॥ Shiva Sahasranamastotram from Skandamahapurana Gujarati Lyrics ॥
॥ શ્રીશિવસહસ્રનામસ્તોત્રમ્ સ્કન્દમહાપુરાણાન્તર્ગતમ્ ॥
(શ્રીસ્કન્દમહાપુરાણે શઙ્કરસંહિતાયાં શિવરહસ્યખણ્ડે ઉપદેશકાણ્ડે)
હરશ્શમ્ભુર્મહાદેવો નીલકણ્ઠસ્સદાશિવઃ ।
ભર્તા વરઃ પાણ્ડરાઙ્ગ આનન્દશ્શાન્તવિગ્રહઃ ॥ ૧ ॥
એકોઽનન્તો મૃગધરઃ શૂલપાણિર્ભવઃ શિવઃ ।
વહ્નિમધ્યનટો મુક્તઃ સ્વયમ્ભૂર્નિશિનર્તનઃ ॥ ૨ ॥
નન્દી પરશુપાણિશ્ચ જ્યોતિર્ભસ્માઙ્ગરાગભૃત્ ।
ગજોત્પાદી કપાલી ચ નિત્યશ્શુદ્ધોઽગ્નિધારકઃ ॥ ૩ ॥
શઙ્કરો ભૂરથો મેરુચાપો વૃષભવાહનઃ ।
ઉત્પત્તિશૂન્યો ભૂતેશો નાગાભરણધારણઃ ॥ ૪ ॥
ઉમાર્ધદેહી હિમવજ્જામાતા ભર્ગ ઉત્તમઃ ।
ઉમાપતિર્વહ્નિપાણિશ્છેત્તા પ્રલયનિર્ભયઃ ॥ ૫ ॥
એકરુદ્રઃ પાર્થબાણપ્રદો રુદ્રોઽતિવીર્યવાન્ ।
રવિચક્રરથસ્તદ્વત્સોમચક્રરથઃસ્મૃતઃ ॥ ૬ ॥
દિગમ્બરસ્સર્વનેતા વિષ્ણુમત્સ્યનિબર્હકઃ ।
મત્સ્યનેત્રાપહારીચ મત્સ્યનેત્ર વિભૂષણઃ ॥ ૭ ॥
મત્સ્યપૂજિતપાદશ્ચ તથૈવ કમલાસનઃ ।
વેદવેદ્યઃ સ્મૃતસ્તદ્વદ્વેદાશ્વરથ ઈરિતઃ ॥ ૮ ॥
વેદશ્ચ વેદકૌપીનો વેદનુપૂરકસ્તથા ।
વેદવાક્યો વેદમૂર્તિર્વેદાન્તો વેદપૂજિતઃ ॥ ૯ ॥
સર્વેશ્વરો નાદવાચ્યો બ્રહ્મમૂર્ધનિકૃન્તનઃ ।
તાણ્ડવશ્ચામૃતસ્તદ્વદૂર્ધ્વતાણ્ડવપણ્ડિતઃ ॥ ૧૦ ॥
આનન્દશ્ચણ્ડ આનન્દતાણ્ડવઃ પૂષદન્તભિત્ ।
ભગનેત્રહરસ્તદ્વદ્ગજચર્મામ્બરપ્રિયઃ ॥ ૧૧ ॥
કામાન્તકો વ્યાઘ્રભેદી મૃગી ચૈકાઙ્ગકસ્તથા ।
નિર્વિકારઃ પશુપતિસ્સર્વાત્મગોચરસ્તથા ॥ ૧૨ ॥
અગ્રિનેત્રો ભાનુનેત્રશ્ચન્દ્રનેત્રોઽપિ કથ્યતે ।
કૂર્મનિગ્રાહકઃ કૂર્મકપાલાહારકસ્તથા ॥ ૧૩ ॥
કૂર્મપૂજ્યસ્તથા કૂર્મકપાલાભરણસ્તથા ।
વ્યાઘ્રચર્મામ્બરઃ સ્વામી તથા પાશવિમોચકઃ ॥ ૧૪ ॥
ઓઙ્કારાભેનદ્ દ્વન્દ્વભઞ્જકજ્ઞાનમૂર્તયઃ ।
વિષ્ણુબાણો ગણપતિઃ પૂતોઽયન્તુ પુરાતનઃ ॥ ૧૫ ॥
ભૂતનુશ્ચ કૃપામૂર્તિઃ વિષ્ણૂત્પાદકપાદવાન્।
સુબ્રહ્મણ્યપિતા બ્રહ્મપિતા સ્થાણુરથ સ્મૃતઃ ॥ ૧૬ ॥
અર્ભકક્ષીરજલધિપ્રદો પોત્રિવિભેદકઃ ।
પોત્રિદન્તાપહારી ચ પોત્રિદન્તવિભૂષણઃ ॥ ૧૭ ॥
પોત્રિપૂજિતપાદશ્ચ ચન્દ્રપુષ્પેષુકસ્તથા ।
સર્વોપાદાનકસ્તદ્વદાર્દ્રભોઽગ્નિસમાકૃતિઃ ॥ ૧૮ ॥
માતાપિતૃવિહીનશ્ચ ધર્માધર્માવુભાવપિ ।
નિયુક્તરથસારથ્યબ્રહ્મપૂજિતપાદવાન્ ॥ ૧૯ ॥
રક્તપિઙ્ગજટો વિષ્ણુરભયો ભાનુદીપવાન્।
ભૂતસેનો મહાયોગી યોગી કાલિયનર્તનઃ ॥ ૨૦ ॥
ગીતપ્રિયો નારસિંહનિગ્રહીતાઽપિ કથ્યતે।
નારસિંહશિરોભૂષો નારસિંહત્વગમ્બરઃ ॥ ૨૧ ॥
નારસિંહત્વગુત્પાટી નારાસિંહસુપૂજિતઃ ।
અણુરૂપી મહારૂપી અતિસુન્દરવિગ્રહઃ ॥ ૨૨ ॥
આચાર્યશ્ચ પુણ્યગિરિરાચાર્યોઽપિ ચ કથ્યતે।
ભિક્ષામર્દનગોલાનાં ગિરિષ્વાચાર્ય ઈરિતઃ ॥ ૨૩ ॥
તથૈષાષ્ટમહાસિદ્ધિરન્તકાન્તક ઈરિતઃ ।
ઘોરસ્તથૈવ ગિરિશઃ કૃતમાલવિભૂષણઃ ॥ ૨૪ ॥
વૃષધ્વજો ડમરુકધરો વિષ્ણ્વક્ષિધારકઃ ।
રક્તાઙ્ગશ્ચ બ્રહ્મસૃષ્ટિપ્રદશ્ચાભયરૂપવાન્ ॥ ૨૫ ॥
વિષ્ણુરક્ષાપ્રદસ્તદ્વદષ્ટૈશ્વર્યસમન્વિતઃ ।
તથૈવાષ્ટગુણેશો વૈ ચાષ્ટમઙ્ગલકેશ્વરઃ ॥ ૨૬ ॥
બકાસુરસ્ય હર્તા ચ બકપક્ષધરોઽપિ સઃ ।
તથા મન્મથનાથોઽપિ વાસુદેવસુતપ્રદઃ ॥ ૨૭ ॥
મહાવતોઽધ્વનિત્યશ્ચ ત્યક્તકેતક ઈરિતઃ ।
મહાવ્રતો બિલ્વમાલાધારી પાશુપતઃ સ્મૃતઃ ॥ ૨૮ ॥
ત્રિધાભાશ્ચ પરઞ્જ્યોતિર્દ્વિસહસ્રદ્વિજો ભવાન્ ।
ત્રિવિક્રમનિહન્તા ચ ત્રિવિક્રમસુપૂજિતઃ ॥ ૨૯ ॥
ત્રિવિક્રમત્વગુત્પાટી તથા તચ્ચર્મકઞ્ચુકઃ ।
ત્રિવિક્રમાસ્થિદણ્ડી ચ સર્વો મધ્યસ્થકોઽપિ સઃ ॥ ૩૦ ॥
વટમૂલો વેણિજટસ્તથા વિષ્ણ્વસ્થિભૂષણઃ ।
વિકૃતો વિજયશ્ચૈવ તથા ભક્તકૃપાકરઃ ॥ ૩૧ ॥
સ્તોત્રપૂજાપ્રિયો રામવરદો હૃદયામ્બુજઃ ।
તથા પરશુરામૈનોહારકસ્તેન પૂજિતઃ ॥ ૩૨ ॥
રુદ્રાક્ષમાલી ભોગી ચ મહાભોગી ચ સંસ્મૃતઃ ।
ભોગાતીતશ્ચ સર્વેશો યોગાતીતો હરિપ્રિયઃ ॥ ૩૩ ॥
વેદવેદાન્તકર્તા ચ ત્ર્યમ્બકમનોહરૌ ।
વિનાયકો વિતરણો વિચિત્રો વ્રત ઇત્યપિ ॥ ૩૪ ॥
પરમેશો વિરૂપાક્ષો દેવદેવસ્ત્રિલોચનઃ ।
વૈણિકો વિષ્ટરસ્થોઽયં તથા ક્ષીરસમાકૃતિઃ ॥ ૩૫ ॥
આરણઃ કાઠકશ્ચૈવ સુમુખોઽમૃતવાગપિ ।
ધુસ્તૂરપુષ્પધારી ચ ઋગ્યજુર્વેદિનાવુભૌ ॥ ૩૬ ॥
સામવેદી તથાઽથર્વવેદી કામિકકારણૌ ।
વિમલો મકુટશ્ચૈવ વાતુલોઽચિન્ત્યયોગજૌ ॥ ૩૭ ॥
દીપ્તસ્સૂક્ષ્મસ્તથૈવાયં વીરશ્ચ કિરણોઽપિ ચ ।
અજિતશ્ચ સહસ્રશ્ચ અંશુમાન્ સુપ્રભેદકઃ ॥ ૩૮ ॥
તથા વિજયનિશ્વાસૌ નામ્ના સ્વાયમ્ભુવોઽપ્યયમ્ ।
અનલો રૌરવશ્ચન્દ્રજ્ઞાનો બિમ્બ ઉદીરિતઃ ॥ ૩૯ ॥
પ્રોદ્ગીતો લલિતસ્સિદ્ધસ્તથા સન્તાનનામવાન્।
શર્વોત્તરસ્તથાચાર્યપારમેશ્વર ઈરિતઃ ॥ ૪૦ ॥
ઉપાગમસમાખ્યોઽપિ તથા શિવપુરાણકઃ ।
ભવિષ્યચ્ચ તથૈવાયં માર્કણ્ડેયોઽપિ લૈઙ્ગકઃ ॥ ૪૧ ॥
સ્કાન્દો વરાહોઽપિ તથા વામનો મત્સ્યકૂર્મકૌ ।
બ્રહ્માણ્ડો બ્રાહ્મપાદ્મૌ ચ ગારુડો વિષ્ણુનારદૌ ॥ ૪૨ ॥
તથા ભાગવતાગ્નેયૌ બ્રહ્મકૈવર્તકોઽપ્યયમ્ ।
તથૈવોપપુરાણોઽપિ રામસ્યાસ્ત્રપ્રદોઽપિ સઃ ॥ ૪૩ ॥
રામસ્ય ચાપહારી ચ રામપૂજિતપાદવાન્।
માયી ચ શુદ્ધમાયી ચ વૈખરી મધ્યમા પરા ॥ ૪૪ ॥
પશ્યન્તી ચ તથા સૂક્ષ્મા તથા પ્રણવચાપવાન્ ।
જ્ઞાનાસ્ત્રસ્સકલશ્ચૈવ નિષ્કલસ્સકલશ્ચ વૈ ॥ ૪૫ ॥
વિષ્ણોઃ પતિરયં તદ્વદ્વલભદ્રબલપ્રદઃ ।
બલચાપાપહર્ત્તા ચ બલપૂજિતપાદવાન્ ॥ ૪૬ ॥
દણ્ડાયુધો વાઙ્ગનસોરગોચરસુગન્ધિનૌ ।
શ્રીકણ્ઠોઽપ્યયમાચારઃ ખટ્વાઙ્ગઃ પાશભૃત્તથા ॥ ૪૭ ॥
સ્વર્ણરૂપી સ્વર્ણવીર્યસ્સકલાત્માઽધિપઃ સ્મૃતઃ ।
પ્રલયઃ કાલનાથોઽપિ વિજ્ઞાનં કાલનાયકઃ ॥ ૪૮ ॥
પિનાકપાણિસ્સુકૃતો વિષ્કારો વિસ્તુરક્તપઃ ।
વિષ્ણોઃ ક્ષારકરસ્તદ્વકૃષ્ણજ્ઞાનપ્રદો હિ સઃ ॥ ૪૯ ॥
કૃષ્ણાય પુત્રદઃ કૃષ્ણયુદ્ધદઃ કૃષ્ણપાપહા ।
કૃષ્ણપૂજિતપાદશ્ચ કર્કિવિષ્ણ્વશ્વભઞ્જનઃ ॥ ૫૦ ॥
કર્કિપૂજિતપાદશ્ચ વહ્નિજિહ્વાતિકૃન્તનઃ ।
ભારતીનાસિકાચ્છેત્તા પાપનાશો જિતેન્દ્રિયઃ ॥ ૫૧ ॥
શિષ્ટો વિશિષ્ટઃ કર્તા ચ ભીમેભ્યો ભીમ ઉચ્યતે ।
શિવતત્ત્વં તથા વિદ્યાતત્ત્વં પઞ્ચાક્ષરોઽપિ સઃ ॥ ૫૨ ॥
પઞ્ચવક્ત્રઃ સ્મિતશિરોધારી બ્રહ્માસ્થિભૂષણઃ ।
આત્મતત્ત્વં તથા દૃશ્યસહાયો રસવીર્યવાન્ ॥ ૫૩ ॥
અદૃશ્યદ્રષ્ટા મેનાયા જામાતોગ્રષ્ષડઙ્ગવાન્ ।
તથા દક્ષશિરશ્છેત્તા તત્પુરુષો બ્રાહ્મણશ્શિખી ॥ ૫૪ ॥
અષ્ટમૂર્તિશ્ચાષ્ટભુજષ્ષડક્ષરસમાહ્વયઃ ।
પઞ્ચકૃત્યઃ પઞ્ચધેનુઃ પઞ્ચવૃક્ષોઽગ્નિકશ્ચિવાન્ ॥ ૫૫ ॥
શઙ્ખવર્ણસ્સર્પકટિસ્સૂત્રોઽહઙ્કાર ઈરિતઃ ।
સ્વાહાકારઃ સ્વધાકારઃ ફટ્કારસ્સુમુખઃ સ્મૃતઃ ॥ ૫૬ ॥
દીનાન્ધકકૃપાલુશ્ચ વામદેવોઽપિ કન્થ્યતે ।
ધીરઃ કલ્પો યુગો વર્ષમાસાવૃતુસમાહ્વયઃ ॥ ૫૭ ॥
રાશિવાસરનક્ષત્રયોગાઃ કરણ ઈરિતઃ ।
ઘટી કાષ્ઠા વિનાડી ચ પ્રાણો ગુરુનિમેષકૌ ॥ ૫૮ ॥
શ્રવણર્ક્ષો મેઘવાહો બ્રહ્માણ્ડસૃગુદીરિતઃ ।
જાગ્રત્સ્વપ્નસુષુપ્તિશ્ચ તુર્યોઽયમતિતુર્યવાન્ ॥ ૫૯ ॥
તથૈવ કેવલાવસ્થસ્સકલાવસ્થ ઇત્યપિ।
શુદ્ધાવસ્થોત્તમાઙ્ગૌ ચ સૃષ્ટિરક્ષાવિધાયિનૌ ॥ ૬૦ ॥
સંહર્તા ચ તિરોભૂત અનુગ્રહકરસ્તથા ।
સ્વતન્ત્રઃ પરતન્ત્રશ્ચ ષણ્મુખઃ કાલ ઈરિતઃ ॥ ૬૧ ॥
અકાલશ્ચ તથા પાશુપતાસ્ત્રકર ઈશ્વરઃ ।
અઘોરક્ષુરિકાસ્ત્રૌ ચ પ્રત્યઙ્ગાસ્ત્રોઽપિ ક્થ્યતે ॥ ૬૨ ॥
પાદોત્સૃષ્ટમહાચક્રો વિષ્ણુવેશ્યાભુજઙ્ગકઃ ।
નાગયજ્ઞોપવીતી ચ પઞ્ચવર્ણોઽપિ મોક્ષદઃ ॥ ૬૩ ॥
વાય્વગ્નીશૌ સર્પકચ્છઃ પઞ્ચમૂર્તશ્ચ ભોગદઃ ।
તથા વિષ્ણુશિરશ્છેત્તા શેષજ્યો બિન્દુનાદકઃ ॥ ૬૪ ॥
સર્વજ્ઞો વિષ્ણુનિગલમોક્ષકો બીજવર્ણકઃ ।
બિલ્વપત્રધરો બિન્દુનાદપીઠસ્તુ શક્તિદઃ ॥ ૬૫ ॥
તથા રાવણનિષ્પેષ્ટા ભૈરવોત્પાદકોઽપ્યયમ્।
દક્ષયજ્ઞવિનાશી ચ ત્રિપુરત્રયશિક્ષકઃ ॥ ૬૬ ॥
સિન્દૂરપત્રધારી ચ મન્દારસ્રગલઙ્કૃતઃ ।
નિર્વીર્યો ભાવનાતીતસ્તથા ભૂતગણેશ્વરઃ ॥ ૬૭ ॥
બિષ્ણુભ્રૂમધ્યપાદી ચ સર્વોપાદાનકારણમ્ ।
નિમિત્તકારણં સર્વસહકાર્યપિ કથ્યતે ॥ ૬૮ ॥
તત્સદ્વ્યાસકરચ્છેત્તા શૂલપ્રોતહરિસ્તથા ।
ભેદાભેદૌ વેદવલ્લીકણ્ઠચ્છેત્તા હિ કથ્યતે ॥ ૬૯ ॥
