॥ Vairagyashatakam Gujarati Lyrics ॥
વૈરાગ્યશતકમ્
૧ તૃષ્ણાદૂષણમ્ ।
ચૂડોત્તંસિતચન્દ્રચારુકલિકાચઞ્ચચ્છિખાભાસ્વરો
લીલાદગ્ધવિલોલકામશલભઃ શ્રેયોદશાગ્રે સ્ફુરન્ ।
અન્તઃસ્ફૂર્જદપારમોહતિમિરપ્રાગ્ભારમુચ્ચાટયન્ઃ
ચેતઃસદ્મનિ યોગિનાં વિજયતે જ્ઞાનપ્રદીપો હરઃ ॥ ૧ ॥
1 Condemnation of Desire
To Him who appears radiant in the shimmering rays, like half-bloomed buds,
of the crescent moon which ornaments His head; who sportively burned Cupid
like a moth; whose presence augurs supreme well-being; who, like the sun,
inwardly dispels the dense darkness of ignorance engulfing the mind; who is
like a lamp of knowledge shining in the hearts of yogis; Victory to Shiva!
તૃષ્ણા = thirst (of desire)
દૂષણં = condemnation
ચૂડ = head
ઉત્તંસિત = made an ornament
ચન્દ્ર = moon
ચારુ = beautiful
કલિકા = partially opened buds
ચઞ્ચચ્છિખા = lambent beams
ભાસ્વરઃ = shining sun
લીલા = sport
દગ્ધ = burnt up
વિલોલ = unsteady
કામ = passion
શલભઃ = a moth
શ્રેયોદશ = circumstances of prosperity
અગ્રે = in front of
સ્ફુરન્ = appearing
અન્તઃસ્ફૂર્જત્ = spreading forth in the heart
અપાર = endless
મોહ = ignorance
તિમિર = night
પ્રાગ્ભારં = heavy mass at the front
ઉચ્ચાટયન્ઃ = smites away
ચેતઃ = heart
સદ્મનિ = in the temple of
યોગિનાં = of the yogi
વિજયતે = proves victorious
જ્ઞાનપ્રદીપઃ = light of knowledge
હરઃ = Siva
ભ્રાન્તં દેશમનેકદુર્ગવિષમં પ્રાપ્તં ન કિઞ્ચિત્ફલમ્
ત્યક્ત્વા જાતિકુલાભિમાનમુચિતં સેવા કૃતા નિષ્ફલા ।
ભુક્તં માનવિવર્જિતં પરગૃહેષ્વાશઙ્કયા કાકવત્
તૃષ્ણે જૃમ્ભસિ પાપકર્મપિશુને નાદ્યાપિ સન્તુષ્યસિ ॥ ૨ ॥
Travelling across many difficult and dangerous places brought me no
wealth; giving up pride of lineage, I have served the rich in vain,
without self-respect, in others’ homes; I have craved and eaten like
crows in others’ homes; and still, oh Desire! instigator of wicked deeds,
you prosper and even then remain unsatisfied.
ભ્રાન્તં = roamed
દેશં = places
અનેક = various
દુર્ગ = difficult
વિષમં = obstacles
પ્રાપ્તં = obtained
ન = not
કિઞ્ચિત્ = even a little
ફલં = result/wealth
ત્યક્ત્વા = having given up
જાતિ = birth in a caste
કુલ = lineage
અભિમાનં = pride
ઉચિતં = proper
સેવા = service
કૃતા = having performed
નિષ્ફલા = fruitless
ભુક્તં = fed
માન = honor
વિવર્જિતં = devoid of
પરગૃહેશુ = in others’ homes
આશઙ્કયા = hankering after gain
કાકવત્ = like a crow
તૃષ્ણે = thirsting desire
જૃમ્ભસિ = increases
પાપકર્મપિશુને = indicative of evil deeds
ન અદ્ય અપિ = not now even
સન્તુષ્યસિ = satisfied
ઉત્ખાતં નિધિશઙ્કયા ક્ષિતિતલં ધ્માતા ગિરેર્ધાતવો
નિસ્તીર્ણઃ સરિતાં પતિર્નૃપતયો યત્નેન સંતોષિતાઃ ।
મન્ત્રારાધનતત્પરેણ મનસા નીતાઃ શ્મશાને નિશાઃ
પ્રાપ્તઃ કાણવરાટકોઽપિ ન મયા તૃષ્ણે સકામા ભવ ॥ ૩ ॥
Digging the earth for wealth, smelting the rocks for prcious metals,
crossing the oceans, laboring to keep in favor of kings, chanting
incantations with a totally absorbed mind in cremation sites,–brought
me not even a broken piece of a glimmering shell. Oh Desire! therefore,
remain contented.
ઉત્ખાતં = dug
નિધિ = precious metals
શઙ્કયા = in quest of
ક્ષિતિતલં = earth
ધ્માતા = smelted
ગિરેઃ = stones
ધાતવઃ = precious metals
નિસ્તીર્ણઃ = crossed
સરિતાં = oceans
પતિઃ = chief
નૃપતયઃ = royal
યત્નેન = with effort
સંતોષિતાઃ = favored
મન્ત્ર = incantations
આરાધન = worship
તત્પરેણ = utmost effort
મનસા = mentally
નીતાઃ = carried out
શ્મશાને = cramation grounds
નિશાઃ = nights
પ્રાપ્તઃ = achieved
કાણવરાટકઃ = a broken cowrie
અપિ = even
ન = not
મયા = by me
તૃષ્ણે = desire
સકામા = satisfied
ભવ = be
ખલાલાપાઃ સોઢાઃ કથમપિ તદારાધનપરૈઃ
નિગૃહ્યાન્તર્બાષ્પં હસિતમપિ શૂન્યેન મનસા ।
કૃતો વિત્તસ્તમ્ભપ્રતિહતધિયામઞ્જલિરપિ
ત્વમાશે મોઘાશે કિમપરમતો નર્તયસિ મામ્ ॥ ૪ ॥
Enduring somehow in servility the talk of the wicked; holding back tears;
smiling with a vacant mind; bowing low to wealthy but stupid people; oh
insatiable Desire! What other futile deeds would you have me dance in?
ખલ = wicked
આલાપાઃ = talk
સોઢાઃ = shabby
કથમપિ = somehow
તત્ = that
આરાધનપરૈઃ = servile attendance
નિગૃહ્ય = suppressing
અન્તર્બાષ્પં = tears
હસિતં = smiling
અપિ = even
શૂન્યેન = vacant
મનસા = mentally
કૃતઃ = made
વિત્ત = wealth
સ્તમ્ભ = inactive
પ્રતિહત = dulled
ધિયાં = intellect
અઞ્જલિઃ = obeisance
અપિ = also
ત્વં = you
આશે = oh Desire!
મોઘાશે = with hopes thwarted
કિં = what
અપરં = other
અતઃ = hence
નર્તયસિ = dance
માં = me
અમીષાં પ્રાણાનાં તુલિતબિસિનીપત્રપયસાં
કૃતે કિં નાસ્માભિર્વિગલિતવિવેકૈર્વ્યવસિતમ્ ।
યદાઢ્યાનામગ્રે દ્રવિણમદનિઃસંજ્ઞમનસાં
કૃતં વીતવ્રીડૈર્નિજગુણકથાપાતકમપિ ॥ ૫ ॥
Our energies, as fickle as the water drops on the lotus leaf, we have spent
with thoughtless abandon. In front of the rich, with their minds dulled by the
arrogance of wealth, we have sinned by flattering ourselves.
અમીષાં = our
પ્રાણાનાં = all the vital forces
તુલિત = unsteady
બિસિની = lotus
પત્ર = leaf
પયસાં = water
કૃતે = done
કિં = what
ન = not
અસ્માભિઃ = by us
વિગલિત = depraved
વિવેકૈઃ = conscience
વ્યવસિતં = performed
યત્ = which
આઢ્યાનાં = of the rich
અગ્રે = in the presence
દ્રવિણમદ = pride of wealth
નિઃસંજ્ઞ = stupefied
મનસાં = minds
કૃતં = committed
વીત = without
વ્રીડૈર્ = shame
નિજગુણ = own virtues
કથા = reciting
પાતકં = sin
અપિ = even
ક્ષાન્તં ન ક્ષમયા ગૃહોચિતસુખં ત્યક્તં ન સંતોષતઃ
સોઢા દુઃસહશીતવાતતપનક્લેશા ન તપ્તં તપઃ ।
ધ્યાતં વિત્તમહર્નિશં નિયમિતપ્રાણૈર્ન શમ્ભોઃ પદં
તત્તત્કર્મ કૃતં યદેવ મુનિભિસ્તૈસ્તૈઃ ફલૈર્વઞ્ચિતાઃ ॥ ૬ ॥
Forgiving out of weakness, giving up comforts of the home out of lack
of fulfilment, tolerating the unbearable cold, wind, heat, without
fulfilling austerities, thinking of riches day and night withintense
energy but not on Shiva’s feet,; thus have we performed the actions of
the ascetic recluse, but devoid of the benefits.
ક્ષાન્તં = forgiven
ન = not
ક્ષમયા = forgiveness
ગૃહોચિતસુખં = comforts of home-life
ત્યક્તં = renounced
ન = not
સંતોષતઃ = with contentment
soDhA
દુઃસહ = inclement
શીત = cold
વાત = wind
તપન = heat
ક્લેશા = suffered inclement weather
ન = not
તપ્તં = heated
તપઃ = austerities
ધ્યાતં = meditating
વિત્તં = money
અહર્નિશં = day and night
નિયમિત = controlled
પ્રાણૈઃ = breath and vital forces
ન = not
શમ્ભોઃ = of Shiva
પદં = feet
તત્તત્કર્મ =those very acts
કૃતં = done
યદેવ = which verily
મુનિભિઃ = by reclusive saints
તૈસ્તૈઃ = those only
ફલૈઃ = of good results
વઞ્ચિતાઃ = deprived of
ભોગા ન ભુક્તા વયમેવ ભુક્તાઃ
તપો ન તપ્તં વયમેવ તપ્તાઃ ।
કાલો ન યાતો વયમેવ યાતા-
સ્તૃષ્ણા ન જીર્ણા વયમેવ જીર્ણાઃ ॥ ૭ ॥
We have not enjoyed mundane pleasures, but ourselves have been devoured by
desires. We have not performed austeriries, but got scorched ourselves,
nevertheless; time is not gone but we approach the end. Desires do not
wear out, only we ourselves are struck down by senility.
ભોગા = worldly pleasures
ન = not
ભુક્તા = enjoyed
વયં એવ = we ourselves
ભુક્તાઃ = eaten up
તપઃ = austerities
ન = not
તપ્તં = performed
વયં એવ = we ourselves
તપ્તાઃ = burnt
કાલઃ = time
ન = not
યાતઃ = gone
વયં એવ = we ourselves
યાતાઃ = gone
તૃષ્ણા = desire
ન = not
જીર્ણા = reduced
વયં = we
એવ = alone
જીર્ણાઃ = aged
વલીભિર્મુખમાક્રાન્તં પલિતેનાઙ્કિતં શિરઃ ।
ગાત્રાણિ શિથિલાયન્તે તૃષ્ણૈકા તરુણાયતે ॥ ૮ ॥
Face covered with wrinkles, the head painted white with gray hair, the limbs
feeble, and yet Desire alone stays youthful.
વલી = with wrinkles
મુખં = face
આક્રાન્તં = attacked
પલિતેન = grey hair
અઙ્કિતં = painted white
શિરઃ = head
ગાત્રાણિ = limbs
શિથિલાયન્તે = enfeebled
તૃષ્ણૈકા = desire alone
તરુણાયતે = rejuvenating
નિવૃત્તા ભોગેચ્છા પુરુષબહુમાનોઽપિ ગલિતઃ
સમાનાઃ સ્વર્યાતાઃ સપદિ સુહૃદો જીવિતસમાઃ ।
શનૈર્યષ્ટ્યુત્થાનં ઘનતિમિરરુદ્ધે ચ નયને
અહો મૂઢઃ કાયસ્તદપિ મરણાપાયચકિતઃ ॥ ૯ ॥
With desires receding, even much respect of many dropping away, dear
friends close to my heart fleeing to heaven, standing up slowly with
the help of a stick, eyesight darkened by cataracts,—even then the
body in its stupidity, wonders at the prospect of death!
નિવૃત્તા = receded
ભોગેચ્છા = desire for pleasures
પુરુષ = person
બહુમાનઃ = respect
અપિ = also
ગલિતઃ = lost
સમાનાઃ = compeers
સ્વર્યાતાઃ = gone to heaven
સપદિ = swiftly
સુહૃદઃ = dear friends
જીવિતસમાઃ = as much as life
શનૈઃ = slowly
યષ્ટ્યુત્થાનં = raise oneself slowly with the help of a staff
ઘનતિમિરરુદ્ધે = covered by dense cataracts
ચ = and
નયને = eyes
અહો = alas
મૂઢઃ = stupidity
કાયઃ = the body
તદપિ = even then
મરણાપાયચકિતઃ = wonders at the thought of death
આશા નામ નદી મનોરથજલા તૃષ્ણાતરઙ્ગાકુલા
રાગગ્રાહવતી વિતર્કવિહગા ધૈર્યદ્રુમધ્વંસિની ।
મોહાવર્તસુદુસ્તરાતિગહના પ્રોત્તુઙ્ગચિન્તાતટી
તસ્યાઃ પારગતા વિશુદ્ધમનસો નન્દન્તિ યોગીશ્વરાઃ ॥ ૧૦ ॥
Hope, like a river, with fantasies as water, agitated by waves of desires;
attachments to various objects serving as prey; abounding in thoughts of greed,
like birds; destroying the foes of courage; surrounded by eddies of ignorance
deep and difficult to cross; with precipitous banks of anxiety—such a river
the perfected yogis of pure minds, cross to enjoy beatitude.
આશા = hope
નામ = named
નદી = river
મનોરથજલા = of the water of desires
તૃષ્ણા = passions
તરઙ્ગ = waves
આકુલા = raging
રાગગ્રાહવતી = grasped by attachments to objects
વિતર્ક = scheming thoughts (of greed)
વિહગા = birds
ધૈર્ય = courage
દ્રુમ = tree
ધ્વંસિની = destroyer
મોહાવર્ત = whirlpools of ignorance
સુદુસ્તર = impassable
અતિ = great
ગહના = deep
પ્રોત્તુઙ્ગ = precipitous
ચિન્તા = anxiety
તટી = banks
તસ્યાઃ = their
પારગતાઃ = cross beyond
વિશુદ્ધ = purified
મનસઃ = mind
નન્દન્તિ = enjoy
યોગીશ્વરાઃ = great yogis
વિષયપરિત્યાગવિડમ્બના ।
ન સંસારોત્પન્નં ચરિતમનુપશ્યામિ કુશલં
વિપાકઃ પુણ્યાનાં જનયતિ ભયં મે વિમૃશતઃ ।
મહદ્ભિઃ પુણ્યૌઘૈશ્ચિરપરિગૃહીતાશ્ચ વિષયા
મહાન્તો જાયન્તે વ્યસનમિવ દાતું વિષયિણામ્ ॥ ૧૧ ॥
I do not see true well-being accruing from actions repeated life after life
in this world. On deep thought, I find it fearsome this collection of merits.
By this great store of merits further enjoyments can be procured. Attachment to
pleasures only brings more misery.
વિષય = sensual objects
પરિત્યાગ = giving up
વિડમ્બના = futile efforts
ન = not
સંસારોત્પન્નં = produced through life after life
ચરિતં = performed
અનુપશ્યામિ = see
કુશલં = well-being
વિપાકઃ = accumulation
પુણ્યાનાં = of virtues
જનયતિ = engenders
ભયં = fear
મે = in me
વિમૃશતઃ = on deep thinking
મહદ્ભિઃ = by great
પુણ્ય = merit
ઓઘૈઃ = stream
ચિર =constant
પરિગૃહિતાઃ = earned
ચ = and
વિષયા = sensual pleasures
મહાન્તઃ = greatly
જાયન્તે = produces
વ્યસનમિવ = misery
દાતું = giving
વિષયિણાં = those attached to pleasures
અવશ્યં યાતારશ્ચિરતરમુષિત્વાપિ વિષયા
વિયોગે કો ભેદસ્ત્યજતિ ન જનો યત્સ્વયમમૂન્ ।
વ્રજન્તઃ સ્વાતન્ત્ર્યાદતુલપરિતાપાય મનસઃ
સ્વયં ત્યક્તા હ્યેતે શમસુખમનન્તં વિદધતિ ॥ ૧૨ ॥
Sensual pleasures will surely leave us sometime, even if they stay with us
for a long time. Then, what difference does it make if the people discard them
by their own choice? The mind is sorely afflicted if pleasures leave us
of their own accord. However, if people renounce them voluntarily, such
self-control gives infinite bliss.
અવશ્યં = certainly
યાતારઃ = gone
ચિરતરં = long time
ઉષિત્વાપિ = even after staying
વિષયા = sensual pleasures
વિયોગે = departure
કઃ = what
ભેદઃ = difference
ત્યજતિ = give up
ન = not
જનઃ = people
યત્સ્વયમમૂન્ = that of their own accord
વ્રજન્તઃ = leave
સ્વાતન્ત્ર્યાત્ = on their own
અતુલ = incomparable
પરિતાપાય = misery
મનસઃ = mental
સ્વયં = by themselves
ત્યક્તા = give up
હ્યેતે = verily these
શમ = self-control
સુખં = happiness
અનન્તં = infinite
વિદધતિ = specially give
બ્રહ્મજ્ઞાનવિવેકનિર્મલધિયઃ કુર્વન્ત્યહો દુષ્કરં
યન્મુઞ્ચન્ત્યુપભોગભાઞ્જ્યપિ ધનાન્યેકાન્તતો નિઃસ્પૃહાઃ ।
સમ્પ્રાપ્તાન્ન પુરા ન સમ્પ્રતિ ન ચ પ્રાપ્તૌ દૃઢપ્રત્યયાન્
વાઞ્છામાત્રપરિગ્રહાનપિ પરં ત્યક્તું ન શક્તા વયમ્ ॥ ૧૩ ॥
Ah! knowledge of Reality gained by discrimination through purified intellect
must be difficult. For it results from the absolute renunciation of desires
which wealth enabled them to enjoy. The same obtained in the past or present,
or to be obtained in the future, we are unable to renounce, though they remain
as mere longings.
બ્રહ્મજ્ઞાન = knowledge of supreme reality
વિવેક = discrimination
નિર્મલ = pure
ધિયઃ = minds
કુર્વન્તિ = do
અહો = ah!
