్ణయతి చ ॥ ౩౨ ॥
అనుష్టుభ్
తావన్మహత్త్వం పాణ్డిత్యం కులీనత్వం వివేకితా ।
యావజ్జ్వలతి నాఙ్గేషు హన్త పఞ్చేషుపావకః ॥ ౩౩ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
స్త్రీముద్రాం ఝషకేతనస్య పరమాం సర్వార్థసమ్పత్కరీం
యే మూఢాః ప్రవిహాయ యాన్తి కుధియో మిథ్యాఫలాన్వేషిణః ॥
తే తేనైవ నిహత్య నిర్దయతరం నగ్నీకృతా ముణ్డితాః
కేచిత్పఞ్చశిఖీకృతాశ్చ జటిలాః కాపాలికాశ్చాపరే ॥ ౩౪ ॥
శిఖరిణీ
కృశః కాణః ఖఞ్జః శ్రవణరహితః పుచ్ఛవికలో
వ్రణీ పూయక్లిన్నః కృమికులశతైరావృతతనుః ॥
క్షుధాక్షామో జీర్ణః పిఠరకకపాలార్పితగలః
శునీమన్వేతి శ్వా ! హతమపి చ హన్త్యేవ మదనః ॥ ౩౫ ॥
వసంతతిలకా
మత్తేభకుమ్భదలనే భువి సన్తి శూరాః
కేచిత్ప్రచణ్డమృగరాజవధేఽపి దక్షాః ॥
కిన్తు బ్రవీమి బలినాం పురతః ప్రసహ్య
కందర్పదర్పదలనే విరలా మనుష్యాః ॥ ౩౬ ॥
హరిణీ
పరిమలభృతో వాతాః శాఖా నవాఙ్కురకోటయో
మధురవిరుతోత్కణ్ఠా వాచః ప్రియాః పికపక్షిణామ్ ॥
విరలసురతస్వేదోద్గారా వధూవదనేన్దవః
ప్రసరతి మధౌ రాత్ర్యాం జాతో న కస్య గుణోదయః ? ॥ ౩౭ ॥
ద్రుతవిలమ్బిత
మధురయం మధురైరపి కోకిలా
కలరవైర్మలయస్య చ వాయుభిః ॥
విరహిణః ప్రహిణస్తి శరీరిణో
విపది హన్త సుధాఽపి విషాయతే ॥ ౩౮ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
ఆవాసః కిలకిఞ్చితస్య దయితాః పార్శ్వే విలాసాలసాః
కర్ణే కోకిలకామినీకలరవః స్మేరో లతామణ్డపః ॥
గోష్ఠీ సత్కవిభిః సమం కతిపయైః సేవ్యాః సితాంశో కరాః
కేషాఞ్చిత్సుఖయన్తి ధన్యహృదయం చైత్రే విచిత్రాః క్షపాః ॥ ౩౯ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
పాన్థస్త్రీవిరహాగ్నితీవ్రతరతామాతన్వతీ మఞ్జరీ
మాకన్దేషు పికాఙ్గనాభిరధునా సోత్కణ్ఠమాలోక్యతే ॥
అప్యేతే నవపాటలీపరిమలప్రాగ్భారపాటచ్చరా
వాన్తి క్లాన్తివితానతానవకృతః శ్రీఖణ్డశైలానిలాః ॥౪౦ ॥
ఆర్యా
ప్రియపురతో యువతీనాం తావత్పదమాతనోతి హృది మానః ।
భవతి న యావచ్చన్దనతరుసురభిర్నిర్మలః పవనః ॥ ౪౧ ॥
ఆర్యా
సహకారకుసుమకేసరనికరభరామోదమూర్చ్ఛితదిగన్తే ।
మధురమధువిధురమధుపే మధౌ భవేత్కస్య నోత్కణ్ఠా ॥ ౪౨ ॥
వసన్తతిలకా
అచ్ఛాచ్ఛచన్దనరసార్ద్రకరా మృగాక్ష్యో
ధారాగృహాణి కుసుమాని చ కౌముదీ చ ॥
మన్దో మరుత్సుమనసః శుచి హర్మ్యపృష్ఠం