પઞ્ચબ્રહ્મસ્વરૂપી ચ ભેદાભેદોભયાત્મવાન્ ।
અચ્છસ્ફટિક સઙ્કાશો બ્રહ્મભસ્માવલેપનઃ ॥ ૭૦ ॥
નિર્દગ્ધવિષ્ણુભસ્માઙ્ગરાગઃ પિઙ્ગજટાધરઃ ।
ચણ્ડાર્પિતપ્રસાદશ્ચ ધાતા ધાતૃવિવર્જિતઃ ॥ ૭૧ ॥
કલ્પાતીતઃ કલ્પભસ્મ ચાગસ્ત્યકુસુમપ્રિયઃ ।
અનુકલ્પોપકલ્પૌ ચ સઙ્કલ્પશ્છેદદુન્દુભિઃ ॥ ૭૨ ॥
વિકલ્પો વિષ્ણુદુર્જ્ઞેયપાદો મૃત્યુઞ્જયઃ સ્મૃતઃ ।
વિષ્ણુશ્મશાનનટનો વિષ્ણુકેશોપવીતવાન્ ॥ ૭૩ ॥
બ્રહ્મશ્મશાનનટનઃ પઞ્ચરાવણઘાતકઃ ।
સર્પાધીશાન્તરસ્તદ્વદનલાસુરઘાતકઃ ॥ ૭૪ ॥
મહિષાસુરસંહર્તા નાલીદૂર્વાવતંસકઃ ।
દેવર્ષિનરદૈત્યેશો રાક્ષસેશો ધનેશ્વરઃ ॥ ૭૫ ॥
ચરાચરેશોઽનુપદો મૂર્તિચ્છન્દસ્વરૂપિણૌ ।
એકદ્વિત્રિચતુઃ પઞ્ચજાનિનો વિક્રમાશ્રમઃ ॥ ૭૬ ॥
બ્રહ્મવિષ્ણુકપાલાપ્તજયકિઙ્કિણિકાઙ્ઘ્રિકઃ ।
સંહારકાટ્ટહાસોઽપિ સર્વસંહારકઃ સ્મૃતઃ ॥ ૭૭ ॥
સર્વસંહારનેત્રાગ્નિઃ સૃષ્ટિકૃદ્વાઙ્મનોયુતઃ ।
સંહારકૃત્ ત્રિશૂલોઽપિ રક્ષાકૃત્પાણિપાદવાન્ ॥ ૭૮ ॥
ભૃઙ્ગિનાટ્યપ્રિયશ્શઙ્ખપદ્મનિધ્યોરધીશ્વરઃ ।
સર્વાન્તરો ભક્તચિન્તિતાર્થદો ભક્તવત્સલઃ ॥ ૭૯ ॥
ભક્તાપરાધસોઢા ચ વિકીર્ણજટ ઈરિતઃ ।
જટામકુટધારીચ વિશદાસ્ત્રોઽપિ કથ્યતે ॥ ૮૦ ॥
અપસ્મારીકૃતાવિદ્યાપૃષ્ઠાઙ્ઘ્રિઃ સ્થૌલ્યવર્જિતઃ ।
યુવા નિત્યયુવા વૃદ્ધો નિત્યવૃદ્ધોઽપિ કથ્યતે ॥ ૮૧ ॥
શક્ત્યુત્પાટી શક્તિયુક્તસ્સત્યાત્સત્યોઽપિ કથ્યતે।
વિષ્ણૂત્પાદક અદ્વન્દ્વઃ સત્યાસત્યશ્ચ ઈરિતઃ ॥ ૮૨ ॥
મૂલાધારસ્તથા સ્વાધિષ્ઠાનશ્ચ મણિપૂરકઃ ।
અનાહતો વિશુદ્ધ્યાજ્ઞે તથા બ્રહ્મબિલં સ્મૃતઃ ॥ ૮૩ ॥
વરાભયકરશ્શાસ્તૃપિતા તારકમારકઃ ।
સાલોક્યદશ્વ સામીપ્યદાયી સારૂપ્યદઃ સ્મૃતઃ ॥ ૮૪ ॥
સાયુજ્યમુક્તિદસ્તદ્વદ્ધરિકન્ધરપાદુકઃ ।
નિકૃત્તબ્રહ્મમૂર્ધા ચ શાકિનીડાકિનીશ્વરઃ ॥ ૮૫ ॥
યોગિનીમોહિનીનાથો દુર્ગાનાથોઽપિ કથ્યતે।
યજ્ઞો યજ્ઞેશ્વરો યજ્ઞહવિર્ભુગ્યજ્વનાં પ્રિયઃ ॥ ૮૬ ॥
વિષ્ણુશાપાપહર્તા ચ ચન્દ્રશાપાપહારકઃ ।
ઇન્દ્રશાપાપહર્તાચ વેદાગમપુરાણકૃત્ ॥ ૮૭ ॥
વિષ્ણુબ્રહ્મોપદેષ્ટા ચ સ્કન્દોમાદેશિકોઽપ્યયમ્।
વિઘ્નેશસ્યોપદેષ્ટા ચ નન્દિકેશગુરુસ્તથા ॥ ૮૮ ॥
તથા ઋષિગુરુસ્સર્વગુરુર્દશદિગીશ્વરઃ ।
દશાયુધદશાઙ્ગૌ ચ જ્ઞાનયજ્ઞોપવીતવાન્ ॥ ૮૯ ॥
બ્રહ્મવિષ્ણુશિરોમુણ્ડકન્દુકઃ પરમેશ્વરઃ ।
જ્ઞાનક્રિયાયોગચર્યાનિરતોરગકુણ્ડલૌ ॥ ૯૦ ॥
બ્રહ્મતાલપ્રિયો વિષ્ણુપટહપ્રીતિરપ્યયમ્।
ભણ્ડાસુરાપહર્તાચ કઙ્કપત્રધરોઽપ્યયમ્ ॥ ૯૧ ॥
તન્ત્રવાદ્યરતસ્તદ્વદર્કપુષ્પપ્રિયોઽપ્યયમ્।
વિષ્ણ્વાસ્યમુક્તવીર્યોઽપિ દેવ્યગ્ગ્રકૃતતાણ્ડવઃ ॥ ૯૨ ॥
જ્ઞાનામ્બરો જ્ઞાનભૂષો વિષ્ણુશઙ્ખપ્રિયોઽપ્યયમ્ ।
