॥ Rama Gita Gujarati Lyrics ॥
॥ શ્રીરામગીતા ॥
શ્રીમહાદેવ ઉવાચ –
તતો જગન્મઙ્ગલમઙ્ગલાત્મના
વિધાય રામાયણકીર્તિમુત્તમામ્ ।
ચચાર પૂર્વાચરિતં રઘૂત્તમો
રાજર્ષિવર્યૈરભિસેવિતં યથા ॥ ૧ ॥
સૌમિત્રિણા પૃષ્ટ ઉદારબુદ્ધિના
રામઃ કથાઃ પ્રાહ પુરાતનીઃ શુભાઃ ।
રાજ્ઞઃ પ્રમત્તસ્ય નૃગસ્ય શાપતો
દ્વિજસ્ય તિર્યક્ત્વમથાહ રાઘવઃ ॥ ૨ ॥
કદાચિદેકાન્ત ઉપસ્થિતં પ્રભું
રામં રમાલાલિતપાદપઙ્કજમ્ ।
સૌમિત્રિરાસાદિતશુદ્ધભાવનઃ
પ્રણમ્ય ભક્ત્યા વિનયાન્વિતોઽબ્રવીત્ ॥ ૩ ॥
ત્વં શુદ્ધબોધોઽસિ હિ સર્વદેહિના-
માત્માસ્યધીશોઽસિ નિરાકૃતિઃ સ્વયમ્ ।
પ્રતીયસે જ્ઞાનદૃશાં મહામતે
પાદાબ્જભૃઙ્ગાહિતસઙ્ગસઙ્ગિનામ્ ॥ ૪ ॥
અહં પ્રપન્નોઽસ્મિ પદામ્બુજં પ્રભો
ભવાપવર્ગં તવ યોગિભાવિતમ્ ।
યથાઞ્જસાજ્ઞાનમપારવારિધિં
સુખં તરિષ્યામિ તથાનુશાધિ મામ્ ॥ ૫ ॥
શ્રુત્વાથ સૌમિત્રવચોઽખિલં તદા
પ્રાહ પ્રપન્નાર્તિહરઃ પ્રસન્નધીઃ ।
વિજ્ઞાનમજ્ઞાનતમઃપ્રશાન્તયે
શ્રુતિપ્રપન્નં ક્ષિતિપાલભૂષણઃ ॥ ૬ ॥
શ્રીરામચન્દ્ર ઉવાચ –
આદૌ સ્વવર્ણાશ્રમવર્ણિતાઃ ક્રિયાઃ
કૃત્વા સમાસાદિતશુદ્ધમાનસઃ ।
સમાપ્ય તત્પૂર્વમુપાત્તસાધનઃ
સમાશ્રયેત્સદ્ગુરુમાત્મલબ્ધયે ॥ ૭ ॥
ક્રિયા શ્રીરોદ્ભવહેતુરાદૃતા
પ્રિયાપ્રિયૌ તૌ ભવતઃ સુરાગિણઃ ।
ધર્મેતરૌ તત્ર પુનઃ શરીરકમ્
પુનઃ ક્રિયા ચક્રવદીર્યતે ભવઃ ॥ ૮ ॥
અજ્ઞાનમેવાસ્ય હિ મૂલકારણં
તદ્ધાનમેવાત્ર વિધૌ વિધીયતે ।
વિદ્યૈવ તન્નાશવિધૌ પટીયસી
ન કર્મ તજ્જં સવિરોધમીરિતમ્ ॥ ૯ ॥
નાજ્ઞાનહાનિર્ન ચ રાગસંક્ષયો
ભવેત્તતઃ કર્મ સદોષમુદ્ભવેત્ ।
તતઃ પુનઃ સંસૃતિરપ્યવારિતા
તસ્માદ્બુધો જ્ઞાનવિચારવાન્ભવેત્ ॥ ૧૦ ॥
નનુ ક્રિયા વેદમુખેન ચોદિતા
તથૈવ વિદ્યા પુરુષાર્થસાધનમ્ ।
કર્તવ્યતા પ્રાણભૃતઃ પ્રચોદિતા
વિદ્યાસહાયત્વમુપૈતિ સા પુનઃ ॥ ૧૧ ॥
કર્માકૃતૌ દોષમપિ શ્રુતિર્જગૌ
તસ્માત્સદા કાર્યમિદં મુમુક્ષુણા ।
નનુ સ્વતન્ત્રા ધ્રુવકાર્યકારિણી
વિદ્ય ન કિઞ્ચિન્મનસાપ્યપેક્ષતે ॥ ૧૨ ॥
ન સત્યકાર્યોઽપિ હિ યદ્વદધ્વરઃ