గ్రీష్మే మదం చ మదనం చ వివర్ధయన్తి ॥ ౪౩ ॥
శిఖరిణీ
స్రజో హృద్యామోదా వ్యజనపవనశ్చన్ద్రకిరణాః
పరాగః కాసారో మలయజరసః సీధు విశదమ్ ॥
శుచిః సౌధోత్సఙ్గః ప్రతను వసనం పఙ్కజదృశో
నిదాధార్తా హ్యేతత్సుఖముపలభన్తే సుకృతినః ॥ ౪౪ ॥
దోధక
తరుణీవైషోహీపితకామా వికసితజాతీపుష్పసుగన్ధిః ।
ఉన్నతపీనపయోధరభారా ప్రావృట్ కురుతే కస్య న హర్షమ్ ? ॥ ౪౫ ॥
మాలినీ
వియదుపచితమేఘం భూమయః కన్దలిన్యో
నవకుటజకదమ్బామోదినో గన్ధవాహాః ॥
శిఖికులకలకేకారావరమ్యా వనాన్తాః
సుఖినమసుఖినం వా సర్వముత్కణ్ఠయన్తి ॥ ౪౬ ॥
ఆర్యా
ఉపరి ఘనం ఘనపటలం తిర్యగ్గిరయోఽపి నర్తితమయూరాః ।
క్షితిరపి కన్దలధవలా దృష్టిం పథికః క్వ యాపయతు ? ॥ ౪౭ ॥
శిఖరిణీ
ఇతో విద్యుద్వల్లీవిలసితమితః కేతకితరోః
స్ఫురద్గన్ధః ప్రోద్యజ్జలదనినదస్ఫూర్జితమితః ॥
ఇతః కేకీక్రిడాకలకలరవః పక్ష్మలదృశాం
కథం యాస్యన్త్యేతే విరహదివసాః సమ్భృతరసాః ? ॥ ౪౮ ॥
శిఖరిణీ
అసూచీసంచారే తమసి నభసి ప్రౌఢజలద
ధ్వనిప్రాయే తస్మిన్ పతతి దృశదాం నీరనిచయే ॥
ఇదం సౌదామిన్యాః కనకకమనీయం విలసితం
ముదం చ గ్లానిం చ ప్రథయతి పథిష్వేవ సుదృశామ్ ॥ ౪౯ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
ఆసారేషు న హర్మ్యతః ప్రితతమైర్యాతుం యదా శక్యతే
శీతోత్కమ్పనిమిత్తమాయతదృశా గాఢం సమాలిఙ్గ్యతే ॥
జాతాః శీకరశీతలాశ్చ మరుతశ్చాత్యన్తఖేదచ్ఛిదో
ధన్యానాం బత దుర్సినం సుదినతాం యాతి ప్రియాసఙ్గమే ॥ ౫౦ ॥
స్రగ్ధరా
అర్ధం నీత్వా నిశాయాః సరభససురతాయాసఖిన్నశ్లథాఙ్గః
ప్రోద్భూతాసహ్యతృష్ణో మధుమదనిరతో హర్మ్యపృష్ఠే వివిక్తే ॥
సమ్భోగాక్లాన్తకాన్తాశిథిలభుజలతాఽఽవర్జితం కర్కరీతో
జ్యోత్స్నాభిన్నాచ్ఛధారం న పిబతి సలిలం శారదం మందభాగ్యః ॥ ౫౧ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
హేమన్తే దధిదుగ్ధసర్పిరశనా మాఞ్జిష్ఠవాసోభృతః
కాశ్మీరద్రవసాన్ద్రదిగ్ధవపుషః ఖిన్నా విచిత్రై రతైః ॥
పీనోరుస్తనకామినీజనకృతాశ్లేషా గృహ్యాభ్యన్తరే
తామ్బూలీదలపూగపూరితముఖా ధన్యాః సుఖం శేరతే ॥ ౫౨ ॥
స్రగ్ధరా
ప్రోద్యత్ప్రౌఢప్రియఙ్గుద్యుతిభృతి విదలత్కున్దమాద్యద్ద్విరేఫే
కాలే ప్రాలేయవాతప్రచలవికసితోద్దామమన్దారదామ్ని ॥
యేషాం నో కణ్ఠలగ్నా క్షణమపి తుహినక్షోదదక్షా మృగాక్షీ
తేషామాయామయామా యమసదనసమా యామినీ యాతి యూనామ్ ॥ ౫౩ ॥
