॥ Common Shlokas for Recitation Set 3 ॥
॥ സുഭാഷിതം ॥
മനോജവം മാരുതതുല്യവേഗം
ജിതേന്ദ്രിയം ബുദ്ധിമതാം വരിഷ്ഠം ।
വാതാത്മജം വാനരയൂഥമുഖ്യം
ശ്രീരാമദൂതം ശിരസാ നമാമി ॥ var ശരണം പ്രപദ്യേ
I prostrate to the lord Hanuman the son of wind God,
who is swift like the mind and wind, mastered the senses, intellect,
foremost among the vAnarAs or monkeys and the devotee of Lord Rama.
ശ്രദ്ധാവാँല്ലഭതേ ജ്ഞാനം തത്പരഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ ।
ജ്ഞാനം ലബ്ധ്വാ പരാം ശാന്തിമചിരേണാധിഗച്ഛതി ॥
He who has mastered his senses, is exclusively devoted to his
practice and is full of faith, attains Knowledge; having had the
revelation of Truth, he immediately attains supreme peace (in the
form of God-Realization)
സത്യം ബ്രൂയാത്പ്രിയം ബ്രൂയാന്ന ബ്രൂയാത് സത്യമപ്രിയം ।
പ്രിയം ച നാനൃതം ബ്രൂയാദേഷ ധര്‍മസ്സനാതനഃ ॥
Speak the truth and speak to please; speak not the truth to
displease; speak not untruth to please; this is eternal virtue.
ശുക്ലാംബരധരം വിഷ്ണും ശശിവര്‍ണം ചതുര്‍ഭുജം ।
പ്രസന്നവദനം ധ്യായേത് സര്‍വ വിഘ്നോപശാന്തയേ ॥
I meditate on the glorious lord (Vinayaka) clad in sparkling white
robes, omnipresent, bright white in hue, endowed with four arms
and a benign smiling face to ward off all kinds of impediments.
ധൂമേനാവൃയതേ വഹ്നിര്യഥാദര്‍ശോ മലേന ച ।
യഥോല്‍ബേനാവൃതോ ഗര്‍ഭസ്തഥാ തേനേദമാവൃതം ॥
As a flame is covered by smoke, mirror by dirt and embryo by the
amnion, so is knowledge covered by desire.
ഉത്സാഹഃ സാഹസം ധൈര്യം ബുദ്ധിഃ ശക്തിഃ പരാക്രമഃ ।
ഷഡേതേ യത്ര തിഷ്ഠന്തി തത്ര ദേവോഽപി തിഷ്ഠതി ॥
Perseverance, daring, courage, wisdom, strength and valor.
Where these six are, there is god.
ആദിത്യായ ച സോമായ മങ്ഗലായ ബുധായ ച ।
ഗുരു ശുക്ര ശനിഭ്യശ്ച രാഹവേ കേതവേ നമഃ ॥
Salutations to the great Lords (Navagrahas or the nine planets).
The nine planets, which are worshipped by the mankind are Aditya
(Sun), Soma (Moon), Mangala (Mars), Budha (Mercury), Guru (Jupiter),
Shukra (Venus), Shani (Saturn), Rahu and Ketu.
കര്‍മണ്യേവാധികാരസ്തേ മാ ഫലേഷു കദാചന ।
മാ കര്‍മഫല ഹേതുര്‍ഭൂര്‍മാ തേ സങ്ഗോസ്ത്വകര്‍മണി ॥
Your right is to work only, but never to the fruit thereof.
Be not instrumental in making your actions bear fruit, nor
let your attachment be to inaction.
പുസ്തകേഷു ച യാ വിദ്യാ പരഹസ്തേ ച യദ്ധനം ।
സമയേ തു പരിപ്രാപ്തേ ന സാ വിദ്യാ ന തദ്ധനം ॥
Knowledge which is in the form of a book is not knowledge.
Money in the hands of another is not money. The reason is both
the knowledge in the book and the money with somebody else are of
no use in time of your need.
വസുദേവസുതം ദേവം കംസചാണൂരമര്‍ദനം ।
ദേവകീപരമാനന്ദം കൃഷ്ണം വന്ദേ ജഗദ്ഗുരും ॥
I salute the great Lord Krishna, the preceptor of the worlds,
the beloved son of Devaki and Vasudeva and the suppressor of
Kamsa and ChAnoora.
കൃഷിതോ നാസ്തി ദുര്‍ഭിക്ഷം ജപതോ നാസ്തി പാതകം ।
മൌനേന കലഹോ നാസ്തി നാസ്തി ജാഗരതോ ഭയം ॥
Cultivation eliminates famine. Sins by reciting the name of God.
Quarrels are eliminated by maintaining silence and fear by taking
proper precautionary measures.
പ്രസ്താവസദൃശം വാക്യം സ്വഭാവസദൃശീം ക്രിയാം ।
ആത്മശക്തിസമം കോപം യോ ജാനാതി സ പണ്ഡിതഃ ॥
A person is said to be a Scholar, who Speaks accordingly, works
to the interest of others and knows one’s limitations in anger.
വേദമൂലമിദം ജ്ഞാനം ഭാര്യാമൂലമിദം ഗൃഹം ।
കൃഷിമൂലമിദം ധാന്യം ധനമൂലമിദം ജഗത് ॥
Veda is the root of knowledge; wife is the root of family;
agriculture is the root of grain; wealth is the root of this world.
വൃശ്ചികസ്യ വിഷം പുച്ഛം മക്ഷികസ്യ വിഷം ശിരഃ ।
തക്ഷകസ്യ വിഷം ദംഷ്ട്രാ സര്‍വാങ്ഗം ദുര്‍ജനേ വിഷം ॥
The poison of a scorpion is in it’s tail; the poison of a fly
is in it’s head; the poison of a snake is in it’s fangs; the
poison of a wicked person is in his whole body.
ത്യജേദേകം കുലസ്യാര്‍ഥേ ഗ്രാമസ്യാര്‍ഥേ കുലം ത്യജേത് ।
ഗ്രാമം ജനപദസ്യാര്‍ഥേ ആത്മാര്‍ഥേ പൃഥിവീം ത്യജേത് ॥
One should abandon a person who brings bad name to the family.
