॥ About Sri Parasara Battar’s Sri Rangaraja Stavam ॥
One of the dear most disciples of Sri Kurathazhwan was Pillaipillaiazhwan. He was living in Srirangam when the temple was administered by Sri Parasara Battar (more affectionately called Battar). The king who was ruling the province at that time was Veerasundaran. He was in the process of repairing the ramports of the Srirangam temple. At that stage, he noticed that the house of Pillai Pillai Azhwan was obstructing the reparing of the ramport. Hence he ordered to evict Pillai Pillai Azhwan. On hearing this, Battar intervened in vain. After this incident, friction developed between Battar and the king. The king gave constant troubles to Battar. One day Battar left Srirangam without informing anyone. He moved to Thirukoshtiyuur.
When Battar was residing at Thirukoshtiyuur, suffering due to the separation of Periyaperumal, Pillai pillai azhwan came to him. He carried a very happy message for Battar – king eerasundavan passed away. Battar immediately left Thirukoshtiyuur and came to Srirangam. When he returned, he describes the temple city starting from Cauvery, each of the streets, and finally falls at the lotus-feet of Sri Ranganatha. Thus the sloka beautifully describes Srirangam.
This sloka has two parts – poorva (first)and the uttara (concluding ) part. The poorva part has 147 slokas while the uttara part has 105 slokas. This sloka is said to explain the meaning of the dwaya mantra. The poorva part explains the first line of the dwayam while the uttara part explains the second line of the dwayam.
॥ Sri Rangaraja Stavam Telugu Lyrics ॥
శ్రీరఙ్గరాజస్తవమ్
శ్రీరఙ్గరాజస్తవమ్ ॥
శ్రీమతే రామానుజాయ నమః ।
శ్రీపరాశరభట్టార్యః శ్రీరఙ్గేశపురోహితః ।
శ్రీవత్సాఙ్కసుతః శ్రీమాన్శ్రేయసే మేఽస్తు భూయసే ।
అథ శ్రీరఙ్గరాజస్తవే పూర్వశతకమ్ ।
శ్రీవత్సచిహ్నమిశ్రేభ్యో నమ ఉక్తిమధీమహే ।
యదుక్తయస్త్రయీకణ్ఠే యాన్తి మఙ్గలసూత్రతామ్ ॥ ౧ ॥
రామానుజపదచ్ఛాయా గోవిన్దాహ్వాఽనపాయినీ ।
తదాయత్తస్వరూపా సా జీయాన్మద్విశ్రమస్థలీ ॥ ౨ ॥
రామానుజమునిర్జీయాద్యో హరేర్భక్తియన్త్రతః ।
కలికోలాహలక్రీడాముధాగ్రహమపాహరత్ ॥ ౩ ॥
విధాయ వైదికమ్మార్గమకౌతస్కుతకణ్టకమ్ ।
నేతారం భగవద్భక్తేర్యామునం మనవామహై ॥ ౪ ॥
నౌమి నాథమునిం నామ జీమూతం భక్త్యవగ్రహే ।
వైరాగ్యభగవత్తత్త్వజ్ఞానభక్త్యభివర్షుకమ్ ॥ ౫ ॥
ఋషిం జుషామహే కృష్ణతృష్ణాతత్త్వమివోదితం
సహస్రశాఖాం యోఽద్రాక్షీద్ద్రావిడీం బ్రహ్మసంహితామ్ ॥ ౬ ॥
నమః శ్రీరఙ్గనాయక్యై యద్భ్రూవిభ్రమభేదతః ।
ఈశేశితవ్యవైషమ్యనిమ్నోన్నతమిదం జగత్ ॥ ౭ ॥
శ్రీస్తనాభరణం తేజః శ్రీరఙ్గేశయమాశ్రయే ।
చిన్తామణిమివోద్వాన్తముత్సఙ్గేఽనన్తభోగినః ॥ ౮ ॥
అస్తి వస్త్విదమిత్థం త్వప్రసఙ్ఖ్యానపరాఙ్ముఖమ్ ।
శ్రీమత్యాయతనే లక్ష్మీపదలాక్షైకలక్షణమ్ ॥ ౯ ॥
లక్ష్మీకల్పలతోత్తుఙ్గస్తనస్తబకచఞ్చలః ।
శ్రీరఙ్గరాజభృఙ్గో మే రమతాం మానసామ్బుజే ॥ ౧౦ ॥
స్వస్తి శ్రీస్తనకస్తూరీమకరీముద్రితోరసః ।
శ్రీరఙ్గరాజాచ్ఛరదశ్శతమాశాస్మహేతమామ్ ॥ ౧౧ ॥
పాతు ప్రణతరక్షాయాం విలమ్బమసహన్నివ ॥
సదా పఞ్చాయుధీం బిభ్రత్స నః శ్రీరఙ్గనాయకః ॥ ౧౨ ॥
అమతం మతం మతమథామతం స్తుతం
పరినిన్దితం భవతి నిన్దితం స్తుతమ్ ।
ఇతి రఙ్గరాజముదజూఘుషత్త్రయీ
స్తుమహే వయమ్కిమితి తన్న శక్నుమః ॥ ౧౩ ॥
యది మే సహస్రవదనాదివైభవం
నిజమర్పయేత్స కిల రఙ్గచన్ద్రమాః ।
అథ శేషవన్మమ చ తద్వదేవ వా
స్తుతిశక్త్యభావవిభవేఽపి భాగితా ॥ ౧౪ ॥
సో అఙ్గ వేద యది వా న కిలేతి వేదః
సన్దేగ్ధ్యనర్ఘవిదమాత్మని రఙ్గనాథమ్ ।
స్థానే తదేష ఖలు దోషమలీమసాభిః
మద్వాగ్భిరైశమతిశాయనమావృణోతి ॥ ౧౫ ॥
స్వం సంస్కృతద్రావిడవేదసూక్తైః
భాన్తం మదుక్తైర్మలినీకరోతి ।
శ్రీరఙ్గకమ్రః కలభం క ఏవ
స్నాత్వాఽపి ధూలీరసికం నిషేద్ధా ॥ ౧౬ ॥
కిన్తు ప్రపత్తిబలతారితవిష్ణుమాయ-
మద్వంశ్యరాజకులదుర్లలితం కిలైవమ్ ।
శ్రీరఙ్గరాజకమలాపదలాలితత్వం
యద్వాఽపరాధ్యతి మమ స్తుతిసాహసేఽస్మిన్ ॥ ౧౭ ॥
నాథస్య చ స్వమహిమార్ణవపారదృశ్వ-
విజ్ఞానవాగ్విలసితం సహతే న వేదః ।
ఆపేక్షికం యది తదస్తి మమాపి తేన
శ్రీరఙ్గిణః స్తుతివిధావహమధ్యకార్షమ్ ॥ ౧౮ ॥
అన్యత్రాతద్గుణోక్తిర్భగవతి న తదుత్కర్షచౌర్యైః పరేషాం
స్తుత్యత్వాద్యావదర్థా ఫణితిరపి తథా తస్య నిస్సీమకత్వాత్ ।
ఆమ్నాయానామసీమ్నామపి హరివిభవే వర్షబిన్దోరివాఽబ్ధౌ
సం బన్ధాత్స్వాత్మలాభో న తు కబలనతః స్తోతురేవం న కిం మే ॥ ౧౯ ॥
కావేరీమవగాహిషీయ భగవద్భోగాన్తరాయీ భవత్
కర్మక్లేశఫలాశయప్రశమనోద్వేలామలస్రోతసమ్ ।
జన్తోస్సమ్సరతోఽర్చిరాదిసరణివ్యాసఙ్గభఙ్గాయ యా
లోకేఽస్మిణ్ విరజేవ వేల్లితజలా శ్రీరఙ్గమాలిఙ్గతి ॥ ౨౦ ॥
దుగ్ధాబ్ధిర్జనకో జనన్యహమియం శ్రీరేవ పుత్రీ వరః
శ్రీరఙ్గేశ్వర ఏతదర్హమిహ కిం కుర్యామితీవాకులా ।
చఞ్చచ్చామరచన్ద్రచన్దనమహామాణిక్యముక్తోత్కరాన్
కావేరీ లహరీకరైర్విదధతీ పర్యేతి సా సేవ్యతామ్ ॥ ౨౧ ॥
తీర్థం శున్ధతి పాతి నన్దనతరూన్ రథ్యాఙ్గణాన్యుక్షతి
స్నానీయార్హణపానవారి వహతి స్నాతః పునీతే జనాన్ ।
శ్యామం వేదరహో వ్యనక్తి పులినే ఫేనైర్హసన్తీవ తత్
గఙ్గాం విష్ణుపదీత్వమాత్రముఖరాం హేమాపగా హన్త్వఘమ్ ॥ ౨౨ ॥
అగణితగుణావద్యం సర్వం స్థిరత్రసమప్రతి-
క్రియమపి పయః పూరైరాప్యాయయన్త్యనుజాగ్రతీ ।
ప్రవహతి జగద్ధాత్రీ భూత్వేవ రఙ్గపతేర్దయా
శిశిరమధురాఽగాధా సా నః పునాతు మరుద్వృధా ॥ ౨౩ ॥
తరళతనుతరఙ్గైర్మన్దమాన్దోల్యమాన-
స్వతటవిటపిరాజీమఞ్జరీసుప్తభృఙ్గా ।
క్షిపతు కనకనామ్నీ నిమ్నగా నారికేల-
క్రముకజమకరన్దైర్మాంసలాపా మదంహః ॥ ౨౪ ॥
కదలవకులజమ్బూపూగమాకన్దకణ్ఠ-
ద్వయససరసనీరామన్తరా సహ్యకన్యామ్ ।
ప్రబలజలపిపాసాలమ్బమానామ్బుదౌఘ-