%స్ శిశిరఋతు
స్రగ్ధరా
చుమ్బన్తో గణ్డభిత్తీరలకవతి ముఖే సీత్కృతాన్యాదధానా
వక్షఃసూత్కఞ్చుకేషు స్తనభరపులకోద్భేదమాపాదయన్తః ॥
ఊరూనాకమ్పయన్తః పృథుజఘనతటాత్స్రంసయన్తోంఽశుకాని
వ్యక్తం కాన్తాజనానాం విటచరితకృతః శైశిరా వాన్తి వాతాః ॥ ౫౪ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
కేశానాకులయన్ దృశో ముకులయన్ వాసో బలాదాక్షిపన్
ఆతన్వన్ పులకోద్గమం ప్రకటయన్నావేగకమ్పం గతైః ॥
వారంవారముదారసీత్కృతకృతో దన్తచ్ఛదాన్పీడయన్
ప్రాయః శైశిర ఏష సమ్ప్రతి మరుత్కాన్తాసు కాన్తాయతే ॥ ౫౫ ॥
ఉపజాతి
విశ్రమ్య విశ్రమ్య వనద్రుమాణాం ఛాయాసు తన్వీ విచచార కాచిత్ ।
స్తనోత్తరీయేణ కరోద్ధృతేన నివారయన్తీ శశినో మయూఖాన్ ॥ ౫౬ ॥
హరిణీ
ప్రణయమధురాః ప్రేమోద్గాఢా రసాదలసాస్తతో
భణితిమధురా ముగ్ధప్రాయాః ప్రకాశితసమ్మదాః ॥
ప్రకృతిసుభగా విశ్రమ్భార్హాః స్మరోదయదాయినో
రహసి కిమపి స్వైరాలాపా హరన్తి మృగీదృశామ్ ॥ ౫౭ ॥
ఉపజాతి
అదర్శనే దర్శనమాత్రకామా
దృష్ట్వా పరిష్వఙ్గసుఖైకలోలాః ॥
ఆలిఙ్గితాయాం పునరాయతాక్ష్యాం
ఆశాస్మహే విగ్రహయోరభేదమ్ ॥ ౫౮ ॥
రథోద్ధతా
మాలతీ శిరసి జృమ్భణోన్ముఖీ
చన్దనం వపుషి కుఙ్కుమాన్వితమ్ ॥
వక్షసి ప్రియతమా మనోహరా
స్వర్గ ఏవ పరిశిష్ట ఆగతః ॥ ౫౯ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
ప్రాఙ్మామేతి మనాగనాగతరసం జాతాభిలాషాం తతః
సవ్రీడం తదను శ్లథీకృతతను ప్రధ్వస్తధైర్యం పునః ॥
ప్రేమార్ద్రం స్పృహణీయనిర్భరరహఃక్రీడాప్రగల్భం తతో
నిఃశఙ్కాఙ్గవికర్షణాధికసుఖం రమ్యం కులస్త్రీరతమ్ ॥ ౬౦ ॥
మాలినీ
ఉరసి నిపతితానాం స్రస్తధమ్మిల్లకానాం
ముకులితనయనానాం కిఞ్చిదున్మీలితానామ్ ॥
ఉపరిసురతఖేదస్విన్నగణ్డస్థలీనాం
అధరమధు వధూనాం భాగ్యవన్తః పిబన్తి ॥ ౬౧ ॥
అనుష్టుభ్
ఉన్మత్తప్రేమసంరమ్భాదారభన్తే యదఙ్గనాః ॥
తత్ర ప్రత్యూహమాధాతుం బ్రహ్మాఽపి ఖలు కాతరః ॥ ౬౨ ॥
ఆర్యా
ఆమీలితనయనానాం యత్సురతరసోఽను సంవిదం భాతి ।
మిథునైర్మిథోఽవధారితమవితథమిదమేవ కామనిర్వహణమ్ ॥ ౬౩ ॥
వసంతతిలకా
మత్తేభకుమ్భపరిణాహిని కుఙ్కుమార్ద్రే
కాన్తాపయోధరతటే రసఖేదఖిన్నః ॥
వక్షో నిధాయ భుజపఞ్జరమధ్యవర్తీ
ధన్యః క్షపాం క్షపయతి క్షణలబ్ధనిద్రః ॥ ౬౪ ॥
అనుష్టుభ్
ఏతత్కామఫలం లోకే యద్ద్వయోరేకచిత్తతా ।
