॥ Yama Geetaa-s from Vishnu, Nrisimha, and Agni Purana Gujarati Lyrics ॥
॥ શ્રીવિષ્ણુ નૃસિંહ અથવા અગ્નિપુરાણાન્તર્ગત યમગીતા ॥
॥ અથ પ્રારભ્યતે વિષ્ણુપુરાણાન્તર્ગતા યમગીતા ॥
મૈત્રેય ઉવાચ –
યથાવત્કથિતં સર્વં યત્પૃષ્ટોઽસિ મયા દ્વિજ ।
શ્રોતુમિચ્છામ્યહં ત્વેકં તદ્ભવાન્પ્રબ્રવીતુ મે ॥ ૧ ॥
સપ્તદ્વીપાનિ પાતાલવીથ્યશ્ચ સુમહામુને ।
સપ્તલોકા યેઽન્તરસ્થા બ્રહ્માણ્ડસ્યસ્ય સર્વતઃ ॥ ૨ ॥
સ્થૂલૈઃ સૂક્ષ્મૈસ્તથા સ્થૂલસૂક્ષ્મૈઃ સૂક્ષ્મસ્થૂલૈસ્તથા ।
સ્થૂલાસ્થૂલતરૈશ્ચૈતત્સર્વં પ્રાણિભિરાવૃતમ્ ॥ ૩ ॥
અઙ્ગુલસ્યાષ્ટભાગોઽપિ ન સોઽસ્તિ મુનિસત્તમ ।
ન સન્તિ પ્રાણિનો યત્ર કર્મબન્ધનિબન્ધનાઃ ॥ ૪ ॥
સર્વે ચૈતે વશં યાન્તિ યમસ્ય ભગવન્કિલ ।
આયુષોઽન્તેન તે યાન્તિ યાતનાસ્તત્પ્રચોદિતાઃ ॥ ૫ ॥
યાતનાભ્યઃ પરિભ્રષ્ટા દેવાદ્યાસ્વથ યોનિષુ ।
જન્તવઃ પરિવર્તન્તે શાસ્ત્રાણામેષ નિર્ણયઃ ॥ ૬ ॥
સોઽહમિચ્છામિ તચ્છ્રોતું યમસ્ય વશવર્તિનઃ ।
ન ભવન્તિ નરા યેન તત્કર્મ કથયામલમ્ ॥ ૭ ॥
પરાશર ઉવાચ –
અયમેવ મુને પ્રશ્નો નકુલેન મહાત્મના ।
પૃષ્ટઃ પિતામહઃ પ્રાહ ભીષ્મો યત્તચ્છ્રુણુષ્વ મે ॥ ૮ ॥
ભીષ્મ ઉવાચ –
પુરા મમાગતો વત્સ સખા કાલિંગકો દ્વિજઃ ।
સ મામુવાચ પૃષ્ટો વૈ મયા જાતિસ્મરો મુનિઃ ॥ ૯ ॥
તેનાખ્યાતમિદં ચેદમિત્થં ચૈતદ્ભવિષ્યતિ ।
તથા ચ તદભૂદ્વત્સ યથોક્તં તેન ધીમતા ॥ ૧૦ ॥
સ પૃષ્ટશ્ચ મયા ભૂયઃ શ્રદ્દધાનવતા દ્વિજઃ ।
યદ્યદાહ ન તદ્દૃષ્ટમન્યથા હિ મયા ક્વચિત્ ॥ ૧૧ ॥
એકદા તુ મયા પૃષ્ટં યદેતદ્ભવતોદિતમ્ ।
પ્રાહ કાલિંગકો વિપ્રઃ સ્મૃત્વા તસ્ય મુનેર્વચઃ ॥ ૧૨ ॥
જાતિસ્મરેણ કથિતો રહસ્યઃ પરમો મમ ।
યમકિંકરયોર્યોઽભૂત્સંવાદસ્તં બ્રવીમિ તે ॥ ૧૩ ॥
કાલિંગ ઉવાચ –
સ્વપુરુષમભિવીક્ષ્ય પાશહસ્તં
વદતિ યમઃ કિલ તસ્ય કર્ણમૂલે ।
પરિહર મધુસૂદનં પ્રપન્નાન્
પ્રભુરહમસ્મિ નૃણાં ન વૈષ્ણવાનામ્ ॥ ૧૪ ॥
અહમમરગણાર્ચિતેન ધાત્રા
યમ ઇતિ લોકહિતાહિતે નિયુક્તઃ ।
હરિગુરુવશગોઽસ્મિ ન સ્વતન્ત્રઃ
પ્રભવતિ સંયમનિ મમાપિ વિષ્ણુઃ ॥ ૧૫ ॥
કટકમુકુટકર્ણિકાદિભેદૈઃ
કનકમભેદમપીષ્યતે યથૈકમ્ ।
સુરપશુમનુજાદિકલ્પનાભિ-
ર્હરિરખિલાભિરુદીયતે તથૈકઃ ॥ ૧૬ ॥
ક્ષિતિજલપરમાણવોઽનિલાન્તે
પુનરપિ યાન્તિ યથૈકતાં ધરિત્ર્યા ।
સુરપશુમનુજાદયસ્તથાન્તે
ગુણકલુષેણ સનાતનેન તેન ॥ ૧૭ ॥
હરિમમરગણાર્ચિતાંઘ્રિપદ્મં
પ્રણમતિ યઃ પરમાર્થતો હિ મર્ત્યઃ ।
તમથ ગતસમસ્તપાપબન્ધં
વ્રજ પરિહૃત્ય યથાગ્નિમાજ્યસિક્તમ્ ॥ ૧૮ ॥
ઇતિ યમવચનં નિશમ્ય પાશી
યમપુરુષમુવાચ ધર્મરાજમ્ ।
કથય મમ વિભોઃ સમસ્તધાતુ-
ર્ભવતિ હરેઃ ખલુ યાદૃશોઽસ્ય ભક્તઃ ॥ ૧૯ ॥
યમ ઉવાચ –
ન ચલતિ નિજવર્ણધર્મતો
યઃ સમમતિરાત્મસુહૃદ્વિપક્ષપક્ષે ।
ન હરતિ ન ચ હન્તિ કિંચિદુચ્ચૈઃ
સિતમનસં તમવેહિ વિષ્ણુભક્તમ્ ॥ ૨૦ ॥
કલિકલુષમલેન યસ્ય નાત્મા
વિમલમતેર્મલિનીકૃતોઽસ્તમોહે ।
મનસિ કૃતજનાર્દનં મનુષ્યં
સત્તમવેહિ હરેરતીવભક્તમ્ ॥ ૨૧ ॥
કનકમપિ રહસ્યવેક્ષ્ય બુદ્ધ્યા
તૃણમિવ યઃ સમવૈતિ વૈ પરસ્વમ્ ।
ભવતિ ચ ભગવત્યનન્યચેતાઃ
પુરુષવરં તમવેહિ વિષ્ણુભક્તમ્ ॥ ૨૨ ॥
સ્ફટિકગિરિશિલામલઃ ક્વ વિષ્ણુ-
ર્મનસિ નૃણાં ક્વ ચ મત્સરાદિદોષઃ ।
ન હિ તુહિનમયૂખરશ્મિપુઞ્જે
ભવતિ હુતાશનદીપ્તિજઃ પ્રતાપઃ ॥ ૨૩ ॥
વિમલમતિવિમત્સરઃ પ્રશાન્તઃ
શુચિચરિતોઽખિલસત્ત્વમિત્રભૂતઃ ।
પ્રિયહિતવચનોઽસ્તમાનમાયો
વસતિ સદા હૃદિ તસ્ય વાસુદેવઃ ॥ ૨૪ ॥
વસતિ હૃદિ સનાતને ચ તસ્મિન્
ભવતિપુમાઞ્જગતોઽસ્ય સૌમ્યરૂપઃ ।
ક્ષિતિરસમતિરમ્યમાત્મનોઽન્તઃ
કથયતિ ચારુતયૈવ શાલપોતઃ ॥ ૨૫ ॥
યમનિયમવિધૂતકલ્મષાણા-
મનુદિનમચ્યુતસક્તમાનસાનામ્ ।
અપગતમદમાનમત્સરાણાં
વ્રજ ભટ દૂરતરેણ માનવાનામ્ ॥ ૨૬ ॥
હૃદિ યદિ ભગવાનનાદિરાસ્તે
હરિરસિશંખગદાધરોઽવ્યયાત્મા ।
તદઘમઘવિઘાતકર્તૃભિન્નમ્
ભવતિ કથં સતિ વાન્ધકારમર્કે ॥ ૨૭ ॥
હરતિ પરધનં નિહન્તિ જન્તૂન્
વદતિ તથાનિશનિષ્ઠુરાણિ યશ્ચ ।
અશુભજનિતદુર્મદસ્ય પુંસઃ
કલુષમતેર્હૃદિ તસ્ય નાસ્ત્યનન્તઃ ॥ ૨૮ ॥
ન સહતિ પરમં પદં વિનિન્દાં
કલુષમતિઃ કુરુતે સતામસાધુઃ ।
ન યજતિ ન દદાતિ યશ્ચ સન્તં
મનસિ ન તસ્ય જનાર્દનોઽધમસ્ય ॥ ૨૯ ॥
પરમસુહૃદિ બાન્ધવે કલત્રે
સુતતનયાપિતૃમાતૃભૃત્યવર્ગે ।
શઠમતિરુપયાતિ યોઽર્થતૃષ્ણાં
તમધમચેષ્ટમવેહિ નાસ્ય ભક્તમ્ ॥ ૩૦ ॥
અશુભમતિરસત્પ્રવૃત્તિસક્તઃ
સતતમનાર્યવિશાલસંગમત્તઃ ।
અનુદિનકૃતપાપબન્ધયત્નઃ
પુરુષપશુર્ન હિ વાસુદેવભક્તઃ ॥ ૩૧ ॥
સકલમિદમહં ચ વાસુદેવઃ
પરમપુમાન્પરમેશ્વરઃ સ એકઃ ।
ઇતિ મતિરમલા ભવત્યનન્તે
હૃદયગતે વ્રજ તાન્વિહાય દૂરાત્ ॥ ૩૨ ॥
કમલનયન વાસુદેવ વિષ્ણો
ધરણિધરાચ્યુત શંખચક્રપાણે ।
ભવ શરણમિતીરયન્તિ યે વૈ
ત્યજ ભટ દૂરતરેણ તાનપાપાન્ ॥ ૩૩ ॥
વસતિ મનસિ યસ્ય સોઽવ્યયાત્મા
પુરુષવરસ્ય ન તસ્ય દૃષ્ટિપાતે ।
તવ ગતિરથવા મમાસ્તિ ચક્ર-
પ્રતિહતવીર્યવલસ્ય સોઽન્યલોક્યઃ ॥ ૩૪ ॥
કાલિંગ ઉવાચ –
ઇતિ નિજભટશાસનાય દેવો
રવિતનયઃ સ કિલાહ ધર્મરાજઃ ।
મમ કથિતમિદં ચ તેન તુભ્યં
કુરુવર સમ્યગિદં મયાપિ ચોક્તમ્ ॥ ૩૫ ॥
ભીષ્મ ઉવાચ –
નકુલૈતન્મમાખ્યાતં પૂર્વં તેન દ્વિજન્મના ।
કલિંગદેશાદભ્યેત્ય પ્રીયતા સુમહાત્મના ॥ ૩૬ ॥
મયાપ્યેતદ્યથાન્યાયં સમ્યગ્વત્સ તવોદિતમ્ ।
યથા વિષ્ણુમૃતે નાન્યત્ત્રાણં સંસારસાગરે ॥ ૩૭
કિંકરા દણ્ડપાશૌ વા ન યમો ન ચ યાતનાઃ ।
સમર્થાસ્તસ્ય યસ્યાત્મા કેશવાલમ્બનઃ સદા ॥ ૩૮ ॥
પરાશર ઉવાચ –
એતન્મુને તવાખ્યાતં ગીતં વૈવસ્વતેન યત્ ।
ત્વત્પ્રશ્નાનુગતં સમ્યક્કિમન્યચ્છ્રોતુમિચ્છસિ ॥ ૩૯ ॥
॥ ઇતિ વિષ્ણુપુરાણાન્તર્ગતા યમગીતા સમાપ્તા ॥
॥ અથ પ્રારભ્યતે નૃસિંહપુરાણાન્તર્ગતા યમગીતા ॥
વ્યાસ ઉવાચ –
મૃત્યુશ્ચ કિંકરાશ્ચૈવ વિષ્ણુદૂતૈઃ પ્રપીડિતાઃ ।
સ્વરાજ્ઞસ્તેઽનુનિર્વેશં ગત્વા સંચક્રુશુર્ભૃશમ્ ॥ ૧ ॥
મૃત્યુકિંકરાઃ ઊચુઃ –
શૃણુ રાજન્વચોઽસ્માકં તવાગ્રે યદ્બ્રવીમહે ।
ત્વદાદેશાદ્વયં ગત્વા મૃત્યું સંસ્થાપ્ય દૂરતઃ ॥ ૨ ॥
બ્રાહ્મણસ્ય સમીપં ચ ભૃગોઃ પૌત્રસ્ય સત્તમઃ ।
તં ધ્યાયમાનં કમપિ દેવમેવાગ્રમાનસમ્ ॥ ૩ ॥
ગન્તું ન શક્તાસ્તત્પાર્શ્વં વયં સર્વે મહામતે ।
યાવત્તાવન્મહાકાયૈઃ પુરુષૈર્મુશલૈર્હતાઃ ॥ ૪ ॥
વયં નિવૃત્તાસ્તદ્વીક્ષ્ય મૃત્યુસ્તત્ર ગતઃ પુનઃ ।
અસ્માન્નિર્ભર્ત્સ્ય તત્રાયં તૈર્નરૈર્મુશલૈર્હતઃ ॥ ૫ ॥
એવમત્ર તમાનેતું બ્રાહ્મણં તપસિ સ્થિતમ્ ।
અશક્તા વયમેવાત્ર મૃત્યુના સહ વૈ પ્રભો ॥ ૬ ॥
તદ્બ્રવીમિ મહાભાગ યદ્બ્રહ્મ બ્રાહ્મણસ્ય તુ ।
દેવં કં ધ્યાયતે વિપ્રઃ કે વા તે યૈર્હતા વયમ્ ॥ ૭ ॥
વ્યાસ ઉવાચ –
ઇત્યુક્તઃ કિંકરૈઃ સર્વૈર્મૃત્યુના ચ મહામતે ।
ધ્યાત્વા ક્ષણં મહાબુદ્ધિઃ પ્રાહ વૈવસ્વતો યમઃ ॥ ૮ ॥
યમ ઉવાચ –
શૃણ્વન્તુ કિંકરાઃ સર્વે મૃત્યુશ્ચાન્યે ચ મે વચઃ ।
સત્યમેતત્પ્રવક્ષ્યામિ જ્ઞાનં યદ્યોગમાર્ગતઃ ॥ ૯ ॥
ભૃગોઃ પૌત્રો મહાભાગો માર્કણ્ડેયો મહામતિઃ ।
સ જ્ઞાત્વાદ્યાત્મનઃ કાલં ગતો મૃત્યુજિગીષયા ॥ ૧૦ ॥
ભૃગુણોક્તેન માર્ગેણ સ તેપે પરમં તપઃ ।
હરિમારાધ્ય મેધાવી જપન્વૈ દ્વાદશાક્ષરમ્ ॥ ૧૧ ॥
એકાગ્રેણૈવ મનસા ધ્યાયતે હૃદિ કેશવમ્ ।
સતતં યોગયુક્તસ્તુ સ મુનિસ્તત્ર કિંકરાઃ ॥ ૧૨ ॥
હરિધ્યાનમહાદક્ષા બલં તસ્ય મહામુનેઃ ।
નાન્યદ્વૈ પ્રાપ્તકાલસ્ય બલં પશ્યામિ કિંકરાઃ ॥ ૧૩ ॥
હૃદિસ્થે પુણ્ડરીકાક્ષે સતતં ભક્તવત્સલે ।
પશ્યન્તં વિષ્ણુભૂતં નુ કો હિ સ્યાત્કેશવાશ્રયમ્ ॥ ૧૪ ॥
તેઽપિ વૈ પુરુષા વિષ્ણોર્યૈર્યૂયં તાડિતા ભૃશમ્ ।
અત ઊર્ધ્વં ન ગન્તવ્યં યત્ર વૈ વૈષ્ણવાઃ સ્થિતાઃ ॥ ૧૫ ॥
ન ચિત્રં તાડનં તત્ર અહં મન્યે મહાત્મભિઃ ।
ભવતાં જીવનં ચિત્રં યક્ષૈર્દત્તં કૃપાલુભિઃ ॥ ૧૬ ॥
નારાયણપરં વિપ્રં કસ્તં વીક્ષિતુમુત્સહેત્ ।
યુષ્માભિશ્ચ મહાપાપૈર્માર્કણ્ડેયં હરિપ્રિયમ્ ।
સમાનેતું કૃતો યત્નઃ સમીચીનં ન તત્કૃતમ્ ॥ ૧૭ ॥
નરસિંહં મહાદેવં યે નરાઃ પર્યુપાસતે ।
તેષાં પાર્શ્વં ન ગન્તવ્યં યુષ્માભિર્મમ શાસનાત્ ॥ ૧૮ ॥
વ્યાસ ઉવાચ –
સ એવં કિંકરાનુક્ત્વા મૃત્યું ચ પુરતઃ સ્થિતમ્ ।
યમો નિરીક્ષ્ય ચ જનં નરકસ્થં પ્રપીડિતમ્ ॥ ૧૯ ॥
કૃપયા પરયા યુક્તો વિષ્ણુભક્ત્યા વિશેષતઃ ।
જનસ્યાનુગ્રહાર્થાય તેનોક્તા ચાગિરઃ શૃણુ ॥ ૨૦ ॥
નરકે પચ્યમાનસ્ય યમેન પરિભાષિતમ્ ।
કિં ત્વયા નાર્ચિતો દેવઃ કેશવઃ ક્લેશનાશનઃ ॥ ૨૧ ॥
ઉદકેનાપ્યલાભે તુ દ્રવ્યાણાં પૂજિતઃ પ્રભુઃ ।
યો દદાતિ સ્વકં લોકં સ ત્વયા કિં ન પૂજિતઃ ॥ ૨૨ ॥
નરસિંહો હૃષીકેશઃ પુણ્ડરીકનિભેક્ષણઃ ।
સ્મરણાન્મુક્તિદો નૄણાં સ ત્વયા કિં ન પૂજિતઃ ॥ ૨૩ ॥
ઇત્યુક્ત્વા નારકાન્સર્વાન્પુનરાહ સ કિંકરાન્ ।
વૈવસ્વતો યમઃ સાક્ષાદ્વિષ્ણુભક્તિસમન્વિતઃ ॥ ૨૪ ॥
નારદાય સ વિશ્વાત્મા પ્રાહૈવં વિષ્ણુરવ્યયઃ ।
અન્યેભ્યો વૈષ્ણવેભ્યશ્ચ સિદ્ધેભ્યઃ સતતં શ્રુતમ્ ॥ ૨૫ ॥
તદ્વઃ પ્રીત્યા પ્રવક્ષ્યામિ હરિવાક્યમનુત્તમમ્ ।
શિક્ષાર્થં કિંકરાઃ સર્વે શૃણુત પ્રણતા હરેઃ ॥ ૨૬ ॥
હે કૃષ્ણ કૃષ્ણ કૃષ્ણેતિ યો માં સ્મરતિ નિત્યશઃ ।
જલં ભિત્ત્વા યથા પદ્મં નરકાદુદ્ધરામ્યહમ્ ॥ ૨૭ ॥
પુણ્ડરીકાક્ષ દેવેશ નરસિંહ ત્રિવિક્રમ ।
ત્વામહં શરણં પ્રાપ્ત ઇતિ યસ્તં સમુદ્ધર ॥ ૨૮ ॥
ત્વાં પ્રપન્નોઽસ્મિ શરણં દેવદેવ જનાર્દન ।
ઇતિ યઃ શરણં પ્રાપ્તસ્તં ક્લેશાદુદ્ધરામ્યહમ્ ॥ ૨૯ ॥
વ્યાસ ઉવાચ –
ઇત્યુદીરિતમાકર્ણ્ય હરિવાક્યં યમેન ચ ।
નારકાઃ કૃષ્ણ કૃષ્ણેતિ નારસિંહેતિ ચુક્રુશુઃ ॥ ૩૦ ॥
યથા યથા હરેર્નામ કીર્તયન્ત્યત્ર નારકાઃ ।
તથા તથા હરેર્ભક્તિમુદ્વહન્તોઽબ્રુવન્નિદમ્ ॥ ૩૧ ॥
નારકા ઊચુઃ –
નમો ભગવતે તસ્મૈ કેશવાય મહાત્મને ।
યન્નામકીર્તનાત્સદ્યો નરકાગ્નિઃ પ્રશામ્યતિ ॥ ૩૨ ॥
ભક્તપ્રિયાય દેવાય રક્ષાય હરયે નમઃ ।
લોકનાથાય શાન્તાય યજ્ઞેશાયાદિમૂર્તયે ॥ ૩૩ ॥
અનન્તાયાપ્રમેયાય નરસિંહાય તે નમઃ ।
નારાયણાય ગુરવે શંખચક્રગદાભૃતે ॥ ૩૪ ॥
વેદપ્રિયાય મહતે વિક્રમાય નમો નમઃ ।
વારાહાયાપ્રતર્ક્યાય વેદાંગાય મહીભૃતે ॥ ૩૫ ॥
નમો દ્યુતિમતે નિત્યં બ્રાહ્મણાય નમો નમઃ ।
વામનાય બહુજ્ઞાય વેદવેદાંગધારિણે ॥ ૩૬ ॥
બલિબન્ધનદત્તાય વેદપાલાય તે નમઃ ।
વિષ્ણવે સુરનાથાય વ્યાપિને પરમાત્મને ॥ ૩૭ ॥
ચતુર્ભુજાય શુદ્ધાય શુદ્ધદ્રવ્યાય તે નમઃ ।
જામદગ્ન્યાય રામાય દુષ્ટક્ષત્રાન્તકારિણે ॥ ૩૮ ॥
રામાય રાવણાન્તાય નમસ્તુભ્યં મહાત્મને ।
અસ્માનુદ્ધર ગોવિન્દ પૂતિગન્ધાન્નમોઽસ્તુ તે ॥ ૩૯ ॥
ઇતિ નૃસિંહપુરાણે યમગીતાધ્યાયઃ ॥
॥ ઇતિ યમગીતા સમાપ્તા ॥
॥ અથ પ્રારભ્યતે અગ્નિપુરાણાન્તર્ગતા યમગીતા ॥
અગ્નિરુવાચ –
યમગીતાં પ્રવક્ષ્યામિ ઉક્તા યા નાચિકેતસે ।
પઠતાં શૃણ્વતાં ભુક્ત્યૈ મુક્ત્યૈ મોક્ષાર્થિનં સતામ્ ॥ ૧ ॥
યમ ઉવાચ –
આસનં શયનં યાનપરિધાનગૃહાદિકમ્ ।
વાંછન્ત્યહોઽતિમોહેન સુસ્થિરં સ્વયમસ્થિરઃ ॥ ૨ ॥
ભોગેષુ શક્તિઃ સતતં તથૈવાત્માવલોકનમ્ ।
શ્રેયઃ પરં મનુષ્યાણાં કપિલોદ્ગીતમેવ હિ ॥ ૩ ॥
સર્વત્ર સમદર્શિત્વં નિર્મમત્વમસંગતા ।
શ્રેયઃ પરં મનુષ્યાણાં ગીતં પંચશિખેન હિ ॥ ૪ ॥
આગર્ભજન્મબાલ્યાદિવયોઽવસ્થાદિવેદનમ્ ।
શ્રેયઃ પરં મનુષ્યાણાં ગંગાવિષ્ણુપ્રગીતકમ્ ॥ ૫ ॥
આધ્યાત્મિકાદિદુઃખાનામાદ્યન્તાદિપ્રતિક્રિયા ।
શ્રેયઃ પરં મનુષ્યાણાં જનકોદ્ગીતમેવ ચ ॥ ૬ ॥
અભિન્નયોર્ભેદકરઃ પ્રત્યયો યઃ પરાત્મનઃ ।
તચ્છાન્તિપરમં શ્રેયો બ્રહ્મોદ્ગીતમુદાહૃતમ્ ॥ ૭ ॥
કર્તવયમિતિ યત્કર્મ ઋગ્યજુઃસામસંજ્ઞિતમ્ ।
કુરુતે શ્રેયસે સંગાન્ જૈગીષવ્યેણ ગીયતે ॥ ૮ ॥
હાનિઃ સર્વવિધિત્સાનામાત્મનઃ સુખહૈતુકી ।
શ્રેયઃ પરં મનુષ્યાણાં દેવલોદ્ગીતમીરિતમ્ ॥ ૯ ॥
કામત્યાગાત્તુ વિજ્ઞાનં સુખં બ્રહ્મપરં પદમ્ ।
કામિનાં ન હિ વિજ્ઞાનં સનકોદ્ગીતમેવ તત્ ॥ ૧૦ ॥
પ્રવૃત્તં ચ નિવૃત્તં ચ કાર્યં કર્મપરોઽબ્રવીત્ ।
શ્રેયસા શ્રેય એતદ્ધિ નૈષ્કર્મ્ય બ્રહ્મ તદ્દહરિઃ ॥ ૧૧ ॥
પુમાંશ્ચાધિગતજ્ઞાનો ભેદં નાપ્નોતિ સત્તમઃ ।
બ્રહ્મણા વિષ્ણુસંજ્ઞેન પરમેણાવ્યયેન ચ ॥ ૧૨ ॥
જ્ઞાનં વિજ્ઞાનમાસ્તિક્યં સૌભાગ્યં રૂપમુત્તમમ્ ।
તપસા લક્ષ્યતે સર્વં મનસા યદ્યદિચ્છતિ ॥ ૧૩ ॥
નાસ્તિ વિષ્ણુસમં ધ્યેયં તપો નાનશનાત્પરમ્ ।
નાસ્ત્યારોગ્યસમં ધન્યં નાસ્તિ ગંગાસમા સરિત્ ॥ ૧૪ ॥
ન સોઽસ્તિ બાન્ધવઃ કશ્ચિદ્વિષ્ણું મુક્ત્વા જગદ્ગુરુમ્ ।
અધશ્ચોર્ધ્વં હરિશ્ચાગ્રે દેહેન્દ્રિયમનોમુખે ॥ ૧૫ ॥
ઇત્યેવ સંસ્મરન્પ્રાણાન્યસ્ત્યજેત્સ હરિર્ભવેત્ ।
યત્તદ્બ્રહ્મ યતઃ સર્વં યત્સર્વં તસ્ય સંસ્થિતમ્ ॥ ૧૬ ॥
અગ્રાહ્યકમનિર્દેશ્યં સુપ્રતીકં ચ યત્પરમ્ ।
પરાપરસ્વરૂપેણ વિષ્ણુઃ સર્વહૃદિ સ્થિતઃ ॥ ૧૭ ॥
યજ્ઞેશં યજ્ઞપુરુષં કેચિદિચ્છન્તિ તત્પરમ્ ।
કેચિદ્વિષ્ણું હરં કેચિત્કેચિદ્બ્રહ્માણમીશ્વરમ્ ॥ ૧૮ ॥
ઇન્દ્રાદિનામભિઃ કેચિત્સૂર્યં સોમં ચ કાલકમ્ ।
બ્રહ્માદિસ્તમ્બપર્યન્તં જગદ્વિષ્ણું વદન્તિ ચ ॥ ૧૯ ॥
સ વિષ્ણુઃ પરમં બ્રહ્મ યતો નાવર્તતે પુનઃ ।
સુવર્ણાદિમહાદાનપુણ્યતીર્થાવગાહનૈઃ ॥ ૨૦ ॥
ધ્યાનૈર્વ્રતૈઃ પૂજયા ચ ધર્મશ્રુત્યા તદાપ્નુયાત્ ।
આત્માનં રથિનં વિદ્ધિ શરીરં રથમેવ ચ ॥ ૨૧ ॥
બુદ્ધિં તુ સારથિં વિદ્ધિ મનઃ પ્રગ્રહમેવ ચ ।
ઇન્દ્રિયાણિ હયાનાહુર્વિષયાંસ્તેષુ ગોચરાન્ ॥ ॥ ૨૨ ॥
આત્મેન્દ્રિયમનોયુક્તં ભોક્તેત્યાહુર્મનીષિણઃ ।
યસ્ત્વવિજ્ઞાનવાન્ભવત્યયુક્યેન મનસા સદા ॥ ૨૩ ॥
ન તત્પદમવાપ્નોતિ સંસારં ચાધિગચ્છતિ ।
યસ્તુ વિજ્ઞાનવાન્ભવતિ યુક્તેન મનસા સદા ॥ ૨૪ ॥
સ તત્પદમવાપ્નોતિ યસ્માદ્ભૂયો ન જાયતે ।
વિજ્ઞાનસારથિર્યસ્તુ મનઃ પ્રગ્રહવાન્નરઃ ॥ ૨૫ ।
સોઽધ્વાનં પરમાપ્નોતિ તદ્વિષ્ણોઃ પરમં પદમ્ ।
ઇન્દ્રિયેભ્યઃ પરા હ્યર્થા અર્થેભ્યશ્ચ પરં મનઃ ॥ ૨૬ ॥
મનસસ્તુ પરા બુદ્ધિર્બુદ્ધેરાત્મા મહાન્પરઃ ।
મહતઃ પરમવ્યક્તમવ્યક્તાત્પુરુષઃ પરઃ ॥ ૨૭ ॥
પુરુષાન્ન પરં કિંચિત્ સા કાષ્ઠા સા પરા ગતિઃ ।
એષુ સર્વેષુ ભૂતેષુ ગૂઢાત્મા ન પ્રકાશતે ॥ ૨૮ ॥
દૃશ્યતે ત્વગ્ર્યયા બુદ્ધ્યા સૂક્ષ્મયા સૂક્ષ્મદર્શિભિઃ ।
યચ્છેદ્વાઙ્મનસી પ્રાજ્ઞઃ તદ્યચ્છેજ્જ્ઞાનમાત્મનિ ॥ ૨૯ ॥
જ્ઞાનમાત્મનિ મહતિ નિયચ્છેચ્છાન્ત આત્મનિ ।
જ્ઞાત્વા બ્રહ્માત્મનોર્યોગં યમાદ્યૈર્બ્રહ્મ સદ્ભવેત્ ॥ ૩૦ ॥
અહિંસા સત્યમસ્તેયં બ્રહ્મચર્યાપરિગ્રહૌ ।
યમાશ્ચ નિયમાઃ પંચં શૌચં સંતોષસત્તમઃ ॥ ૩૧ ॥
સ્વાધ્યાયેશ્વરપૂજા ચ આસનં પદ્મકાદિકમ્ ।
પ્રાણાયામો વાયુજયઃ પ્રત્યાહારઃ સ્વનિગ્રહઃ ॥ ૩૨ ॥
શુભે હ્યેકત્ર વિષયે ચેતસો યત્પ્રધારણમ્ ।
નિશ્ચલત્વાત્તુ ધીમદ્ભિર્ધારણા દ્વિજ કથ્યતે ॥ ૩૩ ॥
પૌનઃ પુન્યેન તત્રૈવ વિષયેષ્વેવ ધારણા ।
ધ્યાનં સ્મૃતં સમાધિસ્તુ અહંબ્રહ્માત્મસંસ્થિતિઃ ॥ ૩૪ ॥
ઘટધ્વંસાદ્યથાકાશમભિન્નં નભસા ભવેત્ ।
મુક્તો જીવો બ્રહ્મણૈવં સદ્બ્રહ્મ બ્રહ્મ વૈ ભવેત્ ॥ ૩૫ ॥
આત્માનં મન્યતે બ્રહ્મ જીવો જ્ઞાનેન નાન્યથા ।
જીવો હ્યજ્ઞાનતત્કાર્યમુક્તઃ સ્યાદજરામરઃ ॥ ૩૬ ॥
અગ્નિરુવાચ –
વસિષ્ઠ યમગીતોક્તા પઠતાં ભુક્તિમુક્તિદા ।
આત્યન્તિકો લયઃ પ્રોક્તો વેદાન્તબ્રહ્મધીમયઃ ॥ ૩૭ ॥
॥ ઇતિ અગ્નિપુરાણાન્તર્ગતા યમગીતા સમાપ્તા ॥
– Chant Stotra in Other Languages –
Sri Yama Gita-s from Vishnu, Nrisimha, and Agni Purana in Sanskrit – English – Bengali – Gujarati – Kannada – Malayalam – Odia – Telugu – Tamil