భ్రమకరతరువృన్దం వన్ద్యతామన్తరీపమ్ ॥ ౨౫ ॥
యద్విష్ణోః పదమతమః పరోరజోఽగ్ర్యం
ముక్తానామనువిరజం విదీప్రమాహుః ।
తత్పుణ్యం పులినమిదన్తయాఽద్య మధ్యే
కావేరి స్ఫురతి తదీక్షిషీయ నిత్యమ్ ॥ ౨౬ ॥
త్రయ్యన్తప్రహతిమతీషు వైష్ణవానాం
ప్రాప్యాసు ప్రచురభవశ్రమాపహాసు ।
కావేరీపరిచరితాసు పావనీషు
శ్రీరఙ్గోపవనతటీషు వర్తిషీయ ॥ ౨౭ ॥
స్ఫురితశఫరదీర్యన్నాలికేరీగులుచ్ఛ-
ప్రసృమరమధుకుల్యావర్ధితానోకహాని ।
రతిమవిరతి రఙ్గారామరమ్యస్థలాని
క్రముకపదసమోచామేచకాని క్రియాసుః ॥ ౨౮ ॥
అధిపరమపదం పురీమయోధ్యాం
అమృతవృతామపరాజితాముశన్తి ।
పులినముపరి రఙ్గరాజధానీ
పిశితదృశామపి సా పురశ్చకాస్తి ॥ ౨౯ ॥
భవపదమపి దివ్యధామ కర్తుం
తదుభయతన్త్రితహర్మ్యమాలికేవ ।
భవనమణితలైర్విజృమ్భమాణా
జయతితరామిహ రఙ్గరాజధానీ ॥ ౩౦ ॥
మణిమకరరుచీర్వితత్య పాశాన్
విసృమరకేతుకరైర్మృగం హిమాంశోః ।
శ్రియ ఇవ నవకేలయే జిఘృక్షుః
సుఖయతు రఙ్గపురీ చకాసతీ నః ॥ ౩౧ ॥
జనపదసరిదన్తరీపపుష్యత్
పురపరిపాలననిత్యజాగరూకాన్ ।
ప్రహరణపరివారవాహనాఢ్యాన్
కుముదముఖాణ్ గణనాయకాన్ నమామి ॥ ౩౨ ॥
అహృతసహజదాస్యాః సూరయస్స్రస్తబన్ధా
విమలచరమదేహా ఇత్యమీ రఙ్గధామ ।
మహితమనుజయతిర్యక్స్థావరత్వాః శ్రయన్తే
సునియతమితి హ స్మ ప్రాహురేభ్యో నమః స్తాత్ ॥ ౩౩ ॥
శ్రీరఙ్గదివ్యభవనమ్భువి గోపురాణాం
ప్రాకారితేన నికరేణ గురుత్మతేవ ।
పార్శ్వప్రసారితపతత్త్రపుటేన భక్త్యా
నానాతనూభిరూపగూఢముపఘ్నయామః ॥ ౩౪ ॥
ప్రాకారమధ్యాజిరమణ్డపోక్త్యా
సద్వీపరత్నాకరరత్నశైలా ।
సర్వంసహా రఙ్గవిమానసేవాం
ప్రాప్తేవ తన్మన్దిరమావిరస్తి ॥ ౩౫ ॥
జితబాహ్యజినాదిమణిప్రతిమా
అపి వైదికయన్నివ రఙ్గపురే ।
మణిమణ్డపవపగణన్ విదధే
పరకాలకవిః ప్రనమేమహి తాన్ ॥ ౩౬ ॥
స్మేరాననాక్షికమలైర్నమతః పునానాన్
దంష్ట్రాగదాభ్రుకుటిభిర్ద్విషతో ధునానాన్ ।
చన్ద్రప్రచణ్డముఖతః ప్రణమామి రఙ్గ-
ద్వారావలీషు చతసృష్వధికారభాజః ॥ ౩౭ ॥
సర్వాత్మసాధారణనాథగోష్ఠీ-
పూరేఽపి దుష్పూరమహావకాశమ్ ।
ఆస్థానమానన్దమయం సహస్ర-
స్థూణాదినాఽఽమ్నాతమవాప్నవాని ॥ ౩౮ ॥
విహరతి హరౌ లక్ష్మ్యా లీలాతపత్రపరిష్క్రియా-
వినిమయవిధాసూనాసూనిక్రియాసఫలోత్పలామ్ ।
అథ మునిమనః పద్మేష్వబ్జాసహాయవిహారజ-
శ్రమహరతటీం యామస్తామైన్దవీమరవిన్దినీమ్ ॥ ౩౯ ॥
తాపత్రయీమైన్దవపుష్కరిణ్యాం
నిమజ్జ్య నిర్వాపయితాఽస్మి యస్యాః ।
అభ్యాసతోఽపామఘమర్షణీనాం
చన్ద్రః సుధాదీధితితామవాప ॥ ౪౦ ॥
పూర్వేణ తాం తద్వదుదారనిమ్న-
ప్రసన్నశీతాశయమగ్ననాథాః ।
పరాఙ్కుశాద్యాః ప్రథమే పుమాంసో
నిషేదివాంసో దశ మాం దయేరన్ ॥ ౪౧ ॥
ఆధారశక్తిముపరి ప్రకృతిం పరేణ
తాం కూర్మమత్ర ఫణినం పృథివీం ఫణాసు ।
పృథ్వ్యాం పయోధిమధి తన్నలినం నిధాయ
శ్రీరఙ్గధామ సునివిష్టమభిష్టవాని ॥ ౪౨ ॥
పరేణ నాకం పురి హేమమయ్యాం
యో బ్రహ్మకోశోఽస్త్యపరాజితాఖ్యః ।
శ్రీరఙ్గనామ్నా తమపౌరుషేయం
విమానరాజం భువి భావయాని ॥ ౪౩ ॥
అనాద్యామ్నాతత్వాత్పురుషరచనాదోషరహితం
జనే తాంస్తాన్ కామాణ్ విదధదపి సాయుజ్యహృదయమ్ ।
అసన్దేహాధ్యాసం భగవదుపలమ్భస్థలమమీ
ప్రతీమః శ్రీరఙ్గం శ్రుతిశతసమానర్ద్ధి శరణమ్ ॥ ౪౪ ॥
అపి ఫణిపతిభావాచ్ఛుభ్రమన్తః శయాలోః
మరకతసుకుమారైః రఙ్గభర్తుర్మయూఖైః ।
సకలజలధిపానశ్యామజీమూతజైత్రం
పులకయతి విమానం పావనం లోచనే నః ॥ ౪౫ ॥
వ్యాపి రూపమపి గోష్పదయిత్వా
భక్తవత్సలతయోజ్ఝితవేలమ్ ।
తద్విషన్తపనృకేసరిరూపం
గోపురోపరి విజృమ్భితమీడే ॥ ౪౬ ॥
అహమలమవలమ్బః సీదతామిత్యజస్రం
నివసదుపరిభాగే గోపురం రఙ్గధామ్నః ।
క్వచన నృపరిపాటీవాసితం క్వాపి సిమ్హ-
క్రమసురభితమేకం జ్యోతిరగ్రే చకాస్తి ॥ ౪౭ ॥
సంశోధ్య పావనమనోహరదృష్టిపాతైః
దేవాయ మామపి నివేదయతాం గురూణామ్ ।
సవ్యోత్తరే భగవతోఽస్య కటాక్షవీక్షా-
పఙ్క్తిం ప్రపద్య పరితః పరితో భవేయమ్ ॥ ౪౮ ॥
శ్రీరఙ్గరాజకరనమ్రితశాఖికాభ్యో
లక్ష్మ్యా స్వహస్తకలితశ్రవణవతంసమ్ ।
పున్నాగతల్లజమజస్రసహస్రగీతి-
సేకోత్థదివ్యనిజసౌరభమామనామః ॥ ౪౯ ॥
శ్రీరఙ్గచన్ద్రమసమిన్దిరయా విహర్తుం
విన్యస్య విశ్వచిదచిన్నయనాధికారమ్ ।
యో నిర్వహత్యనిశమఙ్గులిముద్రయైవ
సేనాన్యమన్యవిముఖాస్తమశిశ్రియామ ॥ ౫౦ ॥
సైన్యధురీణప్రాణసహాయాం సూత్రవతీమాశిశ్రియమమ్బామ్ ।
శ్రీపదలాక్షాలాఞ్ఛితసేవాప్రోతలసద్దోర్వల్లివిలాసామ్ ॥ ౫౧ ॥
విదధతు సుఖం విష్వక్సేనస్య తే ప్రథమే భటాః
కరిముఖజయత్సేనౌ కాలాహ్వసింహముఖౌ చ నః ।
జగతి భజతాం తత్తత్ప్రత్యూహతూలదవానలాః
దిశి దిశి దివారాత్రం శ్రీరఙ్గపాలనకర్మఠాః ॥ ౫౨ ॥
శ్రుతిమయమతిహర్షప్రశ్రయస్మేరవక్త్రం
మణిముకురమివాగ్రే మఙ్గలం రఙ్గధామ్నః ।
శరణమభిగతాః స్మో యత్ర రూపస్వరూప-
స్వగుణమహిమదర్శీ మోదతే రఙ్గశాయీ ॥ ౫౩ ॥
తార్క్ష్యపక్షతివదస్య వల్లభాం
రుద్రయా సహ సుకీర్తిమర్చయే ।
హర్షబాష్పమపి కీర్తిమర్థినాం
యన్ముఖేన కమలా కటాక్షయేత్ ॥ ౫౪ ॥
స్వాస్త్రరూపస్ఫురన్మౌలి మా శబ్ద ఇతి
ఉద్ధునానాం సురాస్తర్జనీముద్రయా ।
నాథనిద్రోచితోన్నిద్రతామ్రేక్షణాం
సఞ్చరన్తీం స్తుమస్తాం చ పఞ్చాయుధీమ్ ॥ ౫౫ ॥
అస్త్రగ్రామాగ్రేసరం నాథవీక్షా-
శీధుక్షీబోద్వేలనృత్తాభిరామమ్ ।
చక్రం దైత్యచ్ఛేదకల్మాషితాఙ్గం
భ్రామ్యజ్జ్వాలామాలభారి ప్రపద్యే ॥ ౫౬ ॥
హనుభూషవిభీషణయోః స్యాం యతమావిహ మోక్షముపేక్ష్య ।
రఘునాయకనిష్క్రయభూతం భువి రఙ్గధనం రమయేతే ॥ ౫౭ ॥
ఇతో బహిః పఞ్చ పరాఞ్చి ఖాని ప్రత్యఞ్చి తాని స్యురితోఽన్తరిత్థమ్ ।
ఔపాధికేభ్యో నిరుపాధిభోగ్యే ప్రత్యాహరద్వేత్రధరం నమామి ॥ ౫౮ ॥
శేషశయలోచనామృతనదీరయాకులితలోలమానానామ్ ।
ఆలమ్బమివామోదస్తమ్భద్వయమన్తరఙ్గమభియామః ॥ ౫౯ ॥
శ్రీరఙ్గాన్తర్మన్దిరం దీప్రశేషం శ్రీభూమీతద్రమ్యజామాతృగర్భమ్ ।
పశ్యేమ శ్రీదివ్యమాణిక్యభూషామఞ్జూషాయాస్తుల్యమున్మీలితాయాః ॥ ౬౦ ॥
లీలాలతాకృపాణీభృఙ్గారపతద్గ్రహార్పితకరాగ్రాః ।
ప్రోతావతంసితకుచాః పదాబ్జసమ్వాహినీర్వయం స్తుమహే ॥ ౬౧ ॥
ముకులితనలినాః సకౌముదీకా
ఇవ సునిశా విమలాదికా నవాపి ।
శిరసి కృతనమస్యదేకహస్తా
ఇతరకరోచ్చలచామరాః శ్రయేయమ్ ॥ ౬౨ ॥
ఉత్ఫుల్లపఙ్కజతటాకమివాభియాని
శ్రీరఙ్గరాజమిహ దక్షిణసవ్యసీమ్నోః ।
లక్ష్మీం విహారరసికామివ రాజహమ్సీం
ఛాయామివాభ్యుదయినీమవనీం చ తస్యాః ॥ ౬౩ ॥
పిబ నయన పురస్తే రఙ్గధుర్యాభిధానం