అన్యచిత్తకృతే కామే శవయోరేవ సఙ్గమః ॥ ౬౫ ॥
శాలినీ
ఏకో దేవః కేశవో వా శివో వా హ్యేకం మిత్రం భూపతిర్వా యతిర్వా ।
ఏకో వాసః పత్తనే వా వనే వా హ్యేకా భార్యా సుందరీ వా దరీ వా ॥ ౬౫-అ ॥
ఉపజాతి
మాత్సర్యముత్సార్య విచార్య కార్యమార్యాః సమర్యాదమిదం వదన్తు ॥
సేవ్యా నితమ్బాః కిము భూధరణాముత స్మరస్మేరవిలాసినీనామ్ ॥ ౬౬ ॥
అనుష్టుభ్
ఆవాసః క్రియతాం గాఙ్గే పాపవారిణి వారిణి ।
స్తనమధ్యే తరుణ్యా వా మనోహారిణి హారిణి ॥ ౬౭ ॥
మాలినీ
దిశః వనహరిణీభ్యః స్నిగ్ధవంశచ్ఛవీనాం
కవలముపలకోటిచ్ఛిన్నమూలం కుశానామ్ ॥
శుకయువతికపోలాపాణ్డు తామ్బూలవల్లీ-
దలమరూణనఖాగ్రైః పాటితం వా వధూభ్యః ॥ ౬౯ ॥
స్రగ్ధరా
సంసారేఽస్మిన్నసారే పరిణతితరలే ద్వే గతీ పణ్డితానాం
తత్త్వజ్ఞానామృతామ్భఃప్లవలులితధియాం యాతు కాలః కథఞ్చిత్ ॥
నోచేన్ముగ్ధాఙ్గనానాం స్తనజఘనభరాభోగసమ్భోగినీనాం
స్థూలోపస్థస్థలీషు స్థగితకరతలస్పర్శలోలోద్యతానామ్ ॥ ౭౦ ॥
శిఖరిణీ
భవన్తో వేదాన్తప్రణిహితధియామాప్తగురవో
విశిత్రాలాపానాం వయమపి కవీనామనుచరాః ॥
తథాప్యేతద్ బ్రూమో న హి పరహితాత్పుణ్యమధికం
న చాస్మిన్సంసారే కువలయదృశో రమ్యమపరమ్ ॥ ౭౧ ॥
మాలినీ
కిమిహ బహుభిరుక్తైర్యుక్తిశూన్యైః ప్రలాపైః
ద్వయమిహ పురుషాణాం సర్వదా సేవనీయమ్ ॥
అభినవమదలీలాలాలసం సుందరీణాం
స్తనభరపరిఖిన్నం యౌవనం వ వనం వా ॥ ౭౨ ॥
స్రగ్ధరా
రాగస్యాగారమేకం నరకశతమహాదుఃఖసమ్ప్రాప్తిహేతుః
మోహస్యోత్పత్తిబీజం జలధరపటలం జ్ఞానతారాధిపస్య ॥
కన్దర్పస్యైకమిత్రం ప్రకటితవివిధస్పష్టదోషప్రబన్ధం
లోకేఽస్మిన్న హ్యనర్థవ్రజకులభవనం యౌవనాదన్యదస్తి ॥ ౭౩ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
శృంగారద్రుమనీరదే ప్రసృమరక్రీడారస స్రోతసి
ప్రద్యుమ్నప్రియబాన్ధవే చతురతాముక్తాఫలోదన్వతి ॥
తన్వీనేత్రచకోరపార్వణవిధౌ సౌభాగ్యలక్ష్మీనిధౌ
ధన్యః కోఽపి న విక్రియాం కలయతి ప్రాప్తే నవే యౌవనే ॥ ౭౪ ॥
స్రగ్ధరా
రాజంస్తృష్ణామ్బురాశేర్న హి జగతి గతః కశ్చిదేవావసానం
కో వార్థోఽర్థై ప్రభూతైః స్వవపుషి గలితే యౌవనే సానురాగే ॥
గచ్ఛామః సద్మ తావద్వికసితకుముదేన్దీవరాలోకినీనాం
యావచ్చాక్రమ్య రూపం ఝటిని న జరయా లుప్యతే ప్రేయసీనామ్ ॥ ౭౫ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