For the sake of a village, a family which brings bad name, can be
abandoned. A village, which causes disrespect to the country,
can be abandoned. One should abandon the place he is living,
if it brings troubles to oneself.
അങ്കൂര കാരണമപി തുഷഹീനശ്ചേത്തണ്ഡുലോ ന രോഹതി ഹി ।
അതിചതുരോഽപി സഹായാദ്വിനാ ന കര്‍മാണി നിര്‍വഹതി ലോകേ ॥
The rice grains cannot sprout without the husk covering it.
Similarly, people capable of doing great things cannot perform
without the help of others.
സാധുജനയോപകൃതിഃ കലിതാ ഭാതി ഹി ശിലാലിപി സമാനാ ।
ജലവിലിഖിത ലിപി തുല്യാ സന്‍ രചിതാ സാ വിശുഷ്ക ഹൃദയായ ॥
The help done to a noble person will be like writing on the rock.
But the help done to a heartless person will be like writing on the
surface of water.
വിഷാദപ്യമൃതം ഗ്രാഹ്യം ബാലാദപി സുഭാഷിതം ।
അമിത്രാദപി സദ്വൃത്തമമേധ്യാദപി കാഞ്ചനം ॥
Nectar should be taken even out of poison, a maxim should be
received even from a child, good nature should be acknowledged
even in an enemy and gold should be taken even out of filth.
ശര്‍വരിര്‍ദീപകശ്ചന്ദ്രഃ പ്രഭാതേ ദീപകോ രവിഃ ।
ത്രൈലോക്യദീപകോ ധര്‍മഃ സുപുത്രഃ കുലദീപകഃ ॥
The moon is the light of the night, the sun is the light of the day,
virtue is the light of the three worlds and a good son is the
light of the family.
സ്വഗൃഹേ പൂജ്യതേ മൂര്‍ഖഃ സ്വഗ്രാമേ പൂജ്യതേ പ്രഭുഃ ।
സ്വദേശേ പൂജ്യതേ രാജാ വിദ്വാന്‍ സര്‍വത്ര പൂജ്യതേ ॥
A fool is honored in his own house, a landlord is honored in his
own village, a king is honored in his own country and a scholar is
honored everywhere.
ചലച്ചിത്തം ചലോ വിത്തം ചലജ്ജീവന യൌവനം ।
ചലാചലമിദം സര്‍വം കീര്‍തിര്യസ്യ സജീവതി ॥
Mind is unstable. It loves to think of a variety of subjects at
a time. Wealth is transitory. It changes hands frequently.
Life is unstable. It goes through the aging process and fades
out finally. Youth is transitory. It ends with the age. However,
name and fame are stable. Only he who has acquired name lives for ever.
കോകിലാനാം സ്വരോരൂപം പാതിവ്രത്യം തു യോഷിതാം ।
വിദ്യാ രൂപം വിരൂപാനാം ക്ഷമാ രൂപം തപസ്വിനാം ॥
The voice is the beauty of cuckoos, Character is the beauty of women,
Learning is the beauty of the deformed and patience is the beauty of ascetics.
ദാതൃത്വം പ്രിയവക്തൃത്വം ധീരത്വമുചിതജ്ഞതാ ।
അഭ്യാസേന ന ലഭ്യന്തേ ചത്വാരാഃ സഹജാഗുണാഃ ॥
Liberality, sweetness of speech, courage and judgement are the
four natural qualities, which can not be attained by practice.
They come naturally.
ഉദ്യോഗിനം പുരുഷസിംഹമുപൈതി ലക്ഷ്മീഃ
ദൈവേന ദേയമിതി കാപുരുഷാ വദന്തി ।
ദൈവം നിഹത്യ കുരു പൌരുഷമാത്മശക്ത്യാ
യത്നേകൃതേ യദി ന സിധ്യതി കോഽത്ര ദോഷഃ ॥
Fortune favors the persevering and stouthearted man. Most of
the dejected blame the destiny and say ‘Destiny must give us’.
Exercise all your powers regardless of destiny. If your hard
work fails there will be nothing to blame.
ഉത്തമാ മാനമിച്ഛന്തി ധനമാനൌ ഹി മധ്യമാഃ ।
അധമാ ധനമിച്ഛന്തി മാനോ ഹി മഹതാം ധനം ॥
Men can be classified into three categories. Uttama or the best,
Madhyama or the mediocre and Adhama or the least. Best of the men
seek honor. Mediocre seek wealth and honor. Those in bottom seek
wealth. Honor is wealth to great men.
അന്നദാനാത്പരം ദാനം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി ।
അന്നേന ധാര്യതേ സര്‍വം ജഗദേതച്ചരാചരം ॥
Donating food is a great deed and there can be nothing equivalent to
this-neither in the past nor future. This whole world of animate and
inanimate depend on food
ഖലാനാം ദുര്‍ജനാനാം ച ദ്വിവിധൈവ പ്രതിക്രിയാ ।
ഉപായാന്‍മുഖഭങ്ഗോ വാ ദൂരതോ വാ വിസര്‍ജനം ॥
There are two methods to handle wicked and evil. One is to
disgrace them by a strategy or to leave them at a distance.
യസ്യ നാസ്തി സ്വയം പ്രജ്ഞാ ശാസ്ത്രം തസ്യ കരോതി കിം ।
ലോചനാഭ്യാം വിഹീനസ്യ ദര്‍പണഃ കിം കരിഷ്യതി ॥
(this shloka poses two questions, for which answers are obvious
and the questions are as follows:)
What will the shAstra do for him who has no sense of his own?
What will a mirror do for him who has lost his eyes?
പരോക്ഷേ കാര്യ ഹന്താരം പ്രത്യക്ഷേ പ്രിയവാദിനം ।
വര്‍ജയേത്താദൃശം മിത്രം വിഷകുംഭം പയോമുഖം ॥
A person, though a friend, who causes damage to the business from
behind but speaks sweet words on the face should be shunned. That
person is compared to a vessel of poison covered with milk on the
top.
രാമോ രാജമണിഃ സദാ വിജയതേ രാമം രമേശം ഭജേ
രാമേണാഭിഹതാ നിശാചരചമൂഃ രാമായ തസ്മൈ നമഃ ।
രാമാന്നാസ്തി പരായണം പരതരം രാമസ്യ ദാസോസ്ംയഹം
രാമേ ചിത്തലയസ്സദാ ഭവതു മേ ഭോ രാമ മാമുദ്ധര ॥
Lord Sri Rama, the jewel among kings, always emerges victorious.
I contemplate on Rama, the lord of RamA (LakShmi-Sita Devi).
Rama destroyed the mighty armies of the demons. I salute him
i.e. Lord Rama. There is no greater refuge than lord Rama.
Indeed I am a humble servant of Rama. Let my mind ever meditate
on Rama. O lord Rama! Kindly grant me salvation.
ദൈവേ തീര്‍ഥേ ദ്വിജേ മന്ത്രേ ദൈവജ്ഞേ ഭിഷജേ ഗുരൌ ।
യാദൃശീ ഭാവനാ യസ്യ സിദ്ധിര്‍ഭവതി താദൃശീ ॥
In God, in pilgrimage, in a Brahmin, in mantra, in an astrologer,
in a doctor (medicine) and in a Guru, as is the perception, so
is the fulfilment.
ജാഢ്യം ധിയോ ഹരതി സിഞ്ചതി വാചി സത്യം
മാനോന്നതിം ദിശതി പാപമപാകരോതി ।
ചിത്തഃ പ്രസാദയതി ദിക്ഷു തനോതി കീര്‍തിം
സത്സങ്ഗതിഃ കഥയ കിം ന കരോതി പുംസാം ॥
What does not good association do for men? It removes the dulness
of their intellects, it sprinkles truth in their speech, it brings
the highest honors for them, expels sin from them, it purifies
their minds and spreads their fame in all the directions.
നരമൃഗപതിഃ വര്‍ഷ്മാലോകനഭ്രാന്ത നാരീ
നരദനുജ സുപര്‍വ വ്രാത പാതാലലോകഃ ।
കരജ കുലിശ പാലി ഭിന്ന ദൈത്യേന്ദ്ര വക്ഷാഃ
സുരരിപു ബലഹന്താ ശ്രീധരോസ്തു ശ്രിയേ വഃ ॥
May Lord Vishnu (the bearer of LakShmi), the destroyer of the armies
of the demons, be the bestower of prosperity on us. The Lord,
at the sight of whose man-lion (Narasimha) form multitudes of men,
women, gods, demons and the denizens of the netherworld were
frightened, and who tore as under the chest of the king of
demons Hiranyakasipa with the thunder-bolt like sharp nails.
പങ്കൈര്‍വിനാ സരോ ഭാതി സദഃ ഖലജനൈര്‍വിനാ ।
കടുവര്‍ണര്‍വിനാ കാവ്യം മാനസം വിഷയൈര്‍വിനാ ॥
A lake without mire (mud), a meeting without fools and wicked
persons, a kAvya (an epic) without harsh words and the mind
without wordly pleasures shine well in the world.
അംഭസാ ഭിദ്യതേ സേതുഃ തഥാ മന്ത്രോഽപ്യരക്ഷിതഃ ।
പൈശുന്യാദ്ഭിദ്യതേ സ്നേഹഃ വാചാ ഭിദ്യേത കാതരഃ ॥
A bridge or a barrage will be damaged by rapid flow of water.
A mantra (a mystic word) will be spoiled without practice.
The friendship will be lost with vicious nature or tale-bearing
nature and a
timid person will be conquered even by a word.
യാ ദേവി സര്‍വഭൂതേഷു ബുദ്ധിരൂപേണ സംസ്ഥിതാ ।
നമസ്തസ്യൈ നമസ്തസ്യൈ നമസ്തസ്യൈ നമോനമഃ ॥
I offer repeated salutations to that devi (Durga) who resides in
all the living beings in the form of the intellect.
ആകാരൈഃ ഇങ്ഗിതൈഃ ഗത്യാ ചേഷ്ടയാ ഭാഷണേന ച ।
നേത്ര വക്ത്ര വികാരൈശ്ച ലക്ഷ്യതേഽന്തര്‍ഗതം മനഃ ॥
The inherent nature of a person is revealed by his appearance,
gestures, behaviour, actions, the way he talks, by the contractions
of the face and by the movements of the eyes.
ഉപദേശോഹി മൂര്‍ഖാണാം പ്രകോപായ ന ശാന്തയേ ।
പയഃ പാനം ഭുജംഗാനാം കേവലം വിഷവര്‍ധനം ॥
Milk consumed by snakes increases their poison. Similarly advice
given to fools make them even more furious instead of pacifying them.
വക്രതുണ്ഡ മഹാകായ സൂര്യകോടി സമപ്രഭ ।
നിര്‍വിഘ്നം കുരു മേ ദേവ സര്‍വകാര്യേഷു സര്‍വദാ ॥
O Lord, the one with a looped trunk, a body of gigantic proportion
and as resplendent as the combined lusture of a crore suns, kindly
do make all my enterprises free from any obstacles always.
ആലസ്യം മദമോഹൌ ച ചാപലം ഗൂഷ്ടിരേവ ച
സ്തബ്ധതാ ചാഭിമാനിത്വം തഥാഽത്യാഗിത്വമേവ ച ।
ഏതേ വൈ സപ്ത ദോഷാഃ സ്യുഃ സദാ വിദ്യാര്‍ഥിനാം മതാഃ ॥
Laziness, pride, ignorance, fickle mindedness, talking to each other
(gossiping), idleness, possessive altitude are the seven drawbacks
found in
students.
ഭൃത്യൈര്‍വിനാ സ്വയം രാജാ ലോകാനുഗ്രഹകാര്യപി ।
മയൂഖൈരിവ ദീപ്താംശുഃ തേജസ്യപി ന ശോഭതേ ॥
A king (leader), though he looks after the welfare of the people,
does not
shine without the help of his subordinates. Though the sun is
radiant, it does
not shine without its rays.
ദുര്‍ജനഃ പ്രിയവാദി ച നൈതദ്വിശ്വാസകാരണം ।
മധു തിഷ്ഠതി ജിഹ്വാഗ്രേ ഹൃദി ഹാലാഹലം വിഷം ॥
A wicked person who speaks sweet is not trustworthy. On the tip of
his tongue
there is honey but dreadful poison in his heart.
ബുദ്ധിര്യസ്യ ബലം തസ്യ നിര്‍ബുദ്ധേസ്തു കുതോ ബലം ।
പശ്യ സിംഹോ മദോന്‍മത്തഃ ശശകേന നിപാതിതഃ ॥
A person who has wisdom, has strength.
How can there be strength to a person who has no wisdom?
Even a story says that a strong lion was drowned by a hare.
സമുദ്രമന്ഥനേ ലേഭേ ഹരിര്ലക്ഷ്മീം ഹരോ വിഷം ।
ഭാഗ്യം ഫലതി സര്‍വത്ര ന വിദ്യാ ന ച പൌരുഷം ॥
At the churning of the ocean, Hari (Lord Vishnu)obtained LakShmi
and Hara
(Lord Shiva)obtained poison.
Hence fortune is fruitful everywhere, neither learning nor human
efforts.
സരസ്വതി മഹാഭാഗേ വിദ്യേ കമലലോചനേ ।
വിദ്യാരൂപേ വിശാലാക്ഷി വിദ്യാം ദേഹി നമോസ്തുതേ ॥
O most auspicious Goddess of knowledge!
The one with beautiful and big eyes that resemble the lotus petals,
O bestower
of wisdom, mother Saraswathi, kindly bless me with knowledge.
I salute you.
യോ ന വേത്തി ഗുണാന്‍ യസ്യ ന തം സേവേത പണ്ഡിതഃ ।
ന ഹി തസ്മാത്ഫലം കിഞ്ചിത്സുകൃഷ്ടാദൂശരാദിവ ॥
A scholar should not serve a person who does not recognise his
virtues,
ploughing a barren land is futile.
സ്വഭാവോ നോപദേശേന ശക്യതേ കര്‍തുമന്യഥാ ।
സുതപ്തമപി പാനീയം പുനര്‍ഗച്ഛതി ശീതതാം ॥
It is not possible to change the nature of a person by a good
advice, though
water is boiled, it invariably cools down.
സഗുണോ നിര്‍ഗുണോ വാപി സഹായോ ബലവത്തരഃ ।
തുഷേണാപി പരിഭ്രഷ്ടഃ തണ്ഡുലോ നാങ്കുരായതേ ॥
One may have talent or not, a companion is an additional strength.
Rice deprived of husk will not sprout.
രാമായ രാമഭദ്രായ രാമചന്ദ്രായ വേധസേ ।
രഘുനാഥായ നാഥായ സീതായാഃ പതയേ നമഃ ॥
I salute the lord of Seeta Devi, known as RAma, RAmabhadra,
RAmachandra,
the one who is in the form of the creator, lord RaghunAtha.
ദക്ഷിണേ ലക്ഷ്മണോ യസ്യ വാമേ ച ജനകാത്മജാ ।
പുരതോ മാരുതിര്യസ്യ തം വന്ദേ രഘുനന്ദനം ॥
I salute the descendent of raghu i.e. Lord Rama, whose right and
left flanks
are adorned by sri LakShmana and Seeta devi respectively and Hanuman
sit in
front.
പ്രാണം ചാപി പരിത്യജ്യ മാനമേവാഭി രക്ഷതു ।
അനിത്യോ ഭവതി പ്രാണോ മാനമാചന്ദ്രതാരകം ॥
Even at the cost of one’s life one should preserve his honour, as
life is temporary and honour is ever lasting as the moon and stars.
പരിവര്‍തിനി സംസാരേ മൃതഃ കോ വാ ന ജായതേ ।
സഃ ജാതഃ യേന ജാതേന യാതി വംശഃ സമുന്നതിം ॥
In this ever changing world who is not born or dead?
He alone is born by whose birth the family attains eminence.
അഞ്ജനാനന്ദനം വീരം ജാനകീ ശോകനാശനം ।
കപീശമക്ഷഹന്താരം വന്ദേ ലങ്കാ ഭയങ്കരം ॥
I seek the refuge of the lord of monkies(Hanuman) who is the son
of mAta anjana, valorous, the destroyer of seetAdevi’s afflictions,
the slayer of demons and a terror to Lanka.
വിദ്യാ നാമ നരസ്യ രൂപമധികം പ്രച്ഛന്നഗുപ്തം ധനം
വിദ്യാ ഭോഗകരീ യശസ്സുഖകരീ വിദ്യാ ഗുരൂണാം ഗുരുഃ ।
വിദ്യാ ബന്ധുജനോ വിദേശ ഗമനേ വിദ്യാ പരാ ദേവതാ
വിദ്യാ രാജസു പൂജ്യതേ ന ഹി ധനം വിദ്യാവിഹീനഃ പശുഃ ॥
Knowledge enhances the beauty of a person.
It is a well-protected hidden treasure, which brings prosperity,
fame and happiness. Knowledge is the preceptor of preceptors.
Knowledge substitutes a friend in foreign travels.
It is the supreme god. Only knowledge but not wealth, is respected
by the rulers. A person devoid of knowledge is a beast.
സന്തപ്തായസി സംസ്ഥിതസ്യ പയസോ നാമാഽപി ന ശ്രൂയതേ
മുക്താ കാരതയാ തദേവ നലിനീപത്ര സ്ഥിതം ദൃശ്യതേ ।
അന്തഃ സാഗര ശുക്തി മധ്യ പതിതം തന്‍മൌക്തികം ജായതേ
പ്രായേണാധമ മധ്യമോത്തമ ജുഷാം ഏവംവിധാ വൃത്തയഃ ॥
When a drop of water falls on heated iron, it disappears
immediately, whereas
if it happens to fall upon a lotus leaf, it appears like a pearl and
the same
thing turns into a pearl if it chances to drop into the mouth of an
oyster
during the swathi constellation.
Thus the company (bad, mediocre or good) in which a person moves and
lives
determine his future.
അജ്ഞഃ സുഖമാരാധ്യഃ സുഖതരമാരാധ്യതേ വിശേഷജ്ഞഃ ।
ജ്ഞാനലവ ദുര്‍വിദഗ്ധം ബ്രഹ്മാഽപി നരം ന രഞ്ജയതി ॥
To convince an ignorant person is easy. It is even easier to
convince a
learned person.
But even Lord Brahma cannot explain and convince a person who has
limited knowledge but thinks high of himself.
ദൌര്‍മന്ത്ര്യാന്നൃപതിഃ വിനശ്യതി യതിഃ സംഗാത്സുതഃ ലാലനാത്
വിപ്രോഽനധ്യയനാത്കുലം കുതനയാച്ഛീലം ഖലോപാസനാത് ।
ഹ്രീഃ മദ്യാദനവേക്ഷണാദപി കൃഷിഃ സ്നേഹഃ പ്രവാസ ആശ്രയാത്
മൈത്രീ ചാപ്രണയാത്സമൃദ്ധിരനയാത്ത്യാഗാത്പ്രമാദാദ്ധനം ॥
A king is ruined because of bad counsel; an ascetic- by
attachment(to worldly
pleasures); a son -by pampering; a brahmin- by not reciting the holy
scriptures; the family-by a wicked son; modesty- by wine; character-
by association with the wicked; agriculture- by not taking proper care;
affection- due to separation(on account of being apart from each
other); friendship- due to lack of affection; prosperity- due to unlawful
methods and wealth -due to indiscretion in charity and carelessness.
കരേ ശ്ലാഘ്യസ്ത്യാഗഃ ശിരസി ഗുരുപാദ പ്രണയിതാ
മുഖേ സത്യാ വാണി വിജയി ഭുജയോഃ വീര്യമതുലം ।
ഹൃദി സ്വച്ഛ വൃത്തി ശ്രുതമധിഗതം ച ശ്രവണയോഃ ।
വിനാഽപ്യൈശ്വര്യേണ പ്രകൃതി മഹതാം മണ്ഡനമിദം ॥
Ornaments of great people are entirely different. They are all
natural.
Praise-worthy charity- for the hand; submission at the feet of the
elders- for
the head; truthful speech- for the mouth; matchless ever victorious
strength-
for the arms; purity of thought- for the heart and acquired
knowledge of the
holy scriptures- for the ears. (These are the worthy ornaments of
the great by
nature despite the absence of worldly riches.)
ദിവ്യം ചൂത ഫലം പ്രാപ്യ ന ഗര്‍വം യാതി കോകിലഃ ।
പീത്വാ കര്‍ദമ പാനീയം ഭേകോ ബക ബകായതേ ॥
The cuckoo has no pride in the possession of a delicious mango
where as a frog
will be croaking by a gulp of muddy water.
രാജാ പശ്യതി കര്‍ണാഭ്യാം ധിയാ പശ്യന്തി പണ്ഡിതാഃ ।
പശുഃ പശ്യതി ഗന്ധേന ഭൂതേ പശ്യന്തി ബര്‍ബരാഃ ॥
The administrator perceives by his ears, the learned by their
intellect; an
animal perceives by scent and fools by the past.
മനസ്യേകം വചസ്യേകം കര്‍മണ്യേകം മഹാത്മനാം ।
മനസ്യന്യദ്വചസ്യന്യത്കര്‍മണ്യനയദ്ദുരാത്മനാം ॥
At heart, in word, and in deed the good are one; in the wicked,
heart differs
from word and word from deed
തൃഷ്ണാം ഛിന്ധി ഭജ ക്ഷമാം ജഹി മദം പാപേ രതിം മാ കൃതാഃ
സത്യം ബ്രൂഹ്യനുയാഹി സാധു പദവീം സേവസ്വ വിദ്വജ്ജനം ।
മാന്യാന്‍മാനയ വിദ്വിശോഽപ്യനുനയ പ്രഖ്യാപയ പ്രശ്രയം
കീര്‍തിം പാലയ ദുഃഖിതേ കുരു ദയാമേതത്സതാം ചേഷ്ടിതം ॥
Curbing the desire, practicing patience, giving up pride, not
interested in
committing a sin, speaking the truth, following the footsteps of the
good,
serving the scholars, respecting the honourable, pleasing even
enemies, being
modest, protecting fame and kind towards the distressed.
These are the actions of the good.
നിന്ദന്തു നീതിനിപുണാഃ യദി വാ സ്തുവന്തു
ലക്ഷ്മീഃ സമാവിശതു ഗച്ഛതു വാ യഥേഷ്ടം ।
അദ്യൈവ വാ മരണമസ്തു യുഗാന്തരേ വാ
ന്യായാത്പഥഃ പ്രവിചലന്തി പദം ന ധീരാഃ ॥
Brave people do not deviate from the right path whether they are
praised or insulted by the learned, whether goddess of wealth
comes or leaves according to her wish and whether death may
occur today itself or after a long time.
ഐശ്വരസ്യ വിഭൂഷണം സുജനതാ ശൌര്യസ്യ വാക്സംയമഃ
ജ്ഞാനസ്യോപശമഃ ശ്രുതസ്യ വിനയോ വിത്തസ്യ പാത്രേ വ്യയഃ ।
അക്രോധഃ തപസഃ ക്ഷമാ പ്രഭവിതുഃ ധര്‍മസ്യ നിര്‍വ്യാജതാ
സര്‍വേഷാമപി സര്‍വകാരണമിദം ശീലം പരം ഭൂഷണം ॥
Nobility is the ornament of greatness, restraint over speech -of
courage, calmness -of knowledge, obedience- of learning, wise
spending -of wealth, control of one’s anger- of penance,
patience of efficiency, straight forwardness- of dharma.
Good conduct is the base for all the above qualities and is
the greatest ornament of all.
പരോപദേശേ പാണ്ഡിത്യം സര്‍വേഷാം സുകരം നൃണാം ।
ധര്‍മേ സ്വീയമനുഷ്ഠാനം കസ്യചിത്തു മഹാത്മനഃ ॥
Expertise in giving advise to others is easy to all men but few
are the great men who themselves practice dharma.
യത്ര ധര്‍മോ ഹ്യധര്‍മേണ സത്യം യത്രാനൃതേന ച ।
ഹന്യതേ പ്രേക്ഷമാണാസ്തു ഹതാഃ തത്ര സഭാസദഃ ॥
Where dharma is destroyed by adharma and truth by false, there the
courtiers who witness it become themselves deprived.
കരോതു നാമ നീതിജ്ഞോ വ്യവസായമിതസ്തതഃ ।
ഫലം പുനഃ തദേവാസ്യ യദ്വിധേഃ മനസി സ്ഥിതം ॥
Let a person who is an expert in ethical science certainly attempt
this and that, but the result shall be as fate wills it.
മൃത്പിണ്ഡ ഏകോ ബഹുഭാണ്ഡ രൂപഃ സുവര്‍ണമേകം ബഹു ഭൂഷണാനി ।
ഗോക്ഷീരമേകം ബഹു ധേനു ജാതം ഏകഃ പരാത്മാ ബഹു ദേഹവര്‍തിഃ ॥
One lump of clay is moulded into vessels of many forms, gold is
one made into ornaments of many shapes, the milk is one though
yielded by many cows. Similarly the supreme soul is one
though resides in many bodies.
രാജവത്പഞ്ച വര്‍ഷാണി ദശ വര്‍ഷാണി ദാസവത് ।
പ്രാപ്തേ തു ഷോഡശേ വര്‍ഷേ പുത്രം മിത്രവദാചരേത് ॥
A son should be treated, as a prince- for five years, as a slave-
for ten
years and from sixteenth year as a friend.
ജനിതാ ച ഉപനേതാ ച യേന വിദ്യോപദിശ്യതി ।
അന്നദാതാ ഭയത്രാതാ പഞ്ചാവേതേ പിതരഃ സ്മൃതാഃ ॥
He who brought you forth, he who performed sacred thread ceremony,
he who imparted knowledge, the giver of food and he who saved you
from danger – these five are to be remembered as fathers.
ദാതാ ദരിദ്രഃ കൃപണോ ധനാഢ്യഃ പാപീ ചിരായുഃ സുകൃതിഃ ഗതായുഃ ।
രാജാ കുലീനഃ സുകുലീ ച ഭൃത്യുഃ കലൌ യുഗി ഷഡ്ഗുണമാശ്രയന്തി ॥
In the kali yuga people will suffer these six changes: the liberal
man will be poor; the miser will be rich, the sinner will be
long-lived, the good man will be short lived, the king will be
of low birth and he will be served by a man of high birth.
നാസ്തി ഗ്രാമഃ കുതഃ സീമാ നാസ്തി വിദ്യാ കുതോ യശഃ ।
നാസ്തി ജ്ഞാനം കുതോ മുക്തിര്‍ഭക്തിര്‍നാസ്തി കുതസ്തു ധീഃ ॥
If there is no village how can there be a boundary? If there is no
learning how can there be fame? If there is no wisdom how can
there be salvation? And if there is no devotion how can
there be under-standing?
അതിദാനാദ്ധതഃ കര്‍ണഃ അതിലോഭാത്സുയോധനഃ ।
അതികാമാദ്ദശഗ്രീവ അതി സര്‍വത്ര വര്‍ജയേത് ॥
Karna was ruined by excessive liberality, Suyodhana by excessive
greed, Dashagriva by excessive lust – So excess is to be
avoided in all the things.
ധര്‍മം ച ചിന്തയേത്പ്രാജ്ഞഃ സ്വാഹാരം നൈവ ചിന്തയേത് ।
ആഹാരോഽപി മനുഷ്യാണാം ജന്‍മനാ സഃ ജായതി ॥
The wise should think of virtue and not of the food. The food is
also created
with the birth of men.
ദുര്‍ജനഃ പരിഹര്‍തവ്യോ വിദ്യയാലംകൃതോഽപി സന്‍ ।
മണിനാ ഭൂഷിതഃ സര്‍പഃ കിമസൌ ന ഭയംകരഃ ॥
Though he be adorned with learning, a bad man is to be avoided.
Is a snake adorned with a gem not to be feared?
നാരായണം നിരാകാരം നരവീരം നരോത്തമം ।
നൃസിംഹം നാഗനാഥം ച തം വന്ദേ നരകാന്തകം ॥
I salute to the great Lord Narayana who is nirAkAra, valorous,
super-human, nrisimha, who supressed the dreadful snake
kAliya and killed narakAsura.
ന ച വിദ്യാ സമോ ബന്ധുര്‍ന ച വ്യാധി സമൌ രിപുഃ ।
ന ചാപത്യ സമഃ സ്നേഹോ ന ച ദൈവാത്പരം ബലം ॥
There is no relative equal to learning, no enemy is equal to
disease, no affection is equal to that for a child and
there is no power greater than that of god.
രൂപയൌവനസമ്പന്നാ വിശുദ്ധകുലസംഭവാഃ ।
വിദ്യാഹീനാ ന ശോഭന്തേ നിര്‍ഗന്ധാ ഇവ കിംശുകാഃ ॥
Even though one may be beautiful or handsome, young and may be
from a good family, the unlearned cannot shine, like
the kimshukA flowers, which are beautiful but no fragrance.
ശാന്താകാരം ഭുജഗശയനം പദ്മനാഭം സുരേശം
വിശ്വാധാരം ഗഗനസദൃശം മേഘവര്‍ണം ശുഭാംഗം ।
ലക്ഷ്മീകാന്തം കമലനയനം യോഗിഭിര്‍ധ്യാനഗംയം
വന്ദേ വിഷ്ണും ഭവഭയഹരം സര്‍വലോകൈകനാഥം ॥
I salute the great lord vishnu – whose appearance is serene, rests
on the snake Adishesha, possesses lotus in the navel, lord of
gods, sustains the universe, infinite as the space, bluish in
appearance, handsome, lord of goddess LakShmi, possesses lotus
like eyes, attainable to the great sages through eternal
knowledge, eliminates the fear of worldly attachments and
the lord of all the worlds.
സര്‍പഃ ക്രൂരഃ ഖലഃ ക്രൂരഃ സര്‍പാത്ക്രൂരതരഃ ഖലഃ ।
മന്ത്രൌഷധവശഃ സര്‍പഃ ഖലഃ കേന നിവാര്യതേ ॥
The serpent is cruel, a wicked man is cruel. But a wicked man is
cruel more than a serpent. A serpent can be controlled by
spells and medicines but by what can a wicked man be controlled?
വസന്ത യൌവനാ വൃക്ഷാഃ പുരുഷാ ധന യൌവനാഃ ।
സൌഭാഗ്യ യൌവനാ നാര്യോ യുവാനോ ബുദ്ധി യൌവനാഃ ॥
The spring is the youth of trees, wealth is the youth of men,
beauty is the youth of women and intelligence is
the youth of the young.
മാതൃവത്പരദാരം ച പരദ്രവ്യാണി ലോഷ്ടവത് ।
ആത്മവത്സര്‍വ ഭൂതാനി യഃ പശ്യതി സ പണ്ഡിതഃ ॥
He, who looks upon other men’s wives as his mothers, other men’s
money as clods of earth and considers all creatures as
himself, is said to be a scholar.
മണിര്ലുടതി പാദേന കാച ശിരസി ധാര്യതേ ।
യഥൈവാസ്തു തഥൈവാസ്തു കാചഃ കാചോ മണിര്‍മണിഹി ॥
A gem is trodden under foot and a glass is worn on the head. Even
in that state a glass is glass and a gem is a gem.
ദൃഷ്ടിപൂതം ന്യസേത്പാദം വസ്ത്രപൂതം ജലം പിബേത് ।
സത്യപൂതം വദേദ്വാചം മനഃ പൂതം സമാചരേത് ॥
The foot should be placed on a spot seen to be clean, water should
be drunk after having been strained through a cloth, a word
should be spoken with truth and a work should be done with consideration.
ന വിദ്യാ കാരണം പുംസാം ഭാഗ്യമേവ ഹി കാരണം ।
പാഷാണസ്യ കുതോ വിദ്യാ ദേവത്വമുപതിഷ്ഠതി ॥
The learning of men is not a cause of greatness but the luck. What
learning has a stone? But it obtains divinity.
നീചാശ്രയോ ന കര്‍തവ്യഃ കര്‍തവ്യോ മഹദാശ്രയഃ ।
ഈശാശ്രയോ മഹാനാഗഃ പപ്രച്ഛ ഗരുഡം സുഖം ॥
The protection of the mean should not be sought but the protection
of the great should be obtained – the great serpent protected
by Lord shiva enquired about Garuda’s health.
ഗുണിനി ഗുണജ്ഞോ രമതേ നാഗുണ ശീലസ്യ പരിതോഷഃ ।
അലിരേതി വനാത്കമലം ന ദര്‍ദുരസ്ത്വേക വാസോഽപി ॥
A man of good qualities is pleased with another good man, but not
pleased by the bad man. The bee goes from the forest to the
lotus, but not so the frog, though it lives with lotus (in the same pond.)
അടനേന മഹാരണ്യേ സുപന്ഥാഃ ജായതേ ശനൈഃ ।
വേദാഭ്യാസാത്തഥാ ജ്ഞാനം ശനൈഃ പര്‍വതലങ്ഘനം ॥
The right path will gradually be found in a forest by wandering in it.
Similarly wisdom too will be gradually acquired by study of the holy
scriptures, as a mountain is slowly crossed.
ഗുണദോഷൌ ബുധൌ ഗൃഹ്ണന്നിന്ദുക്ഷ്വേലാവിവേശ്വരഃ ।
ശിരസാ ശ്ലാഘ്യതേ പൂര്‍വം പരം കണ്ഠേ നിയച്ഛതി ॥
A wise man deals with merits and demerits as Lord Shiva dealt with
the moon and the poison. He praises the former with his
head and keeps the latter in his throat.
സ ബന്ധുര്യോ ഹിതേഷു സ്യാത് സ പിതാ യസ്തു പോഷകഃ ।
സ സഖാ യത്ര വിശ്വാസഃ സാ ഭാര്യാ യത്ര നിര്‍വൃത്തിഃ ॥
Who befriends, he is a relative; who supports, he is a father; he
is a friend, in whom there is confidence and she is wife,
in whom there is pleasure.
പരോപദേശസമയേ സര്‍വ ഏവ ഹി പണ്ഡിതാഃ ।
സ്വാനുഷ്ഠാനസ്യ സമയേ മുനയോഽപി ന പണ്ഡിതാഃ ॥
In teaching others, all are wise; but in their own actions even
munis are not wise.
ഗുണിര്‍ഗുണം വേത്തി ന വേത്തി നിര്‍ഗുണഃ ബലിര്‍ബലം വേത്തി ന വേത്തി നിര്‍ബലഃ ।
പികോ വസന്തസ്യ ഗുണം ന വായസഃ കരി ച സിംഹസ്യ ബലം ന മൂഷികഃ ॥
The virtuous man appreciates virtue but not the bad man and the
strong man appreciates the strength but not the weak. The
cuckoo feels the influence of the spring but not the crow
and the elephant values the strength of the lion but not the mouse.
ക്ഷണം വിത്തം ക്ഷണം ചിത്തം ക്ഷണം ജീവിതമാവയോഃ ।
യമസ്യ കരുണാ നാസ്തി ധര്‍മസ്യ ത്വരിതാ ഗതിഃ ॥
Wealth is unstable, mind is unstable, our life too is not
permanent. As Yama has no pity one should do good works quickly.
വിപ്രാണാം ജ്ഞാനതോ ജൈഷ്ഠ്യം ക്ഷത്രിയാണാം തു വീര്യതഃ ।
വൈശ്യാനാം ധാന്യ ധനതഃ ശൂദ്രാണാമേവ ജന്‍മതഃ ॥
Among brahmins, seniority is considered by knowledge, among
kShatriyas – by valour, among vaishyAs – by grain and
money and among sudras – by birth.
ശശി ദിവാകരയോഃ ഗ്രഹപീഡനം ഗജ ഭുജങ്ഗമയോരപി ബന്ധനം ।
മതിമതാം ച വിലോക്യ ദരിദ്രതാം വിധിരഹോ ബലവാനിതി മേ മതിഃ ॥
The seizure of the sun and the moon by grahas, the capture of
elephants and snakes and the poverty of the wise – indicates
that the fate is powerful.
വാണിജ്യേ വസതി ലക്ഷ്മീഃ തദര്‍ധം കൃഷി കര്‍മണി ।
തദര്‍ധം രാജസേവായാം ഭിക്ഷായാം നൈവ നൈവ ച ॥
Fortune as LakShmi dwells in trade, she is half in agriculture,
half in serving the government, and not at all in begging.
വിപദി ധൈര്യം തഥാഭ്യുദയേ ക്ഷമാ
സദസി വാക്പടുതാ യുധി വിക്രമഃ ।
യശസി ചാഭിരതിര്‍വ്യസനം ശ്രുതൌ
പ്രകൃതി സിദ്ധമിദം ഹി മഹാത്മനാം ॥
Courage in trouble, forbearance in prosperity, eloquence in the
assembly, valour in battle, eagerness in gaining fame,
attention to the holy scriptures, all these are natural to great ones.
ലബ്ധവ്യമര്‍ഥം ലഭതേ മനുഷ്യോ ദേവോഽപി തം വാരയിതും ന ശക്തഃ ।
അതോ ന ശോചാമി ന വിസ്മയോ മേ ലലാടലേഖാ ന പുനഃ പ്രയാതി ॥
Man obtains wealth he is to obtain, even god is not able to
prevent it. Therefore I neither grieve nor surprised as
the writing on the forehead will never fail.
രാജാ രാഷ്ട്രകൃതം പാപം രാജപാപം പുരോഹിതഃ ।
ഭര്‍താ ച സ്ത്രീ കൃതം പാപം ശിശ്യപാപം ഗുരുര്‍വ്രജേത് ॥
The king must answer for his country’s sin, the priest for the
king’s sin, the
husband for his wife’s sin and the guru for the disciple’s sin.
ഗിരൌ കലാപി ഗഗനേ പയോധൌ ലക്ഷ്യാന്തരേഽര്‍കശ്ച ജലേഷു പദ്മം ।
ഇന്ദുര്‍ദ്വിലക്ഷേ കുമുദസ്യ ബന്ധുര്യോയസ്യ ഹൃദ്യോ ന ഹി തസ്യ ദൂരഃ ॥
The peacock is in the mountain and the clouds in the sky, the sun
is at the distance of a thousand thousand yojanas and the
lotus is in the water, the moon is two hundred thousand
yojanas away from its friend, the lily. what is dear to
one.s heart is not far away.
ശക്യോ വാരയിതും ജലേന ഹുതഭുക് ഛത്രേണ സൂര്യാതപഃ
നാഗേന്ദ്രോ നിശിതാങ്കുശേണ സമദോ ദന്തേന ഗൌര്‍ഗര്‍ദഭഃ ।
വ്യാധിഃ ഭേഷജ സങ്ഗ്രഹൈശ്ച വിവിധൈര്‍മന്ത്രപ്രയോഗൈര്‍വിഷം
സര്‍വസ്യൌഷധമസ്തി ശാസ്ത്ര വിഹിതം മൂര്‍ഖസ്യ നാസ്ത്യൌഷധം ॥
It is possible to prevent fire with water, heat of the sun with an
umbrella, a strong elephant with a sharp goad, a bull or ass
with a stick, a disease with medicines, and poison by the
use of various spells. For every thing there is a remedy
provided in the scriptures but there is no remedy for a fool.
ന മാതാ ശപതേ പുത്രം ന ദോഷം ലഭതേ മഹീ ।
ന ഹിംസാം കുരുതേ സാധുഃ ന ദേവഃ സൃഷ്ടിനാശകഃ ॥
A mother does not curse her son, the earth suffers no harm, a good
man does no violence and god does not destroy his own creation.
പിബന്തി നദ്യഃ സ്വയമേവ നാംഭഃ
ഖാദന്തി ന സ്വാദു ഫലാനി വൃക്ഷാഃ ।
പയോധരാഃ സസ്യമാദന്തി നൈവ
പരോപകാരായ സതാം വിഭൂതയഃ ॥
The rivers do not drink their own water, the trees do not eat
their own sweet
fruits, the clouds do not eat the crops and the riches of the good
are used
for the benefit of others.
പരോഽപി ഹിതവാന്‍ ബന്ധുര്‍ബന്ധുരപ്യഹിതഃ പരഃ ।
അഹിതോ ദേഹജോ വ്യാധിര്‍ഹിതമാരണ്യമൌഷധം ॥
A stranger interested in our welfare is a relative and a relative
not interested in our welfare is a stranger. Disease is hurtful,
though born in our body and medicine is beneficial, though
produced in a forest.
ജയോഽസ്തു പാണ്ഡുപുത്രാണാം യേഷാം പക്ഷേ ജനാര്‍ദനഃ ।
യതഃ കൃഷ്ണസ്തതോ ധര്‍മോ യതോ ധര്‍മസ്തതോ ജയഃ ॥
Success be to the sons of Pandu (Pandavas), on whose side is
JanArdana. Where Krishna is, there is justice and where
justice is, there is victory.
അനംതപാരം കില ശബ്ദശാസ്ത്രം
സ്വല്‍പം തഥായുര്‍ബഹവശ്ച വിഘ്നാഃ ।
സാരം തതോ ഗ്രാഹ്യമപാസ്യ ഫല്‍ഗു
ഹംസൈര്യഥാ ക്ഷീരമിവാംബുമധ്യാത് ॥
Boundless indeed is the science of language, but life is short and
obstacles are numerous. Hence take what is good and leave
what is worthless, as geese/swan take milk from the midst of water.