స్థితమివ పరిఫుల్లత్పుణ్డరీకం తటాకమ్ ।
శ్రియమపి విహరన్తీం రాజహమ్సీమివాస్మిన్
ప్రతిఫలనమివాస్యాః పశ్య విశ్వమ్భరాం చ ॥ ౬౪ ॥
సౌశీల్యశీతలమవేలకృపాతరఙ్గ-
సమ్ప్లావితాఖిలమకృత్రిమభూమ నిమ్నమ్ ।
లక్ష్మ్యా చ వాసితమభూమ విగాహమానాః
శ్రీరఙ్గరాజమిషపద్మసరః ప్రసన్నమ్ ॥ ౬౫ ॥
సింహాసనే కమలయా క్షమయా చ విశ్వం
ఏకాతపత్రయితుమస్మదసూన్నిషణ్ణమ్ ।
లక్ష్మీస్వయమ్వరసనాథితయౌవనశ్రీ-
సౌన్దర్య సమ్పదవలిప్తమివాలిహీయ ॥ ౬౬ ॥
ఆపాదమూలమణిమౌలిసముల్లసన్త్యా
స్వాతన్త్ర్యసౌహృదతరఙ్గితయాఽఙ్గభఙ్గ్యా ।
సఖ్యం సమస్తజనచేతసి సన్దధానం
శ్రీరఙ్గరాజమనిమేషమనుస్రియాస్మ ॥ ౬౭ ॥
క్షితికమలనివాసాకల్పవల్లీసలీలో-
ల్లుఠనదశదిశోద్యద్యౌవనారమ్భజృమ్భః ।
శ్రమమపహరతాం మే రఙ్గధామేతి తత్తద్-
వరమయఫలనమ్రః పత్రలః పారిజాతః ॥ ౬౮ ॥
సమ్భాషమాణమివ సర్వవశంవదేన
మన్దస్మితేన మధురేణ చ వీక్షణేన ।
దివ్యాస్త్రపుష్పితచతుర్భుజమత్యుదారం
రఙ్గాస్పదం మమ శుభాశ్రయమాశ్రయాణి ॥ ౬౯ ॥
ఏతే శఙ్ఖగదాసుదర్శనభృతః క్షేమాఙ్కరా బాహవః
పాదద్వన్ద్వమిదం శరణ్యమభయం భద్రం చ వో హే జనాః ।
ఇత్యూచిష్యభయఙ్కరే కరతలే స్మేరేణ వక్త్రేణ తద్-
వ్యాకుర్వన్నివ నిర్వహేన్మమ ధురం శ్రీరఙ్గసర్వంసహః ॥ ౭౦ ॥
అఙ్గైరహమ్ప్రథమికాచరితాత్మదానైః
ఆమోదమాననవయౌవనసావలేపైః ।
హై పారిజాతమివ నూతనతాయమాన-
శాఖాశతం హృది దధీమహి రఙ్గధుర్యమ్ ॥ ౭౧ ॥ వర్। కథమధీమహి
ఆలోకా హృదయాలవో రసవశాదీశానమీషత్స్మితం
ప్రచ్ఛాయాని వచాంసి పద్మనిలయా చేతః శరవ్యం వపుః ।
చక్షుష్మన్తి గతాగతాని త ఇమే శ్రీరఙ్గశృఙ్గార తే
భావా యౌవనగన్ధినః కిమపరం సిఞ్చన్తి చేతాంసి నః ॥ ౭౨ ॥
ఆయత్కిరీటమలికోల్లసదూర్ధ్వపుణ్డ్రం
ఆకర్ణలోచనమనఙ్కుశకర్ణపాశమ్ ।
ఉత్ఫుల్లవక్షసముదాయుధబాహుమర్హ-
న్నీవిం చ రఙ్గపదమబ్జపదం భజామః ॥ ౭౩ ॥ వర్। పతి
అబ్జన్యస్తపదాబ్జమఞ్చితకటీసంవాదికౌశేయకం
కిఞ్చిత్తాణ్డవగన్ధిసంహననకం నిర్వ్యాజమన్దస్మితమ్ ।
చూడాచుమ్బిముఖామ్బుజం నిజభుజావిశ్రాన్తదివ్యాయుధం
శ్రీరఙ్గే శరదః శతం తత ఇతః పశ్యేమ లక్ష్మీసఖమ్ ॥ ౭౪ ॥
అగ్రే తార్క్ష్యేణ పశ్చాదహిపతిశయనేనాత్మనా పార్శ్వయోశ్చ
శ్రీభూమిభ్యామతృప్త్యా నయనచులకనైః సేవ్యమానామృతౌఘమ్ ।
వక్త్రేణావిఃస్మితేన స్ఫురదభయగదాశఙ్ఖచక్రైర్భుజాగ్రైః
విశ్వస్మై తిష్ఠమానం శరణమశరణా రఙ్గరాజం భజామః ॥ ౭౫ ॥
ఆర్తాపాశ్రయమార్థికల్పకమసహ్యాగస్కరక్ష్మాతలం
సద్యః సమ్శ్రితకామధేనుమభియత్సర్వస్వమస్మద్ధనమ్ ।
శ్రీరఙ్గేశ్వరమాశ్రయేమ కమలాచక్షుర్మహీజీవితం
శ్రీరఙ్గే స సుఖాకరోతు సుచిరం దాస్యం చ ధత్తాం మయి ॥ ౭౬ ॥
స్వఫణవితానదీప్రమణిమాలిసుదామరుచి-
మ్రదిమసుగన్ధిభోగసుఖశాయితరఙ్గధనమ్ ।
మదభరమన్థరోచ్ఛ్వసితనిఃశ్వసితోత్తరలం
ఫణిపతిడోలికాతలిమమాశ్వసిమః ప్రణతాః ॥ ౭౭ ॥
వటదలదేవకీజఠరవేదశిరః కమలా-
స్తనశఠకోపవాగ్వపుషి రఙ్గగృహే శయితమ్ ।
వరదముదారదీర్ఘభుజలోచనసంహననం
పురుషముపాసిషీయ పరమం ప్రణతార్తిహరమ్ ॥ ౭౮ ॥
ఉదధిపరమవ్యోమ్నోర్విస్మృత్య పద్మవనాలయా-
వినిమయమయీం నిద్రాం శ్రీరఙ్గనామని ధామని ।
ఫణిపరివృఢస్ఫారప్రశ్వాసనిఃశ్వసితక్రమ-
స్ఖలితనయనం తన్వన్మన్వీత నః పరమః పుమాన్ ॥ ౭౯ ॥
జలధిమివ నిపీతం నీరదేనాద్రిమబ్ధౌ
నిహితమివ శయానం కుఞ్జరం వాద్రికుఞ్జే ।
కమలపదకరాక్షం మేచకం ధామ్ని నీలే
ఫణినమధిశయానం పూరుషం వన్దిషీయ ॥ ౮౦ ॥
శ్రీరఙ్గేశయ ఇహ శర్మ నిర్మిమీతామాతామ్రాధరపదపాణివిద్రుమో నః ।
కావేరీలహరికరోపలాల్యమానో గమ్భీరాద్భుత ఇవ తర్ణకోఽర్ణవస్య ॥ ౮౧ ॥
సిఞ్చేదిమం చ జనమిన్దిరయా తటిత్వాన్
భూషామణిద్యుతిభిరిన్ద్రధనుర్దధానః ।
శ్రీరఙ్గధామని దయారసనిర్భరత్వా-
దాద్రౌ శయాలురివ శీతలకాలమేఘః ॥ ౮౨ ॥
ఆమౌలిరత్నమకరాత్పునరా చ పద్భ్యాం
ధామక్రమోన్నమదుదారమనోహరాఙ్గమ్ ।
శ్రీరఙ్గశేషశయనం నయనైః పిబామః
పశ్యన్మనఃప్రవణమోఘమివామృతస్య ॥ ౮౩ ॥
అరవిన్దితమఙ్ఘ్రిపాణిపద్మై-
రపి తాపిఞ్ఛితమఞ్చితాఙ్గకాన్త్యా ।
అధరేణ స బన్ధుజీవితం శ్రీః
నియతం నన్దనయేత రఙ్గచన్ద్రమ్ ॥ ౮౪ ॥
అన్యోన్యరఞ్జకరుచోఽనుపమానశోభాః
దివ్యస్రగమ్బరపరిష్కరణాఙ్గరాగాః ।
సంస్పర్శతః పులకితా ఇవ చిన్మయత్వాత్
రఙ్గేన్దుకాన్తిమధికాముపబృమ్హయన్తి ॥ ౮౫ ॥
ద్రుతకనకజగిరిపరిమిలదుదధి-
ప్రచలితలహరివదహమహమికయా ।
స్నపయతి జనమిమమపహరతి తమః
ఫణిశయమరకతమణికిరణగణః ॥ ౮౬ ॥
భోగీన్ద్రనిఃశ్వసిత సౌరభవర్ధితం శ్రీ
నిత్యానుషక్తపరమేశ్వరభావగన్ధి ।
సౌరభ్యమాప్లుతదిశావధి రఙ్గనేతుః
ఆనన్దసమ్పది నిమజ్జయతే మనాంసి ॥ ౮౭ ॥
రఙ్గభర్తురపి లోచనచర్చాం సాహసావలిషు లేఖయమానమ్ ।
పుష్పహాస ఇతి నామ దుహానం సౌకుమార్యమతివాఙ్మనసం నః ॥ ౮౮ ॥
ఏకైకస్మిన్పరమవయవేఽనన్తసౌన్దర్యమగ్నం
సర్వం ద్రక్ష్యే కథమితి ముధా మామథా మన్దచక్షుః ।
త్వాం సౌభ్రాత్రవ్యతికరకరం రఙ్గరాజాఙ్గకానాం
తల్లావణ్యం పరిణమయితా విశ్వపారీణవృత్తి ॥ ౮౯ ॥
వపుర్మన్దారస్య ప్రథమకుసుమోల్లాససమయః
క్షమాలక్ష్మీభృఙ్గీసకలకరణోన్మాదనమధు ।
వికాసః సౌన్దర్యస్రజి రసికతాశీధుచులకో
యువత్వం రఙ్గేన్దోః సురభయతి నిత్యం సుభగతామ్ ॥ ౯౦ ॥
కిరీటచూడరత్నరాజిరాధిరాజ్యజల్పికా ।
ముఖేన్దుకాన్తిరున్ముఖం తరఙ్గితేవ రఙ్గిణః ॥ ౯౧ ॥
శిఖారత్నోద్దీప్రం దిశి దిశి చ మాణిక్యమకరీ-
లసచ్ఛృఙ్గం రఙ్గప్రభుమణికిరీటం మనుమహే ।
సముత్తుఙ్గస్ఫీతం చిదచిదధిరాజశ్రియ ఇవ
ప్రియాక్రీడం చూడామణిమపి నితమ్బం తమభితః ॥ ౯౨ ॥
విహరతు మయి రఙ్గినశ్చూలికాభ్రమరకతిలకోర్ధ్వపుణ్డ్రోజ్జ్వలమ్ ।
ముఖమమృతతటాకచన్ద్రామ్బుజస్మయహరశుచిముగ్ధమన్దస్మితమ్ ॥ ౯౩ ॥
ముఖపుణ్డరీకముపరి త్రికణ్టకం తిలకాశ్చ కేసరసమాః సమౌక్తికాః ।
ఇహ రఙ్గభర్తురభియన్మధువ్రతప్రకరశ్రియం భ్రమరకాణి బిభ్రతి ॥ ౯౪ ॥
హృదయం ప్రసాదయతి రఙ్గపతేర్మధురోర్ధ్వపుణ్డ్రతిలకం లలితమ్ ।
అలికార్ధచన్ద్రదలసంవలితామమృతస్రుతిం యదభిశఙ్కయతే ॥ ౯౫ ॥
సరసీరుహే సమవనామ్య మదాదుపరి ప్రనృత్యదలిపఙ్క్తినిభే ।
స్ఫురతో భ్రువావుపరి లోచనయోః సవిలాసలాస్యగతి రఙ్గభృతః ॥ ౯౬ ॥
స్మరశరనలినభ్రమాన్నేత్రయోః పరిసరనమదిక్షుచాపచ్ఛవి ।
యుగముదయతి రఙ్గభర్తుర్భ్రువోః గురుకులమివ శార్ఙ్గనృత్తశ్రియః ॥ ౯౭ ॥
కృపయా పరయా కరిష్యమాణే సకలాఙ్గం కిల సర్వతోఽక్షి నేత్రే ।