జాన్త్యన్ధాయ చ దుర్ముఖాయ చ జరాజీర్ణాఖిలాఙ్గాయ చ
గ్రామీణాయ చ దుష్కులాయ చ గలత్కుష్ఠాభిభూతాయ చ ॥
యచ్ఛన్తీషు మనోహరం నిజవపుర్లక్ష్మీలవాకాఙ్క్షయా
పణ్యస్త్రీషు వివేకకల్పలతికాశస్త్రీషు రజ్యేత కః ? ॥ ౭౬ ॥
అనుష్టుభ్
వేశ్యాఽసౌ మదనజ్వాలా రూపేన్ధనవివర్ధితా ।
కామిభిర్యత్ర హూయన్తే యౌవనాని ధనాని చ ॥ ౭౭ ॥
ఆర్యా
కశ్చుమ్బతి కులపురుషో వేశ్యాధరపల్లవం మనోజ్ఞమపి ।
చారభటచౌరచేటకనటవిటనిష్ఠీవనశరావమ్ ? ॥ ౭౮
స్రగ్ధరా
సంసారేఽస్మిన్నసారే కునృపతిభవనద్వారసేవావలమ్బ
వ్యాసఙ్గధ్వస్తధైర్యం కథమమలధియో మానసం సంవిదధ్యు: ? ॥
యద్యేతాః ప్రోద్యదిన్దుద్యుతిని వయభృతో న స్యురమ్భోజనేత్రాః
ప్రేఙ్ఖత్కాఞ్చీకలాపాః స్తనభరవినమన్మధ్యభాజస్తరుణ్యః ? ॥ ౭౯ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
సిద్ధాధ్యాసితకన్దరే హరవృషస్కన్ధావరుగ్ణద్రుమే
గఙ్గాధౌతశిలాతలే హిమవతః స్థానే స్థితే శ్రేయసి ॥
కః కుర్వీత శిరః ప్రమాణమలినం మ్లానం మనస్వీ జనో
యద్విత్రస్తరకురఙ్గశావనయనా న స్యుః స్మరాస్త్రం స్త్రియః ॥ ౮౦ ॥
అనుష్టుభ్
సంసారోదధినిస్తార పదవీ న దవీయసీ ।
అన్తరా దుస్తరా న స్యుర్యది రే మదిరేక్షణా ॥ ౮౧ ॥
ఇంద్రవజ్రా
సత్యం జనా వచ్మి న పక్షపాతాల్లోకేషు సప్తస్వపి తథ్యమేతత్ ।
నాన్యన్మనోహారి నితమ్బినీభ్యో దుఃఖైకహేతుర్న చ కశ్చిదన్యః ॥ ౮౨ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
కాన్తేత్యుత్పలలోచనేతి విపులశ్రోణీభరేత్యుత్సుకః
పీనోత్తుఙ్గపయోధరేతి సుముఖామ్భోజేతి సుభ్రూరితి ॥
దృష్ట్వా మాద్యతి మోదతేఽభిరమతే ప్రస్తౌతి విద్వానపి
ప్రత్యక్షాశుచిభస్త్రికాం స్త్రియమహో మోహస్య దుశ్చేష్టితమ్ ! ॥ ౮౩ ॥
అనుష్టుభ్
స్మృతా భవతి తాపాయ దృష్ట్వా చోన్మాదవర్ధినీ ।
స్పృష్టా భవతి మోహాయ ! సా నామ దయితా కథమ్ ? ॥ ౮౪ ॥
అనుష్టుభ్
తావదేవామృతమయీ యావల్లోచనగోచరా ।
చక్షుఃపథాదతీతా తు విషాదప్యతిరిచ్యతే ॥ ౮౫ ॥
అనుష్టుభ్
నామృతం న విషం కిఞ్చిదేకాం ముక్త్వా నితమ్బినీమ్ ।
సైవామృతరుతా రక్తా విరక్తా విషవల్లరీ ॥ ౮౬ ॥
స్రగ్ధరా
ఆవర్తః సంశయానామవినయభవనం పత్తనం సాహసానాం
దోషాణాం సంవిధానం కపటశతమయం క్షేత్రమప్రత్యయానామ్ ॥
స్వర్గద్వారస్య విఘ్నౌ నరకపురముఖం సర్వమాయాకరణ్డం
