॥ Bhartrihari’s Vijnanashataka Gujarati Lyrics ॥
વિજ્ઞાનશતકં ભર્તૃહરિકૃત
વિગલદમલદાનશ્રેણિસૌરભ્યલોભો-
પગતમધુપમાલાવ્યાકુલાકાશદેશઃ ।
અવતુ જગદશેષં શશ્વદુગ્રાત્મદર્ય્યો ?
વિપુલપરિઘદન્તોદ્દણ્ડશુણ્ડો ગણેશઃ ॥ ૧ ॥
યત્સત્તયા શુચિ વિભાતિ યદાત્મભાસા
પ્રદ્યોતિતં જગદશેષમપાસ્તદોષમ્ ।
તદ્બ્રહ્મ નિષ્કલમસઙ્ગમપારસૌખ્યં
પ્રત્યગ્ભજે પરમમઙ્ગલમદ્વિતીયમ્ ॥ ૨ ॥
માતા મૃતા જનયિતાપિ જગામ શીઘ્રં
લોકાન્તરં તવ કલત્રસુતાદયોઽપિ ।
ભ્રાતસ્તથાપિ ન જહાસિ મૃષાભિમાનં
દુઃખાત્મકે વપુષિ મૂત્રકુદર્પકૂપે ॥ ૩ ॥
બ્રહ્મામૃતં ભજ સદા સહજપ્રકાશં
સર્વાન્તરં નિરવધિ પ્રથિતપ્રભાવમ્ ।
યદ્યસ્તિ તે જિગમિષા સહસા ભવાબ્ધેઃ
પારે પરે પરમશર્મણિ નિષ્કલઙ્કે ॥ ૪ ॥
આરભ્ય ગર્ભવસતિં મરણાવસાનં
યદ્યસ્તિ જીવિતુમદૃષ્ટમનેકકાલમ્ ।
જન્તોસ્તથાપિ ન સુખં સુખવિભ્રમોઽયં
યદ્બાલયા રતિરનેકવિભૂતિભાજઃ ॥ ૫ ॥
સા રોગિણી યદિ ભવેદથવા વિવર્ણા
બાલાપ્રિયાશશિમુખી રસિકસ્ય પુંસઃ ।
શલ્યાયતે હૃદિ તથા મરણં કૃશાઙ્ગ્યા-
યત્તસ્ય સા વિગતનિદ્રસરોરુહાક્ષી ॥ ૬ ॥
ત્વત્સાક્ષિકં સકલમેતદવોચમિત્થં
ભ્રાતર્વિચાર્ય ભવતા કરણીયમિષ્ટમ્ ।
યેનેદૃશં ન ભવિતા ભવતોઽપિ કષ્ટં
શોકાકુલસ્ય ભવસાગરમગ્નમૂર્તેઃ ॥ ૭ ॥
નિષ્કણ્ટકેઽપિ ન સુખં વસુધાધિપત્યે
કસ્યાપિ રાજતિલકસ્ય યદેષ દેવઃ ।
વિશ્વેશ્વરો ભુજગરાજવિભૂતિભૂષો
હિત્વા તપસ્યતિ ચિરં સકલા વિભૂતીઃ ॥ ૮ ॥
ભૂમણ્ડલં લયમુપૈતિ ભવત્યબાધં
લબ્ધાત્મકં પુનરપિ પ્રલયં પ્રયાતિ ।
આવર્તતે સકલમેતદનન્તવારં
બ્રહ્માદિભિઃ સમમહો ન સુખં જનાનામ્ ॥ ૯ ॥
યદા દેવાદીનાપિ ભવતિ જન્માદિ નિયતં
મહાહર્મ્યસ્થાને લલિતલલનાલોલમનસામ્ ।
તદા કામાર્તાનાં સુગતિરિહ સંસારજલધૌ
નિમગ્નાનામુચ્ચૈ રતિવિષયશોકાદિમકરે ॥૧૦ ॥
સ્વયં ભોક્તા દાતા વસુ સુબહુ સમ્પાદ્ય ભવિતા
કુટુમ્બાનાં પોષ્ટા ગુણનિધિરશેષેપ્સિતનરઃ ।
ઇતિ પ્રત્યાશસ્ય પ્રબલદુરિતાનીતવિધુરં
શિરસ્યસ્યાકસ્માત્પતતિ નિધનં યેન ભવતિ ॥ ૧૧ ॥
વિપશ્ચિદ્દેહાદૌ ક્વચિદપિ મમત્વં ન કુરુતે
પરબ્રહ્મધ્યાતા ગગનનગરાકારસદૃશે ।
નિરસ્તાહઙ્કારઃ શ્રુતિજનિતવિશ્વાસમુષિતો
નિરાતઙ્કોઽવ્યગ્રઃ પ્રકૃતિમધુરાલાપચતુરઃ ॥ ૧૨ ॥
અરે ચેતશ્ચિત્રં ભ્રમસિ યદપાસ્ય પ્રિયતમં
મુકુન્દં પાર્શ્વસ્થં પિતરમપિ માન્યં સુમનસામ્ ।
બહિઃ શબ્દાદ્યર્થે પ્રકૃતિચપલે ક્લેશબહુલે
ન તે સંસારેઽસ્મિન્ભવતિ સુખદાદ્યાપિ વિરતિઃ ॥ ૧૩ ॥
ન જાનીષે મૂર્ખ ક્વચિદપિ હિતં લોકમહિતં
ભ્રમદ્ભોગાકાઙ્ક્ષાકલુષિતતયા મોહબહુલે ।
જગત્યત્રારણ્યે પ્રતિપદમનેકાપદિ સદા
હરિધ્યાને વ્યગ્રં ભવ સકલતાપૈકકદને ॥ ૧૪ ॥
વિયદ્ભૂતં ભૂતં યદવનલભં ? ચાખિલમિદં
મહામાયાસઙ્ગાદ્ભુજગ ઇવ રજ્વાં ભ્રમકરમ્ ।
તદત્યન્તાલ્હાદં વિજરમમરં ચિન્તય મનઃ
પરબ્રહ્માવ્યગ્રં હરિહરસુરાદ્યૈરવગતમ્ ॥ ૧૫ ॥
ન ચેત્તે સામર્થ્યં ભવનમરણાતઙ્કહરણે
મનોઽનિર્દિષ્ટેઽસ્મિન્નવગતગુણે જ્ઞાતુમકલે ।
તદા મેઘશ્યામં કમલદલદીર્ઘાક્ષમમલં
ભજસ્વ શ્રીરઙ્ગં શરદમૃતધામાધિકમુખમ્ ॥ ૧૬ ॥
ક્વયાતઃ ક્વાયાતો દ્વિજ કલયસે રત્નમટવી-
મટન્વ્યાઘ્રાઘ્રાતો મરણમગમદ્વિશ્વમહિતઃ ।
અયં વિદ્યારામો મુનિરહહ કેનાપિ વિદુષા
ન ખલ્વાત્મપ્રાયો ભવતુ સુકરો જ્ઞાતુમશિવઃ ॥ ૧૭ ॥
અહં શ્રાન્તોઽધ્વાનં બહુવિષમતિક્રમ્ય વિષમં
ધનાકાઙ્ક્ષાક્ષિપ્તઃ કુનૃપતિમુખાલોકનપરઃ ।
ઇદાનીં કેનાપિ સ્થિતિમુદરકૂપસ્ય ભરણે
કદન્નેનારણ્યે ક્વચિદપિ સમીહે સ્થિરમતિઃ ॥ ૧૮ ॥
યમારાધ્યારાધ્યં ત્રિભુવનગુરોરાપ્તવસતિઃ
ધ્રુવો જ્યોતિશ્ચક્રે સુચિરમનવદ્યં શિશુરપિ ।
અવાપ પ્રલ્હાદઃ પરમપદમારાધ્ય યમિતઃ
સ કસ્યાલં ક્લેશો હરતિ ન હરિઃ કીર્તિતગુઅણઃ ॥ ૧૯ ॥
કદાચિત્કષ્ટેન દ્રવિણમધમારાધનવશા-
ન્મયા લબ્ધં સ્તોકં નિહિતમવનૌ તસ્કરભયાત્ ।
તતો નિત્યે કશ્ચિત્ક્વચિદપિ તદાખુર્બિલગૃહેઽ-
નયલ્લબ્ધોઽપ્યર્થો ન ભવતિ યદા કર્મ વિષમમ્ ॥ ૨૦ ॥
જગામ વ્યર્થં મે બહુદિનમથાર્થાર્થિતતયા
કુભૂમીપાલાનાં નિકટગતિદોષાકુલમતેઃ ।
હરિધ્યાનવ્યગ્રં ભવિતુમધુના વાઞ્છતિ મનઃ
ક્વચિદ્ગઙ્ગાતીરે તરુણતુલસીસૌરભભરે ॥ ૨૧ ॥
કદા ભાગીરથ્યા ભવજલધિસન્તારતરણેઃ
સ્ખલદ્વીચીમાલાચપલતલવિસ્તારિતમુદઃ ।
તમસ્સ્થાને કુઞ્જે ક્વચિદપિ નિવિશ્યાહૃતમના
ભવિષ્યામ્યેકાકી નરકમથને ધ્યાનરસિકઃ ॥ ૨૨ ॥
કદા ગોવિન્દેતિ પ્રતિદિવસમુલ્લાસમિલિતાઃ
સુધાધારાપ્રાયાસ્ત્રિદશતટિનીવીચિમુખરે ।
ભવિષ્યન્ત્યેકાન્તે ક્વચિદપિ નિકુઞ્જે મમ ગિરો
મરાલીચક્રાણાં સ્થિતિસુખરવાક્રાન્તપુલિને ॥ ૨૩ ॥
યદધ્યસ્તં સર્વં સ્રજિ ભુજગવદ્ભાતિ પુરતો
મહામાયોદ્ગીર્ણં ગગનપવનાદ્યં તનુભૃતામ્ ।
ભવેત્તસ્યા ભ્રાન્તેર્મુરરિપુરધિષ્ઠાનમુદયે
યતો નસ્યાદ્ભ્રાન્તિર્નિરધિકરણા ક્વાપિ જગતિ ॥ ૨૪ ॥
ચિદેવ ધ્યાતવ્યા સતતમનવદ્યા સુખતનુ-
ર્નિરાધારા નિત્યા નિરવધિરવિદ્યાદિરહિતા ।
અનાસ્થામાસ્થાય ભ્રમવપુષિ સર્વત્ર વિષયે
સદા શેષવ્યાખ્યાનિપુણમતિભિઃ ખ્યાતયતિભિઃ ॥ ૨૫ ॥
અહોઽત્યર્થેઽપ્યર્થે શ્રુતિશતગુરુભ્યામવગતે
નિષિદ્ધત્વેનાપિ પ્રતિદિવસમાધાવતિ મનઃ ।
પિશાચસ્તત્રૈવ સ્થિરરતિરસારેઽપિ ચપલં
ન જાને કેનાસ્ય પ્રતિકૃતિરનાર્યસ્ય ભવિતા ॥ ૨૬ ॥
નિત્યાનિત્યપદાર્થતત્ત્વવિષયે નિત્યં વિચારઃ સતાં
સંસર્ગે મિતભાષિતા હિતમિતાહારોઽનહઙ્કારિતા ।
કારુણ્યં કૃપણે જને સુખિજને પ્રીતિઃ સદા યસ્ય સ
પ્રાયેણૈવ તપઃ કરોતિ સુકૃતી ચેતોમુકુન્દપ્રિયઃ ॥ ૨૭ ॥
સા ગોષ્ઠી સુહૃદાં નિવારિતસુધાસ્વાદાધુના ક્વાગમ-
ત્તેધીરા ધરણીધરોપકરણીભૂતા યયુઃ ક્વાપરે ।
તે ભૂપા ભવભીરવો ભવરતાઃ ક્વાગુર્નિરસ્તારયો
હા કષ્ટં ક્વ ચ ગમ્યતે નહિ સુખં ક્વાપ્યસ્તિ લોકત્રયે ॥ ૨૮ ॥
ભાનુર્ભૂવલયપ્રદક્ષિણગતિઃ ક્રીડારતિઃ સર્વદા
ચન્દ્રોપ્યેષકલાનિધિઃ કવલિતઃ સ્વર્ભાનુના દુઃખિતઃ ।
ર્હાસં ગચ્છતિ વર્ધતે ચ સતતં ગીર્વાણવિશ્રામભૂ-
સ્તત્સ્થાનં ખલુ યત્ર નાસ્ત્યપહતિઃ ક્લેશસ્ય સંસારિણામ્ ॥ ૨૯ ॥
સંસારેઽપિ પરોપકારકરણખ્યાતવ્રતા માનવા
યે સમ્પત્તિગૃહા વિચારચતુરા વિશ્વેશ્વરારાધકાઃ ।
તેઽપ્યેનં ભવસાગરં જનિમૃતિગ્રાહાકુલં દુસ્તરં
ગમ્ભીરં સુતરાં તરન્તિ વિવિધવ્યાધ્યાધિવીચીમયમ્ ॥ ૩૦ ॥
રે રે ચિત્ત મદાન્ધ મોહબધિરા મિથ્યાભિમાનોદ્ધતા
વ્યર્થેયં ભવતાં ધનાવનરતિઃ સંસારકારાગૃહે ।
બદ્ધાનાં નિગડેન ગાત્રમમતાસંજ્ઞેન યત્કર્હિચિ-
દ્દેવબ્રાહ્મણભિક્ષુકાદિષુ ધનં સ્વપ્નેઽપિ ન વ્યેતિ વઃ ॥ ૩૧ ॥
યાવત્તે યમકિઙ્કરાઃ કરતલક્રૂરાસિપાશાદયો
વુર્દાન્તાઃ સૃણિરાજદીર્ઘસુનખા દંષ્ટ્રાકરાલાનનાઃ ।
નાકર્ષન્તિ નરાન્ધનાદિરહિતાન્યત્તાવદિષ્ટેચ્છયા
યુષ્માભિઃ ક્રિયતાં ધનસ્ય કૃપણાસ્ત્યાગઃ સુપર્વાદિષુ ॥ ૩૨ ॥
દેહાદ્યાત્મમતાનુસારિ ભવતાં યદ્યસ્તિ મુગ્ધં મતં
વેદવ્યાસવિનિન્દિતં કથમહો પિત્રાદ્યપત્યે તદા ।
દાહાદિઃ ક્રિયતે વિશુદ્ધફલકો યુષ્માભિરુદ્વેજિતૈઃ
શોકેનાર્થપરાયણૈરપસદૈર્દૃષ્ટાર્થમાત્રાર્થિભિઃ ॥ ૩૩ ॥
અદ્યશ્વો વા મરણમશિવપ્રાણિનાં કાલપાશૈ-
રાકૃષ્ટાનાં જગતિ ભવતો નાન્યથાત્વં કદાચિત્ ।
યદ્યપ્યેવં ન ખલુ કુરુતે હા તથાપ્યર્થલોભં
હિત્વા પ્રાણી હિતમવહિતો દેવલોકાનુકૂલમ્ ॥ ૩૪ ॥
દૃષ્ટપ્રાયં વિકલમખિલં કાલસર્પેણ વિશ્વં
ક્રૂરેણેદં શિવ શિવ મુને બ્રૂહિ રક્ષાપ્રકારમ્ ।
અસ્યાસ્તેકઃ શૃણુ મુરરિપોર્ધ્યાનપીયૂષપાનં
ત્યક્ત્વા નાન્યત્કિમપિ ભુવને દૃશ્યતે શાસ્ત્રદૃષ્ટ્યા ॥ ૩૫ ॥
ધ્યાનવ્યગ્રં ભવતુ તવ હૃત્તિષ્ઠતો યત્ર તત્ર
શ્રીમદ્વિષ્ણોસ્ત્રિભુવનપતેર્નિત્યમાનન્દમૂર્તેઃ ।
લક્ષ્મીચેતઃકુમુદવિપુલાનન્દપીયૂષધામ્નો
મેઘચ્છાયાપ્રતિભટતનોઃ ક્લેશસિન્ધું તિતીર્ષોઃ ॥ ૩૬ ॥
કામવ્યાઘ્રે કુમતિફણિનિ સ્વાન્તદુર્વારનીડે
માયાસિંહીવિહરણમહીલોભભલ્લૂકભીમે ।
જન્મારણ્યે ન ભવતિ રતિઃ સજ્જનાનાં કદાચિ-
ત્તત્ત્વજ્ઞાનાં વિષયતુષિતાકણ્ટકાકીર્ણપાર્શ્વે ॥ ૩૭ ॥
યામાસાદ્ય ત્રિલોકીજનમહિતશિવાવલ્લભારામભૂમિં
બ્રહ્માદીનાં સુરાણાં સુખવસતિભુવો મણ્ડલં મણ્ડયન્તીમ્ ।
નો ગર્ભે વ્યાલુઠન્તિ ક્વચિદપિ મનુજા માતુરુત્ક્રાન્તિભાજ-
સ્તાં કાશીં નો ભજન્તે કિમિતિ સુમતયો દુઃખભારં વહન્તે ॥ ૩૮ ॥
કિં કુર્મઃ કિં ભજામઃ કિમિહ સમુદ્રિતં સાધનં કિં વયસ્યાઃ
સંસારોન્મૂલનાય પ્રતિદિવસમિહાનર્થશઙ્કાવતારઃ ।
ભ્રાતર્જ્ઞાતં નિદાનં ભવભયદલને સઙ્ગતં સજ્જ્નાં
તાં કાશીમાશ્રયામો નિરુપમયશસઃ સ્વઃસ્રવન્ત્યા વયસ્યામ્ ॥ ૩૯ ॥
ભુક્તિઃ ક્વાપિ ન મુક્તિરસ્ત્યભિમતા ક્વાણ્યસ્તિ મુક્તિર્ન સા
કાશ્યામસ્તિ વિશેષ એવ સુતરાં શ્લાઘ્યં યદેતદ્રૂપમ્ ।
સર્વૈરુત્તમમધ્યમાધમજનૈરાસાદ્યતેઽનુગ્રહા-
દ્દેવસ્ય ત્રિપુરદ્વિષઃ સુરધુનીસ્નાનાવદાતવ્યયૈઃ ॥ ૪૦ ॥
વિદ્યન્તે દ્વારકાદ્યા જગતિ કતિ ન તા દેવતારાજધાન્યો
યદ્યપ્યન્યાસ્તથાપિ સ્ખલદમલજલાવર્તગઙ્ગાતરઙ્ગા ।
કાશ્યેવારામકૂજત્પિકશુકચટકાક્રાન્તદિક્કામિનીનાં
ક્રીડાકાસારશાલા જયતિ મુનિજનાનન્દકન્દૈકભૂમિઃ ॥ ૪૧ ॥
કાશીયં સમલઙ્કૃતા નિરુપમસ્વર્ગાપગાવ્યોમગા-
સ્થૂલોત્તારતરઙ્ગબિન્દુવિલસન્મુક્તાફલશ્રેણિભિઃ ।
ચઞ્ચચ્ચઞ્ચલચઞ્ચરીકનિકરારાગામ્બરા રાજતે
કાસારસ્થવિનિદ્રપદ્મનયના વિશ્વેશ્વરપ્રેયસી ॥ ૪૨ ॥
વન્હિપ્રાકારબુદ્ધિં જનયતિ વલભીવાસિનાં નાગરાણાં
ગન્ધારણ્યપ્રસૂતસ્ફુટકુસુમચયઃ કિંશુકાનાં શુકાનામ્ ।
ચઞ્ચ્વાકારો વસન્તે પરમપદપદં રાજધાની પુરારેઃ
સા કાશ્યારામરમ્યા જયતિ મુનિજનાનન્દકન્દૈકભૂમિઃ ॥ ૪૩ ॥
ભજત વિબુધસિન્ધું સાધવો લોકબન્ધું
હરહસિતતરઙ્ગં શઙ્કરાશીર્ષસઙ્ગમ્ ।
દલિતભવભુજઙ્ગં ખ્યાતમાયાવિભઙ્ગં
નિખિલભુવનવન્દ્યં સર્વતીર્થાનવદ્યમ્ ॥ ૪૪ ॥
યદમૃતમમૃતાનાં ભઙ્ગરઙ્ગપ્રસઙ્ગ-
પ્રકટિતરસવત્તાવૈભવં પીતમુચ્ચૈઃ ।
દલયતિ કલિદન્તાંસ્તાં સુપર્વસ્રવન્તીં
કિમિતિ ન ભજતાર્તા બ્રહ્મલોકાવતીર્ણામ્ ॥ ૪૫ ॥
સ્વાધીને નિકટસ્થિતેઽપિ વિમલજ્ઞાનામૃતે માનસે
વિખ્યાતે મુનિસેવિતેઽપિ કુધિયો ન સ્નાન્તિ તીર્થે દ્વિજાઃ ।
યત્તત્કષ્ટમહો વિવેકરહિતાસ્તીર્થાર્થિનો દુઃખિતા
યત્ર ક્વાપ્યટવીમટન્તિ જલધૌ મજ્જન્તિ દુઃખાકરે ॥ ૪૬ ॥
નાભ્યસ્તો ધાતુવાદો ન ચ યુવતીવશીકારકઃ કોપ્યુપાયો
નો વા પૌરાણિકત્વં ન ચ સરસકવિતા નાપિ નીતિર્ન ગીતિઃ ।
તસ્માદર્થાર્થિનાં યા ન ભવતિ ભવતશ્ચાતુરી ક્વાપિ વિદ્વન્
જ્ઞાત્વેત્થં ચક્રપાણેરનુસર ચરણામ્ભોજયુગ્મં વિભૂત્યૈ ॥ ૪૭ ॥
અર્થેભ્યોઽનર્થજાતં ભવતિ તનુભૃતાં યૌવનાદિષ્વવશ્યં
પિત્રાદ્યૈરર્જિતેભ્યોઽનુપકૃતિમતિભિઃ સ્વાત્મનૈવાર્જિતેભ્યઃ ।
યસ્માદ્દુઃખાકરેભ્યસ્તમનુસર સદા ભદ્ર લક્ષ્મીવિલાસં
ગોપાલં ગોપકાન્તાકુચકલશતટીકુઙ્કુમાસઙ્ગરઙ્ગમ્ ॥ ૪૮ ॥
ભ્રાતઃ શાન્તં પ્રશાન્તં ક્વચિદપિ નિપતન્મિત્ર રે ભૂધરાગ્રે
ગ્રીષ્મે ધ્યાનાય વિષ્ણોઃ સ્પૃહયસિ સુતરાં નિર્વિશઙ્કે ગુહાયામ્ ।
અન્વેષ્યાન્તાદૃગત્ર ક્ષિતિવલયતલે સ્થાનમુન્મૂલ યાવ-
ત્સંસારાનર્થવૃક્ષં પ્રથિતતમમહામોહમૂલં વિશાલમ્ ॥ ૪૯ ॥
કેદારસ્થાનમેકં રુચિરતરમુમાનાટ્યલીલાવનીકં
પ્રાલેયાદ્રિપ્રદેશે પ્રથિતમતિતરામસ્તિ ગઙ્ગાનિવેશે ।
ખ્યાતં નારાયણસ્ય ત્રિજગતિ બદરીનામ સિદ્ધાશ્રમસ્ય
તત્રૈવાનાદિમૂર્તેર્મુનિજનમનસામન્યદાનન્દમૂર્તેઃ ॥ ૫૦ ॥
સન્તન્યે ત્રિદશાપગાદિપતનાદેવ પ્રયાગાદયઃ
પ્રાલેયાચલસમ્ભવા બહુફલાઃ સિદ્ધાશ્રમાઃ સિદ્ધયઃ ।
યત્રાઘૌઘસહા ભવન્તિ સુધિયાં ધ્યાનેશ્વરણાં ચિરં
મુક્તાશેષભિયાં વિનિદ્રમનસાં કન્દામ્બુપર્ણાશિનામ્ ॥ ૫૧ ॥
કિં સ્થાનસ્ય નિરીક્ષણેન મુરજિદ્ધ્યાનાય ભૂમણ્ડલે
ભ્રાતશ્ચેદ્વિરતિર્ભવેદ્દૃઢતરા યસ્ય સ્રગાદૌ સદા ।
તસ્યૈષા યદિ નાસ્તિ હન્ત સુતરાં વ્યર્થં તદાન્વેષણં
સ્થાનસ્યાનધિકારિણઃ સુરધુનીતીરાદ્રિકુઞ્જાદિષુ ॥ ૫૨ ॥
સ્વાન્તવ્યોમ્નિ નિરસ્તકલ્મષઘને સદ્બુદ્ધિતારાવલી-
સન્દીપ્તે સમુદેતિ ચેન્નિરુપમાનન્દપ્રભામણ્ડલઃ ।
બ્રહ્મજ્ઞાનસુધાકરઃ કવલિતાવિદ્યાન્ધકારસ્તદા
ક્વ વ્યોમ ક્વ સદાગતિઃ ક્વ હુતભુક્ ક્વામ્ભાઃ ક્વ સર્વંસહા ॥ ૫૩ ॥
વિશ્વેશ્વરે ભવતિ વિશ્વજનીનજન્મ-
વિશ્વમ્ભરે ભગવતિ પ્રથિતપ્રભાવે ।
યો દત્તચિત્તવિષયઃ સુકૃતી કૃતાર્થો
યત્ર ક્વચિત્પ્રતિદિનં નિવસન્ ગૃહાદૌ ॥ ૫૪ ॥
ચિદ્રત્નમત્ર પતિતં વપુરન્ધકૂપે
પુંસો ભ્રમાદનુપમં સહનીયતેજઃ ।
ઉદ્ધૃત્ય યો જગતિ તદ્ભવિતા કૃતાર્થો
મન્યે સ એવ સમુપાસિતવિશ્વનાથઃ ॥ ૫૫ ॥
યદ્યેતા મદનેષવો મૃગદૃશશ્ચેતઃકુરઙ્ગારયો
ધીરાણામપિ નો ભવેયુરબલાઃ સંસારમાયાપુરે ।
કો નામામૃતસાગરે ન રમતે ધીરસ્તદા નિર્મલે
પૂર્ણાનન્દમહોર્મિરમ્યનિકરે રાગાદિનક્રોજ્ઝિતે ॥ ૫૬ ॥
બાલેયં બાલભાવં ત્યજતિ ન સુદતિ યત્કટાક્ષૈર્વિશાલૈ-
રસ્માન્વિભ્રામયન્તી લસદધરદલાક્ષિપ્તચૂતપ્રવાલા ।
નેતું વાઞ્છત્યકામાન્ સ્વસદનમધુના ક્રીડિતું દત્તચિત્તાન્
પુષ્યન્નીલોત્પલોત્પલાભે મુરજિતિ કમલાવલ્લભે ગોપલીલે ॥ ૫૭ ॥
શિવ શિવ મહાભ્રાન્તિસ્થાનં સતાં વિદુષામપિ
પ્રકૃતિચપલા ધાત્રા સૃષ્ટાઃ સ્ત્રિયો હરિણીદૃશઃ ।
વિજહતિ ધનં પ્રાણૈઃ સાકં યતસ્તદવાપ્તયે
જગતિ મનુજા રાગાકૃષ્ટાસ્તદેકપરાયણાઃ ॥ ૫૮ ॥
હરતિ વપુષઃ કાન્તિં પુંસઃ કરોતિ બલક્ષિતિં
જનયતિ ભૃશં ભ્રાન્તિં નારી સુખાય નિષેવિતા ।
વિરતિવિરસા ભુક્તા યસ્માત્તતો ન વિવેકિભિ-
ર્વિષયવિરસૈઃ સેવ્યા માયાસમાશ્રિતવિગ્રહા ॥ ૫૯ ॥
કમલવદના પીનોત્તુઙ્ગં ઘટાકૃતિ બિભ્રતી
સ્તનયુગમિયં તન્વી શ્યામા વિશાલદૃગઞ્ચલા ।
વિશદદશના મધ્યક્ષામા વૃથેતિ જનાઃ શ્રમં
વિદધતિ મુધારાગાદુચ્ચૈરનીદૃશવર્ણને ॥ ૬૦ ॥
જનયતિ સુતં કઞ્ચિન્નારી સતી કુલભૂષણં
નિરુપમગુણૈઃ પુણ્યાત્માનં જગત્પરિપાલકમ્ ।
કથમપિ ન સાઽનિન્દ્યા વન્દ્યા ભવેન્મહતાં યતઃ ।
સુરસરિદિવ ખ્યાતા લોકે પવિત્રિતભૂતલા ॥ ૬૧ ॥
ધન્યા એતે પુમાંસો યદયમહમિતિ ત્યક્તચેતોવિકલ્પા
નિશ્શઙ્કં સંચરન્તો વિદધતિ મલિનં કર્મ કામપ્રયુક્તાઃ ।
જાનન્તોઽપ્યર્થહીનં જગદિદમખિલં ભ્રાન્તવદ્દ્વૈતજાલં
રાગદ્વેષાદિમન્તો વયમયમિતિ હા ન ત્યજન્તેઽભિમાનમ્ ॥ ૬૨ ॥
પ્રજ્ઞાવન્તોઽપિ કેચિચ્ચિરમુપનિષદાદ્યર્થકારા યતન્તો
વ્યાકુર્વન્તોઽપિ કેચિદ્દલિતપરમતા યદ્યપિ જ્ઞાતતત્ત્વાઃ ।
તીર્થે તીર્થં તથાપિ ભ્રમણરસિકતાં નો જહત્યધ્વખેદા
યત્તત્કષ્ટં વિધત્તે મમ મનસિ સદા પશ્યતસ્તત્ર કૃત્યમ્ ॥ ૬૩ ॥
તીર્થાવસ્થાનજન્યં ન ભવતિ સુકૃતં દુષ્કૃતોન્મૂલનં વા
યસ્માદાભ્યાં વિહીનઃ શ્રુતિસમધિગતઃ પ્રત્યગાત્મા જનાનામ્ ।
સર્વેષામદ્વિતીયો નિરતિશયસુખં યદ્યપિ સ્વપ્રકાશા-
સ્તીર્થે વિદ્યાસ્તથાપિ સ્પૃહયતિ તપસે યત્તદાશ્ચર્યહેતુઃ ॥ ૬૪ ॥
ઉદાસીનો દેવો મદનમથનઃ સજ્જનકુલે
કલિક્રીડાસક્તઃકૃતપરિજનઃ પ્રાકૃતજનઃ ।
ઇયં મ્લેચ્છાક્રાન્તા ત્રિદશતટિની ચોભયતટે
કથં ભ્રાન્તસ્થાતા કથય સુકૃતી કુત્ર વિભયઃ ॥ ૬૫ ॥
નિસ્સારાવસુધાધુના સમજનિ પ્રૌઢપ્રતાપનલ-
જ્વાલાજ્વાલસમાકુલા દ્વિપઘટાસઙ્ઘટ્ટવિક્ષોભિતા ।
મ્લેચ્છાનાં રથવાજિપત્તિનિવહૈરુન્મીલિતા કીદૃશી-
યં વિદ્યા ભવિતેતિ હન્ત ન સખે જાનીમહે મોહિતાઃ ॥ ૬૬ ॥
વેદો નિર્વેદમાગાદિહ નમનભિયા બ્રાહ્મણાનાં વિયોગા-
દ્વૈયાસિક્યો ગિરોઽપિ ક્વચિદપિ વિરલાઃ સમ્મતં સન્તિ દેશે ।
ઇત્થં ધર્મે વિલીને યવનકુલપતૌ શાસતિ ક્ષોણિબિમ્બં
નિત્યં ગઙ્ગાવગાહાદ્ભવતિ ગતિરિતઃ સંસૃતેરર્થસિદ્ધૌ ॥ ૬૭ ॥
ગઙ્ગા ગઙ્ગેતિ યસ્યાઃ શ્રુતમપિ પઠિતં કેનચિન્નામમાત્રં
દુરસ્થસ્યાપિ પુંસો દલયતિ દુરિતં પ્રૌઢમિત્યાહુરેકે ।
સ ગઙ્ગા કસ્ય સેવ્યા ન ભવતિ ભુવને સજ્જનસ્યાતિભવ્યા
બ્રહ્માણ્ડં પ્લાવયન્તી ત્રિપુરહરજટામણ્ડલં મણ્ડયન્તીમ્ ॥ ૬૮ ॥
યત્તીરે વસતાં સતામપિ જલૈર્મૂલૈઃ ફલૈર્જીવતાં
મુક્તાહંમમભાવશુદ્ધમનસામાચારવિદ્યાવતામ્ ।
કૈવલ્યં કરબિલ્વતુલ્યમમલં સમ્પદ્યતે હેલયા ।
સ ગઙ્ગા હ્યતુલામલોર્મિમપટલા સદ્ભિઃ કુતો નેક્ષ્યતે ૬૯ ॥
તીર્થાનામવલોકને સુમનસામુત્કણ્ઠતે માનસં
તાવદ્ભૂવલયે સતાં પુરરિપુધ્યાનામૃતાસ્વાદિનામ્।
પાવત્તે ન વિલોકયન્તિ સરિતાં રોચિષ્ણુમુક્તાવલીમ્ ।
શ્રીમન્નાકતરઙ્ગિણીં હરજટાજૂટાટવીવિભ્રમામ્ ॥ ૭૦ ॥
સંસારો વિવિધાધિબાધબધિરઃ સારાયતે માનસે
નિઃસારોઽપિ વપુષ્મતાં કલિવૃકગ્રાસીકૃતાનાં ચિરમ્ ।
દૃષ્ટાયાં ઘનસારપાથસિ મહાપુણ્યેન યસ્યાં સતાં
સા સેવ્યા ન કુતો ભવેત્સુરધુનીસ્વર્ગાપવર્ગોદયા ॥ ૭૧ ॥
યસ્યાઃ સઙ્ગતિરુન્નતિં વિતનુતે વારામમીષાં જનૈ-
રુદ્ગીતા કવિભિર્મહેશ્વરમનોભીષ્ટા મહીમણ્ડલે ।
સા સન્તઃ શરદિન્દુસોદરપયઃ પૂરાભિરામા નદ-
ત્કોકશ્રેણિમનોજપુણ્યપુલિના ભાગીરથી સેવ્યતામ્ ॥ ૭૨ ॥
ક્વચિદ્ધંસશ્રેણી સુખયતિ રિરંસુઃ શ્રુતિસુખં
નદન્તી ચેતો નો વિપુલપુલિને મન્થરગતિઃ ।
તદેતસ્યા યોઽર્થી સુરતરુલતા નાકતટિનીઈ
સદા સદ્ભિઃ સેવ્યા સકલપુરુષાર્થાય કૃતિભિઃ ॥ ૭૩ ॥
કલૌ ગઙ્ગા કાશ્યાં ત્રિપુરહરપુર્યાં ભગવતી
પ્રશસ્તાદેવાનામપિ ભવતિ સેવ્યાનુદિવસમ્ ।
ઇતિ વ્યાસો બ્રૂતે મુનિજનધુરીણો હરિકથા-
સુધાપાનસ્વસ્થો ગલિતભવબન્ધોઽતુલમતિઃ ॥ ૭૪ ॥
યાવજ્જાગર્તિ ચિત્તે દુરિતકલુષિતે પ્રાણિનો વિત્તપુત્ર-
ક્ષેત્રાદ્યર્થેષુ ચિન્તા તદતિપરતયા ભ્રામ્યમાનસ્ય નિત્યમ્ ।
તાવન્નાર્થસ્ય સિદ્ધિર્ભવતિ કથમપિ પ્રાથિતસ્યાર્તિભાજા
કૈવલ્યાખ્યસ્ય લોકે રમણસુખભુવો મુક્તદોષાનુષક્તેઃ ॥ ૭૫ ॥
સન્ત્યર્થા મમ સઞ્ચિતા બહુધાઃ પિત્રાદિભિઃ સામ્પ્રતં
વાણિજ્યૈઃ કૃષિભિઃ કલાભિરપિ તાન્વિસ્તારયિષ્યામિ વઃ ।
હે પુત્રા ઇતિ ભાવન્નનુદિનં સંસારપાશાવલીં
છેત્તાયં તુ કથં મનોરથમયીં જીવો નિરાલમ્બનઃ ॥ ૭૬ ॥
જાનન્નેવ કરોતિ કર્મ બહુલં દુઃખાત્મકં પ્રેરિતઃ
કેનાપ્યપ્રતિવાચ્યશક્તિમહિના દેવેન મુક્તાત્મના ।
સર્વજ્ઞેન હૃદિસ્થિતેન તનુમત્સંસારરઙ્ગાઙ્ગણે
માદ્યદ્બુદ્ધિનટીવિનોદનિપુણો નૃત્યન્નઙ્ગપ્રિયઃ ॥ ૭૭ ॥
કો દેવો ભુવનોદયાવનકરો વિશ્વેશ્વરો વિદ્યતે
યસ્યાજ્ઞાવશવર્તિનો જલધિયો નાપ્લાવયન્તિ ક્ષિતિમ્ ।
ઇત્યામ્નાતમપીશ્વરં સુરશિરોરત્નં જગત્સાક્ષિણં
સર્વજ્ઞં ધનયૌવનોદ્ઘતમના નો મન્યતે બાલિશઃ ॥ ૭૮ ॥
કસ્યેમૌ પિતરૌ મનોભવવતા તાપેન સંયોજિતા-
વન્યોન્યં તનયાદિકં જનયતો ભૂમ્યાદિભૂતાત્મભિઃ ।
ઇત્થં દુઃસ્થમતિર્મનોભવરતિર્યો મન્યતે નાસ્તિકઃ
શાન્તિસ્તસ્ય કથં ભવેદ્ઘનવતો દુષ્કર્મધર્મશ્રમાત્ ॥ ૭૯ ॥
હિક્કાકાસ ભગન્દરોદરમહામેદજ્વરૈરાકુલઃ
શ્લેષ્માદ્યૈરપિ નિદ્રયા વિરહિતો મન્દાનલોલ્પાશનઃ ।
તારુણ્યેઽપિ વિલોક્યતે બહુવિધો જીવો દરિદ્રેશ્વરો
હા કષ્ટં કથમીદૃશં ભગવતઃ સંસારદુઃસાગરે ॥ ૮૦ ॥
માદ્યત્તાર્કિકતાન્ત્રિકદ્વિપઘટાસઙ્ઘટ્ટપઞ્ચાનન-
સ્તદ્વદૃપ્તકદન્તવૈદ્યકકલાકલ્પોઽપિ નિષ્કિઞ્ચનઃ ।
યત્ર ક્વાપિ વિનાશયા કૃશતનુર્ભૂપાલસેવાપરો
જીવન્નેવ મૃતાયતે કિમપરં સંસારદુઃસાગરે ॥ ૮૧ ॥
આઢ્યઃ કશ્ચિદપણ્ડિતોઽપિ વિદુષાં સેવ્યઃ સદા ધાર્મિકો
વિશ્વેષામુપજારકો મૃગદૃશામાનન્દકન્દાકરઃ ।
કર્પૂરદ્યુતિકીર્તિભૂષિતહરિદ્ભૂમણ્ડલે ગીયતે
શશ્વદ્દ્વન્દિજનૈર્મહીતનુભૃતઃ પુણ્યૈર્ન કસ્યોદયઃ ॥ ૮૨ ॥
કર્તવ્યં ન કરોતિ બન્ધુભિરપિ સ્નેહાત્મભિર્વોદિતઃ
કામિત્વાદભિમન્યતે હિતમતં ધીરોપ્યભીષ્ટં નરઃ ।
નિષ્કામસ્ય ન વિક્રિયા તનુભૃતો લોકે ક્વચિદ્દૃશ્યતે
યત્તસ્માદયમેવ મૂલમખિલાનર્થસ્ય નિર્ધારિતમ્ ॥ ૮૩ ॥
નિષ્કામા મુનયઃ પરાવરદૃશો નિર્ધૂતપાપ્મોદયા
નિઃસઙ્ગા નિરહઙ્કૃતા નિરુપમાનન્દં પરં લેભિરે ।
યદ્ગત્વા ન લુઠન્તિ માતૃજઠરે દુઃખાકરે માનવા
દુર્ગન્ધે પુનરેત્યકામમકરે સંસારપાથોનિધૌ ॥ ૮૪ ॥
કામસ્યાપિ નિદાનમાહુરપરે માયાં મહાશાસના
નિશ્ચિત્કાં સકલપ્રપઞ્ચરચનાચાતુર્યલીલાવતીમ્ ।
યત્સઙ્ગાદ્ભગવાનપિ પ્રભવતિ પ્રત્યઙ્મહામોહહા
શ્રીરઙ્ગો ભુવનોદયાવનલયવ્યાપારચક્રેક્રિયાઃ ॥ ૮૫ ॥
તુલ્યાર્થેન ત્વમૈક્યં ત્રિભુવનજનકસ્તત્પદાર્થઃપ્રપદ્ય
પ્રત્યક્ષં મોહજન્મ ત્યજતિ ભગવતિ ત્વંપદાર્થોઽપિ જીવઃ ।
શ્રુત્યાચાર્યપ્રસાદાન્નિરુપમવિલસદ્બ્રહ્મવિદ્યૈસ્તદૈક્યં
પ્રાપ્યાનન્દપ્રતિષ્ઠો ભવતિ વિગલિતાનાદ્યવિદ્યોપરીહઃ ॥ ૮૬ ॥
સંન્યાસો વિહિતસ્ય કેશવપદદ્વન્દ્વે વ્યધાયિ શ્રુતા
વેદાન્તા નિરવદ્યનિષ્કલપરાનન્દાઃ સુનિષ્ઠાશ્ચિરમ્ ।
સંસારે વધબન્ધદુઃખબહુલે માયાવિલાસેઽવ્યયં
બ્રહ્માસ્મીતિ વિહાય નાન્યદધુના કર્તવ્યમાસ્તે ક્વચિત્ ॥ ૮૭ ॥
હિત્વા વિશ્વાદ્યવસ્થાઃ પ્રકૃતિવિલસિતા જાગ્રદાદ્યૈર્વિશેષૈઃ
સાર્ધં ચૈતન્યધાતૌ પ્રકૃતિમપિ સમં કાર્યજાતૈરશેષૈઃ ।
જ્ઞાનાનન્દં તુરીયં વિગલિતગુણકં દેશકાલાદ્યતીતં
સ્વાત્માનં વીતનિદ્રઃ સતતમધિકૃતશ્ચિન્તયેદદ્વિતીયમ્ ॥ ૮૮ ॥
અગ્રેપશ્ચાદધસ્તાદુપરિ ચ પરિતો દિક્ષુ ધાન્યાસ્વનાદિઃ
કૂટસ્થા સંવિદેકા સકલતનુભૃતામન્તરાત્માનિયન્ત્રી ।
યસ્યાનન્દસ્વભાવા સ્ફુરતિ શુભધિયઃ પ્રત્યહં નિષ્પ્રપઞ્ચા
જીવન્મુક્તઃ સ લોકે જયતિ ગતમહામોહવિશ્વપ્રપઞ્ચઃ ॥ ૯૦ ॥
ક્વાહં બ્રહ્મેતિ વિદ્યા નિરતિશયસુખં દર્શયન્તી વિશુદ્ધં
કૂટસ્થં સ્વપ્રકાશં પ્રકૃતિ સુચરિતા ખણ્ડયન્તી ચ માયામ્ ।
ક્વાવિદ્યાહં મમેતિ સ્થગિતપરસુખા ચિત્તભિત્તૌ લિખન્તી
સર્વાનર્થાનનર્થાન્ વિષયગિરિભુવા વાસનાગૈરિકેણ ॥ ૯૧ ॥
અહં બ્રહ્માસ્મીતિ સ્ફુરદમલબોધો યદિ ભવે-
ત્પુમાન્પુણ્યોદ્રેકાદુપચિતપરાનર્થવિરતિઃ ।
તદાનીં ક્વાવિદ્યા ભૃશમસહમાનૌપનિષદં
વિચારં સંસારઃ ક્વ ચ વિવિધદુઃખૈકવસતિઃ ॥ ૯૨ ॥
કશ્ચિત્ક્રન્દતિ કાલકર્કશકરાકૃષ્ટં વિનષ્ટં હઠા-
દુત્કૃષ્ટં તનયં વિલોક્ય પુરતઃ પુત્રેતિ હા હા ક્વચિત્ ।
કશ્ચિન્નર્તકનર્તકીપરિવૃતો નૃત્યત્યહો કુત્રચિ-
ચ્ચિત્રં સંસૃતિપદ્ધતિઃ પ્રથયતિ પ્રીતિઞ્ચ કષ્ટઞ્ચ નઃ ॥ ૯૩ ॥
નાન્નં જીર્યતિ કિઞ્ચિદૌષધબલં નાલં સ્વકાર્યોદયે
શક્તિશ્ચંક્રમણે ન હન્ત જરયા જીર્ણીકૃતાયાં તનૌ ।
અસ્માકં ત્વધુના ન લોચનબલં પુત્રેતિ ચિન્તાકુલો
ગ્લાયત્યર્થપરાયણોઽતિકૃપણો મિથ્યાભિમાનો ગૃહી ॥ ૯૪ ॥
અન્નાશાય સદા રટન્તિ પૃથુકાઃક્ષુત્ક્ષામકણ્ઠાસ્ત્રિયો
વાસોભી રહિતા બહિર્વ્યવહૃતૌ નિર્યાન્તિ નો લજ્જયા ।
ગેહાદઙ્ગણમાર્જનેઽપિ ગૃહિણો યસ્યેતિ દુર્જીવિતં
યદ્યપ્યસ્તિ તથાપિ તસ્ય વિરતિર્નોદેતિ ચિત્રં ગૃહે ॥ ૯૫ ॥
સદ્દ્વંશો ગુણવાનહં સુચરિતઃ શ્લાઘ્યાં કરોત્યાત્મનો
નીચાનાં વિદધાતિ ચ પ્રતિદિનં સેવાં જનાનાં દ્વિજઃ ।
યોષિત્તસ્ય જિઘૃક્ષયા સ ચ કુતો નો લજ્જતે સજ્જના-
લ્લોભાન્ધસ્ય નરસ્ય નો ખલુ સતાં દૃષ્ટં હિ લજ્જાભયમ્ ॥ ૯૬ ॥
કામાદિત્રિકમેવ મૂલમખિલક્લેશસ્ય માયોદ્ભવં
મર્ત્યાનામિતિ દેવમૌલિવિલસદ્ભાજિષ્ણુચૂડામણિઃ ।
શ્રીકૃષ્ણો ભગવાનવોચદખિલપ્રાણિપ્રિયો મત્પ્રભુ-
ર્યસ્માત્તત્ત્રિકમુદ્યતેન મનસા હેયં પુમર્થાર્થિના ॥ ૯૭ ॥
યત્પ્રીત્યર્થમનેકધામનિ મયા કષ્ટેન વસ્તુ પ્રિયં
સ્વસ્યાશાકવલીકૃતેન વિકલીભાવં દધાનેન મે ।
તત્સર્વં વિલયં નિનાય ભગવાન્ યો લીલયા નિર્જરો
માં હિત્વા જરયાકુલીકૃતતનું કાલાય તસ્મૈ નમઃ ॥ ૯૮ ॥
આયુર્વેદવિદાં રસાશનવતાં પથ્યાશિનાં યત્નતો
વૈદ્યાનામપિ રોગજન્મ વપુષો હ્યન્તર્યતો દૃશ્યતે ।
દુશ્ચક્ષોત્કવલીકૃતત્રિભુવનો લીલાવિહારસ્થિતઃ
સર્વોપાયવિનાશનૈકચતુરઃ કાલાય તસ્મૈ નમઃ ॥ ૯૯ ॥
તે ધન્યા ભુવને સુશિક્ષિતપરબ્રહ્માત્મવિદ્યાજના
લોકાનામનુરઞ્જકા હરિકથાપીયૂષપાનપ્રિયાઃ ।
યેષાં નાકતરઙ્ગિણીતટશિલાબદ્ધાસનાનાં સતાં
પ્રાણા યન્તિ લયં સુખેન મનસા શ્રીરઙ્ગચિન્તાભૃતામ્ ॥ ૧૦૦ ॥
હે પુત્રાઃ વ્રજતાભયં યત ઇતો ગેહં જનન્યા સમં
રાગદ્વેષમદાદયો ભવતુ વઃ પન્થાઃ શિવોઽમાયયા ।
કાશીં સામ્પ્રતમાગતોઽહમહહ ક્લેશેન હાતું વપુઃ
સર્વાનર્થગૃહં સુપર્વતટિનીવીચિશ્રિયામણ્ડિતામ્ ॥ ૧૦૧ ॥
યત્સાક્ષાદભિધાતુમક્ષમતયા શબ્દાદ્યનાલિઙ્ગિતં
કૂટસ્થં પ્રતિપાદયન્તિ વિલયદ્વારા પ્રપઞ્ચસ્રજઃ ।
મોક્ષાય શ્રુતયો નિરસ્તવિધયો ધ્યાનસ્ય ચોચ્છિત્તયે
તત્રાદ્વૈતવને સદા વિચરતાચ્ચેતઃ કુરઙ્ગઃ સતામ્ ॥ ૧૦૨ ॥
બુધાનાં વૈરાગ્યં સુઘટયતુ વૈરાગ્યશતકં
ગૃહસ્થાનામેકં હરિપદસરોજપ્રણયિનામ્ ।
જનાનામાનન્દં વિતરતુ નિતાન્તં સુવિશદ-
ત્રયં શેષવ્યાખ્યાગલિતતમસાં શુદ્ધમનસામ્ ॥ ૧૦૩ ॥
ઇતિ શ્રીભર્તૃહરિવિરચિતં વિજ્ઞાનશતકં ચતુર્થમ્ ।