વિષ્ણૂદરવિમુક્તાત્મવીર્યશ્ચૈવ પરાત્પરઃ ॥ ૯૩ ॥
મહેશ્વરશ્ચેશ્વરોઽપિ લિઙ્ગોદ્ભવસુખાસનૌ ।
ઉમાસખશ્ચન્દ્રચૂડશ્ચાર્ધનારીશ્વરઃ સ્મૃતઃ ॥ ૯૪ ॥
સોમાસ્કન્દસ્તથા ચક્રપ્રસાદી ચ ત્રિમૂર્તિકઃ ।
અર્ધાઙ્ગવિષ્ણુશ્ચ તથા દક્ષિણામૂર્તિરવ્યયઃ ॥ ૯૫ ॥
ભિક્ષાટનશ્ચ કઙ્કાલઃ કામારિઃ કાલશાસનઃ ।
જલન્ધરારિસ્ત્રિપુરહન્તા ચ વિષભક્ષણઃ ॥ ૯૬ ॥
કલ્યાણસુન્દરશરભમૂર્તી ચ ત્રિપાદપિ ।
એકપાદો ભૈરવશ્ચ વૃષારૂઢસ્સદાનટઃ ॥ ૯૭ ॥
ગઙ્ગાધરષ્ષણ્ણવતિતત્ત્વમપ્યયમીરિતઃ ।
તથા સાષ્ટશતભેદમૂરતિરષ્ટશતાહ્વયઃ ॥ ૯૮ ॥
અષ્ટોત્તરશતં તાલરાગનૃત્તૈકપણ્ડિતઃ ।
સહસ્રાખ્યસ્સહસ્રાક્ષસ્સહસ્રમુખ ઈરિતઃ ॥ ૯૯ ॥
સહસ્રબાહુ સ્તન્મૂર્તિરનન્તમુખ ઈરિતઃ ।
અનન્તનામાપિ તથા ચાનન્તશ્રુતિરપ્યયમ્ ॥ ૧૦૦ ॥
અનન્તનયનસ્તદ્વદનન્તઘ્રાણમણ્ડિતઃ ।
અનન્તરૂપ્યયં તદ્વદનન્તૈશ્વર્યવાન્ સ્મૃતઃ ॥ ૧૦૧ ॥
અનન્તશક્તિકૃત્યાવાનનન્તજ્ઞાનવાનયમ્ ।
અનન્તાનન્દસન્દોહ અનન્તૌદાર્યવાનયમ્ ॥ ૧૦૨ ॥
તથૈવ પૃથિવીમૂર્તિઃ પૃથિવીશોઽપિ કથ્યતે ।
પૃથિવીધારકસ્તદ્વત્પૃથિવ્યાન્તર ઈરિતઃ ॥ ૧૦૩ ॥
પૃથિવ્યતીતશ્ચ તથા પાર્થિવાણ્ડાભિમાન્યયમ્ ।
તદણ્ડપુરુષહૃદયકમલોઽપિ નિગદ્યતે ॥ ૧૦૪ ॥
તદણ્ડભુવનેશાનઃ તચ્છક્તિધરણાત્મકઃ ।
આધારશક્ત્યધિષ્ઠાનાનન્તાઃ કાલાગ્નિરપ્યયમ્ ॥ ૧૦૫ ॥
કાલાગ્નિરુદ્રભુવનપતિરપ્યયમીરિતઃ ।
અનન્તશ્ચ તથેશશ્ચ શઙ્કરઃ પદ્મપિઙ્ગલૌ ॥ ૧૦૬ ॥
કાલશ્ચ જલજશ્ચૈવ ક્રોધોઽતિબલ ઈરિતઃ ।
ધનદશ્ચાતિકૂશ્માણ્ડભુવનેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૦૭ ॥
કૂશ્માણ્ડસ્સપ્તપાતાલનાયકોઽપિ નિગદ્યતે ।
પાતાલાન્તોઽપિ ચેશાનો બલાતિબલનાવુભૌ ॥ ૧૦૮ ॥
બલવિકરણશ્ચાયં બલેશોઽપિ બલેશ્વરઃ ।
બલાધ્યક્ષશ્ચ બલવાન્હાટકેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૦૯ ॥
તથા તદ્ભુવનેશાનસ્તથૈવાષ્ટગજેશ્વરઃ ।
અષ્ટનાગેશ્વરસ્તદ્વદ્ભૂલોકેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૧૦ ॥
મેર્વીશો મેરુશિખરરાજોઽવનિપતિસ્તથા ।
ત્ર્યમ્બકશ્ચાષ્ટકુલપર્વતેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૧૧ ॥
માનસોત્તરગિરિ સ્તદ્વદ્વિશ્વેશોઽપિ નિગદ્યતે ।
સ્વર્ણલોકશ્ચક્રવાલગિરિવાસવિરામકઃ ॥ ૧૧૨ ॥
ધર્મો વિવિધધામા ચ શઙ્ખપાલશ્ચ કથ્યતે ।
તથા કનકરોમા ચ પર્જન્યઃ કેતુમાનપિ ॥ ૧૧૩ ॥
વિરોચનો હરિચ્છાયો રક્તચ્છાયશ્ચ કથ્યતે ।
મહાન્ધકારનાથોઽપિ અણ્ડભિત્તીશ્વરોઽપ્યયમ્ ॥ ૧૧૪ ॥
પ્રાચીવજ્રીશ્વરો દક્ષિણપ્રાચીશોઽપિ ગદ્યતે ।
અગ્નીશ્વરો દક્ષિણશ્ચ દિગીશો ધર્મરાડપિ ॥ ૧૧૫ ॥
દક્ષિણાશાપતિસ્તદ્વન્નિરૃતીશોઽપિ કથ્યતે ।
પશ્ચિમાશાપતિસ્તદ્વદ્વરુણેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૧૬ ॥
તથોદક્પશ્ચિમેશોઽપિ વાય્વીશોઽપિ તથોચ્યતે ।
તથૈવોત્તરદિઙ્નાથઃ કુબેરેશોઽપિ ચોચ્યતે ॥ ૧૧૭ ॥
તથૈવોત્તરપૂર્વેશ ઈશાનેશોઽપિ કથ્યતે ।
કૈલાસશિખરીનાથઃ શ્રીકણ્ઠપરમેશ્વરઃ ॥ ૧૧૮ ॥
મહાકૈલાસનાથોઽપિ મહાસદાશિવઃ સ્મૃતઃ ।
ભુવર્લોકેશશમ્ભૂગ્રાસ્સૂર્યમણ્ડલનાયકઃ ॥ ૧૧૯ ॥
પ્રકાશરુદ્રો યશ્ચન્દ્રમણ્ડલેશોઽપિ કથ્યતે ।
તથા ચન્દ્રમહાદેવો નક્ષત્રાણામધીશ્વરઃ ॥ ૧૨૦ ॥
ગ્રહલોકેશ ગન્ધર્વગાન્ધર્વેશાવુભાવપિ ।
સિદ્ધવિદ્યાધરેશોઽયં કિન્નરેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૨૧ ॥
યક્ષચારણનાથોઽપિ સ્વર્લોકેશોઽપિ સ સ્મૃતઃ ।
ભીમશ્ચૈવ મહર્લોકનાથશ્ચૈવ મહાભવઃ ॥ ૧૨૨ ॥
જનલોકેશ્વરો જ્ઞાનપાદો જનનવર્જિતઃ ।
અતિપિઙ્ગલ આશ્ચર્યો ભૌતિકશ્ચ શૃતોઽપ્યયમ્ ॥ ૧૨૩ ॥
તપોલોકેશ્વરસ્તપ્તો મહાદેવોઽપિ સ સ્મૃતઃ ।
સત્યલોકેશ્વરસ્તદ્વત્ બ્રહ્મેશાનોઽપિ ચોચ્યતે ॥ ૧૨૪ ॥
વિષ્ણુલોકેશવિષ્પવીશૌ શિવલોકઃ પરશ્શિવઃ ।
અણ્ડાન્તેશો દણ્ડપાણિરણ્ડપૃષ્ઠેશ્વરોઽપ્યયમ્ ॥ ૧૨૫ ॥
શ્વેતશ્ચ વાયુવેગોઽપિ સુપાત્રશ્ચ સ્મૃતોઽપ્યયમ્ ।
વિદ્યાહ્વયાત્મકસ્તદ્વત્કાલાગ્નિશ્ચ સ્મૃતોઽપ્યયમ્ ॥ ૧૨૬ ॥
મહાસંહારકસ્તદ્વન્મહાકાલોઽપિ કથ્યતે ।
મહાનિરૃતિરપ્યેવ મહાવરુણ ઇત્યપિ ॥ ૧૨૭ ॥
વીરભદ્રો મહાંસ્તદ્વચ્છતરુદ્રોઽપિ કથ્યતે ।
ભદ્રકાલવીરભદ્રૌ કમણ્ડલુધરોઽપ્યયમ્ ॥ ૧૨૮ ॥
અબ્ભુવનેશોઽપિ તથા લક્ષ્મીનાથોઽપિ કથ્યતે ।
સરસ્વતીશો દેવેશઃ પ્રભાવેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૨૯ ॥
તથૈવ ડિણ્ડીવલ્મીકનાથૌ પુષ્કરનાયકઃ ।
મણ્ડીશભારભૂતેશૌ બિલાલકમહેશ્વર ॥ ૧૩૦ ॥
તેજોમણ્ડલનાથોઽપિ તેજોમણ્ડલમૂર્તિપઃ ।
તેજોમણ્ડલવિશ્વેશશ્શિવોઽગ્નિરપિ કથ્યતે ॥ ૧૩૧ ॥
વાયુમણ્ડલમૂર્તિશ્ચ વાયુમણ્ડલધારકઃ ।
વાયુમણ્ડલનાથશ્ચ વાયુમણ્ડલરક્ષકઃ ॥ ૧૩૨ ॥
મહાવાયુસુવેગોઽયમાકાશમણ્ડલેશ્વરઃ ।
આકાશમણ્ડલધરસ્તન્મૂર્તિરપિ સંસ્મૃતઃ ॥ ૧૩૩ ॥
આકાશમણ્ડલાતીતસ્તન્મણ્ડલભુવનપઃ ।
મહારુદ્રશ્ચ તન્માત્રમણ્ડલેશશ્ચ સંસ્મૃતઃ ॥ ૧૩૪ ॥
તન્માત્રમણ્ડલપતિર્મહાશર્વમહાભવૌ ।
મહાપશુપીતશ્ચાપિ મહાભીમો મહાહરઃ ॥ ૧૩૫ ॥
કર્મેન્દ્રિયમણ્ડલેશસ્તન્મણ્ડલભુવઃ પતિઃ પતિઃ ।
ક્રિયાસરસ્વતીનાથઃ ક્રિયા ( શ્રિયા) લક્ષ્મીપતિસ્તથા ॥ ૧૩૬ ॥
ક્રિયેન્દ્રિયઃ ક્રિયામિત્રઃ ક્રિયાબ્રહ્મ પતિઃ પતિઃ ।
જ્ઞાનેન્દ્રિયમણ્ડલેશઃ તન્મણ્ડલભુવનપઃ ॥ ૧૩૭ ॥
ભૂમિદેવદિશ્શિવેશશ્ચ વરુણોઽપિ ચ વહ્નિપઃ ।
વાતેશો વિવિધાવિષ્ટમણ્ડલેશાબુભાવપિ ॥ ૧૩૮ ॥
વિષયમણ્ડલભુવનેશો ગન્ધર્વેશઃ શિવેશ્વરઃ ।
પ્રાસાદબલભદ્રશ્ચ સૂક્મેશો માનવેશ્વરઃ ॥ ૧૩૯ ॥
અન્તઃકરણમણ્ડલેશો બુદ્ધિચિત્તમનઃ પતિઃ ।
અહઙ્કારેશ્વરશ્ચાપિ ગુણમણ્ડલનાયકઃ ॥ ૧૪૦ ॥
સંવર્તસ્તામસગુણપતિસ્તદ્ભુવનાધિપઃ ।
એકવીરઃ કૃતાન્તશ્ચ સન્ન્યાસી સર્વશઙ્કરઃ ॥ ૧૪૧ ॥
પુરુષમૃગાનુગ્રહદસ્સસાક્ષીકો ગુણાધિપઃ ।
કાક્ષીકશ્ચ ભુવનેશઃ કૃતશ્ચ કૃતભૈરવઃ ॥ ૧૪૨ ॥
બ્રહ્માશ્રીકણ્ઠદેવોઽયં સરાજસગુણેશ્વરઃ ।
રાજસગુણભુવનેશો બલાધ્યક્ષશ્ચ કથ્યતે ॥ ૧૪૩ ॥
ગુણાધ્યક્ષો મહાશાન્તો મહાત્રિપુરઘાતકઃ ।
સર્વરૂપી નિમેષશ્ચ ઉન્મેષ ઇતિ કથ્યતે ॥ ૧૪૪ ॥
પ્રકૃતીમણ્ડલેશોઽયં તન્મણ્ડલભુવનપઃ ।
શુભરામશુભભીમશુદ્ધોગ્રશુદ્ધભવ શુદ્ધશર્વશુદ્ધૈકવીરાઃ ॥ ૧૪૫ ॥
પ્રચણ્ડપુરુષશુભગન્ધજનિરહિતહરીશનાગમણ્ડલેશાઃ ।
નાગમણ્ડલભુવનેશ અપ્રતિષ્ઠઃ પ્રતિષ્ઠકઃ ॥ ૧૪૬ ॥
રૂપાઙ્ગમનોન્મનમહાવીરસ્વરૂપકાઃ ।
કલ્યાણબહુવીરશ્ચ બલમેધાદિચેતનઃ ॥ ૧૪૭ ॥
દક્ષો નિયતિમણ્ડલેશો નિયતિમણ્ડલભુવનપઃ ।
વાસુદેવશ્ચ વજ્રી ચ વિધાતાઽભ્રમણિઃ સ્મૃતઃ ॥ ૧૪૮ ॥
કલવિકરણશ્ચૈવ બલવિકરણસ્તથા ।
બલપ્રમથનશ્ચૈવ સર્વભૂતદમશ્ચ સઃ ॥ ૧૪૯ ॥
વિદ્યામણ્ડલેશો વિદ્યામણ્ડલભુવનપઃ ।
મહાદેવો મહાજ્યોતિર્મહાદેવેશ ઇત્યપિ ॥ ૧૫૦ ॥
કલામણ્ડલેશશ્વ કલામણ્ડલભુવનપઃ ।
વિશુદ્ધશ્ચ પ્રબુદ્ધશ્ચ શુદ્ધશ્ચૈવ સ્મૃતશ્ચ સઃ ॥ ૧૫૧ ॥
શુચિવર્ણપ્રકાશશ્ચ મહોક્ષોક્ષા ચ કીર્તિતઃ ।
માયાતન્વીશ્વરો માયાભુવનેશસ્સુશક્તિમાન્ ॥ ૧૫૨ ॥
વિદ્યોતનો વિશ્વબીજો જ્યોતીરૂપશ્ચ ગોપતિઃ ।
ત્રિકાલબ્રહ્મકર્તા ચ અનન્તેશશ્ચ સંસ્મૃતઃ ॥ ૧૫૩ ॥
શુદ્ધવિદ્યેશઃ શુદ્ધશ્ચ વિદ્યાભુવનનાયકઃ ।
વામેશસર્વજ્યેષ્ઠેશૌ રૌદ્રીકાલેશ્વરાવુભૌ ॥ ૧૫૪ ॥
કલવિકરણીકશ્ચ બલવિકરણીશ્વરઃ ।
બલપ્રમથિનીશોઽપિ સર્વભૂતદમેશ્વરઃ ॥ ૧૫૫ ॥
મનોન્મનેશસ્તત્ત્વેશસ્તથૈવ ભુવનેશ્વરઃ ।
મહામહેશ્વરસ્સદાશિવતત્ત્વેશ્વરાવુભૌ ॥ ૧૫૬ ॥
સદાશિવભુવનેશો જ્ઞાનવૈરાગ્યનાયકઃ ।
ઐશ્વર્યેશશ્ચ ધર્મેશસ્સદાશિવ ઇતિ સ્મૃતઃ ॥ ૧૫૭ ॥
અણુસદાશિવોઽપ્યેષ અષ્ટવિદ્યેશ્વરોઽપ્યયમ્ ।
શક્તિતત્ત્વેશ્વરશ્શક્તિભુવનેશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૫૮ ॥
બિન્દુમૂર્તિસ્સપ્તકોટિમહામન્ત્રેશ્વરોઽપ્યયમ્ ।
નિવૃત્તીશઃ પ્રતિષ્ઠેશો વિદ્યેશશ્શાન્તિનાયકઃ ॥ ૧૫૯ ॥
શાન્ત્યતીતેશ્વરસ્તદ્વદર્ધચન્દ્રેશ્વરોઽપ્યયમ્ ।
સુશાન્તીશશ્ચ તથા શિવાશ્રયસમાહ્વયઃ ॥ ૧૬૦ ॥
યોજનીયશ્ચ યોજ્યશ્ચ યોજનાતીતનાયકઃ ।
સુપ્રભેદનિરોધીશૌ ઇન્ધનીરેચકેશ્વરઃ ॥ ૧૬૧ ॥
રૌદ્રીશજ્ઞાનબોધેશૌ તમોપહ ઇતિ સ્મૃતઃ ।