స్త్రీయన్త్రం కేన సృష్టం విషమమృతమయం ప్రాణిలోకస్య పాశః ॥ ౮౭ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
నో సత్యేన మృగాఙ్క ఏష వదనీభూతో న చేన్దీవర-
ద్వన్ద్వం లోచనతాం గతం న కనకైరప్యఙ్గయష్టిః కృతా ॥
కిం త్వేవం కవిభిః ప్రతారితమనాస్తత్త్వం విజానన్నపి
త్వఙ్మాంసాస్థిమయం వపుర్మృగదృశాం మన్దో జనః సేవతే ॥ ౮౮ ॥
ఉపజాతి
లీలావతీనాం సహజా విలాసాస్త ఏవ మూఢస్య హృది స్ఫురన్తి ॥
రాగో నలిన్యా హి నిసర్గసిద్ధస్తత్ర భ్రమత్యేవ వృథా షడఙ్ఘ్రిః ॥ ౮౯ ॥
శిఖరిణీ
యదేతత్పూర్ణేన్దుద్యుతిహరముదారాకృతివరం
ముఖాబ్జం తన్వఙ్గ్యాః కిల వసతి తత్రాధరమధు ॥
ఇదం తత్కిమ్పాకద్రుమఫలమివాతీవ విరసం
వ్యతీతేఽస్మిన్ కాలే విషమివ భవిష్యత్యసుఖదమ్ ॥ ౯౦ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
అగ్రాహ్యం హృదయం యథైవ వదనం యద్దర్పణాన్తర్గతం
భావః పర్వతసూక్ష్మమార్గవిషమః స్త్రీణాం న విజ్ఞాయతే ॥
చిత్తం పుష్కరపత్రతోయతరలం విద్వద్భిరాశంసితం
నారీ నామ విషాఙ్కురైరివ లతా దోషైః సమం వర్ధితా ॥ ౯౧ ॥
అనుష్టుభ్
జల్పన్తి సార్ధమన్యేన పశ్యన్త్యన్యం సవిభ్రమమ్ ।
హృద్గతం చిన్తయన్త్యన్యం ప్రియః కో నామ యోషితామ్ ? ॥ ౯౨ ॥
వైతాలీయ
మధు తిష్ఠతి వాచి యోషితాం హృది హాలాహలమేవ కేవలమ్ ।
అత ఏవ నిపీయతేఽధరో హృదయం ముష్టిభిరేవ తాడ్యతే ॥ ౯౩ ॥
మాలినీ
ఇహ హి మధురగీతం నృత్యమేతద్రసోఽయం
స్ఫురతి పరిమలోఽసౌ స్పర్శ ఏష స్తనానామ్ ।
ఇతి హతపరమార్థైరిన్ద్రియైర్భామ్యమాణః
స్వహితకరణదక్షైః పఞ్చభిర్వఞ్చితోఽసి ॥ ౯౪ ॥
మన్దాక్రాన్తా
శాస్త్రజ్ఞోఽపి ప్రథితవినయోఽప్యాత్మబోధోఽపి బాఢం
సంసారేఽస్మిన్భవతి విరలో భాజనం సద్గతీనామ్ ॥
యేనైతస్మిన్నిరయనగరద్వారముద్ఘాటయన్తీ
వామాక్షీణాం భవతి కుటిలా భ్రూలతా కుఞ్చికేవ ॥ ౯౫ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
ఉన్మీలత్త్రివలితరఙ్గనిలయా ప్రోత్తుఙ్గపీనస్తన-
ద్వన్ద్వేనోద్యతచక్రవాకమిథునా వక్త్రామ్బుజోద్భాసినీ ॥
కాన్తాకారధరా నదీయమభితః క్రూరాశయా నేష్యతే
సంసారార్ణవమజ్జనం యది తదా దూరేణ సన్త్యజ్యతామ్ ॥ ౯౬ ॥
హరిణీ
అపసర సఖే దూరాదస్మాత్కటాక్షవిషానలాత్
ప్రకృతికుటిలాద్యోషిత్సర్పాద్విలాసఫణాభృతః ॥
ఇతరఫణినా దష్టః శక్యశ్చికిత్సితుమౌషధే-