પ્રકાઙ્ક્ષતેઽન્યાનપિ કારકાદિકાન્ ।
તથૈવ વિદ્યા વિધિતઃ પ્રકાશિતૈ-
ર્વિશિષ્યતે કર્મભિરેવ મુક્તયે ॥ ૧૩ ॥
કેચિદ્વદન્તીતિ વિતર્કવાદિન-
સ્તદપ્યસદૃષ્ટવિરોધકારણાત્ ।
દેહાભિમાનાદભિવર્ધતે ક્રિયા
વિદ્યા ગતાહઙ્કૃતિતઃ પ્રસિધ્દ્યતિ ॥ ૧૪ ॥
વિશુદ્ધવિજ્ઞાનવિરોચનાઞ્ચિતા
વિદ્યાત્મવૃત્તિશ્ચરમેતિ ભણ્યતે ।
ઉદેતિ કર્માખિલકારકાદિભિ-
ર્નિહન્તિ વિદ્યાખિલકારકાદિકમ્ ॥ ૧૫ ॥
તસ્માત્ત્યજેત્કાર્યમશેષતઃ સુધી-
ર્વિદ્યાવિરોધાન્ન સમુચ્ચયો ભવેત્ ॥
આત્માનુસન્ધાનપરાયણઃ સદા
નિવૃત્તસર્વેન્દ્રિયવૃત્તિગોચરઃ ॥ ૧૬ ॥
યાવચ્છારીરાદિષુ માયયાત્મધી-
સ્તાવદ્વિધેયો વિધિવાદકર્મણામ્ ।
નેતીતિ વાક્યૈરખિલં નિષિધ્ય તત્
જ્ઞાત્વા પરાત્માનમથ ત્યજેત્ક્રિયાઃ ॥ ૧૭ ॥
યદા પરાત્માત્મવિભેદભેદકં
વિજ્ઞાનમાત્મન્યવભાતિ ભાસ્વરમ્ ।
તદૈવ માયા પ્રવિલીયતેઽઞ્જસા
સકારકા કારણમાત્મસંસૃતેઃ ॥ ૧૮ ॥
શ્રુતિપ્રમાણાભિવિનાશિતા ચ સા
કથં ભવિષત્યપિ કાર્યકારિણી ।
વિજ્ઞાનમાત્રાદમલાદ્વિતીયત-
સ્તસ્માદવિદ્યા ન પુનર્ભવિષ્યતિ ॥ ૧૯ ॥
યદિ સ્મ નષ્ટા ન પુનઃ પ્રસૂયતે
કર્તાહમસ્યેતિ મતિઃ કથં ભવેત્ ।
તસ્માત્સ્વતન્ત્રા ન કિમપ્યપેક્ષતે
વિદ્ય વિમોક્ષાય વિભાતિ કેવલા ॥ ૨૦ ॥
સા તૈત્તિરીયશ્રુતિરાહ સાદરં
ન્યાસં પ્રશસ્તાખિલકર્મણાં સ્ફુટમ્ ।
એતાવદિત્યાહ ચ વાજિનાં શ્રુતિ-
ર્જ્ઞાનં વિમોક્ષાય ન કર્મ સાધનમ્ ॥ ૨૧ ॥
વિદ્યાસમત્વેન તુ દર્શિતસ્ત્વયા
ક્રતુર્ન દૃષ્ટાન્ત ઉદાહૃતઃ સમઃ ।
ફલૈઃ પૃથક્ત્વાદ્બહુકારકૈઃ ક્રતુઃ
સંસાધ્યતે જ્ઞાનમતો વિપર્યયમ્ ॥ ૨૨ ॥
સપ્રત્યવાયો હ્યહમિત્યનાત્મધી-
રજ્ઞપ્રસિદ્ધા ન તુ તત્ત્વદર્શિનઃ ।
તસ્માદ્બુધૈસ્ત્યાજ્યમવિક્રિયાત્મભિ-
ર્વિધાનતઃ કર્મ વિધિપ્રકાશિતમ્ ॥ ૨૩ ॥
શ્રદ્ધાન્વિતસ્તત્ત્વમસીતિ વાક્યતો
ગુરોઃ પ્રસાદાદપિ શુદ્ધમાનસઃ ।
વિજ્ઞાય ચૈકાત્મ્યમથાત્મજીવયોઃ
સુખી ભવેન્મેરુરિવાપ્રકમ્પનઃ ॥ ૨૪ ॥
આદૌ પદાર્થાવગતિર્હિ કારણં
વાક્યાર્થવિજ્ઞાનવિધૌ વિધાનતઃ ।
તત્ત્વમ્પદાર્થૌ પરમાત્મજીવકા-