દુષ્કરં = difficult to achieve
યત્ = which
મુઞ્ચન્ત્ય્ = discard
ઉપભોગભાઞ્જ્યપિ = bringing enjoyment
ધનાનિ = wealth
એકાન્તતઃ = wholly
નિઃસ્પૃહાઃ = those devoid of craving
સમ્પ્રાપ્તાન્ન = not obtained
પુરા = in the past
ન = not
સમ્પ્રતિ = in the present
ન = not
ચ = and
પ્રાપ્તૌ = obtained
દૃઢ = firm
પ્રત્યયાન્ = conviction
વાઞ્છામાત્ર = desiring
પરિગ્રહાનપિ = to obtain
પરં = lasting
ત્યક્તું = to give up
ન = not
શક્તા = able
વયં = we
ધન્યાનાં ગિરિકન્દરેષુ વસતાં જ્યોતિઃ પરં ધ્યાયતાં
આનન્દાશ્રુકણાન્પિબન્તિ શકુના નિઃશઙ્કમઙ્કેશયાઃ ।
અસ્માકં તુ મનોરથોપરચિતપ્રાસાદવાપીતટ-
ક્રીડાકાનનકેલિકૌતુકજુષામાયુઃ પરં ક્ષીયતે ॥ ૧૪ ॥
Blessed are they who live in mountain-caves, meditating on the Supreme Light,
with the birds fearlessly sitting on their laps drinking the tears of joy.
Our life fades away, revelling in fantasies in palaces or on the banks
of refreshing ponds, or in pleasure gardens.
ધન્યાનાં = blessed
ગિરિકન્દરેષુ = in mountain-caves
વસતાં = living
જ્યોતિઃ = light
પરં = supreme
ધ્યાયતાં = meditating
આનન્દ = joy
અશ્રુકણાન્ = tear drops
પિબન્તિ = drink
શકુના = birds
નિઃશઙ્કં = without fear
અઙ્કેશયાઃ = sitting on laps
અસ્માકં = our
તુ = indeed
મનોરથ = fantasies
ઉપરચિત = created
પ્રાસાદ = palaces
વાપીતટ- = on banks of waters
ક્રીડા = sport
કાનનકેલિકૌતુક = pleasure gardens
જુષાં = fast
આયુઃ = life
પરં = fast
ક્ષીયતે = weakens ..14..
ભિક્ષાશનં તદપિ નીરસમેકવારં
શય્યા ચ ભૂઃ પરિજનો નિજદેહમાત્રમ્ ।
વસ્ત્રં વિશીર્ણશતખણ્ડમયી ચ કન્થા
હા હા તથાપિ વિષયા ન પરિત્યજન્તિ ॥ ૧૫ ॥
For eating I have tasteless food once a day, after begging of alms; the earth
for a bed, and my own body as a servant; for dress, a blanket made from
hundreds of rags; and yet alas! sensual desires do not leave me!
ભિક્ષાશનં = food by begging
તદપિ = that too
નીરસં = tasteless
એકવારં = once a day
શય્યા = bed
ચ = and
ભૂઃ = earth
પરિજનઃ = attendants
વસ્ત્રં = dress
વિશીર્ણ = worn out
શતખણ્ડમયી = torn in hundred pieces
ચ = and
કન્થા = patched up
હા = alas
હા = alas
તથાપિ = even then
વિષયા = sensual craving
ન = not
પરિત્યજન્તિ = give up
સ્તનૌ માંસગ્રન્થી કનકકલશાવિત્યુપમિતૌ
મુખં શ્લેષ્માગારં તદપિ ચ શશાઙ્કેન તુલિતમ્ ।
સ્રવન્મૂત્રક્લીન્નં કરિવરશિરસ્પર્ધિ જઘનં
મુહુર્નિન્દ્યં રૂપં કવિજનવિશેષૈર્ગુરુ કૃતમ્ ॥ ૧૬ ॥
The poets give such metaphors as golden vessels to the breasts which are
but two lumps of flesh; the mouth, seat of phlegm and mucus, are compared to
the moon; the loins, outlet for wet urine, are likened to the forehead of
an elephant; thus glorifying the human form that is always contemptible.
સ્તનૌ = breasts
માંસગ્રન્થી = lumps of flesh
કનકકલશાવિત્યુપમિતૌ = compared to golden jugs
મુખં = mouth
શ્લેષ્મ = saliva/phlegm
અગારં = seat
તદપિ = yet
ચ = and
શશાઙ્કેન = to the moon
તુલિતં = compared to
સ્રવન્ = flowing
મૂત્ર = urine
ક્લિન્નં = fouled
કરિવર = elephant
શિર = head
સ્પર્ધિ = likened to
જઘનં = hip and loins
મુહુર્નિન્દ્યં = ever despicable
રૂપં = form
કવિજન = poets
વિશેષૈઃ = especially
ગુરુ = great
કૃતં = done
એકો રાગિષુ રાજતે પ્રિયતમાદેહાર્ધહારી હરો
નીરાગેષુ જનો વિમુક્તલલનાસઙ્ગો ન યસ્માત્પરઃ ।
દુર્વારસ્મરબાણપન્નગવિષવ્યાવિદ્ધમુગ્ધો જનઃ
શેષઃ કામવિડમ્બિતાન્ન વિષયાન્ભોક્તું ન મોક્તું ક્ષમઃ ॥ ૧૭ ॥
Uniquely great is Shiva among the sensuous, for he shares half the body with
His beloved; among the dispassionate no one excels Him in detachment from women.
Rest of the people, stunned in infatuation by Cupid’s irresistible arrows tipped
with serpent poison, can neither enjoy their desires nor give them up at will.
એકઃ = one, unique
રાગિષુ = sensual
રાજતે = stands out
પ્રિયતમા = beloved
દેહ = body
અર્ધહારી = sharing
હરઃ = Siva
નીરાગેષુ = among the dispassionate
જનઃ = people
વિમુક્ત = free
લલના = woman
સઙ્ગઃ = company
ન = not
યસ્માત્ = from which
પરઃ = superior
દુર્વારસ્મર = irresistible, Cupid
બાણ = arrow
પન્નગ = snake
વિષ = poison
વ્યાવિદ્ધ = smitten
મુગ્ધઃ = stupefied
જનઃ = people
શેષઃ = rest
કામવિડમ્બિતાન્ =infatuated by love
ન = not
વિષયાન્ભોક્તું = enjoying desires
ન = not
મોક્તું = give up
ક્ષમઃ = able
અજાનન્દાહાત્મ્યં પતતુ શલભસ્તીવ્રદહને
સ મીનોઽપ્યજ્ઞાનાદ્વડિશયુતમશ્નાતુ પિશિતમ્ ।
વિજાનન્તોઽપ્યેતે વયમિહ વિપજ્જાલજટિલાન્
ન મુઞ્ચામઃ કામાનહહ ગહનો મોહમહિમા ॥ ૧૮ ॥
Like a moth falling in fire, not knowing its burning power; or like the fish
caught in ignorance by the baited hook; we, despite knowing the dangers, do not
renounce sensual pleasures. Oh! how profound is the glory of delusion!
અજાનન્ = not knowing
દાહાત્મ્યં = burning power
પતતુ = falls
શલભઃ = moth
તીવ્ર = glowing
દહને = in fire
સ = that
મીનઃ = fish
અપિ = also
અજ્ઞાનાદ્ = due to ignorance
વડિશ = fish-hook
યુતં = with
અશ્નાતુ = fish also due to ignorance eats from the hook
પિશિતં = bait
વિજાનન્તઃ = intellectual understanding
અપિ = even
એતે = herewith
વયમિહ = we here
વિપજ્જાલજટિલાન્ = complex and dangerous
ન = not
મુઞ્ચામઃ = give up
કામાનહહ = sensuality
ગહનઃ = profound
મોહમહિમા = power of delusion
તૃષા શુષ્યત્યાસ્યે પિબતિ સલિલં શીતમધુરં
ક્ષુધાર્તઃ શાલ્યાન્નં કવલયતિ માંસાદિકલિતમ્ ।
પ્રદીપ્તે કામાગ્નૌ સુદૃઢતરમાલિઙ્ગતિ વધૂં
પ્રતીકારં વ્યાધેઃ સુખમિતિ વિપર્યસ્યતિ જનઃ ॥ ૧૯ ॥
When the mouth is parched with thirst, a person drinks cool and sweet water;
when smitten with hunger the person eats rice, flavored with meat et cetera.;
when afire with passion, he embraces the wife with great firmness; thus, joy
is the remedying of these diseases(thirst,hunger,lust), and yet how much distress
in these remedies!
તૃષા = thirst
શુષ્યત્ = parched
આસ્યે = mouth
પિબતિ = drinks
સલિલં = water
શીત = cold
મધુરં = refreshing
ક્ષુધાર્તઃ = hunger-stricken
શાલ્યાનં = cooked food
કવલયતિ = eats
માંસાદિકલિતં = made delicious by adding meat, etc.
પ્રદીપ્તે = aroused
કામાગ્નૌ = fiery desire
સુદૃઢતરં = very firmly
આલિઙ્ગતિ = embraces
વધૂં = wife
પ્રતીકારં = opposing
વ્યાધેઃ = diseases
સુખમિતિ = happiness
વિપર્યસ્યતિ = upset
જનઃ = persons
તુઙ્ગં વેશ્મ સુતાઃ સતામભિમતાઃ સંખ્યાતિગાઃ સમ્પદઃ
કલ્યાણી દયિતા વયશ્ચ નવમિત્યજ્ઞાનમૂઢો જનઃ ।
મત્વા વિશ્વમનશ્વરં નિવિશતે સંસારકારાગૃહે
સંદૃશ્ય ક્ષણભંગુરં તદખિલં ધન્યસ્તુ સંન્યસ્યતિ ॥ ૨૦ ॥
Owning towering mansions, with sons honored by the learned and wealthy;
with a charitable and youthful wife, the ignorant people regard this
world as permanent, and enter this prison of repeated cycles of birth
and death. Blessed indeed is one who sees the momentary transience and
renounces it.
તુઙ્ગં = tall
વેશ્મ = mansions
સુતાઃ = sons
સતામભિમતાઃ = honored by the learned
સંખ્યાતિગાઃ = immeasurable
સમ્પદઃ = wealth
કલ્યાણી = beneficent
દયિતા = charitable
વયઃ = age
ચ = and
નવં = young
ઇતિ = thus
અજ્ઞાન = ignorance
મૂઢઃ = deluded
જનઃ = persons
મત્વા = thinking
વિશ્વં = world
અનશ્વરં = permanent
નિવિશતે = regard
સંસાર = world cycles (creation-dissolution)
કારાગૃહે = prison
સંદૃશ્ય = having seen
ક્ષણભંગુરં = momentariness
તદખિલં = all that
ધન્યસ્તુ = blessed indeed
સંન્યસ્યતિ = renounces
યાઞ્ચાદૈન્યદૂષણમ્ ।
દીના દીનમુખૈઃ સદૈવ શિશુકૈરાકૃષ્ટજીર્ણામ્બરા
ક્રોશદ્ભિઃ ક્ષુધિતૈર્નિરન્નવિધુરા દૃશ્યા ન ચેદ્ગેહિની ।
યાઞ્ચાભઙ્ગભયેન ગદ્ગદગલત્ત્રુટ્યદ્વિલીનાક્ષરં
કો દેહીતિ વદેત્સ્વદગ્ધજઠરસ્યાર્થે મનસ્વી પુમાન્ ॥ ૨૧ ॥
Distressed, misery written on her face, constantly tugged at her worn-out
clothes by hungry, crying children—if one were to see such a wife,
what wise person, smitten with hunger, with a choked and faltering voice,
would say ᳚Give me᳚, fearing refusal of his entreaty?
યાઞ્ચા = supplicant attitude
દૈન્ય = poverty
દૂષણં = condemnation
દીના = suffering
દીનમુખૈઃ = piteous faces
સદૈવ = always
શિશુકૈઃ = by children
આકૃષ્ટ = pulling
જીર્ણ = worn out
અમ્બરા = clothes
ક્રોશદ્ભિઃ = crying
ક્ષુધિતૈર્નિરન્નવિધુરા = hungry without food
દૃશ્યા = seeing
ન = not
ચેદ્ = if it be
ગેહિની = one’s wife
યાઞ્ચા = request
ભઙ્ગ = refusal
ભયેન = fear of
ગદ્ગદગલત્ = choking
ત્રુટ્યદ્ = faltering
વિલીન = jumbled
અક્ષરં = voice
કઃ = who
દેહીતિ = give me, thus
વદેત્ = speaks
સ્વ = one’s own
દગ્ધ = on fire
જઠરસ્ય = of the stomach
અર્થે = for the sake of
મનસ્વી = wise
પુમાન્ = man
અભિમતમહામાનગ્રન્થિપ્રભેદપટીયસી
ગુરુતરગુણગ્રામામ્ભોજસ્ફુટોજ્જ્વલચન્દ્રિકા ।
વિપુલવિલસલ્લજ્જાવલ્લીવિતાનકુઠારિકા
જઠરપિઠરી દુષ્પૂરેયં કરોતિ વિડમ્બનમ્ ॥ ૨૨ ॥
Clever in undoing the knots of self-respect; like the moonlight brightly
shining on the lotus of virtues; like a hatchet cutting off the lush creepers
of our vaunted modesy— such is the hard mockery of filling the pit of
the stomach
અભિમતમહામાનગ્રન્થિપ્રભેદપટીયસી = fond self-respect,like
knots,being cleverly cut
ગુરુતરગુણગ્રામામ્ભોજસ્ફુટોજ્જ્વલચન્દ્રિકા = greatly valued
virtues of the lotus in bright moonlight
વિપુલવિલસલ્લજ્જાવલ્લીવિતાનકુઠારિકા = great modesty,growing
abundantly like creepers, cut by a scythe
જઠરપિઠરી = pit of the stomach
દુષ્પૂરેયં = hard to fill
કરોતિ = do
વિડમ્બનં = undoing
પુણ્યે ગ્રામે વને વા મહતિ સિતપટચ્છન્નપાલિં કપાલિં
હ્યાદાય ન્યાયગર્ભદ્વિજહુતહુતભુગ્ધૂમધૂમ્રોપકણ્ઠે ।
દ્વારં દ્વારં પ્રવિષ્ટો વરમુદરદરીપૂરણાય ક્ષુધાર્તો
માની પ્રાણૈઃ સનાથો ન પુનરનુદિનં તુલ્યકુલ્યેષુ દીનઃ ॥ ૨૩ ॥
Wandering in holy places or extensive forests, whose outskirts are grey with
smoke of fires tended by priests expert in rituals; a begging bowl in hand
covered with a white cloth; entering from door to door to appease the distressing
hunger by filling the stomach and sustaining the energy, is preferred by a
self-respecting person to being a beggar among his compeers every day.
પુણ્યે = holy
ગ્રામે = places
વને = forests
વા = or
મહતિ = great
સિત = white
પટચ્છન્નપાલિં = cloth covering
કપાલિં = begging bowl
હિ = indeed
આદાય = taking
ન્યાયગર્ભ = experts in rituals
દ્વિજ = brahmanas
હુતહુતભુગ્ = sacrificial fires
ધૂમ = smoke
ધૂમ્ર = grey
ઉપકણ્ઠે = periphery
દ્વારં = door
દ્વારં = door
પ્રવિષ્ટઃ = enter
વરં = man of self respect
ઉદરદરી = cavity of the stomach
પૂરણાય = filling
ક્ષુધાર્તઃ = craving with hunger
માની = self-respecting
પ્રાણૈઃ = energies
સનાથઃ = preserved
ન = not
પુનરનુદિનં = day to day
તુલ્યકુલ્યેષુ = among one’s peers
દીનઃ = beggar
ગઙ્ગાતરઙ્ગકણશીકરશીતલાનિ
વિદ્યાધરાધ્યુષિતચારુશિલાતલાનિ ।
સ્થાનાનિ કિં હિમવતઃ પ્રલયં ગતાનિ
યત્સાવમાનપરપિણ્ડરતા મનુષ્યાઃ ॥ ૨૪ ॥
Have the Himalayan ranges, cooled by the fine spray from the waves of the Ganges,
and with the beautiful rocky plateaus habited by celestial musicians, dissolved
and disappeared, prompting people to disgrace themselves by depending on others
for their livelihood?
ગઙ્ગાતરઙ્ગ = waves of Ganges
કણ = minute bits
શીકર = spray
શીતલાનિ = cool
વિદ્યાધર = celestial beings expert in the arts
અધ્યુષિત = inhabited
ચારુ = beautiful
શિલા = rock
તલાનિ = plateaus
સ્થાનાનિ = places
કિં = why
હિમવતઃ = rocky
પ્રલયં = destruction
ગતાનિ = gone
યત્ = which
સાવમાન =humiliated
પરપિણ્ડરતા = dependent on others
મનુષ્યાઃ = human beings
કિં કન્દાઃ કન્દરેભ્યઃ પ્રલયમુપગતા નિર્ઝરા વા ગિરિભ્યઃ
પ્રધ્વસ્તા વા તરુભ્યઃ સરસફલભૃતો વલ્કલિન્યશ્ચ શાખાઃ ।
વીક્ષ્યન્તે યન્મુખાનિ પ્રસભમપગતપ્રશ્રયાણાં ખલાનાં
દુઃખાપ્તસ્વલ્પવિત્તસ્મયપવનવશાન્નર્તિતભ્રૂલતાનિ ॥ ૨૫ ॥
Have the roots and herbs from the caves gone out of existence, or have
the streams disappeared from the mountains, or have the trees yielding
succulent fruits on their branches and barks from their trunks been
destroyed, which would lead these wicked folks, destitute of good
breeding, to show their faces, with eyebrows dancing like wind-blown
creepers due to arrogance of laboriously earning their meager livelihood?
કિં = is it
કન્દાઃ = roots/herbs
કન્દરેભ્યઃ = from caves
પ્રલયમુપગતા = disappeared
નિર્ઝરા = streams
વા = or
ગિરિભ્યઃ = from mountains
પ્રધ્વસ્તા = destroyed
વા = or
તરુભ્યઃ = from trees
સરસ = juicy
ફલ = fruits
ભૃતઃ = bearing
વલ્કલિન્યઃ = giving barks
ચ = and
શાખાઃ = branches
વીક્ષ્યન્તે = gone
યન્મુખાનિ = whose faces
પ્રસભં = extremely
અપગત = devoid of
પ્રશ્રયાણાં = good breeding
ખલાનાં = wicked
દુઃખ = misery
આપ્ત = acquired
સ્વલ્પ = little
વિત્ત = wealth
સ્મય = arrogance
પવન = wind
વશાન્ = moved vy
નર્તિત = dancing
ભ્રૂ = eye-brow
લતાનિ = creepers
પુણ્યૈર્મૂલફલૈસ્તથા પ્રણયિનીં વૃત્તિં કુરુષ્વાધુના
ભૂશય્યાં નવપલ્લવૈરકૃપણૈરુત્તિષ્ઠ યાવો વનમ્ ।
ક્ષુદ્રાણામવિવેકમૂઢમનસાં યત્રેશ્વરાણાં સદા
વિત્તવ્યાધિવિકારવિહ્વલગિરાં નામાપિ ન શ્રૂયતે ॥ ૨૬ ॥
Now, accepting lovingly the sacred roots and fruits for sustenance and the
earth covered with fresh leaves of branches for a bed, let us go forth to the
forest, where people whose minds are mean and devoid of discretion, and who
always talk excruciatingly of the afflictions of wealth, are not even heard from.