નાદતત્ત્વેશ્વરસ્તદ્વન્નાદાખ્યભુવનેશ્વરઃ ॥ ૧૬૨ ॥
ઇન્ધિકેશો દીપિકેશો મોચિકેશશ્ચ સંસ્મૃતઃ ।
ઊર્ધ્વગામિનીશોઽપિ ઇડાનાથોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૬૩ ॥
સુષુમ્નેશઃ પિઙ્ગલેશો બ્રહ્મરન્ધ્રેશ્વરોઽપ્યયમ્ ।
બ્રહ્મરન્ધ્રસ્વરૂપીશઃ પઞ્ચબીજેશ્વરોઽપ્યયમ્ ॥ ૧૬૪ ॥
અમૃતેશશ્ચ શક્તીશસ્સૂક્ષ્મેશશ્ચ સુસૂક્ષ્મપઃ ।
મૃતેશશ્ચામૃતેશોઽપિ વ્યાપિનીશોઽપિ કથ્યતે ॥ ૧૬૫ ॥
પરનાદેશ્વરો વ્યોમ વ્યોમરૂપી ચ કથ્યતે ।
અનાશ્રિતોઽપ્યનન્તશ્ચ અનાદશ્ચ મુનીશ્વરઃ ॥ ૧૬૬ ॥
ઉન્મનીશો મન્ત્રમૂર્તિર્મન્ત્રેશો મન્ત્રધારકઃ ।
મન્ત્રાતીતઃ પદામૂર્તિઃ પદેશઃ પદધારકઃ ॥ ૧૬૭ ॥
પદાતીતોઽક્ષરાત્મા ચ અક્ષરેશોઽક્ષરાશ્રયઃ ।
કલાતીતશ્ચ તથા ઓઙ્કારાત્મા ચ કથ્યતે ॥ ૧૬૮ ॥
ઓઙ્કારેશશ્ચતથા ઓઙ્કારાસન ઈરિતઃ ।
પરાશક્તિપતિસ્તદ્વદાદિશક્તિપતિશ્ચ સઃ ॥ ૧૬૯ ॥
ઇચ્છાશક્તિપતિશ્ચૈવ જ્ઞાનશક્તિપતિશ્ચ સઃ ।
ક્રિયાશક્તિપતિસ્તદ્વત્ શિવસાદાખ્ય ઈરિતઃ ॥ ૧૭૦ ॥
અમૂર્તિસાદારવ્યશ્ચૈવ મૂર્તિસાદારવ્ય ઈરિતઃ ।
કર્તૃસાદાખ્યશ્ચ તથા કર્મસાદાખ્ય ઈરિતઃ ॥ ૧૭૧ ॥
સર્વસ્રષ્ટા સર્વરક્ષાકારકસ્સર્વહારકઃ ।
તિરોભાવકૃદપ્યેષ સર્વાનુગ્રાહકસ્તથા ॥ ૧૭૨ ॥
નિરઞ્જનોઽચઞ્ચલશ્ચ વિમલોઽનલ ઈરિતઃ ।
સચ્ચિદાનન્દરૂપી ચ વિષ્ણુચક્રપ્રસાદકૃત્ ॥ ૧૭૩ ॥
સર્વવ્યાપી તથાદ્વૈતવિશિષ્ટાદ્વૈતકાવુભૌ ।
પરિપૂર્ણો લિઙ્ગરૂપો મહાલિઙ્ગસ્વરૂપવાન્ ॥ ૧૭૪ ॥
શ્રીસૂતઃ –
એવમાખ્યાતમધુના યુષ્માકં બ્રાહ્મણોત્તમાઃ ।
અષ્ટોત્તરસહસ્રાણિ નામાનિ ગિરિજાપતેઃ ॥ ૧૭૫ ॥
યઃ પઠેચ્છમ્ભુનામાનિ પવિત્રાણિ મહામતિઃ ।
શૃણુયાદ્વાપિ ભક્ત્યા સ રુદ્ર એવ ન સંશયઃ ॥ ૧૭૬ ॥
સ ધન્યસ્સ કુલીનશ્ચ સ પૂજ્યસ્સ મહત્તરઃ ।
તસ્યૈવ ચ મહાલક્ષ્મીસ્તસ્યૈવ ચ સરસ્વતી ॥ ૧૭૭ ॥
સ શક્તાનપિ સઙ્ગ્રામે વિભીષયતિ રુદ્રવત્ ।
પુત્રાર્થી પુત્રમાપ્નોતિ ધનાર્થી ચ મહદ્ધનમ્ ॥ ૧૭૮ ॥
આરોગ્યકામસ્ત્વારોગ્યમવ્યાધિદૃઢગાત્રતામ્ ।
શિખાયાં ધારયેદ્યોઽસૌ લિખિત્વા પુસ્તકે સદા ॥ ૧૭૯ ॥
રાજદ્વારે ચ સદસિ સ વશીકુરુતે જનાન્ ।
ન ચ હિંસન્તિ સર્પાદ્યા રાક્ષસા ન પિશાચકાઃ ॥
કિં પુનર્બ્રાહ્મણશ્રેષ્ઠાસ્સર્વાન્કામાન્ લભેદયમ્ ॥ ૧૮૦ ॥
॥ ઇતિ શ્રીસ્કન્દમહાપુરાણે શઙ્કરસંહિતાયાં શિવરહસ્યખણ્ડે
ઉપદેશકાણ્ડે શ્રીશિવસહસ્રનામસ્તોત્રં સમ્પૂર્ણમ્ ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
1000 Names of Sri Shiva – Sahasranama Stotram from Skanda Mahapurana in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil