॥ Uttara Geetaa Gujarati Lyrics ॥
॥ ઉત્તરગીતા ॥
અખણ્ડં સચ્ચિદાનન્દમવાઙ્મનસગોચરમ્ ।
આત્માનમખિલાધારમાશ્રયેઽભીષ્ટસિદ્ધયે ॥
અર્જુન ઉવાચ –
યદેકં નિષ્કલં બ્રહ્મ વ્યોમાતીતં નિરઞ્જનમ્ ।
અપ્રતર્ક્યમવિજ્ઞેયં વિનાશોત્પત્તિવર્જિતમ્ ॥ ૧ ॥
કારણં યોગનિર્મુક્તં હેતુસાધનવર્જિતમ્ ।
હૃદયામ્બુજમધ્યસ્થં જ્ઞાનજ્ઞેયસ્વરૂપકમ્ ॥ ૨ ॥
તત્ક્ષણાદેવ મુચ્યેત યજ્જ્ઞાનાદ્બ્રૂહિ કેશવ ।
શ્રીભગવાનુવાચ –
સાધુ પૃષ્ટં મહાબાહો બુદ્ધિમાનસિ પાણ્ડવ ॥ ૩ ॥
યન્માં પૃચ્છસિ તત્ત્વાર્થમશેષં પ્રવદામ્યહમ્ ।
આત્મમન્ત્રસ્ય હંસસ્ય પરસ્પરસમન્વયાત્ ॥ ૪ ॥
યોગેન ગતકામાનાં ભાવના બ્રહ્મ ચક્ષતે ।
શરીરિણામજસ્યાન્તં હંસત્વં પારદર્શનમ્ ॥ ૫ ॥
હંસો હંસાક્ષરં ચૈતત્કૂટસ્થં યત્તદક્ષરમ્ ।
તદ્વિદ્વાનક્ષરં પ્રાપ્ય જહ્યાન્મરણજન્મની ॥ ૬ ॥
કાકીમુખં કકારાન્તમુકારશ્ચેતનાકૃતિઃ ।
મકારસ્ય તુ લુપ્તસ્ય કોઽર્થઃ સમ્પ્રતિપદ્યતે ॥ ૭ ॥
કાકીમુખકકારાન્તમુકારશ્ચેતનાકૃતિઃ ।
અકારસ્ય તુ લુપ્તસ્ય કોઽર્થઃ સમ્પ્રતિપદ્યતે ॥ ૭ ॥
ગચ્છંસ્તિષ્ઠન્સદા કાલં વાયુસ્વીકરણં પરમ્ ।
સર્વકાલપ્રયોગેન સહસ્રાયુર્ભવેન્નરઃ ॥ ૮ ॥
યાવત્પશ્યેત્ખગાકારં તદાકારં વિચિન્તયેત્ ।
ખમધ્યે કુરુ ચાત્માનમાત્મમધ્યે ચ ખં કુરુ ।
આત્માનં ખમયં કૃત્વા ન કિંચિદપિ ચિન્તયેત્ ॥ ૯ ॥
સ્થિરબુદ્ધિરસંમૂઢો બ્રહ્મવિદ્બ્રહ્મણિ સ્થિતઃ ।
બહિર્વ્યોમસ્થિતં નિત્યં નાસાગ્રે ચ વ્યવસ્થિતમ્ ।
નિષ્કલં તં વિજાનીયાચ્છ્વાસો યત્ર લયં ગતઃ ॥ ૧૦ ॥
પુટદ્વયવિનિર્મુક્તો વાયુર્યત્ર વિલીયતે ॥ ૧૧ ॥
તત્ર સંસ્થં મનઃ કૃત્વા તં ધ્યાયેત્પાર્થ ઈશ્વરમ્ ॥ ૧૨ ॥
નિર્મલં તં વિજાનીયાત્ષડૂર્મિરહિતં શિવમ્ ।
પ્રભાશૂન્યં મનઃશૂન્યં બુદ્ધિશૂન્યં નિરામયમ્ ॥ ૧૩ ॥
સર્વશૂન્યં નિરાભાસં સમાધિસ્તસ્ય લક્ષણમ્ ।
ત્રિશૂન્યં યો વિજાનીયાત્સ તુ મુચ્યેત બન્ધનાત્ ॥ ૧૪ ॥
સ્વયમુચ્ચલિતે દેહે દેહી ન્યસ્તસમાધિના ।
નિશ્ચલં તદ્વિજાનીયાત્સમાધિસ્થસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૧૫ ॥
અમાત્રં શબ્દરહિતં સ્વરવ્યઞ્જનવર્જિતમ્ ।
બિન્દુનાદકલાતીતં યસ્તં વેદ સ વેદવિત્ ॥ ૧૬ ॥
પ્રાપ્તે જ્ઞાનેન વિજ્ઞાને જ્ઞેયે ચ હૃદિ સંસ્થિતે ।
લબ્ધશાન્તિપદે દેહે ન યોગો નૈવ ધારણા ॥ ૧૭ ॥
યો વેદાદૌ સ્વરઃ પ્રોક્તો વેદાન્તે ચ પ્રતિષ્ઠિતઃ ।
તસ્ય પ્રકૃતિલીનસ્ય યઃ પરઃ સ મહેશ્વરઃ ॥ ૧૮ ॥
નાવાર્થી ચ ભવેત્તાવદ્યાવત્પારં ન ગચ્છતિ ।
ઉત્તીર્ણે ચ સરિત્પારે નાવયા કિં પ્રયોજનમ્ ॥ ૧૯ ॥
ગ્રન્થમભ્યસ્ય મેધાવી જ્ઞાનવિજ્ઞાનતત્પરઃ ।
પલાલમિવ ધાન્યાર્થી ત્યજેદ્ગ્રન્થમશેષતઃ ॥ ૨૦ ॥
ઉલ્કાહસ્તો યથા કશ્ચિદ્દ્રવ્યમાલોક્ય તાં ત્યજેત્
જ્ઞાનેન જ્ઞેયમાલોક્ય પશ્ચાજ્જ્ઞાનં પરિત્યજેત્ ॥ ૨૧ ॥
યથામૃતેન તૃપ્તસ્ય પયસા કિં પ્રયોજનમ્ ।
એવં તં પરમં જ્ઞાત્વા વેદૈર્નાસ્તિ પ્રયોજનમ્ ॥ ૨૨ ॥
જ્ઞાનામૃતેન તૃપ્તસ્ય કૃતકૃત્યસ્ય યોગિનઃ ।
ન ચાસ્તિ કિઞ્ચિત્કર્તવ્યમસ્તિ ચેન્ન સ તત્ત્વવિત્ ॥ ૨૩ ॥
તૈલધારામિવાચ્છિન્નં દીર્ઘઘણ્ટાનિનાદવત્ ।
અવાચ્યં પ્રણવસ્યાગ્રં યસ્તં વેદ સ વેદવિત્ ॥ ૨૪ ॥
આત્માનમરણિં કૃત્વા પ્રણવં ચોત્તરારણિમ્ ।
ધ્યાનનિર્મથનાભ્યાસાદેવં પશ્યેન્નિગૂઢવત્ ॥ ૨૫ ॥
તાદૃશં પરમં રૂપં સ્મરેત્પાર્થ હ્યનન્યધીઃ ।
વિધૂમાગ્નિનિભં દેવં પશ્યેદન્ત્યન્તનિર્મલમ્ ॥ ૨૬ ॥
દૂરસ્થોઽપિ ન દૂરસ્થઃ પિણ્ડસ્થઃ પિણ્ડવર્જિતઃ ।
વિમલઃ સર્વદા દેહી સર્વવ્યાપી નિરઞ્જનઃ ॥ ૨૭ ॥
કાયસ્થોઽપિ ન કાયસ્થઃ કાયસ્થોઽપિ ન જાયતે ।
કાયસ્થોઽપિ ન ભુઞ્જાનઃ કાયસ્થોઽપિ ન બધ્યતે ॥ ૨૮ ॥
કાયસ્થોઽપિ ન લિપ્તઃ સ્યાત્કાયસ્થોઽપિ ન બાધ્યતે ।
તિલમધ્યે યથા તૈલં ક્ષીરમધ્યે યથા ઘૃતમ્ ॥ ૨૯ ॥
પુષ્પમધ્યે યથા ગન્ધઃ ફલમધ્યે યથા રસઃ ।
કાષ્ઠાગ્નિવત્પ્રકાશેત આકાશે વાયુવચ્ચરેત્ ॥ ૩૦ ॥
તથા સર્વગતો દેહી દેહમધ્યે વ્યવસ્થિતઃ ।
મનસ્થો દેશિનાં દેવો મનોમધ્યે વ્યવસ્થિતઃ ॥ ૩૧ ॥
મનસ્થં મનમધ્યસ્થં મધ્યસ્થં મનવર્જિતમ્ ।
મનસા મન આલોક્ય સ્વયં સિધ્યન્તિ યોગિનઃ ॥ ૩૨ ॥
આકાશં માનસં કૃત્વા મનઃ કૃત્વા નિરાસ્પદમ્ ।
નિશ્ચલં તદ્વિજાનીયાત્સમાધિસ્થસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૩૩ ॥
યોગામૃતરસં પીત્વા વાયુભક્ષઃ સદા સુખી ।
યમમભ્યસ્યતે નિત્યં સમાધિર્મૃત્યુનાશકૃત્ ॥ ૩૪ ॥
ઊર્ધ્વશૂન્યમધઃશૂન્યં મધ્યશૂન્યં યદાત્મકમ્ ।
સર્વશૂન્યં સ આત્મેતિ સમાધિસ્થસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૩૫ ॥
શૂન્યભાવિતભાવાત્મા પુણ્યપાપૈઃ પ્રમુચ્યતે ।
અર્જુન ઉવાચ-
અદૃશ્યે ભાવના નાસ્તિ દૃશ્યમેતદ્વિનશ્યતિ ॥ ૩૬ ॥
અવર્ણમસ્વરં બ્રહ્મ કથં ધ્યાયન્તિ યોગિનઃ ।
શ્રીભગવાનુવાચ-
ઊર્ધ્વપૂર્ણમધઃપૂર્ણં મધ્યપૂર્ણં યદાત્મકમ્ ॥ ૩૭ ॥
સર્વપૂર્ણં સ આત્મેતિ સમાધિસ્થસ્ય લક્ષણમ્ ।
અર્જુન ઉઅવાચ-
સાલમ્બસ્યાપ્યનિત્યત્વં નિરાલમ્બસ્ય શૂન્યતા ॥ ૩૮ ॥
ઉભયોરપિ દુષ્ઠત્વાત્કથં ધ્યાયન્તિ યોગિનઃ ।
શ્રીભગવાનુવાચ-
હૃદયં નિર્મલં કૃત્વા ચિન્તયિત્વાપ્યનામયમ્ ॥ ૩૯ ॥
અહમેવ ઇદં સર્વમિતિ પશ્યેત્પરં સુખમ્ ।
અર્જુન ઉવાચ-
અક્ષરાણિ સમાત્રાણિ સર્વે બિન્દુસમાશ્રિતાઃ ॥ ૪૦ ॥
બિન્દુભિર્ભિદ્યતે નાદઃ સ નાદઃ કેન ભિદ્યતે ।
શ્રીભગવાનુવાચ-
અનાહતસ્ય શબ્દસ્ય તસ્ય શબ્દસ્ય યો ધ્વનિઃ ॥ ૪૧ ॥
ધ્વનેરન્તર્ગતં જ્યોતિર્જ્યોતિરન્તર્ગતં મનઃ ।
તન્મનો વિલયં યાતિ તદ્વિષ્ણોઃ પરમં પદમ્ ॥ ૪૨ ॥
ૐકારધ્વનિનાદેન વાયોઃ સંહરણાન્તિકમ્ ।
નિરાલમ્બં સમુદ્દિશ્ય યત્ર નાદો લયં ગતઃ ॥ ૪૩ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
ભિન્ને પઞ્ચાત્મકે દેહે ગતે પઞ્ચસુ પઞ્ચધા ।
પ્રાણૈર્વિમુક્તે દેહે તુ ધર્માધર્મૌ ક્વ ગચ્છતઃ ॥ ૪૪ ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
ધર્માધર્મૌ મનશ્ચૈવ પઞ્ચભૂતાનિ યાનિ ચ ।
ઇન્દ્રિયાણિ ચ પઞ્ચૈવ યાશ્ચાન્યાઃ પઞ્ચ દેવતાઃ ॥ ૪૫ ॥
તાશ્ચૈવ મનસા સર્વે નિત્યમેવાભિમાનતઃ ।
જીવેન સહ ગચ્છન્તિ યાવત્તત્ત્વં ન વિન્દતિ ॥ ૪૬ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
સ્થાવરં જઙ્ગમં ચૈવ યત્કિંચિત્સચરાચરમ્ ।
જીવા જીવેન સિધ્યન્તિ સ જીવઃ કેન સિધ્યતિ ॥ ૪૭ ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
મુખનાસિકયોર્મધ્યે પ્રાણઃ સંચરતે સદા ।
આકાશઃ પિબતે પ્રાણં સ જીવઃ કેન જીવતિ ॥ ૪૮ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
બ્રહ્માણ્ડવ્યાપિતં વ્યોમ વ્યોમ્ના ચાવેષ્ટિતં જગત્ ।
અન્તર્બહિશ્ચ તદ્વ્યોમ કથં દેવો નિરઞ્જનઃ ॥ ૪૯ ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
આકાશો હ્યવકાશશ્ચ આકાશવ્યાપિતં ચ યત્ ।
આકાશસ્ય ગુણઃ શબ્દો નિઃશબ્દો બ્રહ્મ ઉચ્યતે ॥ ૫૦ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
દન્તોષ્ઠતાલુજિહ્વાનામાસ્પદં યત્ર દૃશ્યતે ।
અક્ષરત્વં કુતસ્તેષાં ક્ષરત્વં વર્તતે સદા ॥ ૫૧ ॥
અઘોષમવ્યઞ્જનમસ્વરં ચા-
પ્યતાલુકણ્ઠોષ્ઠમનાસિકં ચ ।
અરેખજાતં પરમૂષ્મવર્જિતં
તદક્ષરં ન ક્ષરતે કથંચિત્ ॥ ૫૨ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
જ્ઞાત્વા સર્વગતં બ્રહ્મ સર્વભૂતાધિવાસિતમ્ ।
ઇન્દ્રિયાણાં નિરોધેન કથં સિધ્યન્તિ યોગિનઃ ॥ ૫૩ ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
ઇન્દ્રિયાણાં નિરોધેન દેહે પશ્યન્તિ માનવાઃ ।
દેહે નષ્ટે કુતો બુદ્ધિર્બુદ્ધિનાશે કુતો જ્ઞતા ॥ ૫૪ ॥
તાવદેવ નિરોધઃ સ્યાદ્યાવત્તત્ત્વં ન વિન્દતિ ।
વિદિતે તુ પરે તત્ત્વે એકમેવાનુપશ્યતિ ॥ ૫૫ ॥
ભવચ્છિદ્રકૃતા દેહાઃ સ્રવન્તિ ગલિકા ઇવ ।
નૈવ બ્રહ્મ ન શુદ્ધં સ્યાત્પુમાન્બ્રહ્મ ન વિન્દતિ ॥ ૫૬ ॥
અત્યન્તમલિનો દેહો દેહી ચાત્યન્તનિર્મલઃ ।
ઉભયોરન્તરં જ્ઞાત્વા કસ્ય શૌચં વિધીયતે ॥ ૫૭ ॥
ઇતિ ઉત્તરગીતાયાં પ્રથમોઽધ્યાયઃ ॥
॥ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ॥
અરૂઢસ્યારુરુક્ષોશ્ચ સ્વરૂપે પરિકીર્તિતે ।
તત્રારૂઢસ્ય બિમ્બૈક્યં કથં સ્યાદિતિ પૃચ્છતિ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
જ્ઞાત્વા સર્વગતં બ્રહ્મ સર્વજ્ઞં પરમેશ્વરમ્ ।
અહં બ્રહ્મેતિ નિર્દેષ્ટું પ્રમાણં તત્ર કિં ભવેત્ ॥ ૧ ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
યથા જલં જલે ક્ષિપ્તં ક્ષીરે ક્ષીરં ઘૃતે ઘૃતમ્ ।
અવિશેષો ભવેત્તદ્વજ્જીવાત્મપરમાત્મનોઃ ॥ ૨ ॥
જીવે પરેણ તાદાત્મ્યં સર્વગં જ્યોતિરીશ્વરમ્ ।
પ્રમાણલક્ષણૈર્જ્ઞેયં સ્વયમેકાગ્રવેદિના ॥ ૩ ॥
અર્જુન ઉવાચ-
જ્ઞાનાદેવ ભવેજ્જ્ઞેયં વિદિત્વા તત્ક્ષણેન તુ ।
જ્ઞાનમાત્રેણ મુચ્યેત કિં પુનર્યોગધારણા ॥ ૪ ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
જ્ઞાનેન દીપિતે દેહે બુદ્ધિર્બ્રહ્મસમન્વિતા ।
બ્રહ્મજ્ઞાનાગ્નિના વિદ્વાન્નિર્દહેત્કર્મબન્ધનમ્ ॥ ૫ ॥
તતઃ પવિત્રં પરમેશ્વરાખ્ય-
મદ્વૈતરૂપં વિમલામ્બરાભમ્ ।
યથોદકે તોયમનુપ્રવિષ્ટં
તથાત્મરૂપો નિરુપાધિસંસ્થઃ ॥ ૬ ॥
આકાશવત્સૂક્ષ્મશરીર આત્મા
ન દૃશ્યતે વાયુવદન્તરાત્મા ।
સ બાહ્યમભ્યન્તરનિશ્ચલાત્મા
જ્ઞાનોલ્કયા પશ્યતિ ચાન્તરાત્મા ॥ ૭ ॥
યત્ર યત્ર મૃતો જ્ઞાની યેન કેનાપિ મૃત્યુના ।
યથા સર્વગતં વ્યોમ તત્ર તત્ર લયં ગતઃ ॥ ૮ ॥
શરીરવ્યાપિતં વ્યોમ ભુવનાનિ ચતુર્દશ ।
નિશ્ચલો નિર્મલો દેહી સર્વવ્યાપી નિરઞ્જનઃ ॥ ૯ ॥
મુહૂર્તમપિ યો ગચ્છેન્નાસાગ્રે મનસા સહ ।
સર્વં તરતિ પાપ્માનં તસ્ય જન્મ શતાર્જિતમ્ ॥ ૧૦ ॥
દક્ષિણે પિઙ્ગલા નાડી વહ્નિમણ્ડલગોચરા ।
દેવયાનમિતિ જ્ઞેયા પુણ્યકર્માનુસારિણી ॥ ૧૧ ॥
ઇલા ચ વામનિશ્વાસસોમમણ્ડલગોચરા ।
પિતૃયાનમિતિ જ્ઞેયં વામમાશ્રિત્ય તિષ્ઠતિ ॥ ૧૨ ॥
ગુદસ્ય પૃષ્ઠભાગેઽસ્મિન્વીણાદણ્ડસ્ય દેહભૃત્ ।
દીર્ઘાસ્તિ મૂર્ધ્નિપર્યન્તં બ્રહ્મદણ્ડીતિ કથ્યતે ॥ ૧૩ ॥
તસ્યાન્તે સુષિરં સૂક્ષ્મં બ્રહ્મનાડીતિ સૂરિભિઃ ।
ઇલાપિઙ્ગલયોર્મધ્યે સુષુમ્ના સૂક્ષ્મરૂપિણી ।
સર્વં પ્રતિષ્ઠિતં યસ્મિન્સર્વગં સર્વતોમુખમ્ ॥ ૧૪ ॥
તસ્ય મધ્યગતાઃ સૂર્યસોમાગ્નિપરમેશ્વરાઃ ।
ભૂતલોકા દિશઃ ક્ષેત્રસમુદ્રાઃ પર્વતાઃ શિલાઃ ॥ ૧૫ ॥
દ્વીપાશ્ચ નિમ્નગા વેદાઃ શાસ્ત્રવિદ્યાકલાક્ષરાઃ ।
સ્વરમન્ત્રપુરાણાનિ ગુણાશ્ચૈતે ચ સર્વશઃ ॥ ૧૬ ॥
બીજં બીજાત્મકાસ્તેષાં ક્ષેત્રજ્ઞાઃ પ્રાણવાયવઃ ।
સુષુમ્નાન્તર્ગતં વિશ્વં તસ્મિન્સર્વં પ્રતિષ્ઠિતમ્ ॥ ૧૭ ॥
નાનાનાડીપ્રસવકં સર્વભૂતાન્તરાત્મનિ ।
ઊર્ધ્વમૂલમધઃ શાખં વાયુમાર્ગેણ સર્વગમ્ ॥ ૧૮ ॥
દ્વિસપ્તતિસહસ્રાણિ નાડ્યઃ સ્યુર્વાયુગોચરાઃ ।
કર્મમાર્ગેણ સુષિરાસ્તિર્યઞ્ચઃ સુષિરાત્મકાઃ ॥ ૧૯ ॥
અધશ્ચોર્ધ્વગતાસ્તાસુ નવદ્વારાણિ શોધયન્ ।
વાયુના સહ જીવોર્ધ્વજ્ઞાની મોક્ષમવાપ્નુયાત્ ॥ ૨૦ ॥
અમરાવતીન્દ્રલોકોઽસ્મિન્નાસાગ્રે પૂર્વતો દિશિ ।
અગ્નિલોકો હૃદિ જ્ઞેયશ્ચક્ષુસ્તેજોવતી પુરી ॥ ૨૧ ॥
યામ્યા સંયમની શ્રોત્રે યમલોકઃ પ્રતિષ્ઠિતઃ ।
નૈરૃતો હ્યથ તત્પાર્શ્વે નૈરૃતો લોક આશ્રિતઃ ॥ ૨૨ ॥
વિભાવરી પ્રતીચ્યાં તુ પૃષ્ઠે વારુણિકા પુરી ।
વાયોર્ગન્ધવતી કર્ણપાર્શ્વે લોકઃ પ્રતિષ્ઠિતઃ ॥ ૨૩ ॥
સૌમ્યા પુષ્પવતી સૌમ્યે સોમલોકસ્તુ કણ્ઠતઃ ।
વામકર્ણે તુ વિજ્ઞેયો દેહમાશ્રિત્ય તિષ્ઠતિ ॥ ૨૪ ॥
વામે ચક્ષુષિ ચૈશાની શિવલોકો મનોન્મની ।
મૂર્ધ્નિ બ્રહ્મપુરી જ્ઞેયા બ્રહ્માણ્ડં દેહમાશ્રિતમ્ ॥ ૨૫ ॥
પાદાદધઃ શિવોઽનન્તઃ કાલાગ્નિપ્રલયાત્મકઃ ।
અનામયમધશ્ચોર્ધ્વં મધ્યમં તુ બહિઃ શિવમ્ ॥ ૨૬ ॥
અધઃ પદોઽતલં વિદ્યાત્પાદં ચ વિતલં વિદુઃ ।
નિતલં પાદસન્ધિશ્ચ સુતલં જઙ્ઘમુચ્યતે ॥ ૨૭ ॥
મહાતલં તુ જાનુ સ્યાદૂરુદેશો રસાતલમ્ ।
કટિસ્તાલતલં પ્રોક્તં સપ્ત પાતાલસંજ્ઞયા ॥ ૨૮ ॥
કાલાગ્નિનરકં ઘોરં મહાપાતાલસંજ્ઞયા ।
પાતાલં નાભ્યધોભાગો ભોગીન્દ્રફણિમણ્ડલમ્ ॥ ૨૯ ॥
વેષ્ટિતઃ સર્વતોઽનન્તઃ સ બિભ્રજ્જીવસંજ્ઞકઃ ।
ભૂલોકં નાભિદેશં તુ ભુવર્લોકં તુ કુક્ષિતઃ ॥ ૩૦ ॥
હૃદયં સ્વર્ગલોકં તુ સૂર્યાદિગ્રહતારકાઃ ।
સૂર્યસોમસુનક્ષત્રં બુધશુક્રકુજાઙ્ગિરાઃ ॥ ૩૧ ॥
મન્દશ્ચ સપ્તમો હ્યેષ ધ્રુવોઽતઃ સ્વર્ગલોકતઃ ।
હૃદયે કલ્પયન્યોગી તસ્મિન્સર્વસુખં લભેત્ ॥ ૩૨ ॥
હૃદયસ્ય મહર્લોકં જનોલોકં તુ કણ્ઠતઃ ।
તપોલોકં ભ્રુવોર્મધ્યે મૂર્ધ્નિ સત્યં પ્રતિષ્ઠિતમ્ ॥ ૩૩ ॥
બ્રહ્માણ્ડરૂપિણી પૃથ્વી તોયમધ્યે વિલીયતે ।
અગ્નિના પચ્યતે તોયં વાયુના ગ્રસ્યતેઽનલઃ ॥ ૩૪ ॥
આકાશં તુ પિબેદ્વાયું મનશ્ચાકાશમેવ ચ ।
બુદ્ધ્યહઙ્કારચિત્તં ચ ક્ષેત્રજ્ઞઃ પરમાત્મનિ ॥ ૩૫ ॥
અહં બ્રહ્મેતિ માં ધ્યાયેદેકાગ્રમનસા સકૃત્ ।
સર્વં તરતિ પાપ્માનં કલ્પકોટિશતૈઃ કૃતમ્ ॥ ૩૬ ॥
ઘટસંવૃતમાકાશં નીયમાને ઘટે યથા ।
ઘટો નશ્યતિ નાકાશં તદ્વજ્જીવ ઇહાત્મનિ ॥ ૩૭ ॥
ઘટાકાશમિવાત્માનં વિલયં વેત્તિ તત્ત્વતઃ ।
સ ગચ્છતિ નિરાલમ્બં જ્ઞાનાલોક્યં ન સંશયઃ ॥ ૩૮ ॥
તપેદ્વર્ષસહસ્રાણિ એકપાદસ્થિતો નરઃ ।
એકસ્ય ધ્યાનયોગસ્ય કલાં નાર્હન્તિ ષોડશીમ્ ॥ ૩૯ ॥
આલોડ્ય ચતુરો વેદાન્ધર્મશાસ્ત્રાણિ સર્વદા ।
યો વૈ બ્રહ્મ ન જાનાતિ દર્વી પાકરસં યથા ॥ ૪૦ ॥
યથા ખરશ્ચન્દનભારવાહી
સારસ્ય વાહી ન તુ ચન્દનસ્ય ।
એવં હિ શાસ્ત્રાણિ બહૂન્યધીત્ય
સારં ત્વજાનન્ખરવદ્વહેત્સઃ ॥ ૪૧ ॥
અનન્તકર્મ શૌચં ચ જપો યજ્ઞસ્તથૈવ ચ ।
તીર્થયાત્રાદિગમનં યાવત્તત્ત્વં ન વિન્દતિ ॥ ૪૨ ॥
ગવામનેકવર્ણાનાં ક્ષીરં સ્યાદેકવર્ણકમ્ ।
ક્ષીરવદ્દૃશ્યતે જ્ઞાનં દેહિનાં ચ ગવાં યથા ॥ ૪૩ ॥
અહં બ્રહ્મેતિ નિયતં મોક્ષહેતુર્મહાત્મનામ્ ।
દ્વે પદે બન્ધમોક્ષાય ન મમેતિ મમેતિ ચ ॥ ૪૪ ॥
મમેતિ બધ્યતે જન્તુર્ન મમેતિ વિમુચ્યતે ।
મનસો હ્યુન્મનીભાવાદ્દ્વૈતં નૈવોપલભ્યતે ।
યદા યાત્યુન્મનીભાવં તદા તત્પરમં પદમ્ ॥ ૪૫ ॥
હન્યાન્મુષ્ટિભિરાકાશં ક્ષુધાર્તઃ કણ્ડયેત્તુષમ્ ।
નાહં બ્રહ્મેતિ જાનાતિ તસ્ય મુક્તિર્ન જાયતે ॥ ૪૬ ॥
ઇતિ ઉત્તરગીતાયાં દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ॥
॥ તૃતીયોઽધ્યાયઃ ॥
યોગી વ્યર્થક્રિયાલાપપરિત્યાગેન શાન્તધીઃ ।
તૃતીયે શરણં યાયાદ્ધરિમેવેતિ કીર્ત્યતે ॥
શ્રીભગવાનુવાચ-
અનન્તશાસ્ત્રં બહુવેદિતવ્ય-
મલ્પશ્ચ કાલો બહવશ્ચ વિઘ્નાઃ ।
યત્સારભૂતં તદુપાસિતવ્યં
હંસો યથા ક્ષીરમિવામ્બુમિશ્રમ્ ॥ ૧ ॥
પુરાણં ભારતં વેદશાસ્ત્રાણિ વિવિધાનિ ચ ।
પુત્રદારાદિસંસારો યોગાભ્યાસસ્ય વિઘ્નકૃત્ ॥ ૨ ॥
ઇદં જ્ઞાનમિદં જ્ઞેયં યઃ સર્વં જ્ઞાતુમિચ્છતિ ।
અપિ વર્ષસહસ્રાયુઃ શાસ્ત્રાન્તં નાધિગચ્છતિ ॥ ૩ ॥
વિજ્ઞેયોઽક્ષરતન્માત્રં જીવિતં ચાપિ ચઞ્ચલમ્ ।
વિહાય શાસ્ત્રજાલાનિ યત્સત્યં તદુપાસ્યતામ્ ॥ ૪ ॥
પૃથિવ્યાં યાનિ ભૂતાનિ જિહ્વોપસ્થનિમિત્તિકમ્ ।
જિહ્વોપસ્થપરિત્યાગે પૃથિવ્યાં કિં પ્રયોજનમ્ ॥ ૫ ॥
તીર્થાનિ તોયપૂર્ણાનિ દેવાન્પાષાણમૃન્મયાન્ ।
યોગિનો ન પ્રપદ્યન્તે આત્મધ્યાનપરાયણાઃ ॥ ૬ ॥
અગ્નિર્દેવો દ્વિજાતીનાં મુનીનાં હૃદિ દૈવતમ્ ।
પ્રતિમા સ્વલ્પબુદ્ધીનાં સર્વત્ર સમદર્શિનામ્ ॥ ૭ ॥
સર્વત્રાવસ્થિતં શાન્તં ન પ્રપશ્યેજ્જનાર્દનમ્ ।
જ્ઞાનચક્ષુર્વિહીનત્વાદન્ધઃ સૂર્યમિવોદિતમ્ ॥ ૮ ॥
યત્ર યત્ર મનો યાતિ તત્ર તત્ર પરં પદમ્ ।
તત્ર તત્ર પરં બ્રહ્મ સર્વત્ર સમવસ્થિતમ્ ॥ ૯ ॥
દૃશ્યન્તે દૃશિ રૂપાણિ ગગનં ભાતિ નિર્મલમ્ ।
અહમિત્યક્ષરં બ્રહ્મ પરમં વિષ્ણુમવ્યયમ્ ॥ ૧૦ ॥
દૃશ્યતે ચેત્ખગાકારં ખગાકારં વિચિન્તયેત્ ।
સકલં નિષ્કલં સૂક્ષ્મં મોક્ષદ્વારેણ નિર્ગતમ્ ॥ ૧૧ ॥
અપવર્ગસ્ય નિર્વાણં પરમં વિષ્ણુમવ્યયમ્ ।
સર્વજ્યોતિર્નિરાકારં સર્વભૂતગુણાન્વિતમ્ ॥ ૧૨ ॥
સર્વત્ર પરમાત્માનં અહમાત્મા પરમવ્યયમ્ ।
અહં બ્રહ્મેતિ યઃ સર્વં વિજાનાતિ નરઃ સદા ।
હન્યાત્સ્વયમિમાન્કામાન્સર્વાશી સર્વવિક્રયી ॥ ૧૩ ॥
નિમિષં નિમિષાર્ધં વા શીતાશીતનિવારણમ્ ।
અચલા કેશવે ભક્તિર્વિભવૈઃ કિં પ્રયોજનમ્ ॥ ૧૪ ॥
ભિક્ષાન્નં દેહરક્ષાર્થં વસ્ત્રં શીતનિવારણમ્ ।
અશ્માનં ચ હિરણ્યં ચ શાકં શાલ્યોદનં તથા ॥ ૧૫ ॥
સમાનં ચિન્તયેદ્યોગી યદિ ચિન્ત્યમપેક્ષતે ।
ભૂતવસ્તુન્યશોચિત્વં પુનર્જન્મ ન વિદ્યતે ॥ ૧૬ ॥
આત્મયોગમવોચદ્યો ભક્તિયોગશિરોમણિમ્ ।
તં વન્દે પરમાનન્દં નન્દનન્દનમીશ્વરમ્ ॥
ઇતિ ઉત્તરગીતાયાં તૃતીયોઽધ્યાયઃ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Uttara Gita in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil