॥ Bhartrihari’s Vijnanashataka Malayalam Lyrics ॥
വിജ്ഞാനശതകം ഭര്‍തൃഹരികൃത
വിഗലദമലദാനശ്രേണിസൌരഭ്യലോഭോ-
പഗതമധുപമാലാവ്യാകുലാകാശദേശഃ ।
അവതു ജഗദശേഷം ശശ്വദുഗ്രാത്മദര്യ്യോ ?
വിപുലപരിഘദന്തോദ്ദണ്ഡശുണ്ഡോ ഗണേശഃ ॥ 1 ॥
യത്സത്തയാ ശുചി വിഭാതി യദാത്മഭാസാ
പ്രദ്യോതിതം ജഗദശേഷമപാസ്തദോഷം ।
തദ്ബ്രഹ്മ നിഷ്കലമസങ്ഗമപാരസൌഖ്യം
പ്രത്യഗ്ഭജേ പരമമങ്ഗലമദ്വിതീയം ॥ 2 ॥
മാതാ മൃതാ ജനയിതാപി ജഗാമ ശീഘ്രം
ലോകാന്തരം തവ കലത്രസുതാദയോഽപി ।
ഭ്രാതസ്തഥാപി ന ജഹാസി മൃഷാഭിമാനം
ദുഃഖാത്മകേ വപുഷി മൂത്രകുദര്‍പകൂപേ ॥ 3 ॥
ബ്രഹ്മാമൃതം ഭജ സദാ സഹജപ്രകാശം
സര്‍വാന്തരം നിരവധി പ്രഥിതപ്രഭാവം ।
യദ്യസ്തി തേ ജിഗമിഷാ സഹസാ ഭവാബ്ധേഃ
പാരേ പരേ പരമശര്‍മണി നിഷ്കലങ്കേ ॥ 4 ॥
ആരഭ്യ ഗര്‍ഭവസതിം മരണാവസാനം
യദ്യസ്തി ജീവിതുമദൃഷ്ടമനേകകാലം ।
ജന്തോസ്തഥാപി ന സുഖം സുഖവിഭ്രമോഽയം
യദ്ബാലയാ രതിരനേകവിഭൂതിഭാജഃ ॥ 5 ॥
സാ രോഗിണീ യദി ഭവേദഥവാ വിവര്‍ണാ
ബാലാപ്രിയാശശിമുഖീ രസികസ്യ പുംസഃ ।
ശല്യായതേ ഹൃദി തഥാ മരണം കൃശാങ്ഗ്യാ-
യത്തസ്യ സാ വിഗതനിദ്രസരോരുഹാക്ഷീ ॥ 6 ॥
ത്വത്സാക്ഷികം സകലമേതദവോചമിത്ഥം
ഭ്രാതര്‍വിചാര്യ ഭവതാ കരണീയമിഷ്ടം ।
യേനേദൃശം ന ഭവിതാ ഭവതോഽപി കഷ്ടം
ശോകാകുലസ്യ ഭവസാഗരമഗ്നമൂര്‍തേഃ ॥ 7 ॥
നിഷ്കണ്ടകേഽപി ന സുഖം വസുധാധിപത്യേ
കസ്യാപി രാജതിലകസ്യ യദേഷ ദേവഃ ।
വിശ്വേശ്വരോ ഭുജഗരാജവിഭൂതിഭൂഷോ
ഹിത്വാ തപസ്യതി ചിരം സകലാ വിഭൂതീഃ ॥ 8 ॥
ഭൂമണ്ഡലം ലയമുപൈതി ഭവത്യബാധം
ലബ്ധാത്മകം പുനരപി പ്രലയം പ്രയാതി ।
ആവര്‍തതേ സകലമേതദനന്തവാരം
ബ്രഹ്മാദിഭിഃ സമമഹോ ന സുഖം ജനാനാം ॥ 9 ॥
യദാ ദേവാദീനാപി ഭവതി ജന്‍മാദി നിയതം
മഹാഹര്‍ംയസ്ഥാനേ ലലിതലലനാലോലമനസാം ।
തദാ കാമാര്‍താനാം സുഗതിരിഹ സംസാരജലധൌ
നിമഗ്നാനാമുച്ചൈ രതിവിഷയശോകാദിമകരേ ॥10 ॥
സ്വയം ഭോക്താ ദാതാ വസു സുബഹു സമ്പാദ്യ ഭവിതാ
കുടുംബാനാം പോഷ്ടാ ഗുണനിധിരശേഷേപ്സിതനരഃ ।
ഇതി പ്രത്യാശസ്യ പ്രബലദുരിതാനീതവിധുരം
ശിരസ്യസ്യാകസ്മാത്പതതി നിധനം യേന ഭവതി ॥ 11 ॥
വിപശ്ചിദ്ദേഹാദൌ ക്വചിദപി മമത്വം ന കുരുതേ
പരബ്രഹ്മധ്യാതാ ഗഗനനഗരാകാരസദൃശേ ।
നിരസ്താഹങ്കാരഃ ശ്രുതിജനിതവിശ്വാസമുഷിതോ
നിരാതങ്കോഽവ്യഗ്രഃ പ്രകൃതിമധുരാലാപചതുരഃ ॥ 12 ॥
അരേ ചേതശ്ചിത്രം ഭ്രമസി യദപാസ്യ പ്രിയതമം
മുകുന്ദം പാര്‍ശ്വസ്ഥം പിതരമപി മാന്യം സുമനസാം ।
ബഹിഃ ശബ്ദാദ്യര്‍ഥേ പ്രകൃതിചപലേ ക്ലേശബഹുലേ
ന തേ സംസാരേഽസ്മിന്‍ഭവതി സുഖദാദ്യാപി വിരതിഃ ॥ 13 ॥
ന ജാനീഷേ മൂര്‍ഖ ക്വചിദപി ഹിതം ലോകമഹിതം
ഭ്രമദ്ഭോഗാകാങ്ക്ഷാകലുഷിതതയാ മോഹബഹുലേ ।
ജഗത്യത്രാരണ്യേ പ്രതിപദമനേകാപദി സദാ
ഹരിധ്യാനേ വ്യഗ്രം ഭവ സകലതാപൈകകദനേ ॥ 14 ॥
വിയദ്ഭൂതം ഭൂതം യദവനലഭം ? ചാഖിലമിദം
മഹാമായാസങ്ഗാദ്ഭുജഗ ഇവ രജ്വാം ഭ്രമകരം ।
തദത്യന്താല്‍ഹാദം വിജരമമരം ചിന്തയ മനഃ
പരബ്രഹ്മാവ്യഗ്രം ഹരിഹരസുരാദ്യൈരവഗതം ॥ 15 ॥
ന ചേത്തേ സാമര്‍ഥ്യം ഭവനമരണാതങ്കഹരണേ
മനോഽനിര്‍ദിഷ്ടേഽസ്മിന്നവഗതഗുണേ ജ്ഞാതുമകലേ ।
തദാ മേഘശ്യാമം കമലദലദീര്‍ഘാക്ഷമമലം
ഭജസ്വ ശ്രീരങ്ഗം ശരദമൃതധാമാധികമുഖം ॥ 16 ॥
ക്വയാതഃ ക്വായാതോ ദ്വിജ കലയസേ രത്നമടവീ-
മടന്വ്യാഘ്രാഘ്രാതോ മരണമഗമദ്വിശ്വമഹിതഃ ।
അയം വിദ്യാരാമോ മുനിരഹഹ കേനാപി വിദുഷാ
ന ഖല്വാത്മപ്രായോ ഭവതു സുകരോ ജ്ഞാതുമശിവഃ ॥ 17 ॥
അഹം ശ്രാന്തോഽധ്വാനം ബഹുവിഷമതിക്രംയ വിഷമം
ധനാകാങ്ക്ഷാക്ഷിപ്തഃ കുനൃപതിമുഖാലോകനപരഃ ।
ഇദാനീം കേനാപി സ്ഥിതിമുദരകൂപസ്യ ഭരണേ
കദന്നേനാരണ്യേ ക്വചിദപി സമീഹേ സ്ഥിരമതിഃ ॥ 18 ॥
യമാരാധ്യാരാധ്യം ത്രിഭുവനഗുരോരാപ്തവസതിഃ
ധ്രുവോ ജ്യോതിശ്ചക്രേ സുചിരമനവദ്യം ശിശുരപി ।
അവാപ പ്രല്‍ഹാദഃ പരമപദമാരാധ്യ യമിതഃ
സ കസ്യാലം ക്ലേശോ ഹരതി ന ഹരിഃ കീര്‍തിതഗുഅണഃ ॥ 19 ॥
കദാചിത്കഷ്ടേന ദ്രവിണമധമാരാധനവശാ-
ന്‍മയാ ലബ്ധം സ്തോകം നിഹിതമവനൌ തസ്കരഭയാത് ।
തതോ നിത്യേ കശ്ചിത്ക്വചിദപി തദാഖുര്‍ബിലഗൃഹേഽ-
നയല്ലബ്ധോഽപ്യര്‍ഥോ ന ഭവതി യദാ കര്‍മ വിഷമം ॥ 20 ॥
ജഗാമ വ്യര്‍ഥം മേ ബഹുദിനമഥാര്‍ഥാര്‍ഥിതതയാ
കുഭൂമീപാലാനാം നികടഗതിദോഷാകുലമതേഃ ।
ഹരിധ്യാനവ്യഗ്രം ഭവിതുമധുനാ വാഞ്ഛതി മനഃ
ക്വചിദ്ഗങ്ഗാതീരേ തരുണതുലസീസൌരഭഭരേ ॥ 21 ॥
കദാ ഭാഗീരഥ്യാ ഭവജലധിസന്താരതരണേഃ
സ്ഖലദ്വീചീമാലാചപലതലവിസ്താരിതമുദഃ ।
തമസ്സ്ഥാനേ കുഞ്ജേ ക്വചിദപി നിവിശ്യാഹൃതമനാ
ഭവിഷ്യാംയേകാകീ നരകമഥനേ ധ്യാനരസികഃ ॥ 22 ॥
കദാ ഗോവിന്ദേതി പ്രതിദിവസമുല്ലാസമിലിതാഃ
സുധാധാരാപ്രായാസ്ത്രിദശതടിനീവീചിമുഖരേ ।
ഭവിഷ്യന്ത്യേകാന്തേ ക്വചിദപി നികുഞ്ജേ മമ ഗിരോ
മരാലീചക്രാണാം സ്ഥിതിസുഖരവാക്രാന്തപുലിനേ ॥ 23 ॥
യദധ്യസ്തം സര്‍വം സ്രജി ഭുജഗവദ്ഭാതി പുരതോ
മഹാമായോദ്ഗീര്‍ണം ഗഗനപവനാദ്യം തനുഭൃതാം ।
ഭവേത്തസ്യാ ഭ്രാന്തേര്‍മുരരിപുരധിഷ്ഠാനമുദയേ
യതോ നസ്യാദ്ഭ്രാന്തിര്‍നിരധികരണാ ക്വാപി ജഗതി ॥ 24 ॥
ചിദേവ ധ്യാതവ്യാ സതതമനവദ്യാ സുഖതനു-
ര്‍നിരാധാരാ നിത്യാ നിരവധിരവിദ്യാദിരഹിതാ ।
അനാസ്ഥാമാസ്ഥായ ഭ്രമവപുഷി സര്‍വത്ര വിഷയേ
സദാ ശേഷവ്യാഖ്യാനിപുണമതിഭിഃ ഖ്യാതയതിഭിഃ ॥ 25 ॥
അഹോഽത്യര്‍ഥേഽപ്യര്‍ഥേ ശ്രുതിശതഗുരുഭ്യാമവഗതേ
നിഷിദ്ധത്വേനാപി പ്രതിദിവസമാധാവതി മനഃ ।
പിശാചസ്തത്രൈവ സ്ഥിരരതിരസാരേഽപി ചപലം
ന ജാനേ കേനാസ്യ പ്രതികൃതിരനാര്യസ്യ ഭവിതാ ॥ 26 ॥
നിത്യാനിത്യപദാര്‍ഥതത്ത്വവിഷയേ നിത്യം വിചാരഃ സതാം
സംസര്‍ഗേ മിതഭാഷിതാ ഹിതമിതാഹാരോഽനഹങ്കാരിതാ ।
കാരുണ്യം കൃപണേ ജനേ സുഖിജനേ പ്രീതിഃ സദാ യസ്യ സ
പ്രായേണൈവ തപഃ കരോതി സുകൃതീ ചേതോമുകുന്ദപ്രിയഃ ॥ 27 ॥
സാ ഗോഷ്ഠീ സുഹൃദാം നിവാരിതസുധാസ്വാദാധുനാ ക്വാഗമ-
ത്തേധീരാ ധരണീധരോപകരണീഭൂതാ യയുഃ ക്വാപരേ ।
തേ ഭൂപാ ഭവഭീരവോ ഭവരതാഃ ക്വാഗുര്‍നിരസ്താരയോ
ഹാ കഷ്ടം ക്വ ച ഗംയതേ നഹി സുഖം ക്വാപ്യസ്തി ലോകത്രയേ ॥ 28 ॥
ഭാനുര്‍ഭൂവലയപ്രദക്ഷിണഗതിഃ ക്രീഡാരതിഃ സര്‍വദാ
ചന്ദ്രോപ്യേഷകലാനിധിഃ കവലിതഃ സ്വര്‍ഭാനുനാ ദുഃഖിതഃ ।
റ്ഹാസം ഗച്ഛതി വര്‍ധതേ ച സതതം ഗീര്‍വാണവിശ്രാമഭൂ-
സ്തത്സ്ഥാനം ഖലു യത്ര നാസ്ത്യപഹതിഃ ക്ലേശസ്യ സംസാരിണാം ॥ 29 ॥
സംസാരേഽപി പരോപകാരകരണഖ്യാതവ്രതാ മാനവാ
യേ സമ്പത്തിഗൃഹാ വിചാരചതുരാ വിശ്വേശ്വരാരാധകാഃ ।
തേഽപ്യേനം ഭവസാഗരം ജനിമൃതിഗ്രാഹാകുലം ദുസ്തരം
ഗംഭീരം സുതരാം തരന്തി വിവിധവ്യാധ്യാധിവീചീമയം ॥ 30 ॥
രേ രേ ചിത്ത മദാന്ധ മോഹബധിരാ മിഥ്യാഭിമാനോദ്ധതാ
വ്യര്‍ഥേയം ഭവതാം ധനാവനരതിഃ സംസാരകാരാഗൃഹേ ।
ബദ്ധാനാം നിഗഡേന ഗാത്രമമതാസംജ്ഞേന യത്കര്‍ഹിചി-
ദ്ദേവബ്രാഹ്മണഭിക്ഷുകാദിഷു ധനം സ്വപ്നേഽപി ന വ്യേതി വഃ ॥ 31 ॥
യാവത്തേ യമകിങ്കരാഃ കരതലക്രൂരാസിപാശാദയോ
വുര്‍ദാന്താഃ സൃണിരാജദീര്‍ഘസുനഖാ ദംഷ്ട്രാകരാലാനനാഃ ।
നാകര്‍ഷന്തി നരാന്ധനാദിരഹിതാന്യത്താവദിഷ്ടേച്ഛയാ
യുഷ്മാഭിഃ ക്രിയതാം ധനസ്യ കൃപണാസ്ത്യാഗഃ സുപര്‍വാദിഷു ॥ 32 ॥
ദേഹാദ്യാത്മമതാനുസാരി ഭവതാം യദ്യസ്തി മുഗ്ധം മതം
വേദവ്യാസവിനിന്ദിതം കഥമഹോ പിത്രാദ്യപത്യേ തദാ ।
ദാഹാദിഃ ക്രിയതേ വിശുദ്ധഫലകോ യുഷ്മാഭിരുദ്വേജിതൈഃ
ശോകേനാര്‍ഥപരായണൈരപസദൈര്‍ദൃഷ്ടാര്‍ഥമാത്രാര്‍ഥിഭിഃ ॥ 33 ॥
അദ്യശ്വോ വാ മരണമശിവപ്രാണിനാം കാലപാശൈ-
രാകൃഷ്ടാനാം ജഗതി ഭവതോ നാന്യഥാത്വം കദാചിത് ।
യദ്യപ്യേവം ന ഖലു കുരുതേ ഹാ തഥാപ്യര്‍ഥലോഭം
ഹിത്വാ പ്രാണീ ഹിതമവഹിതോ ദേവലോകാനുകൂലം ॥ 34 ॥
ദൃഷ്ടപ്രായം വികലമഖിലം കാലസര്‍പേണ വിശ്വം
ക്രൂരേണേദം ശിവ ശിവ മുനേ ബ്രൂഹി രക്ഷാപ്രകാരം ।
അസ്യാസ്തേകഃ ശൃണു മുരരിപോര്‍ധ്യാനപീയൂഷപാനം
ത്യക്ത്വാ നാന്യത്കിമപി ഭുവനേ ദൃശ്യതേ ശാസ്ത്രദൃഷ്ട്യാ ॥ 35 ॥
ധ്യാനവ്യഗ്രം ഭവതു തവ ഹൃത്തിഷ്ഠതോ യത്ര തത്ര
ശ്രീമദ്വിഷ്ണോസ്ത്രിഭുവനപതേര്‍നിത്യമാനന്ദമൂര്‍തേഃ ।
ലക്ഷ്മീചേതഃകുമുദവിപുലാനന്ദപീയൂഷധാംനോ
മേഘച്ഛായാപ്രതിഭടതനോഃ ക്ലേശസിന്ധും തിതീര്‍ഷോഃ ॥ 36 ॥
കാമവ്യാഘ്രേ കുമതിഫണിനി സ്വാന്തദുര്‍വാരനീഡേ
മായാസിംഹീവിഹരണമഹീലോഭഭല്ലൂകഭീമേ ।
ജന്‍മാരണ്യേ ന ഭവതി രതിഃ സജ്ജനാനാം കദാചി-
ത്തത്ത്വജ്ഞാനാം വിഷയതുഷിതാകണ്ടകാകീര്‍ണപാര്‍ശ്വേ ॥ 37 ॥
യാമാസാദ്യ ത്രിലോകീജനമഹിതശിവാവല്ലഭാരാമഭൂമിം
ബ്രഹ്മാദീനാം സുരാണാം സുഖവസതിഭുവോ മണ്ഡലം മണ്ഡയന്തീം ।
നോ ഗര്‍ഭേ വ്യാലുഠന്തി ക്വചിദപി മനുജാ മാതുരുത്ക്രാന്തിഭാജ-
സ്താം കാശീം നോ ഭജന്തേ കിമിതി സുമതയോ ദുഃഖഭാരം വഹന്തേ ॥ 38 ॥
കിം കുര്‍മഃ കിം ഭജാമഃ കിമിഹ സമുദ്രിതം സാധനം കിം വയസ്യാഃ
സംസാരോന്‍മൂലനായ പ്രതിദിവസമിഹാനര്‍ഥശങ്കാവതാരഃ ।
ഭ്രാതര്‍ജ്ഞാതം നിദാനം ഭവഭയദലനേ സങ്ഗതം സജ്ജ്നാം
താം കാശീമാശ്രയാമോ നിരുപമയശസഃ സ്വഃസ്രവന്ത്യാ വയസ്യാം ॥ 39 ॥
ഭുക്തിഃ ക്വാപി ന മുക്തിരസ്ത്യഭിമതാ ക്വാണ്യസ്തി മുക്തിര്‍ന സാ
കാശ്യാമസ്തി വിശേഷ ഏവ സുതരാം ശ്ലാഘ്യം യദേതദ്രൂപം ।
സര്‍വൈരുത്തമമധ്യമാധമജനൈരാസാദ്യതേഽനുഗ്രഹാ-
ദ്ദേവസ്യ ത്രിപുരദ്വിഷഃ സുരധുനീസ്നാനാവദാതവ്യയൈഃ ॥ 40 ॥
വിദ്യന്തേ ദ്വാരകാദ്യാ ജഗതി കതി ന താ ദേവതാരാജധാന്യോ
യദ്യപ്യന്യാസ്തഥാപി സ്ഖലദമലജലാവര്‍തഗങ്ഗാതരങ്ഗാ ।
കാശ്യേവാരാമകൂജത്പികശുകചടകാക്രാന്തദിക്കാമിനീനാം
ക്രീഡാകാസാരശാലാ ജയതി മുനിജനാനന്ദകന്ദൈകഭൂമിഃ ॥ 41 ॥
കാശീയം സമലങ്കൃതാ നിരുപമസ്വര്‍ഗാപഗാവ്യോമഗാ-