પુણ્યૈઃ = sacred
મૂલ = roots
ફલૈઃ = fruits
તથા = therefore
પ્રણયિનીં = enjoyable
વૃત્તિં = attitude
કુરુષ્વ = make
અધુના = now
ભૂશય્યાં = the earth as a bed
નવ = new
પલ્લવૈઃ = leaves
અકૃપણૈઃ = without grief
ઉત્તિષ્ઠ = arise
યાવઃ = go
વનં = forest
ક્ષુદ્રાણાં = of the trivial
અવિવેક = unintelligent
મૂઢ = stupid
મનસાં = minds
યત્રેશ્વરાણાં = where, of the rich
સદા = always
વિત્ત = wealth
વ્યાધિ = afflictions
વિકાર = unfavorable changes
વિહ્વલ = excruciating
ગિરાં = talk
નામાપિ = even the name
ન = not
શ્રૂયતે = heard
ફલં સ્વેચ્છાલભ્યં પ્રતિવનમખેદં ક્ષિતિરુહાં
પયઃ સ્થાને સ્થાને શિશિરમધુરં પુણ્યસરિતામ્ ।
મૃદુસ્પર્શા શય્યા સુલલિતલતાપલ્લવમયી
સહન્તે સન્તાપં તદપિ ધનિનાં દ્વારિ કૃપણાઃ ॥ ૨૭ ॥
With fruits available at will in every forest, and cool, sweet water from holy
streams in every place, and a bed made of tender leaves and twigs, still these
miserable people endure sorrow at the gates of the rich.
ફલં = fruit
સ્વેચ્છા = at will
લભ્યં = got
પ્રતિવનં = in every forest
અખેદં = without sorrow
ક્ષિતિરુહાં = walk on the earth
પયઃ = water
સ્થાને = place
સ્થાને = place
શિશિરમધુરં = cool, sweet
પુણ્યસરિતાં = holy streams
મૃદુસ્પર્શા = soft to touch
શય્યા = bed
સુલલિત = tender
લતા = creepers
પલ્લવમયી = made of twigs
સહન્તે = suffer
સન્તાપં = grief
તદપિ = still
ધનિનાં = of the wealthy
દ્વારિ = at the doors
કૃપણાઃ = pitiable
યે વર્તન્તે ધનપતિપુરઃ પ્રાર્થનાદુઃખભાજો
યે ચાલ્પત્વં દધતિ વિષયાક્ષેપપર્યાપ્તબુદ્ધેઃ ।
તેષામન્તઃસ્ફુરિતહસિતં વાસરાણિ સ્મરેયં
ધ્યાનચ્છેદે શિખરિકુહરગ્રાવશય્યાનિષણ્ણઃ ॥ ૨૮ ॥
Those who grovel before the rich, and those given to meanness with their reason
satisfied with mere sensual pleasures, may I recall their days of plight with
an inner smile, while lying down on a stone-bed in a mountain-cave, during lulls
in-between meditation.
યે = who
વર્તન્તે = behave
ધનપતિપુરઃ = rich
પ્રાર્થના = supplication
દુઃખભાજઃ = suffering misery
યે = who
ચાલ્પત્વં = and meanness
દધતિ = given to
વિષય = sensual pleasures
આક્ષેપપર્યાપ્ત = contented
બુદ્ધેઃ = minds
તેષાં = their
અન્તઃસ્ફુરિત = inwardly arising
હસિતં = smiling
વાસરાણિ = days
સ્મરેયં = remember
ધ્યાનચ્છેદે = in intervals of meditation
શિખરિ = on the mountain
કુહર = cave
ગ્રાવશય્યા = bed of stone
નિષણ્ણઃ = lying
યે સન્તોષનિરન્તરપ્રમુદિતાસ્તેષાં ન ભિન્ના મુદો
યે ત્વન્યે ધનલુબ્ધસંકુલધિયસ્તેષાં ન તૃષ્ણા હતા ।
ઇત્થં કસ્ય કૃતે કૃતઃ સ વિધિના કીદૃક્પદં સમ્પદાં
સ્વાત્મન્યેવ સમાપ્તહેમમહિમા મેરુર્ન મે રોચતે ॥ ૨૯ ॥
The joy of those who are contented remains uninterrupted, while those greedy for
wealth and with confused reason never have their cravings killed. Therefore, for
what purpose did the Creator bring into existence the Meru mountain of infinite
riches, which serves only to glorify itself? I have no taste for it.
યે = they
સન્તોષ = contentement
નિરન્તર = uninterrupted
પ્રમુદિતઃ = felicitous
તેષાં = their
ન = not
ભિન્ના = interrupted
મુદઃ = happy
યે = they
ત્વન્યે = others
ધન = wealth
લુબ્ધ = greed
સંકુલ = confounded
ધિયઃ = reason
તેષાં = of those
ન = not
તૃષ્ણા = thirst, craving
હતા = killed
ઇત્થં = such
કસ્ય = whose
કૃતે = done
કૃતઃ = finished
સ = that
વિધિના = by the Creator
કીદૃક્પદં = thus
સમ્પદાં = wealth
સ્વાત્મન્યેવ = in itself
સમાપ્ત = end
હેમ = gold
મહિમા = glory
મેરુર્ન = not Meru (mountain of gold)
મે = to me
રોચતે = like
ભિક્ષાહારમદૈન્યમપ્રતિસુખં ભીતિચ્છિદં સર્વતો
દુર્માત્સર્યમદાભિમાનમથનં દુઃખૌઘવિધ્વંસનમ્ ।
સર્વત્રાન્વહમપ્રયત્નસુલભં સાધુપ્રિયં પાવનં
શમ્ભોઃ સત્રમવાર્યમક્ષયનિધિં શંસન્તિ યોગીશ્વરાઃ ॥ ૩૦ ॥
Food obtained by begging alms is not humiliating, gives joy that is
not dependent on fulfilling others’ needs, and is totally devoid of
fear. It destroys envy, arrogance, pride, impatience, and the stream of
miseries. It is easily available everywhere, without great effort, and
regarded as sacred by holy persons. It is like Shiva’s feeding house,
ever accessible and inexhaustible. Thus do the perfected
yogis describe it.
ભિક્ષા = alms
આહારં = food
અદૈન્યં = not humiliating
અપ્રતિસુખં = pleasure, not dependent(earning,social duty,etc)
ભીતિચ્છિદં = devoid of fear
સર્વતઃ = totally
દુર્માત્સર્ય = wicked envy
મદ = arrogance
અભિમાન = pride
મથનં = destruction
દુઃખ = sorrow
ઓઘ = flow
વિધ્વંસનં = removal
સર્વત્ર = everywhere
અન્વહં = everyday
અપ્રયત્ન = with little effort
સુલભં = easily
સાધુપ્રિયં = dear to the holy persons
પાવનં = purifying
શમ્ભોઃ = Siva’s
સત્રં = feeding house
અવાર્યં =accessible
અક્ષયનિધિં = inexhaustible
શંસન્તિ = praise
યોગીશ્વરાઃ = perfected yogis
ભોગાસ્થૈર્યવર્ણનમ્ ।
ભોગે રોગભયં કુલે ચ્યુતિભયં વિત્તે નૃપાલાદ્ભયં
માને દૈન્યભયં બલે રિપુભયં રૂપે જરાયા ભયમ્ ।
શાસ્ત્રે વાદિભયં ગુણે ખલભયં કાયે કૃતાન્તાદ્ભયં
સર્વં વસ્તુ ભયાન્વિતં ભુવિ નૃણાં વૈરાગ્યમેવાભયમ્ ॥ ૩૧ ॥
4 Description of the transiency of Enjoyments:
There is fear of disease in the enjoyment of sensual pleasures; in
lineage, fear of decline; in riches, fear of kings; fear of humiliation
in honor; fear of enemies when in power; fear of old age in beauty; in
learning, fear of disputants; in virtue, fear of the wicked; in body,
fear of death. All facets of man’s life on
earth engender fear; renunciation alone is fearless.
ભોગ = enjoyments
અસ્થૈર્ય = trasitoriness
વર્ણનં = description
ભોગે = in enjoyment
રોગ = disease
ભયં = fear
કુલે = in lineage
ચ્યુતિભયં = fear of disgrace
વિત્તે = in wealth
નૃપાલાદ્ભયં = fear of more powerful kings
માને = in honor
દૈન્યભયં = dishonor
બલે = in strength
રિપુભયં = fear of enemies
રૂપે = in beauty
જરાયા = old age
ભયં = fear
શાસ્ત્રે = in scriptural knowledge
વાદિભયં = fear of debaters
ગુણે = in virtue
ખલભયં = fear of the wicked
કાયે = in body
કૃતાન્તાદ્ભયં = fear of death
સર્વં = all
વસ્તુ = existece
ભયાન્વિતં = pervaded by fear
ભુવિ = in this world
નૃણાં = of persons
વૈરાગ્યં = renunciation
એવ = alone
અભયં = fearless
આક્રાન્તં મરણેન જન્મ જરસા ચાત્યુજ્જ્વલં યૌવનં
સન્તોષો ધનલિપ્સયા શમસુખં પ્રૌઢાઙ્ગનાવિભ્રમૈઃ ।
લોકૈર્મત્સરિભિર્ગુણા વનભુવો વ્યાલૈર્નૃપા દુર્જનૈઃ
અસ્થૈર્યેણ વિભૂતયોઽપ્યુપહતા ગ્રસ્તં ન કિં કેન વા ॥ ૩૨ ॥
Birth is attacked by death, and bright youth by old age; contentment
by greed for wealth; peace of mind by seductive women; virtues by the
envy of others; forests by beasts of prey; kings by the unscrupulous;
and even fame by transitoriness. Is there anything on earth that is
not afflicted by something?
આક્રાન્તં = attacked
મરણેન = by death
જન્મ = birth
જરસા = by old age
ચ = and
અતિ = exceedingly
ઉજ્વલં = bright
યૌવનં = youth
સન્તોષઃ = joy
ધનલિપ્સયા = by greed
શમસુખં = joy of self-control
પ્રૌઢ = clever
અઙ્ગના = women
વિભ્રમૈઃ = wiles
લોકૈઃ = people’s
મત્સરિભિઃ = envy
ગુણા = virtues
વનભુવઃ = forests
વ્યાલૈઃ = by beasts of prey
નૃપા દુર્જનૈઃ = kings by the unscrupulous
અસ્થૈર્યેણ = by transience
વિભૂતયઃ = powers
અપિ = even
ઉપહતા = destroyed
ગ્રસ્તં = afflicted by
ન = not
કિં = what
કેન = by what
વા = indeed
આધિવ્યાધિશતૈર્જનસ્ય વિવિધૈરારોગ્યમુન્મૂલ્યતે
લક્ષ્મીર્યત્ર પતન્તિ તત્ર વિવૃતદ્વારા ઇવ વ્યાપદઃ ।
જાતં જાતમવશ્યમાશુ વિવશં મૃત્યુઃ કરોત્યાત્મસાત્
તત્કિં તેન નિરઙ્કુશેન વિધિના યન્નિર્મિતં સુસ્થિરમ્ ॥ ૩૩ ॥
Hundreds of varieties of illness root out health of people. Adversities find an
open door wherever Laxmi, Goddess of Wealth, is present. Whatever is born,
Death is sure to make it powerless and aborb it into itself, again and again.
Then what has the Creator made that can be regarded as stable?
આધિવ્યાધિશતૈઃ = hundreds of ailments
જનસ્ય = of people
વિવિધૈઃ = various
આરોગ્યં = health
ઉન્મૂલ્યતે = destroyed
લક્ષ્મીઃ = where the Goddess of wealth
યત્ર = where
પતન્તિ = lurk
તત્ર = there
વિવૃત = open
દ્વારા = doors
ઇવ = as if
વ્યાપદઃ = perils
જાતં = born
જાતં = born
અવશ્યં = surely
આશુ = very soon
વિવશં = powerless
મૃત્યુઃ = death
કરોતિ = makes
આત્મસાત્ = its own
તત્કિં = then, what
તેન = by him
નિરઙ્કુશેન = absolute
વિધિના = by the Creator
યન્નિર્મિતં = whatever is created
સુસ્થિરં = stable
ભોગાસ્તુઙ્ગતરઙ્ગભઙ્ગતરલાઃ પ્રાણાઃ ક્ષણધ્વંસિનઃ
સ્તોકાન્યેવ દિનાનિ યૌવનસુખસ્ફૂર્તિઃ પ્રિયાસુ સ્થિતા ।
તત્સંસારમસારમેવ નિખિલં બુદ્ધ્વા બુધા બોધકાઃ
લોકાનુગ્રહપેશલેન મનસા યત્નઃ સમાધીયતામ્ ॥ ૩૪ ॥
Sensual pleasures are transient like the breaking of high waves. Life can end
in a moment. Youthful cheerfulness in infatuation lasts only a few days. Wise
teachers, having realised that the whole revolving wheel of life is lacking
in true worth, strive to achieve equanimity for the benefit of the people.
ભોગાઃ = enjoyments
તુઙ્ગ = high
તરઙ્ગ = waves
ભઙ્ગ = broken
તરલાઃ = unstable
પ્રાણાઃ = life
ક્ષણ = moment
ધ્વંસિનઃ = destroyed
સ્તોકાન્યેવ = few, indeed
દિનાનિ = days
યૌવન = youth
સુખસ્ફૂર્તિઃ = buoyancy of happiness
પ્રિયાસુ = loved ones
સ્થિતા = stays
તત્ = that
સંસારં = wheel of existence
અસારં = that wheel of life, with no substance
એવ = verily
નિખિલં = all
બુદ્ધ્વા = knowing
બુધા = wise ones
બોધકાઃ = preachers
લોક = humanity
અનુગ્રહ = benefit
પેશલેન = motivated for
મનસા = in their minds
યત્નઃ = effort
સમાધીયતાં = to attain equanimity
ભોગા મેઘવિતાનમધ્યવિલસત્સૌદામિનીચઞ્ચલા
આયુર્વાયુવિઘટ્ટિતાબ્જપટલીલીનામ્બુવદ્ભઙ્ગુરમ્ ।
લોલા યૌવનલાલસાસ્તનુભૃતામિત્યાકલય્ય દ્રુતં
યોગે ધૈર્યસમાધિસિદ્ધસુલભે બુદ્ધિં વિધધ્વં બુધાઃ ॥ ૩૫ ॥
Sensual pleasures are as fickle as the flash of lightning in the
clouds. Life can collpse as easily as the drop of water on the edge of a
lotus leaf swayed by the wind. Fickle are the longings in youth. Quickly
realising this, let the wise ones engage their minds in equanimity,
attained easily by courage.
ભોગા = enjoyments
મેઘવિતાનમધ્ય = in a mass of clouds
વિલસત્ = play
સૌદામિની = lightning
ચઞ્ચલા = fleeting quick
આયુઃ = life
વાયુ = wind
વિઘટ્ટિત = dispersed
અબ્જ = lotus
પટલી = leaf
લીન = attached
અમ્બુવત્ = like water
ભઙ્ગુરં = insecure
લોલા = unsteady
યૌવન = youth
લાલસાઃ = desires
તનુ = body
ભૃતાં = bearing
ઇતિ = thus
આકલય્ય = realising
દ્રુતં = speedily
યોગે = in union with the Divine
ધૈર્ય = patience
સમાધિ = equanimity
સિદ્ધ = attained
સુલભે = easily
બુદ્ધિં = mind/intellect
વિધધ્વં = fix
બુધાઃ = wise ones
આયુઃ કલ્લોલલોલં કતિપયદિવસસ્થાયિની યૌવનશ્રીઃ
અર્થાઃ સંકલ્પકલ્પા ઘનસમયતડિદ્વિભ્રમા ભોગપૂગાઃ ।
કણ્ઠાશ્લેષોપગૂઢં તદપિ ચ ન ચિરં યત્પ્રિયાભિઃ પ્રણીતં
બ્રહ્મણ્યાસક્તચિત્તા ભવત ભવભયામ્બોધિપારં તરીતુમ્ ॥ ૩૬ ॥
Life undulates like a wave. Youthful beauty lasts a few days. Riches are
as short-lived as thoughts. The successive enjoyments are like autumnal
lightning flashes. The beloved’s embrace round the neck lasts only
a moment. Lovingly tie your mind to Brahman to overcome the fear of
crossing the ocean of cycles of births and deaths.
આયુઃ = life
કલ્લોલ = big wave
લોલં = changing
કતિપય = a few
દિવસ = days
સ્થાયિની = lasts
યૌવન = youth
શ્રીઃ = beauty
અર્થાઃ = wealth
સંકલ્પકલ્પા = transient as thought
ઘનસમય = autumnal
તડિત્ = lightning
વિભ્રમા = occasional flashes
ભોગપૂગાઃ = whole series of enjoyments
કણ્ઠાશ્લેષ = around the neck
ઉપગૂઢં = embrace
તદપિ = yet
ચ = and
ન = not
ચિરં = long
યત્ = which
પ્રિયાભિઃ = by the loved ones
પ્રણીતં = given
brahmaNi in Brahman
આસક્ત = engrossed
ચિત્તા = mind
ભવત = your
ભવ = existence
ભય = fear
અમ્બોધિ = ocean
પારં = beyond
તરીતું = to cross over
કૃચ્છ્રેણામેધ્યમધ્યે નિયમિતતનુભિઃ સ્થીયતે ગર્ભવાસે
કાન્તાવિશ્લેષદુઃખવ્યતિકરવિષમો યૌવને ચોપભોગઃ ।
વામાક્ષીણામવજ્ઞાવિહસિતવસતિર્વૃદ્ધભાવોઽપ્યસાધુઃ
સંસારે રે મનુષ્યા વદત યદિ સુખં સ્વલ્પમપ્યસ્તિ કિંચિત્ ॥ ૩૭ ॥
Life in the womb involves lying in discomfort amidst unclean surroundings,
with the limbs confined. Enjoyments in youth are vitiated by intense
sorrow when separated from the beloved. Even old age incurs contempt and
derision of women. Oh, men! say, is there even a trace of happiness in
such a life?
કૃચ્છ્રેણ = with difficulty
અમેધ્ય = impure matter
મધ્યે = amidst
નિયમિતતનુભિઃ = with the body cramped
સ્થીયતે = resides
ગર્ભવાસે = in the womb
કાન્તા = wife
વિશ્લેષ = separation
દુઃખ = sorrow
વ્યતિકર = misfortune
વિષમઃ = difficult
યૌવને = in youth
ચ = and
ઉપભોગઃ = enjoyment
વામાક્ષીણાં = of women
અવજ્ઞા = contempt
વિહસિતવસતિઃ = laughing
વૃદ્ધ = old
ભાવઃ = emotion
અપિ = even
અસાધુઃ = undesirable
સંસારે = in the wheel of life
રે = oh!
મનુષ્યા = men
વદત = say
યદિ = when
સુખં = happiness
સ્વલ્પં = a little
અપિ = even
અસ્તિ = exists
કિંચિત્ = small
વ્યાઘ્રીવ તિષ્ઠતિ જરા પરિતર્જયન્તી
રોગાશ્ચ શત્રવ ઇવ પ્રહરન્તિ દેહમ્ ।
આયુઃ પરિસ્રવતિ ભિન્નઘટાદિવામ્ભો
લોકસ્તથાપ્યહિતમાચરતીતિ ચિત્રમ્ ॥ ૩૮ ॥
Like a tigress, fearsome is old age. Illnesses attack the body like
enemies. Life flows like water from a leaky vessel. Yet, is it not
a wonder that man engages in actions not conducive to well-being?
વ્યાઘ્રીવ = like a tigress
તિષ્ઠતિ = stands
જરા = old age
પરિતર્જયન્તી = frightens
રોગાઃ = diseases
ચ = and
શત્રવ = enemies
ઇવ = like
પ્રહરન્તિ = attack
દેહં = body
આયુઃ = life
પરિસ્રવતિ = flows
ભિન્ન = broken
ઘટાત્ = pot
ઇવ = as if
અમ્ભઃ = water
લોકઃ = people
તથાપિ = even then
અહિતં = wicked
આચરતીતિ = perform
ચિત્રં = wonderful
ભોગા ભઙ્ગુરવૃત્તયો બહુવિધાસ્તૈરેવ ચાયં ભવઃ
તત્કસ્યેહ કૃતે પરિભ્રમત રે લોકાઃ કૃતં ચેષ્ટિતૈઃ ।
આશાપાશશતોપશાન્તિવિશદં ચેતઃ સમાધીયતાં
કામોત્પત્તિવશાત્સ્વધામનિ યદિ શ્રદ્ધેયમસ્મદ્વચઃ ॥ ૩૯ ॥
Varied and transient pleasures make up this life. Then why do you
wander here exerting yourself incessantly? The bonds of hope arising
from desires, with their hundreds of strings, to be appeased to attain
equanimity of mind, only faith in the word of the Supreme Abode and
mental concentration on it can achieve it.
ભોગા = enjoyments
ભઙ્ગુર = transient
વૃત્તયઃ = nature
બહુવિધાઃ = various
તૈઃ = by them
એવ = only
ચાયં = and this
ભવઃ = world
તત્ = that
કસ્ય = of which
ઇહ = here
કૃતે = do
પરિભ્રમત = wander
રે = oh!
લોકાઃ = people
કૃતં = done
ચેષ્ટિતૈઃ = exerting
આશા = desire
પાશ = noose
શત = hundred
ઉપશાન્તિ = peace
વિશદં = disturbing
ચેતઃ = mind
સમાધીયતાં = for equanimity
કામ = desire
ઉત્પત્તિવશાત્ = arising from
સ્વધામનિ = in its Supreme Foundation
યદિ = if
શ્રદ્ધેયં = faith
અસ્મદ્ = our
વચઃ = word
બ્રહ્મેન્દ્રાદિમરુદ્ગણાંસ્તૃણકણાન્યત્ર સ્થિતો મન્યતે
યત્સ્વાદાદ્વિરસા ભવન્તિ વિભવાસ્ત્રૈલોક્યરાજ્યાદયઃ ।
ભોગઃ કોઽપિ સ એક એવ પરમો નિત્યોદિતો જૃમ્ભતે
ભો સાધો ક્ષણભંગુરે તદિતરે ભોગે રતિં મા કૃથાઃ ॥ ૪૦ ॥
Where Brahma, Indra, and other hosts of gods appear as worth as little
as blades of grass; where taste is lost for the greatest possessions,
like the sovereignty over the three worlds; such is the unique enjoyment
of Brahman, eternal, supreme, and immutable. Oh Pure One! indulge not
in any pleasure that lasts no more than a
moment.
બ્રહ્મા = Brhama
ઇન્દ્ર = Indra
આદિ = and other
મરુદ્ગણાન્ = hosts of gods
તૃણકણાન્ = like blades of grass
યત્ર = where
સ્થિતઃ = stand
મન્યતે = consider
યત્ = which
સ્વાદાદ્ = tasting
વિરસા = tatsteless
ભવન્તિ = become
વિભવાઃ = sovereignty
ત્રૈલોક્ય = three worlds
રાજ્ય = rulership
આદયઃ = and other wealth
ભોગઃ = enjoyments
કોઽપિ = who even
સ = he
એક = one
એવ = only
પરમઃ = supreme
નિત્યોદિતઃ = immutable
જૃમ્ભતે = increases
ભો = oh!
સાધો = saint!
ક્ષણભંગુરે = transitory
તદિતરે = that other
ભોગે = enjoyment
રતિં = pleasures
મા = do not
કૃથાઃ = engross
કાલમહિમાનુવર્ણનમ્ ।
સા રમ્યા નગરી મહાન્સ નૃપતિઃ સામન્તચક્રં ચ તત્
પાર્શ્વે તસ્ય ચ સા વિદગ્ધપરિષત્તાશ્ચન્દ્રબિમ્બાનનાઃ ।
ઉદ્વૃત્તઃ સ ચ રાજપુત્રનિવહસ્તે બન્દિનસ્તાઃ કથાઃ
સર્વં યસ્ય વશાદગાત્સ્મૃતિપથં કાલાય તસ્મૈ નમઃ ॥ ૪૧ ॥
Description of the Glory Of Time:
Salutations to Time! Under your sway all these passed away to form
mere memories: that enchanting city, that great king surrounded by his
vassals and clever advisers by his side, beauties with moon-like faces,
headstrong princes, and flattering court-musicians!
કાલ = time
મહિમા = glory
અનુવર્ણનં = description
સા = that
રમ્યા = enchanting
નગરી = city
મહાન્સ = that great
નૃપતિઃ = king
સામન્તચક્રં = surrounded by
ચ = and
તત્ = that
પાર્શ્વે = side
તસ્ય = his
ચ = and
સા = that
વિદગ્ધ = crafty
પરિષત્તાઃ = counsellors
ચન્દ્ર = moon
બિમ્બ = disk
આનનાઃ = faces
ઉદ્વૃત્તઃ = wayward
સ = he
ચ = and
રાજપુત્રનિવહસ્તે = wayward princes
બન્દિનસ્તાઃ = courtiers
કથાઃ = songs
સર્વં = all
યસ્ય = whose
વશાત્ = influenced
અગાત્ = went
સ્મૃતિ = memory
પથં = way
કાલાય = Father Time
તસ્મૈ = to him
નમઃ = salutations
યત્રાનેકઃ ક્વચિદપિ ગૃહે તત્ર તિષ્ઠત્યથૈકો
યત્રાપ્યેકસ્તદનુ બહવસ્તત્ર નૈકોઽપિ ચાન્તે ।
ઇત્થં નેયૌ રજનિદિવસૌ લોલયન્દ્વાવિવાક્ષૌ
કાલઃ કલ્યો ભુવનફલકે ક્રીડતિ પ્રાણિશારૈઃ ॥ ૪૨ ॥
Where in some home there were many occupants, now there is only one; where there
was one or successively many, none is left in the end. Thus does Time expertly
play the game on the checker-board of this world, with creatures as the pieces
to be moved, and throwing the dice of days and nights.
યત્ર =where
અનેકઃ = many
ક્વચિદપિ = in some
ગૃહે = home
તત્ર = there
તિષ્ઠતિ = stands
અથ = now
એકઃ = one
યત્ર = where
અપિ = even
એકઃ = one
તદનુ = afterward
બહવઃ = many
તત્ર = there
ન = not
એકઃ = one
અપિ = even
ચ = and
અન્તે = in the end
ઇત્થં = thus
નેયૌ = these two
રજનિદિવસૌ = night and day
લોલયન્ = throws
દ્વાવિવાક્ષૌ = the two dice
કાલઃ = time
કલ્યઃ = clever, dextrous
ભુવનફલકે = checkerboard of life
ક્રીડતિ = plays
પ્રાણિશારૈઃ = with creatures
આદિત્યસ્ય ગતાગતૈરહરહઃ સંક્ષીયતે જીવિતં
વ્યાપારૈર્બહુકાર્યભારગુરુભિઃ કાલોઽપિ ન જ્ઞાયતે ।
દૃષ્ટ્વા જન્મજરાવિપત્તિમરણં ત્રાસશ્ચ નોત્પદ્યતે
પીત્વા મોહમયીં પ્રમાદમદિરામુન્મત્તભૂતં જગત્ ॥ ૪૩ ॥
With the sun rising and setting daily, life ebbs away, and Time passes
unknowingly under the heavy burden of various activities. Watching birth,
ageing, suffering, and death, no distress is felt, for the world has
become insane by drinking the intoxicating wine of infatuation.
આદિત્યસ્ય = of the sun
ગતાગતૈઃ = going and coming
અહરહઃ = day after day
સંક્ષીયતે = shortens
જીવિતં = life
વ્યાપારૈઃ = affairs
બહુકાર્ય = many duties
ભાર = burden
ગુરુભિઃ = heavy
કાલોઽપિ = even time
ન = not
જ્ઞાયતે = not felt
દૃષ્ટ્વા = seeing
જન્મ = birth
જરા = old age
વિપત્તિ = calamity
મરણં = death
ત્રાસઃ = fear
ચ = and
નોત્પદ્યતે = not produce
પીત્વા = drinking
મોહમયીં = producing delusion
પ્રમાદ = stupefying
મદિરાં = wine
ઉન્મત્ત = mad
ભૂતં = become
જગત્ = world
રાત્રિઃ સૈવ પુનઃ સ એવ દિવસો મત્વા મુધા જન્તવો
ધાવન્ત્યુદ્યમિનસ્તથૈવ નિભૃતપ્રારબ્ધતત્તત્ક્રિયાઃ ।
વ્યાપારૈઃ પુનરુક્તભૂત વિષયૈરિત્થંવિધેનામુના
સંસારેણ કદર્થિતા વયમહો મોહાન્ન લજ્જામહે ॥ ૪૪ ॥
Watching the night following the day, creatures still vainly persist in running
busily with various actions motivated by desires. Such repetitious actions,alas!
born of desires bring us no shame, keeping us deluded in the revolving cylces of
births and deaths.
રાત્રિઃ = night
સૈવ = that even
પુનઃ = again
સ = that
એવ = even
દિવસઃ = day
મત્વા = seeing
મુધા = vainly
જન્તવઃ = creatures
ધાવન્તિ = run
ઉદ્યમિનઃ = persistently
તથૈવ = similarly
નિભૃત = set in motion
પ્રારબ્ધ = results of past deeds
તત્તત્ક્રિયાઃ = various activities
વ્યાપારૈઃ = by actions
પુનરુક્તભૂત = repeatedly
વિષયૈઃ = by desires
ઇત્થંવિધેન = thus
અમુના = by us
સંસારેણ = by the revolving wheel of life
કદર્થિતા = by what reason
વયમહઃ = we alas
મોહાન્ન = not deluded
લજ્જામહે = ashamed
ન ધ્યાતં પદમીશ્વરસ્ય વિધિવત્સંસારવિચ્છિત્તયે
સ્વર્ગદ્વારકવાટપાટનપટુર્ધર્મોઽપિ નોપાર્જિતઃ ।
નારી પીનપયોધરોરુયુગલં સ્વપ્નેઽપિ નાલિઙ્ગિતં
માતુઃ કેવલમેવ યૌવનવનચ્છેદે કુઠારા વયમ્ ॥ ૪૫ ॥
To break away from the bondage of this world, we have not meditated on
the Lord’s feet; nor have we performed rituals to acquire merits enough
to open heaven’s gates. Nor, even in our dreams, have we embraced a
woman with full-grown breasts. We have, by being born, only served the
purpose like an axe to to cut the bloom of our
mother’s youth.
ન = not
ધ્યાતં = meditated on
પદમીશ્વરસ્ય = the Lord’s feet
વિધિવત્ = in prescribed form
સંસાર = wheel of life
વિચ્છિત્તયે = for destroying the (bondage) of the world
સ્વર્ગ = heaven
દ્વારકવાટ = panels of the door
પાટનપટુઃ = dextrous in breaking open
ધર્મઃ = merit
અપિ = even
નોપાર્જિતઃ = not accumulated
નારી = woman
પીન = rounded
પયોધરઃ = breasts
યુગલં = pair
ઉરુ = thigh
સ્વપ્નેઽપિ = even in dream
નાલિઙ્ગિતં = embraced
માતુઃ = mother
કેવલં = essentially
એવ = only
યૌવન = youth
વન = garden
ચ્છેદે = destroying
કુઠારા = hatchet
વયં = we
નાભ્યસ્તા પ્રતિવાદિવૃન્દદમની વિદ્યા વિનીતોચિતા
ખડ્ગાગ્રૈઃ કરિકુમ્ભપીઠદલનૈર્નાકં ન નીતં યશઃ ।
કાન્તાકોમલપલ્લવાધરરસઃ પીતો ન ચન્દ્રોદયે
તારુણ્યં ગતમેવ નિષ્ફલમહો શૂન્યાલયે દીપવત્ ॥ ૪૬ ॥
Not having studied and acquired adequate knowledge to defeat scholarly
debaters; not having gained heaven-high fame, like wielding the sword
strongly enough to knock down an elelphant’s head; nor kissed at moonrise
the tender lips of a woman! Alas! all youth has slipped by fruitlessly,
like a lamp in a deserted house.
નાભ્યસ્તા = not studied
પ્રતિવાદિ = debaters
વૃન્દદમની = conquering groups
વિદ્યા = knowledge
વિનીતોચિતા = properly acquired
ખડ્ગાગ્રૈઃ = by the sword-points
કરિ = elephant
કુમ્ભપીઠ = temples
દલનૈઃ = smashing
નાકં = heaven
ન = not
નીતં = taken
યશઃ = success
કાન્તા = woman
કોમલ = tender
પલ્લવાધર = bud-like lower lips
રસઃ = juice secreting from
પીતઃ = drunk
ન = not
ચન્દ્રોદયે = at moon-rise
તારુણ્યં = youth
ગતં = gone
એવ = indeed
નિષ્ફલમહો = fruitless, alas
શૂન્યાલયે = deserted home
દીપવત્ = like a lamp
વિદ્યા નાધિગતા કલઙ્કરહિતા વિત્તં ચ નોપાર્જિતં
શુશ્રૂષાપિ સમાહિતેન મનસા પિત્રોર્ન સમ્પાદિતા ।
આલોલાયતલોચનાઃ પ્રિયતમાઃ સ્વપ્નેઽપિ નાલિઙ્ગિતાઃ
કાલોઽયં પરપિણ્ડલોલુપતયા કાકૈરિવ પ્રેર્યતે ॥ ૪૭ ॥
Faultless knowledge has not been gained, nor riches acquired; nor
served the parents devotedly; nor, even in dreams, embraced the beloved
with her dancing eyes; whole life has been spent, like greedy crows,
in subordination to others.
વિદ્યા = knowledge
નાધિગતા = not mastered
કલઙ્કરહિતા = faultless
વિત્તં = wealth
ચ = and
નોપાર્જિતં = not earned
શુશ્રૂષાપિ = even service
સમાહિતેન = with due concern
મનસા = mentally
પિત્રોર્ન = not to parents
સમ્પાદિતા = rendered
આલોલાયતલોચનાઃ = dancing eyes
પ્રિયતમાઃ = beloved
સ્વપ્નેઽપિ = in dream even
નાલિઙ્ગિતાઃ = not embraced
કાલોઽયં = this time
પરપિણ્ડલોલુપતયા = greed for others’ food
કાકૈરિવ = like crows
પ્રેર્યતે = motivates
વયં યેભ્યો જાતાશ્ચિરપરિચિતા એવ ખલુ તે
સમં યૈઃ સંવૃદ્ધાઃ સ્મૃતિવિષયતાં તેઽપિ ગમિતાઃ ।
ઇદાનીમેતે સ્મઃ પ્રતિદિવસમાસન્નપતના
ગતાસ્તુલ્યાવસ્થાં સિકતિલનદીતીરતરુભિઃ ॥ ૪૮ ॥
Those who begot us have passed on into eternity. Those with whom we grew up
have also become parts of memory only. Now with every passing day our condition
is akin to the trees on the sandy banks of a river.
વયં = we
યેભ્યઃ = from whom
જાતાઃ = born
ચિરપરિચિતા = known to Eternity(dead)
એવ = thus
ખલુ = indeed
તે = they
સમં = together
યૈઃ = with whom
સંવૃદ્ધાઃ = brought up
સ્મૃતિવિષયતાં = subjects of memory
તેઽપિ = they also
ગમિતાઃ = have become
ઇદાનીમેતે = now these
સ્મઃ = have
પ્રતિદિવસં = everyday
આસન્નપતના = coming near the end
ગતાઃ = becoming
તુલ્ય = similar
અવસ્થાં = condition
સિકતિલ = sandy
નદી = river
તીર = banks
તરુભિઃ = trees
આયુર્વર્ષશતં નૃણાં પરિમિતં રાત્રૌ તદર્ધં ગતં
તસ્યાર્ધસ્ય પરસ્ય ચાર્ધમપરં બાલત્વવૃદ્ધત્વયોઃ ।
શેષં વ્યાધિવિયોગદુઃખસહિતં સેવાદિભિર્નીયતે
જીવે વારિતરઙ્ગચઞ્ચલતરે સૌખ્યં કુતઃ પ્રાણિનામ્ ॥ ૪૯ ॥
Men’s life-span is limited to a hundred years. Half of it is spent in
the darkness of nights. Of the remaining half, half is spent in childhood
and old age; and the rest illnesses, bereavements, and vexatious service
of others. Where is the happiness for creatures whose life is as fickle
as the ripples of water?
આયુઃ = life
વર્ષ = years
શતં = 100
નૃણાં = humans
પરિમિતં = limited
રાત્રૌ = nights
તદર્ધં = half
ગતં = spent
તસ્ય = of that
અર્ધ્યસ્ય = half
પરસ્ય = other
ચ = and
અર્ધં = half
અપરં = again
બાલત્વ = childhood
વૃદ્ધત્વયોઃ = in old age
શેષં = remainder
વ્યાધિ = illness
વિયોગ = separation
દુઃખ = sorrow
સહિતં = along with
સેવાદિભિઃ = serving others
નીયતે = takes
જીવે = in life
વારિ = water
તરઙ્ગ = ripples
ચઞ્ચલતરે = fluctuating rapidly
સૌખ્યં = happiness
કુતઃ = where
પ્રાણિનાં = of creatures
ક્ષણં બાલો ભૂત્વા ક્ષણમપિ યુવા કામરસિકઃ
ક્ષણં વિત્તૈર્હીનઃ ક્ષણમપિ ચ સમ્પૂર્ણવિભવઃ ।
જરાજીર્ણૈરઙ્ગૈર્નટ ઇવ વલીમણ્ડિતતનુઃ
નરઃ સંસારાન્તે વિશતિ યમધાનીયવનિકામ્ ॥ ૫૦ ॥
For a moment like a child, for another moment a lascivious youth; one
moment a pauper, another a wealthy person; at the end of life, the body
worn out by age and covered with wrinkles, man enters the abode of Death
like an actor exiting the stage.
ક્ષણં = moment
બાલઃ = child
ભૂત્વા = becoming
ક્ષણમપિ = again for a moment
યુવા = youth
કામરસિકઃ = lustful
ક્ષણં = moment
વિત્તૈર્હીનઃ = devoid of riches
ક્ષણમપિ = momentarily again
ચ = and
સમ્પૂર્ણવિભવઃ = full of wealth
જરા = old age
જીર્ણૈઃ = worn out
અઙ્ગૈઃ = body
નટ = actor
ઇવ = as if
વલી = wrinkle
મણ્ડિત = covered
તનુઃ = body
નરઃ = human
સંસારાન્તે = at the end of life
વિશતિ = enters
યમધાની = death’s abode
યવનિકાં = ??
યતિનૃપતિસંવાદવર્ણનમ્ = ??
ત્વં રાજા વયમપ્યુપાસિતગુરુપ્રજ્ઞાભિમાનોન્નતાઃ
ખ્યાતસ્ત્વં વિભવૈર્યશાંસિ કવયો દિક્ષુ પ્રતન્વન્તિ નઃ ।
ઇત્થં માનધનાતિદૂરમુભયોરપ્યાવયોરન્તરં
યદ્યસ્માસુ પરાઙ્મુખોઽસિ વયમપ્યેકાન્તતો નિઃસ્પૃહાઃ ॥ ૫૧ ॥
6 Description of a dialogue between an ascetic and a king:
You are a king; we also, through service to our Teacher, have been
uplifted in wisdom. You are famous by your wealth; our successes
are broadcast in all directions by the learned. Thus, there is a great
difference between us regarding honor and wealth. If you are indifferent
towards us, we also are perfectly dispassionate towards you.
યતિ = ascetic
નૃપતિ = king
સંવાદ = dialogue
વર્ણનં = description
ત્વં = you
રાજા = king
વયં = we
અપિ = also
ઉપાસિત = serving
ગુરુ = teacher
પ્રજ્ઞા = wisdom
અભિમાન = pride
ઉન્નતાઃ = elevated
ખ્યાતસ્ત્વં = famous, you
વિભવૈર્યશાંસિ = by wealth and success
કવયઃ = the learned
દિક્ષુ = in all directions
પ્રતન્વન્તિ = spread
નઃ = our
ઇત્થં = thus
માન = honor
ધન = riches
અતિદૂરં = great
ઉભયોઃ = two
અપિ = even
આવયોઃ = of us
અન્તરં = difference
યદિ = if
અસ્માસુ = to us
પરાઙ્મુખઃ = disregard
અસિ = you
વયં = we
અપિ = also
એકાન્તતઃ = perfectly
નિઃસ્પૃહાઃ = indifferent
અર્થાનામીશિષે ત્વં વયમપિ ચ ગિરામીશ્મહે યાવદર્થં
શૂરસ્ત્વં વાદિદર્પવ્યુપશમનવિધાવક્ષયં પાટવં નઃ ।
સેવન્તે ત્વાં ધનાઢ્યા મતિમલહતયે મામપિ શ્રોતુકામા
મય્યપ્યાસ્થા ન તે ચેત્ત્વયિ મમ નિતરામેવ રાજન્નનાસ્થા ॥ ૫૨ ॥
You are the master of wealth; we are also masters of words. You are
brave; we are ever skilful in subduing the pride of debaters. The rich
serve you; we are served by those who would study scriptures to purify
the mind. If you show no regard for me, I have none for you either.
અર્થાનામીશિષે = lordship over wealth
ત્વં = you
વયમપિ = we also
ચ = and
ગિરામીશ્મહે = lords of speech
યાવદર્થં = in all senses
શૂરસ્ત્વં = hero, you are
વાદિ = debaters
દર્પ = pride
વ્યુપશમનવિધૌ = subduing
અક્ષયં = unfailing
પાટવં = skill
નઃ = our
સેવન્તે = serve
ત્વાં = you
ધનાઢ્યા = wealthy
મતિ = mind
મલ = impurities
હતયે = to destroy
મામપિ = me too
શ્રોતુકામા = desirous of learning
mayi in me
અપિ = also
આસ્થા = regard
ન = not
તે = to you
ચેત્ = if it be
ત્વયિ = in you
મમ = my
નિતરાં = absolutely
એવ = quite
રાજન્ = o king
નનાસ્થા = no regard
વયમિહ પરિતુષ્ટા વલ્કલૈસ્ત્વં દુકૂલૈઃ
સમ ઇવ પરિતોષો નિર્વિશેષો વિશેષઃ ।
સ તુ ભવતુ દરિદ્રો યસ્ય તૃષ્ણા વિશાલા
મનસિ ચ પરિતુષ્ટે કોઽર્થવાન્કો દરિદ્રઃ ॥ ૫૩ ॥
We are content to wear tree-barks for clothes, and you with rich dresses;
but the contentment is alike, and the difference is not significant. He
whose desires are numerous is indeed poor. If contentment is in the mind,
then who is rich or poor?
વયં = we
ઇહ = here
પરિતુષ્ટા = satisfied
વલ્કલૈઃ = tree-bark as clothes
ત્વં = you
દુકૂલૈઃ = rich dresses
સમ = similar
ઇવ = as if
પરિતોષઃ = satisfaction
નિર્વિશેષઃ = no difference
વિશેષઃ = difference
સ = he
તુ = indeed
ભવતુ = is
દરિદ્રઃ = poor
તૃષ્ણા = desire
વિશાલા = great
મનસિ = in mind
ચ = and
પરિતુષ્ટે = contented
કોઽર્થવાન્કઃ = who rich, who
દરિદ્રઃ = poor
ફલમલમશનાય સ્વાદુ પાનાય તોયં
ક્ષિતિરપિ શયનાર્થં વાસસે વલ્કલં ચ ।
નવધનમધુપાનભ્રાન્તસર્વેન્દ્રિયાણાં
અવિનયમનુમન્તું નોત્સહે દુર્જનાનામ્ ॥ ૫૪ ॥
Enough for us are fruits for food, tasty water to drink, the earth for a
bed, and tree-barks for dress. I have no taste for the immodesty of the
wicked, deluded by drinking the wine of wealth.
ફલમલમશનાય = fruits to eat
સ્વાદુ = tasteful
પાનાય = to drink
તોયં = water
ક્ષિતિરપિ = also earth
શયનાર્થં = to sleep on
વાસસે = to dress
વલ્કલં = tree-barks
ચ = and
નવ = new
ધન = riches
મધુપાન =drinking intoxicant wine
ભ્રાન્ત =deluded
સર્વેન્દ્રિયાણાં = all senses
અવિનયં = disrespect
અનુમન્તું = to approve
ન = not
ઉત્સહે = enthused
દુર્જનાનાં = of the wicked
અશીમહિ વયં ભિક્ષામાશાવાસો વસીમહિ ।
શયીમહિ મહીપૃષ્ઠે કુર્વીમહિ કિમીશ્વરૈઃ ॥ ૫૫ ॥
We shall eat from the begging of alms; we shall wear the sky for clothing;
lie down on the earth for a bed; why bother with the rich?
અશીમહિ = let us eat
વયં = we
ભિક્ષાં = alms
આશાવાસઃ = the sky for clothing
વસીમહિ = let us dress
શયીમહિ = let us sleep
મહીપૃષ્ઠે = on the earth
કુર્વીમહિ = shall we have to do
કિં = what
ઈશ્વરૈઃ = with the rich
ન નટા ન વિટા ન ગાયકા
ન ચ સભ્યેતરવાદચુઞ્ચવઃ ।
નૃપમીક્ષિતુમત્ર કે વયં
સ્તનભારાનમિતા ન યોષિતઃ ॥ ૫૬ ॥
We are not actors, nor jesters, nor singers, nor experts in debating in court,
nor courtesans, to wish to meet the king.
ન = not
નટા = actors
ન = not
વિટા = jesters
ન = not
ગાયકા = singers
ન = not
ચ = and
સભ્યેતરવાદચુઞ્ચવઃ = experts in disputations
નૃપં = king
ઈક્ષિતું = seeing
અત્ર = here
કે = who
વયં = we
સ્તનભારાનમિતા = seductive mistresses
ન = not
યોષિતઃ = desiring
વિપુલહૃદયૈરીશૈરેતજ્જગજ્જનિતં પુરા
વિધૃતમપરૈર્દત્તં ચાન્યૈર્વિજિત્ય તૃણં યથા ।
ઇહ હિ ભુવનાન્યન્યે ધીરાશ્ચતુર્દશ ભુઞ્જતે
કતિપયપુરસ્વામ્યે પુંસાં ક એષ મદજ્વરઃ ॥ ૫૭ ॥
In days of yore, these kingdoms were created by kings with generous hearts,
ruled by others, and conquered or squandered like straw by still others. Some
heroes even now enjoy everything in the universe. Why then this inordinate pride
of ruling over a few towns?
વિપુલ = great
હૃદયૈઃ = hearted
ઈશૈઃ =by the kings
એતત્ = this
જગત્ = world
જનિતં = made
પુરા = in ancient times
વિધૃતં = ruled
અપરૈઃ = by others
દત્તં = given away
ચ = and
અન્યૈઃ = by others
વિજિત્ય = conquered
તૃણં = like grass
યથા = just as
ઇહ = here
હિ = indeed
ભુવનાનિ = worlds
અન્યે = others
ધીરાઃ = heroes
ચતુર્દશ = fourteen
ભુઞ્જતે = enjoy
કતિપય = for what then
પુર = towns
સ્વામ્યે = sovereignty over
પુંસાં = men
ક = who
એષ = this
મદ = arrogance
જ્વરઃ = feverish
અભુક્તાયાં યસ્યાં ક્ષણમપિ ન જાતં નૃપશતઃ
ભુવસ્તસ્યા લાભે ક ઇવ બહુમાનઃ ક્ષિતિભૃતામ્ ।
તદંશસ્યાપ્યંશે તદવયવલેશેઽપિ પતયો
વિષાદે કર્તવ્યે વિદધતિ જડાઃ પ્રત્યુત મુદમ્ ॥ ૫૮ ॥
The earth has not been left unenjoyed, even for a moment, by hundreds of rulers.
Will its acquisition then bring any honor to any king? The dull-witted, instead
of grieving, are joyous in owning even the most trifling fraction of it.
અભુક્તાયાં = not enjoyed
યસ્યાં = whose
ક્ષણમપિ = even a moment
ન = not
જાતં = made
નૃપશતઃ = hundreds of kings
ભુવઃ = world
તસ્યા = its
લાભે = gaining
ક = who
ઇવ = as if
બહુમાનઃ = high honor
ક્ષિતિભૃતાં = earth
તત્ = that
અંશસ્ય = of a portion
અપિ = even
અંશે = portion
તત્ = that
અવયવ = limb
લેશે = part
અપિ = even
પતયઃ = fallen
વિષાદે = in grief
કર્તવ્યે = in duty
વિદધતિ = give
જડાઃ = stupid
પ્રત્યુત = on the contrary
મુદં = joy
મૃત્પિણ્ડો જલરેખયા વલયિતઃ સર્વોઽપ્યયં નન્વણુઃ
સ્વાંશીકૃત્ય તમેવ સંગરશતૈ રાજ્ઞાં ગણા ભુઞ્જતે ।
તે દદ્યુર્દદતોઽથવા કિમપરં ક્ષુદ્રા દરિદ્રા ભૃશં
ધિગ્ધિક્તાન્પુરુષાધમાન્ધનકણાન્વાઞ્છન્તિ તેભ્યોઽપિ યે ॥ ૫૯ ॥
The earth is a mere clod rimmed by water. Even the whole of it is but an
atom. Hosts of kings enjoy it after fighting for it a hundred times. With
their paltry and mean minds they may or do give; for it is not strange
to them. But despicable are the men who would beg from them petty riches.
મૃત્ = clay
પિણ્ડઃ = lump
જલ = water
રેખયા = by a ring of
વલયિતઃ = surrounded by
સર્વઃ = all
અપિ = even
અયં = this
નનુ = not even
અણુઃ = an atom
સ્વાંશીકૃત્ય = fractioned it themselves
તં = that
એવ = too
સંગર = battle
શતૈ = hundreds
રાજ્ઞાં = of kings
ગણા = many
ભુઞ્જતે = enjoy
તે = they
દદ્યુઃ = may give
દદતઃ = do give
અથવા = or
કિં = what
અપરં = else
ક્ષુદ્રા = cheap
દરિદ્રા = poor
ભૃશં = strange
ધિગ્ધિક્તાન્ = contemptible
પુરુષ = men
અધમાન્ = mean
ધનકણાન્ = paltry coins
વાઞ્છન્તિ = beg
તેભ્યઃ = on them
અપિ = also
યે = who
સ જાતઃ કોઽપ્યાસીન્મદનરિપુણા મૂર્ધ્નિ ધવલં
કપાલં યસ્યોચ્ચૈર્વિનિહિતમલંકારવિધયે ।
નૃભિઃ પ્રાણત્રાણપ્રવણમતિભિઃ કૈશ્ચિદધુના
નમદ્ભિઃ કઃ પુંસામયમતુલદર્પજ્વરભરઃ ॥ ૬૦ ॥
His birth is worthwhile indeed, whose death provides his white skull
as an ornament on the head of Shiva, Cupid’s enemy. Men engrossed in
protecting their own lives, flatter others showing immoderate pride,
to what purpose?
સ = he
જાતઃ = born
કઃ = who
અપિ = even
આસીત્ = placed
મદનરિપુણા = by Shiva(enemy of Madana/Cupid)
મૂર્ધ્નિ = on the head
ધવલં = white
કપાલં = skull
યસ્ય = whose
ઉચ્યૈઃ = high
વિનિહિતં = held
અલંકારવિધયે = like an ornament
નૃભિઃ = by men
પ્રાણ = life
ત્રાણ = limb
પ્રવણ = preserving
મતિભિઃ = by those who think of
કૈશ્ચિદ્ = by them
અધુના = nowadays
નમદ્ભિઃ = adored
કઃ = who
પુંસાં = person
અયં = this
અતુલ = incomparable
દર્પ = pride
જ્વર =fever
ભરઃ = afflicted with
મનઃસમ્બોધનનિયમનમ્ ।
પરેષાં ચેતાંસિ પ્રતિદિવસમારાધ્ય બહુધા
પ્રસાદં કિં નેતું વિશસિ હૃદય ક્લેશકલિતમ્ ।
પ્રસન્ને ત્વય્યન્તઃ સ્વયમુદિતચિન્તામણિગણો
વિવિક્તઃ સંકલ્પઃ કિમભિલષિતં પુષ્યતિ ન તે ॥ ૬૧ ॥
Control of Mind by Wisdom:
Winning the favors of others is hard; why then does your heart seek to
appease the minds of others? With inward tranquillity and abstaining
from social intercourse, wise thought will arise in you spontaneously;
and should you wish for anything what will you not acquire?
મનઃ = mind
સમ્બોધન = inculcating wisdom
નિયમનં = control
પરેષાં = of others
ચેતાંસિ = minds
પ્રતિદિવસં = every day
આરાધ્ય = supplicating
બહુધા = in various ways
પ્રસાદં = grace
કિં = why
નેતું = to secure
વિશસિ = enter
હૃદય = heart
ક્લેશકલિતં = fraught with pain
પ્રસન્ને = contented
ત્વય્યન્તઃ = in your inner self
સ્વયં = by itself
ઉદિત =arising
ચિન્તામણિ = gems of thoughts
ગણઃ = many
વિવિક્તઃ = in solitude
સંકલ્પઃ = wish
કિં = whatever
અભિલષિતં = wished for
પુષ્યતિ = nurture
ન = not
તે = they
પરિભ્રમસિ કિં મુધા ક્વચન ચિત્ત વિશ્રામ્યતાં
સ્વયં ભવતિ યદ્યથા ભવતિ તત્તથા નાન્યથા ।
અતીતમનનુસ્મરન્નપિ ચ ભાવ્યસંકલ્પયન્
નતર્કિતસમાગમાનનુભવામિ ભોગાનહમ્ ॥ ૬૨ ॥
Oh Mind! Why do you wander about in vain? Rest somewhere. Whatever happens is
bound to happen, of itself, not otherwise. Thus not recalling the past, nor
planning for the future, I experience the joys that come, without question.
પરિભ્રમસિ = wander
કિં = why
મુધા = mind
ક્વચન = somewhere
ચિત્ત = mind
વિશ્રામ્યતાં = for rest
સ્વયં = yourself
યદ્યથા = whatever
ભવતિ = happens
તત્તથા = that thus
નાન્યથા = not otherwise
અતીત = past
મનનુસ્મરન્નપિ = mental memories recalled
ચ = and
ભાવ્ય = future
સંકલ્પયન્ = desiring
નતર્કિત = without debating
સમાગમાન્ = coming on their own
અનુભવામિ = experience
ભોગાન્ = enjoyments
અહં = I
એતસ્માદ્વિરમેન્દ્રિયાર્થગહનાદાયાસકાદાશ્રય
શ્રેયોમાર્ગમશેષદુઃખશમનવ્યાપારદક્ષં ક્ષણાત્ ।
સ્વાત્મીભાવમુપૈહિ સંત્યજ નિજાં કલ્લોલલોલાં ગતિં
મા ભૂયો ભજ ભઙ્ગુરાં ભવરતિં ચેતઃ પ્રસીદાધુના ॥ ૬૩ ॥
Therefore, refrain yourself from the perilous maze of sense-objects. Take to the
path of supreme welfare that can, in a moment, remove all sorrows. Reach the
state of your True Self. Abandon the wavelike agitation and change. Do not cling
to the transitory joys of the world, and now seek the tranquillity of the mind.
એતસ્માત્ = therefore
વિરમ = turn away
ઇન્દ્રિયાર્થ = senses
ગહનાત્ = complex
આયાસકાત્ = wearisome
આશ્રય = shelter
શ્રેયોમાર્ગં = way of supreme welfare
અશેષ = total
દુઃખ = sorrow
શમન = relief
વ્યાપાર = affairs
દક્ષં = capable of
ક્ષણાત્ = in a moment
સ્વાત્મીભાવં = status of own Self
ઉપૈહિ = reach
સંત્યજ = give up
નિજાં = your own
કલ્લોલ = wave
લોલાં = agitated
ગતિં = movement
મા = do not
ભૂયઃ = again
ભજ = seek
ભઙ્ગુરાં = transitory
ભવરતિં = mundane pleasures
ચેતઃ = mind
પ્રસીદાધુના = be calm now
મોહં માર્જય તામુપાર્જય રતિં ચન્દ્રાર્ધચૂડામણૌ
ચેતઃ સ્વર્ગતરઙ્ગિણીતટભુવામાસઙ્ગમઙ્ગીકુરુ ।
કો વા વીચિષુ બુદ્બુદેષુ ચ તડિલ્લેખાસુ ચ શ્રીષુ ચ
જ્વાલાગ્રેષુ ચ પન્નગેષુ ચ સુહૃદ્વર્ગેષુ ચ પ્રત્યયઃ ॥ ૬૪ ॥
Clear up all misperception; worship the One in whose crown the gem is
the crescent. Situate yourself on the banks of the celestial river,
Ganga. How can you rely on waves or bubbles, flashes of lightning,
fickle fortune, flames of fire, serpents, or hosts of friends?
મોહં = delusion
માર્જય = cleanse
તાં = them
ઉપાર્જય = acquire
રતિં = liking
ચન્દ્રાર્ધ = half-moon, crescent
ચૂડામણૌ = gem on the crown(head)
ચેતઃ = mind
સ્વર્ગ = heaven
તરઙ્ગિણી = river
તટ = banks
ભુવાં = places
આસઙ્ગં = attachment
અઙ્ગીકુરુ = accept
કઃ = who
વા = or
વીચિષુ = waves
બુદ્બુદેષુ = bubbles
ચ = and
તડિલ્લેખાસુ = flashes of lightning
ચ = and
શ્રીષુ = wealth
ચ = and
જ્વાલાગ્રેષુ = flames of fire
ચ = and
પન્નગેષુ = serpents
ચ = and
સુહૃદ્વર્ગેષુ = hosts of friends
ચ = and
પ્રત્યયઃ = reliability
ચેતશ્ચિન્તય મા રમાં સકૃદિમામસ્થાયિનીમાસ્થયા
ભૂપાલભ્રુકુટીકુટીવિહરણવ્યાપારપણ્યાઙ્ગનામ્ ।
કન્થાકઞ્ચુકિનઃ પ્રવિશ્ય ભવનદ્વારાણિ વારાણસી
રથ્યાપઙ્ક્તિષુ પાણિપાત્રપતિતાં ભિક્ષામપેક્ષામહે ॥ ૬૫ ॥
Oh Mind! do not dwell on the thought of the capricious goddess of fortune,
whose nature resemble the courtesan at the beck and call as the king
moves his eyebrows. Clad in rags, and standing at the doors in the
streets of Varanasi, let us beg for alms with our hands as bowls.
ચેતશ્ચિન્તય = O heart, think
મા = do not
રમાં = goddess of fortune
સકૃદ્ =even once
ઇમાં = this
અસ્થાયિનીં = wandering
આસ્થયા = haunt
ભૂપાલ = king
ભ્રુકુટી = eyebrow
કુટી = wrinkle
વિહરણ = moving
વ્યાપારપણિ = business of
આઙ્ગનાં = street women
કન્થાકઞ્ચુકિનઃ = ragged garments
પ્રવિશ્ય = entering
ભવન = house
દ્વારાણિ = doors
વારાણસીઃ = in Varanasi
અથ્યાપઙ્ક્તિષુ = in the streets
પાણિ = hand
પાત્ર = vessel
પતિતાં = placed
ભિક્ષાં = alms
અપેક્ષામહે = expect
અગ્રે ગીતં સરસકવયઃ પાર્શ્વયોર્દાક્ષિણાત્યાઃ
પશ્ચાલ્લીલાવલયરણિતં ચામરગ્રાહિણીનામ્ ।
યદ્યસ્ત્વેવં કુરુ ભવરસાસ્વાદને લમ્પટત્વં
નો ચેચ્ચેતઃ પ્રવિશ સહસા નિર્વિકલ્પે સમાધૌ ॥ ૬૬ ॥
If there be music playing in front of you, by your side expert poets
from the South, and behind you the courtesans waving fans and shaking
their bracelets with a clinking sound, then indulge unstintingly in
these worldly pleasures. If not, O Mind! enter the realm of beatitude
devoid of all thoughts.
અગ્રે = in front
ગીતં = song
સરસ = skilful
કવયઃ = poets
પાર્શ્વયો હ્ = by the side
દાક્ષિણાત્યાઃ = from the South
પશ્ચાત્ = later
લીલાવલયરણિતં = tinkling of moving bracelets
ચામર = fan
ગ્રાહિણીનાં = women waving
યદિ = if
અસ્તુ = it be
એવં = thus
કુરુ = do
ભવ = mundane
રસ = essence
આસ્વાદને = tasting
લમ્પટત્વં = attachment
નો ચેત્ = otherwise
ચેતઃ = mind
પ્રવિશ = enter
સહસા = absolute
નિર્વિકલ્પે = transcending thought
સમાધૌ = meditation
પ્રાપ્તાઃ શ્રિયઃ સકલકામદુઘાસ્તતઃ કિં
ન્યસ્તં પદં શિરસિ વિદ્વિષતાં તતઃ કિં ।
સમ્પાદિતાઃ પ્રણયિનો વિભવૈસ્તતઃ કિં
કલ્પસ્થિતાસ્તનુભૃતાં તનવસ્તતઃ કિમ્ ॥ ૬૭ ॥
What if one acquires wealth that will fulfil all desires? Even stomping on the
enemies’ heads with one’s feet? Or if riches bought friends? Or even if one’s
body lasts till the end of time?
પ્રાપ્તાઃ = acquired
શ્રિયઃ = prosperity
સકલ = all
કામ = desire
દુઘાઃ = milked
તતઃ કિં = what then
ન્યસ્તં = placed
પદં = foot
શિરસિ = on the head
વિદ્વિષતાં = of the enemies
તતઃ કિં = what then
સમ્પાદિતાઃ = bringing
પ્રણયિનઃ = friends
વિભવૈઃ = by wealth
તતઃ કિં = what then
કલ્પસ્થિતાઃ = last till end of world
તનુભૃતાં = embodied beings
તનવઃ = bodies
તતઃ કિં = what then
ભક્તિર્ભવે મરણજન્મભયં હૃદિસ્થં
સ્નેહો ન બન્ધુષુ ન મન્મથજા વિકારાઃ ।
સંસર્ગદોષરહિતા વિજના વનાન્તા
વૈરાગ્યમસ્તિ કિમિતઃ પરમર્થનીયમ્ ॥ ૬૮ ॥
If there be devotion in the heart and the fear of death and birth, no ties
to family, nor agitation by passions; when there is the solitude of uninhabited
forests, and dispassion, what gain can be better than this?
ભક્તિઃ = devotion
ભવે = in Shiva
મરણ = death
જન્મ = birth
ભયં = fear
હૃદિસ્થં = in the heart
સ્નેહઃ = attachment
ન = not
બન્ધુષુ = towards kinspeople
ન = not
મન્મથજા = born of lust
વિકારાઃ = passions
સંસર્ગ = company
દોષ = fault
રહિતા = devoid
વિજના = without people
વનાન્તા = in forest
વૈરાગ્યં = dispassion
અસ્તિ = is
કિં = what
ઇતઃ = beyond this
પરમર્થનીયં = of supreme value
તસ્માદનન્તમજરં પરમં વિકાસિ
તદ્બ્રહ્મ ચિન્તય કિમેભિરસદ્વિકલ્પૈઃ ।
યસ્યાનુષઙ્ગિણ ઇમે ભુવનાધિપત્ય-
ભોગાદયઃ કૃપણલોકમતા ભવન્તિ ॥ ૬૯ ॥
Therefore, meditate on the infinite, ageless, supreme, luminous
Reality. Why these false thoghts about the unreal? The sovereignty over
the world, with its accompanying pleasures, will appear as the desires
of the petty-minded when compared to the pursuit of Reality.
તસ્માદ્ = therefore
અનન્તં = infinite
અજરં = ageless
પરમં = supreme
વિકાસિ = effulgent
તદ્ = that
બ્રહ્મ = Reality
ચિન્તય = meditate
કિં = what
એભિઃ = by these
અસદ્ = unreal
વિકલ્પૈઃ = mental agitation
યસ્ય = whose
અનુષઙ્ગિણઃ = associating
ઇમે = these
ભુવન = world
અધિપત્ય = sovereignty
ભોગાદયઃ = such enjoyments
કૃપણલોકમતા = desires of pitiable men
ભવન્તિ = become
પાતાલમાવિશસિ યાસિ નભો વિલઙ્ઘ્ય
દિઙ્મણ્ડલં ભ્રમસિ માનસ ચાપલેન ।
ભ્રાન્ત્યાપિ જાતુ વિમલં કથમાત્મનીનં
ન બ્રહ્મ સંસ્મરસિ નિર્વૃતિમેષિ યેન ॥ ૭૦ ॥
With such a fickle mind, you will enter the nether worlds one moment,
fly to the limits of the sky, or wander in all directions. Why, in a
floundering manner even, do you not meditate on that Transcendent Truth,
of the nature of perfection of your true Self?
પાતલં = netherworld
આવિશસિ = enter
યાસિ = go
નભઃ = skies
વિલઙ્ઘ્ય = crossing beyond
દિઙ્મણ્ડલં = spheres of all directions
ભ્રમસિ = wander
માનસ = mind
ચાપલેન = fickle
ભ્રાન્ત્યાપિ = even mistakenly
જાતુ = become
વિમલં = pure
કથં = how
આત્મનીનં = in the Self
ન = not
બ્રહ્મ = highest Truth
સંસ્મરસિ = remember well
નિર્વૃતિં = supreme detachment
એષિ = reach
યેન =by which
નિત્યાનિત્યવસ્તુવિચારઃ ।
કિં વેદૈઃ સ્મૃતિભિઃ પુરાણપઠનૈઃ શાસ્ત્રૈર્મહાવિસ્તરૈઃ
સ્વર્ગગ્રામકુટીનિવાસફલદૈઃ કર્મક્રિયાવિભ્રમૈઃ ।
મુક્ત્વૈકં ભવદુઃખભારરચનાવિધ્વંસકાલાનલં
સ્વાત્માનન્દપદપ્રવેશકલનં શેષૈર્વણિગ્વૃત્તિભિઃ ॥ ૭૧ ॥
8. Discrimination of the Immutable from the Mutable:
Of what use is the study of Vedas, scriptures, mythology, the extensive
codes, and the bewildering labyrinth of rituals which promise a passage
to heaven, which is but a hamlet of hutments? The only way to destroy
the burden of life’s sorrows like the apocalyptic fire, is that which
lets you enter the beatitude of self-ralisation. All else is but bartering
for profit! નિત્ય = immutable અનિત્ય = mutable
વસ્તુ = essence
વિચારઃ = discrimination
કિં = how much
વેદૈઃ = by vedas
સ્મૃતિભિઃ = by smritis
પુરાણ = puranas
પઠનૈઃ = by studying
શાસ્ત્રૈઃ = by shastras
મહાવિસ્તરૈઃ = of immense
સ્વર્ગ = heaven
ગ્રામ = village
કુટી = hut
નિવાસ = resting place
ફલદૈઃ = resulting from
કર્મક્રિયાવિભ્રમૈઃ = by mazes of ceremonials
મુક્ત્વા = freeing
એકં = one
ભવ = life cycles
દુઃખ = sorrow
ભાર = burden
રચના = condition
વિધ્વંસ = destruction
કાલ = time
અનલં = fire
સ્વાત્મ = one’s own Self
અનન્દ = bliss
પદ = place
પ્રવેશ = entrance
કલનં = way
શેષૈઃ = everything else
વણિગ્વૃત્તિભિઃ = traders’ attitude
યતો મેરુઃ શ્રીમાન્નિપતતિ યુગાન્તાગ્નિવલિતઃ
સમુદ્રા શુષ્યન્તિ પ્રચુરમકરગ્રાહનિલયાઃ ।
ધરા ગચ્છત્યન્તં ધરણિધરપાદૈરપિ ધૃતા
શરીરે કા વાર્તા કરિકલભકર્ણાગ્રચપલે ॥ ૭૨ ॥
When the majestic Meru moutain collapses in the fire of the cosmic
conflagration; when the oceans, in which reside numerous sharks and
other aquatic animals, dry up; when the earth, even though supported
by mountains, meets its end; what can you say about this body, which is
only as steady as the ear-tip of a baby elephant!
યતઃ = from where
મેરુઃ = mount Meru
શ્રીમાન્ = of great fame
નિપતતિ = falls down
યુગાન્ત = at the end of a time cycle
અગ્નિ = fire
વલિતઃ = surrounded by
સમુદ્રા = seas
શુષ્યન્તિ = dry up
પ્રચુર =replete
મકર = crocodiles
ગ્રાહ = sharks
નિલયાઃ = homes
ધરા = earth
ગચ્છતિ = goes
અન્તં = end
ધરણિ = earth
ધર = holding
પાદૈઃ = by the feet
અપિ = also
ધૃતા = held
શરીરે = body
કા = what
વાર્તા = news
કરિકલભ = young elephant
કર્ણ = ear
અગ્ર = tip
ચપલે = unsteady
ગાત્રં સંકુચિતં ગતિર્વિગલિતા ભ્રષ્ટા ચ દન્તાવલિઃ-
દૃષ્ટિર્નશ્યતિ વર્ધતે બધિરતા વક્ત્રં ચ લાલાયતે ।
વાક્યં નાદ્રિયતે ચ બાન્ધવજનો ભાર્યા ન શુશ્રૂષતે
હા કષ્ટં પુરુષસ્ય જીર્ણવયસઃ પુત્રોઽપ્યમિત્રાયતે ॥ ૭૩ ॥
With feeble limbs, unsteady movements, teeth that have fallen off,
poor eye-sight, worsening deafness, drooling mouth,; with relatives
disregarding what you say, the wife offering no help, the son turning
hostile, such, alas! are the miseries of senility. ગાત્રં = limbs
સંકુચિતં = shrivel
ગતિઃ = walking
વિગલિતા = unsteady
ભ્રષ્ટા = useless
ચ = and
દન્તાવલિઃ = rows of teeth
દૃષ્ટિઃ = eyesight
નશ્યતિ = lost
વર્ધતે = increases
બધિરતા = deafness
વક્ત્રં = mouth
ચ = and
લાલાયતે = slobbers
વાક્યં = speech
ન = not
અદ્રિયતે = valued
ચ = and
બાન્ધવજનઃ = relatives
ભાર્યા = wife
ન = not
શુશ્રૂષતે = offer service
હા = alas
કષ્ટં = misery
પુરુષસ્ય = man’s
જીર્ણ = old
વયસઃ = in years
પુત્રઃ = son
અપિ = also
અમિત્રાયતે = becomes unfriendly
વર્ણં સિતં ઝટિતિ વીક્ષ્ય શિરોરુહાણાં
સ્થાનં જરા પરિભવસ્ય તદા પુમાંસમ્ ।
આરોપિતાસ્થિશતકં પરિહૃત્ય યાન્તિ
ચણ્ડાલકૂપમિવ દૂરતરં તરુણ્યઃ ॥ ૭૪ ॥
When hair grows white on a man’s head, indicating the disconcert of senility,
young women run away from him, like the outcastes’ well encircled with bones!
વર્ણં = color
સિતં = white
ઝટિતિ = instantly
વીક્ષ્ય = seeing
શિરોરુહાણાં = on the head
સ્થાનં = condition
જરા = old age
પરિભવસ્ય = caused by
તદા = then
પુમાંસં = man’s
આરોપિત = characterised by
અસ્થિ = bones
શતકં = hundreds
પરિહૃત્ય = abandoning
યાન્તિ = go
ચણ્ડાલ = least respected
કૂપં = well
ઇવ = as if
દૂરતરં = far away
તરુણ્યઃ = youthful
યાવત્સ્વસ્થમિદં શરીરમરુજં યાવજ્જરા દૂરતો
યાવચ્ચેન્દ્રિયશક્તિરપ્રતિહતા યાવત્ક્ષયો નાયુષઃ ।
આત્મશ્રેયસિ તાવદેવ વિદુષા કાર્યઃ પ્રયત્નો મહાન્
સંદીપ્તે ભવને તુ કૂપખનનં પ્રત્યુદ્યમઃ કીદૃશઃ ॥ ૭૫ ॥
As long as this body is healthy and free of infirmity, as long as
senility is distant, as long as the faculties have not lost their vigor,
as long as life is not enfeebled, till then should the wise ones make
great efforts to reach the supreme goal of life. For what is the use
of digging a well when the house is on fire?
યાવત્ = as long as
સ્વસ્થં = free from disease
ઇદં = this
શરીરં = body
અરુજં = decrepitude
યાવત્ = as long as
જરા = old age
દૂરતઃ = far off
યાવત્ =as long as
ચ = and
ઇન્દ્રિય = organs
શક્તિઃ = strength
અપ્રતિહતા = unaffected
યાવત્ = so long as
ક્ષયઃ = decay
ન = not
અયુષઃ = life
આત્મશ્રેયસિ = for one’s own supreme welfare
તાવત્ = till then
એવ = alone
વિદુષા = wise
કાર્યઃ = deeds
પ્રયત્નઃ = efforts
મહાન્ = great
સંદીપ્તે = on fire
ભવને = house
તુ = indeed
કૂપ = well
ખનનં = digging
પ્રત્યુદ્યમઃ = setting about
કીદૃશઃ = what avails
તપસ્યન્તઃ સન્તઃ કિમધિનિવસામઃ સુરનદીં
ગુણોદારાન્દારાનુત પરિચરામઃ સવિનયમ્ ।
પિબામઃ શાસ્ત્રૌઘાનુત વિવિધકાવ્યામૃતરસાન્
ન વિદ્મઃ કિં કુર્મઃ કતિપયનિમેષાયુષિ જને ॥ ૭૬ ॥
Shall we live ascetically on the banks of the heavenly river, or serve
humbly our virtuous wives? Shall we drink at the streams of scriptures
or the nectarine poetry? With a life-span of a few eye-winks, we do not
know what action to take!
તપસ્યન્તઃ = austerities
સન્તઃ = practising
કિં = what
અધિનિવસામઃ = live
સુરનદીં = heavenly river
ગુણોદારાન્ = virtuous
દારાનુત = wives
પરિચરામઃ = serve
સવિનયં = humbly
પિબામઃ = drink
શાસ્ત્રૌઘાનુત = currents of scripture
વિવિધ = varied
કાવ્ય = poetry
અમૃત = nectar
રસાન્ = essence
ન = not
વિદ્મઃ = know
કિં = what
કુર્મઃ = do
કતિપય = few
નિમેષ = twinkling of an eye
અયુષિ = longevity
જને = people
દુરારાધ્યાશ્ચામી તુરગચલચિત્તાઃ ક્ષિતિભુજો
વયં ચ સ્થૂલેચ્છાઃ સુમહતિ ફલે બદ્ધમનસઃ ।
જરા દેહં મૃત્યુર્હરતિ દયિતં જીવિતમિદં
સખે નાન્યચ્છ્રેયો જગતિ વિદુષોઽન્યત્ર તપસઃ ॥ ૭૭ ॥
Thease earthly rulers are difficult to please and fickle-minded like the
horse, and we have strong desires, and intent on huge gains. Senility
gnaws away the body and death steals this dear life. Oh Friend! for the
wise nothing is as salutary as austerities.
દુરારાધ્યાઃ = hard to please
ચ = and
અમી = these
તુરગ = horse
ચલચિત્તાઃ = restless minds
ક્ષિતિભુજઃ = rulers og the earth
વયં = we
ચ = and
સ્થૂલેચ્છાઃ = ambitious
સુમહતિ = vast
ફલે = gain
બદ્ધમનસઃ = mind bent on
જરા = old age
દેહં = body
મૃત્યુઃ = death
હરતિ = takes away
દયિતં = dear
જીવિતં = life
ઇદં = this
સખે = oh, friend
ન = not
અન્યત્ = other
છ્રેયઃ = good
જગતિ = in the world
વિદુષઃ = wise
અન્યત્ર = except
તપસઃ = austerities
માને મ્લાયિનિ ખણ્ડિતે ચ વસુનિ વ્યર્થે પ્રયાતેઽર્થિનિ
ક્ષીણે બન્ધુજને ગતે પરિજને નષ્ટે શનૈર્યૌવને ।
યુક્તં કેવલમેતદેવ સુધિયાં યજ્જહ્નુકન્યાપયઃ-
પૂતગ્રાવગિરીન્દ્રકન્દરતટીકુઞ્જે નિવાસઃ ક્વચિત્ ॥ ૭૮ ॥
When honor declines, riches squandered away, flatterers depart, the
circle of friends dwindles, attendants leave, and slowly the youth is
spent, the wise have only one proper way left to follow—make a home
somewhere on the side of a valley in the Himalayas, whose rocks have
been made holy by the water of the Ganges.
માને = honor
મ્લાયિનિ = faded
ખણ્ડિતે = ruined
ચ = and
વસુનિ = wealth
વ્યર્થે = wasted
પ્રયાતે =gone
અર્થિનિ = favors
ક્ષીણે = dwindled
બન્ધુજને = friends
ગતે = departed
પરિજને = dependents
નષ્ટે = destroyed
શનૈઃ = slowly
યૌવને = youth
યુક્તં = proper
સુધિયાં = wise
યત્ = which
જહ્નુકન્યા = Ganga river (daughter of Janhu)
પયઃ = water
પૂતગ્રાવ = purified
ગિરીન્દ્ર = chief among mountains (Himalaya)
કન્દર = valley
તટી = on the side
કુઞ્જે = grove
નિવાસઃ = shelter
ક્વચિત્ = somewhere
રમ્યાશ્ચન્દ્રમરીચયસ્તૃણવતી રમ્યા વનાન્તઃસ્થલી
રમ્યં સાધુસમાગમાગતસુખં કાવ્યેષુ રમ્યાઃ કથાઃ ।
કોપોપાહિતબાષ્પબિન્દુતરલં રમ્યં પ્રિયાયા મુખં
સર્વં રમ્યમનિત્યતામુપગતે ચિત્તે ન કિઞ્ચિત્પુનઃ ॥ ૭૯ ॥
Enchanting are the moonbeams and the verdant outskirts of the forest;
delightful is the company of the wise, and the poetry of stories;
charming is the beloved’s face gleaming in tears of indignation; all is
fascinating, except when the mind realises the transience of it all.
રમ્યાઃ = delightful
ચન્દ્ર = moon
મરીચયઃ = rays
તૃણવતી = grassy plots
રમ્યા = delightful
વનાન્તઃસ્થલી = in the forests
રમ્યં = delightful
સાધુ = saint
સમાગમાગત = company of
સુખં = joy
કાવ્યેષુ = in poetry
રમ્યાઃ = delightful
કથાઃ = stories
કોપ = anger
ઉપાહિત = covered
બાષ્પ = water (tears)
બિન્દુ = drops
તરલં = swimming
રમ્યં = delightful
પ્રિયાયા = of the beloved
મુખં = face
સર્વં = all
રમ્યં = delightful
અનિત્યતાં = evanescent
ઉપગતે = gone
ચિત્તે = in the mind
ન = not
કિઞ્ચિત્ = nothing
પુનઃ = again
રમ્યં હર્મ્યતલં ન કિં વસતયે શ્રાવ્યં ન ગેયાદિકં
કિં વા પ્રાણસમાસમાગમસુખં નૈવાધિકપ્રીતયે ।
કિંતુ ભ્રાન્તપતઙ્ગપક્ષપવનવ્યાલોલદીપાઙ્કુર-
ચ્છાયાચઞ્ચલમાકલય્ય સકલં સન્તો વનાન્તં ગતાઃ ॥ ૮૦ ॥
Living in a palace is pleasant, is it not? Or listening to music with
its accompaniments? or the company of women, as dear as life? But wise
persons have taken to forest life, having realised that these are as
fickle as the shadow of a flickering flame on the fluttering wings of
a delirious moth.
રમ્યં = pleasurable
હર્મ્યતલં = palace
ન = not
કિં = is it
વસતયે = to live
શ્રાવ્યં = pleasant to listen to
ન = not
ગેયાદિકં = music with accompaniments
કિં = is it
વા = or
પ્રાણ = life
સમાસમાગમસુખં = joy of woan’s company
ન = no
એવ = in fact
અધિક = much
પ્રીતયે = pleasing
કિંતુ = but
ભ્રાન્ત = hovering
પતઙ્ગ = moth
પક્ષ = wing
પવન = wind
વ્યાલોલ = shaken
દીપાઙ્કુરત્ = flame of a lamp
છાયા = shadow
ચઞ્ચલં = unstable
આકલય્ય = having understood
સકલં = all
સન્તઃ = wise ones
વનાન્તં = to the forest
ગતાઃ = gone
શિવાર્ચનમ્ ।
આસંસારાત્ત્રિભુવનમિદં ચિન્વતાં તાત તાદૃ-
ઙ્નૈવાસ્માકં નયનપદવીં શ્રોત્રમાર્ગં ગતો વા ।
યોઽયં ધત્તે વિષયકરિણીગાઢગૂઢાભિમાન-
ક્ષીબસ્યાન્તઃકરણકરિણઃ સંયમાનાયલીલામ્ ॥ ૮૧ ॥
9 Worship of Shiva
My son! Since creation, in our search in all the three worlds, we have not seen
nor heard anything that can act like a trap to control the mind, deeply and
inexplicably infatuated with sensuality, like an elephant wildly excited by the
female elephant.
શિવાર્ચનં = worship of Shiva
આસંસારાત્ = from the very beginning of creation
ત્રિભુવનં = three worlds
ઇદં = this
ચિન્વતાં = searching
તાત = oh dear!
તાદૃક્ = like that
ન = not
એવ =even
અસ્માકં = our
નયનપદવીં = in sight
શ્રોત્રમાર્ગં = in hearing
ગતઃ = gone
વા = or
યઃ = who
અયં = this
ધત્તે = gives
વિષયકરિણી = arousing sensuality
ગાઢગૂઢ = mysterious, and deep
અભિમાન = pride
ક્ષીબસ્ય = enraged
અન્તઃકરણકરિણઃ = infatuating
સંયમ = control
આનાય = elephant trap
લીલાં = play
યદેતત્સ્વચ્છન્દં વિહરણમકાર્પણ્યમશનં
સહાર્યૈઃ સંવાસઃ શ્રુતમુપશમૈકવ્રતફલમ્ ।
મનો મન્દસ્પન્દં બહિરપિ ચિરસ્યાપિ વિમૃશન્
ન જાને કસ્યૈષ પરિણતિરુદારસ્ય તપસઃ ॥ ૮૨ ॥
The vows of roaming freely, eating pure food, associating with holy
persons, and cultivating spiritual wisdom, yields only the fruit of a
peaceful mind. Even after prolonged contemplation, I fail to understand
that such lofty austerities can control the mind and lead it to peace.
યત્ = which
એતત્ = this
સ્વચ્છન્દં = one’s own free will
વિહરણં = wandering
અકાર્પણ્યં = without meanness
અશનં = eating
સહ = with
આર્યૈઃ = holy
સંવાસઃ = company
શ્રુતં = vedic wisdom
ઉપશમ = cessation of worries
એકવ્રત = sole vow
ફલં = result
મનઃ = mind
મન્દસ્પન્દં = restrained
બહિઃ = external
અપિ = also
ચિરસ્ય = long time
અપિ = also
વિમૃશન્ = thoughtfully
ન = not
જાને = know
કસ્ય = whose
એષ = this
પરિણતિઃ = cosummation
ઉદારસ્ય = noble
તપસઃ = austerities
જીર્ણા એવ મનોરથાશ્ચ હૃદયે યાતં ચ તદ્યૌવનં
હન્તાઙ્ગેષુ ગુણાશ્ચ વન્ધ્યફલતાં યાતા ગુણજ્ઞૈર્વિના ।
કિં યુક્તં સહસાભ્યુપૈતિ બલવાન્કાલઃ કૃતાન્તોઽક્ષમી
હા જ્ઞાતં મદનાન્તકાઙ્ઘ્રિયુગલં મુક્ત્વાસ્તિ નાન્યા ગતિઃ ॥ ૮૩ ॥
The fantasies of the heart are exhausted; youth has also left the
body. Alas! Virtues have proven barren for lack of discriminating
admirers. The mighty, unforgiving, all-consuming Death is gathering
speed. What is the proper action? Alas! there is no way other than to
surrender oneself at the feet if Shiva.
જીર્ણા = worn out
એવ = verily
મનોરથાઃ = fantasies
ચ = and
હૃદયે = in the heart
યાતં = gone
ચ = and
તત્ = that
યૌવનં = youth
હન્ત = alas!
અઙ્ગેષુ = in the body
ગુણાઃ = virtues
ચ = and
વન્ધ્ય = barren
ફલતાં = fruit
યાતા = gone
ગુણજ્ઞૈઃ = those who appreciate virtue
વિના = without
કિં = what
યુક્તં = proper
સહસા = fast
અભ્યુપૈતિ = coming near
બલવાન્ = powerful
કાલઃ = time
કૃતાન્તઃ = death
અક્ષમી = relentless
હા = alas!
જ્ઞાતં = known
મદન = Cupid
અન્તક = destroyer
અઙ્ઘ્રિ = foot
યુગલં = pair
મુક્ત્વા = freeing
અસ્તિ = is
ન = not
અન્યા = other
ગતિઃ = way .83..
મહેશ્વરે વા જગતામધીશ્વરે
જનાર્દને વા જગદન્તરાત્મનિ ।
ન વસ્તુભેદપ્રતિપત્તિરસ્તિ મે
તથાપિ ભક્તિસ્તરુણેન્દુશેખરે ॥ ૮૪ ॥
Between the great Lord of the universe, Shiva, and the innermost Self of
the universe, Vishnu, there is no difference for me. However, my devotion
is to Shiva, holding the crescent moon on His head.
મહેશ્વરે = Shiva
વા = or
જગતાં = of the universe
અધીશ્વરે = Lord
જનાર્દને = Vishnu
વા = or
જગત્ = universe
અન્તરાત્મનિ = innermost soul
ન = not
વસ્તુભેદ = essential difference
પ્રતિપત્તિઃ = admission
અસ્તિ = is
મે = my
તથાપિ = still
ભક્તિઃ = devotion
તરુણેન્દુ = crescent moon
શેખરે = on the crown
સ્ફુરત્સ્ફારજ્યોત્સ્નાધવલિતતલે ક્વાપિ પુલિને
સુખાસીનાઃ શાન્તધ્વનિષુ રજનીષુ દ્યુસરિતઃ ।
ભવાભોગોદ્વિગ્નાઃ શિવ શિવ શિવેત્યુચ્ચવચસઃ
કદા યાસ્યામોઽન્તર્ગતબહુલબાષ્પાકુલદશામ્ ॥ ૮૫ ॥
Sitting peacefully on the banks of the celestial river, in the
bright scattered glow of the moonlight, when silence pervades the
nights,distressed by the thoughts of birth and death, when shall we roar
the names of Shiva, and reach the state of holding back tears of ecstasy?
સ્ફુરત્સ્ફાર = bright diffused
જ્યોત્સ્ના = moonlight
ધવલિતતલે = white glow
ક્વાપિ = somewhere
પુલિને = banks
સુખાસીનાઃ = seated happily
શાન્તધ્વનિષુ = soundless silence
રજનીષુ = at night
દ્યુસરિતઃ = heavenly river
ભવાભોગ = miseries of birth and death
ઉદ્વિગ્નાઃ = fearful
શિવ શિવ શિવ = repeatedly calling Shiva
ઇતિ = thus
ઉચ્ચ = loud
વચસઃ = voice
કદા = when
યાસ્યામઃ = attain
અન્તર્ગત = internal
બહુલ = copious
બાષ્પ = tears
આકુલ = ecstasy
દશાં = condition
વિતીર્ણે સર્વસ્વે તરુણકરુણાપૂર્ણહૃદયાઃ
સ્મરન્તઃ સંસારે વિગુણપરિણામાં વિધિગતિમ્ ।
વયં પુણ્યારણ્યે પરિણતશરચ્ચન્દ્રકિરણાઃ
ત્રિયામા નેષ્યામો હરચરણચિન્તૈકશરણાઃ ॥ ૮૬ ॥
Forsaking all, with the heart full of the most tender compassion, recalling
the sorrowful fate, let us spend the nights in holy forests, in the glow of
the autumnal moonbeams, meditating on Siva’s feet, our sole shelter.
વિતીર્ણે = giving away
સર્વસ્વે = all
તરુણ =tender
કરુણા = compassion
પૂર્ણ = filled with
હૃદયાઃ = heart
સ્મરન્તઃ = remembering
સંસારે = cycles of creation and dissolution
વિગુણ = undesirable
પરિણામાં = effects
વિધિગતિં = destiny
વયં = we
પુણ્ય = holy
અરણ્યે = forest
પરિણત = full
શરત્ = autumnal
ચન્દ્ર = moon
કિરણાઃ = rays/beams
ત્રિયામા = nights
નેષ્યામઃ = spend
હર = Shiva
ચરણ = feet
ચિન્તા = meditation
એક = only
શરણાઃ = refuge
કદા વારાણસ્યામમરતટિનીરોધસિ વસન્
વસાનઃ કૌપીનં શિરસિ નિદધાનોઽઞ્જલિપુટમ્ ।
અયે ગૌરીનાથ ત્રિપુરહરશમ્ભો ત્રિનયન
પ્રસીદેતિ ક્રોશન્નિમિષમિવ નેષ્યામિ દિવસાન્ ॥ ૮૭ ॥
When shall I spend my momentary life on the banks of the heavenly
river in Varanasi, wearing just a loin-cloth, holding my folded hands
over my head, and weeping loudly, ᳚ Oh! Lord of Gauri! Conqueror of the
demon Tripura! Ever auspicious and having the third eye (of the Supreme
Light)! Have compassion on me! ᳚
કદા = when
વારાણસ્યાં = in Varanasi
અમરતટિનીરોધસિ = on the banks of the celestial river
વસન્ = stay
વસાનઃ = dress
કૌપીનં = loin cloth
શિરસિ = on the head
નિદધાનઃ = raised
અઞ્જલિપુટં = folded hands
અયે = oh!
ગૌરીનાથ = Shiva (husband of Gauri)
ત્રિપુરહર = slayer of Tripura
શમ્ભો = giver of supreme good
ત્રિનયન = with three eyes
પ્રસીદ = have mercy
ઇતિ = thus
ક્રોશન્ = crying
નિમિષં = a moment
ઇવ = as if
નેષ્યામિ = spend
દિવસાન્ = days
સ્નાત્વા ગાઙ્ગૈઃ પયોભિઃ શુચિકુસુમફલૈરર્ચયિત્વા વિભો ત્વાં
ધ્યેયે ધ્યાનં નિવેશ્ય ક્ષિતિધરકુહરગ્રાવપર્યઙ્કમૂલે ।
આત્મારામઃ ફલાશી ગુરુવચનરતસ્ત્વત્પ્રસાદાત્સ્મરારે
દુઃખં મોક્ષ્યે કદાહં સમકરચરણે પુંસિ સેવાસમુત્થમ્ ॥ ૮૮ ॥
After bathing in the waters of the Ganga, worshipping you with the
choicest fruits and flowers,with my mind meditating on you, seated
on a bed of stone in a mountain-cave, enjoying the bliss of the Self,
surviving on fruits, joyfully engrossed in the spiritual preceptor’s
instructions, Oh! Cupid’s Enemy! when will you free me with your
grace, from the sorrow of having served the rich?
સ્નાત્વા = after bathing
ગાઙ્ગૈઃ = by Ganges
પયોભિઃ = waters
શુચિ = pure
કુસુમ = flowers
ફલૈઃ = fruits
અર્ચયિત્વા = offering
વિભો = o Lord!
ત્વાં = to you
ધ્યેયે = the object of meditation
ધ્યાનં = mind
નિવેશ્ય = concentrating
ક્ષિતિધર = mountain
કુહર = cave
ગ્રાવ = stony
પર્યઙ્કમૂલે = by the bed
આત્મારામઃ = blissful in the Self
ફલાશી = eating fruits
ગુરુ = teacher
વચન = words
રતઃ = devoted to
ત્વત્ = your
પ્રસાદાત્ = grace
સ્મરારે = O Thou Enemy of Cupid!
દુઃખં = sorrow
મોક્ષ્યે = freedom
કદા = when
અહં = I
સ = with
મકર = shark
ચરણે = feet [ ᳚a shark on the feet᳚ (sign of uncommon
prosperity)]
પુંસિ = man
સેવા = service
સમુત્થં = released
એકાકી નિઃસ્પૃહઃ શાન્તઃ પાણિપાત્રો દિગમ્બરઃ ।
કદા શમ્ભો ભવિષ્યામિ કર્મનિર્મૂલનક્ષમઃ ॥ ૮૯ ॥
When shall I be free from the roots of action, leading a life of solitude,
dispassion, serenity, with my hands serving as a bowl, and the sky for clothing?
એકાકી = alone
નિઃસ્પૃહઃ = free from desire
શાન્તઃ = peaceful
પાણિ = hand
પાત્રઃ = vessel
દિગમ્બરઃ = naked
શમ્ભો = O Shiva!
ભવિષ્યામિ = will become
કર્મ = action
નિર્મૂલન = root out
ક્ષમઃ = capable
પાણિં પાત્રયતાં નિસર્ગશુચિના ભૈક્ષેણ સંતુષ્યતાં
યત્ર ક્વાપિ નિષીદતાં બહુતૃણં વિશ્વં મુહુઃ પશ્યતામ્ ॥
અત્યાગીઽપિ તનોરખણ્ડપરમાનન્દાવબોધસ્પૃશાં
અધ્વા કોઽપિ શિવપ્રસાદસુલભઃ સમ્પત્સ્યતે યોગિનામ્ ॥ ૯૦ ॥
Using the hands as a bowl, contented with the naturally pure food from
alms, resting in any place, constantly viewing the world to be worth no
more than a blade of grass, experiencing uninterrupted supreme joy even
before the body falls, for such aspirants alone the grace of Shiva makes
the path of liberation easy of attainment.
પાણિં = hand
પાત્રયતાં = used like a vessel
નિસર્ગ = nature
શુચિના = pure
ભૈક્ષેણ = by begging alms
સંતુષ્યતાં = contented
યત્ર = where
ક્વાપિ = anywhere
નિષીદતાં = resting
બહુતૃણં = almost a blade of grass
વિશ્વં = world
મુહુઃ = constantly
પશ્યતાં = seeing
અત્યાગે = giving up
અપિ = even
તનોઃ = of the body
અખણ્ડ = uninterrupted
પરમ = supreme
અનન્દ = bliss
અવબોધસ્પૃશાં = knowledge
અધ્વા = path
કઃ = who
અપિ = even
શિવપ્રસાદ = grace of Shiva
સુલભઃ = easy
સમ્પત્સ્યતે = attain
યોગિનાં = of yogis
અવધૂતચર્યા ।
કૌપીનં શતખણ્ડજર્જરતરં કન્થા પુનસ્તાદૃશી
નૈશ્ચિન્ત્યં નિરપેક્ષભૈક્ષમશનં નિદ્રા શ્મશાને વને ।
સ્વાતન્ત્ર્યેણ નિરઙ્કુશં વિહરણં સ્વાન્તં પ્રશાન્તં સદા
સ્થૈર્યં યોગમહોત્સવેઽપિ ચ યદિ ત્રૈલોક્યરાજ્યેન કિમ્ ॥ ૯૧ ॥
The Way of Life of a Self-Realised Ascetic: Wearing a loin-cloth worn-out
and tattered into a hundred rags, with a wrap-around in similar condition,
free from anxiety, eating food from alms begged without any expectations,
sleeping in a forest or a cremation-ground, roaming freely without
hindrance, ever indrawn and calm, and also established in the great joy
of Divine union, ——-for such a one even sovereignty of the three
worlds is beneath comparison.
અવધૂત = a self-realised ascetic with the highest spiritual freedom
ચર્યા = the way of life
કૌપીનં = loin cloth
શત = hundred
ખણ્ડ = torn
જર્જરતરં = much worn out
કન્થા = rag
પુનઃ = again
તાદૃશી = of the same condition
નૈશ્ચિન્ત્યં = free from all diturbing thoughts
નિરપેક્ષ = without expectation
ભૈક્ષં = food got by begging
અશનં = eating
નિદ્રા = sleep
શ્મશાને = in a cremation ground
વને = in a forest
સ્વાતન્ત્ર્યેણ = freely
નિરઙ્કુશં = without hindrance
વિહરણં = wandering
સ્વાન્તં = one’s mind
પ્રશાન્તં = very peaceful
સદા = always
સ્થૈર્યં = steadfastness
યોગ = yoga
મહોત્સવે = festive joy
અપિ = also
ચ = and
યદિ = when
ત્રૈલોક્ય = three worlds
રાજ્યેન = by sovereignty
કિં = what
બ્રહ્માણ્ડં મણ્ડલીમાત્રં કિં લોભાય મનસ્વિનઃ ।
શફરીસ્ફુરિતેનાબ્ધિઃ ક્ષુબ્ધો ન ખલુ જાયતે ॥ ૯૨ ॥
Will the wise ones show greed for this universe, which is but a mere mirage?
Indeed, the ocean is not agitated by the movements of a fish!
બ્રહ્માણ્ડં = universe
મણ્ડલી = reflection
માત્રં = mere
કિં = what
લોભાય = for greed
મનસ્વિનઃ = wise
શફરી = a small fish
સ્ફુરિતેન = by movement
અબ્ધિઃ = ocean
ક્ષુબ્ધઃ = agitated
ન = not
ખલુ = indeed
જાયતે = become
માતર્લક્ષ્મિ ભજસ્વ કંચિદપરં મત્કાઙ્ક્ષિણી મા સ્મ ભૂઃ
ભોગેષુ સ્પૃહયાલવસ્તવ વશે કા નિઃસ્પૃહાણામસિ ।
સદ્યઃસ્યૂતપલાશપત્રપુટિકાપાત્રે પવિત્રીકૃતૈ-
ર્ભિક્ષાવસ્તુભિરેવ સમ્પ્રતિ વયં વૃત્તિં સમીહામહે ॥ ૯૩ ॥
Oh Mother LakShmi! devote yourself to someone else! Do not long for
me! Those who covet pleasures are under your sway; what are you to us
who are dispassionate? Now, we want to subsist on alms gathered and
purified in a bowl instantly made from the leaves of Palasa tree.
માતઃ = mother
લક્ષ્મિ = O Laxmi!
ભજસ્વ = serve
કંચિત્ = someone
અપરં = else
મત્ = me
કાઙ્ક્ષિણી = long for
મા = do not
સ્મ = indeed
ભૂઃ = be
ભોગેષુ = in enjoyments
સ્પૃહયાલવઃ = desiring
તવ = your
વશે = captive
કા = what
નિઃસ્પૃહાણાં = free from desires
અસિ = are
સદ્યઃ = immediately
સ્યૂત = put together
પલાશ = palAsha
પત્ર = leaf
પુટિકા = ??
પાત્રે = vessel
પવિત્રીકૃતૈઃ = sanctified
ભિક્ષાવસ્તુભિઃ = articles obtained by begging
એવ = only
સમ્પ્રતિ = in the right way
વયં = we
વૃત્તિં = attitude
સમીહામહે = wish
મહાશય્યા પૃથ્વી વિપુલમુપધાનં ભુજલતા
વિતાનં ચાકાશં વ્યજનમનુકૂલોઽયમનિલઃ ।
શરચ્ચન્દ્રો દીપો વિરતિવનિતાસઙ્ગમુદિતઃ
સુખી શાન્તઃ શેતે મુનિરતનુભૂતિર્નૃપ ઇવ ॥ ૯૪ ॥
With the earth for a bed, the arms for a large pillow, the sky for a roof,
the gentle breeze for a fan, the autumnal moon for a lamp, renunciation
as conjugal bliss, the sage sleeps in contentment and tranquillity,
like a sovereign of immense glory.
મહા = great
શય્યા = bed
પૃથ્વી = earth
વિપુલં = ample
ઉપધાનં = pillow
ભુજલતા = arms
વિતાનં = canopy
ચ = and
આકાશં = sky
વ્યજનં = fan
અનુકૂલઃ = pleasant
અયં = this
અનિલઃ = breeze
શરત્ = autumn
ચન્દ્રઃ = moon
દીપઃ = light
વિરતિ = abnegation
વનિતા = wife
સઙ્ગ = company
મુદિતઃ = elevated (rejoicing)
સુખી = blissful
શાન્તઃ = peaceful
શેતે = sleeps
મુનિઃ = sage
અતનુ = not small (undiminished)
ભૂતિઃ = glory
નૃપ = king
ઇવ = as if
ભિક્ષાશી જનમધ્યસઙ્ગરહિતઃ સ્વાયત્તચેષ્ટઃ સદા
હાનાદાનવિરક્તમાર્ગનિરતઃ કશ્ચિત્તપસ્વી સ્થિતઃ ।
રથ્યાકીર્ણવિશીર્ણજીર્ણવસનઃ સમ્પ્રાપ્તકન્થાસનો
નિર્માનો નિરહંકૃતિઃ શમસુખાભોગૈકબદ્ધસ્પૃહઃ ॥ ૯૫ ॥
Living on alms, unattached to the company of people, ever acting with
total freedom, devoted to the path of dispassion towards the exchange
of wealth, such a one is a true ascetic. Wearing worn-out rags thrown
in the streets, using a blanket received by chance for a seat, without
pride or selfishness, the ascetic wishes solely for
the joy of the controlled mind.
ભિક્ષાશી = eating alms
જનમધ્ય = society
સઙ્ગરહિતઃ = unattached
સ્વાયત્તચેષ્ટઃ = free in actions (independent)
સદા = always
હાનાદાન = give and take
વિરક્ત = indifferent
માર્ગ = path
નિરતઃ = pursuing
કશ્ચિત્ = who but
તપસ્વી = engaged in austerities
સ્થિતઃ = living
રથ્યા = in the streets
કીર્ણ = thrown away
વિશીર્ણ = shattered
જીર્ણ = worn out
વસનઃ = garment
સમ્પ્રાપ્ત = gotten by chance
કન્થ = blanket
આસનઃ = seat
નિર્માનઃ = without pride
નિરહંકૃતિઃ = without egoism
શમ = self-control
સુખાભોગ = enjoying the happiness
એકબદ્ધ = bound by only one
સ્પૃહઃ = desiring
ચણ્ડાલઃ કિમયં દ્વિજાતિરથવા શૂદ્રોઽથ કિં તાપસઃ
કિં વા તત્ત્વવિવેકપેશલમતિર્યોગીશ્વરઃ કોઽપિ કિમ્ ।
ઇત્યુત્પન્નવિકલ્પજલ્પમુખરૈરાભાષ્યમાણા જનૈઃ
ન ક્રુદ્ધાઃ પથિ નૈવ તુષ્ટમનસો યાન્તિ સ્વયં યોગિનઃ ॥ ૯૬ ॥
᳚Is this person an outcaste? or a twice-born? or a shudra? or an
ascetic? or else some master yogi with the mind filled with philosophical
discernment? ᳚ When people address the ascetic thus, doubting and debating
garrulously, the Yogis themselves walk awy, neither angry nor pleased.
ચણ્ડાલઃ = outcaste
કિં = what
અયં = this
દ્વિજાતિઃ = twice-born (initiated in scriptures)
અથવા = or
શૂદ્રઃ = servant
અથ = thus
કિં = what
તાપસઃ = ascetic
કિં = what
વા = or
તત્ત્વ = truth
વિવેક = discrimination
પેશલ = expert
મતિઃ = mind
યોગીશ્વરઃ = supreme yogi
કઃ = who
અપિ = also
કિં = what
ઇતિ = thus
ઉત્પન્ન = arising
વિકલ્પ = doubt
જલ્પ = argumentative
મુખરૈઃ = garrulously
આભાષ્યમાણા = accosted
જનૈઃ = by people
ક્રુદ્ધાઃ = angry
પથિ = on the way
ન = not
એવ = only
તુષ્ટ = pleased
મનસઃ = mind
યાન્તિ = go
સ્વયં = own way
યોગિનઃ = yogis
હિંસાશૂન્યમયત્નલભ્યમશનં ધાત્રા મરુત્કલ્પિતં
વ્યાલાનાં પશવસ્તૃણાઙ્કુરભુજસ્તુષ્ટાઃ સ્થલીશાયિનઃ ।
સંસારાર્ણવલઙ્ઘનક્ષમધિયાં વૃત્તિઃ કૃતા સા નૃણાં
તામન્વેષયતાં પ્રયાન્તિ સતતં સર્વે સમાપ્તિં ગુણાઃ ॥ ૯૭ ॥
The creator has provided for serpents air as food, got without violence
or effort. Beasts are satisfied with eating sprouting grass and
laying on the ground. Likewise, for people intellectually able enough
to cross the sea of birth-death cycles, some such means of living has
been created. Those who seek this are able to bring to
final cessation the play of their natural attributes.
હિંસાશૂન્યં = without killing
અયત્ન = without effort
લભ્યં = obtainable
અશનં = for eating
ધાત્રા = by the Creator
મરુત્ = air
કલ્પિતં = provided
વ્યાલાનાં = for serpents
પશવઃ = beasts
તૃણ = grass
અઙ્કુરભુજઃ = feeding on sprouts
તુષ્ટાઃ = contented
સ્થલીશાયિનઃ = lying on ground
સંસાર = transmigratory life
અર્ણવ = ocean
લઙ્ઘનક્ષમ = capable to cross over
ધિયાં = intelligence
વૃત્તિઃ = inclined to
કૃતા = made
સા = that
નૃણાં = of people
તાં = to them
અન્વેષયતાં = seeking
પ્રયાન્તિ = go
સતતં = constantly
સર્વે = all
સમાપ્તિં = ending
ગુણાઃ = qualities (inertia, activity, and understanding)
ગઙ્ગાતીરે હિમગિરિશિલાબદ્ધપદ્માસનસ્ય
બ્રહ્મધ્યાનાભ્યસનવિધિના યોગનિદ્રાં ગતસ્ય ।
કિં તૈર્ભાવ્યં મમ સુદિવસૈર્યત્ર તે નિર્વિશઙ્કાઃ
કણ્ડૂયન્તે જરઠહરિણાઃ સ્વાઙ્ગમઙ્ગે મદીયે ॥ ૯૮ ॥
Seated in the lotus-posture on a stone in the Himalayas on the banks of
the Ganga,; attaining yogic sleep by the practice of meditation on the
Supreme Reality; with deer, old with age and free from fear, caressing
their bodies against mine——- will such fortune come to me?
ગઙ્ગાતીરે = on the banks of river Ganges
હિમગિરિ = Himalayas
શિલા = stone
બદ્ધ = bound/sitting
પદ્માસનસ્ય = lotus posture
બ્રહ્મ = transcendent truth
ધ્યાન = meditation
અભ્યસન = practice
વિધિના = in the prascribed manner
યોગનિદ્રાં = Samadhi (with consciousness of the external world lost)
ગતસ્ય = going/falling
કિં = what
તૈઃ = by them
ભાવ્યં = resulting from
મમ = my
સુદિવસૈઃ = happy days
યત્ર = where
તે = they
નિર્વિશઙ્કાઃ = fearless
કણ્ડૂયન્તે = rub
જરઠહરિણાઃ = old deer
સ્વાઙ્ગં = own bodies
અઙ્ગે = body
મદીયે = my
પાણિઃ પાત્રં પવિત્રં ભ્રમણપરિગતં ભૈક્ષમક્ષય્યમન્નં
વિસ્તીર્ણં વસ્ત્રમાશાદશકમચપલં તલ્પમસ્વલ્પમુર્વી ।
યેષાં નિઃસઙ્ગતાઙ્ગીકરણપરિણતસ્વાન્તસંતોષિણસ્તે
ધન્યાઃ સંન્યસ્તદૈન્યવ્યતિકરનિકરાઃ કર્મ નિર્મૂલયન્તિ ॥ ૯૯ ॥
The hands serving as a sacred bowl, subsisting on the never-dwindling
alms obtained while roaming, the vast expanse of the sky serving as
a dress, and the earth for a stable, spacious bed—people with such
dispassion are blessed indeed, for they have renounced the poverty of
attitude seeking mundane pleasures and thus giving up worldly contacts,
and inwardly contented in heart fulfilled by accepting solitude,
and thus able to uproot all actions ( the roots of future rebirths and deaths).
પાણિઃ = hand
પાત્રં = vessel
પવિત્રં = pure
ભ્રમણ = wandering
પરિગતં = obtained
ભૈક્ષં = alms
અક્ષય્યં = never running short
અન્નં = food
વિસ્તીર્ણં = ample
વસ્ત્રં = cloth
આશા = space
દશકં = ten directions
અચપલં = fixed
તલ્પં = bed
અસ્વલ્પં = spacious
ઉર્વી = wide earth
યેષાં = whose
નિઃસઙ્ગત = without associating
અઙ્ગીકરણ = absorb
પરિણત = matured
સ્વાન્ત = inwardly
સંતોષિણઃ = blissful
તે = they
ધન્યાઃ = blessed
સંન્યસ્ત = forsaking
દૈન્ય = deprivation
વ્યતિકર = contact
નિકરાઃ = best of objects
કર્મ = actions
નિર્મૂલયન્તિ = root out
માતર્મેદિનિ તાત મારુત સખે તેજઃ સુબન્ધો જલ
ભ્રાતર્વ્યોમ નિબદ્ધ એવ ભવતામન્ત્યઃ પ્રણામાઞ્જલિઃ ।
યુષ્મત્સઙ્ગવશોપજાતસુકૃતસ્ફારસ્ફુરન્નિર્મલ-
જ્ઞાનાપાસ્તસમસ્તમોહમહિમા લીયે પરબ્રહ્મણિ ॥ ૧૦૦ ॥
Oh Mother Earth! Oh Wind, my Father! Oh Fire, my friend! Oh Water,
my good relative! Oh Sky, my Brother! With clasped hands this is my
concluding salutations to you! My association with you all resulted
in an accumulation of scintillating merits, culminating in abundance of
pure knowledge, which helped me overcome the marvellous sway
of Unreality! May I now unite with the Transcendent Truth!
માતઃ = O Mother
મેદિનિ = Earth
તાત = O Father
મારુત = Wind
સખે = O Friend
તેજઃ = Fire
સુબન્ધઃ = O my good relative
જલ = Water
ભ્રાતઃ = O Brother
વ્યોમ = Sky
નિબદ્ધ = tied to
એવ = only
ભવતાં = with you all
અન્ત્યઃ = last
પ્રણામ = salutations
અઞ્જલિઃ = clasped hands
યુષ્મત્ = with you all
સઙ્ગવશ = association with
ઉપજાત = developed
સુકૃત = good deeds, merits
સ્ફાર = wide
સ્ફુરત્ = trembling, resplendent
નિર્મલ = without blemish, pure
જ્ઞાન = knowledge
અપાસ્ત = discard
સમસ્ત = all
મોહ = delusion
મહિમા = wondrous power
લીયે = merge
પરબ્રહ્મણિ = in the Transcendent Reality