ప్రథమం శ్రవసీ సమాస్తృణాతే ఇతి దైర్ఘ్యేణ విదన్తి రఙ్గనేతుః ॥ ౯౮ ॥
శ్రవోనాసారోధాత్తదవధికడోలాయితగతే
విశాలస్ఫీతాయద్రుచిరశిశిరాతామ్రధవలే ।
మిథో బద్ధస్పర్ధస్ఫురితశఫరద్వన్ద్వలలితే
క్రియాస్తాం శ్రీరఙ్గప్రణయినయనాబ్జే మయి దయామ్ ॥ ౯౯ ॥
కరుణామృతకూలముద్వహైష ప్రణమత్స్వాగతికీ ప్రసన్నశీతా ।
మయి రఙ్గధనోపకర్ణికాఽక్ష్ణోః సరితోర్వీక్షణవీచిసన్తతిః స్తాత్ ॥ ౧౦౦ ॥
విలసతి నాసా కల్పకవల్లీ ముగ్ధేవ రఙ్గనిలయస్య ।
స్మితమపి తన్నవకుసుమం చుబుకకపోలం చ పల్లవోల్లసితమ్ ॥ ౧౦౧ ॥
నయనశఫరివిద్ధౌ కర్ణపాశావరుద్ధౌ
రుష ఇవ లుఠతోఽర్చిర్మఞ్జరీరుద్గిరన్తౌ ।
పరిమిలదలకాలీశైవలామంసవేలాం
అనుమణిమకరోద్ధౌ రఙ్గధుర్యామృతాబ్ధేః ॥ ౧౦౨ ॥
అధరమధురామ్భోజం తత్కర్ణపాశమృణాలికా-
వలయమభి మామాస్తాం రఙ్గేన్దువక్త్రసరశ్చిరమ్ ।
నయనశఫరం నాసాశైవాలవల్లరి కర్ణికా-
మకరమలకశ్రేణీపర్యన్తనీలవనావలి ॥ ౧౦౩ ॥
రమయతు స మాం కణ్ఠః శ్రీరఙ్గనేతురుదఞ్చిత-
క్రముకతరుణగ్రీవాకమ్బుప్రలమ్బమలిమ్లుచః ।
ప్రణయవిలగల్లక్ష్మీవిశ్వమ్భరాకరకన్దలీ-
కనకవలయక్రీడాసఙ్క్రాన్తరేఖ ఇవోల్లసన్ ॥ ౧౦౪ ॥
అధిష్ఠానస్తమ్భౌ భువనపృథుయన్త్రస్య కమలా-
కరేణోరాలానే అరికరిఘటోన్మాథముసలౌ ।
ఫణీన్ద్రస్ఫీతస్రగ్వ్యతికరితసన్దిగ్ధవిభవౌ
భుజౌ మే భూయాస్తామభయమభి రఙ్గప్రణయినః ॥ ౧౦౫ ॥
ప్రతిజలధితో వేలాశయ్యాం విభీషణకౌతుకాత్
పునరివ పురస్కర్తుం శ్రీరఙ్గిణః ఫణిపుఙ్గవే ।
సముపదధతః కఞ్చిత్కఞ్చిత్ప్రసారయతో భుజ-
ద్వయమపి సదా దానశ్రద్ధాలు దీర్ఘముపాస్మహే ॥ ౧౦౬ ॥
కుసుమభరాలసౌ స్ఫటికవేదిశయౌ విటపా-
వమరతరోః పరం పరిహసత్పృథు రఙ్గభుజః ।
బహుమణిముద్రికాకనకకఙ్కణదోర్వలయైః
కిసలయి దోర్ద్వయం ఫణిని నిర్భరసుప్తమిమః ॥ ౧౦౭ ॥
మద్రక్షావ్రతకౌతుకే సుకటకే విక్రాన్తికర్ణేజపే
శార్ఙ్గజ్యాకిణకర్కశిమ్ని సుమనస్స్రఙ్మోహనే మార్దవే ।
దోర్ద్వన్ద్వం బహుశః ప్రలోభ్య కమలాలీలోపధానం భవత్
తచ్చిత్రాలకముద్రితం విజయతే శ్రీరఙ్గసంసఙ్గినః ॥ ౧౦౮ ॥
భవార్తానాం వక్త్రామృతసరసి మార్గం దిశదివ
స్వయం వక్త్రేణేదం వరదమితి సన్దర్శితమివ ।
కరామ్భోజం పఙ్కేరుహవనరుషా పాటలమివ
శ్రయామి శ్రీరఙ్గేశయితురుపధానీకృతమహమ్ ॥ ౧౦౯ ॥
కిరీటం శ్రీరఙ్గేశయితురుపధానీకృతభుజః
విధీశాధీశత్వాద్ధటత ఇతి సంస్పృశ్య వదతి ।
నిహీనానాం ముఖ్యం శరణమితి బాహుస్తదితరః
స్ఫుటం బ్రూతే పాదామ్బుజయుగలమాజానునిహితః ॥ ౧౧౦ ॥
మలయజశశిలిప్తం మాలతీదామతల్పం
సుమణిసరవితానం కౌస్తుభస్వస్తిదీపమ్ ।
దనుజవృషవిషాణోల్లేఖచిత్రం చ లక్ష్మీ-
లలితగృహముపాసే రఙ్గసర్వంసహోరః ॥ ౧౧౧ ॥
హారస్ఫారితఫేనమంశులహరీమాలర్ద్ధి ముక్తాఫల-
శ్రేణీశీకరదుర్దినం తత ఇతో వ్యాకీర్ణరత్నోత్కరమ్ ।
ఆవిఃకౌస్తుభలక్ష్మి రఙ్గవసతేర్నిస్సీమభూమాద్భుతం
వక్షో మన్దరమథ్యమానజలధిశ్లాఘం విలోకేమహి ॥ ౧౧౨ ॥
వక్షఃస్థల్యాం తులసికమలాకౌస్తుభైర్వైజయన్తీ
సర్వేశత్వం కథయతితరాం రఙ్గధామ్నస్తదాస్తామ్ ।
కూర్మవ్యాఘ్రీనఖపరిమిలత్పఞ్చహేతీ యశోదా-
నద్ధా మౌగ్ధ్యాభరణమధికం నః సమాధిం ధినోతి ॥ ౧౧౩ ॥
కియాన్భరో మమ జగదణ్డమణ్డలీ-
త్యతృప్తితః కృశితమివోదరం విభోః ।
రిరక్షిషోచితజగతీపరమ్పరాం
పరామివ ప్రథయతి నాభిపఙ్కజమ్ ॥ ౧౧౪ ॥
త్రివిధచిదచిద్వృన్దం తున్దావలమ్బివలిత్రయం
విగణయదివైశ్వర్యం వ్యాఖ్యాతి రఙ్గమహేశితుః ।
ప్రణతవశతాం బ్రూతే దామోదరత్వకరః కిణః
తదుభయగుణాకృష్టం పట్టం కిలోదరబన్ధనమ్ ॥ ౧౧౫ ॥
త్రయో దేవాస్తుల్యాస్త్రితయమిదమద్వైతమధికం
త్రికాదస్మాత్తత్త్వం పరమితి వితర్కాన్ విఘటయన్ ।
విభోర్నాభీపద్మో విధిశివనిదానం భగవతః
తదన్యద్భ్రూభఙ్గీపరవదితి సిద్ధాన్తయతి నః ॥ ౧౧౬ ॥
గర్భే కృత్వా గోప్తుమనన్తం జగదన్త-
ర్మజ్జద్భ్రమ్యా వాఞ్ఛతి సామ్యం నను నాభిః ।
ఉత్క్షిప్యైతత్ప్రేక్షితుముద్యద్భ్రమిభూయం
నాభీపద్మో రంహతి రఙ్గాయతనాబ్ధేః ॥ ౧౧౭ ॥
మదమివ మధుకైటభస్య రమ్భాకరభకరీన్ద్రకరాభిరూప్యదర్పమ్ ।
స్ఫుటమివ పరిభూయ గర్వగుర్వోః కిముపమిమీమహి రఙ్గకుఞ్జరోర్వోః ॥ ౧౧౮ ॥
కటీకాన్తిసంవాదిచాతుర్యనీవీలసద్రత్నకాఞ్చీకలాపానులేపమ్ ।
మహాభ్రం లిహన్మేరుమాణిక్యసానూరివాభాతి పీతామ్బరం రఙ్గబన్ధోః ॥ ౧౧౯ ॥
భర్మస్థలాంశుపరివేష ఇవామ్బురాశేః
సన్ధ్యామ్బువాహనికురుమ్బమివామ్బరస్య ।
శమ్పాకదమ్బకమివామ్బుముచో మనా నః
పీతామ్బరం పిబతి రఙ్గధురన్ధరస్య ॥ ౧౨౦ ॥
వైభూషణ్యాం కాన్తిరాఙ్గీ నిమగ్నా విష్వద్రీచీ క్వాపి సోన్మాదవృత్తిః ।
జానే జానుద్వన్ద్వవార్తావివర్తో జాతః శ్రీమద్రఙ్గతుఙ్గాలయస్య ॥ ౧౨౧ ॥
శ్రీరఙ్గేశయజఙ్ఘే శ్రీభూమ్యామర్శహర్షకణ్టకితే ।
తత్కేలినలినమాంసలనాలద్వయలలితమాచరతః ॥ ౧౨౨ ॥
వన్దారువృన్దారకమౌలిమాలాయుఞ్జానచేతః కమలాకరేభ్యః ।
సఙ్క్రన్తరాగావివ పాదపద్మౌ శ్రీరఙ్గభర్తుర్మనవై నవై చ ॥ ౧౨౩ ॥
యద్వృన్దావనపణ్డితం దధిరవైర్యత్తాణ్డవం శిక్షితం
యల్లక్ష్మీకరసౌఖ్యసాక్షి జలజప్రస్పర్ధమానర్ద్ధి యత్ ।
యద్భక్తేష్వజలస్థలజ్ఞమపి యద్దూత్యప్రసఙ్గోత్సుకం
తద్విష్ణోః పరమం పదం వహతు నః శ్రీరఙ్గిణో మఙ్గలమ్ ॥ ౧౨౪ ॥
శిఞ్జానశ్రుతిశిఞ్జినీమణిరవైర్వజ్రారవిన్దధ్వజ-
చ్ఛత్రీకల్పకశఙ్ఖచక్రముకురైస్స్తైస్తైశ్చ రేఖామయైః ।
ఐశ్వర్యేణ జయం త్రివిక్రమముఖం ఘుష్యద్భిరామ్రేడితం
శ్రీరఙ్గేశయపాదపఙ్కజయుగం వన్దామహే సున్దరమ్ ॥ ౧౨౫ ॥
పునాని భువనాన్యహం బహుముఖీతి సర్వాఙ్గులీ
ఝలజ్ఝలితజాహ్నవీలహరివృన్దసన్దేహదాః ।
దివా నిశి చ రఙ్గిణశ్చరణచారుకల్పద్రుమ-
ప్రవాలనవమఞ్జరీః నఖరుచీర్విగాహేమహి ॥ ౧౨౬ ॥
శ్రీరఙ్గేన్దోః పదకిసలయే నీలమఞ్జీరమైత్ర్యా
వన్దే వృన్తప్రణయిమధుపవ్రాతరాజీవజైత్రే ।
నిత్యాభ్యర్చానతవిధిముఖస్తోమసంశయ్యమానైః
హేమామ్భోజైర్నిబిడనికటే రామసీతోపనీతైః ॥ ౧౨౭ ॥
ఇతి శ్రీరఙ్గరాజస్తవే పూర్వశతకం సమాప్తమ్ ।
అథ శ్రీరఙ్గరాజస్తవే ఉత్తరశతకమ్ ।
శ్రీపరాశరభట్టార్యః శ్రీరఙ్గేశపురోహితః ।
శ్రీవత్సాఙ్కసుతః శ్రీమాన్ శ్రేయసే మేఽస్తు భూయసే ॥
హర్తుం తమస్సదసతీ చ వివేక్తుమీశో
మానం ప్రదీపమివ కారుణికో దదాతి ।
తేనావలోక్య కృతినః పరిభుఞ్జతే తం
తత్రైవ కేఽపి చపలాశ్శలభీభవన్తి ॥ ౧ ॥
యా వేదబాహ్యాః స్మృతయోఽర్హదాదేర్వేదేషు యాః కాశ్చ కుదృష్టయః ।
var కుదృష్టయస్తాః?
ఆగస్కృతాం రఙ్గనిధే త్వదధ్వన్యన్ధఙ్కరణ్యః
స్మృతవాన్ మనుస్తత్ ॥ ౨ ॥
ప్రత్యక్షప్రమథనపశ్యతోహరత్వా-
న్నిర్దోషశ్రుతివిమతేశ్చ బాహ్యవర్త్మ ।
దుస్తర్కప్రభవతయా చ వక్తృదోష-
స్పృష్ట్యా చ ప్రజహతి రఙ్గవిన్ద వృద్ధాః ॥ ౩ ॥
అవయవితయేదఙ్కుర్వాణైర్బహిష్కరణైర్వపు-
ర్నిరవయవకోఽహఙ్కారార్హః పుమాన్ కరణాతిగః ।
స్ఫురతి హి జనాః ప్రత్యాసత్తేరిమౌ న వివిఞ్చతే
తదధికురుతాం శాస్త్రం రఙ్గేశ తే పరలోకిని ॥ ౪ ॥
ప్రత్యక్షా శ్రుతిరర్థధీశ్చ న తథా దోషస్తదర్థః
పునర్ధర్మాధర్మపరావరేశ్వరముఖః ప్రత్యక్షబాధ్యో న చ ।
తచ్చార్వాకమతేఽపి రఙ్గరమణ ప్రత్యక్షవత్ సా ప్రమా
యోగోన్మీలితధీస్తదర్థమథవా ప్రత్యక్షమీక్షేత సః ॥ ౫ ॥
న సదసదుభయం వా నోభయస్మాద్బహిర్వా జగదితి
న కిలైకాం కోటిమాటీకతే తత్ ।
ఇతి నిరుపధి సర్వం సర్వికాతో నిషేధన్
వరద సుగతపాశశ్చోరలావం విలావ్యః ॥ ౬ ॥
ప్రతీతిశ్చేదిష్టా న నిఖిలనిషేధో యది న కో
నిషేద్ధాఽతో నేష్టో నిరుపధినిషేధస్సదుపధౌ ।
నిషేధేఽన్యత్సిధ్యేద్వరద ఘటభఙ్గే శకలవత్
ప్రమాశూన్యే పక్షే శ్రుతిరపి మతేఽస్మిన్విజయతామ్ ॥ ౭ ॥
యోగాచారో జగదపలపత్యత్ర సౌత్రాన్తికస్త-
ద్ధీవైచిత్ర్యాదనుమితిపదం వక్తి వైభాషికస్తు ।
ప్రత్యక్షం తత్క్షణికయతి తే రఙ్గనాథ త్రయోఽపి
జ్ఞానాత్మత్వక్షణభిదురతే చక్షతే తాన్ క్షిపామః ॥ ౮ ॥
జగద్భఙ్కురం భఙ్గురా బుద్ధిరాత్మేత్యసద్వేత్త్రభావే
తథా వేద్యవిత్త్యోః ।
క్షణధ్వంసతశ్చ స్మృతిప్రత్యభిజ్ఞాదరిద్రం
జగత్స్యాదిదం రఙ్గచన్ద్ర ॥ ౯ ॥
అహమిదమభివేద్మీత్యాత్మవిత్త్యోర్విభేదే
స్ఫురతి యది తదైక్యం బాహ్యమప్యేకమస్తు ।
ప్రమితిరపి మృషా స్యాన్మేయమిథ్యాత్వవాదే
యది తదపి సహేరన్ దీర్ఘమస్మన్మతాయుః ॥ ౧౦ ॥
ఏతద్రామాస్త్రం దలయతు కలిర్బ్రహ్మమీమాంసకాంశ్చ
జ్ఞప్తిర్బ్రహ్మైతజ్జ్వలదపి నిజావిద్యయా బమ్భ్రమీతి ।
తస్య భ్రాన్తిం తాం శ్లథయతి జితాద్వైతవిద్యస్తు జీవో
యద్యద్దృశ్యం తద్వితథమితి యే జ్ఞాపయాఞ్చక్రురజ్ఞాః ॥ ౧౧ ॥
అఙ్గీకృత్య తు సప్తభఙ్గికుసృతిం స్యాదస్తినాస్త్యాత్మికాం
విశ్వం త్వద్విభవం జగజ్జినమతే నైకాన్తమాచక్షతే ।
భిన్నాభిన్నమిదం తథా జగదుషే వన్ధ్యా మమామ్బేతివ-
న్నూత్నబ్రహ్మవిదే రహః పరమిదం రఙ్గేన్ద్ర తే చక్షతామ్ ॥ ౧౨ ॥
కణచరచరణాక్షౌ భిక్షమాణౌ కుతర్కైః
శ్రుతిశిరసి సుభిక్షం త్వజ్జగత్కారణత్వమ్ ।
అణుషు విపరిణామ్య వ్యోమపూర్వం చ కార్యం
తవ భవదనపేక్షం రఙ్గభర్తర్బ్రువాతే ॥ ౧౩ ॥
వేదే కర్త్రాద్యభావాద్బలవతి హి నయైస్త్వన్ముఖే నీయమానే
తన్మూలత్వేన మానం తదితరదఖిలం జాయతే రఙ్గధామన్
తస్మాత్సాఙ్ఖ్యం సయోగం సపశుపతిమతం కుత్రచిత్పఞ్చరాత్రం
సర్వత్రైవ ప్రమాణం తదిదమవగతం పఞ్చమాదేవ వేదాత్ ॥ ౧౪ ॥
సఞ్చష్టే నేశ్వరం త్వాం పురుషపరిషది న్యస్య యద్వాఽఽన్యపర్యాత్
సాఙ్ఖ్యో యోగీ చ కాక్వా ప్రతిఫలనమివైశ్వర్యమూచే కయాచిత్ ।
భిక్షౌ శైవస్సురాజమ్భవమభిమనుతే రఙ్గరాజాతిరాగాత్
త్వాం త్వామేవాభ్యధాస్త్వం నను పరవిభవవ్యూహనాఢ్యమ్భవిష్ణుమ్ ॥ ౧౫ ॥
ఇతి మోహనవర్త్మనా/వర్ష్మణా త్వయాఽపి గ్రథితం బాహ్యమతం తృణాయ మన్యే ।
అథ వైదికవర్మవర్మితానాం మనితాహే కుదృశాం కిమీశ వర్త్మ ॥ ౧౬ ॥
సంస్కారం ప్రతిసఞ్చరేషు నిదధత్సర్గేసు తత్స్మారితం
రూపం నామ చ తత్తదర్హనివహే వ్యాకృత్య రఙ్గాస్పద ।
సుప్తోద్బుద్ధవిరిఞ్చపూర్వజనతామధ్యాప్య తత్తద్ధితం
శాసన్నస్మృతకర్తృకాన్ వహసి యద్వేదాః ప్రమాణం తతః ॥ ౧౭ ॥
శీక్షాయాం వర్ణశిక్షా పదసమధిగమో వ్యాక్రియానిర్వచోభ్యాం
ఛన్దశ్ఛన్దశ్చితౌ స్యాద్గమయతి సమయం జ్యౌతిషం రఙ్గనాథ ।
కల్పేఽనుష్ఠానముక్తం హ్యుచితగమితయోర్న్యాయమీమాంసయోస్స్యాత్
అర్థవ్యక్తిః పురాణస్మృతిషు తదనుగాస్త్వాం విచిన్వన్తి వేదాః ॥ ౧౮ ॥
ఆదౌ వేదాః ప్రమాణం స్మృతిరుపకురుతే సేతిహాసైః పురాణైః
న్యాయైస్సార్ధం త్వదర్చావిధిముపరి పరక్షీయతే పూర్వభాగః ।
ఊర్ధ్వో భాగత్స్వదీహాగుణవిభవపరిజ్ఞాపనైస్త్వత్పదాప్తౌ
వేద్యో వేదైశ్చ సర్వైరహమితి భగవన్ స్వేన చ వ్యాచకర్థ ॥ ౧౯ ॥
క్రియా తచ్ఛక్తిర్వా కిమపి తదపూర్వం పితృసుర-
ప్రసాదో వా కర్తుః ఫలద ఇతి రఙ్గేశ కుదృశః ।
త్వదర్చేష్టాపూర్తే ఫలమపి భవత్ప్రీతిజమితి
త్రయీవృద్ధాస్తత్తద్విధిరపి భవత్ప్రేరణమితి ॥ ౨౦ ॥
ఆజ్ఞా తే సనిమిత్తనిత్యవిధయః స్వర్గాదికామ్యద్విధిః
సోఽనుజ్ఞా శఠచిత్తశాస్త్రవశతోపాయోఽభిచారశ్రుతిః ।
సర్వీయస్య సమస్తశాసితురహో శ్రీరఙ్గసర్వస్వ తే
రక్షాకూతనివేదినీ శ్రుతిరసౌ త్వన్నిత్యశాస్తిస్తతః ॥ ౨౧ ॥
అత్రాస్తే నిధిరితివత్పుమర్థభూతే సిద్ధార్థా అపి గుణరూపవృత్తవాదాః ।
రఙ్గేశ త్వయి సకలాస్సమన్వయన్తే నోపాసాఫలవిధిభిర్విశేష ఏషామ్ ॥ ౨౨ ॥
దేహో దేహిని కారణే వికృతయో జాతిర్గుణాః కర్మ చ
ద్రవ్యే నిష్ఠితరూపబుద్ధివచనాస్తాత్స్థ్యాత్ తథేదం జగత్ ।
విశ్వం త్వయ్యభిమన్యసే జగదిషే తేనాద్వితీయస్తతః
మాయోపాధివికారసఙ్కరకథా కా నామ రఙ్గేశ్వర ॥ ౨౩ ॥
స్థిత్యుత్పత్తిప్రవృత్తిగ్రసననియమనవ్యాపనైరాత్మనస్తే
శేషోఽశేషః ప్రపఞ్చో వపురితి భవతస్తస్య చాభేదవాదాః ।
సర్వం ఖల్వైతదాత్మ్యం సకలమిదమహం తత్త్వమస్యేవమాద్యాః
వ్యాఖ్యాతా రఙ్గధామప్రవణ విజయిభిర్వైదికైస్సార్వభౌమైః ॥ ౨౪ ॥
సరాజకమరాజకం పునరనేకరాజం తథా
యథాభిమతరాజకం జగదిదం జజల్పుర్జడాః ।
జగావవశచిత్రతాతరతమత్వతర్కాఙ్గికా
శ్రుతిశ్చిదచితీ త్వయా వరద నిత్యరాజన్వతీ ॥ ౨౫ ॥
బ్రహ్మాద్యాస్సృజ్యవర్గే భ్రుకుటిభటతయోద్ఘాటితా నావతార-
ప్రస్తావే తేన న త్వం న చ తవ సదృశా విశ్వమేకాతపత్రమ్ ।
లక్ష్మీనేత్రా త్వయేతి శ్రుతిమునివచనైస్త్వత్పరైరర్పయామః
శ్రీరఙ్గామ్భోధిచన్ద్రోదయ జలముచితం వాదికౌతస్కుతేభ్యః ॥ ౨౬ ॥
దోషోపధావధిసమాతిశయానసఙ్ఖ్యా
నిర్లేపమఙ్గలగుణౌఘదుఘాష్షడేతాః ।
జ్ఞానైశ్వరీశకనవీర్యబలార్చిషస్త్వాం
రఙ్గేశ భాస ఇవ రత్నమనర్ఘయన్తి ॥ ౨౭ ॥
యుగపదనిశమక్షైః స్వైః స్వతో వాఽఽక్షకార్యే
నియమమనియమం వా ప్రాప్య రఙ్గాధిరాజ ।
కరతలవదశేషం పశ్యసి స్వప్రకాశం
తదవరణమమోఘం జ్ఞానమామ్నాసిషుస్తే ॥ ౨౮ ॥
నయనశ్రవణో దృశా శృణోషి అథ తే రఙ్గపతే మహేశితుః ।
కరణైరపి కామకారిణః ఘటతే సర్వపథీనమీక్షణమ్ ॥ ౨౯ ॥
సార్వజ్ఞ్యేనాజ్ఞమూలం జగదభిదధతో వారితాస్సాక్షిమాత్రాత్
సాఙ్ఖ్యోక్తాత్కారణం త్వాం పరయతి భగవన్నైశ్వరీ రఙ్గశాయిన్
అప్రేర్యోఽన్యైః స్వతన్త్రోఽప్రతిహతి సదసత్కర్మచైత్ర్యా విచిత్రం
యత్రేచ్ఛాలేశతస్త్వం యుగపదగణయన్ విశ్వమావిశ్చకర్థ ॥ ౩౦ ॥
కార్యేఽనన్తే స్వతనుముఖతస్త్వాముపాదానమాహుః
సా తే శక్తిస్సుకరమితరచ్చేతి వేలాం విలఙ్ఘ్య ।
ఇచ్ఛా యావద్విహరతి సదా రఙ్గరాజానపేక్షా
సైవైశానాదతిశయకరి సోర్ణనాభౌ విభావ్యా ॥ ౩౧ ॥
స్వమహిమస్థితిరీశ భృశక్రియోఽప్యకలితశ్రమ ఏవ బిభర్షి యత్ ।
వపురివ స్వమశేషమిదం బలం తవ పరాశ్రితకారణవారణమ్ ॥ ౩౨ ॥
మృగనాభిగన్ధ ఇవ యత్సకలార్థాన్ నిజసన్నిధేరవికృతో వికృణోషి ।
ప్రియరఙ్గ వీర్యమితి తత్తు వదన్తే సవికారకారణమితో వినివార్యమ్ ॥ ౩౩ ॥
సహకార్యపేక్షమపి హాతుమిహ తదనపేక్షకర్తృతా ।
రఙ్గధన జయతి తేజ ఇతి ప్రణతార్తిజిత్ ప్రతిభటాభిభావుకమ్ ॥ ౩౪ ॥
మర్త్యౌత్థాయం విరిఞ్చావధికముపరి చోత్ప్రేక్ష్య మీమాంసమానా
రఙ్గేన్ద్రానన్దవల్లీ తవ గుణనివహం యౌవనానన్దపూర్వమ్ ।
న స్వార్థం స్ప్రష్టుమీష్టే స్ఖలతి పథి పరం మూకలాయం నిలిల్యే
హన్తైవం త్వద్గుణానామవధిగణనయోః కా కథా చిత్తవాచోః ॥ ౩౫ ॥
న్యధాయిషత యే గుణా నిధినిధాయమారణ్యకేష్వమీ
మ్రదిమచాతురీప్రణతచాపలక్షాన్తయః ।
దయావిజయసౌన్దరీప్రభృతయోఽపి రత్నౌఘవత్
జగద్వ్యవహృతిక్షమా వరద రఙ్గరత్నాపణే ॥ ౩౬ ॥
యమాశ్రిత్యైవాత్మమ్భరయ ఇవ తే సద్గుణగణాః
ప్రథన్తే సోఽనన్తస్వవశఘనశాన్తోదితదశః ।
త్వమేవ త్వాం వేత్థ స్తిమితవితరఙ్గం వరద భోః
స్వసంవేద్యస్వాత్మద్వయసబహులానన్దభరితమ్ ॥ ౩౭ ॥
ఆఘ్రాయేశ్వరగన్ధమీశసదృశం మన్యాస్తవేన్ద్రాదయో
ముహ్యన్తి త్వమనావిలో నిరవధేర్భూమ్నః కణేహత్య యత్ ।
చిత్రీయేమహి నాత్ర రఙ్గరసిక త్వం త్వన్మహిమ్నః పరః
వైపుల్యాన్మహితః స్వభావ ఇతి వా కిన్నామ సాత్మ్యం న తే ॥ ౩౮ ॥
షాడ్గుణ్యాద్వాసుదేవః పర ఇతి స భవాన్ ముక్తభోగ్యో బలాఢ్యాత్
బోధాత్ సఙ్కర్షణస్త్వం హరతి వితనుషే శాస్త్రమైశ్వర్యవీర్యాత్ ।
ప్రద్యుమ్నస్సర్గధర్మౌ నయసి చ భగవఞ్చ్ఛక్తితేజోఽనిరుద్ధః
బిభ్రాణః పాసి తత్త్వం గమయసి చ తథా వ్యూహ్య రఙ్గాధిరాజ ॥ ౩౯ ॥
జాగ్రత్స్వప్నాత్యలసతురీయప్రాయధ్యాతృక్రమవదుపాస్యః ।
స్వామింస్తత్తత్సహపరిబర్హః చాతుర్వ్యూహం వహసి చతుర్ధా ॥ ౪౦ ॥
అచిదవిశేషితాన్ ప్రలయసీమని సంసరతః
కరణకళేబరైర్ఘటయితుం దయమానమనాః ।
వరద నిజేచ్ఛయైవ పరవానకరోః ప్రకృతిం
మహదభిమానభూతకరణావలికోరకిణీమ్ ॥ ౪౧ ॥
నిమ్నోన్నతం చ కరుణం చ జగద్విచిత్రం
కర్మ వ్యపేక్ష్య స్ర్జతస్తవ రఙ్గశేషిన్ ।
వైషమ్యనిర్ఘృణతయోర్న ఖలు ప్రసక్తిః
తద్బ్రహ్మసూత్రసచివాః శ్రుతయో గృణన్తి ॥ ౪౨ ॥
స్వాధీనే సహకారికారణగణే కర్తుశ్శరీరేఽథవా
భోక్తుః స్వానువిధాపరాధవిధయోః రాజ్ఞో యథా శాసితుః ।
దాతుర్వాఽర్థిజనే కటాక్షాణమివ శ్రీరఙ్గసర్వస్వ తే
స్రష్టుస్సృజ్యదశావ్యపేక్షణమపి స్వాతన్త్ర్యమేవావహేత్ ॥ ౪౩ ॥
ప్రలయసమయసుప్తం స్వం శరీరైకదేశం
వరద చిదచిదాఖ్యం స్వేచ్ఛయా విస్తృణానః ।
ఖచితమివ కలాపం చిత్రమాతత్య ధూన్వన్
అనుశిఖిని శిఖీవ క్రీడసి శ్రీసమక్షమ్ ॥ ౪౪ ॥
భూయో భూయస్త్వయి హితపరేఽప్యుత్పథానాత్మనీన-
స్రోతోమగ్నానపి పథి నయంస్త్వం దురాశావశేన ।
రుగ్ణే తోకే స్వ ఇవ జనని తత్కషాయం పిబన్తీ
తత్తద్వర్ణశ్రమవిధివశః క్లిశ్యసే రఙ్గరాజ ॥ ౪౫ ॥
సార్వ త్వత్కం సకలచరితం రఙ్గధామన్ దురాశా-
పాశేభ్యస్స్యాన్న యథి జగతాం జాతు మూర్ఖోత్తరాణామ్ ।
నిస్తన్ద్రాలోస్తవ నియమతో నర్తులిఙ్గప్రవాహా
సర్గస్థేమప్రభృతిషు సదాజాగరా జాఘటీతి ॥ ౪౬ ॥
సుహృదివ నిగలాద్యైరున్మదిష్ణుం నృశంసం
త్వమపి నిరయపూర్వైర్దణ్దయన్ రఙ్గనేతః ।
తదితరమపి బాధాత్త్రాయసే భోగమోక్ష-
ప్రదిరపి తవ దణ్డాపూపికాతస్సుహృత్త్వమ్ ॥ ౪౭ ॥
ధృతినియమనరక్షావీక్షణైశ్శాస్త్రదాన-
ప్రమృతిభిరచికిత్స్యాన్ ప్రాణినః ప్రేక్ష్య భూయః ।
సురమనుజతిరశ్చాం సర్వథా తుల్యధర్మా
త్వమవతరసి దేవోఽజోఽపి సన్నవ్యయాత్మా ॥ ౪౮ ॥
అనుజనురనురూపరూపచేష్టా న యది సమాగమమిన్దిరాఽకరిష్యత్ ।
అసరసమథవాఽప్రియమ్భవిష్ణు ధ్రువమకరిష్యత రఙ్గరాజనర్మ ॥ ౪౯ ॥
గరీయస్త్వం పరిజానన్తి ధీరాః పరం భావం మనుజత్వాదిభూష్ణుమ్ ।
అజానన్తస్త్వవజానన్తి మూఢాః జనిఘ్నం తే భగవఞ్జన్మ కర్మ ॥ ౫౦ ॥
మధ్యేవిరిఞ్చగిరిశం ప్రథమావతారః
తత్సామ్యతః స్థగయితుం తవ చేత్స్వరూపమ్ ।
కిం తే పరత్వపిశునైరిహ రఙ్గధామన్
సత్త్వప్రవర్తనకృపాపరిపాలనాద్యైః ॥ ౫౧ ॥
మధుః కైటభశ్చేతి రోధం విధూయ త్రయీదివ్యచక్షుర్విధాతుర్విధాయ ।
స్మరస్యఙ్గ రఙ్గిస్తురఙ్గావతారః సమస్తం జగజ్జీవయిష్యస్యకస్మాత్ ॥ ౫౨ ॥
రఙ్గధే తిమిరఘస్మరశీతస్వచ్ఛహంసతనురిన్దురివోద్యన్ ।
వేదభాభిరనుజగ్రహిథాఽఽర్తాన్ జ్ఞానయజ్ఞసుధయైవ సమృద్ధ్యన్ ॥ ౫౩ ॥
వటదలమధిశయ్య రఙ్గధామన్ శయిత ఇవార్ణవతర్ణకః పదాబ్జమ్ ।
అధిముఖముదరే జగన్తి మాతుం నిదధిథ వైష్ణవభోగ్యలిప్సయా వా ॥ ౫౪ ॥
ఉన్మూల్యాహర మన్దరాద్రిమహినా తం సమ్బధానామునా
దోర్భిశ్చఞ్చలమాలికైశ్చ దధినిర్మాథం మథానామ్బుధిమ్ ।
శ్రీరఙ్గేశ్వర చన్ద్రకౌస్తుభసుధాపూర్వం గృహాణేతి తే
కుర్వాణస్య ఫలేగ్రహిర్హి కమలాలాభేన సర్వః శ్రమః ॥ ౫౫ ॥
దేవీహస్తామ్బుజేభ్యశ్చరణకిసలయే సంవహద్భ్యోఽపహృత్య
ప్రత్యస్యానన్తభోగం ఝతితి చలపుటే చక్షుషి విస్తృణానః ।
ఆక్షిప్యోరశ్చ లక్ష్మ్యాః స్తనకలశకనత్కుఙ్కుమస్తోమపఙ్కా-
ద్దేవః శ్రీరఙ్గధామా గజపతిఘుషితే వ్యాకులః స్తాత్ పురో నః ॥ ౫౬ ॥
అతన్త్రితచమూపతిప్రహితహస్తమస్వీకృత
ప్రణీతమణిపాదుకం కిమితి చాకులాన్తః పురమ్ ।
అవాహనపరిష్క్రియం పతగరాజమారోహతః
కరిప్రవరబృమ్హితే భగవతస్త్వరాయై నమః ॥ ౫౭ ॥
యం పశ్యన్విశ్వధుర్యాం ధియమసకృదథో మన్థరాం మన్యమానః
హుఙ్కారాస్ఫాలనాఙ్ఘ్రిప్రహతిభిరపి తం తార్క్ష్యమధ్యక్షిపస్త్వమ్ ।
కిఞ్చోదఞ్చన్నుదస్థాస్తమథ గజపతేర్బృమ్హితే జృమ్భమాణే
దేవ శ్రీరఙ్గబన్ధో ప్రణమతి హి జనే కాన్దిశీకీ దశా తే ॥ ౫౮ ॥
శ్రీరఙ్గేశయ శరణం మమాసి వాత్యావ్యాలోలత్కమలతటాకతాణ్డవేన ।
స్రగ్భూషామ్బరమయథాయథం దధానః ధిఙ్మామిత్యనుగజగర్జమాజగన్థ ॥ ౫౯ ॥
మీనతనుస్త్వం నావి నిధాయ స్థిరచరపరికరమనుమను భగవన్
వేదసనాభిస్వోక్తివినౌదైరకలితలయభయలవమముమవహః ॥ ౬౦ ॥
శ్రీనయనాభోద్భాసురదీర్ఘప్రవిపులసురుచిరశుచిశిశిరవపుః ।
పక్షనిగీర్ణోద్గీర్ణమహాబ్ధిస్థలజలవిహరణరతగతిరచరః ॥ ౬౧ ॥
చకర్థ శ్రీరఙ్గిన్నిఖిలజగదాధారకమఠో
భవన్ ధర్మాన్ కూర్మః పునరమృతమన్థాచలధరః ।
జగన్థ శ్రేయస్త్వం మరకతశిలాపీఠలలితం
జలాదుద్యల్లక్ష్మీపదకిసలయన్యాససులభమ్ ॥ ౬౨ ॥
హృది సురరిపోర్దంష్ట్రోత్ఖాతే క్షిపన్ ప్రలయార్ణవం
క్షితికుచతటీమర్చన్ దైత్యాస్రకుఙ్కుమచర్చయా ।
స్ఫుటధుతసటాభ్రామ్యద్బ్రహ్మస్తవోన్ముఖబృమ్హితః
శరణమసి మే రఙ్గిస్త్వం మూలకోలతనుర్భవన్ ॥ ౬౩ ॥
నృహరిదశయోః పశ్యన్నౌత్పత్తికం ఘటనాద్భుతం
నరముత హరిం దృష్ట్వైకైకం సముద్విజతే జనః ।
ఇతి కిల సితాక్షీరన్యాయేన సఙ్గమితాఙ్గకం
స్ఫుటసటమహాదమ్ష్ట్రం రఙ్గేన్ద్రసిమ్హముపాస్మహే ॥ ౬౪ ॥
ద్విషాణద్వేషోద్యన్నయనవనవహ్నిప్రశమన
భ్రమల్లక్ష్మీవక్త్రప్రహితమధుగణ్డూషసుషమైః
నఖక్షుణ్ణారాతిక్షతజపటలైరాప్లుతసటా-
చ్ఛటాస్కన్ధో రున్ధే దురితమిహ పుంస్పఞ్చవదనః ॥ ౬౫ ॥
నఖాగ్రగ్రస్తేఽపి ద్విషతి నిజభక్తద్రుహి రూషః
ప్రకర్షాద్విష్ణుత్వద్విగుణపరిణాహోత్కటతనుః ।
విరుద్ధే వైయగ్రీసుఘటితసమానాధికరణే
నృసింహత్వే బిభ్రద్వరద బిభరామాసిథ జగత్ ॥ ౬౬ ॥
దైత్యౌదార్యేన్ద్రయాచ్ఞావిహతిమపనయన్ వామనోఽర్థీ త్వమాసీః
విక్రాన్తే పాదపద్మే త్రిజగదణుసమం పాంసులీకృత్య లిల్యే ।
నాభీపద్మశ్చ మానక్షమమివ భువనగ్రామమన్యం సిసృక్షుః
తస్థౌ రఙ్గేన్ద్ర వృత్తే తవ జయముఖరో దిణ్డిమస్తత్ర వేదః ॥ ౬౭ ॥
భవాన్ రామో భూత్వా పరశుపరికర్మా భృగుకులా-
దలావీద్భూపాలాన్ పితృగణమతార్ప్సీత్తదసృజా ।
భువో భారాక్రాన్తం లఘు తలముపాచీక్లృపదితి
ద్విషాముగ్రమ్పశ్యోఽప్యనఘ మమ మా జీగణదఘమ్ ॥ ౬౮ ॥
మనుజసమయం కృత్వా నాథావతేరిథ పద్మయా
క్వచన విపినే సా చేదన్తర్ధినర్మ వినిర్మమే ।
కిమథ జలధిం బధ్వా రక్షో విధీశవరోద్ధతం
బలిముఖకులోచ్ఛిష్టం కుర్వన్ రిపుం నిరపత్రయః ॥ ౬౯ ॥ ॥ ॥।త్రపః?
యద్యూతే విజయాపదానగణనా కాలిఙ్గదన్తాఙ్కురైః
యద్విశ్లేషలవోఽపి కాలియభువే కోలాహలాయాభవత్ ।
దూత్యేనాపి చ యస్య గోపవనితాః కృష్ణాగసాం వ్యస్మరన్
తం త్వాం క్షేమకృషీబలం హలధరం రఙ్గేశ భక్తాస్మహే ॥ ౭౦ ॥
ఆకణ్ఠవారిభరమన్థరమేఘదేశ్యం
పీతామ్బరం కమలలోచనపఞ్చహేతి ।
బ్రహ్మ స్తనన్ధయమయాచత దేవకీ త్వాం
శ్రీరఙ్గకాన్త సుతకామ్యతి కాఽపరైవమ్ ॥ ౭౧ ॥
శైలోఽగ్నిశ్చ జలామ్బభూవ మునయో మూఢామ్బభూవుర్జడాః
ప్రాజ్ఞామాసురగాస్సగోపమమృతామాసుర్మహాశీవిషాః ।
గోవ్యాఘ్రాస్సహజామ్బభూవురపరే త్వన్యామ్బభూవుః ప్రభో
త్వం తేష్వన్యతమామ్బభూవిథ భవద్వేణుక్వణోన్మాథనే ॥ ౭౨ ॥
కల్కితనుర్ధరణీం లఘయిష్యన్ కలికలుషాన్ విలునాసి పురా త్వమ్ ।
రఙ్గనికేత లునీహి లునీహీత్యఖిలమరున్తుదమద్య లునీహి ॥ ౭౩ ॥
ఆస్తాం తే గుణరాశివద్గుణపరీవాహాత్మనాం జన్మనాం
సఙ్ఖ్యా భౌమనికేతనేష్వపి కుటీకుఞ్జేశూ రఙ్గేశ్వర ।
అర్చ్యస్సర్వసహిష్ణురర్చకపరాధీనాఖిలాత్మస్థితిః
ప్రీణీషే హృదయాలుభిస్తవ తతశ్శీలాజ్జడీభూయతే ॥ ౭౪ ॥
శ్రీమద్వ్యోమ నసీమ వాఙ్మనసయోస్సర్వేఽవతారాః క్వచిత్
కాలే విశ్వజనీనమేతదితిధీః శ్రీరఙ్గధామన్యథ ।
ఆర్తస్వాగతికైః కృపాకలుషితైరాలోకితైరార్ద్రయన్
విశ్వత్రాణవిమర్శనస్ఖలితయా నిద్రాసి జాగర్యయా ॥ ౭౫ ॥
సర్గాభ్యాసవిశాలయా నిజధియా జానన్ననన్తేశయం
భారత్యా సహధర్మచారరతయా స్వాధీనసఙ్కీర్తనః ।
కల్పానేవ బహూన్ కమణ్డలుగలద్గఙ్గాప్లుతోఽపూజయ-
ద్బ్రహ్మా త్వాం ముఖలోచనాఞ్జలిపుటైః పద్మైరివాఽవర్జితైః ॥ ౭౬ ॥
మనుకులమహీపాలవ్యానమ్రమౌలిపరమ్పరా-
మణిమకరికారోచిర్నీరాజితాఙ్ఘ్రిసరోరుహః ।
స్వయమథ విభో స్వేన శ్రీరఙ్గధామని మైథిలీ-
రమణవపుషా స్వార్హాణ్యారాధనాన్యసి లమ్భితః ॥ ౭౭ ॥
మన్వన్వవాయే ద్రుహిణే చ ధన్యే విభీషణేనైవ పురస్కృతేన ।
గుణైర్దరిద్రాణమిమం జనం త్వం మధ్యేసరిన్నాథ సుఖాకరోషి ॥ ౭౮ ॥
తేజః పరం తత్సవితుర్వరేణ్యం ధామ్నా పరేణాప్రణఖాత్సువర్ణామ్ ।
త్వాం పుణ్డరీకేక్షణమామనన్తి శ్రీరఙ్గనాథం తముపాసిషీయ ॥ ౭౯ ॥
ఆత్మాఽస్య గన్తుః పరితస్థుషశ్చ మిత్రస్య చక్షుర్వరుణస్య చాగ్నేః ।
లక్ష్మ్యా సహౌత్పత్తికగాఢబన్ధం పశ్యేమ రఙ్గే శరదశ్శతం త్వామ్ ॥ ౮౦ ॥
యస్యాస్మి పత్యుర్న తమన్తరేమి శ్రీరఙ్గతుఙ్గాయతనే శయానమ్ ।
స్వభావదాస్యేన చ యోఽహమస్మి స సన్ యజే జ్ఞానమయైర్మఖైస్తమ్ ॥ ౮౧ ॥
ఆయుః ప్రజానామమృతం సురాణాం రఙ్గేశ్వరం త్వాం శరణం ప్రపద్యే ।
మాం బ్రహ్మణేఽస్మై మహసే తదర్థం ప్రత్యఞ్చమేనం యునజై పరస్మై ॥ ౮౨ ॥
ఆర్తిం తితీర్షురథ రఙ్గపతే ధనాయన్ ఆత్మమ్భరిర్వివిదిషుర్నిజదాస్యకామ్యన్ ।
జ్ఞానీత్యమూన్ సమమథాస్సమమత్యుదారాన్ గీతాసు దేవ భవదాశ్రయణోపకారాన్ ॥ ౮౩ ॥
నిత్యం కామ్యం పరమపి కతిచిత్త్వయ్యధ్యాత్మస్వమతిభిరమమాః ।
న్యస్యాసఙ్గా విదధతి విహితం శ్రీరఙ్గేన్దో విదధతి న చ తే ॥ ౮౪ ॥
ప్రత్యఞ్చం స్వం పఞ్చవింశం పరాచస్సఞ్చక్షాణాస్తత్త్వరాశేర్వివిచ్య ।
యుఞ్జానాశ్చర్తమ్భరాయాం స్వబుద్ధౌ స్వం వా త్వాం వా రఙ్గనాథాఽప్నువన్తి ॥ ౮౫ ॥
అథ మృదితకషాయాః కేచిదాజానదాస్య-
త్వరితశిథిలచిత్తాః కీర్తిచిన్తానమస్యాః ।
విదధతి నను పారం భక్తినిఘ్నా లభన్తే
త్వయి కిల తతమే త్వం తేషు రఙ్గేన్ద్ర కిం తత్ ॥ ౮౬ ॥
ఉపాదత్తే సత్తాస్థితినియమనాద్యైశ్చిదచితౌ
స్వముద్దిశ్య శ్రీమానితి వదతి వాగౌపనిషదీ ।
ఉపాయోపేయత్వే తదిహ తవ తత్త్వం న తు గుణా-
వతస్త్వాం శ్రీరఙ్గేశయ శరణమవ్యాజమభజమ్ ॥ ౮౭ ॥
పటునైకవరాటికేవ క్లృప్తా స్థలయోః కాకణికాసువర్ణకోట్యోః ।
భవమోక్షణయోస్త్వయైవ జన్తుః క్రియతే రఙ్గనిధే త్వమేవ పాహి ॥ ౮౮ ॥
జ్ఞానక్రియాభజనసమ్పదకిఞ్చనోఽహ-
మిచ్ఛాధికారశకనానుశయానభిజ్ఞః ।
రఙ్గేశ పూర్ణవృనశ్శరణం భవేతి
మౌఖ్యాద్బ్రవీమి మనసా విషయాకులేన ॥ ౮౯ ॥
త్వయి సతి పురుసాహర్థే మత్పరే చాహమాత్మ-
క్షయకరకుహనార్థాఞ్ఛ్రద్దధద్రఙ్గచన్ద్ర ।
జనమఖిలమహమ్యుర్వఞ్చయామి త్వదాత్మ-
ప్రతిమభవదనన్యజ్ఞానివద్దేశికస్సన్ ॥ ౯౦ ॥
అతిక్రామన్నాజ్ఞాం తవ విధినిషేధేషు భవతేఽపి
అభిద్రుహ్యన్వాగ్ధీకృతిభిరపి భక్తాయ సతతమ్ ।
అజానన్ జానన్ వా భవదసహనీయాగసి రత-
స్సహిష్ణుత్వాద్రఙ్గప్రవణ తవ మాభూవమభరః ॥ ౯౧ ॥
ప్రకుపితభుజగఫణానామివ విషయాణమహం ఛాయామ్ ।
సతి తవ భుజసురవిటపిప్రచ్ఛాయే రఙ్గజీవిత భజామి ॥ ౯౨ ॥
త్వత్సర్వశక్తేరధికాఽస్మదాదేః కీటస్య శక్తిర్బత రఙ్గబన్ధో ।
యత్త్వత్కృపామప్యతికోశకారన్యాయాదసౌ నశ్యతి జీవనాశమ్ ॥ ౯౩ ॥
శ్రీరఙ్గేశ త్వద్గుణానామివాస్మద్దోషాణాం కః పారదృశ్వా యతోఽహమ్ ।
ఓఘే మోఘోదన్యవత్త్వద్గుణానాం తృష్ణాపూరం వర్షతాం నాస్మి పాత్రమ్ ॥ ౯౪ ॥
త్వం చేన్మనుష్యాదిషు జాయమానస్తత్కర్మపాకం కృపయోపభుఙ్క్షే ।
శ్రీరఙ్గశాయిన్ కుశలేతరాభ్యాం భూయోఽభిభూయేమహి కస్య హేతోః ॥ ౯౫ ॥
క్షమా సాపరధేఽనుతాపిన్యుపేయా కథం సాపరాధేఽపి దృప్తే మయి స్యాత్ ।
తథాప్యత్ర రఙ్గాధినాథానుతాపవ్యపాయం క్షమేతాతివేలా క్షమా తే ॥ ౯౬ ॥
బలిభుజి శిశుపాలే తాదృగాగస్కరే వా
గునలవసహవాసాత్త్వత్క్షమా సఙ్కుచన్తీ ।
మయి గుణపరమాణూదన్తచిన్తానభిజ్ఞే
విహరతు వరదాసౌ సర్వదా సార్వభౌమీ ॥ ౯౭ ॥
దయా పరవ్యసనహరా భవవ్యథా సుఖాయతే మమ తదహం దయాతిగః ।
తథాఽప్యసౌ సుఖయతి దుఃఖమిత్యతః దయస్వ మాం గుణమయ రఙ్గమన్దిర ॥ ౯౮ ॥
గర్భజన్మజరామృతిక్లేశకర్మషడూర్మిగః ।
శ్వేవ దేవవషట్కృతం త్వాం శ్రియోఽర్హమకామయే ॥ ౯౯ ॥
అనుకృత్య పూర్వపుమ్సః రఙ్గనిధే వినయడమ్భతోఽముష్మాత్ ।
శున ఇవ మమ వరమృద్ధేః ఉపభోగస్త్వద్వితీర్ణాయాః ॥ ౧౦౦ ॥
సకృత్ప్రపన్నాయ తవాహమస్మీత్యాయాచతే చాభయదీక్షమాణమ్ ।
త్వామప్యపాస్యాహమహమ్భవామి రఙ్గేశ విస్రమ్భవివేకరేకాత్ ॥ ౧౦౧ ॥
తవ భరోఽహమకారిషి ధార్మికైశ్శరణమిత్యపి వాచముదైరిరమ్ ।
ఇతి ససాక్షికయన్నిదమద్య మాం కురు భరం తవ రఙ్గధురన్ధర ॥ ౧౦౨ ॥
దయాఽన్యేషాం దుఃఖాప్రసహనమనన్యోఽసి సకలైః
దయాలుస్త్వం నాతః ప్రణమదపరాధానవిదుషః ।
క్షమా తే రఙ్గేన్దో భవతి న తరాం నాథ న తమాం
తవౌదార్యం యస్మాత్తవ విభవమర్థిస్వమమథాః ॥ ౧౦౩ ॥
గుణతుఙ్గతయా తవ రఙ్గపతే భృశనిమ్నమిమం జనమున్నమయ ।
యదపేక్ష్యమపేక్షితురస్య హి తత్పరిపూరణమీశితురీశ్వరతా ॥ ౧౦౪ ॥
త్వం మీనపానీయనయేన కర్మధీభక్తివైరాగ్యజుషో విభర్షి ।
రఙ్గేశ మాం పాసి మితమ్పచం యత్పానీయశాలం మరుభూషు తత్స్యాత్ ॥ ౧౦౫ ॥
ఇతి శ్రీ రఙ్గరాజస్తవే ఉత్తరశతకం సమాప్తమ్ ।
ఇతి శ్రీపరాశరభట్టవిరచితం శ్రీరఙ్గరాజస్తవం సమ్పూర్ణమ్ ।