സ്ഥൂലോത്താരതരങ്ഗബിന്ദുവിലസന്‍മുക്താഫലശ്രേണിഭിഃ ।
ചഞ്ചച്ചഞ്ചലചഞ്ചരീകനികരാരാഗാംബരാ രാജതേ
കാസാരസ്ഥവിനിദ്രപദ്മനയനാ വിശ്വേശ്വരപ്രേയസീ ॥ 42 ॥
വന്‍ഹിപ്രാകാരബുദ്ധിം ജനയതി വലഭീവാസിനാം നാഗരാണാം
ഗന്ധാരണ്യപ്രസൂതസ്ഫുടകുസുമചയഃ കിംശുകാനാം ശുകാനാം ।
ചഞ്ച്വാകാരോ വസന്തേ പരമപദപദം രാജധാനീ പുരാരേഃ
സാ കാശ്യാരാമരംയാ ജയതി മുനിജനാനന്ദകന്ദൈകഭൂമിഃ ॥ 43 ॥
ഭജത വിബുധസിന്ധും സാധവോ ലോകബന്ധും
ഹരഹസിതതരങ്ഗം ശങ്കരാശീര്‍ഷസങ്ഗം ।
ദലിതഭവഭുജങ്ഗം ഖ്യാതമായാവിഭങ്ഗം
നിഖിലഭുവനവന്ദ്യം സര്‍വതീര്‍ഥാനവദ്യം ॥ 44 ॥
യദമൃതമമൃതാനാം ഭങ്ഗരങ്ഗപ്രസങ്ഗ-
പ്രകടിതരസവത്താവൈഭവം പീതമുച്ചൈഃ ।
ദലയതി കലിദന്താംസ്താം സുപര്‍വസ്രവന്തീം
കിമിതി ന ഭജതാര്‍താ ബ്രഹ്മലോകാവതീര്‍ണാം ॥ 45 ॥
സ്വാധീനേ നികടസ്ഥിതേഽപി വിമലജ്ഞാനാമൃതേ മാനസേ
വിഖ്യാതേ മുനിസേവിതേഽപി കുധിയോ ന സ്നാന്തി തീര്‍ഥേ ദ്വിജാഃ ।
യത്തത്കഷ്ടമഹോ വിവേകരഹിതാസ്തീര്‍ഥാര്‍ഥിനോ ദുഃഖിതാ
യത്ര ക്വാപ്യടവീമടന്തി ജലധൌ മജ്ജന്തി ദുഃഖാകരേ ॥ 46 ॥
നാഭ്യസ്തോ ധാതുവാദോ ന ച യുവതീവശീകാരകഃ കോപ്യുപായോ
നോ വാ പൌരാണികത്വം ന ച സരസകവിതാ നാപി നീതിര്‍ന ഗീതിഃ ।
തസ്മാദര്‍ഥാര്‍ഥിനാം യാ ന ഭവതി ഭവതശ്ചാതുരീ ക്വാപി വിദ്വന്‍
ജ്ഞാത്വേത്ഥം ചക്രപാണേരനുസര ചരണാംഭോജയുഗ്മം വിഭൂത്യൈ ॥ 47 ॥
അര്‍ഥേഭ്യോഽനര്‍ഥജാതം ഭവതി തനുഭൃതാം യൌവനാദിഷ്വവശ്യം
പിത്രാദ്യൈരര്‍ജിതേഭ്യോഽനുപകൃതിമതിഭിഃ സ്വാത്മനൈവാര്‍ജിതേഭ്യഃ ।
യസ്മാദ്ദുഃഖാകരേഭ്യസ്തമനുസര സദാ ഭദ്ര ലക്ഷ്മീവിലാസം
ഗോപാലം ഗോപകാന്താകുചകലശതടീകുങ്കുമാസങ്ഗരങ്ഗം ॥ 48 ॥
ഭ്രാതഃ ശാന്തം പ്രശാന്തം ക്വചിദപി നിപതന്‍മിത്ര രേ ഭൂധരാഗ്രേ
ഗ്രീഷ്മേ ധ്യാനായ വിഷ്ണോഃ സ്പൃഹയസി സുതരാം നിര്‍വിശങ്കേ ഗുഹായാം ।
അന്വേഷ്യാന്താദൃഗത്ര ക്ഷിതിവലയതലേ സ്ഥാനമുന്‍മൂല യാവ-
ത്സംസാരാനര്‍ഥവൃക്ഷം പ്രഥിതതമമഹാമോഹമൂലം വിശാലം ॥ 49 ॥
കേദാരസ്ഥാനമേകം രുചിരതരമുമാനാട്യലീലാവനീകം
പ്രാലേയാദ്രിപ്രദേശേ പ്രഥിതമതിതരാമസ്തി ഗങ്ഗാനിവേശേ ।
ഖ്യാതം നാരായണസ്യ ത്രിജഗതി ബദരീനാമ സിദ്ധാശ്രമസ്യ
തത്രൈവാനാദിമൂര്‍തേര്‍മുനിജനമനസാമന്യദാനന്ദമൂര്‍തേഃ ॥ 50 ॥
സന്തന്യേ ത്രിദശാപഗാദിപതനാദേവ പ്രയാഗാദയഃ
പ്രാലേയാചലസംഭവാ ബഹുഫലാഃ സിദ്ധാശ്രമാഃ സിദ്ധയഃ ।
യത്രാഘൌഘസഹാ ഭവന്തി സുധിയാം ധ്യാനേശ്വരണാം ചിരം
മുക്താശേഷഭിയാം വിനിദ്രമനസാം കന്ദാംബുപര്‍ണാശിനാം ॥ 51 ॥
കിം സ്ഥാനസ്യ നിരീക്ഷണേന മുരജിദ്ധ്യാനായ ഭൂമണ്ഡലേ
ഭ്രാതശ്ചേദ്വിരതിര്‍ഭവേദ്ദൃഢതരാ യസ്യ സ്രഗാദൌ സദാ ।
തസ്യൈഷാ യദി നാസ്തി ഹന്ത സുതരാം വ്യര്‍ഥം തദാന്വേഷണം
സ്ഥാനസ്യാനധികാരിണഃ സുരധുനീതീരാദ്രികുഞ്ജാദിഷു ॥ 52 ॥
സ്വാന്തവ്യോംനി നിരസ്തകല്‍മഷഘനേ സദ്ബുദ്ധിതാരാവലീ-
സന്ദീപ്തേ സമുദേതി ചേന്നിരുപമാനന്ദപ്രഭാമണ്ഡലഃ ।
ബ്രഹ്മജ്ഞാനസുധാകരഃ കവലിതാവിദ്യാന്ധകാരസ്തദാ
ക്വ വ്യോമ ക്വ സദാഗതിഃ ക്വ ഹുതഭുക് ക്വാംഭാഃ ക്വ സര്‍വംസഹാ ॥ 53 ॥
വിശ്വേശ്വരേ ഭവതി വിശ്വജനീനജന്‍മ-
വിശ്വംഭരേ ഭഗവതി പ്രഥിതപ്രഭാവേ ।
യോ ദത്തചിത്തവിഷയഃ സുകൃതീ കൃതാര്‍ഥോ
യത്ര ക്വചിത്പ്രതിദിനം നിവസന്‍ ഗൃഹാദൌ ॥ 54 ॥
ചിദ്രത്നമത്ര പതിതം വപുരന്ധകൂപേ
പുംസോ ഭ്രമാദനുപമം സഹനീയതേജഃ ।
ഉദ്ധൃത്യ യോ ജഗതി തദ്ഭവിതാ കൃതാര്‍ഥോ
മന്യേ സ ഏവ സമുപാസിതവിശ്വനാഥഃ ॥ 55 ॥
യദ്യേതാ മദനേഷവോ മൃഗദൃശശ്ചേതഃകുരങ്ഗാരയോ
ധീരാണാമപി നോ ഭവേയുരബലാഃ സംസാരമായാപുരേ ।
കോ നാമാമൃതസാഗരേ ന രമതേ ധീരസ്തദാ നിര്‍മലേ
പൂര്‍ണാനന്ദമഹോര്‍മിരംയനികരേ രാഗാദിനക്രോജ്ഝിതേ ॥ 56 ॥
ബാലേയം ബാലഭാവം ത്യജതി ന സുദതി യത്കടാക്ഷൈര്‍വിശാലൈ-
രസ്മാന്വിഭ്രാമയന്തീ ലസദധരദലാക്ഷിപ്തചൂതപ്രവാലാ ।
നേതും വാഞ്ഛത്യകാമാന്‍ സ്വസദനമധുനാ ക്രീഡിതും ദത്തചിത്താന്‍
പുഷ്യന്നീലോത്പലോത്പലാഭേ മുരജിതി കമലാവല്ലഭേ ഗോപലീലേ ॥ 57 ॥
ശിവ ശിവ മഹാഭ്രാന്തിസ്ഥാനം സതാം വിദുഷാമപി
പ്രകൃതിചപലാ ധാത്രാ സൃഷ്ടാഃ സ്ത്രിയോ ഹരിണീദൃശഃ ।
വിജഹതി ധനം പ്രാണൈഃ സാകം യതസ്തദവാപ്തയേ
ജഗതി മനുജാ രാഗാകൃഷ്ടാസ്തദേകപരായണാഃ ॥ 58 ॥
ഹരതി വപുഷഃ കാന്തിം പുംസഃ കരോതി ബലക്ഷിതിം
ജനയതി ഭൃശം ഭ്രാന്തിം നാരീ സുഖായ നിഷേവിതാ ।
വിരതിവിരസാ ഭുക്താ യസ്മാത്തതോ ന വിവേകിഭി-
ര്‍വിഷയവിരസൈഃ സേവ്യാ മായാസമാശ്രിതവിഗ്രഹാ ॥ 59 ॥
കമലവദനാ പീനോത്തുങ്ഗം ഘടാകൃതി ബിഭ്രതീ
സ്തനയുഗമിയം തന്വീ ശ്യാമാ വിശാലദൃഗഞ്ചലാ ।
വിശദദശനാ മധ്യക്ഷാമാ വൃഥേതി ജനാഃ ശ്രമം
വിദധതി മുധാരാഗാദുച്ചൈരനീദൃശവര്‍ണനേ ॥ 60 ॥
ജനയതി സുതം കഞ്ചിന്നാരീ സതീ കുലഭൂഷണം
നിരുപമഗുണൈഃ പുണ്യാത്മാനം ജഗത്പരിപാലകം ।
കഥമപി ന സാഽനിന്ദ്യാ വന്ദ്യാ ഭവേന്‍മഹതാം യതഃ ।
സുരസരിദിവ ഖ്യാതാ ലോകേ പവിത്രിതഭൂതലാ ॥ 61 ॥
ധന്യാ ഏതേ പുമാംസോ യദയമഹമിതി ത്യക്തചേതോവികല്‍പാ
നിശ്ശങ്കം സംചരന്തോ വിദധതി മലിനം കര്‍മ കാമപ്രയുക്താഃ ।
ജാനന്തോഽപ്യര്‍ഥഹീനം ജഗദിദമഖിലം ഭ്രാന്തവദ്ദ്വൈതജാലം
രാഗദ്വേഷാദിമന്തോ വയമയമിതി ഹാ ന ത്യജന്തേഽഭിമാനം ॥ 62 ॥
പ്രജ്ഞാവന്തോഽപി കേചിച്ചിരമുപനിഷദാദ്യര്‍ഥകാരാ യതന്തോ
വ്യാകുര്‍വന്തോഽപി കേചിദ്ദലിതപരമതാ യദ്യപി ജ്ഞാതതത്ത്വാഃ ।
തീര്‍ഥേ തീര്‍ഥം തഥാപി ഭ്രമണരസികതാം നോ ജഹത്യധ്വഖേദാ
യത്തത്കഷ്ടം വിധത്തേ മമ മനസി സദാ പശ്യതസ്തത്ര കൃത്യം ॥ 63 ॥
തീര്‍ഥാവസ്ഥാനജന്യം ന ഭവതി സുകൃതം ദുഷ്കൃതോന്‍മൂലനം വാ
യസ്മാദാഭ്യാം വിഹീനഃ ശ്രുതിസമധിഗതഃ പ്രത്യഗാത്മാ ജനാനാം ।
സര്‍വേഷാമദ്വിതീയോ നിരതിശയസുഖം യദ്യപി സ്വപ്രകാശാ-
സ്തീര്‍ഥേ വിദ്യാസ്തഥാപി സ്പൃഹയതി തപസേ യത്തദാശ്ചര്യഹേതുഃ ॥ 64 ॥
ഉദാസീനോ ദേവോ മദനമഥനഃ സജ്ജനകുലേ
കലിക്രീഡാസക്തഃകൃതപരിജനഃ പ്രാകൃതജനഃ ।
ഇയം ംലേച്ഛാക്രാന്താ ത്രിദശതടിനീ ചോഭയതടേ
കഥം ഭ്രാന്തസ്ഥാതാ കഥയ സുകൃതീ കുത്ര വിഭയഃ ॥ 65 ॥
നിസ്സാരാവസുധാധുനാ സമജനി പ്രൌഢപ്രതാപനല-
ജ്വാലാജ്വാലസമാകുലാ ദ്വിപഘടാസങ്ഘട്ടവിക്ഷോഭിതാ ।
ംലേച്ഛാനാം രഥവാജിപത്തിനിവഹൈരുന്‍മീലിതാ കീദൃശീ-
യം വിദ്യാ ഭവിതേതി ഹന്ത ന സഖേ ജാനീമഹേ മോഹിതാഃ ॥ 66 ॥
വേദോ നിര്‍വേദമാഗാദിഹ നമനഭിയാ ബ്രാഹ്മണാനാം വിയോഗാ-
ദ്വൈയാസിക്യോ ഗിരോഽപി ക്വചിദപി വിരലാഃ സമ്മതം സന്തി ദേശേ ।
ഇത്ഥം ധര്‍മേ വിലീനേ യവനകുലപതൌ ശാസതി ക്ഷോണിബിംബം
നിത്യം ഗങ്ഗാവഗാഹാദ്ഭവതി ഗതിരിതഃ സംസൃതേരര്‍ഥസിദ്ധൌ ॥ 67 ॥
ഗങ്ഗാ ഗങ്ഗേതി യസ്യാഃ ശ്രുതമപി പഠിതം കേനചിന്നാമമാത്രം
ദുരസ്ഥസ്യാപി പുംസോ ദലയതി ദുരിതം പ്രൌഢമിത്യാഹുരേകേ ।
സ ഗങ്ഗാ കസ്യ സേവ്യാ ന ഭവതി ഭുവനേ സജ്ജനസ്യാതിഭവ്യാ
ബ്രഹ്മാണ്ഡം പ്ലാവയന്തീ ത്രിപുരഹരജടാമണ്ഡലം മണ്ഡയന്തീം ॥ 68 ॥
യത്തീരേ വസതാം സതാമപി ജലൈര്‍മൂലൈഃ ഫലൈര്‍ജീവതാം
മുക്താഹമ്മമഭാവശുദ്ധമനസാമാചാരവിദ്യാവതാം ।
കൈവല്യം കരബില്വതുല്യമമലം സമ്പദ്യതേ ഹേലയാ ।
സ ഗങ്ഗാ ഹ്യതുലാമലോര്‍മിമപടലാ സദ്ഭിഃ കുതോ നേക്ഷ്യതേ 69 ॥
തീര്‍ഥാനാമവലോകനേ സുമനസാമുത്കണ്ഠതേ മാനസം
താവദ്ഭൂവലയേ സതാം പുരരിപുധ്യാനാമൃതാസ്വാദിനാം।
പാവത്തേ ന വിലോകയന്തി സരിതാം രോചിഷ്ണുമുക്താവലീം ।
ശ്രീമന്നാകതരങ്ഗിണീം ഹരജടാജൂടാടവീവിഭ്രമാം ॥ 70 ॥
സംസാരോ വിവിധാധിബാധബധിരഃ സാരായതേ മാനസേ
നിഃസാരോഽപി വപുഷ്മതാം കലിവൃകഗ്രാസീകൃതാനാം ചിരം ।
ദൃഷ്ടായാം ഘനസാരപാഥസി മഹാപുണ്യേന യസ്യാം സതാം
സാ സേവ്യാ ന കുതോ ഭവേത്സുരധുനീസ്വര്‍ഗാപവര്‍ഗോദയാ ॥ 71 ॥
യസ്യാഃ സങ്ഗതിരുന്നതിം വിതനുതേ വാരാമമീഷാം ജനൈ-
രുദ്ഗീതാ കവിഭിര്‍മഹേശ്വരമനോഭീഷ്ടാ മഹീമണ്ഡലേ ।
സാ സന്തഃ ശരദിന്ദുസോദരപയഃ പൂരാഭിരാമാ നദ-
ത്കോകശ്രേണിമനോജപുണ്യപുലിനാ ഭാഗീരഥീ സേവ്യതാം ॥ 72 ॥
ക്വചിദ്ധംസശ്രേണീ സുഖയതി രിരംസുഃ ശ്രുതിസുഖം
നദന്തീ ചേതോ നോ വിപുലപുലിനേ മന്ഥരഗതിഃ ।
തദേതസ്യാ യോഽര്‍ഥീ സുരതരുലതാ നാകതടിനീഈ
സദാ സദ്ഭിഃ സേവ്യാ സകലപുരുഷാര്‍ഥായ കൃതിഭിഃ ॥ 73 ॥
കലൌ ഗങ്ഗാ കാശ്യാം ത്രിപുരഹരപുര്യാം ഭഗവതീ
പ്രശസ്താദേവാനാമപി ഭവതി സേവ്യാനുദിവസം ।
ഇതി വ്യാസോ ബ്രൂതേ മുനിജനധുരീണോ ഹരികഥാ-
സുധാപാനസ്വസ്ഥോ ഗലിതഭവബന്ധോഽതുലമതിഃ ॥ 74 ॥
യാവജ്ജാഗര്‍തി ചിത്തേ ദുരിതകലുഷിതേ പ്രാണിനോ വിത്തപുത്ര-
ക്ഷേത്രാദ്യര്‍ഥേഷു ചിന്താ തദതിപരതയാ ഭ്രാംയമാനസ്യ നിത്യം ।
താവന്നാര്‍ഥസ്യ സിദ്ധിര്‍ഭവതി കഥമപി പ്രാഥിതസ്യാര്‍തിഭാജാ
കൈവല്യാഖ്യസ്യ ലോകേ രമണസുഖഭുവോ മുക്തദോഷാനുഷക്തേഃ ॥ 75 ॥
സന്ത്യര്‍ഥാ മമ സഞ്ചിതാ ബഹുധാഃ പിത്രാദിഭിഃ സാമ്പ്രതം
വാണിജ്യൈഃ കൃഷിഭിഃ കലാഭിരപി താന്വിസ്താരയിഷ്യാമി വഃ ।
ഹേ പുത്രാ ഇതി ഭാവന്നനുദിനം സംസാരപാശാവലീം
ഛേത്തായം തു കഥം മനോരഥമയീം ജീവോ നിരാലംബനഃ ॥ 76 ॥
ജാനന്നേവ കരോതി കര്‍മ ബഹുലം ദുഃഖാത്മകം പ്രേരിതഃ
കേനാപ്യപ്രതിവാച്യശക്തിമഹിനാ ദേവേന മുക്താത്മനാ ।
സര്‍വജ്ഞേന ഹൃദിസ്ഥിതേന തനുമത്സംസാരരങ്ഗാങ്ഗണേ
മാദ്യദ്ബുദ്ധിനടീവിനോദനിപുണോ നൃത്യന്നങ്ഗപ്രിയഃ ॥ 77 ॥
കോ ദേവോ ഭുവനോദയാവനകരോ വിശ്വേശ്വരോ വിദ്യതേ
യസ്യാജ്ഞാവശവര്‍തിനോ ജലധിയോ നാപ്ലാവയന്തി ക്ഷിതിം ।
ഇത്യാംനാതമപീശ്വരം സുരശിരോരത്നം ജഗത്സാക്ഷിണം
സര്‍വജ്ഞം ധനയൌവനോദ്ഘതമനാ നോ മന്യതേ ബാലിശഃ ॥ 78 ॥
കസ്യേമൌ പിതരൌ മനോഭവവതാ താപേന സംയോജിതാ-
വന്യോന്യം തനയാദികം ജനയതോ ഭൂംയാദിഭൂതാത്മഭിഃ ।
ഇത്ഥം ദുഃസ്ഥമതിര്‍മനോഭവരതിര്യോ മന്യതേ നാസ്തികഃ
ശാന്തിസ്തസ്യ കഥം ഭവേദ്ഘനവതോ ദുഷ്കര്‍മധര്‍മശ്രമാത് ॥ 79 ॥
ഹിക്കാകാസ ഭഗന്ദരോദരമഹാമേദജ്വരൈരാകുലഃ
ശ്ലേഷ്മാദ്യൈരപി നിദ്രയാ വിരഹിതോ മന്ദാനലോല്‍പാശനഃ ।
താരുണ്യേഽപി വിലോക്യതേ ബഹുവിധോ ജീവോ ദരിദ്രേശ്വരോ
ഹാ കഷ്ടം കഥമീദൃശം ഭഗവതഃ സംസാരദുഃസാഗരേ ॥ 80 ॥
മാദ്യത്താര്‍കികതാന്ത്രികദ്വിപഘടാസങ്ഘട്ടപഞ്ചാനന-
സ്തദ്വദൃപ്തകദന്തവൈദ്യകകലാകല്‍പോഽപി നിഷ്കിഞ്ചനഃ ।
യത്ര ക്വാപി വിനാശയാ കൃശതനുര്‍ഭൂപാലസേവാപരോ
ജീവന്നേവ മൃതായതേ കിമപരം സംസാരദുഃസാഗരേ ॥ 81 ॥
ആഢ്യഃ കശ്ചിദപണ്ഡിതോഽപി വിദുഷാം സേവ്യഃ സദാ ധാര്‍മികോ
വിശ്വേഷാമുപജാരകോ മൃഗദൃശാമാനന്ദകന്ദാകരഃ ।
കര്‍പൂരദ്യുതികീര്‍തിഭൂഷിതഹരിദ്ഭൂമണ്ഡലേ ഗീയതേ
ശശ്വദ്ദ്വന്ദിജനൈര്‍മഹീതനുഭൃതഃ പുണ്യൈര്‍ന കസ്യോദയഃ ॥ 82 ॥
കര്‍തവ്യം ന കരോതി ബന്ധുഭിരപി സ്നേഹാത്മഭിര്‍വോദിതഃ
കാമിത്വാദഭിമന്യതേ ഹിതമതം ധീരോപ്യഭീഷ്ടം നരഃ ।
നിഷ്കാമസ്യ ന വിക്രിയാ തനുഭൃതോ ലോകേ ക്വചിദ്ദൃശ്യതേ
യത്തസ്മാദയമേവ മൂലമഖിലാനര്‍ഥസ്യ നിര്‍ധാരിതം ॥ 83 ॥
നിഷ്കാമാ മുനയഃ പരാവരദൃശോ നിര്‍ധൂതപാപ്മോദയാ
നിഃസങ്ഗാ നിരഹങ്കൃതാ നിരുപമാനന്ദം പരം ലേഭിരേ ।
യദ്ഗത്വാ ന ലുഠന്തി മാതൃജഠരേ ദുഃഖാകരേ മാനവാ
ദുര്‍ഗന്ധേ പുനരേത്യകാമമകരേ സംസാരപാഥോനിധൌ ॥ 84 ॥
കാമസ്യാപി നിദാനമാഹുരപരേ മായാം മഹാശാസനാ
നിശ്ചിത്കാം സകലപ്രപഞ്ചരചനാചാതുര്യലീലാവതീം ।
യത്സങ്ഗാദ്ഭഗവാനപി പ്രഭവതി പ്രത്യങ്മഹാമോഹഹാ
ശ്രീരങ്ഗോ ഭുവനോദയാവനലയവ്യാപാരചക്രേക്രിയാഃ ॥ 85 ॥
തുല്യാര്‍ഥേന ത്വമൈക്യം ത്രിഭുവനജനകസ്തത്പദാര്‍ഥഃപ്രപദ്യ
പ്രത്യക്ഷം മോഹജന്‍മ ത്യജതി ഭഗവതി ത്വമ്പദാര്‍ഥോഽപി ജീവഃ ।
ശ്രുത്യാചാര്യപ്രസാദാന്നിരുപമവിലസദ്ബ്രഹ്മവിദ്യൈസ്തദൈക്യം
പ്രാപ്യാനന്ദപ്രതിഷ്ഠോ ഭവതി വിഗലിതാനാദ്യവിദ്യോപരീഹഃ ॥ 86 ॥
സംന്യാസോ വിഹിതസ്യ കേശവപദദ്വന്ദ്വേ വ്യധായി ശ്രുതാ
വേദാന്താ നിരവദ്യനിഷ്കലപരാനന്ദാഃ സുനിഷ്ഠാശ്ചിരം ।
സംസാരേ വധബന്ധദുഃഖബഹുലേ മായാവിലാസേഽവ്യയം
ബ്രഹ്മാസ്മീതി വിഹായ നാന്യദധുനാ കര്‍തവ്യമാസ്തേ ക്വചിത് ॥ 87 ॥
ഹിത്വാ വിശ്വാദ്യവസ്ഥാഃ പ്രകൃതിവിലസിതാ ജാഗ്രദാദ്യൈര്‍വിശേഷൈഃ
സാര്‍ധം ചൈതന്യധാതൌ പ്രകൃതിമപി സമം കാര്യജാതൈരശേഷൈഃ ।
ജ്ഞാനാനന്ദം തുരീയം വിഗലിതഗുണകം ദേശകാലാദ്യതീതം
സ്വാത്മാനം വീതനിദ്രഃ സതതമധികൃതശ്ചിന്തയേദദ്വിതീയം ॥ 88 ॥
അഗ്രേപശ്ചാദധസ്താദുപരി ച പരിതോ ദിക്ഷു ധാന്യാസ്വനാദിഃ
കൂടസ്ഥാ സംവിദേകാ സകലതനുഭൃതാമന്തരാത്മാനിയന്ത്രീ ।
യസ്യാനന്ദസ്വഭാവാ സ്ഫുരതി ശുഭധിയഃ പ്രത്യഹം നിഷ്പ്രപഞ്ചാ
ജീവന്‍മുക്തഃ സ ലോകേ ജയതി ഗതമഹാമോഹവിശ്വപ്രപഞ്ചഃ ॥ 90 ॥
ക്വാഹം ബ്രഹ്മേതി വിദ്യാ നിരതിശയസുഖം ദര്‍ശയന്തീ വിശുദ്ധം
കൂടസ്ഥം സ്വപ്രകാശം പ്രകൃതി സുചരിതാ ഖണ്ഡയന്തീ ച മായാം ।
ക്വാവിദ്യാഹം മമേതി സ്ഥഗിതപരസുഖാ ചിത്തഭിത്തൌ ലിഖന്തീ
സര്‍വാനര്‍ഥാനനര്‍ഥാന്‍ വിഷയഗിരിഭുവാ വാസനാഗൈരികേണ ॥ 91 ॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മീതി സ്ഫുരദമലബോധോ യദി ഭവേ-
ത്പുമാന്‍പുണ്യോദ്രേകാദുപചിതപരാനര്‍ഥവിരതിഃ ।
തദാനീം ക്വാവിദ്യാ ഭൃശമസഹമാനൌപനിഷദം
വിചാരം സംസാരഃ ക്വ ച വിവിധദുഃഖൈകവസതിഃ ॥ 92 ॥
കശ്ചിത്ക്രന്ദതി കാലകര്‍കശകരാകൃഷ്ടം വിനഷ്ടം ഹഠാ-
ദുത്കൃഷ്ടം തനയം വിലോക്യ പുരതഃ പുത്രേതി ഹാ ഹാ ക്വചിത് ।
കശ്ചിന്നര്‍തകനര്‍തകീപരിവൃതോ നൃത്യത്യഹോ കുത്രചി-
ച്ചിത്രം സംസൃതിപദ്ധതിഃ പ്രഥയതി പ്രീതിഞ്ച കഷ്ടഞ്ച നഃ ॥ 93 ॥
നാന്നം ജീര്യതി കിഞ്ചിദൌഷധബലം നാലം സ്വകാര്യോദയേ
ശക്തിശ്ചംക്രമണേ ന ഹന്ത ജരയാ ജീര്‍ണീകൃതായാം തനൌ ।
അസ്മാകം ത്വധുനാ ന ലോചനബലം പുത്രേതി ചിന്താകുലോ
ഗ്ലായത്യര്‍ഥപരായണോഽതികൃപണോ മിഥ്യാഭിമാനോ ഗൃഹീ ॥ 94 ॥
അന്നാശായ സദാ രടന്തി പൃഥുകാഃക്ഷുത്ക്ഷാമകണ്ഠാസ്ത്രിയോ
വാസോഭീ രഹിതാ ബഹിര്‍വ്യവഹൃതൌ നിര്യാന്തി നോ ലജ്ജയാ ।
ഗേഹാദങ്ഗണമാര്‍ജനേഽപി ഗൃഹിണോ യസ്യേതി ദുര്‍ജീവിതം
യദ്യപ്യസ്തി തഥാപി തസ്യ വിരതിര്‍നോദേതി ചിത്രം ഗൃഹേ ॥ 95 ॥
സദ്ദ്വംശോ ഗുണവാനഹം സുചരിതഃ ശ്ലാഘ്യാം കരോത്യാത്മനോ
നീചാനാം വിദധാതി ച പ്രതിദിനം സേവാം ജനാനാം ദ്വിജഃ ।
യോഷിത്തസ്യ ജിഘൃക്ഷയാ സ ച കുതോ നോ ലജ്ജതേ സജ്ജനാ-
ല്ലോഭാന്ധസ്യ നരസ്യ നോ ഖലു സതാം ദൃഷ്ടം ഹി ലജ്ജാഭയം ॥ 96 ॥
കാമാദിത്രികമേവ മൂലമഖിലക്ലേശസ്യ മായോദ്ഭവം
മര്‍ത്യാനാമിതി ദേവമൌലിവിലസദ്ഭാജിഷ്ണുചൂഡാമണിഃ ।
ശ്രീകൃഷ്ണോ ഭഗവാനവോചദഖിലപ്രാണിപ്രിയോ മത്പ്രഭു-
ര്യസ്മാത്തത്ത്രികമുദ്യതേന മനസാ ഹേയം പുമര്‍ഥാര്‍ഥിനാ ॥ 97 ॥
യത്പ്രീത്യര്‍ഥമനേകധാമനി മയാ കഷ്ടേന വസ്തു പ്രിയം
സ്വസ്യാശാകവലീകൃതേന വികലീഭാവം ദധാനേന മേ ।
തത്സര്‍വം വിലയം നിനായ ഭഗവാന്‍ യോ ലീലയാ നിര്‍ജരോ
മാം ഹിത്വാ ജരയാകുലീകൃതതനും കാലായ തസ്മൈ നമഃ ॥ 98 ॥
ആയുര്‍വേദവിദാം രസാശനവതാം പഥ്യാശിനാം യത്നതോ
വൈദ്യാനാമപി രോഗജന്‍മ വപുഷോ ഹ്യന്തര്യതോ ദൃശ്യതേ ।
ദുശ്ചക്ഷോത്കവലീകൃതത്രിഭുവനോ ലീലാവിഹാരസ്ഥിതഃ
സര്‍വോപായവിനാശനൈകചതുരഃ കാലായ തസ്മൈ നമഃ ॥ 99 ॥
തേ ധന്യാ ഭുവനേ സുശിക്ഷിതപരബ്രഹ്മാത്മവിദ്യാജനാ
ലോകാനാമനുരഞ്ജകാ ഹരികഥാപീയൂഷപാനപ്രിയാഃ ।
യേഷാം നാകതരങ്ഗിണീതടശിലാബദ്ധാസനാനാം സതാം
പ്രാണാ യന്തി ലയം സുഖേന മനസാ ശ്രീരങ്ഗചിന്താഭൃതാം ॥ 100 ॥
ഹേ പുത്രാഃ വ്രജതാഭയം യത ഇതോ ഗേഹം ജനന്യാ സമം
രാഗദ്വേഷമദാദയോ ഭവതു വഃ പന്ഥാഃ ശിവോഽമായയാ ।
കാശീം സാമ്പ്രതമാഗതോഽഹമഹഹ ക്ലേശേന ഹാതും വപുഃ
സര്‍വാനര്‍ഥഗൃഹം സുപര്‍വതടിനീവീചിശ്രിയാമണ്ഡിതാം ॥ 101 ॥
യത്സാക്ഷാദഭിധാതുമക്ഷമതയാ ശബ്ദാദ്യനാലിങ്ഗിതം
കൂടസ്ഥം പ്രതിപാദയന്തി വിലയദ്വാരാ പ്രപഞ്ചസ്രജഃ ।
മോക്ഷായ ശ്രുതയോ നിരസ്തവിധയോ ധ്യാനസ്യ ചോച്ഛിത്തയേ
തത്രാദ്വൈതവനേ സദാ വിചരതാച്ചേതഃ കുരങ്ഗഃ സതാം ॥ 102 ॥
ബുധാനാം വൈരാഗ്യം സുഘടയതു വൈരാഗ്യശതകം
ഗൃഹസ്ഥാനാമേകം ഹരിപദസരോജപ്രണയിനാം ।
ജനാനാമാനന്ദം വിതരതു നിതാന്തം സുവിശദ-
ത്രയം ശേഷവ്യാഖ്യാഗലിതതമസാം ശുദ്ധമനസാം ॥ 103 ॥
ഇതി ശ്രീഭര്‍തൃഹരിവിരചിതം വിജ്ഞാനശതകം ചതുര്‍ഥം ।