శ్చతురవనితాభోగిగ్రస్తం త్యజన్తి హి మన్త్రిణః ॥ ౯౭ ॥
పుష్పితాగ్రా
ఇదమనుచితమక్రమశ్చ పుంసాం
యదిహ జరాస్వపి మాన్మథా వికారాః ।
యదపి చ న కృతం నితమ్బినీనాం
స్తనపతనావధి జీవితం రతం వా ॥ ౯౮ ॥
వసన్తతిలకా
ధన్యాస్త ఏవ తరలాయతలోచనానాం
తారుణ్యదర్పఘనపీనపయోధరాణామ్ ॥
క్షామోదరోపరిలసత్త్రివలీలతానాం
దృష్ట్వాఽఽకృతిం వికృతిమేతి మనో న యేషామ్ ॥ ౯౯ ॥
ఆర్యా
విరహోఽపి సఙ్గమః ఖలు పరస్పరం సఙ్గతం మనో యేషామ్ ।
హృదయమపి విఘట్టితం చేత్సఙ్గో విరహం విశేషయతి ॥ ౧౦౦ ॥
రథోద్ధతా
కిం గతేన యది సా న జీవతి
ప్రాణితి ప్రియతమా తథాఽపి కిమ్ ॥
ఇత్యుదీర్య నవమేఘదర్శనే
న ప్రయాతి పథికః స్వమన్దిరమ్ ॥ ౧౦౧ ॥
హరిణీ
విరమత బుధా యోషిత్సఙ్గాత్ సుఖాత్క్షణభఙ్గురాత్
కురుత కరుణామైత్రీప్రజ్ఞావధూజనసఙ్గమమ్ ॥
న ఖలు నరకే హారాక్రాన్తం ఘనస్తనమణ్డలం
శరణమథవా శ్రోణీబిమ్బం రణన్మణిమేఖలమ్ ॥ ౧౦౨ ॥
శిఖరిణీ
యదా యోగాభ్యాసవ్యసనవశయోరాత్మమనసో-
రవిచ్ఛిన్నా మైత్రీ స్ఫురతి యమినస్తస్య కిము తైః ॥
ప్రియాణామాలాపైరధరమధుభిర్వక్త్రవిధుభిః
సనిఃశ్వాసామోదైః సకుచకలశాశ్లేషసురతైః ? ॥ ౧౦౩ ॥
శిఖరిణీ
సుధాశుభ్రం ధామ స్ఫురదమలరశ్మిః శశధరః
ప్రియావక్త్రామ్భోజం మలయజరసశ్చాతిసురభిః ॥
స్రజో హృద్యామోదాస్తదిదమఖిలం రాగిణి జనే
కరోత్యన్తఃక్షోభం న తు విషయసంసర్గవిముఖే ॥ ౧౦౪ ॥
మందాక్రాన్తా
బాలే లీలాముకులితమమీ సుందరా దృష్టిపాతాః
కిం క్షిప్యన్తే విరమ విరమ వ్యర్థ ఏష శ్రమస్తే ॥
సమ్ప్రత్యన్త్యే వయసి విరతం బాల్యమాస్థా వనాన్తే
క్షీణో మోహస్తృణమివ జగజ్జాలమాలోకయామః ॥ ౧౦౫ ॥
శిఖరిణీ
ఇయం బాలా మాం ప్రత్యనవరతమిన్దీవరదల-
ప్రభాచోరం చక్షుః క్షిపతి కిమభిప్రేతమనయా ? ॥
గతో మోహోఽస్మాకం స్మరశబరబాణవ్యతికర-
జ్వలజ్జ్వాలాః శాంతాస్తదపి న వరాకీ విరమతి ॥ ౧౦౬ ॥
శార్దూలవిక్రీడిత
కిం కన్దర్ప ! శరం కదర్థయసి రే కోదణ్డఝఙ్కారితై ?
రే రే కోకిల కోమలం కలరవం కిం వా వృథా జల్పసి ॥
ముగ్ధే ! స్నిగ్ధవిదగ్ధముగ్ధమధురైర్లోలైః కటాక్షైరలం
చేతః సమ్ప్రతి చంద్రచూడచరణధ్యానామృతే వర్తతే ॥౧౦౭ ॥
శిఖరిణీ
యదాఽఽసీదజ్ఞానం స్మరతిమిరసఞ్చారజనితం
తదా సర్వం నారీమయమిదమశేషం జగదభూత్ ।
ఇదానీమస్మాకం పటుతరవివేకాఞ్జనదృశాం
సమీభూతా దృష్టిస్త్రిభువనమపి బ్రహ్మ మనుతే ॥ ౧౦౮ ॥
భర్తృహరికృత శతకత్రయీ