વસીતિ ચૈકાત્મ્યમથાનયોર્ભવેત્ ॥ ૨૫ ॥
પ્રત્યક્પરોક્ષાદિ વિરોધમાત્મનો-
ર્વિહાય સઙ્ગૃહ્ય તયોશ્ચિદાત્મતામ્ ।
સંશોધિતાં લક્ષણયા ચ લક્ષિતાં
જ્ઞાત્વા સ્વમાત્માનમથાદ્વયો ભવેત્ ॥ ૨૬ ॥
એકાત્મકત્વાજ્જહતી ન સમ્ભવે-
ત્તથાજહલ્લક્ષણતા વિરોધતઃ ।
સોઽયમ્પદાર્થાવિવ ભાગલક્ષણા
યુજ્યેત તત્ત્વમ્પદયોરદોષતઃ ॥ ૨૭ ॥
રસાદિપઞ્ચીકૃતભૂતસમ્ભવં
ભોગાલયં દુઃખસુખાદિકર્મણામ્ ।
શરીરમાદ્યન્તવદાદિકર્મજં
માયામયં સ્થૂલમુપાધિમાત્મનઃ ॥ ૨૮ ॥
સૂક્ષ્મં મનોબુદ્ધિદશેન્દ્રિયૈર્યુતં
પ્રાણૈરપઞ્ચીકૃતભૂતસમ્ભવમ્ ।
ભોક્તુઃ સુખાદેરનુસાધનં ભવેત્
શરીરમન્યદ્વિદુરાત્મનો બુધાઃ ॥ ૨૯ ॥
અનાદ્યનિર્વાચ્યમપીહ કારણં
માયાપ્રધાનં તુ પરં શરીરકમ્ ।
ઉપાધિભેદાત્તુ યતઃ પૃથક્સ્થિતં
સ્વાત્માનમાત્મન્યવધારયેત્ક્રમાત્ ॥ ૩૦ ॥
કોશેષ્વયં તેષુ તુ તત્તદાકૃતિ-
ર્વિભાતિ સઙ્ગાત્સ્ફતિકોપલો યથા ।
અસઙ્ગરૂપોઽયમજો યતોઽદ્વયો
વિજ્ઞાયતેઽસ્મિન્પરિતો વિચારિતે ॥ ૩૧ ॥
બુદ્ધેસ્ત્રિધા વૃત્તિરપીહ દૃશ્યતે
સ્વપ્નાદિભેદેન ગુણત્રયાત્મનઃ ।
અન્યોન્યતોઽસ્મિન્વ્યભિચારિતો મૃષા
નિત્યે પરે બ્રહ્મણિ કેવલે શિવે ॥ ૩૨ ॥
દેહેન્દ્રિયપ્રાણમનશ્ચિદાત્મનાં
સઙ્ઘાદજસ્ત્રં પરિવર્તતે ધિયઃ ।
વૃત્તિસ્તમોમૂલતયાજ્ઞલક્ષણા
યાવદ્ભવેત્તાવદસૌ ભવોદ્ભવઃ ॥ ૩૩ ॥
નેતિપ્રમાણેન નિરાકૃતાખિલો
હૃદા સમાસ્વાદિતચિદ્ઘનામૃતઃ ।
ત્યજેદશેષં જગદાત્તસદ્રસં
પીત્વા યથામ્ભઃ પ્રજહાતિ તત્ફલમ્ ॥ ૩૪ ॥
કદાચિદાત્મા ન મૃતો ન જાયતે
ન ક્ષીયતે નાપિ વિવર્ધતેઽનવઃ ।
નિરસ્તસર્વાતિશયઃ સુખાત્મકઃ
સ્વયમ્પ્રભઃ સર્વગતોઽયમદ્વયઃ ॥ ૩૫ ॥
એવંવિધે જ્ઞાનમયે સુખાત્મકે
કથં ભવો દુઃખમયઃ પ્રતીયતે ।
અજ્ઞાનતોઽધ્યાસવશાત્પ્રકાશતે
જ્ઞાને વિલીયેત વિરોધતઃ ક્ષણાત્ ॥ ૩૬ ॥
યદન્યદન્યત્ર વિભાવ્યતે ભ્રમા-
દધ્યાસમિત્યાહુરમું વિપશ્ચિતઃ ।
અસર્પભૂતેઽહિવિભાવનં યથા
રજ્જ્વાદિકે તદ્વદપીશ્વરે જગત્ ॥ ૩૭ ॥
વિકલ્પમાયારહિતે ચિદાત્મકે-
ઽહઙ્કાર એષ પ્રથમઃ પ્રકલ્પિતઃ ।
અધ્યાસ એવાત્મનિ સર્વકારણે
નિરામયે બ્રહ્મણિ કેવલે પરે ॥ ૩૮ ॥
ઇચ્છાદિરાગાદિ સુખાદિધર્મિકાઃ
સદા ધિયઃ સંસૃતિહેતવઃ પરે ।
યસ્માત્પ્રસુપ્તૌ તદભાવતઃ પરઃ
સુખસ્વરૂપેણ વિભાવ્યતે હિ નઃ ॥ ૩૯ ॥
અનાદ્યવિદ્યોદ્ભવબુદ્ધિબિમ્બિતો
જીવપ્રકાશોઽયમિતીર્યતે ચિતઃ ।
આત્માધિયઃ સાક્ષિતયા પૃથક્સ્થિતો
બુધ્દ્યાપરિચ્છિન્નપરઃ સ એવ હિ ॥ ૪૦ ॥
ચિદ્બિમ્બસાક્ષ્યાત્મધિયાં પ્રસઙ્ગત-
સ્ત્વેકત્ર વાસાદનલાક્તલોહવત્ ।
અન્યોન્યમધ્યાસવશાત્પ્રતીયતે
જડાજડત્વં ચ ચિદાત્મચેતસોઃ ॥ ૪૧ ॥
ગુરોઃ સકાશાદપિ વેદવાક્યતઃ
સઞ્જાતવિદ્યાનુભવો નિરીક્ષ્ય તમ્ ।
સ્વાત્માનમાત્મસ્થમુપાધિવર્જિતં
ત્યજેદશેષં જડમાત્મગોચરમ્ ॥ ૪૨ ॥
પ્રકાશરૂપોઽહમજોઽહમદ્વયો-
ઽસકૃદ્વિભાતોઽહમતીવ નિર્મલઃ ।
વિશુદ્ધવિજ્ઞાનઘનો નિરામયઃ
સમ્પૂર્ણ આનન્દમયોઽહમક્રિયઃ ॥ ૪૩ ॥
સદૈવ મુક્તોઽહમચિન્ત્યશક્તિમા-
નતીન્દ્રિયજ્ઞાનમવિક્રિયાત્મકઃ ।
અનન્તપારોઽહમહર્નિશં બુધૈ-
ર્વિભાવિતોઽહં હૃદિ વેદવાદિભિઃ ॥ ૪૪ ॥
એવં સદાત્માનમખણ્ડિતાત્મના
વિચારમાણસ્ય વિશુદ્ધભાવના ।
હન્યાદવિદ્યામચિરેણ કારકૈ
રસાયનં યદ્વદુપાસિતં રુજઃ ॥ ૪૫ ॥
વિવિક્ત આસીન ઉપારતેન્દ્રિયો
વિનિર્જિતાત્મા વિમલાન્તરાશયઃ ।
વિભાવયેદેકમનન્યસાધનો
વિજ્ઞાનદૃક્કેવલ આત્મસંસ્થિતઃ ॥ ૪૬ ॥
વિશ્વં યદેતત્પરમાત્મદર્શનં
વિલાપયેદાત્મનિ સર્વકારણે ।
પૂર્ણશ્ચિદાનન્દમયોઽવતિષ્ઠતે
ન વેદ બાહ્યં ન ચ કિઞ્ચિદાન્તરમ્ ॥ ૪૭ ॥
પૂર્વં સમાધેરખિલં વિચિન્તયે-
દોઙ્કારમાત્રં સચરાચરં જગત્ ।
તદેવ વાચ્યં પ્રણવો હિ વાચકો
વિભાવ્યતેઽજ્ઞાનવશાન્ન બોધતઃ ॥ ૪૮ ॥
અકારસંજ્ઞઃ પુરુષો હિ વિશ્વકો
હ્યુકારકસ્તૈજસ ઈર્યતે ક્રમાત્ ।
પ્રાજ્ઞો મકારઃ પરિપઠ્યતેઽખિલૈઃ
સમાધિપૂર્વં ન તુ તત્ત્વતો ભવેત્ ॥ ૪૯ ॥
વિશ્વં ત્વકારં પુરુષં વિલાપયે-
દુકારમધ્યે બહુધા વ્યવસ્થિતમ્ ।
તતો મકારે પ્રવિલાપ્ય તૈજસં
દ્વિતીયવર્ણં પ્રણવસ્ય ચાન્તિમે ॥ ૫૦ ॥
મકારમપ્યાત્મનિ ચિદ્ઘને પરે
વિલાપયેત્પ્રાજ્ઞમપીહ કારણમ્ ।
સોઽહં પરં બ્રહ્મ સદા વિમુક્તિમ-
દ્વિજ્ઞાનદૃઙ્ મુક્ત ઉપાધિતોઽમલઃ ॥ ૫૧ ॥
એવં સદા જાતપરાત્મભાવનઃ
સ્વાનન્દતુષ્ટઃ પરિવિસ્મૃતાખિલઃ ।
આસ્તે સ નિત્યાત્મસુખપ્રકાશકઃ
સાક્ષાદ્વિમુક્તોઽચલવારિસિન્ધુવત્ ॥ ૫૨ ॥
એવં સદાભ્યસ્તસમાધિયોગિનો
નિવૃત્તસર્વેન્દ્રિયગોચરસ્ય હિ ।
વિનિર્જિતાશેષરિપોરહં સદા
દૃશ્યો ભવેયં જિતષડ્ગુણાત્મનઃ ॥ ૫૩ ॥
ધ્યાત્વૈવમાત્માનમહર્નિશં મુનિ-
સ્તિષ્ઠેત્સદા મુક્તસમસ્તબન્ધનઃ ।
પ્રારબ્ધમશ્નન્નભિમાનવર્જિતો
મય્યેવ સાક્ષાત્પ્રવિલીયતે તતઃ ॥ ૫૪ ॥
આદૌ ચ મધ્યે ચ તથૈવ ચાન્તતો
ભવં વિદિત્વા ભયશોકકારણમ્ ।
હિત્વા સમસ્તં વિધિવાદચોદિતં
ભજેત્સ્વમાત્માનમથાખિલાત્મનામ્ ॥ ૫૫ ॥
આત્મન્યભેદેન વિભાવયન્નિદં
ભવત્યભેદેન મયાત્મના તદા ।
યથા જલં વારિનિધૌ યથા પયઃ
ક્ષીરે વિયદ્વ્યોમ્ન્યનિલે યથાનિલઃ ॥ ૫૬ ॥
ઇત્થં યદીક્ષેત હિ લોકસંસ્થિતો
જગન્મૃષૈવેતિ વિભાવયન્મુનિઃ ।
નિરાકૃતત્વાચ્છ્રુતિયુક્તિમાનતો
યથેન્દુભેદો દિશિ દિગ્ભ્રમાદયઃ ॥ ૫૭ ॥
યાવન્ન પશ્યેદખિલં મદાત્મકં
તાવન્મદારાધનતત્પરો ભવેત્ ।
શ્રદ્ધાલુરત્યૂર્જિતભક્તિલક્ષણો
યસ્તસ્ય દૃશ્યોઽહમહર્નિશં હૃદિ ॥ ૫૮ ॥
રહસ્યમેતચ્છ્રુતિસારસઙ્ગ્રહં
મયા વિનિશ્ચિત્ય તવોદિતં પ્રિય ।
યસ્ત્વેતદાલોચયતીહ બુદ્ધિમાન્
સ મુચ્યતે પાતકરાશિભિઃ ક્ષણાત્ ॥ ૫૯ ॥
ભ્રાતર્યદીદં પરિદૃશ્યતે જગ-
ન્માયૈવ સર્વં પરિહૃત્ય ચેતસા ।
મદ્ભાવનાભાવિતશુદ્ધમાનસઃ
સુખી ભવાનન્દમયો નિરામયઃ ॥ ૬૦ ॥
યઃ સેવતે મામગુણં ગુણાત્પરં
હૃદા કદા વા યદિ વા ગુણાત્મકમ્ ।
સોઽહં સ્વપાદાઞ્ચિતરેણુભિઃ સ્પૃશન્
પુનાતિ લોકત્રિતયં યથા રવિઃ ॥ ૬૧ ॥
વિજ્ઞાનમેતદખિલં શ્રુતિસારમેકં
વેદાન્તવેદચરણેન મયૈવ ગીતમ્ ।
યઃ શ્રદ્ધયા પરિપઠેદ્ગુરુભક્તિયુક્તો
મદ્રૂપમેતિ યદિ મદ્વચનેષુ ભક્તિઃ ॥ ૬૨ ॥
॥ ઇતિ શ્રીમદધ્યાત્મરામાયણે ઉમામહેશ્વરસંવાદે ઉત્તરકાણ્ડે પઞ્ચમઃ સર્ગઃ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Sri Rama Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil